FAN-COIL NTELER Mahal ii tipi iklimlendirme nitelerinin fiziksel ve kapasite asndan kk olanlar genelde fan-coil nite olarak adlandrlr.

tip nitelerden en byk farkllklar; kolay ve dekoratif monte edilebilmeleri yansra karm veya taze hava damper kontrolunun olmaydr. Fan-coil niteler apartman, ofis, hastane ve otel odalar gibi tek zonlu alanlarn stlmas ve/veya soutulmas iin kullanlr. Tipik bir fan-coil nite; fan, filtre , stma-soutma serpantini ve youma tavasndan oluur. Fan-coil niteler; * Montaj tiplerine gre: tavan tip, deme tip * Kaset yaplarna gre: kasetli tip, gizli (kasetsiz) tip ve kanall tip * Batarya yaplarna gre: 2 borulu, 4 borulu * Fan devirlerine gre: ok devirli, deiken debili * Akkan tipine gre (stma): scak su, kzgn su, buhar, elektrikli * Akkan tipine gre (soutma): soutulmu su, direk genlemeli olarak katagorize edilebilirler. Otomatik kontrol asndan fan-coil niteler iki borulu stma, iki borulu soutma, iki borulu stma/soutma ve drt borulu stma/soutma olarak genellenebilir; iki konumlu (on-off) veya oransal olarak kontrol edilirler. Yanda bulunan resimde tipik bir ama-kapama ,yaz-k seim ve fan devir kontrol anahtarl fan-coil termostat (iki konum kontrollu) grlmektedir.

ki konumlu fan-coil termostatlar ister elektro-mekanik, ister elektronik olsun genelde sl geri besleme fonksiyonuna ve bazende gece scaklk dm yapabilme ( termostat zerindeki veya dndaki harici elektromekanik veya digital zaman programlayc vastas ile ) , llen mahal scakln digital veya analog olarak gsterebilme yeteneklerine sahiptirler. Kontrol edilen oda scaklndaki scaklk deiimlerini olabildiince aza indirgemek iin sl geri besleme fonksiyonu kullanlr. Istma kontrolu modunda iken termostat iinde hissedici elemana yakn monte edilmi olan ve sabit s reten bir stc eleman vastasyla; termostatn anahtarlama aralndan 5.5K daha yksek s retilir. Oda scakl sabit durumda iken bile termostat a-kapa yapmaya devam eder. Oda scakl termostat ayar noktasna eit olduunda; anahtarlama darbeleri ama ve kapama iin ayn ( kontrol faktr E=0.5 ) zaman boyutuna gelir. Oda scakl biraz arttnda; ama darbesi zaman ksalr,kapama darbesi zaman uzar. Bylelikle yaklak oransal band Xp=3K ve maksimum kontrol salnm Xp/2 olan quasicontinuous oransal kontrol sonucu elde edilir. Scaklk salnmlar ise zaman sabitine balantl olarak 0.1 ile 0.5K arasnda deiir.

1-Fan kontrolu (iki konumlu) lkemizde ekonomik yatrm ve kolay iletme asndan en yaygn olarak kullanlan fan-coil kontrolu olan bu yntemde iki borulu stma ve/veya soutma serpantininden stc-soutucu akkan, mevsimlere gre sabit debide dolar. Oda veya dn havas scaklna bal olarak oda termostat; fann alp durdurulmasn iki konumlu olarak temin eder. Konfor ve kullanm zamanlarna bal olarak kullanc-iletmeci fann hangi devirde (dk-orta-hzl) alacana ve hangi mevsimde (yaz-k) olduuna karar verir ve gerekli ayarlar termostat zerinden manuel olarak gerekletirir. Bu uygulamann en byk dezavantajlar, fan oda scaklna bal olarak durdurulduunda, stma veya soutma periyodunda fan-coil nitenin bir konvertr veya radyatr gibi davranp gereksiz yere mahale s enerjisi vermeye devam etmesi ve yk enerji talebi olmad durumlarda bile stcsoutucu akkann kaynak ile yk arasnda tam debi olarak sirkle ediyor olmasdr. 2-ki borulu stma veya soutma kontrol vanal (iki konumlu) Oda-mahal scaklna bal olarak, fan-coil termostat akkan devresi zerindeki iki yollu veya yollu elektrik senkron motorlu, termal, selenoid veya pnmatik tahrik niteli vanaya kumanda eder. Bu sayede mahal veya odann yk deiimlerine uygun olarak stma/soutma enerjisi kullanlr. Konfor ve kullanm zamanlarna bal olarak kullanc-iletmeci fann hangi devirde (dk-orta-hzl) alacana ve hangi mevsimde (yaz-k) olduuna karar verir ve gerekli ayarlar termostat zerinden manuel olarak gerekletirir. Baz uygulamalarda yaz-k kontrol modu evrimi; termostat zerindeki manuel seici anahtar yerine, fan-coil giri borusu zerine taklan kelepeli tip yaz-k evrim termostat (kontrol noktas fabrikasyon 25-35C arasnda olan) sayesinde otomatik olarak salanmaktadr. 3-Drt borulu stma ve soutma kontrol vanal (iki konumlu) Oda scakln len oda termostat, termostat zerinden manuel olarak veya kelepeli yaz-k termostat vastasyla otomatik olarak seilmi kontrol moduna (stma veya soutma) balantl olarak oda scakln istenilen ayar deerinde tutabilmek iin iki yollu veya yollu elektrikli senkron motorlu, termal, selenoid veya pnmatik tahrik niteli vanaya kumanda eder. Baz tip iki konumlu fan-coil termostatlar; oda scaklndaki yk deiimlerinin byklne bal olarak kendileri manuel veya kelepeli tip yaz-k termostatna ihtiya duymadan kt sinyallerinin konumunu deitirirler. Konfor ve kullanm zamanlarna bal olarak kullanc-iletmeci fann hangi devirde (dk-orta-hzl) alacana karar verir ve termostat zerinden gerekli ayarlar manuel olarak gerekletirir.

4-Drt borulu stma ve soutma kontrol vanal (oransal)

Oda scaklna (yke) bal olarak stc-soutucu akkann tad enerjinin en optimum ve salkl olarak kontrol edilebilmesini salayan bu tr termostatlar genelde mikroilemci teknolojisi ile retilmektedirler.Baz trleri, bina otomasyon sistemine balanabilmek iin arayzlere sahiptir.Oda-mahal scakln len ve/veya fan-coil dn havas scakln len scaklk hissedicisinden gelen bilgilere gre mahal scaklk ayar deeri mukayese edilir ve stma ihtiyac sz konusu ise oransal iki veya yollu stma vanasna; soutma sz konusu ise soutma vanasna kumanda edilir.Mahalin s ihtiyacna gre stma veya soutma vanas olmas gereken konuma (%0 ile %100 arasnda) gelir.Konfor ve kullanm zamanna bal fan devirleri ile ilgili manuel bir kumanda sz konusu deil ise; stma veya soutma vanalrna elenik olarak kontrol edilir.Oda kontrol nitesi veya termostat zerindeki zaman programlayc vastasyla sistemin otomatik almas (durma-alma veya gece scaklk dm fonksiyonlar) temin edilebilir. Mahale ait pencere ve kap gibi sl koullar deitirecek ekipmanlarn ak ve kapal durumlar kuru kontak olarak sisteme balanabilir ve bu durumlarda fan-coil nitesinin durdurulmas veya tekrar devreye girmesi proramlanabilir.Keza bu tr fan-coil kontrol sistemi ile mevcut mahale-odaya ait aydnlatma sisteminde zamana bal olarak kontrol edilebilir.

5-Drt borulu, deiken debili oransal kontrol Fan-coil fleme fannn, frekans dntrc nite ile %10%100 devirde dndrlmesinin saland bu kontrol trnde; oda Fan-coil dn havas zerindeki scaklk hissediciden gelen sinyallere ve mahal havas scaklk ayar deerine bal olarak fan-coil fannn devri, frekans dntrc niteye oransal olarak kumanda edilerek %10 ile %100 arasnda deitirilir. Sistem stma veya soutma modunda olmaya, oda mahal scaklk deerindeki deiimlerle karar verir.Istma modunda stc selenoid vanas tam ak konumda olup; mahal s yk fan fleme debisi oransal ayarlanarak salanr.Bu durumda soutma selenoid vanas tam kapal, soutma selenoid vanas tam ak konumdadr.Benzer ekilde mahal soutma yk fan fleme debisi oransal olarak ayarlanarak salanr. ISI POMPALARI Is pompas stma ve soutmay ayn nitede salayan bir soutma sistemidir.Istc modunda, pompa artlandrlmas yaplan yere s kaynandan salad sy yayar.Soutma modunda ise; pompa mahal ssn alarak bir s drcye tar.Is pompalar standart soutma elemanlarn (kompresr, genleme vanas, evaparatr, 3

buharlatrc) ve kondenser (younlatrc) ve soutucu akkann coillerle(serpantin) geri dnmn salayan geri dnm ventili kullanr.Bir soutucu geri dnm ventili kondenseri evaparatre tamak ve dnm salamaktr.ekil s pompasnn alma durumlarn gstermektedir. Soutma almasnda: Soutucu akkan, d hava s dnm serpantinini kondenser olarak kullanarak mahalden s alr, ve mahal serpantininde evaparatr olarak kullanr.Istma almasnda; hava ak ters yndedir ve bu sayede d hava serpantininin s kayna olmas salanr.Mahal serpantini kondenser grevi yaparak mahalin snmasn salar.D hava scakl ok souk olduunda, yeterli stmann temini iin elektrikli stc kullanlabilir.Bir alternatif method olarak mahal ii ve d hava aklarn tersine evirerek (serpantinler zerindeki), geri dnm ventili kullanlmayabilir.

Is pompalar tipik olarak d hava serpantinindeki s kaynaklarna gre snflandrlrlar.Genel havadan havaya s pompalar d havay, stma almasnda, s kayna olarak kullanr.Bir sudan, havaya s pompas suyu stma almasnda s kayna olarak kullanr.Burada su kayna bir su kuyusu veya gl olabilir.Soutma almas durumunda ise; dhava serpantini sy drr ve hava veya s emici olarak kullanlr. Ticari uygulamalarda, bir kapal dng veya civar su kayna oklu niteler iin kullanlabilir. Baz blmler soutma konumunda iken dierleri stma konumunda alyor olabilir.Bu durumda su dngs stma konumundaki blm iin s kayna, soutma konumundaki blm iin ise alc olarak grev yaparak sy bir yerden dierine tar.Su dng scakl 20 ve 32C arasnda kalarak iyi bir soutma ve stma teminini mmkn klar.Bir merkezi boiler soutucuyla birlikte ve/veya soutma kulesi ar stma ve soutma durumlarnda suyun zelliini korumasna yardmc olarak kullanlabilirler. letim ve Kontrol Dngleri Kk ve orta byklkteki s pompalar genel olarak i mahal havas stmas ve soutmas iin kullanlr ve mahal termostatlaryla kontrol edilirler.Geni/byk s pompalar genellikle lk ve soutulmu su temin ederler ve soutulmu su scaklk kontrolorleriyle kontrol edilirler.Mahal termostatlar iki ve oklu konumludur.Tipik olarak otomatik konum deitirirler.Mahal scakln istenen deerde tutmak zere s pompalarn stma ve soutma amal altrlar.(Termostatn ilk durumu kompresr altrr.)Eer sistem stma konumunda ise; ek stma gereksiniminde s pompasnn yk karlamad durumda elektrik stcy devreye alr.Soutma konumunda; yalnzca bir durum vardr oda kompresr altrr.stenilirse stma ve soutma dnm el ile yaplabilir.Termostat ayr stma ve soutma deerlerine sahip olabilecei gibi sabit bir stma ve soutma aralnda tekbir deere sahip olabilir.Baz s pompalarnda, kompresrn 3-5 dakikada bir devreye girmesini engelleyen minimum off-timer (kesici zaman rlesi) vardr.Is pompas durduktan sonra kompresrn emme ve basma noktalarndaki basnlar eit olana kadar altrlmamaldr.Ksa sreli altrma s pompasndaki kompresrn 4

hasarna sebep olabilir.ki kademeli yksek hzl bir kompresr, maksimum s pompas verimlilii iin kapasite kontroln salar.Oda termostat kompresr konumlarn kontrol eder.Termostat ikinci durumda yardmc s (hava kayna s pompas iin) ve kompresrn ikinci konumunu kontrol eder.Bir d hava termostat ikinci kademe kontrol devresiyle paralel balandnda d hava scakl setnoktasna dm gibi kapanr, yardmc s kompresrle birlikte enerjilenir. D hava scakl 7Cnin altna dtnde donma nleyici dngs alr.nk dhava serpantini belki donma derecelerinde alyor ve buz serpantini kaplyor olabilir ve bu srada da stma konumunda alyor olabilir.Bu durumda buzlanma s pompasna doru hava akna mani olup performansn dmesine neden olabilir.Buzu ortadan kaldrmak iin, s pompas soutma modunda anlk altrlr.Kompresrn scak gaz dhava serpantinine ynelir ve buz erir.Tipik olarak her 90 dakikada bir nite 4 ile 8 dakika arasndaki zaman aralnda soutucu olarak alr.Zamana bal donma nlemek yerine, baz modellerde istee bal olarak donma nlenmesi yaplr.Burada dhava serpantini zerinden geen hava ak llerek donma nlenir.

Is pompalar, iki konumlu oda termostat ve el ile kumandalaryla birlikte, stma ve soutma konumlarndaki deiik methodlarla kullanlrlar. Tahmini olarak, otomatik stma ve soutma deiimi; mahal scaklndaki ykselmede, iki konumlu oda termostat scaklk ykselmesini hisseder ve s pompasn soutma modunda altrr.Mahal scakl istenilen deer aralnn altna dtnde, stma konumunun ilk kademesi kompresr stma amal altrr.Mahal scaklndaki fazla d ek termostat stma konumu elektrikli stcy devreye alr. Birtakm s pompalarnda, deiim vanas kompresr stma ve soutma konumlarnda altrr.Bir baka tiptekilerde ise; mahal scakl tahamml aralnda kald mddete deiim vanas srekli stma yada soutma konumunda kalmaktadr.