2010 Mart www.guven-kutay.

ch

ELK KONSTRKSYONDA CIVATALAR

08b

zet
M. Gven KUTAY

08b_civata.doc

INHALTSVERZEICHNIS 1 elik konstruksiyonda balant cvatalar.................................................................................... 3 1.1 elik konstruksiyonda cvatalarn kullanlmas ve tipleri....................................................3 1.2 elik konstruksiyondaki n germesiz cvata balantlar ....................................................4 1.2.1 Cvatada balantsnda kesme gerilimi k.................................................................5 1.2.2 Cvatada balantsnda izdm yzey basnc................................................................5 1.2.3 Emniyetli kesme mukavemeti ve emniyetli izdm yzey basn deeri......................6 1.3 n germeli kaymayan ve altrmal, yksek kaliteli cvata balantlar.............................9 1.3.1 Gerekli n germe kuvvetinin bulunmas....................................................................10 1.3.2 Balant iin gerekli cvata saysnn bulunmas........................................................10 1.3.3 Balantda balanan paralarn mukavemet salamas .............................................10 1.3.4 Konstruksiyon iin gerekli malzeme kesit alannn hesaplanmas: ...........................11 1.3.5 Genel kontrol .............................................................................................................11 1.4 Moment etkisindeki cvata balantlar..............................................................................11 1.4.1 Eilme momenti etkisindeki konsol balants ..........................................................12 1.4.2 Torsiyon momenti etkisindeki konsol balants .......................................................13 1.5 elik konstruksiyonda balant cvatalar iin rnek.........................................................15 1.5.1 Tampon konstruksiyonu.............................................................................................15 1.5.2 Enine yk ve moment etkisindeki konsol balants..................................................18 1.5.3 Enine yk ve moment etkisindeki konsol balants..................................................21 1.5.4 Gezer kpr vininin bal balants, yalnz moment etkisi..................................24 1.5.5 Depo raf profil balants ..........................................................................................27 1.5.6 Depo raf konsol balants ........................................................................................29 2 Konu ndeksi.............................................................................................................................. 31

08b_civata.doc

elikkonstrksiyonda cvatalar 1 elik konstruksiyonda balant cvatalar 1.1 elik konstruksiyonda cvatalarn kullanlmas ve tipleri

elik konstruksiyondaki cvata balantlar, imal edilen paralar daha ekonomik ve kolay nakil etmek veya paralar alacaklar yerde monte etmek iin kullanlr. Dier taraftan cvata balantsnn kullanlmasnn bir sebebide , baz kaynak konstruksiyonunda ou kaynak yerlerine tam olarak eriilememesidir. letmede zorlamann darbeli, yani dinamik zorlama olmas halinde, yksek kaliteli cvatalarn kullanlmasyla, darbeli ve dinamik zorlamalar kontrol altna alnr. Byk kesme ve ekme kuvvetinin etkiledii yerlerdede bu cvata balantlar gayet rahatlkla kullanlr. elik konstruksiyonda ve vin elik konstruksiyonunda genelde u cvatalar kullanlr: Ham cvatalar; dvme ve ovalama metodu ile imal edilmilerdir. aftlarnn ap anma apna eittir. malat sonu aftlar ayrca ilenmemitir. Kaliteleri; 4.6 ve 5.6 olan cvatalardr. Altrma cvatalar; dvme ve ovalama metodu ile imal edilmilerdir. aftlarnn ap anma apndan 1 mm byktr. malatta son ilem olarak aftlar hassas ISO toleransna gre ilenmitir. Kaliteleri; 4.6 ve 5.6 olan cvatalardr. Yksek kaliteli cvatalar; cvata kalitesi 10.9 olan, ya Ham cvata veya Altrma cvatas olarak imal edilen cvatalardr. Bunun yannda gerektiinde btn kaliteli cvatalar elik konstruksiyondaki cvata balan-tlarnda kullanlabilir. rnein: 8.8 kalitesindeki cvatalar. Fakat balanan paralarn mukavemet deerlerine gre elik konstruksiyon iin kullanlan 4.6 ve 5.6 kalitesindeki cvatalarn kullanlmas ou zaman ekonomik vede gereklidir. nk, St 37 veya St 52 malzemesinin mukavemet deerleri, elik konstruksiyonda kullanlacak 4.6 ve 5.6 kaliteli cvatalarn mukavemet deerine eittir.

L Si

L Ro

L Si

L Ro

L Ro

LSi

L Ro

ekil 1, Ham cvata

ekil 2, Altrma cvatas

ekil 3, Yksek kaliteli cvata

ekil 1ve ekil 2 deki rondela kalnl LRo genelde DIN de verildii gibi 8 mm kalnlkta alnr. ekil 3 deki rondela konstruksiyona gre seilir. elik konstrksiyonda balant cvatalar genelde bas ve eki etkisindeki profillerin balantsnda kullanlr. Enine kuvvet ou zaman srtnme kuvveti ile karlanr. Bazan da enine kuvvet srtnme kuvveti ile karlanmayp ya cvata kesmeye zorlandrlr, yada ek bir konstruksiyon elaman tarafndan karlanr. elik konstrksiyonda balant cvatalarnn hesaplar genelde kesmeye ve izdm yzey basncna gre yaplr ve balantlar u ekilde isimlendirilir: www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar

t1

F/2

t2

d dG t1

F/2

ekil 4, Enine zorlanan tipik elik konstruksiyon balants Geme delii ile cvata arasndaki boluk > 0,3 mm ve 1,0 (2,0) mm ise Kb Ka Kesme(K) ve izdm yzey basnl (b) balantlar. n germeli () kaymayan (Ka), yksek kaliteli cvata balantlar.

Geme delii ile cvata arasndaki boluk 0,3 mm ise KbA Kesme(K) ve izdm yzey basnl (b) ve altrmal (A) balantlar. KaA n germeli () kaymayan (Ka) ve altrmal (A), yksek kaliteli cvata balantlar. 1.2 elik konstruksiyondaki n germesiz cvata balantlar elik konstruksiyonda cvata balantlar ilk olarak kesmeye ve sonrada izdm yzey basncna gre kontrol edilir ve hesaplanrlar. Burada hesaplar yalnz cvata balantlar iin yaplmtr. Fakat hesap esas dier balant elemanlar iinde aynen geerlidir. rnein; Perinler, Pimler, Nokta kaynaklar ve Pernolar gibi. Hesaplardaki tek ayrlk emniyetli mukavemet deerlerindedir. Paradaki gerilimler hi bir fark gzetilmeden aynen hesaplanr.
t1

t1

F/2

d
F/2 F/2
F

t2

d dG t1

t2

t1

t1

F/2

e2

Perinler
t1
d
F

Pimler
F/2 F/2
F

e1

e3

e1

t1

t2

t1

t2

e2

Nokta kaynaklar

Pernolar

ekil 5, Benzer balantlar

d F e t mm N mm mm ap Enine etki kuvveti Aralklar, konstruksiyon lleri Kuvvet etkisi ynnde e1 2,5.d Kuvvet etkisi ynne dik e2 2 .d Plakalarn (paralarn) kalnl

e 3,0.d e3 3,0.d

www.guven-kutay.ch

t2

elikkonstrksiyonda cvatalar 1.2.1 Cvatada balantsnda kesme gerilimi k

Genel art:

k =

F KEM A m C n C k =

F(1)

FC =

F nC
2 d

FC A m C
2 d m C

Aa = Kesme gerilimine gre cvata ap:

KEM =

4 FC

d a d a
F FC d da A nC mC KEM k N N mm mm mm2 1 1 N/mm2 N/mm2

4F n C m C KEM 4 FC kEM mC

F(2)

Balanty zorlayan toplam kuvvet Bir cvatay zorlayan kuvvet Cvatann anma ap, aft ap Cvatann kesme gerilimine gre ap Bir cvatann aft kesit alan Kuvvet etkisindeki cvata adedi Cvata balantsnn kesmeye zorlanan kesit says Cvatann emniyetli kesme mukavemeti Cvatada kesme gerilimi

1.2.2 Cvatada balantsnda izdm yzey basnc

Genel art:

L =

F d t min n C

LEM

F(3)

FC =

F nC d L d L

LEM =

FC d t min

zdm yzey basncna gre cvata ap: F n C t min LEM FC t min LEM F(4)

F FC d dL A nC tmin LEM L

N N mm mm mm2 1 mm N/mm2 N/mm2

Balanty zorlayan toplam kuvvet Bir cvatay zorlayan kuvvet Cvatann aft ap Cvatann izdm basncna gre ap Bir cvatann aft kesit alan Kuvvet etkisindeki cvata adedi FC etkisindeki en ince malzeme kalnl Balant kesitinde emniyetli izdm yzey basnc mukavemeti Balant kesitinde izdm yzey basnc

www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar 1.2.3 Emniyetli kesme mukavemeti ve emniyetli izdm yzey basn deeri Tablo 1-a, elik konstruksiyonda Balant elemanlarnn mukavemet deerleri
Stun Balant ekli Sr a Delikte boluk d n germe a Balant eleman Balant elemannn malzemesi veya kalitesi b c d e Gerilim ekli zdm basma LEM*)1 H 280 *)2 420 *)3 320 *)2 480 *)3 *)3 HZ 320 *)2 470 *)3 360 *)2 540 *)3 *)3 f g

Kesme KEM H 112 168 240 140 210 320 HZ 126 192 270 160 240 320

ekme EM H 110 150 360 110 150 360 HZ 125 170 410 125 170 410

1 2 3 4 5 6 7 Ka KaA tam KbA yok Kb yok

4.6 kaliteli cvatalar 4.6 kaliteli hava bal DIN 7969 0,3 d 1 mm iin ... 5.6 kaliteli cvatalar 2,0 5.6 kaliteli hava bal DIN 7969 10.9 yksek kaliteli cvatalar DIN 6914 4.6 altrma cvatas,DIN 7968 RSt 36 Perinler DIN 124/DIN 302 5.6 altrma cvatas,DIN 7968 0,3 RSt 44 Perinler DIN 124/ DIN 302 10.9 yksek kaliteli altrma cvatas DIN 7999 10.9 yksek kaliteli altrma cvatas 0,3 DIN 6914 ve DIN 7999

0,8 Fn A GE

Tablo 1-b, Konstruksiyon elemanlarnn mukavemet deerleri

Stun a zdm yzey basnc LEM *)4, *)1 deerleri Delikte Balant n boluk Balant elemannn kalitesi ekli germe d 4.6 kaliteli cvatalar 0,3 ... 2,0 DIN 6914, yksek kaliteli cvatalar 1 yok Kb 5.6 kaliteli cvatalar 1 mm DIN 6914, yksek kaliteli cvatalar 2 yarm 0,3 ... 2,0 3 KbA 4 5 Ka KaA tam yok 0,3 DIN 124 ve DIN 302, Perinler DIN 7968, altrma cvatalar DIN 7999, yksek kaliteli cvatalar DIN 6914, yksek kaliteli cvatalar DIN 7999, yksek kaliteli cvatalar b c d Malzeme e St 37 St 52 Ykleme durumu *)5 H HZ H HZ 280 380 320 420 480 210 B EM EM K EM 140 160 92 320 430 360 470 540 240 160 180 104 420 570 480 630 720 320 210 240 139 480 645 540 710 810 360 240 270 156

Sra

yarm 0,3 0,3

6 ok eksenli balantlarda mafsal pernosu iin 7 Basma ve eilme basmas DIN 4114 T1 ve T2 ye gre 8 ekme ve eilme ekmesi vede Basma ve eilme basmas iin karlatrma mukavemet deeri

9 Kesme

www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar

Tablo 1 iin aklamalar: Kb KbA Ka KaA

*)1 *)2 *)3 *)4 *)5

Kesme ve izdm yzey basncnda alan normal cvata ile balant Kesme ve izdm yzey basncnda alan altrma cvatas ile balant n germeli kaymayan balantlar n germeli kaymayan altrma cvatas ile balantlar

Balantdaki elemanlar eitli malzemeden ise, en zayf malzemenin deeri alnr. Kostruksiyon eleman olarak St 37 kullanlmsa, -b deki en dk deer alnr. -b deki LEM deerleri alnr. Deerler malzeme kalnl t 3 mm iin geerlidir. elik konstruksiyonda ykleme durumu:

Ana yk

Konstruksiyonun z arlk kuvveti vede tanan veya kaldrlan yk, vmelerden ileri gelen ktle kuvvetleri, Yk darbelerinden ileri gelen kuvvetler.

HZ

Ek ykler Rzgar kuvveti (DIN 1055 T4 den),

Kaslmadan ve arpk hareketlerden vede sdan ileri gelen kuvvetler, Kar veya rzgar yknden ileri gelen kuvvetler (DIN 1055 T5 den), Merdivenler, raflar ve korkuluklarn arlndan ileri gelen kuvvetler.
HS zel ykler Vini iletmeye alrken kullanlan kontrol yklerinden ileri gelen kuvvetler,

Tampon kuvvetleri, ki araba veya vin beraberce bir rayda alyorlarsa, bunlarn arpma kuvveti.
Ykleme durumu HS iin H deerlerinin %30 fazlas alnr. Darbeli, titreimli veya zel konstruksiyonlarda kuvvetler faktrlerle ykseltilir ve mukavemet hesaplar, zorlanma statik zorlanmaym gibi yaplr ve emniyetli mukavemet deerleri bylece sabit kalr.

www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar

Tablo 2-a, Vin elik konstruksiyonda balant elemanlarnn emniyetli mukavemet deerleri Stun a b c d e f g h

DIN 7968, altrma cvatalar Cvata 4.6

Sra

DIN 7990, cvatalar Cvata 4.6 Para St37 Cvata 5.6 Para St52-3

Cvata 5.6 Para St52-3

Zorlanma ekilleri

Para St37

Ykleme durumu H 1 Kesme tek kesitli ok kesitli tek kesitli ok kesitli 84 112 210 280 100 HZ 96 128 240 320 110 H 126 168 315 420 140 HZ 144 192 360 480 154 H 70 HZ 80 H 70 HZ 80

K EM
zdm basnc L EM ekme EM

2 3

160 100

180 110

160 140

180 154

Tablo 2-b, Vin elik konstruksiyonda konstruksiyon paralarnn emniyetli mukavemet deerleri Stun a b c d e St 37
Sra

St 52-3

Gerilim ekli H

Ykleme durumu HZ 180 160 104 H 240 210 138 HZ 270 240 156

1 2 3

ekme ve Karlatrma mukavemet deeri EM Basma ve flambaj mukavemet deerleri Kesme mukavemet deerleri

160 140 92

B EM EM

Burada bir cvatann tayabilecei enine kuvveti hesaplarsak: Kesme gerilimine gre kuvvet: Yzey basncna gre kuvvet:
FC KEM A mC LEM d tmin N N/mm2 mm2 1 N/mm2 mm mm

FCi KEM A m C FCi LEM d t min

F(5) F(6)

Bir cvatay zorlayabilecek en byk kuvvet Cvatann emniyetli kesme mukavemeti Bir cvatann aft kesit alan Cvata balantsnn kesmeye zorlanan kesit says Balant kesitinde emniyetli izdm yzey basnc mukavemeti Cvatann aft ap FCi etkisindeki en ince malzeme kalnl

www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar

1.3 n germeli kaymayan ve altrmal, yksek kaliteli cvata balantlar n germeli kaymayan ve altrmal, yksek kaliteli cvata balantlarnda temas yzeyleri nceden ilenip hazrlanmaldr. rnein: kumlama gibi.

F IS FKaGER = FE FN FN FN 0 FKaGER = FE FN F IS FN FN

ekil 6, n germeli balant Enine kuvvet temas yzeylerindeki srtnme kuvvetiyle tanacan-dan, cvatalar gerekli n germekuvveti ile sklmaldr. n gerilimli kaymayan ve altrmal, yksek kaliteli cvata balantlaryla (KaA) ok byk enine kuvvetler tanr. Byle bir balantda cvatann yalnz srtnme ile tayaca enine kuvvet u ekilde hesaplanr (FKaGER): letmede boyuna kuvvet yoksa; FKa GER FKa GER

0 FN

letmede boyuna kuvvet varsa;

FKaGER = FE N 1

0 FN F
SKa

SKa

F(7)

F(8)

FN F SKa

N N 1

Bir cvatann kaymaya kar gerekli enine kuvvet Titizlikle hazrlanm temas yzeylerindeki srtnme katsays 0 = 0,50 boyanm ve kaymayan St 37 yzeyi iin, 0 = 0,55 kumlanm veya temizlenmi St 52 yzeyi iin Bir cvatay montajda skarak depo edilen n germekuvveti bak Tablo 3 Bir cvatay iletmede boyuna zorlayan kuvvet (Ek kuvvet) Kaymaya kar emniyet faktr, bak Hata! Bavuru kayna bulunamad.

Tablo 3, Kaymaya kar emniyet faktr statik zorlama H HZ 1,25 1,10 dinamik zorlama H HZ 1,40 1,25

, Kaliteli cvata (10.9) iin n germekuvveti FN ve Skma momenti MS M12 M16 M20 M22 M24 M27 M30 M36 gen 50 100 160 190 220 290 350 510 n germeFN [kN] *)1 0,12 250 450 650 800 1250 1650 2800 MoS2 yal 0,10 100 Skma MS [Nm] Hafif yal 350 600 900 1100 1650 2200 3800 0,12 120 *)1 Burada balanan plakalarn yzey basnn karlamalar nemlidir ve kontrol edilmelidir. Burada verilen FN kuvvetinde biraz emniyet pay vardr.
www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar

10

1.3.1 Gerekli n germe kuvvetinin bulunmas Bir cvatay montajda skarak depo edilecek n germe kuvvetini bulmak iin F ( 7 ) ve F ( 8 ) i ilersek u formlleri buluruz:

letmede boyuna kuvvet yoksa; letmede boyuna kuvvet varsa;

FN
FN

FE SKa 0

F(9) F ( 10 )

FE SKa + F 0

F ( 9 ) ve F ( 10 ) daki semboller F ( 7 )ve F ( 8 ) deki sembollerle ayndr. Yarm skma momenti ile sklm cvatann enine tayabilecei toplam kuvveti bulmak iin, bir cvatann kaymaya kar emniyetli enine kuvvetine, emniyetli kesme ve izdm yzey basnl kuvvetinide katmamz gerekir ve bylece u forml elde edilir:

FEtopEM = 0,5 FKaEM + FKibEM

FKtopEM FKibEM FKaEM N N N

F ( 11 )

Bir cvatann toplam tayabilecei emniyetli enine kuvvet Bir cvatann kesme ve izdm basncnda tayabilecei emniyetli enine kuvveti Bir cvatann kaymaya kar emniyetli enine kuvveti

1.3.2 Balant iin gerekli cvata saysnn bulunmas

nC
nC Ftop max FECiEM 1 N N

Ftop max FECiEM

F ( 12 )

Konstruksiyondaki cvata says Cvata balantsn zorlayan toplam max. kuvvet Bir cvatann tayabilecei emniyetli enine kuvvet

Burada bulunan cvata says konstruksiyona gre ift say olarak alnr.
1.3.3 Balantda balanan paralarn mukavemet salamas

Balant paralarn mukavemet salamas yaplrken cvatalar iin alm deliklerin alanlar hesaplar iin alnacak kesit alanlarnda dikkate alnmaldr.
=
F AF EM N mm2 N/mm2

F A F

EM

F ( 13 )

Hesap kesitindeki ekme veya basma kuvveti ekme veya basma kuvveti etkisindeki hakiki kesit alan Malzemenin emniyetli ekme mukavemet deeri

A F = A d G t n dG
A dG t ndG mm2 mm mm 1

F ( 14 )

ekme veya basma kuvveti etkisindeki genel kesit alan Cvata iin alan gei delii ap Malzemenin kalnl Cvata iin alan gei delii adedi

www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar 1.3.4 Konstruksiyon iin gerekli malzeme kesit alannn hesaplanmas:
A GER =
AGER F SA EM mm2 N 1 N/mm2

11

F SA EM

F ( 15 )

Konstruksiyon iin gerekli malzeme kesit alan Hesap kesitindeki ekme veya basma kuvveti Konstruksiyondaki gerekli alan iin dzeltme faktr, nerilen say: SA = 0,8 Malzemenin emniyetli ekme mukavemet deeri

Btn "elik konstuksiyonda cvatarlar" da verilen formllere gre yaplan hesaplar, ancak u artlar altnda ve kontroller yapld zaman dorudur: Konstruksiyonun kullanlaca iletmenin artnamesindeki veya kabul edilen emniyet katsaylar doru alndysa, Konstruksiyon artnamelere uygun olarak yapldysa, Kullanlan malzemeler iin kabul edilen mukavemet deerleri doru ise.

1.3.5 Genel kontrol Bir balantda ayn zamanda kesme ve ekme zorlamas varsa bu zorlamalarn mukavemet kontrol bir yandan tek tek yaplr. Yani ekme zorlamas yalnz ekme zorlamas varm gibi, kesme zorlamasda yalnz kesme zorlamas varm gibi yaplr ve daha sonra tam kontrol u ekilde yaplr:

k 2 + 1 EM KEM
EM k KEM N/mm2 N/mm2 N/mm2 N/mm2

F ( 16 )

Cvatadaki normal gerilme Malzemenin emniyetli ekme mukavemet deeri Cvatadaki kesme gerilmesi Malzemenin emniyetli kesme mukavemet deeri

1.4 Moment etkisindeki cvata balantlar Cvata konstruksiyonunu zorlayan kuvvetin etkileme dorultusu konstruksiyonun arlk merkezinden gemiyorsa, ki kuvvetin etkileme dorultusunun arlk merkezinden gemesi ok ender rastlanan zel bir durumdur, cvata balants etkileyen kuvvetin yannda ayrca birde moment tarafndan zorlanr.

Bu durum genelde konsol balantlarnda grlr. Konsol balants ya torsiyon veya eilme momenti ile zorlanr. Konsol balantsndaki cvata hesaplarn yapmak iin u hazrln yaplmas gereklidir: 1. Konstruksiyonu etkileyen btn d kuvvetler, cvata konstruksiyonunun arlk merkezine tanmaldr. 2. Momentin etkisini gsterdii dnme noktas belirlenmelidir. Yani moment btn sistemi hangi nokta etrafnda evirmeyi deniyor. 3. zm iin kuvvetin deiimi linear olarak kabul edilir, yani kuvvet ve dnme noktasna kuvvetin mesafesi doru orantl olarak alnr.
www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar 1.4.1 Eilme momenti etkisindeki konsol balants

12

"Der Bauingenieur", teknik mecmuasnn 1952 senesinde yaynlanan , 7 nci saysnda bay " Steinhardt " (taynhardt) dnme noktas (D) olarak H/4 mesafesini nermektedir. Bak ekil 7 zel bir durum yoksa vede artnamede hesap esaslar iin bir art koulmam-sa, gnlk pratik hesaplar iin bende bu neriyi desteklerim. Eer tereddtnz varsa dnme noktas olarak cvata konstruksiyonunun arlk merkezini (S) alnz. Bu kitapta yaplacak hesaplarda bay Steinhardt n nerisi kabul edilicek ve btn hesaplar ve varsaymlar buna gre yaplacaktr.
LF

F F1 F2
L2

D
H/4

ekil 7, Eilme momenti etkisindeki konsol balants ekil 7 deki konsol balantsndaki cvatalar, F kuvveti ile dorudan kesmeye, F kuvvetinin arlk merkezine olan mesafesi LF den doan eilme momenti (Me = F . LF) ile ekmeye zorlanacaklardr. Mekanik kanunlarna gre: Mb = 0 LF F1 F1 L1 + F2 L 2 + ... + Fn L n = F L F 1 Orantdan:
F2 2
L1

F2 =

F1 L 2 ; F1 L3 ; F1 L n ve F3 = Fn = L1 L1 L1
2 F1 L1

F3
L2

3
L3 Dnme noktas

deerlerini alrsak ve bu deerleri moment L1 dekleminde yerletirirsek:

2 F1 L1 2 2 F L 2 F1 L3 + 1 2+ + ... + F1 L n = F L F L1 L1 L1 L1

F1 L1 =

ekil 8, D-Noktas ve kuvvetler

formln elde ederiz.

2 + 2 + 2 + ... + 2 Ln = F L F L1 L 2 L 3 = M e F 1 L1

L2 L2 L2 L2 1 + 2 + 3 + ... + n F1 L1 L1 L1 L1

F max = F1 ve L max = L1

Fmax

2 Li

L max

= M e Fmax =

M e L max 2 Li

www.guven-kutay.ch

L1

elikkonstrksiyonda cvatalar

13 F ( 17 )

Boyuna kuvvet;
FM max Me Lmax z Li2 N Nmm mm 1 mm2

FM max =

M e L max z L2 i

Momenten doan en utaki cvatay etkileyen max. kuvvet Cvata kontruksiyonunu etkileyen eilme momenti En utaki cvatann dnme noktasna olan uzakl Moment etkisindeki cvata srasnn adedi. rnein; ekil 8 deki konstruksiyonda iki sra var ve z = 2 Bir sradaki cvatalarn D-Noktas uzakl karelerinin toplam

Enine kuvvet;
FE F nCi N N 1

FE =

F n Ci

F ( 18 )

Bir cvatay etkileyen enine kuvvet Cvata kontruksiyonunu bir ynde etkileyen toplam kuvvet Konstruksiyondaki cvata adedi

Bundan sonra balantnn hesab, kullanlan cvataya ve kabul edilen hesap ekline gre, ya makina yapmndaki cvata balants veya elik konstruksiyondaki cvata balants hesabna gre yaplr. Eer hesap makina yapmna gre yaplyorsa enine kuvvet ya srtnme kuvvetiyle veya ek konstruksiyonla (rnein: pim) karlanmas gerekir. Normal makina yapmnda kullanlan cvatalarn enine kuvvet etkisiyle kesmeye zorlanmama-larna dikkat edilir. Max. yklenen cvatadaki eksenel kuvvet Boyuna kuvvet;
Fmax Fn FM max N N N

Fmax = Fn + FM max

F ( 19 )

Bir cvatay zorlayan boyuna max kuvvet Bir cvatay normal kuvvetten etkileyen boyuna kuvvet Fn = F / nC Momenten doan en utaki cvatay etkileyen max. Kuvvet

1.4.2 Torsiyon momenti etkisindeki konsol balants Torsiyon momenti etkisindeki konstruksiyondada eilme momentinde olduu gibi ayn varsaymlar kabul edilir ve momentin etkisiyle en utaki cvatay zorlayan max. enine kuvvet bulunur. Burada dnme noktas olarak cvata konstruksiyonunun arlk merkezi seilir. Bir sr konstruksiyonda arlk merkezinde ne civata nede pim bulunur. Buna ramen konstruksiyonunun arlk merkezi dnme noktas olarak alnr.
LF

F7Mt F7Fy

8 F8Fy Fy Mt F4Mt 4

F8Mt

1 F1Fy F1Mt

7
r7

8
r1

1 2 r4
r3

F6Mt
r8

6 F6Fy

S
r5

2 F2Fy F2Mt 3 F3Mt F3Fy

5 r6

4 r2

F5Mt 5 F5Fy

F4Fy

ekil 9, Torsiyon momenti etkisindeki konsol balants

www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar

14 F ( 20 )

Fmax = F1 =
MS rmax r x,y Fmax Fx,Fy nC Nmm mm mm mm N N 1

MS r max = MS r max 2 ri ( x 2 + y2 )

Konstruksiyonun arlk merkezindeki torsiyon momenti Arlk merkezine en uzaktaki cvatann uzakl Cvatalarn arlk merkezine normal uzaklklar Cvatalarn arlk merkezine eksenlerine gre uzaklklar Cvatay enine etkileyen max. kuvvet Koordinat sistemine gre cvatay etkileyen kuvvetler Konstruksiyondaki cvata adedi

1 Numaral cvatadaki kuvvet:

1
F1Mty F1Fy

F1Mtx F1Mt

2
F2Fy F2Mt F2

F1y = F1Mty + F1Fy

2 2 F1 = F1y + F1Mtx

1 Numaral cvatadaki kuvvet: F2y = F2Mt + F2Fy Burada hangi kuvvet bykse hesap onunla yaplr.

F1

ekil 10, Cvatalardaki kuvvetler Max. yklenen cvatadaki apraz kuvvet

Fmax = Fk + FMt max

F ( 21 )

Enine kuvvetden doan kesme kuvveti

Fk = Fx / n

F ( 22 )

Torsiyon momentinden doan kesme kuvveti F max Mt = M tS rmax r2 F ( 23 )

M r FMt max = 2 tS max 2 r1 + ... + rn

F ( 24 )

Momentten doan boyuna kuvvet bir cvatada bulunmusa dier cvatadaki kuvvet u formlle bulunur: r F2Mt = F1Mt 2 r1 F ( 25 )

Cvatalardan hangisi max. kuvvet etkisindeyse o cvata iin hesaplar yaplr ve konstruksiyona devam edilir.
www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar 1.5 elik konstruksiyonda balant cvatalar iin rnek 1.5.1 Tampon konstruksiyonu ekilde gsterilen tampon konstruksiyonu iin St 52-2 ile iki zm n grlmtr.

15

s1

F Y
a2 Stift a2 a2 a3 a1

F X
h

FX F Y
h

a3
b2

a3 a4

a2

a2

a2

a1

b1

ekil 11, Tampon konstruksiyonu, Alternatif 1

s2

b3

s2

ekil 12, Tampon konstruksiyonu, Alternatif 2

Alternatif 1 Cvatann lleri ile sktrma momentini hesaplaynz. Alternatif 2 Cvatalar kaliteli altrmal elik ve n germesiz konstruksiyon KibA (Kesme ve izdm yzey basncnda alan altrma cvatas) balants. Ykleme durumu HZ. zm olarak hangi konstruksiyonu seersiniz? Cvatann llerini hesaplaynz. Anbarda mevcut cvatalar : 6-Kt Schr. DIN 931, 8.8 kalitesinde ve gen 0,14. Altrma cvatas, 4.6, DIN 7968 X-Ekseni ynndeki kuvvet: FXmax = 76,8 kN Y-Ekseni ynndeki kuvvet: FYmax = 0,1 . FX = 7,68 kN Geometrik ller: a1 = 200 mm b1 = 130 mm d = 80 mm h = 125 mm s1 = 20 mm Alternatif 1 in zm:
x

a2 = 100 mm b2 = 30 mm

a3 = 30 mm b3 = 50 mm

s2 = 12 mm
L1 F2 F 1 FFy

L2 L3 FFy FFy F3

M top

Fx
4 3 2 1 Lx

Ly

Fy

Fy

D
HD

M top FFy 2

Fy
H0

h = Ly = 125 mm

; nC = 8

zC = 2
www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar

16 H0 = 360 mm HD = 90 mm FFy = 960 N LX = 350 mm L1 = 240 mm L2 = 140 mm L3 = 40 mm F = 19670 N

H0 = 2.a3 + 3.a2 HD = H0/4 = 90 mm FFy = Fy / nC = 7680/8 LX = a1 + a2 + 0,5.a2 = L1 = L2 + a2 = L2 = L3 + a2 = L3 = (a3 + a2) + HD = F = F1 + FFy = 18713 + 960 = F1 = z C L2 + L2 + L2 1 2 3 M tot L1

bak F ( 17 )

F1 = 18713 N Mtop = 12288 Nm MeFx = 9600 Nm MeFy = 2688 Nm M 16 Rp0,2 = 640 N/mm2 AGE = 157 mm2 FEk = 7869 N FEkmax = 10048 N MSmax = 215 Nm S = 1,6 MSmin = 135 Nm MS = 17540 Nm

Mtop = MeFx + MeFy = 9600 + 2688 = MeFx = FX . Ly = 76800 . 125 = MeFy = Fy . Lx = 7680 . 350 = Cvatann seimi: kalite 8.8, F = 19,7 kN< 20 kN Cvatann akma mukavemet deeri , kalite 8.8 Rp0,2 = 8.8.10 Cvatann gerilim kesiti Ek kuvvet, Cvatay etkileyen kuvvet FEk = 0,4 . F Cvatann tayabilecei iletme kuvveti FEkmax = 0,1.AGE.Rp0,2 Max. Sktrma momenti Kalite 8.8, = 0,14 Skma momenti faktr S Tork anahtar ile Min. Sktrma momenti MSmin = MSmax/S Sktrma momenti MS = (MSmax +MSmin)/2 MS 1. Alternatif, konstruksiyon fonksiyonunu gayet rahat yerine getirebilir. Alternatif 2 in zm:
M top Ly x

x2 F3

Fx
4 3 2 1 Lx

Fy

F2

F 1 FFy F

FFy FFx

FFy x1

Fy
x1 = 0,5.a2+a2 smin = 12 mm

D FFy FFx x2 FFx

x1 = 150 mm

x2 = 0,5.a2

x2 = 50 mm

www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar

17 FFx = 9600 N FFy = 960 N F1Mt = 18432 N F = 21640 N LEM = 360 N/mm2 KEM = 160 N/mm2 dmin =13,122 mm

Bir kesit iin FFx = Fx / nC = 76800 / 8 = Bir kesit iin FFy = Fy / nC = 7680 / 8 = Torsiyon momentinden doan apraz kuvvet M t x1 bak F ( 20 ) F1Mt = 2 z Ci 2 x1 + x 2 2

Bir kesitte apraz kuvvet F =

2 (F1Mt + FFy )2 + FFx

zdm basma emniyetli mukavemet deeri LEM Tablo 1-a Altrma cvatas, 4.6, DIN 7968, KibA, HZ, sra 4 , stun e LEM = 360 ve St 52-2 -b sra 3, stun e LEM = 540 , 360 daha kk Kesmede emniyetli mukavemet deeri KEM Tablo 1-a Altrma cvatas, 4.6, DIN 7968, KibA, HZ, sra 4 , stun c Kesme gerilimine gre cvata ap 4F 4 21640 d = = 13,122 n Ci m KEM 1 2 160 zdm yzey basncna gre cvata ap F 21640 = d =5,009 n t min LEM 1 12 360 2. Alternatif, konstruksiyon fonksiyonunu gayet rahat yerine getirebilir.
Cvatann seimi:

dLmin =13,122 mm

Alternatif 2 Altke- Altrma cvatas, DIN 7968 M12 x 95 4.6

95 82 74

8 adat M16 yerine, 4 adet M12 Cvata, elik konstruksiyon daha basit, apraz kuvveti tutmas iin pime gerek yok, Konsol iin ek konstruksiyona gerek yok, Montaj aletlerine gerek yok (Tork anahtar gibi). Anma ap: aft ap: Anahtar az: Geme delii: Rondela kalnl: d = 12 mm d = 13 h11 s = 18 mm dG = 13,2 0,1 tR = 8 mm
M12

12

50

13,2

13

12

elik konstruksiyondaki n germesiz cvata balantlarnda kullanlacak altrma cvatalar tornada imal edilebilir. Bu cvatalarn vidalarnn tornada tala kaldrma metoduyla imal edilmeleri boyuna yk tamayacaklar iin mahsurlu deildir. Rondelada istenilen kalnlk ve lde imal edilebilir. Dikkat edilecek durum, vidann temas yzeyinde olmamasdr. Resimde verilen l 20,5 mm standartn nerisidir. Bu istenilen lde yaplabilir.
www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar 1.5.2 Enine yk ve moment etkisindeki konsol balants

L a

18

elik konstruksiyonda kullanlan n germesiz KibA balants olarak n grlen halat makaras konsol balants ekil 13 de grld gibi konstruksiyonu yaplacaktr. Bilinenler: Fmax = 30 kN Fmin = 6 kN Ykleme durumu H a = 110 mm h = 110 mm dM = 200 mm L = 200 mm s = 10 mm = 60 Poz 1 Poz 2 IPB 200, St37-2 10 mm Plaka, St37-2

F
dM

ekil 13, Halat makaras konsolu

Depoda DIN 7968 gre altrma cvatalar 4.6 kalitesinde mevcut.

zm: Burada iki plaka 8 cvata var. Hesaplar iin bir plaka 4 cvata vede Fmax = 15 kN alalm. lk nce btn d kuvvetler LF koordinat sistemine gre ayn ynde olan kuvvetler toplanp L b/2 cvata konstruksiyonunun arlk M eFy 2 1 merkezine tanr.

FX
R

FX1 FY1

Fx1 = Fmax . cos = 12990 N Fy1 = Fmax . sin = 7500 N Fx = Fx1 = 12990 N Fy = Fy1 + Fmax = 22500 N
2 2

FY

Cvatalarn arlk merkezine olan uzaklklar Kuvvet kolu IPB 200 profilinin genilii b = 200 mm ve

a h R = + = 77,78 mm 2 2 LF = L + b/2 = 300 mm b/2 = 200/2 = 100 mm

www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar

19

Burada ekil 14 de grld gibi 2 numaral cvata en fazla yklenen cvatadr. MeFy = Fy . LF = 6750 Nm F 1M
1 F 1X M eFy F 1Y FX F 2Y 2 F 2X F 2M

F2M =

M e Fy R 4R2

= 21695 N

F 4M 4 F 4Y F 4X FY F 3M

R
3 F 3X

F2x = Fx / iC = 12990 / 4 = 3248 N F2y = Fy / iC = 22500 / 4 = 5625 N F F2Mx = F2My = 2M = 15341 N 2

F 3Y

ekil 14, Halat makaras konsolu 2 Numaral cvatay etkileyen toplam kuvvet: F2 =

(F2Mx + F2x )

+ F2My + F2 y

2
F 2MY FFy

FFx F 2MX F 2M

F2 = 14010 N Cvata : DIN 7968 gre altrma cvatalar 4.6 kalitesinde Ykleme durumu H Emniyetli izdm basma mukavemeti DIN 7968 , altrma cvatalar 4.6 bak Tablo 1-a sra 4, stun d, ykleme durumu H Emniyetli izdm basma mukavemeti , St37-2 bak Tablo 1-b sra 3, stun b, ykleme durumu H Emniyetli izdm basma mukavemeti her iki deerde ayn olduundan kk deer olarak ayn deer alnr: Emniyetli kesme mukavemeti , DIN 7968 , altrma cvatalar 4.6 bak Tablo 1-a sra 3, stun b ykleme durumu H
F2

LEM = 320 N/mm2 LEM = 320 N/mm2 LEM = 320 N/mm2 KEM = 140 N/mm2

Kesme gerilimine gre cvata ap: Kuvvet bir cvatay etkileyen kuvvet olduu iin nC = 1 ve bir keme kesiti olduundan m = 1 alnr. bak F ( 2 )
d 4F = n Ci m KEM 4 14010 = 11,29 mm 1 1 140

zdm yzey basncna gre cvata ap: Poz 1 Poz 2 IPB 200, St37-2 10 mm Plaka, St37-2 d F n C t min LEM Kemer kalnl Kalnlk = tIPB = 15 mm tPL = 10 mm tmin = 10 mm

bak F ( 4 )

14010 = 4,4 mm 1 10 320

www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar Cvatann seimi:

20

6-ke kafal DIN 7968 , altrma cvatas M12x45 - 4.6

M12

Anma ap:
17,1

d = 12 mm d = 13 h11 s = 18 mm dG = 13,2 0,1 tR = 8 mm

aft ap: Anahtar az: Geme delii: Rondela kalnl:

45

15

13 13,2

elik konstruksiyondaki n germesiz cvata balantlarnda kullanlacak altrma cvatalar tornada imal edilebilir. Bu cvatalarn vidalarnn tornada tala kaldrma metoduyla imal edilmeleri boyuna yk tamayacaklar iin mahsurlu deildir. Rondelada istenilen kalnlk ve lde imal edilebilir. Dikkat edilecek durum, vidann temas yzeyinde olmamasdr. Resimde verilen l 17,1 mm standartn nerisidir. Bu istenilen lde yaplabilir.

10

www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar 1.5.3 Enine yk ve moment etkisindeki konsol balants

L

21

b a

elik konstruksiyon germe arl makara konsolu n germesiz Kib balantsnn ekil 15 da grld gibi konstruksiyonu yaplacaktr. Bilinenler: F = 60 kN

F
dM

a = 25 mm b = 20 mm dM = 200 mm c = 30 mm Poz 1 Poz 2

A = 150 mm B = 150 mm L = 200 mm s = 15 mm

IPB 200, St37-2 15 mm Plaka, St37-2

ekil 15, Halat makaras konsol balants

Depoda DIN 7968 gre altrma cvatalar 4.6 kalitesinde mevcut.

zm: Burada iki plaka 8 cvata var. Hesaplar iin bir plaka 4 cvata alalm. Ykleme statiktir. nk uygulamada titreimler, darbeler ve rzgar etkisi hesaplanmaz. Halat etkileyen kuvvet bilindii iin ykleme durumuda H olarak alnr.

Fmax = 0,5 . F = 30 kN IPB 200 profilinin genilii

olarak bulunur. b/2 = 200/2 = 100 mm lk nce btn d kuvvetler koordinat sistemine gre ayn ynde olan kuvvetler toplanp cvata konstruksiyonunun arlk merkezine tanr. Fx = Fmax = 30000 N Lx = L + 0,5 . bIPB = 300 mm Fy = Fmax = 30000 N Ly = 0,5 . A + a c = 70 mm a h R = + = 106,07 mm 2 2
2 2

b = 200 mm ve

Lx
b/2 L

Me FX

FX FY Ly

FY

Cvatalarn arlk merkezine olan uzaklklar

www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar

22

Burada ekil 16 de grld gibi 2 numaral cvata en fazla yklenen cvatadr.

F 1M 1 F1X M e F2Y FX 2 F2X F 2M

Me = Fx . Lx + Fy . LF = 11100 Nm
F2M = M e R 4R2

F1Y

= 26163 N

F 4M F4X 4 F4Y FY F 3M

R
3 F3X

F2x = Fx / iC = 30000 / 4 = 7500 N F2y = Fy / iC = 30000 / 4 = 7500 N

F3Y

ekil 16, Halat makaras konsolu 2 Numaral cvatay etkileyen toplam kuvvet: F2 =
2 F2 x 2 + F2 y

+ F2M =

2
F2y

F2x

F2 = 18385 N Cvata : DIN 7968 gre altrma cvatalar 4.6 kalitesinde Ykleme durumu H

F 2M F2

Emniyetli izdm basma mukavemeti DIN 7968 , altrma cvatalar 4.6 bak Tablo 1 -a sra 1, stun d, ykleme durumu H LEM = 280 N/mm2 Emniyetli izdm basma mukavemeti , St37-2 bak Tablo 1-b sra 1, stun b, ykleme durumu H LEM = 280 N/mm2

Emniyetli izdm basma mukavemeti her iki deerde ayn olduundan kk deer olarak ayn deer alnr: LEM = 280 N/mm2 Emniyetli kesme mukavemeti , DIN 7968 , altrma cvatalar 4.6 bak Tablo 1 -a sra 1, stun b ykleme durumu H KEM = 112 N/mm2 Kesme gerilimine gre cvata ap: Kuvvet bir cvatay etkileyen kuvvet olduu iin nC = 1 ve bir keme kesiti olduundan m = 1 alnr. 4F 4 18385 d = = 14,46 mm bak F ( 2 ) n Ci m KEM 1 1 112 zdm yzey basncna gre cvata ap: Poz 1 Poz 2 IPB 200, St37-2 10 mm Plaka, St37-2 d F n C t min LEM Kemer kalnl Kalnlk = tIPB = 15 mm tPL = 10 mm tmin = 10 mm

bak F ( 4 )

18385 = 5,7 mm 1 10 280

www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar Cvatann seimi:

23

6-ke kafal DIN 7968 , altrma cvatas M16x50 - 4.6

M16

Anma ap :
20.5 8 10

d = 16 mm d = 17 h11 mm s = 24 mm dG = 18 0,1 mm tR = 8 mm

aft ap Anahtar az Geme delii Rondela kalnl

50

15

17 18

elik konstruksiyondaki n germesiz cvata balantlarnda kullanlacak altrma cvatalar tornada imal edilebilir. Bu cvatalarn vidalarnn tornada tala kaldrma metoduyla imal edilmeleri boyuna yk tamayacaklar iin mahsurlu deildir. Rondelada istenilen kalnlk ve lde imal edilebilir. Dikkat edilecek durum, vidann temas yzeyinde olmamasdr. Resimde verilen l 20,5 mm standartn nerisidir. Bu istenilen lde yaplabilir.

10

www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar 1.5.4 Gezer kpr vininin bal balants, yalnz moment etkisi 160 kN kapasiteli bir gezer kpr vininin balnn nakliye ve montajda kolaylk olsun diye n germesiz KibA balantsnn ekil 17 de grld gibi konstruksiyonu yaplacaktr.

24

a/2

2
e
Bilinen n deerler:

f f

ekil 17, Vin bal balants Ykleme durumu, H ambarda bulunan cvatalar; DIN 7968, altrma cvatas, 4.6 kaliteli. Tekerlek ve balktaki ray kuvvetleri kk bir farkllkla eit kabul edilirse (uygulamada byle alnr) kuvvetler yledir: a = 1000 mm ; b = 500 mm ; c = 200 mm ; e = 20 mm ; f = 70 mm Fmax = 30 kN Fmin = 10 kN

Poz 1 U- Profil DIN 1026 U260 , St 37-2 ; Poz 2 10 mm Plaka , St 37-2, zm:
F7M
Balant F F

e e
F8y

f f

1 F1M

Enine kuvvet dalm Fe

f
F6M 6

Me S 9

R
2 F2M 3 F3M

Eilme momenti dalm Me

F5M
a b

5 F 4M

Burada iki para baln yalnz bir tarafndaki cvatalar momenti karlamaldr. Bunun iinde ilk defa tanan moment hesaplanr. Bal etkileyen toplam moment: Metop = Fmax . b = 30000 . 0,5 = 15000 Nm
www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar

25

Bir plakay etkileyen moment: Me = 0,5 . Metop = 7500 Nm Cvata adedi nC = 9 dir. Fakat bir cvata arlk merkezinde olduundan moment tayan cvatalarn adedi 8 alnr. Bunlarn 4 nn arlk merkezinden uzakl R dier 4 nn ise f kadardr. Bylece bir cvatay etkileyen enine kuvvet u ekilde bulunur: F1M = M e R 4 (R + f )
2 2

7'500'000 98,99 4 (98,992 + 702 )

= 12627 N

F1M = 12630 N F2M = 8930 N

F2M = F1M . f / R = 12630 . 70 / 98,99 = 8929 N Burada hesaplar 1 numaral cvatay etkileyen kuvvet 12,6 kN ile yaplr. Emniyetli izdm basma mukavemeti DIN 7968 , altrma cvatalar 4.6 bak Tablo 2-a sra 2, stun a, tek kesit, ykleme durumu H Emniyetli izdm basma mukavemeti , St37-2 bak Tablo 2-b sra 2, stun b, basma, ykleme durumu H Emniyetli izdm basma mukavemeti kk deer alnr. Emniyetli kesme mukavemeti , DIN 7968 , altrma cvatalar 4.6 bak Tablo 2-a sra 1, stun a, tek kesit, ykleme durumu H

LEM = 210 N/mm2 BEM = 140 N/mm2 LEM = 140 N/mm2 KEM = 84 N/mm2

Kesme gerilimine gre cvata ap: Kuvvet bir cvatay etkileyen kuvvet olduu iin nC = 1 ve bir keme kesiti olduundan m = 1 alnr. bak F ( 2 )
d 4F = n Ci m KEM 4 12'600 = 13,83 mm 1 1 84

zdm yzey basncna gre cvata ap: Poz 1 Poz 2 IPB 200, St37-2 Kemer kalnl Lamann kalnl 15 mm seilir. St37-2 F n C t min LEM 12'600 = 9,02 mm 1 15 140 tIPB = 15 mm tLA = 15 mm tmin = 15 mm

bak F ( 4 )

www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar Cvatann seimi:

26

6-ke kafal DIN 7968 , altrma cvatas M16x50 - 4.6

M16

Anma ap :
8 10 20.5

d = 16 mm d = 17 h11 mm s = 24 mm dG = 17,2 0,1mm tR = 8 mm

aft ap
50

15

10

17 17,2

Anahtar az Geme delii Rondela kalnl

elik konstruksiyondaki n germesiz cvata balantlarnda kullanlacak altrma cvatalar tornada imal edilebilir. Bu cvatalarn vidalarnn tornada tala kaldrma metoduyla imal edilmeleri boyuna yk tamayacaklar iin mahsurlu deildir. Rondelada istenilen kalnlk ve lde imal edilebilir. Dikkat edilecek durum, vidann temas yzeyinde olmamasdr. Resimde verilen l 20,5 mm standartn nerisidir. Bu istenilen lde yaplabilir.

www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar 1.5.5 Depo raf profil balants

27

Konstrusiyonu ekil 18 de grlen depo raf profil balants yaplacaktr. Balant n germesiz Kib , DIN 7968 altrma cvatas, 4.6 kaliteli olarak kararlatrlmtr. Cvatann lleri ne dir?

1
h/2 b

ekil 18, Depo raf profil balants Bilinen n deerler: Ykleme durumu: Anbarda mevcut cvatalar : Rafa konulacak malzemenin arl: H Altrma cvatas, 4.6, DIN 7968 m = 10000 kg

Burada rafa konulacak malzeme tamamen homojen yayl yk olarak ve balantnnda yalnz kesmeye alac, boyuna kuvvet etkisinde olmayaca kabul edilmitir. Poz 1 Poz 2 Poz 3 IPB 200 Pl. 15, St 37 T 100 h = 120 mm s = 15 mm b = 200 mm

Geometrik ller:

zm: Toplam kuvvet Ftop = mG . g = 10000 . 9,81 = 98100 Fmax = Ftop / iC = 98100 / 8 = 12,3 kN Emniyetli izdm basma mukavemeti DIN 7968 , altrma cvatalar 4.6, Kib bak Tablo 1-a sra 1, stun d, ykleme durumu H LEM = 280 N/mm2
www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar

28

Emniyetli izdm basma mukavemeti , St37-2, Kib bak Tablo 1-b sra 1, stun b, ykleme durumu H Emniyetli izdm basma mukavemeti

LEM = 280 N/mm2 LEM = 280 N/mm2 alnr.

Emniyetli kesme mukavemeti , DIN 7968 , altrma cvatalar 4.6, Kib bak Tablo 1-a sra 1, stun b ykleme durumu H KEM = 112 N/mm2 Kesme gerilimine gre cvata ap: Kuvvet bir cvatay etkileyen kuvvet olduu iin nC = 1 ve bir keme kesiti olduundan m = 1 alnr. bak F ( 2 )
d 4F n Ci m KEM

4 12'300 1 1 112

= 11,8 mm

zdm yzey basncna gre cvata ap: Poz 1 Poz 2 IPB 200, St37-2 15 mm Plaka, St37-2 d F n C t min LEM Kemer kalnl Kalnlk = tIPB = 15 mm tPL = 15 mm tmin = 15 mm

bak F ( 4 )
Cvatann seimi:

12'300 = 2,92 mm 1 15 280

6-ke kafal DIN 7968 , altrma cvatas M12x50 - 4.6

M12

Anma ap :
10,8

d = 12 mm d = 13 h11 mm s = 18 mm dG = 14 0,1mm tR = 8 mm

aft ap
50

Anahtar az Geme delii Rondela kalnl

15

13 14

elik konstruksiyondaki n germesiz cvata balantlarnda kullanlacak altrma cvatalar tornada imal edilebilir. Bu cvata vidalarnn tornada tala kaldrma metoduyla imal edilmeleri, boyuna yk tamayacaklarndan sakncal deildir. Rondelada istenilen kalnlk ve lde imal edilebilir. Dikkat edilecek durum, vidann temas yzeyinde olmamasdr. Dier ller istenildii gibi yaplabilir. Somun tam normal somun olarak alnmtr. Normal somun kalnl 10,8 mm dir. Arzu edilir vede konstruksiyonda bir saknca olmayacaksa ince somun, yani kalnl 6 mm somun alnp cvata boyuda 45 mm olarak seilebilir.

10

www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar 1.5.6 Depo raf konsol balants

29

Konstrusiyonu ekil 19 da grlen depo raf konsol balants yaplacaktr. Balant n germesiz KibA , DIN 7968 altrma cvatas, 4.6 kaliteli olarak kararlatrlmtr. Cvatann lleri ne dir? Bilinen n deerler:

1
w1

Fmax = 6 kN

Fmax

w1 = 120 mm Poz 1 Poz 2 Poz 3 U-Profili DIN 1026 . St37-2 U200 I-Profili DIN 1025 . St37-2 IPB320 Lama 100 mm geniliinde. Kalnlk seime bal.

3 2
zm: Bal etkileyen toplam moment: Me = Fmax . LF = 6000 . 0,26 = 1560 Nm

Ykleme durumu H. nC = 2

ekil 19, Depo raf konsol balants

LF = 0,5.(hU200+bIPB320) = 0,5.(200+320) = 260 mm Bylece bir cvatay etkileyen enine kuvvet u ekilde bulunur:
FM = M e R

M e 1'560'000 60 = = 12627 N = w1 2R2 2 602

FM = 13000 N FF = 3000 N F = 16000 N

FF = Fmax / nC = 6000 / 2 = 3000 N F = FM + FF = 12630 + 3000

Burada hesaplar bir cvatay etkileyen kuvvet 16 kN ile yaplr. Emniyetli izdm basma mukavemeti DIN 7968 , altrma cvatalar 4.6, KbA bak Tablo 1-a sra 4, stun d, ykleme durumu H LEM = 320 N/mm2 Emniyetli izdm basma mukavemeti , St37-2, KbA bak Tablo 1-b sra 3, stun b, ykleme durumu H Emniyetli izdm basma mukavemeti LEM = 320 N/mm2 LEM = 320 N/mm2 alnr.

Emniyetli kesme mukavemeti , DIN 7968 , altrma cvatalar 4.6, Kib bak Tablo 1-a sra 4, stun b ykleme durumu H KEM = 140 N/mm2
www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar

30

Kesme gerilimine gre cvata ap: Kuvvet bir cvatay etkileyen kuvvet olduu iin nC = 1 ve bir keme kesiti olduundan m = 1 alnr. bak F ( 2 )
d 4F = n Ci m KEM 4 16'000 = 12,06 mm 1 1 140

zdm yzey basncna gre cvata ap: Poz 1 Poz 2 IPB 320, St37-2 Kemer kalnl Lamann kalnl 15 mm seilir. St37-2 d F n C t min LEM = tIPB = 20,5 mm tLA = 15 mm tmin = 15 mm

bak F ( 4 ) Cvatann seimi:

16'000 = 3,33 mm 1 15 320

6-ke kafal DIN 7968 , altrma cvatas M12x50 - 4.6

M12

Anma ap : aft ap
13 13,2

d = 12 mm d = 13 h11 mm s = 18 mm dG = 13,2 0,1mm tR = 8 mm

Anahtar az Geme delii Rondela kalnl

elik konstruksiyondaki n germesiz cvata balantlarnda kullanlacak altrma cvatalar tornada imal edilebilir. Bu cvatalarn vidalarnn tornada tala kaldrma metoduyla imal edilmeleri boyuna yk tamayacaklar iin mahsurlu deildir. Rondelada istenilen kalnlk ve lde imal edilebilir. Dikkat edilecek durum, vidann temas yzeyinde olmamasdr. Dier ller istenildii gibi yaplabilir.

15

15

www.guven-kutay.ch

50

elikkonstrksiyonda cvatalar 2
A

31

Konu ndeksi
K

Altrma cvatalar ...................................................... 3

Kesme gerilimi............................................................. 5 Kesme ve izdm yzey basnc ................................ 7

N

elik konstruksiyonda balant cvatalar.................... 3 K-da emniyetli mukavemet ....................................... 6

E

Nokta kaynaklar.......................................................... 4
P

Eilme momenti etkisindeki konsol .......................... 12

H

Perinler....................................................................... 4 Pernolar........................................................................ 4 Pimler........................................................................... 4

T

H Ana yk................................................................. 7 Ham cvatalar............................................................... 3 HS zel ykler ........................................................... 7 HZ Ek ykler .............................................................. 7

I

Torsiyon momenti etkisindeki konsol ........................ 13

V

Vinte em. Mukavemet................................................ 7

Y

zdm yzey basnc................................................. 5

Yksek kaliteli cvatalar .............................................. 3

www.guven-kutay.ch

elikkonstrksiyonda cvatalar

32

www.guven-kutay.ch