SOUK SULU KLMLENDRME VE PROSES SOUTMA UYGULAMALARINDA ENERJ TASARRUFLU SERBEST (DOAL) SOUTMA SSTEMLER

Hasan ACL

ZET Enerjinin retim, iletim, datm ve tketim aamalarnda, endstriyel iletmelerde, binalarda, elektrik enerjisi retim tesislerinde, iletim ve datm ebekelerinde, ulamda, iklimlendirme tesislerinde enerji verimliliinin artrlmas gnmzde en nemli balk haline gelmeye balam, doal kaynaklarn bu amala daha geni kullanm iin sistemler gelitirilmi ve gelitirilmeye devam etmektedir. Serbest Soutma (Doal Soutma) ya da literatrdeki genel adlandrma ile free cooling sistemleri yaygn olarak kullanlan enerji verimlilii uygulamalarndandr. (Yaznn devamnda tanmlama olarak Serbest Soutma terimi kullanlacaktr.) Serbest Soutma sistemleri Sulu ve Haval Sistemlerde yaplan uygulamalar olmak zere iki temel kategoridedir. Kazandrd verim art ile soutma suyu ihtiyac olan sistemlerde iletme maliyetlerini dren Serbest Soutma sistemi ve zellikle kuzey lkeleri arlkl olarak Avrupada yaygn biimde kullanlan, A.B.D dahil dier lkelerde giderek yaygnlaan Chilled Beam (Souk Tavan) sistemi enerji verimlilii amal etkili sistemlerdir. Makalede, bu iki sistem hakknda bilgi aktarlarak iklimlendirme tesisatlarnda enerji verimliliinin nemine vurgu yaplmaktadr. 1. GR Temelde Sulu Soutma Uygulamalar iin Serbest Soutma olarak kategorize edilen Serbest Soutma teknikleri merkezi bir soutma grubundan salanan souk su retiminin maliyetini azaltmaya ynelik uygulamalar kapsamaktadr. Soutma suyu ihtiyac olan sistemlerde uygulanan Serbest Soutma, ortamn dk hava scaklndan faydalanarak souk su retici grubun (chiller) kompresrnn almas olmakszn ya da ksmen altrlarak soutma suyu elde edilmesidir. Sulu Soutma Uygulamalar iin Serbest Soutma uygulamalar kendi iinde iki ana kategoriye ayrlmaktadr: 1. 1.1 1.2 2. 2.1 2.2 Evaporatif Soutma Uygulamalar Ak Devre Soutma Kulesi Uygulamalar Kapal Devre Soutma Kulesi Uygulamalar Is Deitirgeli Soutma Uygulamalar Entegre Serbest Soutma Bataryas Uygulamalar Kuru ve Islak/Kuru Soutucu Uygulamalar

Her bir sistem kendi avantaj ve dezavantajlarna sahip olmakla birlikte uygulanacak sistem seimini etkileyen en nemli unsurlardan biri soutma sisteminin hangi ama dorultusunda kullanld yada kullanlacak olduudur. Bu durum sistem tasarmn dorudan etkilemektedir.

Seminer Bildirisi

Dier nemli etken ise, sistemin kurulaca blgenin iklim koullardr. Soutma sistemi proje aamasnda iken Serbest Soutma uygulanmasnn avantajl olup olmadnn deerlendirilmesi iin yl boyunca soutma ihtiyac olan mevsimlerde scaklk aralklarnn belirli zaman periyotlarnda tekrar sklklarnn (BIN Says) bilinmesi ok nemlidir. Sistem maliyet ve iletme analizleri yaplrken ihtiya duyulan soutma suyu dereceleri ile ortam scaklk deerlerinin karlatrlmas elde edilecek kazancn batan bilinmesi ve salkl bir yatrm karar alnabilmesi asndan ok nemlidir. Aada belirtilen noktalar da sistem seiminde gz nne alnmas gereken dier nemli etkenlerdir: Sistemin Soutma Kapasitesi Soutma Grubunun alma aralklar ve operasyon zaman Serbest Soutma maliyeti ve uygulama ile geri deme sresi Sistemde Kullanlan dier yardmc ekipmanlarn sisteme etkisi Sistemin kurulaca blgenin elektrik, su vb. maliyetleri

2. SULU SOUTMA UYGULAMALARI N SERBEST SOUTMA SSTEMLER 2.1 Evaporatif Soutma Uygulamalar 2.1.1 Ak Devre Soutma Kulesi Uygulamalar Soutma kulesi kullanlan sistemlerde soutma grubunun kondenseri su soutmaldr. Kondenser boru-kovan tipindedir. Borularn dndan geen soutucu akkan buhar borularn iinden geen kondenser suyu tarafndan soutularak youturulur. Bu aamada scakl ykselen kondenser suyunun soutulmas kule tarafndan salanr. Soutma grubunun yksek d ortam scaklklarnda almas esnasnda kondenser suyunun soutulmas bu biimde salanr. Ancak ortam havas scaklk deerlerinin soutma sisteminde kullanlan souk su scaklk deerinin altna dmesi ile birlikte soutma grubunun almasna ihtiya kalmaz. Bu durumda, soutma grubu bypass edilerek kondenser suyu sistemin ihtiya duyduu soutma suyu olarak kuleden dorudan yk alma ilemi iin sisteme gnderilir. Ak devre olarak alan kulelerde bu sistemin temel avantaj yle zetlenebilir, ihtiya duyulan souk su scakl ortam ya termometre scaklna en st dzeyde yaklatrlabilir. Bu durumda Serbest Soutmadan salanan fayda da en st dzeyde olacaktr. Ancak, sistemdeki ciddi dezavantaj greceli olarak kirli kondenser suyunun temiz souk su sisteminde kirlenmeye yol amasdr. Kirlenme filtrasyon vb. yntemler ile zlmeye allsa dahi yine de bu sistem son dnemde uygulamaclar tarafndan kanlan bir yapdadr. Kapal devre sistemler olarak alan soutma kulesi uygulamalar ya da ayn ihtiyac karlayacak kuru soutucu uygulamalar bu durumu ortadan kaldrmaktadr.

ekil 1.a 1.b Ak devre su soutma kuleli sistemler prensip emalar [1],[2]
Seminer Bildirisi

2.1.2 Kapal Devre Soutma Kulesi Uygulamalar Kapal Devre Sistemlerde kondenser suyu devresi ile souk su devresi birbirinden ayrdr. Ak devre sistemlerde ortaya kan kirlenme riski kapal devreli uygulamalarda ortadan kalkmaktadr. Ancak, ek bir s transfer yzeyinin sisteme eklenmesi nedeni ile ak devre su kulelerine gre daha yksek bir su scakl elde edilir. Bu durum Serbest Soutma veriminde bir miktar dmeye neden olur. Kapal Devre sistemler ana biimde uygulanabilir: 1. Kapal devre soutma kulesi kullanlan sistemler: Kapal Devre Soutma kulesi kullanm Serbest Soutmada yaygn bir yntemdir. Daha nce de belirtildii gibi ak devre sistemlerde grlen kirlenme vb. risklerini ortadan kaldrmaktadr. Soutma grubunun normal alma periyodu olan Yaz dneminde kuleden gelen kondenser suyu kapal bir devre ierisinde kondenserden sirkle eder. Tamamen Serbest Soutma yaplan K aylarnda ise kuleden gelen su kapal devre ierisinde souk su devresinde sirkle eder. ekil 2.bde Yk paylaml Kapal Devre Soutma kuleleri Serbest Soutma uygulamas grlmektedir. Bu sistem ile dn soutma suyu evaporatre girmeden nce bir n soutma ileminden geer. Bu uygulama ile soutma grubu zerine gelen soutma yk azalmaktadr. Bu sistem ara sezonlarda sistem verimliliini arttrc uygulamadr.

ekil 2.a Kapal Devre Soutma kulesi Serbest Soutma uygulamas [1]

ekil 2.b Yk paylaml Kapal Devre Soutma kuleleri Serbest Soutma uygulamas [2]

Su soutma kulelerinde dizayna bal olarak su ya termometre scaklnn 3-6C kadar zerinde bir scakla kadar soutulabilir. Kapal devre soutma kulelerinde ak devre su kulelerine gre 2-3C kadar daha yksek bir su scakl elde edilebilir. Kule boyutlar bytlerek ideal koullarda ya termometre scaklna ok yaklalabilir; ancak bu durumda yatrm maliyeti nemli oranda artacaktr. Su soutma kuleleri, ilk yatrm maliyeti asndan avantajl olmakla birlikte, iletmede sorunlarla karlalabilmektedir. Su kulesi suyunun direkt kullanlmas halinde soutma eanjrlerinde kirelenmeye ve kirlenmeye neden olmaktadr. Ayrca, su kulelerinde kullanlan suyun buharlama nedeniyle eksilen ksmnn srekli olarak takviye edilmesi gerekmektedir. Buna ek olarak, kule haznesinde biriken tortulardan kurtulmak iin belirli aralklarla suyun blf edilmesi gerekir; haznedeki su, buharlama sonucu eksilen suyun iindeki kire ve benzeri maddelerin sistemde birikmesi nedeniyle ok yksek sertlik ve kirlilik deerlerine ulaabilmektedir. Su kayb ve su kalitesi ynnden de bu sistemlerin kullanlmasnn incelenmesi gerekir.
Seminer Bildirisi

2. Ek s deitirgeci Kullanlan sistemler: Sistem ierisinde ayr bir s deitirgeci kullanmak sureti ile yaplan uygulamalardr. Kullanlan s deitirgeleri genelde plakal tiptedir. K dneminde, souk su devresindeki s yk kule suyu tarafndan soutucu gruba ihtiya duyulmakszn ek bir s deitirgeci vastas ile alnr.

ekil 3. Ek s deitirgeci Kullanlan sistemler [1] 3. Soutucu Gaz hareketi sistemi: Soutucu Gaz hareketi sistemi nadir olarak uygulanan bir sistemdir. Kondenser suyunun istenilen souk su scaklnn altnda elde edilebilir olduu durumlarda soutma grubu bir termal sifon gibi alr. Dk Kondenser suyu kondenserde gaz fazndaki soutucu akkan youturur. Youan soutucu akkan yer ekiminin etkisi ya da yardmc bir pompa ile evaporatre geer. Sistemde sirkle eden yksek scaklktaki soutma suyu evaporatrde soutucu akkann gaz fazna gemesine neden olur. Evaporatr ve Kondenser arasndaki basn fark nedeni ile gaz kondensere geri dner. Bu sistemde evaporatr ve kondenser arasndaki ak by-pass balantlar ile salanr. Bu sistem sayesinde kompresr almasna gerek kalmaz. Bu sistem tm soutma gruplarna uygulanamaz. Uygulanan gruplarda da Serbest Soutma kapasitesi soutma grubu dizayn kapasitesinin %10-30 u ile snrldr. Serbest Soutma kapasitesi, soutma grubunun tasarm artlar ve istenen souk su scakl ile kondenser suyu scakl arasndaki scaklk farkna baldr.

ekil 4. Soutucu Gaz hareketi sistemi [1]

Seminer Bildirisi

2.2 Is Deitirgeli Soutma Uygulamalar klimlendirme sistemlerinde, proses su soutma tesislerinde vb. ihtiya duyulan souk su retimi iin ok farkl uygulamalar yaplabilecei, bu sistemlerde Serbest Soutma uygulamalarnn kategorileri nceki balklarda belirtilmiti. Hava / Su soutmal su soutma gruplar (Chillerler), ak / kapal su soutma kuleleri, plakal / boru-kovan tip eanjrler bu sistemlerdendir. Bahsi geen uygulamalara ek olarak souk su retimde olduka yaygn kullanm alanna sahip olan bir dier sistem de kanatl-borulu s eanjrl (Soutma Bataryal) sistemlerdir. Bu sistemler uygulamada ihtiya duyulan souk su scaklk deerlerine bal olarak herhangi bir souk su retici grup olmakszn alabilmekle birlikte Serbest Soutma uygulamalar iin bir souk su retici grup ile beraber entegre yada balantl olarak da kullanlabilirler. Ortam scaklk deerlerinin istenilen soutma suyu deerinin 1,5 2.0C altna dmesi ile birlikte bu sistemler kullanlmaya balanabilir. Sistemin alma yaps, tamamen mekanik soutma (Serbest Soutma uygulamas yok), ksmi Serbest Soutma (yk paylam-n soutma) ve tamamen Serbest Soutma (soutma grubu almyor) olmak zere deiik yaklam ile tanmlanabilir. Su kulelerine alternatif olan bu sistemin kapal devre almas sayesinde soutma suyunun azalmas problemiyle karlalmaz, bunun yan sra devre ierisinde kirlenme vb. riskler bu uygulamalarda tamamen ortadan kalkmaktadr. Kanatl-borulu s eanjrl (Soutma Bataryal) sistemler iki farkl biimde uygulanabilir: 1. 2. Soutma Grubu ve Entegre Serbest Soutma Bataryas Uygulamalar Kuru ve Islak/Kuru Soutucu Sistemleri Uygulamalar

2.2.1 Soutma Grubu ve Entegre Serbest Soutma Bataryas Uygulamalar Enerji verimliliinin tesisatlarda giderek n plana kmas tesislerde enerji tketiminin byk ksmn yaratan su soutma gruplarnn dizaynlarn da etkilemeye balamtr. Geleneksel su soutma gruplarndan farkl olarak entegre Serbest Soutma bataryal hava soutmal su soutma gruplar uygulamalarda kendilerini hissettirir olmulardr. Entegre Serbest Soutma bataryal gruplarn fabrikada reticiler tarafndan standart olarak imal edilmesinin yan sra tesiste var olan geleneksel gruplara da sistemde baz deiiklikler yaplarak Serbest Soutma bataryalar uygulanabilmektedir. Serbest Soutma kullanlacak tesisin iklimlendirme amal m yoksa proses soutma amal m alt, bunun yan sra devrede sirkle eden suyun eksi bir d ortam scakl ile karlap karlamayaca tasarm iin nemlidir. Sistemin soutma suyu ihtiyacnda %100 su kullanlabilecei gibi, eksi bir d ortam scakl altnda alan sistemde donmay nlemek iin glikol-su karml (salamural) suyun kullanlmas gerekmektedir. (Arlka %20 glikoll bir karm ortalama 10oC, %30 glikoll bir karm ise ortalama 16 oCa kadar koruma salar.) Glikol-su karml sistemin kullanm durumunda unutulmamas gereken iki nemli konu vardr. Birincisi, soutucu bataryada donmay nlemek iin kullanlan glikol-su karmnn kapasitesinin %100 su kullanlan sistemlere gre ok daha dk olduu ve bu nedenle de daha byk s transfer alanna, dolaysyla daha byk (maliyeti daha yksek) bir soutucu chillere gereksinim olduudur. kinci nokta ise, klima santrali, fancoil gibi iklimlendirme cihazlarnda glikol-su karmnn kullanlmasnn istenmemesidir ki bu durumda glikol-su sistemine gre dizayn edilmi souk sulu nite ile souk su devresi arasna ek bir s deitirgeci gereksinimi duyulur. Tasarm ncesi uygulama yeri ve scaklklarna gre bu durumlar muhakkak dikkate alnmaldr.

Seminer Bildirisi

ekil 5.a Entegre Serbest Soutma bataryal hava soutmal su soutma grubu ematik [3]

ekil 5.b Entegre Serbest Soutma bataryal hava soutmal su soutma grubu [4]

Aada grsel ekiller ile Yaz, K ve Bahar dnemlerinde entegre Serbest Soutma bataryal hava soutmal su soutma gruplarnn alma mant verilmektedir. Kuru soutma sistemlerinde de temel olarak ayn yaklam mevcut olup grup ile kuru soutucu ayr ayr niteler olarak almaktadr.

ekil 6.a Entegre serbest soutma bataryal hava soutmal su soutma grubu Yaz Mevsimi alma koulu [5] Ortam scakl istenilen souk su scaklk deeri ve dn suyu scaklk deerinin zerindedir. (rnek Tortam: 35C, T soutma suyu: 10C, T dn suyu: 15C) Souk su ihtiyac tamamen geleneksel soutma evrimi ierisinde soutma grubunun kompresr almas ile salanr. Serbest soutma bataryas almamaktadr.

Seminer Bildirisi

ekil 6.b Entegre serbest soutma bataryal hava soutmal su soutma grubu Bahar Mevsimleri alma koulu [5] Ortam scakl istenilen souk su scaklk deerinin zerinde ve dn suyu scaklk deerinin altndadr. (rnek Tortam: 13C, T soutma suyu: 10C, T dn suyu: 15C) Soutma dn suyu ncelikli olarak Serbest Soutma bataryasndan geirilerek ortam havas ile n-soutulur. Serbest soutma kapasitesi ortam scaklk deerine baldr. yollu vana ve kontrol nitesi vastas ile serbest soutmadan yararlanlr.

ekil 6.c Entegre serbest soutma bataryal hava soutmal su soutma grubu K Mevsimi alma koulu [5] Ortam scakl istenilen souk su scaklk deeri ve dn suyu scaklk deerinin altndadr. (rnek Tortam: 5C, T soutma suyu: 10C, T dn suyu: 15C) Sistemde ihtiya duyulan souk su tamamen ortam havas vastas ile serbest soutma bataryas tarafndan salanr. Bu durumda souk su elde edilmesi iin harcanacak enerji yalnzca soutma grubunun zerindeki fanlarn ektii g kadar olacaktr.
Seminer Bildirisi

ekil 7. Entegre serbest soutma bataryal hava soutmal su soutma grubu uygulamasna ynelik pren-sip emas [6]

UYGULAMA RNE: Entegre Serbest Soutma bataryal su soutma grubu uygulamas

BATARYALI SOUTMA GRUBU UYGULAMASI PRENSP EMASI OTOMATIK Yaz-Ks Konumu Kontrolu
K1

YAG DEVRESI GIDIS 30-SU/GLIKOL

YAG REGULE VANASI

DENGE TANKI

2x15m3/h -25mss

K2

11/2"

KONTROL PANELI

Y1 2"

REGULASYON VALFI

BESLEME

11/2" 2"
SISTEME (KALIPLARA) GIDIS. 2x15m3/h 25mss-HIDROFOR

10m3/h 12mss

25m3/h 12mss

K
-CHILLER SUYU DEVRESI (KALIP) -KIS MOTORLU VANA -KURESEL VANA -HIDROFOR -KURU SOGUTUCU SUYU DEVRESI (YAG)

Y
-YAZ MOTORLU VANA

-CEKVALF -POMPA -OTOMATIK BESLEME

O T O M A T IK B E S L E M E

Y2

PLAKALI ESANJOR

Seminer Bildirisi

Yukarda verilen prensip emas plastik sektrne ynelik olarak 2002 ylnda stanbulda yaplm bir uygulamaya aittir. Sistemde mevsimsel d hava scaklklarna bal olarak soutma grubu devreden karlmakta, kalp ve ya soutma iin serbest soutma kullanlmaktadr. Bylelikle sistemde enerji verimlilii salanmaktadr. alma Otomatik kontrol sistemi ile kumanda edilmektedir. Sonraki sayfada sistem iin yaplan karlatrma grlmektedir. Serbest soutma bataryas (Kuru Soutucu sistemi) hava soutmal grubun kondenseri ile entegre olarak ayn kaset ierisindendir. Bylelikle nitenin kompakt bir yapda olmas da salanmtr. Soutma sisteminin kurulu olduu fabrika plastik sektr iersinde faaliyet gstermek-te, giyim asklar imalat yapmaktadr. Fabrika 12 ay, 6 gn/24 saat retim yapmaktadr. Toplam 7 adet enjeksiyon makinesi prensip emas verilen Entegre serbest soutma bataryal hava soutmal su soutma grubuna bal almaktadr. Sistem Yaz konumunda 4 ay (Haziran - Eyll); K konumunda 8 ay (Ekim - Mays) almaktadr. Yaz Konumunda (Haziran - Eyll) 1. Kalplar soutmak iin Chiller grubu altrlmaktadr. Soutma suyu alma scaklk aral alt snr deeri: 24,5C , st snr deeri : 26 Cdir . Sistemde Chiller grubu saatte toplam 30 dk. beklemekte, 30 dk. almaktadr. retilen giyim asklarnn malzemesi polistren ve polipropilendir. reticinin yapt eitli denemeler sonrasnda kalplarn daha dk scaklklarda soutulmasnn retilen bu rnn retim hzn ok fazla etkilemedii (Bunun ihmal edilebilir dzeyde olduu) grlmtr. Bu nedenle de grece yksek scaklkta kalp soutulmas yaplmaktadr. rn iin farkl bir malzeme kullanlmas yada rn kalnlklarnn artmas durumunda daha dk scaklkta kalp soutma suyuna ihtiya duyulabilir ve dk scaklkta su kullanm ile retim hz arttrlabilir. 2. Enjeksiyon makineleri hidrolik ya soutulmas iin entegre Serbest Soutma bataryas (Entegre kuru soutucu nitesi) kullanlmaktadr. Ya soutma iin soutma suyu alma scaklk aral alt snr deeri: 30C, st snr deeri: 36 Cdir. Mevsim normallerinin zerindeki ar hava scaklklarnda Plakal eanjr devreye girmektedir. K Konumunda( Ekim - Mays ) 1. Kalplar soutmak iin entegre Serbest Soutma bataryas (Entegre kuru soutucu nitesi) kullanlmaktadr. Chiller grubu kapaldr. Soutma suyu alma scaklk aral alt snr deeri: 24,5C, st snr deeri : 26 Cdir . Alt fandan oluan nitenin ikisi srekli almakta, dier fanlar termostat kontrol ile sisteme girmektedir. (Bunun yan sra Ocak ve ubat aylarnda baz gnlerde Lodos estii zaman oluan hava akm fanlar kendisi evirmekte byle durumlarda fanlar gnn sadece 5 saat almakta, ek bir enerji kazanc salamaktadr. Bu durumun oluma zamanlar belirsiz olduundan dolay uygulama iin yaplan analizde dikkate alnmamtr.) 2. Enjeksiyon makineleri hidrolik ya soutulmas iin entegre Serbest Soutma bataryas (Entegre kuru soutucu nitesi) kullanlmaktadr. Ya soutma iin soutma suyu alma scaklk aral alt snr deeri:24,5C, st snr deeri:26 Cdir. Ya scakl kn dk kaldndan makinelere giden hattaki su debisi ayarlanarak ya scakl istenilen deerde tutulmaktadr.

Seminer Bildirisi

Tablo 1. Varolan soutma sisteminin alma durumu ve Serbest Soutma olmamas durumu Temmuz Austos Haziran Kasm

ubat

Nisan

VAROLAN DURUM Soutma Kalp Soutma Grubu(Chiller) Kuru Soutucu Kuru Soutucu Ya Soutma SERBEST SOUTMA UGULANMAMASI DURUMU Soutma Grubu (Chiller) 1 Kalp Soutma Soutma Grubu (Chiller) 2 Ya Soutma Kuru Soutucu

Serbest Soutma ile ortaya kan kazancn bulunmas iin yaplan hesaplamada sistemde kurulu soutma grubu ve entegre soutucu batarya kullanm durumu ile Serbest Soutmann yaplmamas durumu (ikinci bir soutma grubunun kullanlmas) karlatrlmtr. Sistemde gerekli olan soutma kapasitesi ihtiyac: 180 kwdr. Varolan durumda Kalp soutma iin 60 kw ve Ya soutma iin 120 kw g gerekmektedir. Chiller daha sonra yaplacak yatrmlar ierisinde ortaya kacak kapasite gereksinimlerini karlamas iin gereken kapasiteden daha byk seilmi bu nedenle de saatte toplam 30 dk. beklemekte, 30 dk. almaktadr. Serbest Soutma bataryas (Kuru Soutucu sistemi) hava soutmal grubun kondenseri ile entegre olarak ayn nite ierisindendir. nitede 6 adet yksek devirli 630 mm fan mevcuttur. Serbest Soutma uygulanmamas durumundaki senaryoda ise sistemdeki ya ve kalp soutma prosesleri iin gerekli toplam 180 kw lik soutma kapasitesini karlamak iin iki adet 120 kw lik chiller kullanm ngrlmtr. Sistemde ihtiya duyulan 180 kw soutma ykne karlk toplam 240 kw kapasiteli chillerlerin 18er saat almas yeterlidir. Analizde elektrik birim fiyatnn KDV ve benzeri eklentiler dahil 0,09 /kWh olduu kabul edilmitir. Serbest Soutma uygulamal ve Serbest Soutma uygulanmakszn Yaz ve K aylarnda yaplan proses soutma esnasnda harcanacak enerji bedelleri dnemlere bal olarak yllk toplamda aadaki tabloda verilmi, ekonomik kazan gsterilmitir. Ele alnan uygulamada yllk 15.998,73 (63,72%) kazan salanmaktadr. Tablo 2. Serbest Soutma ile ortaya kan kazan hesap tablosu VAROLAN DURUM (CHILLER + KURU SOUTUCU UYGULAMASI) KALIP SOUTMA & YA SOUTMA 4 Aylk YAZ DNEM 8 Aylk KI DNEM YILLIK TKETM BEDEL CHILLER + CHILLER SENARYOSU (KURU SOUTUCU YOK) KALIP SOUTMA & YA SOUTMA 4 Aylk YAZ DNEM 8 Aylk KI DNEM YILLIK TKETM BEDEL EKONOMK KAZAN (EURO/YIL) EKONOMK KAZAN (%) 10.761,14 14.348,19 25.109,33 15.998,73 63,72% 5.612,52 3.498,08 9.110,60

Proses soutma uygulamasnn yan sra, Serbest Soutmann klima sistemlerinde kullanlmas esnasnda oluan kazanc gstermek amal olarak chiller reticisi bir firmann entegre Serbest Soutma bataryal hava soutmal su soutma gruplarna ynelik olarak Avrupann drt farkl ehrinde yapt lmlere bal sonular aada grafikler halinde verilmitir.

Seminer Bildirisi

Aralk

Ocak

Ekim

Eyll

Mart

Soutma lemi

Mays

Grafik 1. Avrupadaki drt farkl ehirde alan klima sistemine uygulanan serbest soutma bataryal gruba ait d scaklk verilerine bal enerji kazan deerleri [7] Souk iklim blgele-rindeki yerleimlerde doal soutma veriminin ykseldii aklkla grlmekte-dir. Ayn reticinin Milano ehrindeki bir baka klima sistemi iin entegre Serbest Soutmal uygulamasndan kan sonular aadaki grafikten grlebilir. (D ortam scakl: 30C, Tsu gidi/dn: 10C/15C, %30 Glikol karml) Bu rnekte elde edilen verim reticin yaklam ile %27,6 dr.

Grafik 2. Milano ehrinde alan klima sistemine uygulanan 1123 kw soutma kapasiteli gruba ait d scaklk verilerine bal serbest Soutma karlatrma deerleri [7] lkemizdeki farkl ehir iin yaplan teorik bir baka almaya istinaden 1.625 kwlk soutma grubuna ait Serbest Soutma verimlilii zmir artlarnda yaklak %15, stanbul artlarnda yaklak %30 ve Ankara artlarnda yaklak %37 olarak hesaplanmtr.[ 8] Aada stanbul, zmir ve Ankara ehirlerine ait Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrl'nn yaynlad 11 yllk scaklk verileri grlmektedir. Sistemde ihtiya duyulan soutma suyu scakl ykseldike Serbest Soutmadan alnan faydann artaca rahatlkla grlmektedir.

Seminer Bildirisi

Tablo 3.a D.M. stanbul ehrine ait 11 yllk scaklk verileri [9]

Tablo 3.b D.M. Ankara ehrine ait 11 yllk scaklk verileri [9]

Tablo 3.c D.M. zmir ehrine ait 11 yllk scaklk verileri [9]

2.2.2 Kuru ve Islak/Kuru Soutucu Sistemleri Uygulamalar Kuru Soutucular Su soutma ileminde kullanlan kanatl-borulu s eanjrl bir dier yntem de Kuru Soutucu (Dry Cooler) olarak adlandrlan sistemlerdir. Temel mantk sistemdeki dn suyu yknn bir fanl eanjr sistemi yardmyla havaya aktarlmasdr. Fanlar (vantilatrler) ile emilen havann kanatlar (lameller) arasndan geerken boru iindeki akkan soutmas esasna gre alr. Bu yntemde eanjrn d yzeyi kurudur. Bu durumda kanatlarda kirelenme ve korozyon gibi sorunlar yoktur. Sistemin kapal devre almas sayesinde soutma suyunun azalmas problemiyle karlalmaz. K aylarnda Kuru Soutucularda donma riskine kar nlem alnmaldr. Aksi takdirde, i akkann donmas sonucu borularda oluacak tahribatn onarlmas imkanszdr. lkemizde, donma sonucu kullanlamaz hale gelmi Kuru Soutucularn tamamen yenilenmek zorunda kalnd rneklere sklkla rastlanmaktadr. Donma riskine kar genel olarak uygulanan nlem, sistemin kullanm d brakld souk havalarda Kuru Soutucu iindeki suyun boaltlmasdr.

Seminer Bildirisi

Bununla birlikte, borulama yapsndan dolay Kuru Soutucu iindeki suyun tam olarak boaltlmas mmkn olmadndan, soutma suyuna yeterli oranda antifriz (etilen-glikol) katlmas gereklidir. Kuru Soutucu seiminde, kullanm srasnda soutma suyuna eklenecek glikoln de hesaba katlmas gerekir. Kuru Soutucu tasarm %25-%35 glikoll suya gre yaplmaldr. Aksi takdirde, suya eklenecek glikoln soutma kapasitesinde yol aaca d, Kuru Soutucudan beklenen performansn alnamamasna yol aacaktr. Dolaysyla, Kuru Soutucunun soutma kapasitesinin deeri, tasarm artlar ve glikol oran bilgisi verilmezse bir anlam tamaz.

ekil 8.a Yatk Tip Kuru Soutucu [6]

ekil 8.b V Tipi Kuru Soutucu [6]

ekil 8.c Soutma grubu ve Kuru Soutucu uygulamas [4]

Kuru Soutucularda elde edilen su scakl ortamn kuru termometre scaklna baldr; kuru termometre scaklnn yaklak 5 C zerine kadar soutulmu su elde edilebilir. Daha dk scaklklarda soutma suyuna ihtiya duyulan durumlarda Islak-Kuru Soutucular kullanlr. Bu sistemler yukarda aklamas yaplan Serbest Soutma bataryal sistemler ile ayn mantkta almaktadr. Tesiste kurulmu bir su soutma grubu mevcutsa ve dk ortam scaklklarnda Serbest Soutma ileminden faydalanlmak isteniyorsa kuru soutucu sistemler bu durum iin idealdir. Kuru soutma sistemleri plastik, kimya, enerji, iklimlendirme vb. sektr iindeki uygulamalarda bir soutma grubu ile birlikte kullanlabilecei gibi ayrca su soutma ihtiyacna bal olarak tek bana da kullanlabilmektedirler. %100 Serbest Soutma Ksmi Serbest Soutma %100 Mekanik Soutma

ekil 9. Soutma Grubu ile Birlikte Kuru Soutucu Uygulamas ematik gsterim [10] Islak/Kuru Soutucular Islak-Kuru Soutucular, temel prensip olarak Kuru Soutucular gibi alr. Sistemde gerektiinde ek soutma salayacak bir su spreyleme sistemi bulunmaktadr. Spreylenen su, giri havas aknda adyabatik soutma etkisi meydana getirir. Sistemdeki akkann d ortam scaklndan daha dk scaklk deerlerine kadar soutulmas gerektiinde, basnl su pskrtme sistemi devreye girerek giri havasn neme doyurur ve hava scakln ortam scaklnn altna drr.

Seminer Bildirisi

Su pskrtme sistemi yl boyunca yalnz en scak gnlerindeki belli saatlerde termostat kontroll olarak devreye girerek ihtiya duyulan ek soutmay salayarak zel durumlar iin ek bir soutma sistemi ihtiyacn ortadan kaldrr. Dier zamanlarda kuru alma olaca iin sistemde su tketimi yoktur. Spreyleme sistemi kuru soutucularn yan sra hava soutmal su soutma gruplarnn kondenserlerine de uygulanabilir. Islak-kuru soutucular temel mantk ayn olmak zere farkl biimde uygulanabilirler: Dorudan Su Spreyleme Sistemli Islak-Kuru Soutucular Spreyleme sisteminde kullanlan suyun sertlii alnm ve filtrelenmi olmas gerekir; aksi halde eanjr kanatlar zerinde biriken kire ve tortu, zamanla eanjrn kapasitesini drecek ve mrnn ksalmasna neden olacaktr. Bu etkiyi nlemek iin bir a sistemi zerine su spreyleme yaplan A zeri Su Spreyleme Sistemli Islak-Kuru Soutucular gelitirilmitir. Islak-Kuru Soutucularda andrc etkiye kar ek nlem olarak epoksi kapl lamel kullanlmaldr. Epoksi kaplama, ortamdaki tuz ve aside kar olduka yksek dayanma sahiptir. nitenin epoksi toz boyal galvaniz sac yada ileri korozif ortamlarda paslanmaz elik olmas tercih edilir. Su kulesine kyasla suyun zararl etkilerine ok daha az maruz kalmasna karn, Islak-Kuru Soutucularn uzun mrl olmas iin bu nlemlerin alnmas nemlidir.

ekil 10. Dorudan su spreyleme sistemli Islak-kuru soutucu [6] Giri havasnn neme doyurulabilmesi amacyla harcanacak su miktar kullanlan pskrtcye ve pskrtme basncna gre deiiklik gsterir. Seim, ortam havasnn bal nemine baldr; bal nemi %100e mmkn olduunca yaklatrmak iin yeterli miktarda ve kalitede su pskrtldnden emin olunmaldr. Bu nedenle tamamen buharlaacak miktardan bir miktar daha fazla su pskrtlr ve artan su ortamda sv olarak kalr. Bu nlem, pskrtme sisteminin performansnda zamanla oluabilecek kayplara kar da emniyet salar. Sisleme (Fogging) Sistemli Islak-Kuru Soutucular Dorudan su spreyleme sistemlerine benzer bu uygulamada yksek basnta (70 bar) nozllerden 35 mikronunun altnda pskrtlen su zerrecikleri giri havasn neme doyurmakta ve ortam ya termometre scaklna yaklatrmaktadr. Bu sistemde de spreyleme sisteminde olduu gibi kullanlan suyun sertlii alnm ve filtrelenmi olmas gerekir.

Seminer Bildirisi

ekil 11. Sisleme Sistemli Islak-Kuru Soutucu [6] A zeri Su Spreyleme Sistemli Islak-Kuru Soutucular A zeri su spreyleme sistemi, kuru soutucularn n ksmna yerletirilmi geni sk gzl a yapl malzemenin zerine belirli mesafelerde bulunan nozullardan aralkl olarak sistemin ihtiyac kadar su spreyleme ve spreylenen suyun adyabatik olarak buharlamas sonucu s deitirgeci yzeyine temas eden giri havas scaklnn drlerek, soutmada verimin arttrlmasn salama mant ile alan sistemdir. Daha nce de akland zere su spreyleme, giri havas aknda adyabatik soutma etkisi meydana getirir. Belirlenmi set deerlerinin almas ile kontrol sistemi s deitirgeciye giren hava scakln drmek iin su spreyleme sistemini balatr. ok kuru iklim artlarnda su spreyleme sistemi giri (ortam) havas iin 15C ile 20C aras deerlere varan adyabatik soutma salayabilir. Su spreyleme sisteminin alma sresi ve frekans ayar, sistem performansnn optimizasyonu ve su tketiminin en aza indirilmesi amac ile srekli olarak kontrol cihaz tarafndan salanr. Su, s deitirgeci yzeyine dorudan pskrtlmedii, a yzeyine pskrtld iin lamellerin zerinde kire tabakas olumaz. Bylelikle sl transfer verimliliinin dmesi engellenir. Bu sistemde su yumuatma ilemine ayrca gerek de kalmamaktadr.

ekil 12. A zeri Su Spreyleme Sistemli Islak-Kuru Soutucu [6] Kuru- Islak/Kuru Soutucu seiminde dikkat edilmesi gereken bir nokta da, tasarmn ortam scaklnn yksek olduu zamanlarda ihtiya duyulan soutma kapasitesini salayacak ekilde yaplmas gerekliliidir. Ancak, hava scaklnn daha dk olduu zamanlarda, istenen kapasitenin elde edilmesi iin fanlarn hepsinin tam devirde almas gereksiz ve masrafl olur. Soutma suyu k scakl zerinden kontrol edilen sistemlerde, fanlarn dk devirle altrlmas veya devreden karlmas ile sistem iin uygun debide hava tedariki salanr.
Seminer Bildirisi

Otomatik kontrol ile birlikte ift devirli fanlarn, hz kontrol cihazlarnn ve Elektronik kontroll EC fanlarn kullanlmas sisteme ek enerji tasarrufu kazandracaktr. Plastik sektrnde Ya Soutma Sistemlerinde kullanlan soutma uygulamalar karlatrlmas Daha nceki blmde aktarlan uygulama rneinin de seildii plastik sanayi, soutma uygulamalarna en fazla ihtiya duyulan, Serbest Soutma uygulamalarnn yaygnca kullanld sektrlerden biridir. Bu nedenle soutma uygulamalarnda kullanlacak yntemin bilinli seilmesi gerekir. malatta kullanlan kalplarn soutulmas, zellikle rn kalitesi asndan nemlidir. Plastiin cinsine gre kalplarn belirli scaklk deerleri arasnda tutulmas gereklidir. Gerektii gibi soutulamayan kalplarda retilen mamullerde yzey przll yksektir ve renk deiimi grlebilir. Ayrca, yeterli soutmann yaplamamas sonucu kalplarn alp kapanma sreleri uzar ve retim kapasitesi der. Ortam ya termometre scaklnn gereken soutma suyu scaklnn zerinde olduu zamanlarda dier soutucu sistemler ihtiyac karlayamadklar iin, byle durumlarda kalp soutmada chiller grubundan yararlanlmas gerekmektedir. Makinelerin dzgn ve verimli alabilmesi iin, kullanlan yan da uygun ekilde soutulmasna ihtiya vardr. Aksi taktirde performans der ve anmalar artar. Bu durumda enerji kaybnn artmasnn yan sra, makine mr de ksalacaktr. Ya soutma ileminin doru ekilde yaplmas durumunda bu sorunlar nlenecektir. Ya soutma iin 29-35C civarnda soutma suyuna ihtiya vardr. Ya soutma sistemlerinin ekonomik adan incelenmesinde ilk yatrm maliyetinin yannda iletme masraflarnn da gz nnde bulundurulmas gereklidir. Soutma sisteminin seiminde, alternatiflerden hangisinin orta ve uzun vadede dierlerine gre avantajl olduu belirlenmelidir. Ayn ihtiyac karlayacak ak ve kapal devre su kuleleri ile Islak-kuru Soutucu Sistemin ekonomik adan karlatrlmas amacyla hazrlanan analiz sonular aada verilmitir. Bir soutma cihaznn kondenserinden 630 kWlk s alnmas sz konusudur. %70-%30 su/glikol karmnn soutucuya giri scakl 30C, soutucudan k scakl ise 26Ctr. Hava scakl 32C, bal nem % 38 alnmtr. Analizde su birim fiyatnn 1,98 /m3, elektrik birim fiyatnn ise KDV ve benzeri eklentiler dahil 0,09 /kWh olduu kabul edilmitir. Sermaye masraflarnn hesaplanmasnda ya uygulanan yllk faiz oran % 10 alnm, her sistemin de 15 yl kullanlaca varsaylmtr (Hesaplamalarda byle alnmakla birlikte kulenin korozif gazlara dayankszl ve dier etkenlerle ekonomik mrnn galvaniz kapl olanlarda bile 5 ila 10 yl olduunu belirtmekte yarar vardr). Tablo 4. Su kuleleri ile Islak-kuru Soutucu Sistemin ekonomik adan karlatrlmas SSTEM MASRAF lk Yatrm Maliyeti () Su Giderleri (/yl) Elektrik Giderleri (/yl) Muhafaza Etme Masraflar (/yl) Faiz Giderleri (/yl) Yllk Toplam letme Masraf (/yl) Ak Devre Su Kulesi 4.350 31.300 5.900 510 570 38.280 Kapal Devre Su Kulesi 9.500 31.300 7.020 640 1.250 40.210 Islak-Kuru Soutucu 23.500 4.600 11.260 510 3.090 19.460

Yllk toplam iletme masraflar; su, elektrik ve faiz giderleri ile muhafaza etme masraflarnn toplamndan olumaktadr. Yukardaki tabloya gre Islak-kuru Sistem, ak devre su kulesi ile arasndaki ilk yatrm maliyeti farkn 1 ylda, kapal devre su kulesi ile arasndaki ilk yatrm maliyeti farkn ise 1 yldan ksa srede karlamaktadr. Bu sreler sonunda Islak-kuru Soutucu Sistem dier sistemlere gre ekonomik olarak daha avantajl duruma geer. Masraflar hesaplanrken kullanlan deerler tesisin bulunduu yere ve kullanld zamana gre deiecei iin, yukardaki tablo genel bir kyaslama amacyla kullanlmaldr.
Seminer Bildirisi

Suyun ok bol ve ucuz olduu yerlerde ilk yatrm maliyeti su harcamalarndan daha nemli bir kriter olabilir. Suyun az bulunduu ve pahal olduu koullarda ise soutma suyu asndan en fazla tasarrufu salayacak sistemin seilmesi avantajl olacaktr. Aadaki tabloda ise, 560 kWlk soutma ihtiyacn karlayacak bir chiller grubu ile, ayn ihtiyac karlayacak bir Islak-kuru Soutucu Sistem aylk (30 gn alma) enerji harcamas asndan karlatrlmaktadr. Soutucudan geen akkann 35C scaklktan 31C scakla soutulmas istenmektedir. Hava scakl 33C, bal nem % 48 alnmtr. Her iki sistemin de 16 saat/gn alt kabul edilmitir. Elektrik birim fiyat KDV ve benzeri eklentiler dahil 0,09 /kWh alnmtr. Tablo 5. Su Soutma Grubu (Chiller) ile Islak-kuru Soutucu Sistemin ekonomik adan karlatrlmas Chiller nitesi Kompresr gc: 16 fann ektii g: 136 kW 32 kW Toplam g: 168 kW Aylk enerji harcamas: 80640 kWh Aylk masraf: 7.258 EURO Islak-Kuru Soutucu Sistem 10 fann ektii g: 20 kW Toplam g: 20 kW Aylk enerji harcamas: 9600 kWh Aylk masraf: 864 EURO

Yukardaki tabloya gre, Islak-kuru Soutucu Sistem kullanlmas durumunda aylk kazan 6.395 EURO olarak hesaplanabilir. Su tesisat ve benzeri yatrmlar hari tutularak sadece soutucular ele alndnda, kullanlan chiller grubunun yatrm maliyetinin yaklak olarak 61.355 EURO olduu, Islakkuru Soutucunun ise 27.600.EURO gibi bir yatrmla elde edilebilecei konusu da dikkate alnmaldr. Sonu olarak Islak-kuru Soutucu Sistem hem ilk yatrm maliyeti asndan, hem de iletme masraflar asndan chiller grubundan daha avantajl durumdadr.

SOUK TAVAN (CHILLED BEAM) SSTEMLERNDE SERBEST SOUTMA UYGULAMASI zellikle kuzey lkeleri arlkl olarak Avrupada yaygn biimde kullanlan, A.B.D dahil dier lkelerde giderek yaygnlaan Souk Tavan (Chilled Beam) sistemi kullanld i ortamda hava kalitesini drmeden, merkezi artlandrma sisteminin kltlmesini salayarak enerji verimlilii yaratan olduka etkili bir sistemdir. Bu sistemlerde Serbest Soutma uygulamalar yaplmas dk scaklkl chiller uygulamalarna gre daha yksek soutma suyu scaklar nedeni ile daha fazla enerji tasarrufu salamaktadr. Souk Tavan (Chilled Beam) genel uygulamalarda kullanlan hava diffzrlerinden farkl olarak alan, ierisinde bir kanatl borulu su bataryas bulunan artlandrma cihaz olarak tanmlanabilir. Bu nitelerde sadece soutma deil, su tesisatnda scak su sirkle etmesi sureti ile stma da yaplr. Souk Tavan uygulamas "pasif" ve "aktif" olmak zere iki temel kategoridedir. Pasif Souk Tavan Sistemi Pasif Souk Tavan olarak adlandrlan sistemde s transferi temel olarak doal konveksiyon ve radyasyon vastas ile gerekletirir. Pasif Souk Tavan nitesi bir kasetin ierisine yerletirilmi kanatl borulu s deitirgecinden (soutucu batarya) oluur. Uygulamalarda yaygn olarak kanat (lamel) malzemesi olarak alminyum, boru malzemesi olarak da bakr kullanlr. Su soutma santralinden elde edilen souk su soutma bataryasnn ierisinden sirkle ettirilir. Bu esnada kanatlar arasndan akan ortam havas, sour ve oda st ksmndan alt ksmna doru hareket eder. Oda ierisinde snan hava da yukar doru hareket eder. Soutma kapasitesi, soutucu batarya scakl ile oda scakl arasndaki farka baldr.

Seminer Bildirisi

ekil 13. Pasif Souk Tavan nitesi [11],[12],[13] Aktif Souk Tavan Sistemi Aktif Souk Tavan olarak adlandrlan sistemde nite taze hava besleme kanallarna ve souk su hattna baldr. Merkezi klima santralinden salanan n artlandrlm hava nite ierisinde bulunan kk hava jetlerinden flenerek odada niteden doru bir hava hareketi yaratlr. Bu hava hareketinin etkisi ile oda havas nite ierisine akar ve s deitirgeleri vastas ile soutulur. Odadaki hava hareketi taze hava ve oda iinde sirkle eden havay da kartrr. Geleneksel diffzrlerden boyut olarak byk olular ek bir maliyet artn beraberinde getirse de salad iletme maliyeti avantaj bu dezavantaj nemsiz klmaktadr.

ekil 14. Aktif Souk Tavan nitesi [12],[13]

ekil 15. Aktif Souk Tavan nitesi sistem dizayn [11]

Seminer Bildirisi

Gerekli souk enerjiyi tamak iin ihtiya duyulan hava miktar, taze hava ihtiya miktarndan yksek olduu hallerde souk tavan sistemi sirkle eden hava miktarn nemli oranda drerek merkezi klimlendirme cihaz kapasitesini drr. Bu sistemler mahalin duyulur soutma ihtiyacn karlayp sistemin genel toplam soutma ihtiyacn drerek soutma gerekliliklerini havalandrma ve nem kontrolnden ayrdklar iin merkezi klima santrali boyutlarnn klmesine bylelikle de ilk yatrm ve iletme maliyetlerinin azalmasn salarlar. Sistem duyulur olarak altndan dolay chiller grubu yksek su scaklarnda almakta Serbest Soutmaya imkan salamakta ve iletme maliyetinde dmeye neden olmaktadr. Ayrca Duyulur alma artlarnn bir baka etkisi de drenaj tesisat gereksiniminin ortadan kaldrlmasdr. Aada iki farkl karlatrma sonucu ile souk tavan sisteminin verimlilie etkisi grlmektedir:

ekil 16. Geleneksel HVAC tesisat ile Souk tavan sisteminin enerji bakmndan karlatrlmas [14]

Grafik 3. Tahoe evre bilim merkezinde (Incline Village, Nev.A.B.D) yaplan Souk tavan uygulamasnn toplam yllk enerji harcamasna gre Geleneksel HVAC tesisat ile karlatrlmas [12]

Souk Tavan Sistem Kullanm Yerleri Aada belirtilen mekanlarda aktif souk tavan sisteminin kullanm nerilmektedir. Blnm ofis ve ak ofis mekanlarnda Otel odalarnda Hastanelerde Maazalarda Bankalarda Laboratuarlarda

Ancak, konferans salonlar, toplant odalar, snflar vb. yksek havalandrma yklerine gereksinim duyulan mekanlarda ise bu uygulamalar tavsiye edilmemektedir. Souk Tavan Sistemi alma Aral Aktif Souk tavan sistemi, toplam duyulur soutma gereklilii 120 W/zemin-m2nin altnda olduu yerlere uygulanabilir. Optimum alma aral 60-80 W/zemin-m2dir. Pasif souk tavan sistemi ise toplam duyulur soutma gereklilii 40-80 W/zemin-m2 olduu yerlerde uygulanabilir. Yaz artlarnda hedeflenen i ortam scakl 23-26Cdir.

Seminer Bildirisi

Serbest Soutma ve Souk Tavan Sistemi Souk tavan sisteminde youmadan kanma amal olarak yksek soutma suyu scakl kullanr. Oday soutma amal olarak bataryadan sirkle eden su scakl yaygn olarak 14-18 Cdir. (stma amal olarak sirkle eden su scakl da 30-45Cdir.) Yksek soutma suyu scakl sistemde daha dk kapasiteli soutma grubunun kullanlmasn salar. Bu durumda hem ilk yatrm hem de iletme maliyetleri azalr. [14] Soutmada 6/11C yada 7/12C alan sistemlere gre daha yksek soutma suyu deerleri ile allmasndan dolay soutma suyu iin kullanlan Serbest Soutma sistemleri souk tavan nitelerinin bulunduu yerlerde uygulanabilir.

ekil 17. Souk Tavan (Chilled beam) sistemi ve ak devre soutma kulesi Serbest Soutma uygulamas[2] Souk tavan sistemlerinde Serbest Soutma uygulamas farkl yntemler ile yaplabilmektedir: Kuru Soutucu uygulamas Soutma Kulesi uygulamas Yeralt enerji depolama sistemleri uygulamas bu yntemlerdendir.

ekil 17.de Souk Tavan (Chilled beam) sistemi ve ak devre soutma kulesi Serbest Soutma uygulamas grlmektedir. Buradaki uygulamada su kulesi kullanm yerine Kuru soutucular kullanmakta olasdr. Souk tavan sistemlerinde Doal Soutma uygulamalar yaplmas sisteme ek bir verimlilik salamaktadr.

SONULAR VE NERLER Yukardaki blmlerde eitli uygulama rnekleri de kullanlarak belirtildii zere Sulu Soutma Uygulamalar iin Serbest Soutma Sistemleri ve giderek yaygnlaan Chilled Beam (Souk Tavan) Sistemlerinin getirdii verim hibir tereddde yer brakmayacak kadar aktr.

Seminer Bildirisi

Verimlilii arttrmak ve bylece birim maliyeti en dk dzeye indirmek gnmzn rekabeti ortamnda en can alc noktadr. Tesisat sektr ierisinde yer alan mhendislerin proje ve uygulamalarnda yukarda tanmlanan sistemlerin kullanmn yaygnlatrmas ile birlikte iletmelerimizde verimlilik artacak ve lke olarak rekabet gcmz ykselecektir. Bu sistemlerin ayn zamanda evreci sistemler olduu akldan kartlmamaldr.

KAYNAKLAR [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] ASHRAE Handbook 2000 Systems And Equpment, Chapter 36, Chapter 38, ASHRAE, 2000 De Saulles,T., BSRIA Guide: Free Cooling Systems, BSRIA,2004 Aermec Firmas Teknik Katalou (http://www.aermec.com) ICS Firmas Teknik Katalou (www.industrialcooling.co.uk) Climaveneta Firmas Free Cooling Teknik Bror (http://www.climaveneta.it) Friterm A. Teknik Dokmanlar (http://www.friterm.com) Climaveneta Firmas FOCS-FC/NGTeknik Katalou (http://www.climaveneta.it) Cansevdi B.,Akdemir .,Gngr A.,Yl Boyunca Soutma Suyu Kullanlan Tesisler iin Enerji Ekonomisi Makalesi, VII. TESKON, 2005 Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrl stanbul li Scaklk Ort. Raporu (http://www.meteoroloji.gov.tr) TPC Firmas Teknik Katalou (http://www.totalprocesscooling.co.uk) REHVA Chilled Beam Application Guidebook, REHVA,2004 Rumsey P.,Weale J.,Chilled Beams in Labs makalesi, ASHRAE Journal,Vol.49,Ocak 2006 Flaktwoods Firmas Teknik Katalou (http://www.flaktwoods.com) zgr A.E.,gl .,Selba R.,Radyant Soutma Tesisat makalesi,IV.TESKON, 1999

ZGEM Hasan ACL Hasan ACL 1976 yl Ayvalk doumludur. 1999 ylnda Yldz Teknik niversitesi Makine Mhendislii blmnden mezun olmutur. niversite mezuniyeti ncesi ve sonrasnda Tesisat Sektr iinde faaliyet gsteren iki farkl firmada almtr. alt firmalarda antiye, retim, ihracat sat ve ar-ge blmleri olmak zere farkl departmanlarda mhendislik grevi yrtmtr. Halen FRTERM A. firmasnda Aratrma ve Gelitirme Blm efi olarak almaktadr. Hasan Acl evli ve bir kz ocuk babasdr.

Seminer Bildirisi