You are on page 1of 160

HTR 311.

05
20yy devrim ve ihtilallerin yapldg bir
dnem
18 yy 1789 Fransz ihtilali
1917 Bolsevik htilali Ekim Devrimi
1923 Cumhuriyet
Evrim: Toplumlar tarih boyunca srekli
gelisir ve degisirler. Bu degisiklikler yavas
yavas toplumun bnyesini sarsmadan onu
hrpalamadan olur ise buna "evrim denir.
Degisim,yavas,hrpalamakszn
Yavas yavas alma ve sekil alma
Sosyal ve ekonomik kalknmalarn belirli
bir dzeyin zerine karan toplumlar bu
sekilde gelisirler
htiIaI: Bir toplumsal dzenin, bir yasama
biiminin birdenbire yklmasdr. Varolan
sosyoekonomik dzey yklr. Anne-baba,
grenci-gretmen iliskisi degismemisse,
ihtilal olmamstr.htilal devrimin bir
safhasn, daha dogrusu tamamlanmams
durumunu ifade eder.
Toplumda sosyoekonomik denge bozulur.
Yneticiler bozulan sosyoekonomik
dengeyi srdrmek iin tedbirler alrlar.
Bu giderek snflar ve birey arasndaki
dengeyi iyice bozar.
Bylece toplumda huzursuzluklar olusur,
var olan denge iyice bozulur ve ihtilal
denen patlamalar ortaya kar.
htiIaI: Aralarnda dengesizlik bulunan
toplumsal gelerin asr biimde
arpsmasdr.
Kars hareketin glenmesine izin
verilmeden aniden yaplr.
Ksa sreli bir eylemdir ve siddet ierir.
htilal sonucu yklan dzenin yerine yeni
bir dzen kurmanz gerekir. htilalden
sonra ortaya kan bu dneme "devrim
denir.
Devrim = dzenleme
htilal = kaos, karmasa, patlama
Fransz htilali : alkantl dnem
Fransz Devrimi : gelen yeni dzen
Devrim: htilal dneminde yeseren fikirler,
uygulanma alan bulurlar. Siyasi ve hukuki
niteligi bulunan bir topluluk iersinde,
eskilerin yerini yeni bir ynetimin yeni bir
dzenin, yeni kurumlarn almasdr.
Topluma yeni degerler ve yeni bir dzen
getirir. ktidarn kkeninde degisiklik
yaratan olaydr.
Fransz htilali: Tanrdan, burjuvaziye,
kentli halka
M.Kemal : Geleneksel / dinsel, laik ve
halka dayal.
*syan, i savas devrim degildir.
Babali syan: hkmet darbesi ( zor
kullanlmal)
QQmet degisiIigi: Demokratik yoldan
hkmet degisikligidir.
28 Subat 1997 Post Modern Darbe
27 Nisan 2007 E-Muhtra
#eform: Mevcut olan kurumlar iyilestirme
alsmalardr. Toplum yasamnn belirli
alanlarnda yaplan dzenlemeler.
Toplumun degisen ihtiyalarna cevap
verebilecek dzenlemeleri yapmak.
Varolan toplum dzenine yeniden sekil
vermek. Reform lkenin hukuk dzeyine
uygun olarak yaplr. Zorlayc degildir.
%arih: Gemiste olup biten olaylarn,
sebepleri ile birlikte arastrlp, incelenip
zaman ve mekan itibariyle dzenlenip
anlatmdr. Nedensellik iliskilerinin
incelenerek arastrlmasdr.
Devrim %arihi: Bir kurulus, bir yenilik
hareketinin sosyal ve ekonomik olarak
degerlendirilmesidir.
Trk devrimi Osmanl'nn zlmesi ile
ortaya kt.
150-200 yllk bir srete mutlak bir
saltanattan mesruti bir cumhuriyete
oradanda cumhuriyet rejimine geis.
8manI'da %opIum8aI Yap:
Bat Avrupa'dakine benzer bir
feodalizme,rsi bir Aristokrasiye (soylular
snf), gl bir tccar snfna, kendi
kendini yneten kentlere, bagmsz bir
kilise hiyerarsisine sahip olmayan,
ynetim organlar ve ordusu kul
statusundeki kisilerden olusan bir zellik
gsterir.
YnetenIer: Askeri snf
2 YnetiIenIer: Reaya(kyl)
A8eri Snf: Sultann yada padisahn
yrtme yetkisini devrettigi saray ve ordu
yneicileridir
#eaya: Devlet islerinde hibir role sahip
olmayan mslman ve mslman
olmayan uyruklarn tm.
Kyl alsyor, ekip biiyor. Toprag
isleyerek retimi gereklestiriyor.
Topragn mlkiyeti ona ait degildir.
Toprak Allah'a aittir.
Padisah'ta halife yada Tanr adna o
topraklar ynetir.
Feodal yapda toprak derebeylerine aittir.
Osmanl mparatorlugu Temel
zellikleri
1. ok uluslu
2 %eorati Yap: hakimiyet toplumun
dsnda ve stnde. Dnyevi ve beseri
olmayan bir kaynaktan geliyor. Allah'tan
geliyor. Hakimiyetin sahibi Avrupa'da da
Tanr.
3. Toplumsal yap ilahi kkenli, toplum ve
devlet yasamna ilkeler hakim. lk ve
Orta aglarda da Avrupa ayn durumda
slam dsncesi devletin temelini
nasl olusturdu?
1. Kur-an'a gre btn egemenlik
haklarnn kaynag Tanrdr.
Egemenlik = Tanr
2. Peygamber Tanr'nn elisidir. O halde
slam toplumunu ynetebilir.
3. Peygamber slam toplumunu ynetir.
4. Peygamberden sonra onun yerine geen
Halifelerde ayn isleyisi grmslerdir.
slam dsncesi devletin temelini
nasl olusturdu?
5. Halifelerin Tanr adna hareket ettikleri
inanc slam toplumunda yerlesmistir.
Tanrnn yer yzndeki glgesi = halife
6. Tanr'nn buyruklarna gre lke ynetimi,
seyhlislam
Osmanl'da Toprak Yaps
lke topraklarn tmarlara ayrms.
Tmarlarn basnda tmarl sipahiler var.
%marI SipahiIer: Basarl askerler,
topraktan direk yararlanamyorlar.
Kyl retimi gereklestiriyor, vergi
veriyor, tmarl sipahiyede kira veriyor.
Tmarl sipahiler merkeze iletiyor.
Osmanl'da bu sistem ekonomik yapsn
olusturuyor.
Bu yap zerinde dinsel temeller
erevesinde isleyen siyasal sistem,
padisah tarafndan temsil ediliyor.
Devletin kurulusu, amac, iktidarn kimler
tarafndan nasl kullanlacag, devletin
nasl ynetilecegi gibi sorular, ksaca
devlete ve kisiye ait kurallarn tm slami
esaslarla aklanmak istenmis. Bunlarn
btnne seyhQIi8Iam" denir.
eriat: Tanrnn kullar iin koydugu din ve
dnya kaidelerinin btndr.
rfi uu: rf hukukuna gre, seriatn
ak braktg noktalarda zorunluluk ve
rasyonalite kriterleri kullanlarak kanun
yerine geecek dzenlemeler yaplabilir.
rfi huu = zorunIuIu ra8yonaIite
Padisahn irade8i = geIene grene
adet
rfi hukuk seriattan bagmsz ama ; ne
zaman ki padisahlarn kelleri tehlikeye
girince rfi hukuk seriata bagl olmamaya
baslad.
Osmanl teokratik bir yap, Padisaha
yardmc bir rgt ve personele ihtiya
duyuldu.
Devlet idaresinin seriata uygun olup
olmadgn denetlemekle grevli bu grup,
adalet isleri ile ilgileniyor.
Bu insanlar dini bilgi ile donatlmal.
Bunlara biz uIema ve iImiye" deriz.
19yy kadar ulema ve ilmiye var.
Ordu ve ulema arasndaki isbirligi sultana
boyun egdiriyor.
Osmanl mparatorlugu gaza ve
fetih zerine kuruludur.
aza: Dini amal savas
Genisle, toprak al, islami yay
Gaza ve fetih 14,15 ve 16 yy kadar
basarl bir sekilde yrtlyor.
3 ktaya yaylms cihan imparatorlugu
Osmanl ( bat falan yok, ayagma gelsin
=)
Bu tablo 17 yy itibaren bozulmaya
baslyor.
17yy dan itibaren fetihler duruyor.
animet: Feth edilen yerlerden gelen
vergi
Fetihlerin durmas demek, parann
azalmas demek!
Toprak sistemini degistiriyorlar ve bu
sonun baslangc oluyor.
Fetihler neden durdu?
Dogal snrlara ulast diye degil!
Tmar 1 yl sonunda elde edilen gelir 50
liray merkeze iletiyor.
Merkez yl sonunu bekleyemem, kim
paray nce verirse, isletmesini ona
veririm.
Sipahi ld, paray ocakta ver, toprag
islet.
Topraktan daha ok verim alnd, kyller kle
yapld.
Ylbas 50 lira verdiyse, sonradan 100 lira
kazand.
Adamn cebinde 50 lira kald.
Toprak sistemindeki zlmenin adna iItizam
u8uIu" denir. (LTZAM, Osmanl Devleti'nde,
mlkiyeti ve tasarrufu devlete ait baz
kaynaklarn gelirini, bu geliri devlete toptan
deyip daha sonra halktan kendisi tahsil edecek
bir kimseye devretme)
QItezim: Devlet, vergi kaynaklarnn yllk
vergi tutarlarn, belli bir miktar zerinden
(mukataa) ak artrmayla bir yllgna,
artrmay kazanan kisiye (mltezim)
devrediyordu.
Mltezim +50 liras cebinde kalan
adamlar, gleniyorlar, ynetime katlmak
istiyorlar. Adlar Ayan" oIuyor Avrupada
ki derebeyleri gibi yar bagmsz hareket
ediyorlar ve merkeze bunu kabul
ettiriyorlar.
Sened-i ttifa: iltizam sistemi ile
glenen mltezimin mahalli feodale
(ayan) dnsmesi sonrasnda, osmanl
merkezi idaresine bu konumunu kabul
ettirdigi belgedir. Mltezimler derebeyleri
gibi yar bagmsz hareket ediyorlar ve
merkeze bunu Sened-i ttifakla kabul
ettiriyorlar.
Osmanl'da ks
1. ltizam usulu ksn baslangcdr.
2. Borlanma: "Galata Bankerlerine 1840 l
yllarda Osmanl gayri resmi olarak borland.
Yahudi, Ermeni finansal tm baglantlar gayri
mslmlerle.
Osmanlu tahvilleri ds piyasalarda bu
bankerler tarafndan satlyor.
Krm Savas ile ngiltere ve Fransa'dan bor
para almaya baslad. (1853-4-6)
2. Borlanma
Krm Savasnda ilk resmi borlanma
yapld.
Ben bu borlar deyemeyecegim dedigi
tarih "1875
1875 ylnda Osmanl Maliyesi iflas etti ve
anaparann faizini deyemeyecek duruma
geldiler.
1881 ylnda Avrupallar kosarak
ayagmza kadar geldiler =)
1881 Dyun-u Umumiye stanbul'da
Cagaloglu stanbul Erkek Lisesine
geliyorlar ve Genel Borlar daresini
kuruyorlar.
Osmanl'nn tm gelirlerine el koyup,
alacaklarn alyorlar.
Bu borlar Lozan Antlasmasnda bitti.
1950 'lerde borlar sfrland.
3 Altn Kural Unutma!
1. Uluslar aras iliskilerde dostluklar yoktur.
karlar vardr.
2. Bir lke dsarya ekonomik adan
bagml ise, o lke siyasi adan da
bagmldr. Bagmsz siyasi karar alamaz.
3. Kresel dsnp, ulusal hareket
edeceksiniz.
Osmanl'da zlmenin
Faktrleri
1. Toprak
2. Borlanma
3. Vergiler
4. Devlet ve idari teskilattaki aksaklklar
5. Dini egitimin ek ve kltr gelisimini
saglamaktan uzak
6. Rsvet ve iltimas
7. Din (yenilikler engelleniyor)
8. Yetersiz yneticiler
9. retimde ilkel metodlar
Osmanl'da zlmede Ds
Faktrler
1. arlk Rusyas, savaslar
2. Genel sebepler
Avrupa'daki Gelismeler
1. 15yy dan sermaye birikimi
2. Teknolojik gelisme
3. Hzl bir kentlesme
4. Bol ve ucuz is gc
5. Zanaatlardaki uzmanlasma
6. Kilisenin basks azalyor.
7. Rnesans ve reformla olan gelismeler
Avrupa'daki Gelismeler
8. Ortaag derebeylikleri azalyor, yerine
gl krallklar
9. Yeni buluslar, Avrupa ykseliyor (maddi
+manevi)
10. Yeni ham madde, kleler
11. Smrge ticareti
Osmanl Devletinde tasra teskilatnn(merkez ds)
temelini tmar (dirlik) sistemi olusturuyordu.Devlet baz
blgelerin vergi gelirlerini hizmet veya maas karslg
olarak askerlere veya devlet grevlilerine ayrrd. Bu
gelir kaynagna DRLK denilirdi. Dirlikler 3'e ayrlmst.
%A#: Tmar sistemine gre savasta sivrilmis,tmar
beyi olma zelligi kazanms sipahilere verilen 3-20 bin
ake yllk vergi geliri olan dirliklerdir.
Dirlik sahipleri kendisine verilen topraklar kylye 50-
150 dnmlk topraklar halinde dagtr.
Ve hasat zamannda kylnn yetistirdigi rnn
vergisini (sr yada harac) alrlard.
DirIi 8i8teminde topragn
1-Mlkiyeti DEVLETE,
2-Vergisi DRLK SAHBNE,
3-Kullanm hakk KYLYE aittir.
%A# SPA AN DU#UA#DA %P#AG KYDDEN
E# AAB#D ?
1-Toprag sebepsiz yere terk edenlerden,
2-Sebepsiz yere 3 yl st ste ekmeyenlerden,
3-Sebepsiz yere vergisini vermeyenlerden.
%A# SPANN KYDYE KA# #EVE# NEE#D#
?
1)-Kylnn gvenligini saglamak,
2)-Kylnn tohum, gbre vb. ihtiyalarn temin etmek,
3)-Kylnn vergisini en kolay sekilde demesini saglamak
D#K (%A# SS%ENN YA#A#A# NEE#D# ?
1)- Devlet Merkezden toplanmas son derece zor vergiler bylece
toplams oluyor,
2)- Devlet baz grevlilerine maas vermekten kurtuluyor
3)- Devlet asker yetistirmekten kurtuluyor
4)- Devlet topraklar bos kalmadgndan retim artyor.
5)- Tmarl sipahiler bulunduklar yerlerde gvenligi saglyor.
NOT: Tmar ve zeamet sistemi .Mahmut zamannda kaldrlarak
basta valiler olmak zere devlet memurlar maasa bagland.
zlme Sonular
1. Devletin retim aralar zerindeki denetimi
zayflad. Tmar sisteminin bozulup yerine
iltizam sisteminin gemesi.
2. Devletin dolasm aralar zayflad. (para)
Vezin ve damgalamaya uyulmad, kontrol yok.
3. Devletin cebir aralar zerindeki g azald.
Yeni eri ayaklanmalar (cebir = g)
4. Devletin ynetim aralar zerindeki etkisinin
azalmas. (beylerbeyi, sancakbeyi,subas,
sipahi iliskilerinin ayanlarn lehine bozulmas)
17yy Tanzimat ncesi Dnem
17yy Osmanl Ordular Avrupa ordularna
yenilmeye baslyorlar.
Bu noktadan itibaren Avrupallasma,
batllasma fikri ortaya kyor.
Avrupa agdas = bat stnlk, teknik+
medeniyet demek
"Batllasmak Yasam prensibi
Batllasma abalarna ordudan
baslanyor.
. Selim (1789 1807/8)
Nizam- Cedid (dQzen yeni: Askeri
alanda bir takm reformlar ngren bir
paket fakat programn daha byk
amalar var:
1. Yeni eriligi kaldrmak,
2. Ulemann nfuzunu krmak,
3. Avrupallasmak
. Selim (1789-1807/8)
Sultan-ulema-ordu lsnde ulema ve orduyu
yok etmek istiyor.
Bu paketle Avrupa'nn stnlgn kabul edip,
beyan ediyorlar.
. Selim bu paketi kisisellikten karp, devlete
yayp politika haline getirmek istiyor.
Devletin ileri gelen adamlar ile
"mesveret(toplant) yapyor. Dansma toplatlar
yapyor.
. Selim (1789-1807/8)
Osmanl nizam- cedidle birlikte Avrupa'nn
denge siyasetine girmistir.
Osmanl eskiden kendini batdan stn
gryordu, artk bu prensibi terk ediyor.
Geleneksel tavrlardan vazgeiyorlar, yakn
temas ve denge politikas gdyorlar. Bunun en
belirgin rnegi Avrupa'da daimi temsilcilikler
amalar.
Bu gelismelerin yasandg yl 1806, skntlar
katlanarak geliyor.
. Selim (1789-1807/8)
1806 Anadolu ve Rumeli isyanlar baslyor.
Kaba u8tafa 8yan: Yenieri, sonu:
. Selim'in kellesi ve Nizam- Cedid paketi
ortadan kalkyor.
. Mahmut (1808-1839)
Devletin sarslan otoritesini glendirmek
iin yeni nlemler alyor.
Bu dnemin en nemli icad siyasi
kuvvetler denklemini degistirmesi.
Tarihte ilk defa sultan + ulema birlesmesi
yeni erinin sonunu getiriyor.
1826 Vaa-i ayriye Seyhlislam fetvas
ile yeni eri ocag kapatld.
. Mahmut (1808-1839)
Kapatlan yenieri ocag yerine A8air-i
an8ure-i uhammediye (Muhammedin Gl
Askerleri) ordusu kuruldu.
. Mahmut'un yaptg slahatlarda modern
devlete varsta bir takm eksiklikler var.
nk Bat, kisi zgrlgn kurarak,
Monarsilerin mutlak karakterleri ile savasarak,
hakimiyetin kullanmn saglyor.
h8an- ahane: Padisah bugun verir, yarn alr.
Tek tarafl irade
slahat Sonucunda
1. Kisi zgrlg ( angarya, zor alm
kaldrld,kanun nnde hepiniz esitsiniz,
mlkiyetin korunmas, haberlesme
zgrlg)(Anayasa yada parlemento yok,
gvence yok. Pozitif kurumlarn garantisine
sahip degil bu haklar)
2. Teokrasi devlete yine hakim, ilmiye yine var.
Medreseler var.
3. Bat egitim prensibiyle alsan okullar alyor.
slahat Sonucunda
4. Nizamiye Mahkemeleri alyor. ( Seri
mahkemeler var hala)
5. Harbiye, tbbiye gibi nemli kuruluslar alyor.
6. Avrupa ile kltr temas saglamak amacyla,
yurt dsna grenci gnderiliyor.
7.Kendisine "gavur padisah lakabn , geleneksel
halk takyor.
8. . Mahmut dnemi Tanzimat 'n fikri hazrlgnn
yapldg dnemdir.
slahat Sonucunda
9. Bu dnemde yetisen devlet adamlar,
devlet nasl kurtulurun tek zmnn bir
huu dQzenIeme8i olusturmakta
yattgn sylyorlar.
10. Mustafa Resit Pasa'nn hazrladg
%anzimat Ferman bu dsncelerin
rndr.
Tanzimat Ferman 4ls
1. Mustafa Resit Pasa
2. Ahmet Cevdet Pasa
3. Keecizade Fuat Pasa
4. Ali Pasa
Drt kisinin dnya grs, aldg egitim,
hibir ortak noktalar yok. Batllasma
adna imparatorlgu bir adm ileri
gtrmeye alsyorlar.
Tanzimat
Yabanclar tanzimat bir Iegi8Iation
(anayasa faaliyeti) olarak gryorlar.
Trklerin ilk haklar beyannamesi,
toplumsal szlesme diyorlar.
Tanzimat Batllasmay sistemlestirmeye
alsmstr.
Tanzimatlar en ok esitlik kavram
zerinde durmaktadrlar.
Tanzimat
Herkes bir babann (pederin) evlad,
peder = baba = padisah
Bir slam mparatorlugu imajnn yansra
bir kozmopolit toplum dsncesine
sahipler.
"Osmanlclk semsiyesi altnda
toplamaya alsyorlar, toprak kardesligi
prensibini isliyorlar
Tanzimat
Devletin temel amac, tm ayrlklar bir
arada toplayarak beraberligi saglamak
istiyorlar. Buna da ttihad- Ana8r
(un8urIar birIigi denir.
Osmanl'da Modern Devlete Vars
1. Kanun nnde esitlik,
2. Haberlesme zgrlg,
3. Seyahat zgrlg,
4. Can ve mal gvenligi.
Yukardan asagya modern devlete vars
Bat'nn Modern Devlete Vars
1. Kisi zgrlg rejimini kurarak,
2. Monarsilerin mutlak karakteriyle
savasarak,
3. ktidarn kullanmna katlarak ulast.
Asagdan yukarya olan bir gelisim
Tanzimat
h8an- ahane: Ltuf, Padisah tarafndan
tek tarafl bahsedilen haklar.
Verilen haklarda pozitif kurumlar yok.
(anayasa, meclis gibi)
Yukardan asagya verilen haklar
Padisahtan halka veriliyor haklar
Batda durum tam tersi, kisi zgrlg
rejimini kurarak Bat modern devlete vard.
Tanzimatlar 5-10 yl iinde
Yntem: mparatorlugu bu duruma ynelten
faktr ne ise onu iyilestireceklermis. Bu da
topluca seriatms. O halde seriat anayasa
olmaldr.
Medreselere dokunamyorlar, Bat egitim
prensibiyle okul ayorlar. Seriye mahkemelerine
dokunamyorlar, Nizamiye Mahkemeleri
ayorlar.
*Eski ile yeni ayn sosyal yap zerinde oldugu
iin bu reform M.Kemal eskiyi attg iin devrim
Tanzimatlar 5-10 yl iinde
Tanzimatlar diyor ki bu devletin
kurtulmas artk iyi bir padisahta degil, ama
degisen padisahlarn degismeyen
kurumlara tabi olmasnda yatar.
Tanzimat 1839
Kurum fikri devrimci bir ifade
Kurum: Padisahn iradesi dsnda rf, adet ve
geleneklerin dogurdugu fikir ve hareketler
btndr. Padisah greve geldigi zaman,
bunlar karssnda kurulu bulur. Bu kurumlara
riayet etmekle grevlidir.
Modern Trk tolumunun olusumunda tanzimat
bir dnm noktas olarak kabul edebilir miyiz?
Tanzimat garip bir aydn tipi yaratmstr.
Franszca konusmak, diplomasi dili
Tanzimat Elestiri-Jntrkler
Tanzimatlara ilk elestiri Gen Osmanllar (.
Jntrkler 1850 lerde ortaya kyorlar)
tarafndan geldi.
1. Devletin ds politikas acizdir. Daha bagmsz
bir politika gdlmelidir.
2. Devlet mesruti bir yapya kavusturulmaldr.
cra (devlet) organn denetleyecek bir
mekanizma olusturulmaldr. Bir parlemento
kurulmal, bir anayasa yaplmaldr. 1876
.Mesrutiyet'e kadar meclis kavram yok.
Gen Osmanllar
Gen Osmanllarn iki tane dernegi var:
1. ttihad ve Terakki: Ahmet Rza Kurucusu
2. Tesebbs-i Sahsi ve Adem-i Merkeziyet
Cemiyeti: Prens Sabahattin 2. Jntrk
hareketi kurucusu
Modern Devlet Fikrinin Son
Asamalar- Mesrutiyet
23 Aralk 1876 Mesrutiyet, Osmanl top sesleri
ile uyanyor.
Osmanl Devleti resmi olarak Avrupa'nn mesruti
hkmetleri arasna girdigini ilan ediyor.
Osmanl Bat topluma girdigini ilk kez resmi
olarak ifade ediyor.
Osmanl'da ilk kez anayasa ortaya kyor,
devlet kurallarla ynetilecek.
Anayasa yeniliginin yansra meclis kavramda
ortaya kyor.
.Mesrutiyet
ecIi8:
1. Meclis-i Mebusan
2. Meclis-i Ayan
lk anayasay Mithat Pasa hazrlad.
Padisahtan ekindigi iin, bir takm yetkileri
snrlayamyor.
Parlementoyu ama kapama yetkisi padisahn
elinde, yrtme tamamiyle padisahn
yetkisinde.
Normalde yasama: meclis, yrtme: hkmet,
yarg: bagmsz mahkeme
.Mesrutiyet
Tanzimattan sonra Sadrazam, Padisahtan daha
etkili hale geliyor. 16 yasnda tahta kms
padisah, sadrazam ise ok deneyimli.
Padisahlar etkileyecek sadrazamlar oluyor.
Hkmeti is basna getiren padisah
Meclis-i Mebusan, demokratik yoldan seimle
seiliyor.
Hkmet padisaha kars sorumlu (normalde
halka kars sorumlu olmas gerekir)
.Mesrutiyet
Demokratik bir yolla, seimle is basna
gelen bir kurum ecIi8-i ebu8an 'n
yetkileri demokratik olmayan, yani atama
yoluyla (padisah atyor), is basna gelen
ecIi8-i ayan tarafndan denetleniyor.
Meclis-i mebusan yasa yapyor, meclis-i
ayan yasay onaylyor yada onaylamyor.
Meclis-i ayan padisahn etkisini koruyor.
Atanmslar seilmisleri denetliyor.
.Mesrutiyet
6 ay sryor, nk 1877- 1878 Osmanl
Rus Savas patlak veriyor.
Ynetimde Sultan . Abdulhamid var,
savastayz ne parlementosu, anayasada
rafa kaldrld.
. Mesrutiyet ( 24 Temmuz 1908)
Abdl Hamit JnTrklerin basksyla,
anayasay yrrlge tekrar koydu.
Basn bunlar hrriyetin ilan olarak
duyurdu(1908)
Anayasada degisiklikler yapld. (1909/12)
Padisah ve Heyet-i Vukela (bakanlar
kurulu) parlementoyu daha zor
fethedecek.
ttihat Ve Terakkinin Yaptklar
KQItQr AIannda:
Milliyetilik, Batclk ilkesine sarlyorlar.
Hurafeye kars savas ilan ediyorlar.
Gelenekilige de karslar
Milliyetiler
Egitimin laik olmas iin mcadele ediyorlar.
Dini teskilatn egitime mdahalesini
engellemeye alsyorlar.
niversite zerkligini saglamaya alsyorlar.
ttihat Ve Terakkinin Yaptklar
2. Eonomi AIanda:
Milli bir irade, kaptlasyonlar tek tarafl
olarak kaldryorlar.
Milli sermaye ile olusturulmus bir
kooperatifiligi neriyorlar.
Milli sermaye ile kurulan sirketler olsun.
Mdahaleci, merkeziyeti, ve milliyeti,
devleten bir ekonomi fikri var.
ttihat Ve Terakkinin Yaptklar
3. uu AIannda:
Laiklesme abalar, mahkemeleri
dogrudan adliye nezaretine baglyorlar.
(adalet bakanlg)
. Mesrutiyet
. Mesrutiyet fikirlerin ok yogun sekilde
atsp, tartsldg bir dnem. Bu
memleket nasl kurtulura cevap aryorlar.
Aydnlar biraraya gelip 600 yllk
imparatorlugun kmemesi iin ne tr
tedbirler alnabilir diye tartsyorlar.
Bu tartsmalar .Selim'den beri var ;ama
ilk defa bu fikirleri gruplandrabiliyoruz.
Mutlaka batIIasma lazm.
Batllasmak
1. Batllasmak nedir?
2. Batllasmak zorunlu mudur?
3. Batllasmadan refah toplum olunamaz
m?
4. Batllasmann metodu nasl olmaldr?
Bu tartsmalarn hepsi mesrutiyetin
korunmas gerektigine inanyor. Her bir
dsnce akm kendi dsncesinin dogru
olduguna inanyor.
Dsnce Akmlar
1. Osmanlclk
2. slamclk
3. Trklk
4. Batclk
1.Osmanlclk
1. 1850'li yllardan Gen Osmanllardan
hatrlyacagz. Hkmeti sorumlu tutan
bir idari sistem olusturulsun. (Meclis ve
anayasa istiyorlar.)
2. Kisilerin siyasal,sosyal, hukuki esitligini
kabul eden bir grs.
3. Tanzimatn son dnemlerinde bu grs
ortaya kyor.
1.Osmanlclk
@zQm: lke snrlar iinde yasayan fertler
arasnda dil, din, rk fark gzetmeksizin, hepsini
ayn hak ve yetkiyle donatrsanz, Osmanl
toplumu iersinde tam bir dayansma ve
kaynasma elde edebilirsiniz.
Kanun-i Esasi ilan ve parlementonun almas
ile mcadeleleri sonulanyor.
1876-1908 . Abdlhamit mesruti yapy
kaldrnca, bu grste kalkt.
2.slamclk
. Mesrutiyetin en kuvvetli akmdr.
Padisahn ve ulemann ok ciddi etkisi vardr.
Ulema kitleler zerinde son derece etkin,
halknda ciddi bir destegi var. ok gller
lkede slamiyete, dnyann her tarafndaki
mslmanlara nem veren, btn mslmanlar
arasnda birligin olusmas iin hareket eden bir
akm.
Ksaca devletin sosyal baglarn din birliginde
arayan bir akm
2.slamclk
Din ve devlet islerinde tam bir kaynasmay
istiyor.
slam alemi 20yy tam kalknmak zereyken, tam
karssnda byk bir uygarlk ve teknik gelisimi
yani baty buldu.
slam Dnyasnn kalknmas iin batya muhta
oldugunu kabul ediyorlar.
Batdan ne alacagmza karar vermek nemli
2.slamclk
Dogu ve bat uygarlgn mukayese
ediyorlar.
Aradaki farklar belirliyorlar. Mslmanlarn
manevi ynden Bat uygarlgna nazaran
daha stn bir konumda oldugunu, buna
ragmen Batnnda teknik stnlgnn
oldugunu kabul ediyorlar.
2.Osmanlclk
@zQm: Ekonomik ve maddi alandaki
kalknmalar iin Bat modelini rnek alalm.
Ama batnn eksik oldugu nokta vardr ki
ondan kendimizi koruyalm.
Batnn eksik oldugu nokta ahlak ve
maneviyatdr.
Batnn ahlakn, sosyal fikirlerini bir tarafa
brakcaz ;ama teknik, ekonomik alandaki
gelismelerini takip edicez.
2.Osmanlclk
@zQm: Batllasma iki temele
oturmaldr:
1. Taklitilik olmamaldr. Taklitilikten
kanlmaldr.
2. Batdan alnacak kanunlar lkenin kendi
gelisimine, slama uygun olmaldr.
Gerek ihtiyalar olmaldr. slam
ilkelerle Batllasma mmkn olabilir.
3. Trklk
Aydnlarnn sayca az ama nitelike stn
blmnn dsnce akmdr.
dealogu Ziya Gkalp'tir.
Bu akm en ge olusan akmdr. Neden?
nk imparatorluk ulusuluk fikirlerinin
gelismesine izin vermezdi. ok uluslu bir
imparatorlukta ulusuluk kavramndan sz
edilemez.
3. Trklk
@zQm: Kurtulus milli varlg, milli suur ve
dsncesi olan Trk unsurunun bir millet
halinde olusmasnda yatyor.
Millet olarak olusan Trkler, milli varlg idrak
edecek.
KriterIer: Dil, din ve soy birligi; dsnce ortaklg
olan bir Trk milletinin varolmasyla Osmanl
devleti varlg birbirine sk skya bagl ayn
cinsten insanlarla bir araya gelecek.
3. Trklk
Nasl olacak?
1. Osmanl bayrag altnda milli varlg idrak
etmeden dolasan Trkler bir araya gelerek bir
millet olusturacaklar.
2. Osmanl snrlar dsnda yasayan ama
Osmanlya dil,din,soy olarak bagl onal
milyonlarca Trkle birlesmek iin yol aranacak.
Bylece bu Trklere'de milli bir vicdan
kazandrlms olacak.
3. Bu sekilde slam birligi kadar gl bir Trk
birligi olusacak.
3.Trklk
4. Genis, byk nfusun genis byk
lkeside olacak. Bu lkenin adda
"TURAN olacak.
Atatrk 'n Trklk anlaysyla bunlarn anlays
arasndaki temel fark nedir?
"TC snrlar iinde yasyan Trk halkna
Trk milleti denir. Atatrk
Krt: Trkle ayn haklar ister.
Krt: Ayrlkdr, yolu yapsanda onun
niyeti farkldr.
Emperyalizm: Bl ve ynet
Atatrk misak- milli snrlar iinde
dsnd. Byme politikas yoktu. Milli ve
bagmsz TC istiyordu.
4.Batclk
Kim bizi bu hale getirdinin cevab olarak
aydnlar gryorlar.
dari yapdaki degisim snrl ve eksik kald.
Aydnlar sadece siyasi bnyedeki degisimdi,bu
yetmezdi.
Asl yaplmas gereken sosyal,hukuki,ekonomik,
kltrel alanda bir degisimin
gereklestirilmesiydi.
Bunu yapmak iin toplumun ihtiyalar gz
nne alnmalyd.
4. Batclk
@zQm: Sosyal inklap yaplsn. Unu da ancak
bilimsel metodla yapabiliriz. nk ancak bilim
gerileme sebeplerini ortaya koyabilir.
Srtnz gerileme sebeplerine dnnce,
yznz batya dogru dneceksiniz. Basmza
ne geldiyse, Batya dnmedigimizden geldi.
nk bat ekonomik,teknik ve sosyal
ilerlemeye sahip.
4. Batclk
Tm sanat eserleri,dsnsel ilerlemeler
batda, icatlar batda.
O halde bat demek kuvvet demektir,
stnlk demektir.Bat dnyaya hakimdir.
Bizde kmemek, zlmemek isteriz.
Bu tecrbelerden yeni devlet kurulurken
yararlanld.
Bunlar tartslrken tarih 1914-1918 .
Dnya Savas
.Dnya Savas(1914-1918)
. Dnya Savas neden kt? Almanya ve
talya'nn pazardan pay istemesi, Almanya
birligini tamamlaynca bizim paymz nerde dedi.
tilaf Devletleri: ngiltere,Fransa,talya,Rusya
ttifak Devletleri:
Avusturya,Macaristan,Almanya,Osmanl
Osmanl Genel Kurmay komutan Alman
anakkale Savasnda Atatrk Atatrk oldu.
. Dnya Savas Sonras
1914-1918 Birinci Dnya Savas
30 Ekim 1918 Mondros Ateskesi
10 Agustos 1920 Sevr Bars
1919-1922 Milli Mcadele
Ekim 1922 Mudanya Ateskesi
24 Temmuz 1923 Lozan Bars
Antlasmas
Mondros Ateskesi (30 Ekim 1918)
Osmanl Delegasyonu: stanbul Hkmetinden
Rauf Orbay Bahriye Nazr imzalad. ngilizler
adna ngiliz Caltrophe
Mondros 7. Madde: sgal gleri gvenliklerini
tehdit altnda grdkleri blgeleri isgal etme
yetkisine sahiptir.
16 Mart 1920 'den itibaren stanbul Hkmetinin
yaptg her trl islem yok saylacaktr. (
stanbul'un isgal tarihi)
Postane, ulasm, haberlesme isgal edilmis, bfiil
isgal var.
Mondros Ateskesi (30 Ekim 1918)
Ankara Hkmeti diyor ki siz artk Anadolu
Halknn temsilcisi degilsiniz.
Sevr Anlasmas l dogan bir anlasmadr.
Meclis kurmuyorlar ; nk mecliste seim
yaplmal, kararlar geri dnebilir. Bu
nedenle meclis kurmuyorlar.
Amiral stanbul Hkmetine diyor ki biz
isgal etmeden size haber verecegiz.
Mondros Ateskesi (30 Ekim 1918)
Marmara: ngiliz isgali
Ege: Yunanistan
Akdeniz: talya
Karadeniz: Rum Pontus
Gneydogu: Fransz + ngiliz
Dogu: Ermenistan + Krdistan
Anadolu: TC
Mondros Ateskesi (30 Ekim 1918)
zmir Hasan Tahsin niye burada baslyor?
Neden daha ok tepki geliyor?
nk 15 Mays 1919 Yunanllar isgal ediyor.
Dne kadar Yunanistan Osmanlnn bir tebaas,
kalkp kendini isgal ediyor.
Bagmsz Ermenistan + Krdistan arkasnda
Wilson ilkeleri var.
Lozanda olan blnme mslman ve gayri
mslm blnmesidir. Gayri mslimler: Musevi,
Rum, Ermeni
Mondros Ateskesi (30 Ekim 1918)
zmir sgali zerine doguda da Ermeniler
harekete getiler.
Bir kurum var ki Yunanllarn arkasnda :
Fener Rum Patrikhanesi, bu kurum
isgallere ok ciddi destek veriyor. Yataklk
ediyor, silah saklyor.
Rum Dernekleri: Etnik-i Eterya, Mavr-i
Mira, Gmenler Dernegi
Wilson lkeleri : Bir daha kaos olmasn
Milletler Cemiyeti ( Cemiyet-i Akvam):
Her milletin kendi gelecegini kendi
tahmin etme hakk "Self Determination
Trklerin rgtlendigi Cemiyetler
1. Trakya Pasaeli Mdafai Hukuk
2. zmir Redd-i lhak
3. zmir Mdafai Hukuk
Milli Mcadelenin Asamas:
1. Fikri hazrlk dnemi
2. Fikrin yaylmas dnemi
3. Aksiyon safhas
sgal tablosu ortaya ktg zaman M. Kemal
Adana 'da Yldrm Ordular komutan,
sadrazama Mondros Ateskesi lkenin gvenligi
saglamaktan uzaktr diye telgraf ekiyor. lke
felakete srklenmektedir. Eger bu ateskes bu
kosullarda kabul edilirse, lke bastan sona
isgal edilecektir. yle bir noktaya geleceksiniz
ki, Osmanl kabinesini bile bu yabanclar
atyacaktr.
Sadrazam Atatrk' stanbul'a agryor. Atatrk
sadrazam ve Meclis-i Mebusanla grsyor,
stanbul Hkmeti ile ayn zm yolunu
paylasmyorlar.
Padisah ngiliz hkmetine duygu smrs
yaparken, Atatrk elinizi verirseniz kolunuzu
alamazsn diyor.
stanbul Hkmeti'nin kurtulus yntemi ile
Atatrk'n ki tamamen farkl.
Atatrk'n kafasnda olan, ulusal egemenlige
dayal olan bir Trk devleti kurmak. Bunun iinde
Anadolu haklndan yardm almak.
Bunlar yapabilmek iin stanbul dogru yer
degil, nk zaten oras isgal altnda.
Burdan uzak bir yer olmal.
Birden bire frsat ayagna geliyor. ngilizler
rapor hazrlams, Samsun ve civarnda
Rumlara kt muamele yaplyor, karslkl
ky basmalar var. Buraya en yetkin subay
yollayn ve asayisi saglasn. O rapor
zerine M.Kemal 9. Ordu Mfettisi olarak
Samsun'a gnderilmistir.
Neden Atatrk Gitti?
1. Orduda etkinligi, otoritesi olan tannms bir
asker
2. Savas srasnda siyasetten uzak durmus bir
asker ( ittihatlardan uzak durmus, vatan
hayini savas sulusu ittihat)
3. Padisah Vahdettin kendisini yakndan tanyor,
askeri meziyetlerini biliyor. Vahdettin ve
M.Kemal Bulgaristan'a geziye gidiyorlar.
Vahdettin Atatrk' fahr-i yaveri yapyor.
Fikrin Yaylmas
Samsun'a kar kmaz gvendigi iki
pasa ile irtibata geiyor. Kazm Karabekir
+ Ali Fuat Cebeci Her gittigi yerde milli
mcadeleden bahsediyor.
Memleketi Kurtarmak in Method:
1. ngiliz Himayesi
2. Amerikan Mandas
3. Yerel ynetim her blge kendini
ynetecek
Yalnz orduya dayanan mcadele
yenilmeye mahkumdur. Mcadelelerin
hakllgn halka anlatmal, hakl arkanza
almalsnz. (Nutuk)
Milli mcadele oturana kadar stanbul
Hkmeti ve halkla iyi geinmesi
gerektigini dsnyor.
Havza Genelgesi
Askeri ve sivil ynetiicilerden bulunduklar
yerlerde, protesto mitingleri dzenlemeleri
istenmis.
Halide Edip mandaclg savunuyor, M.K.
Tam bagmszlk ortak grsleri "isgal
kalksn
sgal devletleri stanbul Hkmetine bask
yaparak, M.K. stanbul'a agrmasn
istiyorlar.
Amasya Genelgesi
lk yazl belgedir.
Vatan paralanmaktadr.
Ulusun bagmszlg tehlikededir.
Osmanl yeterli degil, o zaman Trk Milleti
bu isi kendi yapacak.
Mdafa-i Hukuk Cemiyetleri, dernekler
aralarndan kisiyi seecekler, kurulacak
olan ulusal kongreye gnderecekler.
Amasya Genelgesi
Ulusal kongreyi stanbul hkmeti tabi ki
kabul etmeyecegi iin, stanbul
hkmetinin koydugu haberlesme
yasaklar dinlenmeyecektir.
Amasya'da alnan kararlarn uygulaycs
ordu, bu durumda ordu arkalarnda.
Dnemin dahiliye nazr Ali Kemal telgraf
gnderiyor. "M.K. Grevinden alnd
Amasya Genelgesi
M.K.: "Grevimin basndaym ve devam
ediyorum.
" Madem ki gelmiyorsunuz, ayrlmadnz, dolanp
durmaynz bars imzalanana kadar durunuz
"Anadolu'dan ayrlmadan dolasacagm
"07-08 Temmuz 1919 resmi grevine tamamen
son verilmistir.
M.K. stifa ediyorum, stanbul Hkmeti ile
hibir baglantm yok.
Amasya Genelgesi
Halkn gcn arkasna alarak mcadeleyi
baslatacak.
Yetkisiz, rtbesiz, sradan birini kim
dinleyecek? Milli mcadele baslamadan
bitebilirdi.
"Ben ve kolordum emrinizdeyiz Pasam!
Kazm Karabekir
Erzurum Kongresi (23.07.1919)
lkenin tamamnn kararlarnn alndg bir
kongredir.
"Ulusal snrlar ierisinde vatan bir
btndr.
Dogu illerimizde bu btn iersinde
mcadelesini srdrecektir.
Osmanl bu btnlg saglayamaz ise,
geici bir hkmet kurulacaktr. Bunu
ulusal bir kongre seecektir.
Erzurum Kongresi (23.07.1919)
Kendi aralarndan birini seiyorlar.
Heyeti Temsiliye yrtme, icra organ
olarak kullanlacak. Baskan M.Kemal
Hristiyan halklara hibir sekilde siyasi
ayrcalk tannamaz. (kaptlasyonlar)
Can, mal gvenligi var.
Bagmsz Ermenistan 'a kars, manda ve
himaye kabul edilemez.
Sivas Kongresi(04-11 Eyll 1919)
Mdafa-i hukuk cemiyetleri birlesiyorlar.
(Anadolu ve Rumeli Mdafai hukuk
cemiyetleri)
darenin millet adna ele alndg, stanbul
hkmeti'ne alternatif bir hkmet
doguyor.
Sivas'ta Misak- Milli kabul ediliyor. ( milli
ant, ulusal ant)
Misak- Milli
1. Mslmanlarn oturdugu yerler, Krtler, Musul
bizim
2. Kars, Batum, Ardahan
3. Bat Trakya
4. Bogazlar, stanbul gvenligi
5. Aznlk haklar
6. mparatorluk, siyasi, mali anlamda tam
bagmszlk (kaptlasyonlar)
7. Misak- milliye snrlar Batum ve Musul hari
TC snrlarn %95 ini belirlemistir.
Manda: Bir lkenin kaynaklarnn, baska
bir lke tarafndan ynetilmesi. .Dnya
savasndan sonra ortaya kmstr. Rus,
Osmanl, Avusturya imp
Woodrow Wilson Prensipleri (14 ilke):
Self Determinasyon: Her halk kendi
kendini ynetme hakkna sahiptir. Buna
bagl olarak Sevr'de Bagmsz
Ermenistan ve Krdistan kurdurmaya
alsyorlar.
Milletler Cemiyeti (1920) Uluslar aras
bars ve gvenligi saglamak
Woodrow Wilson Prensipleri
Bunlar kendilerini ynetene kadar Milletler
cemiyetine verelim, MC yardm etsin.
Bu isi bilenlere verelim, eski smrgecilik
"manda yeni ad altnda uygulanmaya
koyuluyor.
Suriye ve rak ngiliz ve Fransz smrgesi
altnda.
Eski Smrgecilik = Yeni Manda
Sivas Kongresi
Kongreye Atatrk baskan seiliyor.
Anadoluda ykselen gc takip
edememektense, stanbul Hkmeti Atatrk'e bir
haber gnderiyor.
Bahriye Nazr Salih Pasa 20 Ekim 1919
Amasya'da bulusuyorlar. (Ama8ya ProtooIQ
stanbul hkmeti Sivas 'taki kararlar tanyor,
Anadolu'da stanbul hkmeti islemlere
mdahale etmiyecegiz diyor. Mcadeleden 3 ay
gemis, ayn masaya oturuyorlar. "Tanyorlar
Atatrk 'n kafasnda acilen meclisi amak var.
. Dnya Savas nedeniyle kapanan meclis
tekrar almad. Atatrk dagtlan Meclis-i
Mebusan tekrar toplayarak, bir denetim
mekanizmas olusturmak istiyor. nk bu
mekanizma stanbul Hkmetinin aldg kararlar
meclis olarak denetler.
Hkmeti denetlemek iin meclis amak lazm.
Seim yaplyor, isgal gleri sandklar
degistirebilirdi ;ama mdahele etmiyorlar. nk
meclise kendi yandaslarnn gireceklerinden ok
eminler.
Mdafa-i Hukukular hatr saylr bir oranda
meclise giriyorlar. stanbul a dnnce : mdafai
hukuk kurumunu kuracaklar, misak- milli
kurallarn uygulayacaklar
12 Ocak 1920 Son Osmanl Meclisinin aldg
tarih.
Meclis aldgnda ilk meclis baskann
seiyorsun ama 12 Ocakta seilmedi. Ankara 'da
and ien milletvekilleri yetersiz kaldlar. M.Kemal
i baskan setiremediler. Millet vekilleri mdafai
hukuk kurumunu kuramadlar. Onun yerine
Felah- Vatan diye bir grup kurdular.
Misak- milli kararlar son Osmanl meclisi
onayndan gemistir.
28Ocak Misak- Milli kabul edildi, Misak- Milliyi
mi kabul edersiniz 16 Mart 1920 ngilizler
stanbul'u isgal ettiler. Karaya asker karyorlar,
stratejik noktalar denetim altna alyorlar.
(ulasm,iletisim, PTT-Sirkeci)
18 Mart 1920 Meclisin son toplants
11 Nisan 1920 Padisah Meclisi kapatyor.
23 Nisan 1920 TBMM
11 Nisan 1920, bir an nce yeni meclis, yeni
seim yapmak gerekiyor. Atatrk dagtlan
meclisin aynen almasna kars nk;
1. Osmanl dzeninin aynen srmesi,
2. Padisahn meclis zerindeki basksnn sryor
olmas demek,
3. Teknik sakncalar:
a. Meclis-i Mebusan: Bunlar Ankara'ya geldi
b. Meclis-i Ayan: Padisah yanls, Ankara'ya
gelmez.
Bir orda bir orda mmkn degil. Ayan'da
gitti, Hkmet stanbul'da, Parlemento
Ankara'da. Yasama yrtme arasnda
kurulmas gereken zorunlu iliski
kurulamcak.
Meclis-i Mebusan'n Ankara'ya geebilen
milletvekilleri ile, yeni yaplan seimleri
kazanp gelen Mdafa-i hukukulardan
TBMM olustu.
Mecliste iki g var:
1. stanbul hkmeti ve saltanat yanls
2. Atatrk yanls ve devrimci
Mustafa Kemal'e kk sktren grup
kinci Grup
Mdafa-i Hukukular "Birinci Grup
K. Atatrk Baskan
Meclisi atk artk!
23 Nisan 1920'de meclisi atk. Ad TBMM, bir
takm kararlar alyor ve kurucu meclis oldugunu
gsteriyor.
Mecliste toplanan iradeyi vatann gelecegine
egemen klmak esastr (ilk kararlar bu)
Artk stanbul Hkmeti yoktur. TBMM stnde
hibir g yoktur.
TBMM yasama,yrtme yetkilerini kendinde
toplar.
Askerler milletvekili olabiliyor. Normalde
kuvvetler ayrlg uygulanmal.
TBMM baskan Atatrk, hkmet baskan
Atatrk
Meclisi atk artk!
Meclis iki sey yapyor
1. stanbul hkmeti ile haberlesme
kesiliyor.
2. stanbul Hkmeti kararlar yok saylacak
(16 Mart 1920)
10 Agustos 1920 Sevr Anlasmas Ankara
hkmeti asndan l dogmus bir
anlasmadr. Zaten meclis onayndan
gememistir.
Meclisi atk artk!
Kurulduktan 6 gn sonra meclisin aldp
karar:
Hyanet-i Vataniye: TBMM 'nin hukuka
uygunluguna kars ayaklanma biiminde
grlen, szle bile olsa her trl hareketi
yapanlar vatan hayini saylacaklardr.
1919-1922 Milli Mcadele
Lozan Anlasmas 20 Kasm 1922- 04 Kasm
1923 ara 23 Nisan 1923
Trkiye- tilaf Devletleri, grsme sonunda bars
olmal ( ng, ta, Fra, Jap, Yun)
ngiltere iki lkede gzlemci statusunde davet
edildi. Rusya ve ABD gzlemci olarak katld.
Bogazlar konusunda Ruslar ve Trklerin tezi
ayn, yeni kurulmus devrimci mthis bir benzerlik
var. Musul konusunda da Rusya destek olacak
diye dsnyoruz.
Savas Olamazd, Neden?
ngiItere
rIanda ProbIemi: Kuzey rlanda'dakiler
Protestan, byk ksm Katolik. Kk Protestan
ksm korumal, silah, asker gndericen. Maddi
btenin bir ksmn rlanda'ya ayrman gerekti.
Savas sonras yasanan iyi durum(1918), 1922
'lerde ekonomik krize dnd. ngiltere'nin ciddi
ekonomik sorunlar var, bteden pay ayrp
yatrm yapmak zorunda. Trkiye ile savasacak
maddi gc yok.
Savas Olamazd, Neden?
%azminat: Almanlar derken 1922 'de deyecek
paralar kalmad. ng- Fra perde arkasnda 5
ylda deyecegine 8 ylda desin, faizi dsrelim
desinler. Franszlar dedi ki olmaz yle sey,
borcu azaltmam desinler. ng-Fra tazminat
yznden birbirine giriyor. Franszlar eger
Avrupa politikasnda Almanya'ya kars beni
desteklemezsen derken ngilizler'de bende seni
Ortadogu Trkiye iin desteklemem. TR ile
savasa girersen ben yokum.
Savas Olamazd, Neden?
QttefiIer Ara8 Bor: Mali g Amerika,
1918'den 1922'ye kadar borlarn tek
kurusu denmedi. ng diyor ki Alm bize
demiyor ki, biz size deyelim. ABD ben
bilmem, bana aldgn paray derhal
deyeceksin. Savasa girecek bte yine
yok.
Savas Olamazd, Neden?
Q8IQman FatrQ 8Iam: Hint mslmanlar,
Hindistan ngiltere 'nin en byk smrgesi,
smrge valisi diyor ki: aman aman Tr ile
yagacagnz barsa dikkat edin, Hint mslman
kardesleri gcendirecek agr maddeler ierirse,
ayagnz denk aln. nk buradaki
mslmanlar ayaklanrlar, o zmn ng top tfek
yollamas lazm. Nerden duyacaklar? Halife
araclg ile duyarlar. Hintli mslmanlarn
Atatrk'e mektuplar var, altn verelim, destek
verelim. ng- Tr savasa tutusursa Hin
ayaklanma olacak
Savas Olamazd, Neden?
ngiIiz Kamuoyu: Lloyd George
basbakanlktan ayrld. Bonar Lan : peace
and tranquity
eneIurmay: ng genelkurmay
blgedeki dost bir Trkiyenin ng.
karlarna daha iyi hizmet edecegini
dsnmektedir. Rusya'dan ve
sosyalizmden korkuyor.
Savas Olamazd, Neden?
%Qriye
Eonomi gQIQIer: Devaml savasan bir lke,
yeni savasa girebilecek bir btesi yok.
8manI BorIar: 1881 Duyun-u Umumiye'den
gelen, denmesi gereken borlar var. Bor
borla denir. Ruslar'dan para alamayz, zaten
onlarda da yok. Bu grsme ile Avrupal
devletlerle aray amamalyz, savasacak halimiz
yok. Osm mp. dagld, herkes kendi borcunu
desin. Bln borlar lkelere, desinler. Bizim
yatrm yapmak iin kapitale ihtiyacmz var,
anlasmalyz. Demir yollar- smrge- Atatrk
birlestirdi
Savas Olamazd, Neden?
DevrimIer: Atatrk devrimleri gereklestirecek,
savasrken bu devrimleri yapamaz. Bars olan bir
ortamda yapabilir.
BatIIasma: Batllasmay batllarla atsarak
yapamayz.
Politika: Ciddi bir muhalif grup var, 2.grup.
politika ok karsk. Muhalefet kendini ilk kez
Lozana gidecek delegasyon seilirken
gsteriyor. Dnemin Ds sleri Bakan Yusuf
Kemal, bir anda hastalanyor gya,
alsamayacak hale geliyor. Bir istifa et =)
Atatrk smet nn'y neriyor bos mevkiye, kl
pay smet nn'y setiriyorlar.
Lozan
Delegasyon:
1. smet nn (ds isleri bakan)
2. Dr. Rza Nur (saglk bakan)
3. Hasan Saka (maliye bakan)
Askeri zafer zerine diplomatik bir basar
gelirse, . Grubun sesi kesilecek.
Trkiye'nin Lozan'da Hedefleri
1. Biz yenik Osm devleti degiliz. Milli
mcadele kazanp gelmisiz, Mudanya
Ateskesine katlms bir devletiz. Biz
Ankara'yz.
2. Askeri zafere diplomatik zafer eklemek
3. Misak- milli
ngiltere'nin Lozan Hedefleri
Bogazlar brakmcaklar.
Musul'dan vazgemicekler.
Trkiye ile Sovyetler birliginin arasn
amak.
Konferans ncesi Sorunlar
Yer Sorunu: Tr zmir'i neriyor. Milli mcadele
basar, psikolojik stnlk. ngiltere hangi
maddelerle zmir'i kabul ettirmiyor: Gizli
a. Yunanlar yenilmis, eger bizde gidersek
ngilizlerde yenilmis gibi grnecekler.
b. Asla gidemeyiz, gidersek Trkler konferans
baskanlg isterler. Konferans baskan gndemi
ve sreyi belirliyor.
c. Kalkp Trklerin ayagna gidersek, resmi olarak
tandgm st. Hk. Zor durumda brakrz.
Konferans ncesi Sorunlar
smet Pasa'ya ak olarak Yunanistan
gcenir diyorlar. Lozan svire tarafsz
nokta. zmir'i kabul ettiremedikleri iin,
maliyeti bize ok yksek oldu.
Ak olarak biz kazanmstk ve yeri
belirleyebilirdik.
Trkiye'de bir tane telgraf hat var.
"Eastern Line Bu hat denetimi ngilizlerde,
sifreleri krlp telgraflar okundu.
Ankara'dan ekilen tm telgraflar
okunuyor. Ellerinde zaten 25 sayfalk
belge var, bu belgelerle 150 yllk sorunu
zmeye alsyorar. ngilizler sandklarla
geliyorlar. nnnn Ankara'ya yolladg
telgraf, ngilizce'ye evrilmis bir halde 10
dk sonra ng bakannn elinde
Lozan'da iki madde
ki maddeden kesinlikle vazgeilemez:
1. Bagmsz bir Ermeni devleti, Misak- Milli
snrlar iersinde kurulamaz.
2. Kaptlasyonlar kaldrlacak.
Bu iki maddeden kesinlikle vazgeilemez,
aksi takdirde kalkp terk edicekler.
Lozan
Konferans baskan Adalar konusacakken,
kaptlasyonlar n plana alp, basn ieri
alyor. Kamuoyunun nnde uzlasmaz
smet Pasa tutumu yaratlyor. Musul,
borlar yerine Ermeni sorununu gndeme
getiriyorlar. Ermeniler kmazsa biz
karz. "stubborn smet Pasha,
unspeakable Turks
Lozan
4 Subat grsmeler kesildi. 6 subat
hkmet bildirisi (zmir Olay) Bunlarn
zaten bars yapacag yoktu. Meclisteki
ikinci grup ldrms. zmir limanna demirli
1000 ton zeri gemiler gece 12'ye kadar
liman terk edecek. Savasamcak ama
ama gzdag vermek, blf yapmak.
Lozan
zmir Olay ayn Kardak krizi gibi. smet
Pasa Bkres'te mahsur kalms(Mudanya
Ateskesi) ng ve Fra farkl dsnyorlar.
Fra limandan kmyorlar. Trkiye
tutumunu daha da sertlestiriyor, gece
mayn dsyorlar. Perde arkasnda ng.
Basbakan Rauf Beyle grsyorlar. ng
Franszlara gidip Musul'den % ka petrol
alyorsun? ng arabuluculugu ile kriz
zlyor.
27 Subat 1923
TBMM'de Lozan grsmeleri tartslyor. Bu
konusmalar 15 dk sonra isim isim evirilmis
haliyle Lord Curzon 'un masasnda, kstebek
var. Mecliste bir ka milletvekili yurt dsna
alsyor. Bizim Lozan delegasyonunda da
sznt var.
En fazla delegasyonun sulandg mesele
"Musul( muhalefet grubu yapyor)
Atatrk Efendiler Misak- millinin haritas yoktur.
O harita ulusun yksek karlarna gre
belirlenir. "
Tekrar ayaklanma oluyor. Musul'dan vaz m
geelim?
Hayr, Musul Trkiye kendini daha gl
hissedince gndeme getirelim
Musul Sorunu
1990 zal, Krfez Savasnda Musul konusunu
biraz gndeme getiriyor.
1924-1925 Kasmda Musul'u kazanma sans
azalyor. Varamadk m karara, milletler
cemiyetine gtrelim konuyu.
1924/1925 tarihlerinde Seyh Said syan, Seyh
Said slam bayrag altnda toplanalm diyor.
Devrimlere kars, eski dzenin kurulmasn
istiyor.syann arkasnda ngilizlerin oldugu
sylenir.
Musul Sorunu
nk o srada bir operasyon oluyor, ama
i isyan kms bizde
ngilizler vah vah deyip zlyorlar, Seyh
Said isyanndaki silahlar ngiliz silahlar
Ordudaki disiplinsizlikte Musul'un almn
etkilemistir. nk Atatrk ya asker ya
milletvekili olun diyor. Kazm Karabekir, Ali
Fuat Pasa gibi gl komutanlar
milletvekilligini seiyor.
Eger Musul'u Kaybedersek (1923)
1. Trk Krt ayrlg
2. Krt problemi
3. Byk devletler otonom bir Krt devleti
kurduracak, Ortadogu politikalarn bu
kurdurduklar devlet zerinden
srdrecekler.
4. Trk-Krt ayrmclg ile slam alemi
blnms olacak.
Bugn 1. maddedeki gibi terr
probleminden kp, 2.maddeye 3.
maddeye Blgesel Krt Devleti, zerk
Ynetim kavramlarna varmyor muyuz?
Musul'u kaybedersen, snr Erzurum,
Bagmsz Ermenistan+ Bagmsz
Krdistan
Bat Atatrk' affetmemistir. Sevr
snrlarna geri dndrmeye alsmslardr.
Musul bizde olsayd, acaba bunlar
yasamyor olur muyduk? Ekonomik bir
zenginlik olacakt.
1926 Milletler Cemiyeti Musul'u ng verdi. Musul
petrol gelirlerinin %10 u 25 yl sre ile Trkiye'ye
verilecek. 500.000 sterlin karslgnda 25 yllk
paray verdik. Bu yanls, tm bteler incelendi.
6 Mart Atatrk 'n konusmas, yeniden
delegasyonla bars grsmelerine devam
edelim. Oy oklugu ile kabul ediliyor.
2.grubun baskan Trabzon milletvekili Ali Skr
Bey,bu adamn lm hkmetin eline bir koz
verdi. Hyanet-i Vataniye kanununa yeni bir
madde koydular. Yeni seimler yaplacak, seim
kanunu degistirelecek ve TBMM 'ye muhalefet
yasak olacak.
120 ikinci grup / 200 mdafai hukukular
Lozan Ant birinci meclisten gemedi.
Nisanda seimler yapld. 2. meclis ald.
Mdafai hukukular ogunlukta girdilerde,
Lozan kabul edildi.
9 Nisan 1923 Chester+Kennedy imtiyaz
TBMM meclisden bir yasa geiriyor. Musul
vilayetinde demiryolu icat etme, Musul'de
petrol arama karma hakkn Amerikan
sirketine veriyor. ABD ile ng kars karsya
getiriyor. Musul gitti madem, Amerika'y
yanmza ekmek iin byle bir hak verdik.
1914 Osmanl Sadrazam Turkish
Petroluem Company'e vermisti isletmeyi
diyor ng. Sirket ng sirketi. Biz Osmanl
degiliz, 1914 'te verdi, savas kt. ng- Tr
kars saflarda. Meclis onayda yok, siz
buray nasl isgal ettiniz?
1.Yeni devlet
2.ng X Tr
3.Meclis onay yok
4. ng illegal isgal
ngiltere'nin cevab ok sert oldu. "Operation
Kurdistan "O.K. Hi kimsenin bilmedigi gizli bir
operasyon, 2 gece 1 gn sren bir hava
bombardman. 2 gn blgeyi bombaladlar.
Krtleri blgeden temizlediler.( Arap, Trkmen,
Krt yok edildi.)
Trk nfusuna zarar vermedik. Bir gvenlik
sorunu vard, onu hallettik.
Bylece Musul'da
1.Trkiye'nin halka sorma seenegi kalmad,
2. Aksi takdirde %99 Trklere kalacakt,
3. ngilterebu cografyaya hakim oldugunu gsterdi.
Lozan ikinci yar grsmeleri basladg
zaman, zaten Musul'u kaybetmistik.
kinci yarda ABD destegi bekliyorduk ama
olmad.
kinci yar grsmelerinde ngiltere
arabulucu konumunda, bars istiyor.
Yunanistan'la neredeyse savasacaktk
Lozan'da savas tazminat yznden.
Biz Yunanistan'dan tazminat istiyoruz,
smet Pasa'ya Karaaga ' veriyorlar.
Bizde savas tazminatndan vazgeiyoruz.
Lozan'a aykr: Krt alm, Fener Rum
Patrikhanesi, Ermenistan'la yaplan anlasmalar
Lozan'a gre Patrikhane hibir siyasi ve idari
yetki ve imtiyaz olmayan, i hukuka bagl bir
aznlk kilisesidir. Bugn ekmenlik iddasnda
Patrikhane, btn Ortodokslarn ruhani lideri
oldugunu savunuyor.
Lozan'n 37. ve 45. maddelerinde aznlk haklar
dzenleniyor.
Buna gre Patrikhane bir Trk kurumudur. Patrik
Trk hkmeti tarafndan atanan bir memurdur.
Sen Siod meclisinin yeleri Patrik'i seiyor.
Patrik ve Sen Siod yeleri Trk vatandas olmak
zorundadr. Patrik siyasi,idari ve dini bir g
kazanma abasnda. Patrik dini liderlerle
grsmek yerine siyasi liderlerle grsyor.
Devlet iinde devlet olmak istiyorlar. talya'da ki
Vatikan gibi. Vatikanlasrsa eli atayabilecek.
Ruhban Okulu Meselesi: Ruhban okulu ak,
1844-1971 Ruhban okulu egitim verdi. 127 yl
kesintisiz egitim var, 930 mezun vermis. 1950
ylnda ilk kez yabanc grenci kabul edilmis.
Konu istismar edildigi iin 1964 ylnda
kaldrlyor. 1971 zel Yksek okullarn
kapatlmas hakkndaki kanun "Ruhban okulu
kendiliginden kapatlms oldu
nk biz TC kanunlar iinde egitim vermek
zorunda degiliz dedi. mtiyazl zel statu
istediler. Mfredat uygula, Trk yksek grenimi
iersinde var olmak istemiyorlar. Tevhid-i
Tedrisat kanunu
Politikalar aznlk haklar zerinden
yrtlyor. Etnik ve dinsel temel
zerinden yeni aznlk yaratma abalar
var.
24 Temmuz 1923 3 telgraf ekiyor smet
Pasa, 4. telgrafta Atatrk cevap yazyor.
Cumhurbaskan smet Pasa 'y
karslamyor.
29 Ekim 1923 Cumhuriyet ilan edildi.
Lozan . TBMM onayndan geti.
sgal bittigi iin siyasi grs farkllklar
ortaya kyor.
rup: Ordunun ve baskomutann isi bitti.
TBMM eski dzeni srdrmek iin aba
gstermeli
a.Saltanat kaldrld, ulusal egemenlik ilkesi
onun yerine gemistir. Ama Trk ulusu
slamdr. slamn bas olan halifede is
basndadr. O halde hep birlikte halife
etrafnda toplanmalyz. ( Halifelik 3 Mart
1924 kaldrld.)
b.Saltanatn geri gelmesini istiyorlar. lk
frsatta halifeyi padisah olarak tanmaktan
yanalar.
Bars olduktan sonra .Grup ortaya
kt.
.Grup: Atatrk ve arkadaslar bu grubun
nderligini yapyor. Daha bu olanlar
yaplacaklarn ilk adm. Grev simdi baslyor.
iIIi mQcadeIe dneminde:
a.Padisah
b.Kuvay-i Milliye
KongreIer:
a.Mandaclar
b.Tam bagmszlk
ecIi8
a.. Grup
b.Mdafai hukuk grubu
1923 CHP devlet partisi devrimler bu partiyle
yapld.
30 Ekim 1924 'te pasalar istifa ediyorlar.
Cumhuriyet var, parti var.
M.Kemal 'in ordudaki tm samimi arkadaslar
siyaseti seiyorlar ve Terakki Perver Cumhuriyet
Frkasn 17 Kasm 1924 'te kuruyorlar. ( Ali Fuat
Cebesoy, Kazm Karabekir, Refet Bele)
Gerek kisisel, gerek ekonomik nedenlerle
devrimlere karslar. Saltanat ve halifeligin
kaldrlmasn Rauf Bey istemiyor. Rauf Bey'in
saltanata ve halifelige bagmllg devam ediyor.
ttihatlar savas sulusular.(. Dnya savas-imp
sizin yznzden kt) Tekrar toparlanp lkeyi
kurtarmak istiyorlar. TBMM olsun ama Mustafa
Kemal yapamaz bu isi.
Hseyin Cahit Yaln kadn haklar savunucusu
bir ittihat. Latin harfleriyle yazlsn diyor. Kisisel
sebeplerle Atatrk'e kars. Atatrk'n siyasi
gcnden rahatsz oluyor.
1923-1930 arasnda yaplan hzl devrimleri
insanlar kabul edemediler.
Seyhler, agalar toprak reformu nedeniyle
karslar.
Hibir hkmet bunu yapamad, nk 5000 kisi
bir agaya bagl. Dogu ve Gneydoguda sistem
hala byle. 5000 kisi = 5000 oy
Terakki Perver Cumhuriyet frkasnn 6. bir
maddesi var. Rejim karst, devrim karst gruplar
varsa onlarn toplanmasna yol ayor. "Frka fikir
ve din inanlarna saygldr Din ve hkmet
karss insanlar bu madde ile topluyorlar. Liberal
bir programlar var.
ubat 25 eyh Sait 8yan: Seriat, hilafet
isteriz. Gerici bir hareket. Devrim karst. Terakki
Perverin yerel rgtleri Seyh Sait syanna
destek verdikleri gerekesiyle kapatlyorlar.
stiklal Mahkemeleri kuruluyor. Yarglanyorlar.
Ankara stiklal mahkemesi tarafndan 03 Haziran
1925 kars devrimci nitelik tasdg gerekesiyle
Terakki Perver Cumhuriyet partisi kapatlyor.
Partiler
1. CHP(1923)
2. Terakki Perver Cumhuriyet Partisi
(17Kasm1924-5 Haziran 1925)
3. Serbest Frka(12 Agustos 1930-17
Kasm 1930)
Serbest Frka
Tamamen yapay bir muhalefet partisi.
Atatrk tarafndan kurduruluyor.
Muhalefet olsun.
1929 Dnya ekonomik krizi, Amerika'da patlak
verdi.
Bizi elestirecek yeni bir siyasi partiye ihtiyacmz
var.
Partiyi Fethi Okyar (Fransa'da bykeli)
kuruyor.
Atatrk'le hi ters dsmeyen arkadaslarndan
biri.
Mecliste iki konuyu tartsmaya aamazsn:
1.Cumhuriyetilik
2.Laiklik
Serbest Frka
80-90 kisinin gemesi beklenirken, 12 kisi
bu partiye geiyor.
Parti Program:
Yabanc sermayeye agz.
Devlet tekelleri kaldrlsn.
Vergiler kaldrlsn.
Daha genis dsnce zgrlg olsun.
CHP 'ye kars olmak > Atatrk'e kars
olmak> rejime kars olmak
23 Eyll 1930 seim oluyor.
1930-1946 tek parti CHP

You might also like