Adrese Büyüteç Final Kitabı 2011

Genlik Alan Sivil zleme Raporu
Adrese Byte,
genlere hizmet ve temsiliyet salayan kamu kurumlarnn, katlmc izleme yntemiyle gzlenmesini ieren bir savunuculuk faaliyetidir.
33
zleme, Deerlendirme ve Kavramsal ereve Projenin zleme ve Deerlendirme Raporu, Projenin Kavramsal erevesi, Dokmantasyon Sreci
125
Trkiyede Genlere Hizmet ve Temsiliyet Salayan Kamu Kurumlarnn Durumu Genlik Meclisleri, Avrupa Birlii Ofisleri, Kredi ve Yurtlar Kurumu Yurtlar, GSGM Genlik Merkezleri, Salk Kltr Spor Daireleri-niversitelerde rgtlenme zgrl, MEDKO-niversitelerde Salk Hizmetleri
indekiler
191 197
Ekler Adrese Byte Projesi Eitim Oturumlar, alma Ziyaretleri, Lobi Maratonu Teekkr, Proje Ekibi, Sunular Genel neriler
17
Giri Neden Savunuculuk, Karar verme ve Politika Yapm Srelerine Katlm, Adrese Byte ve Katlmc zleme, Katlmc zlemeyi Deerlendirirken, Proje tarihesi
Teekkr
TEEKKR
Adrese Byte Projesi Final Raporu isimli bu kitap, Toplum Gnllleri Vakfnn stanbul Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimi ve stanbul Bilgi niversitesi STK Eitim ve Aratrma Birimi ortakl ile genlik alannda uygulamaya balad izleme almalarnn ilkidir. Bir projeyi yrtmek, hele ki uzun dnemli bir projeyse bir proje ekibinden fazlasnn rndr. Bu nedenle de birok kiiye teekkr borludur. Bu projenin gerekletirilmesi srecinde; Yerellerinde izleme almalarn yrten, raporlayan ve savunuculuunu yrten Toplum Gnlls genlere, almann bandan sonuna tm gayretleriyle hem ierik olarak hem de teknik olarak birok iin arasnda vakit bulup bu projenin gereklemesinde byk emei geen proje Uzmanlar Evren Sener nala, Laden Yurttaglere, Volkan Akkua ve Yrk Kurtarana, Projenin her etkinliinde sessiz sedasz arkada durarak btn proje sresince bizi gzleyen ve projenin hedefleriyle gerekletirdiklerimizi, biz iin
iinde boulurken bize gsteren zleme ve Deerlendirme Uzmanmz Betl Selcen zere, 58 adet video kaseti, elinde cipsi, yannda kolas ile yaklak 1200 dakika kadar bir zaman dilimi iinde eken, izleyen, kesen, bien ve sonunda yaptmz tm almann bir grsel arivini kartan Neslihan ztrke, Proje boyunca karlatmz tm zorluklarn stesinden birlikte geldiimiz Proje Asistanlar zlem olak ve zge Konuralpe, Bu almaya kaynak ayran ve mali desteini bizden esirgemeyen Avrupa Birlii Trkiye Delegasyonu ve National Endowment for Democracyye, Kurumsal ortaklndan dolay stanbul Bilgi niversitesi STK Eitim ve Aratrma Birimine ve stanbul Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimine, alma Ziyaretleri srasnda youn takvimlerine ramen bize randevu verip zaman ayran, stanbul Bilgi niversitesi ocuk almalar Biriminden Gzde Durmua,
Adrese Byte Genlik Alan Sivil zleme Raporu
Doa Derneinden Derya Engine, Eitim Reformu Giriiminden Batuhan Aydagle ve Ik Tzne Kadnn nsan Haklar-Yeni zmler Derneinden ehnaz Kymaz Baheciye, Kamu Harcamalar zleme Platformundan Nurhan Yentrke, KONDA Aratrma irketinden Bekir Ardra, Sosyal Deiim Derneinden Levent ensevere, Trkiye Ekonomik ve Sosyal Ettler Vakfdan Hale Akaya, Trkiye Milletvekillerini ve Seilmileri zleme Komitelerinden Mustafa Durnaya, Trkiye nc Sektr Vakfndan Zeynep Meydanolu ve Baak Ersene,
Uluslaras Af rgtnden Cennet zcmerte, Lobi Maratonu ncesinde bize randevu veren ve srasnda bulgularmz merakla dinleyen, sorular soran ve destekleyen kurumlara, Ve burada ismini saymay unuttuumuz, projenin eitli ileriyle uram, bize destek olmu herkese teekkr ederiz. Elinizde tuttuunuz bu rapor 2008 ylndan bu yana deneyerek yanlarak ve renerek geirdiimiz buuk yllk bir srecin en son ktsdr. Raporda yukarda isimlerini saydmz ve sayamadmz birok insann emeini greceksiniz. Alanda yaplacak daha fazla almaya esin kayna olmas dileiyle. Proje Ekibi Adna Gkda Gktepe-zlem Ezgin
Proje Ekibi
PROJE KOORDNASYON EKB

Gkda Gktepe Proje Koordinatr
1984 ylnda Afyonda dodu. lk renimini stanbulda, ortarenimini Balkesir-Gnende tamamlad. Ege niversitesi Edebiyat Fakltesi Sosyoloji Blmnden 2009 ylnda lisans mezunu oldu. niversite renimi srasnda Toplum Gnllleri Vakf ile tant. Vakfta gnll olarak eitli sorumluluklar ve grevler ald. Non-formel tekniklerle yrtlen akran eitmenlii, proje sorumluluu ald sorumluluklarndan bazlardr. Yan sra Avrupa Konseyinin eitli eitimlerine ve Bilgi niversitesi Genlik almalar Biriminin baz almalarna katld. Mezuniyetinin hemen ardndan Dokuz Eyll niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi Sahne Sanatlar Blmnde iletiim uzmanl grevini yerine getirdi. 2009 yl Ekim ayndan bu yana Toplum Gnllleri Vakf Genlik Aratrmalar ve Sosyal likiler Departmannda genlik aratrmalar koordinatr olarak grev yapmaktadr. Avrupa Konseyi Genlik almalar Ksa Dnem Master Program mezunudur. Genlik almalar, insan haklar, savunuculuk, demokrasi ilgi alanlardr.
zlem olak Proje Asistan

1983 ylnda stanbulda dodu. stanbul niversitesi Psikoloji Blmn bitirdi. Daha sonra stanbul niversitesi Adli Tp Enstitsnde Yksek Lisansn yapt. Halen ayn Enstitde Doktora almasna devam ediyor. 2006 ylndan beri hak temelli rgtlerde gnll ve profesyonel almalar yapt ve yapmaya devam ediyor.
zge Konuralp Proje Asistan

1982 stanbul doumlu. Orta Dou Teknik niversitesi Sosyoloji Blmnden mezun olduktan sonra u anda Orta Dou Teknik niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Sosyal Politika Blmnde Yksek Lisans renimine devam etmekte. Sivil Toplum Kurulular, Dnya Bankas Genlik Program, Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakf, GAP daresi Genel Mdrl gibi kurumlarda ye, aratrma grevlisi ve sosyal kalknma uzman olarak eitli projelerde almalarda bulunmutur. 2006 ylnda Ankara Koordinasyon Merkezi ve Saha Sorumlusu olarak almaya balad Toplum Gnllleri Vakfnda, 2007-2011 yllar arasnda stanbul merkezde Saha Koordinatr olarak niversitelerde genlik rgtlenmeleri kurulmas ve srdrlmesi adna almalarda bulundu. 2011 ubat ayndan beri de Adrese Byte projesinde proje asistan olarak grev yapmakta. u anda Ankarada yayor.
zlem Ezgin Toplum Gnllleri Vakf Genlik Aratrmalar Departman Yneticisi

1982, Mardin doumlu.Lisans eitimini Marmara niversitesi, Siyaset Bilimi ve Uluslar aras likiler blmnde tamamlad. Ardndan Bilgi niversitesi nsan Haklar Hukuku blmnde yksek lisans yapt. Tez almasn, Alevi genler ve rgtlenme zerine yapt. 2005 ylnda beri Toplum Gnllleri Vakfnda farkl pozisyonlarda almakta.
Proje Ekibi
PROJE UZMAN EKB

Betl Selcen zer zleme ve Deerlendirme Uzman
Betl Selcen zer, Orta Dou Teknik niversitesi Sosyoloji Blmnden mezun oldu. Yksek lisans derecesini Hacettepe niversitesi Nfus Ettleri Enstits Ekonomik ve Sosyal Demografi Ana Bilim Dalndan ald. 2000 ylndan beri eitli sivil toplum kurulularnda reme sal, aile planlamas, evre, kurumsal sosyal sorumluluk ve genlik alanlarnda alt. Halen sivil alanda almalarn srdrmektedir.
Evren Sener nal Proje Uzman

1978 ylnda doan Sener, ODT Havaclk Mhendisliinden lisans derecesini ald. Gen Anlay ve Deiim Dernei ve YEU Internationalda zellikle uluslararas genlik projelerinde, gnll olarak alt. 2000 ylnda balayan serbest eitmenlik deneyimini halen srdren Sener, 2004 ylnda Toplum Gnllleri Vakfnda Ankara Koordinasyon Merkezi sorumluluunda bulundu. Sonunu gremediimiz 2 adet yksek lisans abasn bir deneyimsel renme sreci olarak gren, gnll almalarnda younlat formal olmayan renme zerine deneyimlerini arttran Sener, u an TOGda Eitim ve Saha Departman koordinasyonunu yrtmekte.
Laden Yurttagler Proje Uzman

Laden Yurttagler 2005 ylndan beri Bilgi STKda alyor. alma alanlar insan haklar eitimi, sosyal haklar, sivil toplum ve katlm, formal olmayan eitim, gnlllk,beden politikalar ve feminist teori olarak sralanabilir. Gnlllk, sivil toplum, insan haklar eitimi, savunuculuk gibi konularda yaynlar bulunmaktadr.Halen Boazii niversitesi Atatrk lkeleri ve nklap Tarihi Enstitsnde doktora yapmaktadr. 10
Neslihan ztrk Dokmantasyon Ynetmeni

1980 doumlu Neslihan, 2002 2006 yllar arasnda Toplum Gnllleri Vakfnda (TOG) Saha Koordinatr olarak alt. 2006 ylnda Letonyada Avrupa Gnll Hizmeti yapt. 2007 ylndan sonra Genlik almalar Biriminde (GB) eitli projelerde koordinatr ve yerel genlik almas yaplan Ksa Dalga Genlik Merkezinde genlik alanyd. Halen ayn kuruma bal olarak Genlik almalarnda Video Aktivizmi Projesinin koordinatrln yapyor.
Volkan Akku Proje Uzman

Volkan Akku, yaklak on yldr eitli sivil toplum kurulularyla birlikte gnll olarak proje koordinasyon, eitim ve danmanlk faaliyetlerinde bulunuyor. nsan haklar ve ayrmclk, demokrasi, rgt ynetimi, gnlllerle ve dezavantajl gruplarla ibirlii balca alma alanlar.Halen Ege niversitesi Trk Dili Edebiyat blmnde renci. Toprak isminde bir kpekle birlikte yayor.
Yrk Kurtaran Proje Uzman

1974 doumlu Kurtaran, Bilkent niversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blmnde lisans ve yksek lisans yapt. 1997 ylndan itibaren TESEV, Willows Foundation ve TSAD gibi eitli STKlarda grev ald. 2003 ylnda Toplum Gnllleri Vakf (TOG), 2006 ylnda Genlik almalar Biriminde grev yapmaya balad. u anda Toplum Gnllleri Vakfnn genel mdrdr. Kurtarann genlik almalar, genlik ve sosyal haklar ve genlik politikalar ile ilgili yaynlar bulunmaktadr.
11
Toplum Gnllleri Vakf
TOPLUM GNLLLER VAKFI

Toplum Gnllleri Vakf 2002 ylnda yola kt zaman, biroklarna gre olduka riskli bir adm atyordu. Bu yorumu yapan kiiler, aslnda, yetitikleri ortam iinde byle bir nyargya sahip olmakta hi de haksz deillerdi. lgi alanmza giren 18-29 ya arasndaki kiiler, devlet yetkilileri ve toplumumuzun yaa daha byk kesimleri tarafndan, hep kontrol edilmesi zor ve potansiyel problem oda olarak grlmler, gsterilmilerdi. TOGun kuruluundaki felsefe ise toplumdaki bu nyarg ile hi rtmyordu. lk gnden itibaren TOG, yaplacak faaliyetlerden, burs verme ekline, rgtlenme yapsndan, ynetim kurulunun oluumuna kadar genlere gvenmeyi seti. Birka ay sonra onuncu yan kutlayacak olan Toplum Gnlllerinin bugne kadarki tecrbesi, genlerin bu gveni herkesin beklediinden ok daha iyi deerlendirdiini gsteriyor. lk yllarda genlerin glendirilmesine younlaan vakfmz, beraber alt, ok byk ksm niversite rencisi olan, genlerin yaad problemleri eitli rnekler zerinden takip etti. 2009 ylnda ise, o gne kadar biriken anektodlar daha bilimsel metodlarla yaplm bir aratrma ile desteklemeye karar verdi. 43 ilde 59 niversitede toplam 1886 genin katlm ile yaplan niversite Genliinin htiyalar Aratrmas 2009 yl Aralk aynda yaynland. Yaplan aratrmada salktan, barnmaya, sosyal hayattan, beslenmeye kadar problemli alanlar 12 balk altnda topland. Tm bu alanlardaki ihtiyalarn iki ortak sebebi olduu tesbit edildi. Aratrmann sorunlar blmnn en altnda bulunan paragraf aslnda bu iki alan zetler nitelikte: Genliin sahip olduu olanaklar yetersiz, ancak mesele sadece bundan ibaret deil; mesele, bu olanaklarn rasyonel olmayan uygulamalarla kullanlmasdr; rasyonel olmayan yaklamlarn kayna, eldeki olanaklarn tasarlanmasndan tuketilmesine kadar hicbir aamada
12
genliin fikrinin alnmamas, genliin kendine zg koul ve ozelliklerinin hesaba katlmamasdr; genlii hesabn dnda tutmak genleri gelimemi nitelikleriyle ba baa brakmaktadr; genlik, yuksek sesle soylemese bile geri kaldnn, geride ve yalnz brakldnn farkndadr. Yaplan bu tesbit sonrasnda, genlerin en ok dile getirdikleri ihtiyalara ve bu ihtiyalar karlamakla ykml olan kurumlara odaklanan Adrese Byte Projesi tasarland. lk aamada be kurum izlemesi yapld: Genlik Meclisleri, Genlik Spor Genel Mdrl Genlik Merkezleri, niversitelerin AB D likiler Ofisleri, niversitelerdeki Salk Kltr Spor Dairesi ve Medikolar, ve Kredi Yurtlar Kurumuna bal Yurtlar. lkemizde yeni yeni uygulanmaya balanlan metodla, kurumlar hizmeti almas gereken kiilerce denetlendi. Ortaya kan sonular ise iin gerek sahibi olan kurumlarla paylald. Problemleri ortadan kaldrmak veya azaltmakla ilgili neriler iletildi.
TOG olarak bundan sonra benzer almalar yapmaya devam edeceiz. Yukarda bahsi geen kurumlardaki gelimeleri takip ederken, baka kurumlar da izlemeyi ve zmler retmeyi srdreceiz. Genlere hizmet retmekle sorumlu kurumlar, daha rasyonel ve gen dostu uygulamalar gelitirmeleri iin, genlerle beraber almaya, onlar dinlemeye ve fikirlerini almaya cesaretlendireceiz. Getiimiz on yl iinde, genlik alanndaki karar alclarn, hizmet gtrmekle ykml olduklar kesimle beraber alrken ihtiya duyacaklar, ara ve metodlar gelitirdik. Sorunlu olduunu tesbit ettiimiz alanlar ve zm nerilerimizle beraber tm bu deneyimimizi de, yararlanmak isteyen yetkililerle, paylamaya hazrz. Bu almada emei geen, bata gnlllerimiz olmak zere, herkesi kutluyorum. Ynetim Kurulu Bakan Kerim PAKER
13
stanbul Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimi
STANBUL BLG NVERSTES GENLK ALIMALARI BRM

stanbul Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimi (GB), Trkiyede demokratik genlik politikalarnn oluturulmasn desteklemek amacyla 2006da stanbul Bilgi niversitesi bnyesinde Toplum Gnllleri Vakfnn da desteiyle kuruldu. Halen Birim 4 program altndaki almalarla faaliyetlerine devam ediyor. A Kurma Program kapsamnda genlerle alanlarn ve genlik kurulularnn bir araya gelmesine ynelik almalar yrtyor. Aratrma Program erevesinde Trkiyedeki genler ve zellikle genlik almas alanndaki aratrma eksikliini gidermeye ynelik almalar bizzat hayata geiriyor ve destekliyor. Modelleme Programyla genlik almas alanndaki yeniliki faaliyetlerin hayata gemesine ynelik ortaklklar kuruyor. Kapasite Gelitirme Program kapsamnda genlik kurulularnn faaliyetlerini daha iyi yrtmelerine ynelik destekler veriyor. GB Adrese Byteci Modelleme Program kapsamnda nce kendi bnyesinde pilot olarak uygulad. Daha sonra sivil ortaklarla beraber daha geni bir corafyada uygulayarak sadece genlik alan iin deil sivil toplumun dier alanlarna da rnek tekil edebilecek bir model oluturmaya destek oldu. Bunu yaparken pilot dnemdeki dorudan uygulama sorumluluunu TOGa devrederek daha ok uygulamalarn raporlar ve videolar erevesinde kayda geilmesiyle ve internet siteleri araclyla elektronik medyada yaygnlatrlmasna odakland. Ayrca tm almann yrtlmesiyle ilgili ieriine ynelik de destekler verdi.
14
almann bu aamas 16 ay srse de Adrese Bytele olan tanklmz daha uzun sredir mevcut. Her ne kadar almann bu aamasnn hayata gemesinde onlarca gencin emei olsa da gemi dnemlerin deneyimleri olmasayd iimiz bu kadar kolay ilerlemeyebilirdi. Bu yzden Adrese Bytecin pilot dnemlerinde tm emei geen arkadalara buradan teekkr bir bor biliriz. Eer onlar ve bu almada yer alan arkadalar bu kadar zverili olmasayd u an elimizdeki veriler ve kitaplar da olmazd. yi ki varsnz. nmzdeki dnem, bu almann sivil alandaki farkl paydalar tarafndan kendi ihtiyalarna gre uyumlu hale getirilerek hayata gemesi en byk hayallerimizden biri. Buna ek olarak deien ihtiyalar ve hayatn kendi
ritmini hesaba katarak bu almay nasl elektronik bir ortama tayabiliriz ve alanda daha fazla gencin kullanmna aabiliriz konularnda da fikir alverii yapmaya devam ediyoruz. Bu da bizleri olduka heyecanlandryor. Son olarak Adrese Byte sadece Trkiyedeki genlik alan iin deil, Avrupadaki genlik almas alan iin yeniliki bir almayd. Yaplanlarn aynlna altmz bir ortamda yeniyi arama yolunda nemli bir deneyim elde ettik. Umarz bu gibi almalar Trkiyede hem genlerin lehine olan gelimelerin yolunu aar hem de daha demokratik bir toplum ve devleti destekleyici farkl almalara da rnek olur. Yrk Kurtaran
15
stanbul Bilgi niversitesi STK Eitim ve Aratrma Birimi
STANBUL BLG NVERSTES STK ETM VE ARATIRMA BRM

stanbul Bilgi STK, hak temelli alan sivil toplum kurulularn desteklemek ve Trkiyenin demokratiklemesine katkda bulunmak iin stanbul Bilgi niversitesinde 2003 ylnda kuruldu. stanbul Bilgi STKnn amac sivil toplum rgtlerini glendirerek karar verme ve politika yapma mekanizmalarna katlm arttrmak, hatta salamaktr. stanbul Bilgi STK 2003 ylndan itibaren hem snf eitim program, hem uzaktan renim programyla, yaynlar, interaktif cdler gibi farkl dokmanlarla, a oluturma aktiviteleri ve uzmanlarla aktivitistleri buluturmasyla sivil alan glendirmeye almtr. stanbul Bilgi STKnn bir baka faaliyeti ise yeni yntemlerin sahayla bulumas ve deneyim paylam iin bir platform oluturmasdr. Adrese Byte projesi bir yandan genleri desteklemesi, dier yandan ise katlmc izleme metodunu kullanmas asndan nemli bir yere sahiptir. Katlmc izleme metodu, hizmetleri alanlarn kendi deneyimlerine dayanarak ilgili kurum, politika, yasa ve hizmetleri izlemeleri ve raporlamalar zerine kuruludur. Bylelikle hizmeti alan genler ilgili politikalar ve kararlar etkilemek iin raporlama yapabilecek alan bulmulardr. Dahas birilerinin onlar adna karar vermeleri yerine, kendi ihtiyalarn grnr klabilecekleri ve talep edebilecekleri bir imkan yaratmlardr. stanbul Bilgi STK bu srete katlmc izleme metodunun bir model olarak olumasn heyecanla takip etmi ve desteklemitir. lerleyen srelerde ise az kullanlan bu metodun olgunlamasna ve yaygnlatrlmasna destek olmay amalamaktadr. Adrese Byte sresince hem bu projenin ortaya kmasnda, hem de bu metodun olumasnda gnlllerin emei esas gtr. Bu proje ve metodun ortaya kmasnda harcadklar emekten tr gnlllere mteekkiriz. Laden Yurttagler
16
GR
Neden Savunuculuk? Karar Verme ve Politika Yapm Srelerine Katlm Adrese Byte ve Katlmc zleme Katlmc zlemeyi Deerlendirirken Proje Tarihesi
17
Giri
18
A) GR
Laden Yurttagler ve zlem Ezgin
Temsili demokrasinin krizi son on ylda sklkla zerinde durulan ve tartlan konulardan biridir. Gerek dnyada, gerekse Trkiyede farkl ihtiyalarn daha fazla tanmlanr ve grnr olmaya ve farkl kimliklerin farkl ihtiyalarn ortaya koymaya balamasyla beraber temsili demokrasinin kstlar ve sorunlar daha fazla konuulur hale geldi. Temsili demokrasinin nemli sorunlarndan birisi ounluu temsilen seilen vekillerin farkl gruplarn ihtiyalarn dillendirmede ve grnr klmada yetersiz kalmalardr. Dahas, merkezde durmann getirdii miyoplukla seildii ounluun taleplerini dillendirmede de yetersiz ve/ya kstl kalabilir. Yurttalar temsil etmeleri iin seilen vekillerin, karar verme ve politika yapma srelerinde yurttalarn ihtiyalarn karlamayan kararlar vermeleri ya da yurttalarn taleplerine sarlamalar olasdr. Byle durumlarda yurttalarn taleplerini veya ihtiyalarn duyurmak iin rgtlendiklerine tank olabiliriz. Karar verme ve politika yapma srelerine katlmak ve sz sahibi olmak iin rgtlenen yurttalar karlk bulmayan ihtiyalarna ilikin yapsal deiiklikleri talep edebilirler.1 Genellikle sivil toplum rgtleri araclyla rgtlenen yurttalar, taleplerini dile getirmek iin ve grnr klmak iin kampanyadan raporlamaya kadar
1 Aksakolu, Yiit.STKlar in Savunuculuk Rehberi, Sivil Toplum Gelitirme Merkezi, 2006.
farkl yollar seebilirler. Bu blmde ncelikle karar verme ve politika yapma srelerine dahil olmak iin kullanlan metotlar ksaca tanmlanmaya allacak ve Trkiyeden rneklerle zenginletirilecektir. Ardndan savunuculuun, yurttalkla ilikisi tartlacaktr. Blmn nc ksmnda, Adrese Bytee ve yntem olarak kullanlan metoda odaklanlacaktr. Son ksmda ise Adrese Bytein gereklemesini salayan gnlllerin metoda ilikin deerlendirmelerine yer verilecektir.
KARAR VERME VE POLTKA YAPMA SRELERNE KATILIM

Yurttalarn karar verme ve politika yapma srelerine katlm, zellikle, son 20 ylda artarak tartlmaya balanmtr. Sivil toplum rgtlerinin says dnyada ve Trkiyede artarken, hizmet odakl alan rgtlerin says savunuculuk odakl alan rgtlerin saysnn 2-3 katdr. Sre iinde savunuculuk odakl alan rgtlerin says ok olmasa da etki alanlar genilemitir. Bu srete yurttalarn aktif katlmn arttrmak iin farkl mekanizmalar ve yollar ortaya kmtr. Bu mekanizmalar farkndalk yaratmaktan, kampanya rgtlemeye kadar eitlilik gstermektedir. Katlm arttrmak iin, farkndalk yaratmak nemli yollardan biridir. Farkndalk yaratmak, yurttalarn belli bir konuda birikimlerini, deneyimlerini ve/ya bilgilerini arttrmay amalamaktadr. Farkndalk yaratmak, belli bir tema hakknda olabilecei gibi, genel olarak savunuculuk yollar hakknda da olabilir. Farkndalk
19
Giri
yaratmak iin yaygn yntemlerden birisi eitimler dzenlemektir. Savunuculuk ve politikalar etkileme konusunda sivil toplum rgtlerini glendirmek iin dzenlenen eitimler, hem katlm yollar konusunda sivil toplum rgtlerini glendirmeyi amalam, hem de katlm arttrmak iin farkl yollarn bilgisinin dalmn salamtr. stanbul Bilgi niversitesi STK Eitim ve Aratrma Birimi, Sivil Toplum Gelitirme Merkezi (STGM), gibi sivil toplum rgtlerini desteklemeyi amalayan kurumlar, savunuculuk ve politikalar etkileme konusunda 2006dan beri eitimler dzenlemektedir. Eitimlerde tartlan konular ve deneyimleri toparlayan yaynlar da sahada farkndaln ve birikimin artmasn salamaktadr. Yine ayn kurumlar tarafndan hazrlanan ve dijital olarak herkesin kullanmna ak olan kitaplar sahann zenginlemesini salamaktadr.2 Farkndalk yaratmak iin tematik olarak dzenlenen faaliyetler arasnda seminerler, konferanslar gibi yeni tartma alanlar aan aktiviteler sralanabilir. Farkndalk yaratma ve yeni tartma alanlar ama anlamnda yaplan konferans faaliyetlerine rnek olarak, nclerden, Helsinki Yurttalar Dernei tarafndan 2002 ve 2003 yllarnda dzenlenen nsan Haklarnda Yeni Taktikler konulu alma gruplar ve konferans faaliyeti verilebilir.3 Farkndalk yaratma konusunda yaplan faaliyetlerden bir dieri ise
2 3 detayl bilgi iin baknz: www.bilgi.edu.tr, www.stgm.org.tr. detayl bilgi iin baknz: http://www.hyd.org. tr/?pid=179, http://www.newtactics.org/
raporlamadr. Raporlama sahaya giren bilginin nitelii ve kontrol asndan nemli bir faaliyettir. Sivil toplum rgtleri tarafndan retilen raporlar belli bir alan hakknda alternatif bilginin retilmesini salar. Bilgiyi toparlayan ve yorumlayan zne, ihtiya sahipleri olunca bilginin getirdii gten kaynaklanan asitmetri bozulur ve sivil toplum rgtleri de srete grlerini ortaya koyabilir. Dolaysyla ilgili politikalara da mdahale edebilir. zellikle son 10 ylda eitim, salk, g, sosyal politika gibi farkl alanlarda Eitim Reformu Giriimi, Trkiye Ekonomik ve Sosyal Etdler Vakf, Sosyal Politika Forumu, Pozitif Yaam Dernei gibi sivil toplum rgtleri tarafndan pek ok rapor retilmitir.4 Bu raporlar bir taraftan farkl bir perspektiften ilgili durumu deerlendirirken, bir yandan da grnmez olan konular ortaya karmaya yaramlardr. Bir baka farkndalk yaratma arac ise kampanyalardr. Kampanyalar, bir yandan kamuoyunda belli bir konu hakknda farkndalk yaratmaya yararken, dier yandan eitli eylemlerle ve/ya performanslarla talepleri ortaya koyarlar. Son dnemde ses getiren kampanyalar arasnda, 2007 ylnda Trkiye Kyotoyu mzalasn kampanyas5, 2002 ylnda Irakta Savaa Hayr kampanyas, 20024 detayl bilgi iin baknz: www.tesev.org.tr/, www.erg.sabanciuniv.edu/, www.spf.boun. edu.tr, www.pozitifyasam.org detayl bilgi iin baknz: http://www. kyotoyuimzala.com/, http://www. savaskarsitlari.org/arsiv.asp?ArsivTipID=9&Ar sivAnaID=37811,
20
2004 yllar arasnda yrtlen TCK Kampanyas saylabilir. Karar verme ve politika yapma srelerine katlmann bir dier yolu izlemedir. zleme, hem raporlama, hem de kampanya srecinin ilk aamas olarak kurgulanabilen, mevcut durumu tespit iin yaplandrlan bir metod olarak kullanlabilir. zleme srecinde mevcut politikalar, uygulamalar ve/ya kanunlar, ilgili znelerin kanunlar gz nne alnarak incelenir. zleme uzmanlar tarafndan yaplabilecek bir uygulama olduu kadar, dorudan yararlanclar tarafndan da yaplabilir. Hizmetlerin dorudan yararlanclar tarafndan izlendii durumlara katlmc izleme ad verilir. Adrese Byte projesi, katlmc izleme metodunu kullanan ve bu yolla katlmclarn glenmesini amalayan bir projedir.
bakanlar ve milletvekilleri ulusal dzeyde seilmi karar vericiler, valiler ve kaymakamlar yerel dzeyde atanm karar vericilerdir. zmeye altnz sorun iin ulusal, yerel ve uluslararas dzeylerde, atanm veya seilmi karar vericileri etkileme srecidir.6 Adrese Byte Projesi de bu kapsamda, bir savunuculuk faaliyetidir. Savuculuk projelerinin hedeflerine ulaabilmek iin belirledikleri yntemler vardr. Bunlar; kampanyaclk, lobicilik, model yaratma, gndem oluturma, raporlama gibi farkl yntemler olabilir. Adrese Byte projesinin, bu anlamda kendisine belirledii yntem katlmc izleme yntemidir.
Bir Savunuculuk Arac Olarak Katlmc zleme7
ADRESE BYTE VE KATILIMCI ZLEME

Savunuculuk ve zleme
spanyolcada kazmak anlamna gelen cavar ilk defa izleme sreci iin Homero Fuentes tarafndan bir metafor olarak kullanlmtr.
Savunuculuk, STKlarn ortak bir kar iin herhangi bir kamu politikasn etkileme giriimidir. Karar vericileri etkileyerek, yasalar veya politikalar toplumdan dlanm kesimler lehine deitirmek iin, bilgiyi stratejik olarak kullanma sreci olarak da tanmlanabilir. Savunuculuk, politika veya yasa deiiklikleri talep etmeyi veya yaplan deiikliklere katkda bulunmay amalar. Politika ve yasa deiikliklerinde karar vericiler nemli bir konumdadr. Karar vericiler, yerel, blgesel, ulusal veya uluslararas dzeyde, atanm veya seilmi kiiler olabilir. rnein,
6 7
Aksakolu, Yiit. A.g.e., s:4. Katlmc zleme kavramnn aklanmasna ynelik olan ksmda Participation and Civic Engagement adl metinden yararlanlmtr. http://web.worldbank. org/WBSITE/EXTERNAL/TOPICS/ EXTSOCIALDEVELOPMENT/EXTPCENG/0,, contentMDK:20509352~menuPK:127820 3~pagePK:148956~piPK:216618~theSite PK:410306,00.html
21
Giri
C A V A R
Context (Balam) Archive (Ariv) Visit (Ziyaret) Analysis Report (Analiz) (Raporlama)
Farkl dzeylerdeki paydalarn belirli bir proje, program ya da politikann izleme srecine dhil olduklar, izlemenin ierik geliimi, yrtlmesi ve sonulanmas srelerine aktif katlm gsterdikleri ve sonular takip edecek admlarn gelitirilmesi srecinde mdahil olduklar bir sretir.
zleme ve deerlendirme almalarnn gvenilir ve sorunsuz bir ekilde gereklemesi iin gerekli baz kriterlerden bahsedilebilir. zlemenin yaplaca alann bilgisini elde etmek iin, yerel aktivitelerin, genlik alannda verilen hizmetlerin ve kimler tarafndan nasl verildiinin alt yap bilgisine ( genlik alanndan alan ka kurum var? Ne tr ve ne kadar proje ve etkinlik var? Bunlar kimler yapyor?) ve durumuna ncelikli olarak ulamak gereklidir. Bylelikle neyin izleneceine ilikin sz konusu hedefler belirlenebilir.
1 2
Genlik alannda mevcut gncel verileri, bilgi kaynaklarn srekli takip etmek ve bunlar arivlemek izleme faaliyetinin ynn izmekte yardmc olabilir.
Toplanan verilerin niteliini dikkatlice deerlendirmek ve snamak, izlemenin gvenilir veriler elde edip etmediini grmek iin gerekli bir ilemdir. Bunun iin uzman danmanl sz konusu olabilir; akademiyle ibirlii erevesinde ortak bir sre yaratlabilir.
5
22
zleme sonucu elde edilen verilerin ve yukardaki sreten gemi verilerin ifa edilmesiyle adresi belirlenmi sorunlarn zmne ilikin yollar oluturulabilir.
4-Sreklilemi bir ekilde genler zerindeki basknn, olumlu veya olumsuz uygulamalarn kapsamn tayin etmek ve lmek izlemenin hedeflerini ve biimini revize etmek iin nemli olabilir.
ZGRLK zleme ekiplerinin izleme srecini gerekletirirken herhangi bir bask altnda kalmamas gerekir. zlemenin tarafsz olabilmesi iin bu nemli bir arttr. Dier yandan izlemenin yntemi ne izleyenin inisiyatifinde ne de izleme programn planlayan dier insanlarn inisiyatifinde olmaldr. Sre ierisinde srekli bir renme sreci geirilmeli ve yntem ortak admlarla belirlenmelidir.
SORUMLULUK VE METODOLOJ zlemeci att her admn hesabn verebilmeli; ancak bylelikle hak ihlalinin yaand veya izlemeye konu olan durumun srecinin deerlendirilmesinde nesnel ve kesin bilgilerin snanabilirlii sz konusu olabilir. te yandan yanl veya eksik verilerin yeniden deerlendirilmesinde potansiyel hatalardan saknlm olunur. zleme ve deerlendirme almalarnn gvenilir ve sorunsuz bir ekilde gereklemesi iin gerekli baz kriterlerden bahsedilebilir. TEKNK KAPASTE zleme yaplacak alann bilgisi ve deerlendirilecek kriterlerin kendisi gz nnde tutulmaldr. Dolaysyla izlenecek alan srekli yakn takipte olmaldr.
EFFAFLIK Elde edilen veriler ve nasl elde edildii kamuoyu iin anlalr, gvenilir ve ak olmaldr. te yandan verilerin zel ve kamusal olarak ayrmnn yaplmas, zel verilerin ise gvenli bir ekilde korunmasna ilikin salam bir veri depolama sistemi olmaldr. Elde edilen verileri belirli periyotlarla (3 Ayda bir, 6 Ayda bir) rapor halinde kamuoyuna duyurmak izleme sisteminin ktlarnn grnrl ve ulalabilirlii iin nemlidir.
23
Giri
Klasik izleme ve katlmc izlemenin farkl yntemleri aadaki gibi emalatrlabilir:8

Klasik zleme
Sreci kim planlar ve yrtr? Ana Paydalarn/ Yararlanclarn Rol Baars nasl llr? Yaklam st dzey ynetici veya uzmanlar Sadece bilgi salarlar Dardan belirlenir, arlkl olarak nicel gstergeler ierir nceden belirlenir
Katlmc zleme
Yereldeki kiiler, proje katlmclar ve paydalar; ounlukla bir kolaylatrcnn desteiyle Yntemi tasarlar, veriyi toplar ve analiz eder, ktlar paylar, somut eylem planlar gelitirir Gstergeler ieriden belirlenir, arlkl olarak nitel gstergeler ierir Srete uyarlanabilir
Katlmc izlemenin en nemli zellii; ana paydalarn aktif katlmdr.

Katlmc izlemenin sreci, aadaki gibi emalatrlabilir:
Paydalar Belirleyin Harekete Gein Amalar Belirleyin
Sonular Paylan
Gstergeleri Gelitirin
Sonular Analiz Edin
Bilgi Toplayn
IDS Policy Briefing: Participatory Monitoring and Evaluation: Learning from Change)
24
Katlmc izleme nemlidir; nk: Birinci dereceden etkilenenlerin ihtiyalarna ve isteklerine daha kapsayc ve hzl cevap verebilecek deiimlerden renmeyi salar, Etki analizi iin dorudan yararlancnn katlmn salayan bir yntem nerir, Yaplan izleme almasna ynelik aidiyet duygusu gelitirir, Yararlanclar konu zelinde glendirir, Hesap verebilir ve effaf bir sre zerinden yrr, Sonular dorultusunda doru ve etkili eylemlerin gelitirilmesini salar. Katlmc izlemenin ana ilkeleri de u ekildedir: Ana paydalar aktif katlmc olmaldr. / Sadece bilgi kayna deillerdir! Yereldeki katlmclarn analiz etme, sorgulama ve eyleme geme ynnde kapasitelerini gelitirmelidir. Farkl dzeydeki paydalarn beraber renmelerini salamaldr. Sonucunda ortaya kacak eylem planna ynelik ortak taahht gelitirmelidir. Adrese Byte projesi, genlik alannda genlerin aktif katlmc olarak yer aldklar bir katlmc izleme projesidir. nk genlik alannda
yaplacak bir izlemenin en etkin ekilde; bizzat hizmetlerin dorudan etkileneni olan, kendi ihtiyalarn tanmlayabilen ve bu ihtiyalar gnlk hayatnda deneyimleyen genler tarafndan yaplabileceini dnyoruz.
Bu zleme Aracn Kullanmak Genel Olarak Sivil Alann zleme Biimine Ne Katyor?
Genel olarak Trkiyede ynetiim kavramnn uygulama alanlarnn genilemesi, zel olarak da ihtiya temelli ve etkili bir genlik politikas geliimi iin, genlerin kendileri ile ilgili karar srelerine katlm kadar; bu kararlarn uygulanma aamasnn izlenme srecine katlmlar da nemlidir. Genler, kendi ihtiyalarn ve haklarn tanmlama ve ifade etme ynnde glendirilmelidir. Katlm, demokratik dzenlerin sadece bir kts deil ayn zamanda temeli olduu iin; bu durum, demokrasi kltrnn gelimesine katk salayacaktr. Bu kapsamda, Adrese Byte projesinin k noktas, genlik politikalar geliim srecinde, gittike daha fazla ekilde beliren, genlerin katlmna duyulan ihtiyatr. 16 farkl ilde genler tarafndan, yerellerindeki genlik hizmetlerini izleme sreci sonunda ortaya kan bu raporun lkedeki genlik politikalar geliim srecine katk sunmas beklenmektedir. Bu almann, devlet tarafndan sunulan hizmetlerin dorudan yararlanclar tarafndan izlenmesi anlamnda, sivil alana bir model oluturmas hedeflenmektedir.
25
Giri
Bir Adrese Byte Hikyesi: Kim Tarafndan? Kime Ynelik? Kimin Finansmanyla?
desteini Avrupa Birlii Trkiye Delegasyonu ve National Endowment for Democracy (NED) salamlardr.
Adrese Byte Projesi 16 farkl ilde genler tarafndan, genlere hizmet veren 5 kurum izlenerek yrtlmtr. Projenin saha faaliyetleri Toplum Gnllleri Vakf tarafndan koordine edilirken; ierik destei stanbul Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimi ve stanbul Bilgi niversitesi Sivil Toplum Kurulular Eitim ve Aratrma Biriminden alnmtr. Projenin finansal
Katlmc izleme ne retti, retti mi?
KATILIMCI ZLEMEY DEERLENDRRKEN

Adrese Byte srecinde katlmc izleme metodunu kullanan proje gnllleri, metodu deerlendirdiler. Katlmc izlemenin neler rettii sorulduunda:
Hak arama yntemlerini ve haklarmz sorgulamay, Politika srelerine, uygulamalara ve kurumlara eletirel gzle bakmay, Kurumlardan ve alanlarndan zaman zaman tatmin edici cevaplar gelmeyebileceini, alanlarn kiisel inisiyatiflerinin, ynetmeliklerin ve yasalarn nne geebildiini, Haklar ve uygulamalar konusunda aratrmac olmak gerektiini, Vatandalk bilincinin ve haklarn stne dmenin srece katlm saladn, Kurumlarn zaman zaman kendi ynetmeliklerini bilmediini, Genlerin kendilerine hizmet veren kurumlar hakknda bilgi sahibi olmadn, Genlerin bu kurumlardan aldklar hizmetler konusunda neden bilgi sahibi olmadklarn sorgulamadklarn, Hizmet veren kurumlarn kendilerini yeterince tantmadklarn, Genlere ilikin karar verme ve politika yapma mekanizmalarnda genlerin olmadn, zleme srecinin genlerin kendilerine olan gvenlerinin artmasnda nemli etkisi olduunu, n aratrmann nemli olduunu, Kurum ve hizmet alan arasndaki iletiim eksikliini, Kurumda alanlarn gen dostu olmadn, Verilen hizmetlerin ve verilmesi gerekenlerin aslnda bir ltuf deil, gereklilik olduunu ve bunlarn bizim haklarmz olduunu, Genellikle kurumlarn engelli dostu olmadn, Genlik hizmetlerinin yetersiz olduunu, Kurumlarn genel anlaynda toplumsal cinsiyet eitlii olmadn, rendik.
26
Gnll genlerin yukarda da sralad gibi, genler hizmet aldklar kurumlar hakknda geni bilgi edinmiler ve haklarn talep etme srelerini renmilerdir. Katlmc izleme metodu genlerin kurumlar hakknda da bilgi edinmesine (tzkleri, grevleri gibi) yardmc olmutur. Katlmc izleme ncesi yaplmas gerekenleri katlmclar aadaki gibi sralamlardr.
Katlmc izleme ncesi hazrlk sreci Katlmc izleme ncesinde i blm (grev dalm) ak bir ekilde yaplmal. Hizmet veren kurumlara gidilmeden nce haklarnda aratrma yaplmal ve bilgi edinilmeli. Katlmc izleme yapmaya balamadan nce temel sorulardan haberdar olunmal. Katlmc izlemeye balamadan nce, ilgili hizmeti daha nce alanlarla balantlar kurulmal. Daha nce katlmc izleme yapanlardan deneyimleri renilmeli ve bir izleme stratejisi belirlenmeli. Katlmc izleme iin ilgili kurumlardan randevu alnmal. Katlmc izlemeden nce prova yapmal ve senaryo yazp rol bimeli. zlenecek kurumlarn adresleri belirlenmeli. Hizmet veren kurumlara ilikin olumsuz yarglardan arnmal. Kurumlara girilerde yasal yollar izlenmeli. Mevcut kurum hakknda daha nceden bilgisi olan kiilerle grp bilgi alnmal ve deneyim paylalmal. zleme formu okunup incelenmeli. zleme takvimi belirlenmeli.
Kurumu izleme srasnda yaanabilecek olumlu ve olumsuz olaylar aadaki gibi sralanmtr.
Katlmc izlemenin zayf ynleri Alnan bilginin doruluu hakknda phelerin bulunmas. Gzlemcinin bilgi ve donanm eksiklii olabilir. Gzlem formu gerekli alanlar kapsamayabilir. Gzlemcinin deneyimlerini aktarmda eksik davranabilmesi. Gzlemcilerin izlemelerden edindikleri deneyimlerini paylaarak, izleme yapmam olan gzlemciyi etkilemeleri. Yaplan izlemenin zamanlamasnn yanl olmas. Daha nce benzer yntemin uygulanmamas ve rneinin bulunmamasndan kaynaklanan sorunlar. Kurum izlemelerini hep ayn kiilerin yapmas ve tek ynl baka sahip olmalar. Kurumdaki alanlarla yaknlk ve yaknln nesnellii etkilemesi. Gzlem yaplacak olan kuruma girememe. Gen olduu iin sorguya ekilme Kurumun ileyiini bilmeme. Yaplan gzlemin sorular doru ifade edilemedii iin eksik kalmas.
27
Giri
Katlmc izlemenin gl ynleri Farkl bak alarnn yansmasna imkan salamas. zlenilen kurumlarla ilgili bilgi sahibi olunmas ve elde edilen bilgilerin paylalabilmesi. Hizmet almadmz bir kurumlarn ileyilerinin farkna varlmas. Ynetmelik ve uygulamann farkllklarnn tespit edilmesi. zleme yaplan kurumlara dahil olmak iin harekete geilebilmesi (rnein genlik meclisine ye olmak). Daha nceden kullanlm bir yntem olmad iin katlmc izleme ynteminin dier kurululara rnek oluturmas. Bu yntemle sorunun gerekliine kant oluyoruz! Birebir grme olduu iin bilgi edinmeden ziyade kurum alanlarnn davranlarnn da gzlemlenebilmesi.
ADRESE BYTE TARHE DENEMES

Gkda Gktepe ve Yrk Kurtaran
Adrese Bytein tarihi, daha bu proje, bir fikir halindeyken 2007 yaznda stanbul Bilgi niversitesindeki Genlik almalar Birimi ofisinde yaplan bir toplantya dayanyor. Senelik program zerinden konuurken herkes aklndakini paylayordu. Yeni bir ey yapmak istiyorduk. Tm bu politika mevzusu konuulurken zellikle Trkiyedeki kadn hareketinin getiimiz 15 senede yapt sramadan da esinlenerek onlarn neyi nasl yaptna daha bir merakla baklmaya balanmt. Tm bu konumalar sonucu konuma deil de karlkl kafa ama, fikir arptrma diyelim- Trkiyedeki genlik alanyla ilgili de baz tespitler yapld. Tabi bu tespitleri sralamak kolay olmad. Oysa tm bu konumalar taraf olduumuz konularda ikayet edip zm bulmaya altmz yzlerce cmleden ibaretti.
Hazrlk Toplantlar
Katlmc izleme sonras yaplanlar aada sralanmtr.

Katlmc izleme sonras; Katlmc izleme sonras ilgili kurumlar hakknda raporlar hazrland. Gzlemi yapan ekipler ierisinde ilgili kurumlara ilikin gzlemler tartld ve kurumlarn eletirisi yapld. Gzlemciler haklarn rendiler. Sonraki izlemeler iin deneyim kazanld. Yeni projeler iin fikirler retildi. Raporlar tm ekiplerle paylald. renilenler evredeki genlerle paylald. Bilgi edinilen kurum daha iyi tannd. Kurumlardan daha fazla faydalanlmaya baland. Katlm mekanizmalarna etki edebilme olana yakaland.
Tabi tm bu sreci dnrken acaba kimler bu almalarda yer almak ister diye de kafa patlatld. zleme diyoruz politika diyoruz ya, bu dilden anlayacak kiilerle (dikkat rgtlenme deil) tartma ihtiyac vard. Uzun uzun bu ii neden yapacamz konumadan sadece naslna beraber karar verebileceimiz arkadalarla irtibata geildi. Tm sreci beraber tasarlamada eer zne ki bu durumda buradaki arkadalarmz iin iinde olmazsa yeterince katlmc olamayabiliyor. Bu aamadan sonra temel alma
28
biimimiz bu almay yapmak isteyen arkadalara alan amak ve imkan salamak biiminde oldu. Youn bir telefon ve e-posta trafii zerinden Malatya, Kocaeli ve Samsunla anlatk. Dediler ki hakl olarak bu i ok soyut. Sizden birileri gelsin gnlllere beraber bu ii anlatalm. Malatya ve Kocaeliye gittik. Samsun sradaki hedef... Bu toplantlarda daha ok bu ii neden yapmamz gerektii zerine sohbetler yapld. Sonuta irtibata getiklerimiz iin olay net, ama herkese de anlatmak gerekiyor uzun uzun. Ahali de hakl: Neden izleme? diyor, Somut deil diyor, Ne politikas? diyor Kocaelide Glck Belediyesine ait bir Kltr Merkezinde 2 gnlk bir alma yaptk. kinci gn kar yamaya balaynca bir dostun evine katk. Darda kar, ierde soba, yemekli kahkahal bir alma yapmtk. Malatya iin de nce okul kantininde bir ekiple o kadar insan arasnda bir toplant yapmaya almtk. Daha sonra bu sefer iki kii tekrar giderek souk il halk ktphanesinde, bir sabah da neredeyse kapda kalarak iki gnlk bir toplant yapma imkanmz olmutu. Bu maceradan aklmda kalan Kahramanmara Malatya arasndaki otobs yolculuunda rahatszlanmam ve STK dayanmas saolsun Malatya AEGEEnin bize evini amas oldu.
lk alma Ziyareti
birletirelim demitik.9 Ak ar yapmadk nk hangi illerden kimin gelecei az ok belliydi. Yolda bize Samsun ve zmir gerekten tesadf eseri- katld. Tam balayacakken abi sen de gelsene bak yle yle bir durum var vakasyla ayaklar yere basan bir balang yapma frsat bulduk zmirde. Samsunda ans eseri bir yol arkada bulduk, ok da iyi oldu. Arada Ankaraya bir karma denemesi yaptk, arkadalar ilgilenmedi. Ol(a)mad. Mart 2008de bu illerden gelen (her ilden iki demitik) genlerin zellikle politika oluturma, savunuculuk yapma gibi konularda genlik alan dndaki STKlar ne yaptn dorudan deneyimlemesine ynelik bir alma oldu. ok elendik. Ayrca bir ok farkl kurumun izleme dahil hangi yntemlerle kendi alanlarnda politika oluturma srelerine baktn bizzat karlkl tartma imkan bulduk. 10 gnde yaklak 25 kii ve kurumla yz yze grme imkanmz oldu. alma ziyaretlerinin son gnnde katlmclarla neye nasl baklacana dair bir taslak rapor format da hazrladk. Kolay olmad. Ama baknca, galiba az ok deitirmeyle, bunu kullanyoruz. E fena olmam demek... Bu arada bir de baktk ki bu izleme iinin ad Adrese Byte olmu.
Tm bu gelimeler yava yava hayatmz enlendirmeye balarken alma ziyaretleriyle izlemeleri
Bahsetmeden gemeyelim, bu ilk sene ad daha Adrese Byte olmayan izleme projesini Ak Toplum Enstitsnn (www. osiaf.org.tr) katklaryla, alma ziyaretlerini de Olof Palme Merkezinin (www.palmecenter. se) desteiyle hayata geirdik. Teekkr unutmamak lazm bu iki kuruma da...
29
Giri
lk abalar
Amatrlk diz boyu; disiplin sfrdan hallice; akas ilk tecrbe iin de kalka renmeye baladk. Her ilde yeni arkadalarla tantk. Adrese Byte ziyaretlerindeki anekdotlarla gldk. Aldmz geri bildirim zerinden bu seneyle ilgili belki de en nemli kazanmlardan biri, bu ii yerelde rgtleyen arkadalarn kendi yerellerine baka bir gzlkle bakabilmeleri konusunda alm olduumuz yoldur. zellikle ilk sene emei geenleri ismen olmasa da burada anarak teekkr etmek hem bizleri hem onlar iyi hissettirecektir sanrm.
Yeni Bir Ortaklk
olarak Adrese Byte tarihine getik. Yine kararlar alnd, formlar gncellendi, deneyimler paylald. Motivasyon tam ve saha... Arada ile gidip ekiplerin deneyimlerini onlarla sohbet ederek videoya ekme imkan bulduk.
2010-2011 Dnemi
in iine TOG girdi. Zaten bizlerin irtibata getii genler Toplum Gnllleriydi. Fslt gazetesi yava yava almaya balad. Vallahi biz rgtlemedik. Konseyler, e-posta gruplar derken bir baktk, olmu. Bu ii yapan arkadalarn sahiplenmesiyle hem baka arkadalar aramza katld, hem de TOGun kurumsal bir ortak olmas gerekleti. Bunun ilk somut kts Samsun 19 Mays Genlik Merkezinde, 2008 sonbaharnda 3 gnlk bir paylam toplants oldu. Bu gnden itibaren finansman TOG salamaya balad. Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimi de yava yava ii bizzat rgtleyen deil modeli devreden ve iin daha kalem kat iine bulaan bir yann tutmaya balad. Hem bu ii kendi yerelinde rgtleyenlerin bir bulumas, hem de yeni rgtlenmelerden bu ii sahiplenmek isteyenlerin toplants
Arlkl olarak 2009daki izlemeler zerinden elimizde birok izleme raporu var. Bunlar zerinde altk. Projenin finansmanyla ilgili yeni destekiler bulundu.10 Ayrca stanbul Bilgi niversitesi STK Eitim ve Aratrma Birimi11 de artk bu almaya ortak oldu. Rapor bitti. Bu iin yerelde nasl rgtlendiine ynelik tm deneyimlerin de olduu bir kitapk oluturuldu. Buna bir de dokmantasyon film eklendi. Projenin internet sitesi yayna balad12. nternet sitesinin yannda bir de projenin blou yayna balad13. 2009 ylnn son aylarndan 2011 ylnn Haziran ayna kadar 16 ilde 250den fazla Toplum Gnlls, Adrese Byte Projesinde yer ald. Proje illerinde almalarn balangc 2010 ylnn Mart aynda gerekletirdiimiz Proje Eitimi ile balang ald. Eitim boyunca nceki
10 2009 sonbaharnda nce National Endowment for Demoacracy (NED) (www.ned.org), daha sonra da Avrupa Birlii Trkiye Delegasyonu (http://ec.europa.eu/) Adrese Bytein yaklak 16 aylk destekisi oldular. 11 detayl bilgi iin baknz: http://stk.bilgi.edu. tr/ 12 detayl bilgi iin baknz: www. adresebuyutec.net 13 detayl bilgi iin baknz: http:// adresebuyutecgunlugu.blogspot.com
30
deneyimlerimizi, katlmc sivil izlemeyi neden yaptmz, izleme almasnn ynteminin neler olduunu, ve bu almalar illerimizde hangi biimlerde rgtlenerek yapacamz konutuk. Be kamu kurumu, 167 kere 16 ilden gen arkadalar tarafndan izlendi. Bu sre zarfnda izleme ve politika almalarnn soyutluu, gndelik yaamda birebir karlnn bulunmamas, sonularnn ancak uzun vadede grlebilecek olmas birok arkadamzn motivasyonunu etkiledi, proje ekibinin ok daha fazla aba sarf etmesine neden oldu, ama oldu. Temmuz aynda bir ara deerlendirme toplants gerekletirdik. almalarmz yrtrken yaadmz sorunlar, projenin ikinci dneminde nasl devam etmemiz gerektiini konutuk. Sonrasnda Eyll aynda tekrardan bulumak zere ayrldk. Eyll aynda tpk 2008 ylnda, sonucu Adrese Byte projesi olan, alma Ziyaretlerine benzer bir etkinlik daha yaptk. Kendi alanlarnda izleme yntemini kullanan, savunu almalar yrten 11 sivil toplum kuruluunu proje gnllleriyle birlikte ziyaret ettik. Kendi deneyimlerimizden bahsettik ve yerellerimizde yrttmz almalarn niteliini arttrmak iin yeterince bilgi ve ara elde ettik. 2011 ylnn Ocak ayna geldiimizde, proje gnllleri yerellerinde izleme almalarn noktalamt. ubat sonunda almann ktlarn nasl paylaacamz konumak ve yaptmz almann etkilerini arttrmak iin ne tr aralar kullanmamz gerektiini kararlatrmak zere stanbulda bulumutuk.
ubat aynda elde ettiimiz ktlarn tmn karar alclarla, kanaat nderleriyle, kamu yetkilileriyle ve kamuoyu ile paylatk. Lobi Maratonu adn verdiimiz bu etkinlikte genler kamu kurumlaryla kendi ihtiyalarn konumak zere bir araya geldi. Mays aynda projenin ktlarn Trkiyenin nde gelen gazetecileriyle, ke yazarlaryla ve benzer yntemler kullandmz sivil toplum kurulularyla yaptmz iki toplantyla paylatk. Proje 2011 ylnn Mays aynda son buldu. Projenin sonunda bir dokmantasyon film, bir web sitesi, bir proje rehberi, bir proje raporu, etkinliklerin zet kitapklar oluturuldu. Bunun yan sra 250 gen gnll birer yurtta olmann nemli gerekliliklerinden biri olan kamuyu izleme konusunda deneyim kazand.
Bundan Sonras
2008 ylndan 2011 ylnn Mays ayna geldiimizde elimizde Trkiyede daha nce elde edilmeyen birok deneyim birikti. Trkiyedeki milyonlarca gencin bir arada, demokratik yollardan haklarn aramalarna ilikin, birer yurtta olarak devletin kendilerine verdikleri hizmetleri izlemesi ve ihtiyalar erevesinde yeni taleplerde bulunmasna ilikin yeni bir yntem, yeni bir bak as elde ettik. Bundan sonraki srete de eldeki deneyimlerin nda projenin daha fazla, daha etkin aralarla yaygnlatrlmasna ilikin almalar srdrmek niyetindeyiz.
31
32
ZLEME, DEERLENDRME VE KAVRAMSAL EREVE

Projenin zleme ve Deerlendirme Raporu Projenin Kavramsal erevesi Dokmantasyon Sreci
33
34
B) ZLEME, DEERLENDRME VE KAVRAMSAL EREVE

Betl Selcen zer, zleme ve Deerlendirme Uzman
Bu erevede Toplum Gnllleri rgtlenmeleri bnyesindeki genlik izleme gruplar tarafndan 16 ilde - stanbul, Ankara, zmir, Samsun, Kocaeli, Malatya, Aksaray, Trabzon, Kars, Hatay, Mula, Erzurum, Kilis, Konya, Adana ve Edirne- almalarn uygulanmasna karar verilmitir. Adrese Byte projesi; Genlik politikalarnn yapm srecinde genlerin katlmn arttrmak, devlet ile iletiime geilebilecek ve lobi yaplabilecek kadar veri elde etmek, genlerin genlik hizmetleri hakknda bilgilendirilmesini salamak, zleme metodu gelitirerek genlik alannda bir savunuculuk arac oluturmak ve genlik politikalar yapmnda ihtiya-temelli bir anlay katmay hedeflemitir. Projede yntem olarak katlmc izleme metodu kullanmaktadr. Katlmc izleme, belirli bir durum ya da olayla ilgili olarak var olan hizmetleri tespit etmek, hizmetlerin kalitesini lmek, hak ihlallerini tespit etmek ve hizmetin salanmas iin bask oluturmak amacyla yrtlen ve ana paydalarn aktif katlmyla ekillenen bir sretir. Katlmc izleme, ayrca, bir durumun iyiletirilmesi iin alnan nlemlerin ie yarayp yaramadn tespit amacyla da yrtlr. Bu anlamda bir duruma cevap vermesi amacyla yrtlen etkinliklerin ou, belirli bir olay gerekletikten sonra yrtlen tepkisel faaliyetler olarak deerlendirilir. Katlmc izleme sreci, paydalarn belirli bir proje, program ya da politikann izleme srecine dhil olduklar, izlemenin ierik geliimi,
ADRESE BYTE PROJE DEERLENDRME RAPORU

Giri
Bu raporun amac, Adrese Byte Projesinin sonu ve etkilerinin genel bir deerlendirmesini yaparak projenin proje ekibi, hedef gruplar ve dier paydalar zerinde yaratt etkileri; projenin olumlu ve olumsuz deneyimlerini tespit etmektir. Bu erevede rapor, sonraki almalarda izlenecek stratejilerin oluturulmasna katk sunmay hedeflemektedir.
Projenin zeti
Adrese Byte projesi National Endowment For Democracy ve Avrupa Birlii Trkiye Delegasyonundan fon alarak, Toplum Gnllleri Vakf, stanbul Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimi ve stanbul Bilgi niversitesi STK Eitim ve Aratrma Birimi tarafndan ortak yrtlen bir projedir. Projenin amac toplum gnlls genlerin birer yurtta olarak devletin kendilerine sunduu hizmetleri izlemesi ve sorgulamas yoluyla demokrasinin gerekliliklerinden birini deneyimlemelerini salamaktr.
35
zleme, Deerlendirme ve Kavramsal ereve
yrtlmesi, sonulanmas ve sonularn takip edecek admlarn gelitirilmesi srelerine aktif katlm gsterdikleri, mdahil olduklar bir sretir. Proje sresince genler, kendilerine eitim dnda hizmet veren kamu kurumlarn Yurtlar, Genlik Merkezleri, Genlik Meclisleri, AB Ofisleri, SKS ve Mediko - katlmc izleme metodunu kullanarak alt ay sresince izleyip genlik alanndaki uygulamalarn bir haritasn kartmlardr.
Proje Deerlendirme Metodolojisi
amacyla, projenin farkl dnemlerinde, toplam 9 adet odak grup almas yaplmtr. Projenin deerlendirme aamasnda kullanlan dier niteliksel aratrma yntemleri olarak gzlemler ve metin analizleri de saylabilir. Projenin yerel izleme gruplarnda yer alan katlmclarn eitim program ile ilgili grlerini alarak genel bir deerlendirme yapmak amacyla yar yaplandrlm bir eitim sonu deerlendirme formu da deerlendirme srecinde kullanlmtr. Bunun dnda proje kapsamnda gelitirilen izleme formlarndan elde edilen veriler de deerlendirme srecinde kullanlan niceliksel aratrma ynteminin temelini oluturmaktadr. Fiziki Koullar, Bilgiye Eriim, Denetlenebilirlik ve Katlm, Hizmet Kalitesi ve Toplumsal Cinsiyet olmak zere be konu bal altnda kurumlara dair mevcut durumun tespiti iin hazrlanan bu formlar sayesinde tm rgtlenmelerden gelen nicel verilerin standart bir ekilde analizi yaplabilmi ve bunun yan sra izlem formlarnda kullanlan ak ulu sorular kurumlarn daha derinlemesine ve ok boyutlu olarak analiz edilebilmesine imkan salamtr.
Proje sresince gelitirilen deerlendirme ltlerinin ve gstergelerinin her biri, amaca, dzeye ve alc gruplara gre farkl perspektifler dnlerek tasarlanmtr. Deerlendirme srasnda projenin ana hedefleri ve stratejileri ile gncel durumu karlatrlmtr. Adrese Byte Proje Deerlendirme Raporu - Uygunluk, Etkinlik, Verimlilik, Sosyal Etki ve Srdrlebilirlik- olmak zere be ana bala ynelik deerlendirme ve zmlemeler iermektedir. Projeye ilikin deerlendirmelerde, projenin eitli aamalarnda, niteliksel ve niceliksel aratrma yntemleri kullanlmtr. Aratrma srecinde balca kullanlan niteliksel yntemlere baktmzda, projenin vaka almas olarak ele alnd grlmektedir. Bu vaka almas srasnda, projede yer alan katlmclarn genlik hizmetleri konusundaki bak alarna, proje sresince deneyimlerine, eilimlerine, fikirlerine, duygularna, tutum ve alkanlklarna dair derinlemesine ve ok boyutlu nitel bilgi edinmek
PROJENN UYGUNLUU
Projenin Gerekesi
Trkiyede genlere ynelik kamusal hizmetler eitim, salk, alma hayat, sosyal gvenlik, istihdam, kltrel yaant, serbest zamanlarn deerlendirilmesi konu balklar altnda toplanabilir. Bu hizmetler, deiik bakanlklar ve bu amala kurulmu sivil toplum rgtleri tarafndan yerine
36
getirilmektedir. Genlik alannda merkezi devlet kurumlar, niversiteler ve belediyeler tarafndan genlere salanan olanaklarn ve hizmetlerin erevesi ise eitli kanunlar ve ynetmelikler ile belirlenmitir. Genlik Merkezleri genlerin serbest zamanlarn sosyal, kltrel, sanatsal ve sportif faaliyetlerle deerlendirmek, bilgi ve beceri sahibi olmalarna yardmc olmak amacyla Genlik ve Spor Genel Mdrl bnyesinde Genlik Hizmetleri Dairesi Bakanl tarafndan il mdrlklerinde faaliyet gstermek zere almtr. 2010 ylnda Trkiyede Genlik ve Spor Genel Mdrlne bal Genlik Merkezi Says 157 iken, bu merkezlere ye gen says ise 286.379 dur. Genlik merkezleri genlerin serbest zamanlarn eitli sosyal ve kltrel faaliyetlerle deerlendirmelerine imkan tanyan, kiisel geliimlerini destekleyen, genler tarafndan zm retilen ve projeler gelitirilen kurumlardr. Anayasann 58. ve 59. maddeleri gereince genleri her trl zararl alkanlklardan korumak, onlarn serbest zamanlarn sosyal, kltrel ve sportif faaliyetlerle deerlendirmelerini temin etmek amacyla genlik merkezlerinin almasna ve faaliyetlerini srdrmesine karar verilmitir. Genlik Hizmetleri Dairesi Bakanl tarafndan belirlenen hedefler; genlik merkezlerini genlerin iin cazibe merkezi haline getirmek, merkezlerdeki faaliyet saylarn artrmak, yetenekli genleri bulup, onlar tevik etmek ve geliimlerini
salamak, genlik merkezleri arasnda bilgi akn salamak, faal olmayan genlik merkezlerini aktif hale getirmek, lke genelinde genlik merkezlerini yaygnlatrmak ve merkezlere katlacak gen saylarn artrmak, genlik ve spor kulpleri, genlik merkezleri ve sivil toplum kurulularnca genlie ynelik projeler hazrlanmasn ve bu projelere merkezlerde yetien genlerin katlmn tevik etmek, genlik alannda alan resmi ve sivil toplum kurulular ile ilikiler kurmak ve ortaklaa almalar yapmak olarak sralanabilir. Trkiyede niversite rencilerine barnma hizmetleri salamakla ykml kurum ise Yksek renim Kredi ve Yurtlar Kurumudur. Kurum misyonunu; yksek renim rencilerinin ada ve gvenilir barnma, beslenme, kredi-burs hizmetleriyle renimlerine, sosyal, kltrel ve sportif faaliyetlerle kiisel gelimelerine sosyal devlet yaklamyla katkda bulunmak olarak belirlemitir. Yksek renim Kredi ve Yurtlar Kurumu, 1961 Anayasasnn 50. maddesinde Devlet maddi imkanlardan yoksun baarl rencilerin, en yksek renim derecelerine kadar kmalarn salamak amacyla burslar ve baka yollarla gerekli yardmlar yapar hkmnden hareketle 16 Austos 1961 tarihinde kabul edilerek 22 Austos 1961 tarihinde yrrle giren 351 sayl Yksek renim Kredi ve Yurtlar Kurumu Kanunu ile kurulmutur. Kurum, balangta Mill Eitim Bakanlnn denetiminde iken, bu denetim 06 ubat 1970 gnl Cumhurbakanl Tezkeresi
37
gereince Genlik ve Spor Bakanlna devredilmi, daha sonra 13.12.1983 tarihli Resmi Gazetede yaymlanan 179 sayl KHKnin 52/b maddesi ile Mill Eitim Bakanlnn bal kuruluu, 04.05.2009 tarih ve 27218 (Mkerrer) sayl Resmi Gazetede yaymlanan Cumhurbakannn onay ile Babakanla bal kurulu haline getirilmi, 10.12.2010 tarih ve 27781 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 6082 sayl Kanun ile de Babakanla balanmtr. Yksek renim Kredi ve Yurtlar Kurumu tzel kiilie sahip, zel hukuk hkmlerine tabi, zel bteli ve sosyal amal hizmet veren bir kamu kuruluudur. Kurum; 351 sayl Yksek renim Kredi ve Yurtlar Kurumu Kanunu gereince, 1962 ylndan itibaren renim kredisi, 2547 sayl Yksekretim Kanunu gereince, 1985 ylndan itibaren katk kredisi, 5102 sayl Yksek renim rencilerine Burs, Kredi Verilmesine likin Kanun gereince, 2004 ylndan itibaren de burs vermektedir. Kurum halen 81 il, 112 ilede bulunan toplam 279 yurtta 248.557 yatak kapasitesi ile hizmet vermektedir. MEDKO ve Salk Kltr ve Spor Daire Bakanl (SKS), 2547 sayl Yksek retim Kanununun 46. ve 47. maddeleri uyarnca kurulmu, Yksek retim Kurulunun yapaca plan ve programlar gereince, rencilerin beden ve ruh salnn korunmas, beslenme, barnma, alma, dinlenme ve bo zamanlarn deerlendirme gibi sosyal ihtiyalarn karlama ve bu amala bte imkanlar nispetinde okuma salonlar, yatakl salk merkezleri, renci kantin ve
yemekhaneleri amak, toplant, tiyatro ve sinema salonlar, spor salon ve sahalar, kamp yerleri salamakla ve bunlardan rencilerin en iyi ekilde yararlanmalar iin gerekli nlemleri almakla grevlendirilmitir. niversitelerde hizmet veren Salk Kltr ve Spor Daire Bakanl hizmet verdii kesimin btn iin bir salk kuruluu, rencilerin sosyal, kltrel, danma ve rehberlik ile spor ihtiyalarn karlayan bir hizmet, ayn zamanda eitim ve retimin desteklenmesi amacyla bu alanda uygulama ve aratrmalarn yapld bir uygulama dairesi olarak tanmlanmaktadr. niversitelerde rektr veya rektr tarafndan grevlendirilen bir rektr yardmcsna bal olarak almalarn srdrmektedir.Dairede yrtlen balca hizmetler; Salk Hizmetleri, Beslenme Hizmetleri, Sosyal Hizmetler, Kltrel Hizmetler ve Spor Hizmetleri ana balklar altnda toplanabilir. Avrupa Birlii Ofisi (AB Ofisi), Trkiyede yrtme ve ynetimi Devlet Planlama Tekilat (DPT)- Avrupa Birlii Eitim ve Genlik Programlar MerkeziUlusal Ajans (www.ua.gov.tr) tarafndan gerekletirilen AB Eitim ve Genlik Programlarnn (Socrates/Leonardo da Vinci/Youth) yrtlmesi amacyla kurulan birimlerdir. niversitelerin akademik ve idari birimleriyle ibirlii iinde danmanlk ve koordinasyon hizmeti de veren AB Ofisi ayrca, Avrupa ve dier yabanc lkelerden gelen niversite temsilcileri ile yaplabilecek karlkl anlamalar iin n grmeler yapmak, niversiteyi bu programlarla ilgili ulusal ve uluslararas toplantlarda
38
temsil etmek gibi faaliyetleri yrtmektedir. Genlik Meclisleri, genlerin yerel ynetimler ile beraber genlik iin ortak projeler retmesi, yerel ynetimler ile genler arasnda iletiim salanmas, genlere zgven kazandrarak onlarn idealist ve aktif olmalar, zmn bir paras haline gelmelerinin salanmas, genlerin danma, karar, ynetim ve yrtme srelerinde eitlik ve demokrasi anlay iinde yer almalarnn salamas ve genlerin sorunlarn belirleyerek ve bu sorunlara zmler retmek amacyla 5393 Sayl Belediye Kanununun 13. Maddesine14 istinaden oluturulmutur. Genlik Meclisi yeleri 15 24 yalar arasnda genlerden oluur. Meclisin dnem sresi iki yldr ve ylda iki kez olaan olarak toplanr. Meclisin sekretaryasn belediyelerin halkla ilikiler mdrl tarafndan yrtlr ve Genlik Meclisi tarafndan Belediye Meclisine tavsiye kararlar alabilir.
Trkiyede genlere salanan olanaklarn ve hizmetlerin erevesi eitli kanunlar ve ynetmelikler ile belirlenmi durumda olsa da yasal erevenin nasl uyguland, mevcut hizmetlerin ierii yasal durum ile uygulama ve paydalarn birbirleri ile olan ilikileri konusunda hizmet alclarn yaadklar tecrbelere ynelik uygulamalar bilinmemektedir. Bu konuda kurumlarn yapm olduklar almalar ve aratrmalar ok kstldr. Bu uygulamalarn nasl olduu bilinmedii lde genlik alannda aklc nermeler yapmak neredeyse imkansz hale gelmektedir.
Projenin Ulusal ve Yerel nceliklere Uygunluu
Projenin k noktas, toplum gnlls genlerin birer yurtta olarak devletin kendilerine sunduu hizmetleri izlemesi ve sorgulamasyla demokrasinin gerekliliklerinden birini deneyimlemelerini salamaktr. Projenin hazrlk aamasnda gz nne alnan ltlerin banda mevcut durumun tespiti gelmektedir. 2009 ylnda Toplum Gnllleri Vakf tarafndan, stanbul Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimi desteiyle, aralarnda Samsun, Kocaeli, Malatya, zmirin olduu 4 pilot ilde devletin genlere salad hizmetler incelenmeye balanmtr. Hizmetlerin yaygnl, ulalabilirlii ve ieriiyle ilgili veri toplayan gruplar, bizzat o an yaadklar tecrbeleri raporlar haline getirmiler ve tm bu sreci saha ziyaretleri ve stanbulda hayata gecen on gnlk bir alma ziyaretiyle desteklemilerdir. Adrese
14 MADDE 13. Herkes ikamet ettii beldenin hemerisidir. Hemerilerin, belediye karar ve hizmetlerine katlma, belediye faaliyetleri hakknda bilgilenme ve belediye idaresinin yardmlarndan yararlanma haklar vardr. Yardmlarn insan onurunu zedelemeyecek koullarda sunulmas zorunludur. Belediye, hemeriler arasnda sosyal ve kltrel ilikilerin gelitirilmesi ve kltrel deerlerin korunmas konusunda gerekli almalar yapar. Bu almalarda niversitelerin, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn, sendikalarn, sivil toplum kurulular ve uzman kiilerin katlmn salayacak nlemler alnr. Belediye snrlar iinde oturan, bulunan veya iliii olan her ahs, belediyenin kanunlara dayanan kararlarna, emirlerine ve duyurularna uymakla ve belediye vergi, resim, har, katk ve katlma paylarn demekle ykmldr.
39
Byte projesi kapsamnda kurumlar incelenmeye balandnda, projeye katlan genlerle birlikte yaplan atlye almalarnda kurumlarda hangi alanlara ve konulara odaklanlaca konularnda birlikte karar verilmitir. lgili kurumlar Fiziki Koullar, Bilgiye Eriim, Denetlenebilirlik ve Katlm, Hizmet Kalitesi ve Toplumsal Cinsiyet olmak zere be konu bal altnda izlenmitir. Her konu bal bir kamu kurumunda yeterli dzeyde verilmesi gereken hizmetlerin gerekleebilmesi iin gerekli n koullar iermektedir. Bu pilot alma ile hem bu kurumlarla ilgili gzlemler hem de bu izleme srecinin genlik gruplar tarafndan nasl kurgulandna dair ok nemli bilgiler tecrbeyle kazanlm durumdadr. Bu pilot almann sonular, ana projenin ekillenmesinde nemli bir yol haritas olmutur. Projenin hedef kitlesi belirlenirken ncelikle yereldeki 15 farkl rgtlenmeden toplam 40-45 Toplum Gnlls gencin eitilmesi ve yerellerinde uygulanacak izlemelerde aktif olarak grev almalar hedeflenmitir. Bu genlerden hareketle Trkiyenin farkl il ve ilelerinde 94 TOG yerel rgtlenmesinde aktif olan 23 binden fazla gen de hedef kitle iine dahil edilmitir. Toplum Gnlls genlerin kendilerinin bizzat ierisinde bulunduklar ve hizmet aldklar kurumlara farkl bir gzle bakmalar, bu bilgileri paylamalar ve gerektiinde baka bir yol nermeleri hedef kitlenin seim aamasnda n plana karlan konu balklardr. Projenin etkisinin artrlmas ve modelin yaygnlatrlmas
asndan, farkl genlik rgtleri ve buralarda aktif olan genler de proje hedef kitlesine dahil edilmitir.
Projenin Yntemi
Sivil Toplum Kurulularnn ortak bir kar iin herhangi bir kamu politikasn etkileme giriimine savunuculuk ad verilmektedir. Karar vericileri etkileyerek, yasalar veya politikalar toplumdan dlanm kesimler lehine deitirmek iin, bilgiyi stratejik olarak kullanma sreci olarak da tanmlanabilir. Savunuculuk, politika veya yasa deiiklikleri talep etmeyi veya yaplan deiikliklere katkda bulunmay amalar. Adrese Byte Projesi de bu kapsamda, bir savunuculuk faaliyetidir. Savuculuk projelerinin hedeflerine ulaabilmek iin belirledikleri yntemler vardr. Bunlar; kampanyaclk, lobicilik, model yaratma, gndem oluturma, raporlama gibi farkl yntemler olabilir. Adrese Byte projesinin, bu anlamda kendisine belirledii yntem katlmc izleme yntemidir. Bu yntem farkl dzeylerdeki paydalarn belirli bir proje, program ya da politikann izleme srecine dhil olduklar, izlemenin ierik geliimi, yrtlmesi ve sonulanmas srelerine aktif katlm gsterdikleri ve sonular takip edecek admlarn gelitirilmesi srecinde mdahil olduklar bir sretir. zleme, belirli bir durum ya da olayla ilgili olarak neyin yanl olduunu belirlemek ve bunlarn dzeltilmesi iin alnmas gereken nlemleri tanmlamak amacyla yrtlen bir faaliyetin yan sra bir durumun iyiletirilmesi iin alnan nlemlerin ie yarayp yaramadn tespit amacyla da yrtlr.
40
Adrese Byte projesi, genlik alannda genlerin aktif katlmc olarak yer aldklar bir katlmc izleme projesi olarak tanmlanmaktadr. Genlik alannda yaplacak bir izlemenin en etkin ekilde; bizzat hizmetlerin dorudan yararlancs olan, kendi ihtiyalarn tanmlayabilen ve bu ihtiyalar gnlk hayatnda deneyimleyen genler tarafndan yrtlmesi projenin etkinlii, effafl ve sonular asndan nemli bir balang noktasdr.
Yurttaln eitlik zerine kurulu ve sivil, siyasi ve ekonomik haklardan oluan bir btn olduu konusunda farkndalk yaratmak. Yurttalarn katlm yollar ve biimleri hakknda tartmak ve farkndalk salamak. Genlerin katlm, katlmlar nndeki engeller ve imkanlar tartmak. Sivil alan aktrlerinin kamu politikalarn etkileme yntemleri hakknda bilgi vermek. Farkl alma alanlarna dair (evre, biliim, insan haklar vs), yerelde, ulusal ve uluslar aras dzeyde gelitirilen savunuculuk almalar konusunda farkndalk yaratmak. Farkl savunuculuk yntemlerine ilikin farkndalk yaratmak (model oluturma, lobicilik, kampanyaclk ve raporlama). Katlmclarn, bu kamu politikalarn etkileme srelerini ierisinde yer aldklar savunuculuk projesi ile badatrmalarn salamak. Savunuculuk aralarndan biri olan sivil izlemeyi katlmclara tantmak. Sivil izleme metodunun sreleri ve hedefledii deiim konusunda katlmclara bilgi vermek. Genlik alannda kullanlacak sivil izleme yntemi zerine tartmak.
PROJENN VERMLL
Proje Hazrlk ve Temel Eitim Planlama Sreci
Projenin hazrlk aamasnda zerinde titizlikle durulan en nemli konularn banda TOG rgtlenmelerinde oluturulacak yerel izleme gruplarnn eitim programnn tasarlanmas gelmektedir. Eitim planlama srecinde proje grev alacak eitmenlerin ve proje ekibinin katld toplam 6 adet hazrlk toplants dzenlenmitir. n hazrlk toplantlarnda kavramsal zemin, oturumlarn ierikleri ve genel olarak eitimin ak tartlmtr. htiya analizi, eitimin ama ve metotlarnn saptanmas konularnn da tartld bu n hazrlk toplantlarnda 4 gn srmesi planlanan temel eitimin genel renme hedefleri; Genlerin yurttalk kavramn kendileri ile ilikilendirmelerini salamak. Genlerin yurttalk kavramyla ilikilendirdikleri kavramlar dile getirmelerini salamak.
41
Savunuculuk, sivil izleme ve Adrese Byte projesi arasnda iliki kurulmasn salamak. Trkiyede savunuculuk almas yrtlen hak alanlar hakknda katlmclarn bilgi edinmesini salamak. Savunuculuk rnekleri zerinden savunuculuk kavramnn arka planna dair bilgi vermek ve farkndalk yaratmak. Adrese Byte Projesi kapsamnda yrtlecek savunuculuk almasna dair katlmclar bilgilendirmek. Hak alanlarnda yaanan sorunlara dair katlmclarda farkndalk oluturmak Kendi faaliyetlerine tarihsel perspektiften bakmalarn salayarak sivil toplumdaki almalarn tarihsel olaylarla neden sonu ilikisini kurmalarna katk yapmak, Genel tarihsel koullarn bir sonucu olarak genlikle ilgili konularn tartldn anlamalarna katk salamak, Trkiye ve Avrupada genlik almalarnn bir sonucu olarak genlerle, katlmc demokrasiyi ve katlmc izleme yntemlerini, hem de genlere ynelik kamu hizmetlerinin izlenmesini konuuyor olduumuz konusunda farkndalk yaratmak, Gen diye tanmladmz kitlenin homojen bir grup olmadyla ilgili farkndalk yaratmak,
Farkl genlerin farkl ihtiyalar olduuyla ilgili farkndalk yaratmak, Tm farkllklarna ramen genlerin baz ortak karakteristikleri olabileceiyle ilgili farkndalk yaratmak, Kamu kurumlaryla ilgili yaam deneyimlerini hatrlamalarn salamak, Deneyimler erevesinde kendi ihtiyalarn ortaya karmalarna olanak salamak, htiyalarla mevcut durum arasnda (varsa) farkllklara dikkat ekmek, Avrupa Birlii D likiler Ofislerinin, Kredi ve Yurtlar Kurumunun, Genlik Spor Genel Mdrl Genlik Hizmetleri Dairesine bal Genlik Merkezlerinin, Kent Konseylerine bal Genlik Meclislerinin ve niversitelerin Salk, Kltr ve Spor (SKS) birimlerinin ilevi ve yaps hakknda dnmelerini salamak ve bilgilendirmek, Genlere salanan kamu hizmetleri hakknda katlmclarn bilgilenmesini salamak, Katlmclarn izleyecekleri kurumlarn ynetmelikleri ve hizmetleri hakknda tartma yrtebilecekleri kadar bilgi edindirmek, Kurumlarda gzlemlenebilir hizmetlerin neler olduuna dair farkndalk yaratmak, Kstlar erevesinde nceliklerini belirlemelerini salamak,
42
alma kapsamnda dier illerde benzer almalar yapan genlik gruplaryla ibirlii olanaklar konusunda farkndalklarn arttrmak, Katlmclarn rgtlenmelerine geri dndklerinde eitim ieriini etkin bir ekilde aktarabilmelerini salamak iin ellerine ara vermek, zleme yntemini yerellerinde uygulayabilmeleri iin gerekli olan ofis desteine dair gvence vermek ve ibirlii srecine dair planlama yapmak, Proje takviminin iletilmesine ve koordinasyonuna dair iletiim aralarn birlikte oluturmak, Proje srasnda internet sitesi, blog, mail grubu gibi aralarn etkin ve verimli bir ekilde kullanlabilmesi iin katlmclarn bu tip becerilerini gelitirmek olarak belirlenmitir. n hazrlk toplantlarnda kavramsal zemin, oturumlarn ierikleri ve genel olarak eitimin ak tartlmtr. Sre ierisinde yaplacak tartmann ise genlik hizmetlerinin nasl olmas gerektii zerine deil, Trkiyedeki mevcut durum zerine yaplmasna karar verilmitir. Her oturum iin dier oturumlarla ilikileri, ileriye veya geriye doru verilecek referanslar ve programn genel akyla ilgili olarak metotlar sralanmtr. Eitim program oluturulurken oturumlarda benzer metotlarn kullanlmamas ve oturum
ieriklerinin birbirine referans verecek ekilde oluturulmasna zellikle dikkat edilmitir.

Eitim ncesi
Projenin en nemli safhalarndan biri olan temel eitim sreci balamadan nce 12 Mart 2010 tarihinde kadn ve erkek katlmclar ile bir adet odak grup almas gerekletirilmitir. Toplam 15 katlmc ile gerekletirilen odak grup almasnda katlmclarn projeye ve eitime dair dncelerinin derinlemesine renilmesi amalanmtr. Gruplardaki kadn katlmclarn ya ortalamas 20,8 iken, erkek katlmclarn ya ortalamas 21,4dr. Kadn ve erkek katlmclar byk oranda niversite nc snfa (% 49,3) devam etmektedirler. Katlmclara bu projeden nasl haberdar olduklar sorulduunda, katlmclarn ounluu projeyi Gen Gnlller e-posta grubu ve TOG Web Sitesi vastasyla duyduklarn belirtmilerdir. Baz rgtlenmelerde ise yerel toplantlar sayesinde projeden haberdar olanlar da bulunmaktadr. Odak grup almas srasnda katlmclarn ortak gr bu projenin daha nce gerekletirmi olduklar dier projelerden ok farkl olduu ynndeydi. bence bugne kadar yapm olduumuz dier btn projelerden daha farkl bir proje olacak. Buraya bu yzden geldim. (Kadn, 21) ilk defa ok nemli bir i yapacamz ve sesimizi bir yerlere ulatrabileceimizi dnyorum (Erkek, 20)
43
Katlmclar bu projenin kendileri iin de ok nemli olduunu nk kurumlarn kendilerine sunduu hizmetleri, yasal haklarn ve mevzuatlar bilmediklerini ve bu yzden talepte bulunamadklarn belirttiler. Ben bana sunulan imknlarn ne kadarndan faydalanyorum ki (Kadn, 19) .yasal erevelerle belirlenmi olan haklarmz ne lde veriliyor bunlarn hibirini bilmiyoruz (Erkek, 21) Odak grup srasnda, katlmclar ilk kez genlik politikalar yapm srecine genlerin katlmn arttrmay amalayan bu projenin iinde yer almaktan duyduklar heyecan ve hizmet aldklar kurumlar etkileyebilmek iin genlik alanyla ilgili veri elde etmenin ok nemli olduunu da vurguladlar. Proje sresince veri toplamaya dair herhangi bir fikirleri olmasa da, proje yrtclerinin genlik alan almalarnda bilgi elde etmek iin gen dostu bir izleme arac gelitiriyor olmas gerektiini belirttiler.
Temel Eitim
gerekletirilmitir (Ek I: Adrese Byte Eitim Program Katlmc Listesi) Toplam be gn sresinde 24 oturumdan (Ek II: Adrese Byte Eitim Program Oturumlar) oluan eitim programnda dokuz kiilik eitmen ve proje ekibi grev almtr16. Oturumlar srasnda aktif ve katlmc renme yntemleri izlenmitir. Simlasyon ve rol oyunlar gibi etkileimli renme metotlarnn uyguland oturumlarda katlmclarn konuya ilgisi salanmakla beraber, yeni bir ortamda, yeni bir metotla renim frsat da sunulmutur. Yurttalksavunuculuk ilikisini kavramak, genlik alannda hizmet veren kurumlarn bilgisini edinmek, htiya kavram hakknda farkndalk oluturmak ve katlmc izleme kavram konusunda atlyelerin gerekletirildii eitimde ayn zamanda Toplum Gnllleri sahasnda bu konularda izleme yaplmasna ynelik almalar gerekletirilmitir. Oturumlar srasnda aktif ve katlmc renme yntemleri izlenmitir. Her oturum dier oturumlarla ilikilendirilmi, ileriye veya geriye doru verilen referanslar ile eitim programnn genel ak arasnda geiler olmas salanmtr. Eitim program sresince oturumlarda benzer metotlarn kullanlmamas ve oturum ieriklerinin birbirine referans verecek ekilde oluturulmasna zellikle dikkat edilmitir.
Proje kapsamnda 2 ubat 2010 tarihinde eitim program duyurular yaplm, gelen toplam 105 adet bavuru cinsiyet dengesi, corafi dalm gibi kriterler gz nne alnarak deerlendirilmi ve toplam 41 katlmc programa kabul edilmitir. Eitim program 12 17 Mart 2010 tarihleri arasnda 15 ilden15 gelen toplam 41 katlmc ile stanbul - Silivride
15 Aksaray, Ankara, Erzurum, Hatay, stanbul, zmir, Kars, Kocaeli, Kilis, Konya, Malatya, Mersin, Mula, Samsun, Trabzon
16 Yrk Kurtaran, Laden Yurttagler, Evren Sener nal, zlem Ezgin, Gkda Gktepe, zlem olak,Volkan Akku, Neslihan ztrk, Betl Selcen zer
44
17 Mart 2011 tarihinde Adrese Byte Eitimi katlmclarnn eitim program ile ilgili grlerini alarak genel bir deerlendirme yapmak amacyla eitim sonu deerlendirme formu (Ek III: Adrese Byte Eitim Deerlendirme Formu) kullanlmtr. Form eitim, eitmenler ve organizasyon olmak zere balca 3 ana blmden olumaktadr. Katlmclarn en memnun olduklar konularn banda, eitim srasnda bilgi ve tecrbelerinin paylamna imkan bulmalar ve eitim programnda
kullanlan sunumlarn eitimin ieriine uygun olmas gelmektedir ( % 100). Genler tarafndan programa ayrlan zaman yeterli bulunmakla beraber eitim programnda yer alan konu balklarnn projenin amacna uygun olduu dnlmtr (%94,1). Proje uygulamasna ynelik verilen rneklerin yeterli sayda olmadn dnen katlmc genler en byk eksik olarak kurumlarn mevcut yasalar ve ynetmelikler erevesinde yeterince ilenmemi olmasn gstermilerdir (Tablo I: Adrese Byte Eitim Deerlendirme Sonular).
Tablo I: Adrese Byte Eitim Deerlendirme Sonular Katlmyorum Kesinlikle Katlmyorum Kesinlikle Katlyorum Katlyorum
Eitim programna ayrlan zaman yeterliydi Eitim programnda yer alan konu balklar projenin amacna uygundu Eitim programndaki konular uygun yntem ve tekniklerle verildi Eitim programndaki uygulamalar konularn anlalmas asndan yeterliydi Eitim programnda kullanlan sunumlar eitim ieriine uygundu Proje uygulamasna ynelik rnekler yeterli saydayd Eitim sresince ara, gere ve dokmanlar verimli ve etkili kullanld Eitim program srasnda katlmmza, bilgi ve tecrbelerimizi paylamamza frsat verildi Eitim programnda yer verilmesini dndm konularn hepsine deinildi TOPLAM
58,8 52,9 52,9
35,3 41,2 35,3
5,9 5,9 0
0 0 5,9
0 0 0
0 0 5,9
100,0 100,0 100,0
52,9
29,4
11,8
5,9
100,0
76,5 41,2 52,9
23,5 35,3 17,6
0 17,6 0
0 5,9 0
0 0 0
0 0 0
100,0 100,0 100,0
82,4
17,6
100,0
52,9 54,9
29,4 30,7
17,6 9,8
0 3,9
0 0
0 0,7
100,0 100,0
TOPLAM
ETM
Kararszm
Bo
45
Genler eitim sresince eitmenlerin, konu ile ilgili bilgi ve tecrbelerini eitime yanstabildiklerini, konular ak ve anlalr bir ekilde aktardklarn ve eitim sresince kendileriyle etkili bir iletiim kurduklarn belirtmilerdir ( % 100). Eitmenlerin, eitim sresince
katlm tevik ettiini dnen genler (%94,1) oturum sresince konuya ilginin srekliliini salama konusunda eitmenlerin zaman zaman zorlandklarn dnmlerdir (%80,5) (Tablo II: Adrese Byte Eitici Deerlendirme Sonular).
Tablo II: Adrese Byte Eitici Deerlendirme Sonular Katlmyorum Kesinlikle Katlmyorum Kesinlikle Katlyorum Katlyorum
Eitmenler konu ile ilgili bilgi ve tecrbelerini eitime yanstabildiler Eitim konularn ak ve anlalr bir ekilde aktardlar Tm oturum boyunca, konuya ilginin srekliliini salayabildiler Eitim sresince katlm tevik ettiler Katlmclarla etkili iletiim kurabildiler Eitim programn zaman izelgesine uygun olarak yrttler TOPLAM
64,7 70,6 58,4 52,9 58,8 23,5 50,0
35,3 29,4 22,1 41,2 41,2 52,9 39,2
0,0 0,0 19,5 5,9 0,0 17,6 8,8
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 5,9 2,0
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Katlmclar tarafndan organizasyon ile ilgili yaplan deerlendirme sonucunda en yksek notu, organizasyon ekibinin sorunlara kar hassasiyeti ve sorun zme becerisi ile katlmclara kar tutum ve davranlarnn ok olumlu olmas almtr (%100). Katlmclarn az bir blm (%29,4) eitim programna katlmadan nce ald bilgilerin yeterli
olduunu dnmektedir. Genlerin ounluu eitime gelmeden nce temann katlmc izleme olduunu bilseler de, program ve ierik konusunda daha fazla bilgiye sahip olmak istemilerdir (Tablo III: Adrese Byte Organizasyon Deerlendirme Sonular).
46
TOPLAM
ETMCLER
Kararszm
Bo
Tablo III: Adrese Byte Organizasyon Deerlendirme Sonular Katlmyorum Kesinlikle Katlmyorum Kesinlikle Katlyorum Katlyorum
Eitim programna katlmadan nce aldm bilgiler yeterliydi Eitim yerine ulamda hibir sknt yaamadm Konaklama hizmetlerinden memnun kaldm Yemeklerden memnun kaldm Eitim salonu katlmc saysna uygun olarak seilmiti Eitim ortamnda dikkatimi datacak (ses, k, havalandrma vs.) unsurlar yoktu Organizasyon ekibinin katlmclara kar tutum ve davranlar ok olumluydu Organizasyon ekibinin sorunlara kar hassasiyeti ve sorun zme becerisi ok iyiydi TOPLAM
0,0 64,7 52,9 52,9 58,8
29,4 23,5 41,2 11,8 17,6
11,8 5,9 5,9 23,5 17,6
47,1 5,9 0,0 5,9 0,0
5,9 0,0 0,0 5,9 0,0
5,9 0,0 0,0 0,0 5,9
100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
23,5
5,9
29,4
17,6
23,5
0,0
100,0
64,7
35,3
0,0
0,0
0,0
0,0
100,0
52,9 46,3
47,1 24,3
0,0 14,0
0,0 9,6
0,0 4,4
0,0 1,5
100,0 100,0
Eitim program sonunda katlmclar; bu eitimle birlikte yurttalk, sivil izleme, savunuculuk kavramlar hakknda farkndalklarnn arttn, proje hakknda detayl fikir sahibi olduklarn ve proje boyunca hedeflenen amalara ulamak iin ok iyi aralarla donatldklarn belirtmilerdir.
Katlmc zleme Metodunun Oluturulmas
hizmetlerin tespiti ve hizmetlerin kalitesinin lm gibi hususlarn detayl ve tm proje illerinde standart bir biimde incelenebilmesi mmkn olacaktr. Katlmc izleme; politikalar etkileme srecinde dorudan yararlancnn katlmn salayan bir yntem nerdii, yaplan izleme almasna ynelik aidiyet duygusunu gelitirdii, yararlanclar konu zelinde glendirdii, hesap verebilir ve effaf bir sre zerinden yrd ve sonular dorultusunda doru ve etkili eylemlerin gelitirilmesini salad iin ok nemlidir.
Eitim srecinde katlmc genler tarafndan yerellerinde kullanlacak Katlmc zleme Metodunun ana hatlar ekillenmi ve eitim sonras son haline getirilip katlmclarla paylalmtr. Bu metot ile genlerin hizmet aldklar kurumlardaki hak ihlallerinin, var olan
TOPLAM
ORGANZASYON
Kararszm
Bo
47
Katlmc izleme sreci, paydalarn belirli bir proje, program ya da politikann izleme srecine dhil olduklar, izlemenin ierik geliimi, yrtlmesi ve sonulanmas ve sonular takip edecek admlarn gelitirilmesi srelerine aktif katlm gsterdikleri mdahil olduklar bir sretir. Proje sresince genler, kendilerine eitim dnda hizmet veren kamu kurumlarn Yurtlar, Genlik Merkezleri, Genlik Meclisleri, AB Ofisleri, SKS ve Mediko - katlmc izleme metodunu kullanarak alt ay sresince izleyip genlik alanndaki uygulamalarn bir haritasn kartmlardr. Adrese Byte Projesi kapsamnda, genlik alannda genlerin aktif katlmc olarak yer aldklar bir katlmc izleme projesi olmas sebebiyle, genlik alannda hizmet veren kurumlar izlemek iin nelere baklaca konusunda bizzat hizmet alclar olan proje yrtcleri ile ortak fikir birliine varlm ve kurumlara zel izlem formlar gelitirilmitir. (Ek IV: Adrese Byte zleme Formlar) zlem Formlar Adrese Byte Yurt zlem Formu Adrese Byte SKS-Mediko zlem Formu Adrese Byte Genlik Merkezi zlem Formu Adrese Byte Genlik Meclisi zlem Formu Adrese Byte AB Ofis zlem Formu
Fiziki Koullar, Bilgiye Eriim, Denetlenebilirlik ve Katlm, Hizmet Kalitesi ve Toplumsal Cinsiyet olmak zere be konu bal altnda kurumlara dair mevcut durumun tespiti iin hazrlanan bu formlar sayesinde tm rgtlenmelerden gelen nicel verilerin standart bir ekilde analizi yaplabilmi ve bunun yan sra izlem formlarnda kullanlan ak ulu sorular kurumlarn daha derinlemesine ve ok boyutlu olarak analiz edilebilmesine de imkan salamtr.
Yerel zleme almalar
Yerel proje gruplar, katlmc sivil izleme metodunu kullanarak kendi illerindeki kurumlarn hizmet durumunu tespit etmek zere Nisan Haziran 2010 ve Ekim Kasm 2010 tarihleri arasnda izleme almalarn yrtmlerdir. 16 proje ilinde, 250 gen gnllyle gerekletirilen bu savunuculuk almasnda genlere hizmet veren 5 kamu kurumu Yurtlar, Genlik Merkezleri, Genlik Meclisleri, AB Ofisleri, SKS ve Mediko - eitli periyotlarda genler tarafndan 167 kez izlenmitir. Projenin genel hedefi 225 izleme iken, 167 izleme ile bu hedefin % 74nn tutturulduu grlmektedir. Katlmc izleme srasnda nelere bakld kadar, nasl baklmas gerektii de bir dier nemli konudur. zleyicinin duruma yada olaya herhangi bir mdahalede bulunmad ve var olan saptamakla yetindii varsaymndan hareket edilse de izleyicinin bak asna gre yorumlarda deiiklik olmas ihtimali de atlanmamaldr. Yerel izleme gruplarnn raporlar incelendiinde, rgtlenmelerde her
48
izlem iin proje ekibinden en az iki kiinin yer almas, her bir kurumun proje sresince farkl kiiler tarafndan ortalama iki kez izlenmesi ve projenin 16 farkl ilde gerekletirilmesi izlemlerin gvenirlii asndan nemli noktalardr. Kamu kurumlar fiziki koullar, bilgiye eriim, denetlenebilirlik ve katlm, hizmet kalitesi ve toplumsal cinsiyet
balklar altnda izlenmitir. zleme ynteminin zelliklerine ierik ve biim olarak baktmzda objektif veriler salayacak bir form olmasndan te, izleme yapmann genlerin renme srecinin bir paras olduu ve yaadklar kiisel deneyimlerin gz ard edilemeyecek derecede deerli olduu gzlemlenmitir.
Tablo IV: Adrese Byte Projesi rgtlenme Baznda Yerel zleme Saylar* TOPLAM
4 8 9 3 7 9 7 10 17 20 20 6 12 12 13 10 167
Genlik Merkezi
SKS Mediko
Adana Aksaray Ankara Edirne Erzurum Hatay stanbul zmir Kars Kilis Kocaeli Konya Malatya Mula Samsun Trabzon TOPLAM
Yurt
RGTLENME
1 1 3
1 3 1 1 2 2 1 2 2 1 1
AB Ofis
2 1 2 3 5 4 4 1 2 2 4 2 37
1 3 1 2 4 4 4 1 1 3 2 2 34
1 2 3
4 4
4 4 1
3 2 4 2 30
3 2 1 2 39
* Bo kutular o ilde ilgili kurumun olmadn veya ilgili kuruma genler tarafndan ulalamadn gsterir.
Genlik Meclisi
1 2 2 1 1 3 2 2 5 4 4 3 3 3 2 2 27
49
Kars, Kocaeli ve Kilis rgtlenmeleri en fazla izlem gerekletiren rgtlenmeler iinde yer alrken, Edirne, Adana ve Konya rgtlenmelerinin izlem saylar dier rgtlenmelerin ok altnda kalmtr. rgtlenmeler tarafndan en ok izlenen kurumlar Genlik Merkezi, SKS-Mediko ve Yurtlar olurken, en az izlenen kurum Genlik Meclisi olmutur. Yerel proje gruplar tarafndan yrtlen izleme almalar sonrasnda elde edilen zet bulgular aadaki gibidir; Genlerin %40 fiziki olarak genlik meclisine ulamakta zorlanrken, meclislerin %50sinin internet sitesi olmad ve alnan kararlarn %40nn uygulanmad tespit edilmitir. Genlik merkezlerine bakldnda ise %88 orannda kayt gibi brokratik ilemlerin genlere ok ar geldii, % 56snn gvenli ulalabilen bir mevkide olmad ve %81inde engelli genlere ynelik herhangi bir uygulama olmad tespit edilmitir. Genler AB Ofislerinin %85 orannda gen dostu olduunu belirtirken, fakltelerdeki AB Ofisi birimlerinin %54nde bilgiye eriim olmadn tespit etmilerdir. Bununla beraber AB ofislerinde eriilen bilgilerin %8i gncel deildir. niversitelerde her 3 renciden 2sinin Mediko salk biriminin grev ve ileyiini bilmedii, Medikolarn sadece %25inde ambulans bulunduu ve hibir Medikonun ynetmelik gerei renciye ylda bir defa salamas gereken Salk taramas hizmetini salamad n plana kan tespitler arasndadr. SKSlerin ise %44 rencilerin niversiteye oryantasyonu
iin herhangi bir etkinlik yapmamakla beraber, niversite ile ilgili bilgilerin internet sitelerinde bulunmama oran sadece %40 dr. Yerel izleme gruplar tarafndan yaplan izlemeler niversitelerin %40nda ayn konuda birden fazla kulp kurulamayacan gstermitir. Genlerinin en ok hizmet aldklar kurumlarn banda gelen yurtlarn %80i internet eriimi konusunda yetersiz olmakla beraber hibir yurtta acil durumlar iin oluturulmu bir salk ekibi ve revir yoktur. Toplumsal Cinsiyet konusunda yaplan izlemelerde tm yurtlarda kadn ve erkeklerin girik saatlerinin birbirinden farkl olduu tespit edilmitir.
Ara Toplant
Proje ara toplants 15-18 Temmuz 2010 tarihlerinde stanbulda toplam 15 katlmc ile gerekletirilmitir. Katlmclarn seimi srasnda 1217 Mart 2010 tarihli temel eitime katlmayanlara ncelik verilmitir (Ek V: Adrese Byte Ara Toplant Katlmc Listesi). Gelen katlmclarn biri dnda hepsi yerellerinde Adrese Byte ekibi ierisinde aktif olarak grev yapmaktadr. Toplant tarihi okullarn tatil olduu dneme geldii iin toplantya gelecek kiilerin seim srelerinde yerel ekipler iinde salkl bir iblm yaplmad gzlenmitir. Yine tarih itibariyle toplantdan elde edilen deneyimlerin aktarlmasnda skntlar yaanmtr (Ek VI: Adrese Byte Ara Toplant Eitim Program).
50
Tablo V: Adrese Byte Ara Toplanma Eitim Deerlendirme Sonular Katlmyorum Kesinlikle Katlmyorum Kesinlikle Katlyorum Katlyorum
Eitim programna ayrlan zaman yeterliydi Eitim programnda yer alan konu balklar projenin amacna uygundu Eitim programndaki konular uygun yntem ve tekniklerle verildi Eitim programndaki uygulamalar konularn anlalmas asndan yeterliydi Eitim programnda kullanlan sunumlar eitim ieriine uygundu Proje uygulamasna ynelik rnekler yeterli saydayd Eitim sresince ara, gere ve dokmanlar verimli ve etkili kullanld Eitim program srasnda katlmmza, bilgi ve tecrbelerimizi paylamamza frsat verildi Eitim programnda yer verilmesini dndm konularn hepsine deinildi TOPLAM
58,3 33,3 50,0 58,3 50,0 25,0 41,7 75,0
41,7 66,7 50,0 41,7 50,0 41,7 58,3 16,7
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 33,3 0,0 8,3
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
50,0 49,1
41,7 45,4
8,3 5,6
0,0 0,0
0,0 0,0
0,0 0,0
100,0 100,0
Katlmclarn en memnun olduklar konularn banda, eitim srasnda bilgi ve tecrbelerinin paylamna imkan bulmalar gelmektedir ( % 91,7). Genler tarafndan programa ayrlan zaman yeterli bulunmakla beraber eitim programnda yer alan konu balklarnn projenin amacna uygun olduu konusunda ortak fikirdedirler. Eitim ile ilgili yaplan genel deerlendirmede en dk notu proje uygulamasna ynelik verilen rneklerin yeterli sayda olmamas almaktadr (% 66,7). (Tablo V: Adrese Byte Ara Toplanma Eitim Deerlendirme Sonular).
Genler eitim sresince eitmenlerin, konu ile ilgili bilgi ve tecrbelerini eitime yanstabildiklerini, konular ak ve anlalr bir ekilde aktardklarn ve eitim sresince kendileriyle etkili bir iletiim kurduklarn belirtmilerdir. Eitmenlerin, eitim sresince katlm tevik ettiini dnen genler, oturum sresince konuya ilginin srekliliini salama konusunda eitmenlerin baarl olduunu dnmlerdir. (Tablo II: Adrese Byte Ara Deerlendirme Toplants Eitici Deerlendirme Sonular).
TOPLAM
ETM
Kararszm
Bo
51
Tablo VI: Adrese Byte Ara Deerlendirme Toplants Eitici Deerlendirme Sonular Katlmyorum Kesinlikle Katlmyorum Kesinlikle Katlyorum Katlyorum
Eitmenler konu ile ilgili bilgi ve tecrbelerini eitime yanstabildiler Eitim konularn ak ve anlalr bir ekilde aktardlar Tm oturum boyunca, konuya ilginin srekliliini salayabildiler Eitim sresince katlm tevik ettiler Katlmclarla etkili iletiim kurabildiler Eitim programn zaman izelgesine uygun olarak yrttler TOPLAM
50,0 58,3 25,0 33,3 33,3 58,3 43,1
50,0 41,7 66,7 58,3 58,3 33,3 51,4
0,0 0,0 8,3 0,0 0,0 8,3 2,8
0,0 0,0 0,0 8,3 8,3 0,0 2,8
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Tablo VII: Adrese Byte Ara Deerlendirme Toplants Organizasyon Deerlendirme Sonular Katlmyorum Kesinlikle Katlmyorum Kesinlikle Katlyorum Katlyorum
16,7 58,3 25,0 25,0 66,7 41,7 66,7 50,0 43,8
41,7 25,0 66,7 58,3 25,0 41,7 25,0 33,3 39,6
33,3 8,3 8,3 16,7 8,3 8,3 8,3 16,7 13,5
8,3 8,3 0,0 0,0 0,0 8,3 0,0 0,0 3,1
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
52
TOPLAM
ORGANZASYON
Kararszm
Bo
TOPLAM
ETMCLER
Kararszm
Bo
Genlerin ounluu eitime gelmeden nce eitim ile ilgili, program ve ierik konusunda daha fazla bilgiye sahip olmak istemilerdir (Tablo VII: Adrese Byte Organizasyon Deerlendirme Sonular).
alma Ziyaretleri
Adrese Byte projesi kapsamnda 2326 Eyll 2010 tarihlerinde stanbulda projenin yerel ekiplerinden toplam 14 temsilcinin katlm ile bir alma ziyareti dzenlenmitir (Ek VII: Adrese Byte alma Ziyaretleri Katlmc Listesi). alma ziyaretinin hedefi olan, yerel ekiplerin Adrese Byte projesi kapsamnda yaptklar aratrma, sivil izleme ve savunuculuk faaliyetleri konusunda kapasitelerini artracaklar rnekler ile tanmalar salanmtr (Ek VIII: Adrese Byte alma Ziyareti Program). alma ziyaretleri kapsamnda ziyaret edilen kurumlar ve kiiler: Kadnn nsan Haklar Dernei Uluslar aras Af rgt Doa Dernei Kamu Harcamalarn zleme Platformu Eitim Reformu Giriimi Trkiye nc Sektr Vakf Hale Akay KONDA Aratrma Merkezi stanbul Bilgi niversitesi ocuk almalar Birimi-OA Sosyal Deiim Dernei
Katlmclarn ziyaret ettikleri her kurumun ortak paydas; kendi alannda belirli hedefler dorultusunda sorun yaanlan alan hakknda bilgi toplayp bu bilgilerin yaygnlatrlmas ve zm iin kullanlmas iin eitli savunuculuk almalar yrtmeleridir. Bu rnekler proje katlmclar iin, genlere hizmet veren kamu kurumlarn izleyerek bu alanda yaanan sorunlar tespit edip elde edilen verilerin zm nerileri oluturmalar ve bu nerilerin gereklemesini salamalar iin ok yol gsterici olmutur.
Final Toplants
20-23 Ocak 2011 tarihlerinde, Adrese Byte Projesini yrten 16 niversite rgtlenmesinden toplam 30 kii stanbulda Final Toplants iin bir araya gelmitir (Ek IX: Adrese Byte Final Toplants Katlmc Listesi). Lobi maratonu ncesi son buluma olan final toplantsnn (Ek X: Adrese Byte Final Toplants Oturumlar) hedefleri; Proje ekiplerinin izleme srelerini deerlendirmek zlemelerin nasl yapld zerinden izleme metodolojisini netletirmek zlemeler sonucunda elde edilen verilerin analizini yapmak Lobi ve savunuculuk ilikisini ortaya koymak Lobi Maratonu srecine hazrlanmak olarak belirlenmitir. Adrese Byte Projesinin Final Toplants etkinliine katlarak lobi faaliyeti iin hazrlklara balayan 16
53
ilden proje ekibi temsilcisi gnll, izlenilen kurumlarla ilgili aralarnda i blm yaparak lobi etkinlii tarihine kadar ilgili kurumlar hakknda veriler toplayp, ilgili kurumlarn gzlem verilerinden oluan uzman makalelerinin oluturulmasna destek
vermilerdir. Ankarada gerekleecek Lobi Maratonu etkinliinin ierik ve teknik hazrlk aamas proje ekibi ve proje gnllleriyle birlikte final toplantsn takip eden gnlerde beraber gerekletirilmitir.
Tablo VIII: Adrese Byte Final Toplants Deerlendirme Sonular Katlmyorum Kesinlikle Katlmyorum Kesinlikle Katlyorum Katlyorum
Final toplantsna ayrlan zaman yeterliydi Final toplantsnda yer alan konu balklar projenin amacna uygundu Final toplantsndaki konular uygun yntem ve tekniklerle verildi Final toplantsnda uygulamalar konularn anlalmas asndan yeterliydi Final toplantsnda kullanlan sunumlar / simlasyonlar eitim ieriine uygundu Proje uygulamasna ynelik rnekler yeterli saydayd Final toplants sresince ara, gere ve dokmanlar verimli ve etkili kullanld Final toplants srasnda katlmmza, bilgi ve tecrbelerimizi paylamamza frsat verildi Final toplantsnda yer verilmesini dndm konularn hepsine deinildi TOPLAM
14,3 25,0 17,9 14,3 28,6 0,0 28,6 57,1 28,6 23,8
53,6 71,4 50,0 46,4 46,4 39,3 57,1 42,9 28,6 48,4
21,4 3,6 28,6 32,1 17,9 42,9 14,3 0,0 35,7 21,8
10,7 0,0 3,6 3,6 7,1 14,3 0,0 0,0 7,1 5,2
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0 0,0 0,0 3,6 0,0 3,6 0,0 0,0 0,0 0,8
100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Adrese Byte Projesinin Final Toplants etkinliine katlan proje ekiplerinden temsilciler, toplantda yer alan konu balklarnn projenin amacna uygun olduunu dnmekle beraber ( %96,4), proje uygulamasna
ynelik verilen rneklerin yeterli sayda olduunu dnmemektedir. Katlmclarn % 60,7si rneklerin yetersiz olduunu ve bu nedenle konularn anlalmadn belirtmilerdir.
54
TOPLAM
FNAL TOPLANTISI
Kararszm
Bo
Tablo IX: Adrese Byte Final Toplants Eitmen Deerlendirme Sonular Katlmyorum Kesinlikle Katlmyorum Kesinlikle Katlyorum Katlyorum
Eitmenler konu ile ilgili bilgi ve tecrbelerini eitime yanstabildiler Konularn ak ve anlalr bir ekilde aktardlar Tm oturum boyunca, konuya ilginin srekliliini salayabildiler Toplant sresince katlm tevik ettiler Katlmclarla etkili iletiim kurabildiler Toplant programn zaman izelgesine uygun olarak yrttler TOPLAM
32,1 28,6 14,3 35,7 35,7 39,3 31,0
57,1 64,3 42,9 32,1 50,0 53,6 50,0
10,7 7,1 35,7 28,6 14,3 7,1 17,3
0,0 0,0 3,6 3,6 0,0 0,0 1,2
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0 0,0 3,6 0,0 0,0 0,0 0,6
100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Tablo X: Adrese Byte Final Toplants Organizasyon Deerlendirme Sonular Katlmyorum Kesinlikle Katlmyorum Kesinlikle Katlyorum Katlyorum
35,7 46,4 35,7 28,6 28,6 42,9 53,6 42,9 39,3
28,6 39,3 60,7 64,3 28,6 17,9 46,4 57,1 42,9
7,1 0,0 3,6 0,0 14,3 10,7 0,0 0,0 4,5
28,6 14,3 0,0 7,1 28,6 28,6 0,0 0,0 13,4
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
35,7 46,4 35,7 28,6 28,6 42,9 53,6 42,9 39,3
TOPLAM
ORGANZASYON
Kararszm
Bo
TOPLAM
ETMCLER
Kararszm
Bo
55
Katlmclar, eitmenlerin konu ile ilgili bilgi ve tecrbelerini eitime yanstabildiklerini ve konular ak ve anlalr ekilde aktardklarn dnmekle beraber ( % 89,3 ve % 92,9), tm oturumlar boyunca konuya ilgiyi salamakta zorlanmlar (% 57,1) ve eitim sresince katlm tevik etmekte zaman zaman yetersiz kalmlardr. Katlmclar en ok eitim salonun fiziki koullar ile ilgili sorun yaamlardr. Eitim salonunun katlmc saysna uygun olarak seilmediini dnen katlmclarn oran %42,9 iken, eitim ortamnda dikkat datc unsurlardan ikayeti olan katlmclarn oran % 39,3tr.
Genlik Panelleri
ihtiyalarn tespit ederek belirledikleri konuya en uygun uzman konumacy illerine davet etmiler ve bu panellerin organizasyonunu ekip olarak gerekletirmilerdir. Yerellerde uygulanan ihtiya temelli bir genlik politikas tartmasna katk salayacak panel organizasyonlar sayesinde genler ihtiyalarn tartma ve uzmanlara sorularn yneltme frsat bulmulardr.
Lobi Maratonu
Proje kapsamnda almalarn srdren 7 proje ekibi17, Aralk 2010Mart 2011 tarihleri arasnda genlik panelleri organize etmilerdir. Gnll genler, illerinde yaadklar sorunlar, bir gen olarak gereksinim duyduklar
Tablo XI: Adrese Byte Genlik Panelleri Proje rgtlenmesi
Trabzon Mula Erzurum Kars Aksaray Konya stanbul
Proje kapsamnda 28 ubat 3 Mart 2011 Ankarada gerekletirilen Lobi Maratonuna, 16 proje ilinden toplam 27 proje gnlls katlmtr (Ek XI: Adrese Byte Lobi Maratonu Katlmc Listesi). Drt gn boyunca devam eden lobi maratonu kapsamnda genlere hizmet veren ve katlm mekanizmas grevi gren bir dizi zel/tzel kiiler ve zel/kamu kurumu ziyaret edilmitir. Lobi Maratonunun hedef kitlesi, amalar dorultusunda kapasitelerinin arttrlmas hedeflenen proje
Uzman
Batuhan Aydagl Mge Yamanylmaz Yrk Kurtaran Laden Yurttagler Tuna ztrk Yrk Kurtaran Yiit Aksakolu
Panelin Konusu
Eitim Gen Kadnlarn Katlm Genlik Politikalar Genlik ve Sosyal Haklar Genlik ve Salk Genlik Politikalar Genlik ve Savunuculuk
17 Trabzon, Mula, Erzurum, Kars, Aksaray, Konya, stanbul
56
ekiplerinde yer alan gen gnlller, bir a kapsamnda olas ibirlii srecine dhil olabilecek Sivil Toplum Kurulular, genlik alannda var olan ihtiyalar karlamak ve sorunlar zmek iin icra yetkisi olan kamu kurumlar ve karar alclardr. Sonu ve nerilerin paylalmas iin ziyaret edilen kurumlar; Avrupa Birlii Trkiye Delegasyonu Cumhuriyet Halk Partisi Devlet Planlama Tekilat Gelir Dalm ve Sosyal erme Dairesi Genlik Hizmetleri Dairesi Bakanl Genlikten Sorumlu Devlet Bakan Danmanl ileri Bakanl Mahalli dareler Genel Mdrl Kredi ve Yurtlar Kurumu Genel Mdrl Salk Emekileri Sendikas TBMM Genlik Komisyonu ve YASA-DER Ulusal Ajans Bakanl Ulusal renci Konseyi Bakanl Lobi Maratonu ncesi, Trkiye Byk Millet Meclisinde sandalyesi olan tm siyasi parti genlik kollarna grme talebi iletilmi olmasna ramen tm partilerden randevu onay alnmamtr. Odalar birlii, sendika ve sivil toplum kuruluundan da benzer ekilde randevu onay alnmamtr. Grmelerin ierii, er aylk iki dnem olarak toplamda 6 aylk bir srede genlere hizmet ve temsiliyet
salayan be kamu kurumunun izlenmesi, gzlem verilerinin raporlanmas ve ilgili uzmanlarn verileri analiz etmesiyle ortaya kan durum ve nerilerden olumutur. Lobi Maratonu etkinlii sonunda; kamu kurumlar ve karar alclarla bilgi ve deneyim temelli bir diyalog sreci oluturulmu, genlik alannn deeri, nemi ve ihtiyalar hakknda kamu kurumlarnn ve karar alclarnn bak alarnda yapc bir imaj yaratlm, genlerin karar alma srelerine katlm salanm, genlik politikalarnn var olan durumu ve olas gelecei hakknda diyalog ve tartma ortam salanm, kamu kurumlar ve karar alclar ile projenin uygulayclar arasnda kurumsal ilikiler kurulmutur.
Projede Kaynak Kullanm
Projedeki maliyet kalemleri ile proje sresince yaratlan deeri mukayese ettiimiz zaman proje btesinin etkin bir biimde kullanld grlmektedir. Adrese Byte proje btesinde insan kaynaklar kalemi darda brakld zaman, projede kalan parann % 49,4nn eitimlere harcand (Tablo XII: Adrese Byte Proje Btesi Kullanm Grafii), eitim hazrlk toplantlar kalemlerindeki miktarlarn ise daha etkili kullanlmak zere alma ziyaretlerine aktarld tespit edilmitir. 12-17 Mart 2010 ve 15-18 Temmuz 2010 tarihlerinde yaplan eitimler sonras yerel izleme gruplarndan temsilciler 23-26 Eyll 2010 tarihlerinde stanbulda dzenlenen alma ziyaretlerine katlmlardr. 20-23 Ocak 2011 tarihinde stanbulda gerekletirilen
57
final toplants ve Ankarada gerekletirilen lobi maratonuyla proje balangcnda planlanan aktivite hedefleri yerine getirilmi ve etkinlikler
ile proje ktlarn ulusal dzeyde de ok daha geni kapsaml ve etkili bir ekilde deerlendirebilmek mmkn olmutur.
Tablo XII: Adrese Byte Proje Btesi Kullanm Grafii
PROJENN ETKNL
Hedef Deerlendirmesi Hedefler Gerekleen
Proje hedefleri belirlenirken dnlen 15 rgtlenme says, eitim planlama ve proje aamasnda yaplan bavurular da dikkate alnarak 16 rgtlenmeye18 ykseltilmitir. Eitim program 12 17 Mart 2010 tarihleri arasnda toplam 41 katlmc ile stanbul - Silivride gerekletirilmitir. Eitim sresince genlerin; kendilerine salanan kamu hizmetleri ve Avrupa Birlii D likiler Ofislerinin, Kredi ve Yurtlar Kurumunun, Genlik Spor Genel Mdrl Genlik Hizmetleri Dairesine bal Genlik Merkezlerinin, Kent Konseylerine bal Genlik Meclislerinin ve niversitelerin MEDKO ve Salk, Kltr ve Spor (SKS) birimlerinin ilevi ve yaps hakknda dnmeleri salanm ve bu konuda bilgilendirilmilerdir. Tm bu eitim sreci sonrasnda proje katlmclar izleyecekleri kurumlarn ynetmelikleri ve hizmetleri hakknda tartma yrtebilecek kadar bilgi sahibi olmutur. Genler proje kapsamnda; yurttalk-savunuculuk ilikisini kavram, genlik alannda hizmet veren kurumlarn bilgisini edinmi, genlik hizmetleri hakknda bilgilendirilmeleri salanm, ihtiya kavram hakknda farkndalklar artm ve genliksavunuculuk ilikisini kavram ve aralarndaki ilikiyi kurabilmilerdir.
HEDEF 1
Genlerin birer yurtta olarak devletin kendilerine sunduu genlik hizmetleri hakknda bilgilenmesini salamak
18 stanbul, Ankara, zmir, Samsun, Kocaeli, Malatya, Aksaray, Trabzon, Kars, Hatay, Mula, Erzurum, Kilis, Konya, Adana ve Edirne
58
Hedefler
Gerekleen
Proje sresince Katlmc Sivil zleme Metodu gelitirilirken; hem niteliksel hem de niceliksel adan genlerin hizmet aldklar kurumlarn izlenmesine karar verilmitir. Metot oluturulmadan nce hizmet alnan kurumlar daha derinlemesine ve ok boyutlu olarak analiz edebilmek iin odak grup almalar gerekletirilmi ve projenin pilot dnemindeki raporun ktlarndan yaralanlmtr. Bu alma nda elde edilen veriler, yerel izleme gruplarnn nerileri ve gemi proje deneyimleri gz nne alnarak kurumlara zel, toplam 5 adet izleme formu19 gelitirilmitir. Fiziki Koullar, Bilgiye Eriim, Denetlenebilirlik ve Katlm, Hizmet Kalitesi ve Toplumsal Cinsiyet olmak zere be konu bal altnda hazrlanan formlar sayesinde tm rgtlenmelerden gelen nicel verilerin standart bir ekilde analizi yaplabilmitir. Bunun yan sra, izlem formlarnda kullanlan ak ulu sorular kurumlarn daha derinlemesine ve ok boyutlu olarak analiz edilebilmesine de imkan salamtr. zleme ynteminin zelliklerine ierik ve biim olarak baktmzda objektif veriler salayabilen bir yntem olmasndan te, izleme yapmann genlerin renme srecinin bir paras olmas ve yaadklar kiisel deneyimlerin gz ard edilemeyecek derece deerli olmas kullanlan aratrma yntemi ile badamaktadr.
HEDEF 2
Genlerin hizmet aldklar kurumlardaki hak ihlallerini, var olan hizmetleri tespit etmek ve hizmetlerin kalitesini saptamak amacyla izleme metodu gelitirerek genlik alannda bir savunuculuk arac oluturmak
HEDEF 3
Devlet ile iletiime geilebilecek ve lobi yaplabilecek kadar veri elde etmek
Katlmc Sivil zleme Metodu kullanlarak toplam 16 proje ilinde, 250 gen gnllyle gerekletirilen almada genlere hizmet veren 5 kamu kurumu Yurtlar, Genlik Merkezleri, Genlik Meclisleri, AB Ofisleri, SKS ve Medikolar- eitli zaman aralklarnda genler tarafndan 167 kez izlenmitir. Projenin genel hedefi 225 izleme iken, 167 izleme ile bu hedefin % 74nn tutturulduu grlmektedir. Yerel izleme gruplarnn raporlar incelendiinde, rgtlenmelerde her izlem iin proje ekibinden en az iki kiinin yer almas, her bir kurumun proje sresince farkl kiiler tarafndan ortalama iki kez izlenmesi ve projenin 16 farkl ilde gerekletirilmesi izlemlerin gvenirlii asndan nemli noktalardr.
19 Adrese Byte Yurt zlem Formu, Adrese Byte SKS-Mediko zlem Formu, Adrese Byte Genlik Merkezi zlem Formu, Adrese Byte Genlik Meclisi zlem Formu, Adrese Byte AB Ofis zlem Formu
59
Hedefler
Gerekleen
Proje kapsamnda 28 ubat 3 Mart 2011 Ankarada gerekletirilen Lobi Maratonuna, 16 proje ilinden toplam 31 proje gnlls katlmtr. Drt gn boyunca devam eden lobi maratonu kapsamnda genlere hizmet veren ve katlm mekanizmas grevi gren bir dizi zel-tzel kiiler ve zel-kamu kurumu ziyaret edilmitir.
HEDEF 3
Devlet ile iletiime geilebilecek ve lobi yaplabilecek kadar veri elde etmek
Kamu kurumlar ve karar alclar ile projenin uygulayclar genler arasnda kurulan kurumsal iliki genlerin kiisel geliimlerine byk katk salamtr. Yaplan odak grup almalarnda genlerin artk kendilerini rahata ifade edebildikleri, zgvenlerinin bu proje ile ykseldii, sorunlarn zmne ynelik inisiyatif alma konusunda gelitikleri ve daha aktif bir yurtta olduklar gzlenmitir.
Proje kapsamnda; genlik politikalarnn yapm srecine genlerin katlm arttrlm, devlet ile iletiime geilebilecek ve lobi yaplabilecek kadar veri elde etmeleri salanm, izleme metodu gelitirerek genlik alannda bir savunuculuk arac oluturulmu ve genlik politikalar yapmnda ihtiya-temelli bir anlay kavram kazandrlmtr. Genlik politikalarnn yapm srecinde genlerin katlmn arttrmak ve genlik politikalar yapmnda ihtiya-temelli bir anlay kazandrmak Sre ierisinde; kamu kurumlar ve karar alclarla bilgi ve deneyim temelli bir diyalog sreci oluturulmu, genlik alannn deeri, nemi ve genlerin ihtiyalar hakknda lobi almalar yrtlm, genlerin karar alma srelerine katlm salanm, genlik politikalarnn var olan durumu ve olas gelecei hakknda diyalog ve tartma ortam oluturulmu, genlik politikalar hakknda gelecek eylem plan sunulmu ve her iki taraf arasnda kurumsal ilikiler kurulmutur. Genler bu proje kapsamnda devletin karar organlaryla savunuculuk faaliyeti yrtmek zere bir etkinlik gerekletirmilerdir.
HEDEF 4
Proje Hedeflerini Etkileyen Unsurlar
Proje balangcnda koyulan hedeflerin ounlukla belirgin, llebilir, gereki ve ulalabilir olmas hedeflerin zamannda tamamlanabilmesini salamtr. Uzun ve ksa vadeli belirlenen hedeflere belli bir zaman plan ierisinde ve birbirini takip eden admlarla ulalmaya allmas bir sonraki odaklanan noktaya daha planl varlmasna neden olmutur.
Proje sresinin uzunluu, projede tamamen gnll olarak grev alan baz yerel izleme gruplarnda sre ierisinde deiimlere neden olmutur. Bilgi aktarm srasnda meydana gelen eksiklikler yznden baz yerel izleme gruplarnda sre dier gruplara gre daha yava ilemitir. zlenilen kurumlarn saysnn fazla olmas, genlerin bu kurumlar tanmalar ve kurumlarn verdikleri hizmetler
60
hakknda yeterli derecede bilgi sahibi olma srelerinin uzamasna neden olmutur. Genler hizmet aldklar kurumlar hakknda - yurt, mediko, sks vb.- ynetmeliklere ve ileyie daha hakim iken, hizmet almadklar kurumlarn izlenmesinde skntlar yaamlardr. Proje ktlarnn, web sitesi, blog, mail grubu gibi iletiim aralar etkili bir ekilde kullanlarak, hem ulusalda hem de yerelde grnrln ve bilinirliini daha da artrabilir. Bunun yannda, proje yneticileri, hedef gruplar, ilgili sivil toplum kurulular, yerel ynetimler ile kamu sektr projenin srdrebilirlii iin katlmc klnabilir. Toplum Gnlls rgtlenmeler iinde savunuculuk alannda sorumluluk alan gnlllerin saysnn bir nceki yla gre istatistiksel olarak anlaml bir ekilde artt grlmekle beraber, rgtlenmelerin yrttkleri yerel projeler iinde savunuculuk temal projelerin saysnn bir nceki yla gre artmad grlmektedir. Bu konuda rgtlenme ierisinde hareketlenmeler olsa da yeni projelerin hayata geirilmesi konusunda henz istenilen hedefe ulalmamtr. Yeni gerekleecek ve/veya halihazrda devam eden projeler ve eitimler ilgili tm sreler katlmc izleme bak asyla yeniden gzden geirilmelidir. te yandan, projede grev alan yerel izleme gruplarnn hayata geirecekleri dier projelerde de sivil izleme mekanizmalarn kullanmalar desteklenmelidir.
PROJENN ETKS
Planlanan faaliyetlerin gerekletirilmesi sonucunda elde edilen ktlara baktmz zaman zellikle projeye katlan genlerde ve projenin srdrld rgtlenmelerde projenin nemli etkileri grlmektedir. Projeye dahil olan genler ve rgtlenmeler dorudan yararlancs olduklar hizmetler konusunda izleme yaparak, kendi sorunlarnn kaynaklarn kendi gzlemleriyle tespit edebilmi ve bununla ilgili savunuculuk faaliyetlerinde bulunmulardr. Katlmc demokrasinin vcut bulduu bu alma teknii, genler ve rgtlenmeler iin olduka retici bir sre olmutur. Proje gnlllerindeki deiimi izlemek iin proje sresince kadn ve erkek katlmclar ile odak grup almalar gerekletirilmitir. Adrese Byte Projesine katlmak iin gnll olarak bavuran ve proje sresince aktif olarak grev alan genlerin, proje kapsamnda, birer yurtta olarak, demokrasinin gerekliliklerinden birini deneyimleyerek devletin kendilerine sunduu hizmetleri izlemeleri ve sorgulamalar ve kendi sorunlarna savunuculuk yntemini kullanarak zm aramalar ile dier proje paydalarna oranla daha byk kazanmlar elde ettikleri grlmektedir. Projeye katlan genler arasndan, takip eden sene iinde savunuculuk almalarna devam etmek isteyenlerin oran ise %91 civarndadr. Adrese Byte projesi genlik politikalar geliim srecinde, gcn ve etkinliini, genlerin katlmna duyulan ihtiyatan almaktadr. Genlerin, kendilerine eitim dnda hizmet veren
61
kamu kurumlarn Yurtlar, Genlik Merkezleri, Genlik Meclisleri, AB Ofisleri, SKS ve Mediko alt ay sresince katlmc izleme metodu ile izleyerek, genlik alanndaki uygulamalarn bir haritasn kartmalar Trkiyede bir ilktir. Yalnzca proje ortaklar, proje katlmclar ve proje ktlar asndan deil, tm dier kurulular asndan bakldnda son derece zgn ve yeniliki bir projedir. Katlmclarn yerellerindeki genlik hizmetlerini izleme sreci sonunda hazrladklar raporlarn, lkedeki genlik politikalar geliim srecine nemli bir katk sunmas beklenmektedir. Bu almann, devlet tarafndan sunulan hizmetlerin dorudan yararlanclar tarafndan izlenmesi anlamnda, sivil alana bir model oluturduu grlmektedir. Genler proje kapsamnda; yurttalksavunuculuk ilikisini kavram, genlik alannda hizmet veren kurumlarn bilgisini edinmi, ihtiya ve sosyal hak kavramlar hakknda farkndalklar artm, genlik-savunuculuk ilikisini kavram ve tm bunlar arasndaki ilikiyi kurabilmilerdir. Kamu kurumlar ve karar alclar ile projenin uygulaycs genler arasnda kurulan kurumsal iliki genlerin kiisel geliimine byk katk salamtr. Yaplan odak grup almalarnda genlerin artk kendilerini rahata ifade edebildikleri, zgvenlerinin bu proje ile ykseldii, sorunlarn zmne ynelik inisiyatif alma konusunda gelitikleri ve daha aktif bir yurtta olduklar gzlenmitir. Proje kapsamnda; genlik politikalarnn yapm srecinde genlerin katlm arttrlm, devlet ile iletiime geilebilecek ve lobi
yaplabilecek kadar veri elde etmeleri salanm, izleme metodu gelitirerek genlik alannda bir savunuculuk arac oluturulmu ve genlik politikalar yapmnda ihtiya temelli bir anlay kavram kazandrlmtr. Sre ierisinde; kamu kurumlar ve karar alclar ile bilgi ve deneyim temelli bir diyalog sreci oluturulmu, genlerin karar alma srelerine katlmnn salanmas iin karar alclarla tartma ortam oluturulmutur. Genler bu proje kapsamnda Trkiye Cumhuriyeti Devletinin karar organlaryla savunuculuk faaliyeti yrtmek zere bir etkinlik gerekletirmilerdir. Adrese Byte Projesi, zellikle Toplum Gnllleri iinde savunuculuk kavramn gndeme getirmesi ve etkilerini yaygnlatrmas asndan ok nemli bir rol stlenmitir. zellikle ulusal etkinliklerde (konsey vs.) katlmc sivil izleme mevzusu etkinliklere damgasn vuran konularn en banda yer almaya balamtr. Tm bu gstergeler bize rgtlenmelerin yrtt yerel projeler arasnda katlmc sivil izleme temal projelerin saysnn yakn zamanda artmaya balayacan iaret etmektedir.
PROJENN SRDRLEBLRL
Adrese Byte Projesi srdrlebilirlik kavram erevesinde dnlrken, projenin devamnn finansal destee indirgenmemesi ve temel olarak proje sresince elde edilen somut ktlar dorultusunda dnlmesi de gerekmektedir. Proje kapsamnda, hedef gruplara ynelik hazrlanan
62
modller somut ktlar retebilirken; yerel izleme gruplarnn ulusal etkinliklerde kullanlmas gibi ngrlmeyen ktlara da ulaabilmitir. zellikle proje kapsamnda gelitirilen katlmc sivil izleme metodunun farkl gruplara yaygnlatrlarak devam ettirilmesi hedeflenmektedir. Final raporu ve eitim modlleri, proje sonrasnda farkl genlik gruplarnn da faydalanabilmesi iin projenin web sitesi olan www.adresebuyutec.net adresinde kullanmna alacaktr. Adrese Byte projesinin temel amalarndan biri de proje ktlarn proje sresinin tesine tamaktr. Proje sonularnn yarataca arpan etkilerle srdrlebilirlik salamann nnde bir engel olmad ve zellikle proje yrtclerinin, baars kantlanan ve bir model oluturan almalarn uzun vadede srdrlebilir klmak iin bugne kadar gerekli kayna yaratmaya ncelik verdii bilinmektedir. Projenin tasarm aamasnda srdrlebilirlik kavramna salt finansal adan yaklalmad, zellikle proje fikrinin ve amalarnn srdrlebilirliine ilikin mekanizmalarn tasarlanmasna ncelik verildii de grlmektedir. Projenin srdrebilirliini salayacak en nemli noktalardan biri ise proje fikrini ve amalarn srdrecek olan kurumsall proje yrtcs kurumlarn kendinden ibaret grmemesi ve arpan etkileri srdrlebilirlik stratejisi ile uyumlu tasarlamas olmutur. te yandan uzmanlar tarafndan hazrlanan proje rehberi ile konunun dier Toplum Gnlls genler arasnda yaygnlatrlmas mmkn
olacaktr. Benzer ekilde, farkl genlik rgtleri de, rehber sayesinde savunuculuk, katlmc sivil izleme vb. konular genlik rgtlerinin gndemine tayabileceklerdir. Rehberde yer alan proje deneyiminden ve ktlarndan faydalanabilecek ve dilerlerse benzer bir almay kendi ilerinde gerekletirebileceklerdir. Bu da gstermektedir ki, Adrese Byte Projesi, Toplum Gnlls rgtlenmeler dnda dier genlik rgtlerine model olabilecek bir potansiyele sahiptir.
SONU
Trkiyede genlere salanan olanaklarn ve hizmetlerin erevesi eitli kanunlar ve ynetmelikler ile belirlenmi durumda olsa da yasal erevenin nasl uyguland ve mevcut hizmetlerin ierii hakknda yeterli bilgi bulunmamaktadr. Adrese Byte projesi ile Trkiyede ilk kez bu konu zerine bir alma yaplmas, genleri dier kurumlar ve hizmetler konusunda dnmeye, konumaya ve sonras iin yaplabilecek projeler gelitirmeye tevik etmitir. Adrese Byte Projesi, proje ortaklar, proje katlmclar ve ktlar ile yalnzca kendi deneyimleri asndan deil tm dier kurulular asndan bakldnda son derece zgn ve yeniliki bir projedir. TOG ierisinde, bata projeye katlan yerel rgtlenmeler olmak zere, genlerin katlm ve katlmc sivil izleme kavramlarnn kesitii nemli bir sre Adrese Byte Projesi ile birlikte tetiklenmitir. Proje, sadece Toplum Gnllleri iinde deil, temel ncelii katlmc
63
sivil izleme olmayan tm genlik STKlarnda, genlerin katlmn artracak aralarn gelitirilmesine imkn tanyacaktr. Benzer ekilde, farkl genlik rgtleri ve sivil toplum kurulular da, katlmc izleme, genlik-savunuculuk, hizmetlerin kalitesini lmek, hak ihlallerini tespit etmek ve ana paydalarn aktif katlmn salamak gibi konular kendi gndemine tayabileceklerdir. Adrese Byte Projesi, Toplum Gnlls rgtlenmeler dnda dier genlik rgtlerine model olabilecek bir potansiyele sahiptir. Dier sivil toplum kurulularnn projeye olan ilgisi modelin sadece genlik alannda deil dier alanlarda da uygulanacan gstermektedir. Planlanan faaliyetlerin gerekletirilmesi sonucunda elde edilen ktlara baktmz zaman zellikle projeye katlan genlerde ve projenin srdrld rgtlenmelerde projenin etkisinin youn bir ekilde olduu grlmektedir. Genler proje kapsamnda birer yurtta olarak devletin kendilerine sunduu hizmetleri izlemesi ve sorgulamasyla demokrasinin gerekliliklerinden birini deneyimleyerek dier proje paydalarna oranla daha byk kazanmlar elde etmilerdir. Kamu kurumlar ve karar alclar ile projenin uygulaycs genler arasnda kurulan kurumsal iliki genlerin kiisel geliimlerine byk katk salamtr. Yaplan odak grup almalarnda genlerin artk kendilerini rahata ifade edebildikleri, zgvenlerinin bu proje ile ykseldii, sorunlarn zmne ynelik inisiyatif alma konusunda gelitikleri
ve daha aktif bir yurtta olduklar gzlenmitir. Lobi faaliyetleri srecinin Toplum Gnllleri Vakfnn kurumsal kimlii asndan ve olas ibirlikleri konusunda olumlu etkileri olmutur. Bunun yan sra, elde edilen veriler zerinden zme ynelik gerekletirilen ziyaretler genlik alannda yeni bir yaklamdr. Bu projeden renilenler insan haklarna ve sosyal haklara saygl, ihtiya ve bilgi temelli bir genlik politikas gerekletirilmesine ynelik modeller oluturulmasna yardmc olacaktr. Her ne kadar proje tasarm srasnda i tutarlla nem verilip, doru durum ve ihtiya analizi yaplm olsa da baz hedefler konusunda skntlar yaanmtr. zellikle proje sresince baz rgtlenmeler iindeki grev dalmlarndaki deiim, bilgi aktarm srasnda meydana gelen eksiklikler srecin dier proje gruplara gre daha yava ilemesine neden olmutur. Proje sresince izlenilen kurumlarn saysnn fazla olmas genlerin kurumlar tanma, kurumlarn verdii hizmetler ve ynetmelikler hakknda yeterli bilgi edinme srelerinin uzamasna neden olmutur. Genler dorudan hizmet aldklar kurumlar hakknda yurt, mediko, sks vb.- ynetmeliklere ve ileyie daha hakimken, hizmet almadklar kurumlarn izlenmesinde dier kurumlara oranla eitli skntlar yaamlardr.
64
EKLER
Ek I: Adrese Byte Eitim Program Katlmc Listesi (12-17 MART 2010)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41
AD- SOYAD
Taner Lleci Dilara etiner Serap Derinolu Ali ahin Zehra Takc Esra Karakl Serkan eliker Glin Keskin Habibe Erol Kamil Ycel Bulut nc Hazal Kutkan Hande Akdeniz Gkhan Yay M.Emre Ycedal etin Bitmez Aye Gl Danac Rdvan Ylmaz Sinem Gp Ersin Snmez Kbra Kara Serdar Tark Gler Melda Akit Aysu Tac Nevin Karahan Adem Dayi Atilla Ylmaz Ali Akgl Meryem Er Kbra Mt Yahya Mendi Esra zdemir Dilay Duman Fedai Ekinci Nurullah zdemir Zeliha Cokun Hasan Bilgin Mcahit Acar Aycan ahin Hseyin enol Parlak Rengin Ergl
RGTLENME
KOCAEL - Kocaeli niversitesi KOCAEL - Kocaeli niversitesi KOCAEL - Kocaeli niversitesi KONYA - Seluk niversitesi KONYA - Seluk niversitesi KONYA - Seluk niversitesi SAMSUN - Ondokuz Mays niversitesi SAMSUN - Ondokuz Mays niversitesi SAMSUN - Ondokuz Mays niversitesi ANKARA - ankaya niversitesi ANKARA - Ankara niversitesi STANBUL - Galatasaray niversitesi STANBUL - Galatasaray niversitesi STANBUL - Galatasaray niversitesi ERZURUM - Atatrk niversitesi ERZURUM - Atatrk niversitesi ERZURUM - Atatrk niversitesi MALATYA - nn niversitesi MALATYA - nn niversitesi MALATYA - nn niversitesi TRABZON - Karadeniz Teknik niversitesi TRABZON - Karadeniz Teknik niversitesi TRABZON - Karadeniz Teknik niversitesi KARS - Kafkas niversitesi KARS - Kafkas niversitesi KARS - Kafkas niversitesi KLS - Yedi Aralk niversitesi KLS - Yedi Aralk niversitesi KLS - Yedi Aralk niversitesi MERSN - a riversitesi MERSN - a riversitesi HATAY - Mustafa Kemal niversitesi HATAY - Mustafa Kemal niversitesi AKSARAY - Aksaray niversitesi AKSARAY - Aksaray niversitesi AKSARAY - Aksaray niversitesi MULA - Mula niversitesi MULA - Mula niversitesi ZMR - Dokuz Eyll niversitesi ZMR - Dokuz Eyll niversitesi ZMR - Dokuz Eyll niversitesi
65
EK II: Adrese Byte Eitim Program Oturumlar (12-17 MART 2010) OTURUMLAR
Ho geldiniz Teknik Bilgilendirme Tanma Beklentiler Proje Tantm Program Tantm Yurttalk Babil Kulesi Savunuculuk rnekleri Politikay Etkileme zleme Neler Oluyor Hayatta? Genlik Tarihi 101 Genlik Auresi Bana ne lazm? Kurumlar I Kurumlar II Altn Portakal Drbn I Drbn II Acsyla Tatlsyla Deneyimler Peki ya sonras? rg Yzk Kardelii Deerlendirme
ETMENLER
Gkda Gktepe E. Sener nal zlem Ezgin Gkda Gktepe zlem Ezgin Laden Yurttagler Laden Yurttagler / E. Sener nal Laden Yurttagler / zlem Ezgin E. Sener nal zlem Ezgin Laden Yurttagler Yrk Kurtaran E. Sener nal Yrk Kurtaran Gkda Gktepe / zlem olak Gkda Gktepe / zlem olak TOG / Adrese Byte Proje Koordinatr TOG / Eitim Departman Yneticisi TOG / Genlik Arat. Ve Sosyal li. Dep. Yneticisi TOG / Adrese Byte Proje Koordinatr TOG / Genlik Arat. ve Sosyal li. Dep. Yneticisi Bilgi niversitesi STK Eitim ve Aratrma Birimi / retim Grevlisi Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimi / retim Grevlisi / TOG / Eitim Departman Yneticisi Bilgi niversitesi STK Eitim ve Aratrma Birimi / retim Grevlisi TOG / Genlik Arat. Ve Sosyal li. Dep. Yneticisi TOG / Eitim Departman Yneticisi TOG / Genlik Arat. Ve Sosyal li. Dep. Yneticisi Bilgi niversitesi STK Eitim ve Aratrma Birimi / retim Grevlisi Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimi / retim Grevlisi TOG / Eitim Departman Yneticisi Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimi / retim Grevlisi TOG / Adrese Byte Proje Koordinatr TOG / Genlik Aratrmalar Proje Asistan TOG / Adrese Byte Proje Koordinatr TOG / Genlik Aratrmalar Proje Asistan
Demir eneli Kadnlar Film Gsterimi Yrk Kurtaran Yrk Kurtaran Gkda Gktepe / Rengin Ergl / Serkan eliker Gkda Gktepe zlem Ezgin Yrk Kurtaran zlem Ezgin Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimi / retim Grevlisi Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimi / retim Grevlisi TOG / Adrese Byte Proje Koordinatr Bir nceki Dnem Proje Gnllleri TOG / Adrese Byte Proje Koordinatr TOG / Genlik Arat. Ve Sosyal li. Dep. Yneticisi Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimi / retim Grevlisi TOG / Genlik Arat. Ve Sosyal li. Dep. Yneticisi
66
12-17 Mart 2010 Adrese Byte Projesi Eitim Program

1
Cuma
Cumartesi
Beklentiler, Proje ve Program Tantm Ara Yurttalk
Pazar
Politikay Etkileme Ara zleme Yemek Neler Oluyor Hayatta? Ara Genlik Tarihi101
Pazartesi
Sal
aramba
Yzk Kardelii
Genlik Auresi Drbn
2 GR 3 4 Yemek
Ara Bana Ne Lazm? Yemek Kurumlar-1 Ara Kurumlar-2
Ara Acsyla Tatlsyla Deneyimler Yemek rg Ara Peki Ya Sonras?
Ara Yzk Kardelii Yemek Deerlendirme
Yemek Babil Kulesi Ara Savunuculuk rnekleri
Yemek
Yemek
Yemek
Yemek
Ho geldiniz, Tanma, Teknik Briefing Bilgilendirme
Altn Portakal; Demir eneli Kadnlar Film Gsterimi
BALIYORUUUZ!
Deerlendirme Deerlendirme Deerlendirme Deerlendirme
67
Ek III: Adrese Byte Eitim Deerlendirme Formu (12-17 MART 2010)
ETM DEERLENDRME FORMU Katlmyorum Kesinlikle Katlmyorum
Kesinlikle Katlyorum
Katlyorum
ETM
Eitim programna ayrlan zaman yeterliydi Eitim programnda yer alan konu balklar projenin amacna uygundu Eitim programndaki konular uygun yntem ve tekniklerle verildi Eitim programndaki uygulamalar konularn anlalmas asndan yeterliydi Eitim programnda kullanlan sunumlar eitim ieriine uygundu Proje uygulamasna ynelik rnekler yeterli saydayd Eitim sresince ara, gere ve dokmanlar verimli ve etkili kullanld Eitim program srasnda katlmmza, bilgi ve tecrbelerimizi paylamamza frsat verildi Eitim programnda yer verilmesini dndm konularn hepsine deinildi Yukarda eitimle ilgili yazm olduunuz baz cmlelere katlmyorum NK
68
Kararszm
OTURUMLAR
Ho geldiniz / Teknik Bilgilendirme I. GN Tanma Beklentiler Proje Tantm Program Tantm Yurttalk Babil Kulesi Savunuculuk rnekleri II. GN Politikay Etkileme Sakn zleme Neler Oluyor Hayatta? Genlik Tarihi 101 III. GN Genlik Auresi Bana ne Lazm? Kurumlar I Kurumlar II Altn Portakal IV. GN Drbn I Drbn II Acsyla Tatlsyla Deneyimler Peki ya Sonras? rg V. GN Yzk Kardelii Deerlendirme
69
Katlmyorum
ETMENLER
Eitmenler konu ile ilgili bilgi ve tecrbelerini eitime yanstabildiler Eitim konularn ak ve anlalr bir ekilde aktardlar Tm oturum boyunca, konuya ilginin srekliliini salayabildiler
Eitim sresince katlm tevik ettiler
Katlmclarla etkili iletiim kurabildiler
Eitim programn zaman izelgesine uygun olarak yrttler Yukarda eitmenlerle ilgili yazm olduunuz baz cmlelere katlmyorum NK
70
Kesinlikle Katlmyorum
Katlyorum
Kararszm
Katlmyorum
ORGANZASYON
Eitim programna katlmadan nce aldm bilgiler yeterliydi Eitim yerine ulamda hibir sknt yaamadm
Konaklama hizmetlerinden memnun kaldm
Yemeklerden memnun kaldm
Eitim salonu katlmc saysna uygun olarak seilmiti Eitim ortamnda dikkatimi datacak (ses, k, havalandrma vs.) unsurlar yoktu Organizasyon ekibinin katlmclara kar tutum ve davranlar ok olumluydu Organizasyon ekibinin sorunlara kar hassasiyeti ve sorun zme becerisi ok iyiydi Yukarda organizasyonla ilgili yazm olduunuz baz cmlelere katlmyorum NK
Kesinlikle Katlmyorum
Katlyorum
Kararszm
71
Bu drt gnn ardndan MUTLAKA SYLEMEM GEREKENLER.
Grlerinizi bizimle paylatnz iin teekkr ederiz
72
Ek IV: Adrese Byte zleme Formlar ADRESE BYTE AB OFS ZLEM FORMU A. Fiziki Koullar
A1. Ofis genlerin kolayca ulaabilecei bir yerde mi? Evet Hayr A2. Ofis niversite/kampsn neresinde?
A3. Ofis hangi gnler ak? (Birden fazla k iaretleyebilirsiniz) Pazartesi Sal aramba Perembe Cuma Cumartesi Pazar
A4. Hangi saatler ak? Giri ______ k ______ A5. rencilerin bekleyebilecekleri bir yer var m? Evet Hayr A6. Var ise sandalye mevcut mu? Evet Hayr A7.AB ofis binas engelli dostu mu? Evet Hayr
73
ADRESE BYTE AB OFS ZLEM FORMU B. Bilgiye Eriim

B1. Erasmus ve Genlik Pogram hakknda bilgilendirme toplantlar yaplyor mu? Evet Hayr B2. Erasmus ve Genlik Pogram hakknda bror/kitapk vs. veriliyor mu? Evet Hayr B3. Bilgi materyallerindeki bilgiler gncel mi? Evet Hayr B4. Barnma, ulam gibi erasmus program dnda bilgilendirmeler yaplyor mu? Evet Hayr B5. lgili internet sitelerinin adresleri veriliyor mu? Evet Hayr B6. Bilgilendirme iin ne kadar zaman ayrlyor?
B7. niversite rencisi olmayan kiilere de bilgi veriliyor mu? Evet Hayr B8. Blm ve fakltelerde ilgili/grevli kimseler var m? (Danman veya faklte ofisi gibi) Evet Hayr B9. Kapda AB ofisi tabelas var m? Evet Hayr B10. Ortam nasl?
74
ADRESE BYTE AB OFS ZLEM FORMU

B11. Duvarlarda bilgilendirici posterler var m? Evet Hayr
B12. AB projeleri danman, uzman nasl ulalabilecei ofis yeri saatleri hakknda gitmeden nce bilgi alnabiliyor mu? Evet Hayr B13. Nereden?
B14. Ayr kampuslarda fakltelerde ab danmanlk birimi bulunuyor mu? Evet Hayr C. Denetlenebilirlik ve Katlm C1. Erasmusa gidecek rencilerin seim kriterleri nelerdir?
C2. Bu kriterler yazl bir ekilde mevcut mu? Evet Hayr C3. renciler bu bilgiye internet zerinden ulaabiliyorlar m? Evet Hayr C4. Kimlik brakmaya gerek var m? Evet Hayr C5. AB ofisinde gnlllk yapmak mmkn m? Evet Hayr C6. Erasmusa gidecekler belirlenirken, kim karar veriyor? C7. renciler bu karar alma srecinde yer alabiliyor mu? Evet Hayr
75
ADRESE BYTE AB OFS ZLEM FORMU

D. Hizmet Kalitesi D1. Bilgiyi verenin yaklam nasl? Gen dostu mu?
D2. Ka kii alyor?
E. Toplumsal Cinsiyet E1. alanlarn cinsiyet dalm nasl? Kadn ______ Erkek ______ Toplam ______
E3.Erasmusa giden rencilerin cinsiyet dalm nasl? Kadn ______ Erkek ______ Toplam ______
76
ADRESE BYTE GENLK MECLS ZLEM FORMU

A. Fiziki Koullar A1. Genlik meclisine ulam zor mu? (Mesela hava karardnda gvenli ulalabilen bir yer mi? veya ehir merkezinden tek vastayla ulalabiliyor mu?) Evet Hayr A2. Genlik meclisi hangi gnler ak? (Birden fazla k iaretleyebilirsiniz) Pazartesi Sal aramba Perembe Cuma Cumartesi Pazar A3. Genlik meclisi hangi saatler ak? Giri ______ k ______ A4. Toplant meknlar olarak nereler kullanlyor?
A5. Meclis binas engelli dostu mu? Evet Hayr B. Bilgiye Eriim B1. Yereldeki gazete, dergi ve TV kanallarnn meclisten haberi var m? Evet Hayr B2. Dzenli olarak basna bilgilendirme yaplyor mu? Evet Hayr
77

B3. renci birlikleriyle (ilk ve orta retim)/stklarla/dier genlerle iletiime geiliyor mu? Evet
Hayr B4. nternet sitesi var m? Evet Hayr C. Denetlenebilirlik ve Katlm C1. Nasl bir rgtlenme yaps var? (Bakan, alma gruplar, vs)
C2. Genlik meclisine ye olma artlar nelerdir? (Her isteyen meclise ye olabiliyor mu? Kriterler var m?)
C3. Ynetim Kurulu var m? Evet Hayr C4. Nasl seiliyor?
C5. Yrtme Kurulu var m? Evet Hayr C6. Yrtme kuruluna benzer baka yaplar var m? Evet Hayr C7. Kent Konseyi ile genlik meclisinin ilikisi nedir?
C8. Genlik Meclisinin ye says nedir? C9. Toplantlar dnda genlik meclisi baka tr aktiviteler yapyor mu? (Gnll projeler gibi) Evet Hayr
78

C10. Gnll yaplanmas nasl?
C11. Ulusal Genlik Parlamentosu ile genlik meclisinin ilikisi nasl?
C12. Meclise ait bir ofis ve alanlar var m? Evet Hayr C13. Ka kii alyor?
C14. alanlarn cretlerini kim karlyor?
C15. Sigortalar var m? Evet Hayr C16.alanlar nasl seiliyor?
C17. Belediye ne kadar katk salyor?
C18. Belediyeler sadece maddi katk m salyor? Evet Hayr C19. Genlik meclislerinin yaps iktidara gre farkllk gsteriyor mu? Evet Hayr C20. Genlik meclislerinde karara katlabiliniyor mu? Evet Hayr
79

C21. Genlik meclislerinde alnan kararlar uygulanabiliyor mu? Evet Hayr C22. Proje gelitirme sreleri nasl gelitiriliyor? Kimler dhil ediliyor?
C23. Gnlllerin kiisel geliimlerine ynelik neler yaplyor?
C24. Belediyenin sizi desteklediinden bahsettiniz peki sizin zerinizde bu nedenle siyasi bir bask var m?
C25. Peki yabanc uyruklular ve Mslman olmayanlar ve farkl dinlere mensup kiilerde katlabilir mi?
D. Hizmet Kalitesi D1. Meclis genel kurulu toplanyor mu? Evet Hayr D2. Eer toplanyorsa ne kadar sklkla toplanyor? Haftada bir Ayda bir ayda bir Alt ayda bir Dier D3. Hedef kitle nedir?
D4. almalar hangi erevede yaplyor?
D5. Peki 400 yede aktif olursa yinede sayy snrlandrr msnz? Evet Hayr
80

E. Toplumsal Cinsiyet E1. Genlik meclisine ye olanlarn cinsiyet dalm nasl? Kadn ______ Erkek ______ Toplam ______
E2. Ynetim kurulu bakan kadn m? Evet Hayr E3. Ynetim kurulundaki kiilerin cinsiyet dalm nasl? Kadn ______ Erkek ______ Toplam ______ E4. Yrtme kurulunun bakan kadn m? Evet Hayr E5. Yrtme kurulundaki kiilerin cinsiyet dalm nasl? Kadn ______ Erkek ______ Toplam ______
81
ADRESE BYTE GENLK MERKEZ ZLEM FORMU

A. Fiziki Koullar A1. Merkez hangi saatler arasnda alyor? Giri ______ k ______ A2. Merkez haftasonlar ak m? Evet Hayr A3. Merkez nerede?
A4. Kendi binas var m? Evet Hayr A5. Ulam nasl?
A6. Hava karardnda gvenli ulalabilen bir yer mi? Evet Hayr A7. ehir merkezinden tek vastayla ulalabiliyor mu? Evet Hayr A8. Bahesi var m? Evet Hayr A9. Merkezin iinde beklenecek bir yer var m? Evet Hayr A10. Bekleme yerinde oturmak iin sandalyeler mevcut mu? Evet Hayr
82

A11. Gnlllerin vakit geirebilmeleri iin ayrlm bir yer var m? Evet Hayr A12. Merkez binas engelli dostu mu? Evet Hayr A13. Gnlllerin etkinlik yapabilecekleri atlye salonlar var m?
A14. Salon varsa geni mi? Evet Hayr A15. Tuvalet var m? Evet Hayr A15. Tuvalet var ise temiz mi? Evet Hayr B. Bilgiye Eriim B1. Kapda Genlik Merkezi tabelas var m? Evet Hayr B2. Daha fazla bilgi iin bror, kitapk benzeri belge veriliyor mu? Evet Hayr B3. (Bu tr bilgilendirme materyalleri veriliyorsa) talep edince mi yoksa talep etmeden de veriliyor mu? Evet Hayr B4. Merkezin ii nasl?
83

B5. Duvarlarda projelerle ilgili, genleri bilgilendirmek iin posterler var m? Evet Hayr B6. Gncellenen bir bilgilendirme panosu mevcut mu? Evet Hayr B7. Yereldeki gazete, dergi ve TV kanalallarnn merkezden haberi var m? Evet Hayr B8. Dzenli olarak basna bilgilendirme yaplyor mu? Evet Hayr C. Denetlenebilirlik ve Katlm C1. Merkeze nasl ye olunuyor ?
C2. yelik kriterleri var m? Evet Hayr C3. yelerin ykmllkleri mevcut mu? Evet Hayr C4. Ya aral nedir?
C5. Her gelen genci kabul ediyorlar m? Evet Hayr C6. Yaplacak etkinliklere nasl karar veriliyor?
84

C7. Katlm mekanizmalar nasl iliyor?
C8. Genlik merkezi yelerinin katld dzenli toplantlar yaplyor mu? Evet Hayr C9. Genlik merkezi kendini nasl finanse ediyor?
C10. Genlik Merkezinin bir danma kurulu var m? Evet Hayr C11. Genlik merkezinin genlere sunduu etkinlikler nelerdir?
C12. Genlik merkezi genlerin katlm iin neler yapyor?
C13. Lider ve yneticilerin seim ekli nasldr?
C14. Liderlerin ka spor kkenli?
C15. Madde bamls, eski hkml genler v.b. Genlik merkezlerinde gnlllk yapabiliyor mu? Evet Hayr D. Hizmet Kalitesi D1. Merkezde ka kii alyor?
D2. Lider ve reticilerin sigortas var m? Evet Hayr
85

D3. alanlarn ya ortalamas nedir?
D4. alanlarn davranlar, ye olmak isteyenlerin yalarna, d grnmlerine vs. gre deiiyor mu? Evet Hayr D5. Lider kiilerin ya ortalamas nedir?
D6. Yaplan kurslar, aktiviteler genlerin ihtiyacna cevap veriyor mu? Evet Hayr E. Toplumsal Cinsiyet E1. Merkezde alanlarn cinsiyet dalm nasl? Kadn ______ Erkek ______ Toplam ______ E3. Liderlerin cinsiyet dalm nasl? Kadn ______ Erkek ______ Toplam ______ E3. Liderlerin cinsiyet dalm nasl? Kadn ______ Erkek ______ Toplam ______
86
ADRESE BYTE SKS - MEDKO ZLEM SORULARI

A. Fiziki Koullar A1. Kulplerin ayr odalar var m? Evet Hayr A2. Bir kulbn odas olmas iin yerine getirmesi gereken bir kriter var m? Evet Hayr A3. Cevap EVET ise bu kriterler nelerdir? A4. Bir oda ka kulp tarafndan kullanlyor? (Birden fazla k iaretleyebilirsiniz) 1 2 3 4 5 6 7 ve daha fazla A5. Kulp odalar hangi saatler arasnda kullanlabiliyor? Evet Hayr
A6. Kulp odalarnda internet balants mevcut mu? Evet Hayr A7. Etkinlikler iin niversitenin imkanlarndan yararlanlabiliyor mu? (spor salonunu kullanmak, toplant salonunu kullanmak gibi) Evet Hayr A8. SKS / Medikonun alma saatleri nelerdir? Balang ______ Biti ______
87

A9. SKS / Medikoda ka kii alyor? Kadn ______ Erkek ______ Toplam ______ A10. Kapda SKS / Mediko tabelas var m? Evet Hayr A11. Beklenecek yer var m? Evet Hayr A12. Engelliler iin zel bir uygulama var m? Evet Hayr A13. Medikoya bal rencilerin yararlanabilecei bir sosyal tesis var m? Evet Hayr A14. niversiteyi tantc ve aydnlatc bilgiler veren etkinlikler dzenleniyor mu? Evet Hayr A15. rencilerin barnma ihtiyacna ynelik ne gibi olanaklar var? renci yurtlaryla ilgili bilgiyi renciye salyor mu? Evet Hayr A16. Kampuslar aras veya kampus uzaktaysa merkezi yerlere ulam salanyor mu? Evet Hayr A17. Her renci bu hizmetten yararlanabiliyor mu? Evet Hayr A18. Bu hizmet cretli mi? Evet Hayr
88

A19. Spor tesisleri mevcut mu? Evet
Hayr A20. Spor tesisleri gnn hangi saatlerinde kullanlabiliyor? Evet
Hayr A21. Spor tesislerinde yrtlen faaliyetler nelerdir?
A22. Farkl kampuslarda ayr spor tesisleri var m? Evet Hayr A23. Her renci kullanabiliyor mu? Evet Hayr B. Bilgiye Eriim B1. Kulp / topluluk / grup kurma sreleri yazl biimde bir yerde mesela internet sitesinde mevcut mu? Evet Hayr B2. Kulp / topluluk / grup kurmak iin nereye bavuruluyor?
B3. Kulpler ynetmelii var m? Evet Hayr B4. Bu ynetmelik internette mevcut mu? Yada yazl olarak ulalabiliyor mu? Evet Hayr
89

B5. Klp kapatma kriterlerine internetten ulalabiliyor mu? Evet Hayr B6. Medikoda daha fazla bilgi iin dkmantasyon veriliyor mu? (bror, kitapk vs.) Evet Hayr B7. Duvarlarda bilgilendirme posterleri var m? Evet Hayr B8. Medikonun web sayfas var m? Evet Hayr B9. Tabelalar yeterli mi? Evet Hayr B10. Afi vb. bilgilendirme materyalleri kullanlyor mu? Evet Hayr
B11. Kurs, sergi, konferans, tiyatro vb. aktivitelere ilikin bilgiler yazl biimde bir yerde mesela internet sitesinde mevcut mu? Evet Hayr B12. niversiteyi tantc ve aydnlatc bilgiler veren etkinliklere ilikin bilgiler yazl biimde bir yerde mesela internet sitesinde mevcut mu? Evet Hayr C. Denetlenebilirlik ve Katlm C1. niversitede toplam ka kulp var?
________
C2. Bu kulplerin faaliyet alanlar nelerdir?
90

C3. Kulplere ye toplam renci saysna ulalabiliyor mu? Evet Hayr C4. Kulpler en az ka kii ile kurulabiliyor? ________
C5. Topluluk kurmak iin not ortalamas aranyor mu? Evet Hayr C6. Danman hoca olmas gerekiyor mu? Evet Hayr C7. Danman hocay kim belirliyor? ________
C8. stenilen konuda kulp kurulabiliyor mu? Evet Hayr C9. Kulp tz nasl hazrlanyor?
C10. niversitenin kulp tzne mdahalesi mevcut mu? Evet Hayr C11. Dier topluluklarla beraber etkinlik yaplabiliyor mu? Evet Hayr C12. renci Kulpleri Birlii ne yapyor?
91

C13. renci Kulpleri Birliinin ynetimle ilikisi nasl?
C14. Birlik bakan, ynetim kurulu, denetleme kurulu nasl seiliyor?
C15. Kulpler nereye bal?
C16. Kulpler herhangi bir yere rapor veriyorlar m? Evet Hayr C17. Evet ise nereye raporlama yapyorlar?
C18. Kulplere finansman salama sistemi nedir?
C19. Kulplere saplanacak finansmann kriterleri belli mi? Evet Hayr C20. Finansman kararn kim alyor?
C21. Kulplerin etkinlikleri iin izin sistemi nedir ve kriter nelerdir?
92

C22. niversitede renci olup hibir kulbe ye olmayan renciler etkinlik dzenleyebiliyor mu? Evet Hayr C23. Kulp kapanma kriterleri nelerdir?
C24. Kapatma kararn kim alr?
C25. Ayn amaca ynelik birden fazla kulp kurulabiliyor mu? Evet Hayr C26. Bir renci konseyi var m? Evet Hayr C27. Temsilci seimleri nasl yaplyor?
C28. Kapanan kulbn tekrar alma imkan var m? Evet Hayr C29. niversite rencilerinin SKS / Mediko gibi yerlerde gnlllk yapma imkanlar var m? Evet Hayr C30. niversite rencilerinin SKS / Mediko gibi yerlerde maal asistan rencilik yapma imkanlar var m? Evet Hayr C31. rencilerin bo zamanlarn deerlendirmelerine ve yetenek ve ilgi alanlarna ynelik ne gibi faaliyetler yaplyor? (Kurs, sergi, konferans, tiyatro, )
93

C32. Bu faaliyetler cretli mi? Evet Hayr C33. Spor tesislerinin kullanm rencilere cretli mi? Evet Hayr C34. Spor tesislerinin kullanm iin ne gibi artlar aranyor?
D. Hizmet Kalitesi D1. Kulp kurmak isteyen genlerle ve kulplerde aktif olan genlerle kim alyor?
D2. Bu kiinin birikimi nedir?
D3. Genlere kar yaklam nasl?
D4. SKS yapmakla ykml olduu hizmetleri veriyor mu? (afi, fotokopi, tirt) Evet Hayr D5. Brokrasi yznden iler yava yryor mu? Evet Hayr D6. SKS / medikoda bilgilendirme iin ne kadar zaman ayrlyor?
94

D7. Bilgilendirme yapan kiinin yaklam nasl? Gen dostu mu? Evet Hayr D8. niversitede sosyal etki aratrmas yaplyor mu? (Psikolojik sorunlara ynelik) Evet Hayr
D9. rencilere sahip olacaklar meslee ilikin i imkanlarndan haberdar etmek iin faaliyetler yaplyor mu? Evet Hayr D10. Kariyer Planlama Merkezi var m? Evet Hayr E. Toplumsal Cinsiyet E1. Kulplere ye toplam rencilerin ka kadn ka erkek? Kadn ________ Erkek ________ Toplam ________ E2. Salk Merkezinde alan personel says nedir? Kadn ________ Erkek ________ Toplam ________ F. Salk Hakk F1. niversitede genlere ynelik bir salk merkezi var m? Evet Hayr F2. Salk Merkezinde hangi poliklinikler var?
95

F3. rencinin tedavi olabilmesi artlar aranyor mu? Evet Hayr F4. Evet ise bu gvenceler neler? (SSK, Ba kur gvenceleri veya salk karnesi gibi)
F5. rencilere ila, gzlk gibi ihtiyalarn salamak zere ne gibi hizmetler sunuluyor?
F6.rencilere ynelik rutin salk kontrolleri yaplyor mu? Evet Hayr F7. Yaplyorsa ne sklkta?
G. Eitim Hakk G1. Burs olanaklar var m? Evet Hayr G2. Ka kiiye burs salanyor? Evet Hayr
G3. Burs olanaklar konusunda bilgilendirme ve ynlendirme konusunda ne gibi almalar var?
96
ADRESE BYTE YURT ZLEM FORMU

A. Fiziki Koullar A1. Yurt giri-k saatleri nedir? Giri ______ k ______ A2. Yurtta ki tm odalar ayn m? Evet Hayr A3. Ka kiilik odalar mevcut? 1 2 3 4 5 6 7 ve daha fazlas A4. Yurt okula yakn m? Evet Hayr A5. Yurt ehir merkezine yakn m? Evet Hayr A6. alma salonlar nasl?
A7. Sandalye, masa, dolap says nasl yeterli mi? Evet Hayr A8. Televizyon, radyo, gazete, dergi bulunan yerler var m? Evet Hayr A9. Yurtta snma problemi var m? Evet Hayr
97

A10. Yurtta scak su problemi var m? Evet Hayr A11. Yemekhaneler, kantinler saat kaa kadar ak? ________
A12. Yurt binas engelli dostu mu? Evet Hayr B. Bilgiye Eriim B1. Yurtla ilgili bilgi edinmek iin bir oryantasyon program sz konusu mu? Evet Hayr B2. Yurtta cretsiz olarak internet eriimi mevcut mu? Evet Hayr B3. Yurttaki bilgi / duyuru panolar var m? Evet Hayr B4. Yurttaki bilgi / duyuru panolarndan niversitedeki ve / veya ehirdeki sosyal aktiviteler (toplant, konser, tiyatro, gsteri vs.) renebiliyor mu? Evet Hayr B5. Yurda yerlemek iin bekleyen renciler kanc yedek olduklarn biliyorlar m? Evet Hayr C. Denetlenebilirlik ve Katlm C1. Yurda giri k saatleri neye gre belirleniyor?
C2. Yurttan kta izin alma sreci nasl?
98

C3. Yurt iinde uygulanan sosyal, kltrel, sportif faaliyetler var m? Evet Hayr C4. Varsa neler?
C5. Nasl gerekleiyor?
C6. Talep nasl?
C7. Yurtta mesai saatleri nasl? Balang ______ Biti ______
C8. Yurtta mesai saatlerine uyuluyor mu? Evet Hayr C9. Yurtta gvenlik sistemi nasl?
C10. renci giri k nasl gerekleiyor?
C11. Yurtta renci temsilcisi var m? Evet Hayr C12. renci temsilcisi varsa nasl seiliyor?
99

C13. Yurtta bir etkinlik yapmak iin nasl bir yol izleniyor?
C14. Genlerin bu konuda sz sahibi mi? Evet Hayr C15. Yurt ierisinde uygulanan klk kyafet ynetmelii var m? Evet Hayr C16.Disiplin ynetmelii var m? Evet Hayr C17. Disiplin ynetmelii konusunda herkes bilgilendiriliyor mu? Evet Hayr C18. Yurtta alan personel gen dostu mu? Evet Hayr
C19. Yurtta mahremiyete sayg gsteriliyor mu? (odalar aranmas, eyalarn kontrol edilmesi vs.) Evet Hayr C20. Yurtta renciler arasnda gruplamalar var m? Evet Hayr D. Hizmet Kalitesi D1. Yurtta kalan renci says ka? Kadn ____ Erkek ____ Toplam ____
100

D2. Yurtta alan personel says ka? Kadn _____ Erkek _____ Toplam ____
D3. Yurt personeli hizmet ii eitim alyor mu? Evet Hayr D4. Yurtta rehberlik ve danmanlk hizmetleri var m? Evet Hayr D5. Bu hizmetler varsa nasl iliyor?
D6. Yurttaki ortak kullanm alanlar temiz mi? Evet Hayr D7. rencilerin kald odalar dzenli olarak yurt grevlileri tarafndan temizleniyor mu? Evet Hayr D8. Yurtta yemek kyor mu? Evet Hayr D9. Yurtta kan yemekler kalite ve eit asndan dier iletmelerle karlatrlnca yeterli mi? Evet Hayr D10. Yurtta kan bir n yemein fiyat ka lira?
_________ TL
D11. Yurda dardan yiyecek sokulmas yasak m? Evet Hayr
101

D12. Yurdun yaknlarnda genlerin vakit geirecei alanlar mevcut mu? Evet Hayr
D13. Genlerin yurtta vakit geerebilecei alanlar mevcut mu? (kafeterya, internet kafe, ktphane vs.) Evet Hayr D14. Yurtta aadakiler mevcut mu? (Birden fazla k iaretleyebilirsiniz) Lokanta Kantin Kafetarya amarhane Ayakkab Tamircisi Kuru Temizleme Krtasiye Fotokopi
Kuafr / Berber D15. Yurt ynetiminin rencilerin farkl ihtiya, istek, beklentilerine yaklamlar nasl? Olumlu Olumsuz D16. Yurdun fiziki yaps, sosyal donat alanlar yeterli mi? Evet Hayr D17. Yurda giri iin yaplan mali szleme k durumunda ne gibi yaptrmlar getiriyor?
D18. Odalarda priz var m? Evet Hayr
102

E. Toplumsal Cinsiyet E1. Yurda giri k saatleri kadn ve erkek renciler iin ayn m? Evet Hayr E2. Yurtta uygulanan kurallar kadn ve erkek rencilere gre farkllk gsteriyor mu? Evet Hayr E3. Kadn yurtlarnda katlara erkek personel kyor mu? Evet Hayr E4. Erkek personel katlara kyorsa bu konuda anons yaplyor mu? Evet Hayr F. Salk Hakk F1. Salkla ilgili acil bir durumda bavurabilecek bir salk grevlisi yurtta her zaman mevcut mu? Evet Hayr
F2. Salkla ilgili acil bir durumda kullanlabilecek salk ekipman yurtta her zaman mevcut mu? Evet Hayr F3. Bulac hastalk durumunda zel bir uygulama var m? Evet Hayr G. Barnma Hakk G1. Yurtta engelliler iin barnma sz konusu mu? Evet Hayr G2. Gayrimslim / deiim program ile gelen genler yurtta barnabiliyor mu? Evet Hayr
103

G3. renciler yaz okuluna geldii zaman yurtta kalabiliyor mu? Evet Hayr
G4. Baz genlerin barnmas iin zel koullar uygulanyor mu? (ehit aileleri, engelli genler vs...) Evet Hayr G5. YURTKUR kimlii ile baka yurtlarla kalmaya izin veriliyor mu? Evet Hayr
Ek V: Adrese Byte Ara Eitim Program Katlmc Listesi (15-18 Temmuz 2010)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
AD- SOYAD
Hazal Tutkan Hseyin Parlar Berem etin Ahmet lhan Eray Demirel Naz Kirazl Belks Kaya Esra Nevcihan Altun Sevgi Aksoy Yahya Mendi Gamze Mandik Zafer Dost Mesut ztrk Mustafa Diner Hasan iek
RGTLENME
stanbul Erzurum Kilis Hatay Trabzon Mula Kocaeli Konya zmir Adana Ankara Samsun Aksaray Malatya Kars
104
Ek VI: Adrese Byte Ara Toplant Eitim Program (15-18 Temmuz 2010) 15-18 Temmuz Adrese Byte Ara Toplant Program Perembe Cuma
Proje Ekibi Teknik Aktarm Ara zleme Metodumuz neydi? lk Dnem zleme ktlarnn Analizi le Yemei Siz Nasl Yaptnz? (Deneyim Aktarm)
Cumartesi
Projede Durum Ne? nmzdeki Dnem (Takvim) Ara
Pazar
zleme ve deerlendirme Ara zleme ve deerlendirme-2
Nasl rgtleniriz? Saha Departman Destei
GEL
le Yemei
le Yemei
zleme Metodunda Standartlamak
GD
Ek VII: Adrese Byte alma Ziyaretleri Katlmc Listesi

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
AD- SOYAD
Mehmet Can Simge Snmez Baar Kaya Esra Karakl Akn Kilis Elif nce Emre Ycedal Hseyin enol Parlak Aysu Ta dris Alp Hasan Bilgin Atakan Tembel Lami sge Alper Serdar Buket Kayaolu
RGTLENME
Malatya Ankara stanbul Konya Trabzon Samsun Erzurum zmir Kars Aksaray Mula Kilis Adana Kocaeli Hatay
105
Ek VIII: Adrese Byte alma Ziyaretleri Program (22-26 Eyll 2010) aramba Perembe Cuma Cumartesi Pazar
09:30-10:30 * Neden alma ziyareti? * Hangi kurumlar ve izleme konusunda ne yapyorlar? * Haritada neredeler? (2010 Gnll Program Ofisi Halep Pasaj)
09:00-10:00 Gne Balang (2010 Gnll Program Ofisi Halep Pasaj)
09:00-10:00 Gne Balang (2010 Gnll Program Ofisi Halep Pasaj)
09:30-12:00 Adrese Byte Bundan sonra (TOG Ofis)
11:00-12:30 Uluslar aras Af rgt Cennet zcmert (Talimhane Ofis) GEL
10:00-12:00 Kadnn nsan Haklar ehnaz Kymaz Baheci (Gmsuyu Ofis)
10:00-12:00 TESEV Hale Akay (iirci Kafe)
13:30-14:45 Deerlendirme (TOG Ofis)
le Yemei
14:00-15:00 Doa Dernei (engelky Ofis) Derya Engin ------------13:00-14:30 KONDA Bekir Ardr (Gayrettepe-ili Ofis) 16:00-17:30 Kamu Harcamalarn zleme Platformu Nurhan Yentrk (Dolapdere-Santral) 19:30-20:45 * Hogeldiniz * Tanma * Adrese Byte * Lojistik (TOG Ofis)
13:00-15:00 TSEV (Baak Etkin ve Zeynep meydanolu) (karakydeki sabanci binas)
13:00-15:00 Sosyal Deiim Dernei Levent ensever Cengiz Alan
16:00-17:30 ERG Batuhan Aydagl (Karaky-SA letiim Merkezi)
16:00-18:00 OA (santraldeki E-3) 18:3019:00 Ksa Deerlendirme (2010 Gnll Program Ofisi) --------20:00-21:30 Etkinlik
DN
Akam Yemei
18:00-19:30 Deerlendirme Toplants (2010 Gnll Program Ofisi)
18:00-19:30 Deerlendirme Toplants (2010 Gnll Program Ofisi)
106
Ek IX: Adrese Byte Final Toplants Katlmc Listesi

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29
AD- SOYAD
Baar Kaya Fulya Korkan Gamze Mandik Bulut nc Cem Ylmaz Aycan ahin Alper Serdar Aydn Sargl Serkan Dndar Hasan Bilgin zgn Kyba Bekir Kra Dilay Duman Buket Kayaolu Atilla Ylmaz Adnan Turan Mihail Atik Kbra Glhas etin Bitmez Ayegl Danac Aysu Ta Fedai Ekinci dris Alp Mehmet Kaya Bilal Dnmez Akn Kilis Eray Demirci Arzu Uluta Sebiha Kkal
RGTLENME
stanbul stanbul Ankara Ankara zmir zmir Kocaeli Kocaeli Mula Mula Adana Adana Hatay Hatay Kilis Kilis Malatya Malatya Erzurum Erzurum Kars Aksaray Aksaray Konya Samsun Trabzon Trabzon Edirne Edirne
107
Ek X: Adrese Byte Final Toplants Program (20-23 Ocak 2011)

1
Perembe
Cuma
HKAYEN ANLAT! Kahve Aras BR ZAMANLAR ADRESE BYTE NEYM? BR ZAMANLAR ADRESE BYTE NASILMI? le Yemei BULDUKLARIMIZ NE SYLYOR-1 Kahve Aras BULDUKLARIMIZ NE SYLYOR-2
Cumartesi
SAVUNCULUK VE LOB NEDR? Kahve Aras NEDEN ADRESE BYTE? NEDEN ADRESE BYTETE LOB? le Yemei LOB PROGRAMI VE KURUMLAR Kahve Aras LOB YAPMAK
Pazar
PROJEDE SON VRAJ Kahve Aras
2 GEL
ODAK GRUP DEERLENDRME
3 4 Akam Yemei
le Yemei DEERLENDRME VE KAPANI Kahve Aras
GD
Akam Yemei
Akam Yemei
AILI
FLM GECES
PART M YAPSAK?
108
Ek XI: Adrese Byte Lobi Maratonu Katlmc Listesi

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
AD- SOYAD
Gkhan Yay Fulya Korkan Gamze Mandik Bulut nc Cem Ylmaz Aycan ahin Alper Serdar Aydn Sargl Serkan Dndar Hasan Bilgin zgn Kyba Dilay Duman Atilla Ylmaz Adnan Turan Mihail Atik Kbra Glhas etin Bitmez Emre Ycedal Aysu Ta Fedai Ekinci dris Alp Mehmet Kaya Bilal Dnmez Akn Kilis Eray Demirel Arzu Uluta Sebiha Kkal
RGTLENME
stanbul stanbul Ankara Ankara zmir zmir Kocaeli Kocaeli Mula Mula Adana Hatay Kilis Kilis Malatya Malatya Erzurum Erzurum Kars Aksaray Aksaray Konya Samsun Trabzon Trabzon Edirne Edirne
109
PROJE FAALYETLER VE KAVRAMSAL TARTIMALAR METN

Volkan Akku, Proje Uzman
1. Adrese Byte Projesinin kavramsal dayanaklar nelerdir? 2. Proje Faaliyetleri sresince yrtlen tartmalar ve ierikler nelerdir? 3. Nedenleri ve nasllaryla proje faaliyetleri ve ierikleri nelerdir? Sorularna cevap verilmeye allacaktr.
Adrese Byte, katlmc izleme yntemini kullanarak genlerin hizmet aldklar kurumlar izledikleri bir savunuculuk projesidir. Katlmc izleme metodunu kullanarak genlerin znesi olduklar deneyimleri elle tutulur veriler haline getiren proje, alma ziyaretleri ve lobi maratonu gibi faaliyetlerle bu verileri muhataplaryla buluturarak bir savunu faaliyeti zellii kazanmtr. Proje fikrinin ilk olutuu dnem ve fikrin olgunlama sreciyle ilgili bilgiye projenin 2008 raporundan20 ulalabilir. Proje sreci hakknda daha ayrntl bilgiye ulamak iin projenin internet sitesine21 bavurulabilir. Bu metin, Adrese Byte fikrinin kavramsal dayanaklarna, proje faaliyetleri sresince yaplan tartmalara, bu faaliyetlerin hangi teorik/kavramsal gerekelerle ve hangi nedenle bu muhatap kii/ kurumlarla yrtldne dair bilgiler iermektedir. Metnin bundan sonraki ksmnda genel hatlaryla:
20 detayl bilgi iin baknz: http://www.scribd. com/doc/30852850/Adrese-Buyutec-2008Pilot-Proje-Raporu 21 detayl bilgi iin baknz: http://www. adresebuyutec.net
ADRESE BYTE PROJESNN KAVRAMSAL DAYANAKLARI NELERDR?

Adrese Byte fikrinin temel dayana, genlerin, grece ansl bir aznlk olan niversite rencileri dahil, temsiliyetleri ve sosyal haklar olan hizmetlere eriimleri anlamnda dezavantajl bir grup olarak ele alnmas ile balar. Hemen her farkl kaynakta farkl tanmlar ve farkl ya aralklar olan genlikle ilgili alg gelecein bireyleri olmaktan teye gitmez. te yandan genlerin, insan haklaryla, sosyal haklaryla ve yaam pratiklerinde zel ihtiyalaryla ilgili tartmalar yrten kurumlar, maalesef hak temelli faaliyetler yrten sivil toplum kurulular ve genlik rgtleri ile snrldr. Nerede ve hangi ekilde tanmlanyor olursa olsun, genlerin temsiliyeti ve hak talepleriyle ilgili mekanizmalarn ilerlii tartmaya aktr. Bu temsiliyet sorunu parlamenter sistemde kendine yer bulabilen gen bireylerin says, genler adna karar vermekle sorumlu yetkililerin ya ortalamalar, yerel ve ulusal dzeydeki katlm mekanizmalarnn ilerlii gibi birok problem ile su yzne kmaktadr.
110
Sonu olarak, sosyal devlet ile gen bireyler arasndaki szlemenin ilerlii ile ilgili, derinlikli bir tartmayla yz yzeyiz. nsan haklar ve sosyal haklar tartmasn ihtiya temelli bir dzlemde ele almak ve konuyla ilgili verileri grnr klmak, genlere salanan hizmetlerin nitelii ve yeterlilii konusunda bir fikir edinmemize n ayak olacaktr. Adrese Byte projesinin bir fikir olarak ortaya kt gnden bu gne dayand temel nokta, birey-devlet arasnda gerekleen szleme kapsamnda sunulan hizmetlerin yeterli ve iler olup olmad bilgisine ulamaktr. Trkiyedeki durumda, projenin izleme faaliyetlerine konu olan kurumlarn verdii hizmetler konusunda, genlerin deneyimleri de gz nne alndnda baz problemler olduu aka grlebilmektedir. Adrese Byte projesi, temsili demokrasi pratii zerinden kendilerine sunulan hizmetler ile ilgili taleplerini iletmek konusunda eitli problemlerle karlaan genlerin, kendi taleplerini ortaya koyabilmeleri iin bir savunuculuk faaliyeti olarak kurgulanmtr. Projenin katlmc demokrasiyi n plana karan yaps, temsili demokrasinin homojen bir gelecein bireyleri grubu olarak grd ve ska grmezden geldii genlerin, karar mekanizmalarna ve hayatlarn birinci dereceden etkileyen politikalara katlmlarn salamak anlamnda nemli bir yerde durmaktadr. Katlm arac olarak gnlllk ve savunuculuk zemininden yola kan proje, bir savunuculuk arac
olarak katlmc izleme metodunu kullanmaktadr. Ksaca, katlmc izleme metodu ile birlikte, temsiliyetleriyle ve temel sosyal haklarnn salanmasyla ilgili syleyecek szleri, talepleri ve nerileri olan genler, topladklar verileri bir savunuculuk arac olarak ilgili kurumlara iletme frsat bulmulardr. 2010 Ocak ayndan bu yana devam eden projede genler politik taleplerinin ve nerilerinin znesi olarak, baz ortak ihtiyalar iin temsiliyet arayan aktivistler olarak projede yer aldlar. Bu kitabn giri blmnde: Bakalar Adna Karar Verme, Savunuculuk ve Hizmet, Deneyim ve Deneyim zerine Savunuculuk gibi baz balklarla ilgili bilgilere ulaabilirsiniz.
PROJE FAALYETLER VE YRTLEN TARTIMALAR

Adrese Byte Proje Eitimi: Neden Adrese Byte Eitimi?
Kavramsal zeminini, bir savunuculuk faaliyeti olarak, izleme yntemi zerine oturtmu olan projenin balangcnda kurgulanan eitimin esas amac, projeyi yrtecek olan gnlllerle yurttalk, katlm, savunuculuk ve katlmc izleme yntemi balklar altnda tartmalar yrtmekti. Bu erevede yaplmaya allan tartmann ve politik olarak ortaya konan almann desteklenmesi iin gen gnlllerin konuyla ilgili bilgi, beceri ve kanaatlerini olumlu etkileyecek bir balang eitimine ihtiya duyuldu. te yandan Trkiye zelinde de olduka yeni bir metot olan izleme ile ilgili yrtlen pilot almadan edinilen deneyimi aktararak
111
12-17 Mart 2010 Adrese Byte Projesi Eitim Program

1
Cuma
Cumartesi
Beklentiler, Proje ve Program Tantm Ara Yurttalk
Pazar
Politikay Etkileme Ara zleme Yemek Neler Oluyor Hayatta? Ara Genlik Tarihi101
Pazartesi
Sal
aramba
Yzk Kardelii
Genlik Auresi Drbn
2 GR 3 4 Yemek
Ara Bana Ne Lazm? Yemek Kurumlar-1 Ara Kurumlar-2
Ara Acsyla Tatlsyla Deneyimler Yemek rg Ara Peki Ya Sonras?
Ara Yzk Kardelii Yemek Deerlendirme
Yemek Babil Kulesi Ara Savunuculuk rnekleri
Yemek
Yemek
Yemek
Yemek
Ho geldiniz, Tanma, Teknik Briefing Bilgilendirme
Altn Portakal; Demir eneli Kadnlar Film Gsterimi
yaygnlatrmak ve genleri znesi olduklar bu proje srecine katmak iin bu formatta bir eitime ihtiya vard. Bu teorik tartmalar yrterek ve izleme metodu konusunda donanm kazanarak eitimden ayrlacak olan proje gnlllerinin, projenin ilerleyen aamalarnda alma ziyaretleri ve lobi maratonu gibi faaliyetler zerinde belirleyici etkileri olmas planlanmt.
Eitim Metodolojisi ve Kavramsal/ Teorik erik
Projenin izleme faaliyetlerini gerekletirerek deneyimlerini raporlayacak olan gen gnlller iin kurgulanan eitimin kavramsal ak, yurttalk ve sosyal haklar zemini zerine kuruldu. Kendi yerellerinde kamu kurumlarn izleyecek olan gen gnlllerle birlikte tartlan ilk konu bu kavramsal balamda yurttalk bal oldu. Proje koordinasyon ve eitim ekibi bu kavramsal tartmann eitlik ve akranlk erevesinde
112
BALIYORUUUZ!
Deerlendirme Deerlendirme Deerlendirme Deerlendirme
yaplabilmesi iin formel olmayan (nonformal) yntemleri22 ve akran eitimi23 modelini kullanmay tercih etti. Projenin hak temelli yaklamndan yola karak yurttalk, devletle yaplan bir szleme olarak ele alnd. Bu szleme erevesinde devlet, yurttalarnn ihtiyalarn, vergi sistemi ile salad kaynaklar kullanarak, her grubun zel ihtiyalarn da kapsayacak biimde karlamakla ykmldr. Btn bu tartma insan haklar temelinde ekillenen ve haklar aras bir hiyerarinin24 varlna kar duran haklarn blnmezlii ilkesi25 zerine yaplandrld. Eitimin bu ksmnda rgtl, aktivist genler tarafndan ortaya konan baz tartmalardan bahsetmeden gemek, Trkiyede haklar tartmasnn ve algsnn durumuyla alakal bir fotoraf grmezden gelmek olurdu. Eitim programnn bu ilk kavramsal tartmasndan akllarda kalan u tartmalar olduka anlaml buluyoruz: Devlet ve hukuk erevesinden yaklam vatanda sylemini, rgtl ve sivil yaklam yurtta kavramn kullanyor.
22 detayl bilgi iin baknz: http://www.unesco. org/iiep/eng/focus/emergency/guidebook/ Chapter12.pdf http://www.infed.org/biblio/b-nonfor.htm http://egitimheryerde.org/web/non-formalyaygin-egitim-hakkinda 23 detayl bilgi iin baknz: http://en.wikipedia. org/wiki/Peer_education 24 detayl bilgi iin baknz: http://tr.wikipedia. org/wiki/Maslow_teorisi detayl bilgi iin baknz: 25 detayl bilgi iin baknz: http://www. sosyalhaklar.net/2009/bildiri/gulmez.pdf
Birlik, birlemek, beraberlik gibi kavramlar kullanldnda vatandalk, hak talepleriyle ilgili eylemlilik durumlarnda yurttalk kavram n plana kyor. Devletle yurtta aras yaplan szlemede vatanda devleri olan ve kendisinden bir eyler beklenen birey, yurtta ise devletten ve mekanizmalarndan bir eyler talep eden birey iin kullanlyor. Ayn dili konuan ve ayn hedefe doru ortak ekilde ilerleyen... eklinde balayan tanmlama, hak temelli bir yaklam olmaktan ok uzak. Bu tartmalarn tesinde; yurttalk kavramnn eit temsiliyet demek olmad, sosyal haklara sahip olmann pratikte baz gruplarn dezavantajl durumda olmalarna engel olamad zerinden tartmalara devam edildi. Ksaca temsiliyet konusu, sosyal haklarn belirli bir standarda uygun olarak salanmas gibi balklar altnda, farkl sosyal gruplarn dezavantajl konumlar, katlmclarn birer gen olarak deneyimleri de alnarak ve eitim modlleri zerinden tartmaya ald. Bu tematik tartma ksmnn kts olarak eit temsiliyet eksikliinin, farkl sosyal gruplarda dezavantajllk durumuna neden olabildii, fakat bununla birlikte, vatandalk haklar zerinden, anayasal dzlemde, karar mekanizmalarna ve politikalara katlmla ilgili hak talep etme ve katlm yntemleri bulunduudur.
113
Bu tematik blm sonunda bilgi girdisi olarak Kymlicka ve Norman26 tarafndan ortaya karlan kavramsal metnin ieriine deinildi. Bu kavramsal metin, yeni dnem yurttalk algs ve sosyal szleme zerine younlamaktadr. Yurttalk kavramn genel hatlaryla Stat-Aidiyet-Etkinlik kavramlar zerinden tanmlayan bu yaklam, proje ekibinin yapmay ngrd savunuculuk faaliyetleri iin kavramsal bir zemin oluturmaktadr. Kimlik/ yurttalk belgesi zerinden staty tanmlayan bu yaklama gre yurttalk en azndan kat zerinde- bir eitlii tanmlar. Bu toplumsal szleme te yandan haklar ve devleri de tanmlar. Aidiyet kavram ierie bal olarak bireyin corafi, siyasi, etnik, kltrel vb aidiyetleri zerine younlar. Son olarak, ele alnan etkinlik kavram ise, bu toplumsal szleme iinde bireyin temsil edilme durumunu ve katlmn tanmlar. Bir btn olarak bu kavram zerinden birlikte yaamn pratiklerini ve zel alan politika bal altnda tartmaya aan yeni tematik blme gei yaplmtr. Bu tematik blok iinde proje gnllleri tarafndan ortaya konan baz tartmalar u ekilde gerekleti: Temel hak ve zgrlkler sylemi kamusal alann hemen her yerinde kullanlyor ancak bunlarn tam
olarak neyi kapsad konusunda bir netlik yok. oulculuk, okluk ya da ounluk demek mi? Herhangi bir politik konuyla alakal tarafsz davranan kii ve/veya gruplar apolitik midir? Demokrasi bir karar verme sreci midir; yoksa bir temsiliyet mekanizmas m? Temsili demokrasi bir pazarlk ve karlkl taviz verme sistemi ise madur olan taraf konusunda ne yapabiliriz? Yallk, hastalk gibi baz dezavantajllk durumlar herkes iin mmkn olan durumlar. Bu durumda sistemin kurgusunu kimin yapmas gerek? Yurttalk ve politika tartmalarnn ardndan, katlm kavramn, katlm yollarn, savunuculuk baln ve bir yntem olarak izlemeyi tartacak olan yeni kavramsal tartma blmne geilmitir. Bu tartmann genel hatlaryla u ak izledii sylenebilir: Bu tartmann esas kts, kullanlan hibir yntemin tek bana mutlak etkili olmad ve tm yntemlerin aslnda birbiri ile balantl bir ekilde kullanlarak etkin olabilecei algs oldu.
Temsiliyet ve Katlm Savunuculuk Karar Alclara Etki kar Savunuculuk Alannda Katlmc Yntemler
26 detayl bilgi iin baknz: http://fds.oup.com/ www.oup.co.uk/pdf/0-19-829644-4.pdf
Raporlama, Kampanyaclk Lobicilik, Model Yaratma
114
Savunuculukta kullanlan her katlmc yntem iin iyi rnekler incelendikten sonra bir yntem olarak sivil izleme hakknda daha ok bilgi ierikli blme geildi. Bu tematik blmn zeminini oluturan sivil izleme kavramyla alakal teorik bilgi girdisi oturumun iskeletini oluturdu. Bunun iin ana hatlar Homeros Fuentes tarafndan ortaya
konan sivil izleme metodu konusunda bilgi aktarm yapld. Bu yntem iin giri blmnde yer alan Katlmc zleme ksmna baklabilir. Sivil izlemenin, katlmc izleme olarak deerlendirilmesi iin, izleme yapanlarn srecin bir paras, yani znesi/aktr olmas arttr. Bu erevede Adrese Byte Projesine bakldnda:
1 2 3 4 5 6
Ama ve Paydalarn Belirlenmesi Adrese Byte Proje Eitimi
Gsterge ve zleme Alanlarnn Belirlenmesi zleme Metodunun Katlmclarla Belirlenmesi
Bilgi/Veri Toplama Yerel zlemeler, Genlik Politikalar Tartma Alanlarnn Oluturulmas, alma Ziyaretleri, Yerel rgtlerin Birbirlerini Ziyaretleri, Uzman Bulumalar
Sonularn Analizi Uzman Analizleri ve Makaleler, Ara Toplant ve Final Bulumas
Sonularn Paylalmas nternet Sitesi, Proje Raporu, Lobi Maratonu ve Rehber Baslmas, Proje Filmi
Harekete Geilmesi Adrese Byte Gibi zleme Projelerine Yerel rgtlerden Talepler Gelmesi durumlarnn mmkn olduunca gerekletii sylenebilir.
Ancak tm bu iyimser tabloya ramen proje gnllleri arasnda, zellikle lobi faaliyeti srasnda, kurumlarn ilgisinin nasl olaca ve tam olarak hangi
kurum/kiilerle grme yaplmas gerektii konusunda baz ekinceler olduunu belirtmek gerekir.
115
Tm bu tartmalara konu olan savunuculukla ilgili daha detayl bilgi iin aadaki balantlar27 incelenebilir. Proje srecinin pratiine ynelik, bilgi ve becerilere odakl olan, tematik blm sona erdiinde yaplacak savunuculuk faaliyetiyle ilgili genel durumun ne olduuna dair bir tartma yrtld. Savunuculuk alannda durumlar tartlan konular; kadn, ocuk, engelli, kltr-sanat, ifade zgrl ve ii haklar oldu. Yaplan aratrma sonrasnda katlmclar tarafndan hazrlanan gazetelerin balklarn i ac bulmak gerekten zor. Ancak bu durum tespiti hem iyi rneklerin ele alnd, hem de Trkiye zelinde savunuculuk faaliyetleri ve temsiliyet konusunda yaanan problemleri tartma anlamnda faydal bir uygulama oldu. Sivil alann ve savunuculuk faaliyetlerinin bir analizi niteliindeki bu oturumdan sonra projenin kendi alanna dair tartmalar ve bilgi paylam yaplmasna ortam hazrland. Genlik Politikalar Alannda Durum Nedir? balkl oturumda 1960lardan gnmze genlik alanndaki aktrlere, faaliyetlere, kamu kurumlarnn ve yasal erevelerin geirdii deiimlere bakarak genlik politikalar alannn byk resmi ortaya karlmaya alld. Tartlan konular arasnda renci hareketleri, askeri mdahaleler, ekonomik buhran dnemleri, evre hareketi, neo-liberalizmin ortaya k, anayasa deiiklikleri ve zellikle
27 detayl bilgi iin baknz: http://www. newtactics.org/ , http://stk.bilgi.edu.tr/ savunuculukseminer.asp http://stk.bilgi.edu. tr/docs/SAVUNUCULUK.pdf
1990larn sonundan bu gne kadar sivil alann ve genlik alannn geirdii deiimler yer ald. Katlmc grubun, sivil alann hzl bymesi ve bu alana ayrlan kaynan artmas ile ilgili tartmalarda aktif olarak yer almas projenin yakalamaya alt politik zeminle ilgili olduka mit vericiydi. Projenin mdahale etmeyi amalad alanla ilgili genel durumun ortaya konmas, genlerin kendi hayatlarn etkileyen politik srelere etki etmek konusundaki motivasyonlar zerinde olumlu etki brakt. Genlerin homojen bir grup olarak tanmland ve ortak ihtiyalar olduu var saymnn hakim olduu bir ortamda, proje eitiminin tartmalarndan bir tanesi de - tabii ki- genler kimdir sorusu oldu. Gerekte homojen bir grup olmayan genlerin farkl ihtiyalar ve beklentileri olduu ortaya konurken, temel sosyal haklar balamnda btn grubu ortak olarak ilgilendiren baz balklarn da varl gz nne kondu. Genlik alanndaki ortak ihtiyalarn ve de bu sosyal grup ierisindeki grece dezavantajl gruplarn zel ihtiyalarnn karlanmasna dair kurumlarn nasl iledii tartmaya ald. Grnyor ki Trkiyede gen olmak, Trkiyede gen ve kadn olmak, Trkiyede gen ve engelli olmak, Trkiyede gen ve kadn ve engelli ve bir etnik/kltrel gruba dahil olmak gibi zel durumlarda genlerin ald hizmetlerle ilgili zel politikalarn uygulanmas ncelikli ihtiyalardan birisidir. Proje kavramsal zeminini hak temelli bir yaklam zerine oturtan Adrese Byte ekibi, bir sonraki tartma alann, izleme yaplacak
116
olan kurumlarn genlerin ihtiyalar asndan nerede durduklar olarak belirledi. Sradaki tartmalar, sosyal haklar balamnda genlerin nelere ihtiyac olduu ve toplumsal szleme gerei bu ihtiyalar karlamakla ykml olan kurumlarn genel durumu oldu. Genlerin deneyimleri zerinden ekillenen tartma srasyla; genlerin kurumlardan beklentileri, kurumlarn yasayla belirlenmi grevleri ve son olarak bu grevlerin ne kadar yerine getirildii zerine ekillendi. Katlmc izleme metoduyla uygulanan bu savunuculuk faaliyetinin temel olarak izledii/izleyecei yol, hizmet salamakla ykml kurumlarn, genlerin ihtiyalarn en azndankanunlarla belirlenen tanmlarna uygun, yeterli ve nitelikli olarak sunup sunmadn gzlemlemek olacaktr. Eldeki verilerin, daha dorusu genlerin hizmet aldklar kurumlarda yaadklar deneyimlerin, bir hak talebi haline getirilerek savunuculuk arac olarak kullanlmasnn yasal dayanaklar tam da bu kurumlarn ynetmelikleri ve yasayla tanml grevleri zerinden olacaktr. Bu yzden de eitimin bu blm, izlemesi yaplacak kurumlarn grevlerini ve ynetmeliklerini incelemeye ayrld. Bu kitabn nc blmnde bu kurumlarla alakal veri analizlerini ieren makaleleri bulabilirsiniz. Yaklak olarak be gn sren eitim ve tartmalarn sonunda kurumlara yaplacak izlemelerde baklmas gereken balklar belirlenerek, izleme formlarna ve izleme yntemine son hali verilmeye alld. zlemelerin katlmc olabilmesi iin izleme yapan
yerel ekiplerin mmknse kurumlardan hizmet almay deneyimleyerek izleme raporlarn oluturmalarna karar verildi.
2. Adrese Byte Ara Toplants: Neden Ara Toplant?
Projenin balad gnden bu yana ilerleyen sreci yerellerden gelen proje gnllleriyle deerlendirmek, izlemeler konusunda yaanan her trl deneyimi aktarmak ve toplanan verilerin nitelii asndan izlemelerde bir standart oluturmaya almak zere bir ara toplantya ihtiya duyuldu.
Toplant erii
gn sren toplantda yerel izlemelerde yaanan problemler, bu kadar uzun soluklu bir proje sresinde yerel ekiplerin yaadklar rgt ii sorunlar ve toplanan verilerin standart bir hale getirilmesi gndemlerden bir ka olarak ortaya kt. Ara toplantnn neredeyse tamam, yerellerden gelen gndem talepleri ve destee ihtiya duyulan alanlar gz nne alnarak yaplandrld. Dier yandan, ilerleyen gnlerde gerekleecek alma ziyaretlerinin ierii, hangi kurumlara ziyaret gerekletirilecei ve hangi gndemlerin grmelere tanaca konusu proje ekibi ile bu toplantda paylald. Gerekleen izlemelerin raporlar, proje kapsamnda snflandrlarak, izlenen kurumlarla alakal bir durum deerlendirmesi olarak ortaya konulacandan, izlemelerin raporlanmasna dair ortak yntem ve kiisel deneyimlerin paylalabilmesi iin ortak dil oluturma abalar bu toplantda bir adm daha ileri gtrld. Son olarak, proje takvimi ve proje
117
hedefleri gzden geirilerek projenin temel amac olan genlerin kendi adna, znesi olduklar konularda taleplerde bulunmas ihtiyac konusundaki tartma tazelendi.
3. alma Ziyaretleri: Neden alma Ziyaretleri?
Proje arka plannda tartmas yaplan savunuculuk faaliyetleri ve bunun iin kullanlan aralar temelinde, yaplan alma ve toplanan verilerle ilgili olarak gndem yaratmak ve konuyla ilgili paydalarla bilgi paylam kritik yer tutmakta. Bu sebepten proje gnllleri, stanbulda gerekleen alma ziyaretleri kapsamnda 10 farkl kurumu ziyaret ederek grmeler yaptlar. alma ziyaretlerinin bir baka kts da projede aktif olarak rol alan gnlllerin sivil alanda eitli konularda faaliyet gsteren dier rgtlerle temasnn salanmas oldu.
alma Ziyaretleri erevesinde Grlen Kurumlar ve Ziyaret erikleri
KONDA Aratrma29: Aslnda bir aratrma irketi olan KONDA, bir sivil toplum rgt gibi alp gerekletirmek istedii aratrma projelerine kaynak bularak toplumsal sorunlar konusunda aratrma raporlar yaynlamaktadr. Grme ierii daha ok metodun kullanlmas ve salkl verilerin toplanmasyla ilgili teknik konulardan olutu. Proje ekibi iin olduka verimli geen grme sresinde toplumsal sorunlar konusunda raporlama yapmann ve konunun grnrln salamann politik etkileri konusu derinlemesine tartld. Doa Dernei30: Trkiyede evre koruma ve ekoloji alannda olduka etkin bir kurum olan Doa Dernei ile yaplan grme karlkl deneyim aktarm eklinde gerekleti. Daha ok ekoloji balkl konularda izleme faaliyetleri yrten rgtten, kullanlan metot konusunda olduka deerli geri bildirimler alnd. Kadnn nsan Haklar Yeni zmler Dernei31: Trkiyede kadnn insan haklar alannda, savunuculuk ve lobi faaliyetleri anlamnda olduka etkin olan rgt ayn zamanda basn ve
29 detayl bilgi iin baknz: http://www.konda. com.tr/ 30 detayl bilgi iin baknz: http://www. dogadernegi.org/
Uluslararas Af rgt28: nsan haklar ve her trden hak ihlalleri konusunda dnya apnda raporlama faaliyetleri yrten rgtle grme ierii, Af rgtnn hak ihlalleri konusunda yapt raporlama ve izleme faaliyetleri konusunda bilgi almak eklinde gerekleti. rgt ayn zamanda devam eden hak ihlali davalarn da izleyerek ulusal ve uluslar aras hak savunuculuu faaliyetleri yrtmektedir.
28 detayl bilgi iin baknz: http://www.amnesty. org.tr/ai/
31 detayl bilgi iin baknz: http://www. kadinininsanhaklari.org/
118
yrtlen davalar izleyerek resmi kurumlar tarafndan yaynlanan raporlar dnda, sivil bak asyla glge raporlar yaynlamaktadr. Yaplan grmede, kurumun raporlama ve lobi faaliyetleri konusunda deneyimleri alnarak kullandklar metot ve altklar alann genel durumuyla ilgili grleri alnd. Hale Akay, Trkiye Ekonomik ve Sosyal Etdler Vakf32: Vakf, Trkiyede sosyal ve ekonomik konularda bir dnce retim merkezi olarak faaliyet gsteren, ayn zamanda demokratikleme, iyi ynetiim gibi alanlarda yaynlar yapan ve toplantlar dzenleyen bir rgttr. Yaplan grmede Hale Akayn Trkiyede asker ve gvenlik ile ilgili hazrlad raporun ayrntlar konuuldu. Eitim Reformu Giriimi33: Sabanc niversitesi stanbul Politikalar Merkezi bnyesinde 2003ten bu yana faaliyet gsteren ERG, eitim reformu gerekletirilmesi iin karar alclar etkilemek ve paydalar aras diyalog alanlar gerekletirmek iin almalar yrtmektedir. Ayrca eitim reformlarn izlemek ve gzlemcisi olmak gibi bir amac da olan ERG ile yaplan grme, daha ok Trkiyede eitim alannda
32 detayl bilgi iin baknz: http://www.tesev. org.tr/default.asp?PG= ANATR 33 detayl bilgi iin baknz: http://erg. sabanciuniv.edu/
genel durum ve eitim-genler ekseninde yrtlmesi gereken faaliyetler etrafnda gerekleti. Trkiye nc Sektr Vakf34: Sivil toplum alann kamu ve zel sektrn yan sra nc bir sektr olarak tanmlayan TSEV ncelikli olarak yasal almalar, sektrler aras ibirlikleri ve STKlar iin daha etkili kaynak kullanm konularnda almalar yrten, ok sayda dernek ve vakf bnyesinde bulunduran bir rgttr. Yaplan grme yine STEP (Sivil Toplum Endeksi Projesi) ve Trkiyede sivil alann genel durumuyla ilgili farkl yaklamlar hakknda gr alverii eklinde geti. Kamu Harcamalar zleme Platformu35: stanbul Bilgi niversitesi STK Eitim ve Aratrma Birimi ev sahipliinde 50yi akn rgtle birlikte yrtlen bir izleme platformudur. Adrese Bytein aksine bilgi edinme hakkn kullanarak kamu kurumlarnn btelerini resmi kanallardan izleyen platform, eitimler ve kamplar dzenleyerek elde ettii verileri grnr klmay ve TBMMye gnderilen mektuplar yoluyla bir bask mekanizmas oluturmay amalamaktadr. Yaplan grmede platformun elde ettii verilerin ksa bir paylamnn ardndan, sosyal
34 detayl bilgi iin baknz: http://www.tusev. org.tr/ 35 detayl bilgi iin baknz: http://www.kahip. org/index.html
119
haklar balamnda izleme faaliyetinin ve bilginin stratejik olarak kullanmnn esas balklar olduu sylenebilir. Sosyal Deiim Dernei36: Bnyesinde birok rgt ve inisiyatif barndran Irkla ve Milliyetilie Dur De!37 Giriimi, Trkiyede nefret sular ve nefret sylemiyle mcadele alannda etkin rol stlenmitir. Yaplan grme, DUR DE! Giriiminin basnda nefret sylemi zerine yapt gazete tarama ve raporlama faaliyeti odanda gerekleti. Bir savunuculuk yntemi olarak bu sylemi grnr klmak ve mcadele etmek konusunda yaplan almalar, proje ekibi iin hem yeni bir bak as hem de yeni bir metotla tanmay beraberinde getirdi. stanbul Bilgi niversitesi ocuk almalar Birimi38: stanbul Bilgi niversitesi ocuk almalar Birimi, Eitimde Haklar Savunu Platformu, ocuk hmal ve stismarn nleme Platformu ve Kamu Harcamalar zleme Platformu iinde aktif olarak yer almakta, ocuklara Ynelik Ticari Cinsel Smr ile Mcadele A, Yoksullukla Mcadele A ve ocuklar in Adalet Giriimi
36 detayl bilgi iin baknz: http://www. sosyaldegisim.org/ 37 detayl bilgi iin baknz: http://www.durde. org/ 38 detayl bilgi iin baknz: http:// cocukcalismalari.bilgi.edu.tr/
almalarn takip etmektedir. Yaplan grmede genel olarak ocuk alannn sorunlar, savuculuk faaliyetlerinde gelinen son nokta ve ocuk alannda yaplan izleme ve raporlama faaliyetleri konular konuulmutur.
alma Ziyaretlerinin Ardndan/ Raportrn Notu:
Yaplan ziyaretler sonunda, katlmclarn Trkiyede ve baz grmelerde dnyada- izleme, raporlama ve savunuculuk faaliyetleri konusunda yeniliki yntemlerle tanmasnn olduka etkili olduu sylenebilir. Bunun yannda Adrese Bytein bu alanda yaplan tek i, yrtc olan kurumlarn tek kurumlar olmad; politik konularla ilgili olarak pek ok farkl paydala birlikte alan iinde yeni ve deikenlik gsteren birok yntem uygulanabilecei algsnn olumas ayrca sevindiricidir.
4. Final Toplants ve Lobi Maratonuna Hazrlk Neden Final Toplants?
Proje srecinde elde edilen ve derlenerek veriler haline getirilen deneyimlerin lobi maratonu iin hazr hale getirilmesi ve tekrar zerinden geilerek paylalmas iin lobi ncesi bir toplantya ihtiya duyuldu. Proje ekibinin ve kurumlarn lobicilik deneyimleri yeterli olmadndan, elde edilen verilerin toparlanarak bir lobi arac haline getirilmesi, kurumlar ve lobicilik konusunda deneyimli/uzman kiilerle oturumlar dzenlenerek lobi ekibinin maratona hazrlanmas gerekmekteydi.
120
Final Toplants erik:
Toplantnn ierii lobi faaliyeti ncesi proje ekibiyle son defa btn sreci deerlendirmek, sivil alanda savunuculuk faaliyetleri ve zellikle lobi balndaki tartmalar pratie ynelik olarak derinletirmek iin tasarland. Bunun dnda; lobi takvimi, proje kapsamnda hazrlanan belgelerin paylalmas ve geri bildirimler alnmas toplantnn dier gndemlerini oluturdu. Programn ak teorik ve kavramsal sivil alan tartmalarndan ok lobi faaliyeti ve kurumlar hakknda teorik bilgilerin aktarlmas, proje ekibiyle lobicilik konusunda deneyimlerin paylalmas eklinde gerekleti. Lobicilik konusunda Trke kaynak bulmann gl, yazl kaynaklarn genellikle Avrupa Birlii39, Avrupa lkeleri veya Amerika Birleik Devletleri yasal erevesinde tanml olmas, konuyla alakal tartmay Trkiye pratiine tamay olduka gletirdi.
5. Lobi Maratonu:
Ulusal renci Konseyi Bakanl gibi kurumlardan yetkililerle ve uzmanlarla paylald. Lobi maratonu gibi bir savunuculuk faaliyetinden ksa dnemde gzlemlenebilir etkiler beklemek gerekte byk bir iyimserlik olurdu. Bu nedenle final toplantsnda da tartld zere daha uzun vadeli hedefler koyularak lobi maratonuna baland. Ancak, kurumlardan alnan geri bildirimler, konuyla ilgili paydalarn eldeki verilere gsterdii ilgi, elde edilen iletiim bilgileri ve en st dzey karar alma mekanizmalarnn kaplarnn bu yolla alm olmas, proje gnllleri ve koordinasyon ekibi zerinde olumlu etkiler brakt. Bir yl akn zamandr devam eden izleme ve raporlama faaliyetlerinden elde edilen verilerin, bir savunuculuk arac olarak, gerek muhataplaryla bulumu olmas olduka sevindiricidir.
Lobi Maratonunun ve Projenin Ardndan/ Raportrn Notu:
Projenin son etkinlii olan lobi maratonunun amac; genlerin deneyimlerinden derlenen verileri, talep ve nerilerini, ska da ikayetlerini, izlenen kurumlara ve bu kurumlar ile ilikili paydalara ulatrmakt. Lobi maratonu erevesinde eldeki veriler, Devlet Planlama Tekilat, Avrupa Birlii Trkiye Delegasyonu, Genlik Hizmetleri Daire Bakanl, Siyasi Partiler, Mahalli ve Yerel dareler Mdrl, TBMM Genlik Komisyonu,
39 detayl bilgi iin baknz: http://ec.europa. eu/civil_society/interest_groups/docs/ workingdocparl.pdf
Proje ktlarnn lobi maratonu yoluyla paylalmaya alt zaman genel seim dnemine ok yakn olduu iin, siyasi partiler gibi nemli paydalarn paydalarn randevu vermemi olmas elbette bir talihsizlik. te yandan Salk Bakanl, Yksek retim Kurumu gibi, izlenen kurumlarla ilgili kritik pozisyonda olan dier baz kurumlarn da randevu vermemi olmas, bir yandan Trkiyede savunuculuk faaliyetleri yrtmenin zorluklar konusunda olduka deerli bir bilgi. Yaplan almann ve proje ktlarnn, ad geen paydalara birinci elden ulatrlmas hala yrtc kurumlarn yapmas gereken bir i.
121
Olumlu bir baka etki olarak, proje ktlarnn basn mensuplaryla ve sivil alanda benzer almalar yrten STK temsilcileriyle paylalarak yksek oranda olumlu geri bildirimler alnm olmasn sylemeden gemek hakszlk olur. Yaplan sivil izleme almalarnn ve proje ktlarnn Trkiyedeki sivil alana, genlerin sosyal haklar dzleminde aldklar bu hizmetlere ve hak savunuculuu kltrne olan etkilerini zaman iinde grmeyi umuyoruz.
KAYNAKA:
http://stk.bilgi.edu.tr/docs/ SAVUNUCULUK.pdf www.newtactics.org http://fds.oup.com/www.oup.co.uk/ pdf/0-19-829644-4.pdf Citizenship In Diverse Societies, Will Kymlicka,Wayne Norman http://wikipedia.org www.stgm.org.tr www.bianet.org hdr.undp.org/en/media/hdr04_ biblios.pdf http://ec.europa.eu/civil_ society/interest_groups/docs/ workingdocparl.pdf
122
ADRESE BYTE PROJES GRSEL DOKMANTASYON SREC

Adrese Byte Projesinin grsel dokmantasyonunu retme srecini: Planlama Uygulama ereveleme / Kurgu olmak zere 3 aamal olarak hayata geirilmitir. Dokmantasyon, proje srecinde sahada gerekleen etkinlikler esnasnda yaplan video ekimlerinden ve ayn zamanda ierii desteklemek amacyla proje ekibi ve uzmanlarla yaplan rportajlardan olumaktadr.
UYGULAMA
Uygulama aamas, proje etkinlikleri esnasnda video ekimlerini yaptmz aama oldu. Proje Eitimi Ara Toplant Yerel zleme almalar Genlik Panelleri Lobi Maratonu Proje Ekibi Hazrlk ve Deerlendirme Toplantlar ekimler, yukarda belirtilen proje etkinlikleri ile ilgili: Ne yaplyor? Neden yaplyor? sorularna yant almak zerine kurguland. Bylece etkinliin amac, ilevi ve program hakknda bilgiler ieren blmleri oluturduk. Sahada izlemeleri yapan ve proje srecinin tm aamalarnda yer alan genlerin hem etkinlikler hem de kendi renme sreleriyle ilgili verdikleri geri bildirimler projeyi ve dolaysyla dokmantasyonu en ok besleyen veriler oldu. Deneyimlerimiz ve deneyimlerimize referansla nerilerimiz, alanda sivil izleme projesi yapmak isteyen kurumlarn / inisiyatiflerin faydalanabilecei; kendi projelerinin hedeflerini belirlerken gereki, katlm odakl, llebilir srdrlebilir olmasna yardm edecek bilgiler niteliinde dnlmelidir. nk dokmantasyonun ulamay planlad bir dier hedef de yeni bir izleme projesine rehber nitelii
PLANLAMA
Dokmantasyonun hedeflerinde yer alan eleri n plana karmak amacyla planlama yaparken, proje takvimi ve proje sonunda ulalmak istenen hedefleri gz nnde bulundurduk. ekimlerde sorulacak sorular ve etkinlikler zelinde n plana karmak istediimiz unsurlar belirlemeyi de planlama aamasnda yaptk. Dokmantasyonun ieriini projede yer alan eitmen, uzman ve srete projeye destek olacak koordinasyon ekibi ile birlikte oluturduk. Dolaysyla uygulama aamasnda yaplan her bir revize ve geri bildirim, farkl deneyimlerle beslenmi yeni bak alarn da aktardmz bir rn hazrlamamza yardmc oldu.
123
tayabilmesiydi. Dolaysyla genlerin gzlem, neri ve yorumlarndan elde ettiimiz veriler, dokmantasyonun bir rehber olma hedefine ulamasna da destek oldu. Bu nedenle, projeyi sahada birebir uygulayan, proje ekibinin en etkili payda olan genlere ve proje koordinasyon ekibine sorulan bir dier soru da Nasl yaptk? sorusu oldu.
belirttiimiz gibi projenin hedeflerinden biri de bu dokmantasyonun baka bir izleme projesine rehber / yardmc olabilmesiydi. Dolaysyla rportajlar, deneyimlerimize referansla ancak baka bir proje kurgusunda deimesi muhtemel ihtiyalar ve imkanlar dorultusunda, katlmc metodun esas olduu ideal bir izleme projesi bak asn da dikkate alarak yaptk.
EREVELEME / KURGU
ekimleri mmkn olduu kadar iinde bulunduumuz etkinliin doal ortamnda yapmaya zen gsterdik. Grntleri 11 saha etkinliinde ekilmi 58 kasetten derleyerek kurguladk. Dokmantasyondaki blmleri kapsayan balklarda uzmanlar ve proje koordinasyon ekibi ile yaptmz rportajlar, tm grntleri zerine yerletirdiimiz genel hikayenin ana erevesini oluturmamza ve projeyi zaman takvimine de referans vererek bir btn iinde aktarmamza yardmc oldu. Uygulama blmnde de Dokmantasyon, projenin internet zerindeki balantlarndan (www.adresebuyutec.net), proje uygulayclar olan TOG (www.tog.org. tr) GB (http://genclik.bilgi.edu.tr) internet sitelerinden yaynlanmaktadr. CD zerine kopyalanm versiyonlar da sahada, proje kapsamnda ibirlii yaptmz kurumlara, yerel rgtlenmelere ve proje gnlllerine datld. Proje sonunda hazrlanan ve saha ile paylalacak her trl dokmann da ek belgesi oldu.
124
TRKYEDE GENLERE HZMET VE TEMSLYET SALAYAN KAMU KURUMLARININ DURUMU
Genlik Meclisleri (Genlerin Temsil Edilebilirlii) AB Ofisleri (Genlerin Dolam ve Eitim Hakk) Kredi ve Yurtlar Kurumu Yurtlar (Genlerin Barnma Hakk) GSGM Genlik Merkezleri SKS (niversitelerde rgtlenme zgrl) MEDKO (niversitelerde Salk Hizmetleri)
125
126
GENLK MECLSLER
(GENLERN TEMSLEDLEBLRL)
Ali Ercan zgr
aktarldktan sonra, nc blmde incelemeler sonucunda ulalan veriler temelinde yaplan analiz aktarlacaktr. Son blmde ise genlik meclislerinin geliimi ve glendirilmesi temelinde uygulama ve destek nerileri sunulacaktr.
GR
Adrese Byte Projesinin Genlik Meclisleri ile ilgili olarak dzenledii izleme almalar kapsamnda yrtlen almada, farkl illerde faaliyet gsteren genlik meclislerine, o genlik meclislerinde grev alan, hizmet alan ya da ilk defa bilgi almak isteyen genler tarafndan ziyaretler gerekletirilmitir. Bu ziyaretlerde temel olarak, genlik meclislerinin yaps, ileyii, il leinde stlendii roller, genlik temsili ve payda ilikileri gibi farkl kriterlerde incelemeleri deerlendirilmitir. Gerekletirilen bu izleme ve deerlendirme almalar temelinde yaplan analizler ve tarihsel ereve ile genlik meclislerine ynelik neri ve gelime uygulamalar tartlmtr. Bu blmde Adrese Byte Projesi kapsamnda gerekletirilen Genlik Meclisleri zleme almas sunulacaktr. Bu kapsamda, ilk olarak Genlik Meclislerinin oluturulmas zerine genel yasal ve tarihsel ereve sunulacaktr. kinci blmde ise, genlik meclisleri ziyaretleri, incelemeleri ve grmelerinde izlenen yntem
BLM 1 GENLK MECLSLER GENEL EREVE

Dnya leinde genlik meclislerinin ortaya k yerel katlm temel alan bir geliim izlemitir. Ancak, uygulamada zellikle ulusal lekte rgtlenen ulusal genlik konseyleri etkili olmutur. Bu kapsamda, Avrupa rnei temel bir rnek olarak ortaya kmaktadr. Avrupa Genlik Konseyi(European Youth Forum) de Avrupada rgtlenen ulusal genlik konseyinin at kuruluu olarak gl bir rnek ortaya koymaktadr. 1933 ylnda kurulan svire Genlik Konseyi de Avrupada kurulan en eski genlik konseyi olarak kabul edilmektedir.40 Bu noktada, kavramsal bir ayrmay engellemek iin, meclis ve konsey kavramlarnn farkl kullanmlarda olmalarna ramen, genellikle benzer bir genlik oluumu veya platformunu ifade etmek iin kullanld grlmektedir. Bu almada konsey kavram Ulusal Genlik Konseyi meclis kavram ise Yerel Genlik Meclisleri iin kullanlacaktr. Yerel Genlik Meclislerinin daha ok federal ynetimlerin hakim olduu ya
40 Genlerin Yerel ve Blgesel Katlmna likin Avrupa art http://www.coe.int/t/dg4/ youth/Source/Coe_youth/Participation/ COE_charter_participation_tu.pdf
127
Trkiye'de Genlere Hizmet ve Temsiliyet Salayan Kamu Kurumlarnn Durumu
da yerel ynetimlerin gl olduu lkelerde yaygn bir gelime gsterdii grlmektedir. Bu anlamda yerel ynetimlerle yerel genlik meclislerinin geliimi arasnda dorudan bir iliki olduu sylenebilir. Bu anlamda, Avrupa Konseyi tarafndan 1992 ylnda kabul edilen Genlerin Yerel ve Blgesel Katlmna likin Avrupa art yerel ynetimlerle genlik meclisleri arasnda kurulan ilikinin nemli bir gstergesidir.41 1992 ylnda Avrupada oluturulan Genlerin Yerel ve Blgesel Katlmna likin Avrupa art 2003 ylnda revize edilerek geni kapsaml yerel genlik politikalar oluturulmasnda nemli bir rol stlenmitir. Bu artn nc blm genlik meclislerinin rollerini ve stlenecei grevlerin erevesini sunmaktadr. Bu anlamda genlik meclislerinin ideal yapsn tartmada ve Trkiyedeki yerel genlik meclisleri uygulamalarn incelemede bu genel tarif ve rehber nemli bir ara olabilir. Buna gre: Genlerin yerel ve blgesel faaliyetlere etkili bir biimde katlm toplumdaki sosyal ve kltrel deiimle ilgili farkndalklarna dayal olmaldr ve bu da, bir genlik konseyi, genlik parlamentosu veya bir genlik forumu gibi, daimi bir temsil yapsn gerekli klmaktadr. Bu tr bir yapnn stlenecei grev ve roller yle sralanabilir:
Genlerin kayg duyduklar konularda, dier konularn yan sra, yerel ve blgesel idarelerin teklif ve prensipleriyle de ilgili grlerini serbeste aklayabilecekleri bir platform salamak; Genlere yerel ve blgesel idarelerin yetkililerine teklifler sunma olana salamak; Yetkililere baz spesifik konularda genlerin fikrini alma ve onlarla danma frsat sunmak; Genlerin de yer alaca projelerin gelitirildii, izlendii ve deerlendirildii bir platform salamak; Genlere ait dernekler ve rgtlerle istiareyi kolaylatracak bir platform oluturmak; Genlerin yerel ve blgesel idarelerin dier danma kurullarna katlmn kolaylatrmak. Avrupa Konseyi ve Avrupa Birlii, yerel demokrasi, kentleme ve katlm konularnda salam olduu ileri deneyim ve yasal ereve ile Avrupada yerel genlik meclislerinin glenmesine k tutarken, Birlemi Milletler de zellikle 1992 Rio evre ve Kalknma Zirvesi ile bu srece uluslararas lekte katk salamaya balamtr. Bu zirvede oluturulan temel sonu belgesi olan ve 21. Yzyln gndemini tarif eden Gndem 21 sonularnn 25. Blmnde Dnyann her yerindeki genlerin, kendilerini ilgilendiren alanlarda karar verme srelerine,
41 detayl bilgi iin baknz: http://www. kentkonseyleri.net/changepage. aspx?lg=2&pi=123
128
bugnk yaamlarn etkiledii ve gelecekleri iin de uzantlar olaca iin, her dzeyde katlmlarnn salanmas, zorunluluktur. ifadesi yer almaktadr. Gndem 21 sonularnn 28. blmnde ise Yerel Gndem 21lerin oluturularak yerel ynetimler aracl ile katlmn glendirilmesi tavsiye edilmitir. Bunu izleyen srete oluturulan 1996 Habitat II, stanbul Zirvesi ile birlikte yerel genlik meclislerinin kuruluu Birlemi Milletlerin de gndeminde yer alarak nemli bir sre olarak ortaya kmtr. Rio Zirvesinin on yl sonrasnda, 2002 ylnda, Gney Afrika, Johannesburgda gerekletirilen deerlendirme toplantsnn kts olan Rio+10: Dnya Srdrlebilir Kalknma Zirvesi Uygulama Plannn 170. Paragrafnda; Srdrlebilir kalknmaya ilikin programlara ve faaliyetlere genliin katlmnn, rnein yerel genlik konseylerinin veya edeerlerinin desteklenmesi ve bulunmad yerlerde kurulmalarnn cesaretlendirilmesi yoluyla, desteklenmesi veya tevik edilmesi ifadesi kullanlarak yerel genlik meclislerinin kurulmas iin nemli bir uluslararas yasal dayanak oluturulmutur. Yerel Genlik Meclislerinin Trkiyede oluumu ise Yerel Gndem 21 uygulamasnn Trkiyede balamas ve bu uygulamann o zamanki adyla Uluslararas Yerel Ynetimler Birlii Ortadou ve Akdeniz Blge Tekilat (IULA-EMME), UNDP-Trkiye, T.C. ileri Bakanl ve T.C. Devlet Planlama Tekilat ortakl ile balamas ile olmutur.
Bu srete, 1996 ylnda stanbulda gerekletirilen Habitat II Zirvesinin genlik kozas hazrlk almalar ve zellikle farkl kentlerde yaplan genlik ve sivil katlm toplantlar Trkiyede yerel genlik meclislerinin geliiminde nemli bir role sahip olmutur. Habitat in Genlik Dernei ats altnda, kentlerde kurulacak yerel genlik meclislerine destek verilmesi ve oluumunun desteklenmesi, 1997 ylndan beri Yerel Gndem 21 Program ats altnda devam etmektedir. 2003 ylna kadar Trkiyede birok kentte devam eden almalar, 2003 ylnda Trkiyede bulunan farkl yerel genlik meclislerinin bir araya gelerek oluturduu Ulusal Genlik Parlamentosu yaps ile desteklenmitir. Bir platform zellii de tayan Ulusal Genlik ParlamentosuUGP yerel genlik meclislerinin farkl dnemlerde bir araya gelerek genlik odakl sorunlar tartt, karar alclara ynelik eitli kampanyalarn planland 70in zerinde yerel genlik meclisini temsil eden bir yap halini almtr. 2005 ylnda karlan 5393 sayl Belediye Kanununun hazrlanmas srecinde de yerel genlik adna rol stlenen UGP ve Yerel Genlik Meclisleri, kanunun 76. maddesi olan, Kent Konseylerinin oluumu ve genlik meclislerine gl bir temsil rol verilmesinde de rol almtr. Kent Konseyleri ile ilgili 2006 ylnda karlan ynetmelikte, kent konseyi yrtme kurulu, kadn ve genlik meclislerinin bakanlarnn da yer ald 7 kiiden oluur, diyerek genlik meclislerinin kent leinde temsilinde temel bir
129
dayanak salanmtr. lgili ynetmelik ve kanunla Kent Konseylerinin kuruluu, nfusu 10.000 zerinde olan belediyelerde zorunlu hale getirildii iin genlik meclislerinin says da 2005 yl itibari ile artmtr. Tm bu sreler sonucunda yerel genlik meclislerinin rolleri ve alma alanlar, kent konseyi-genlik meclisi arasndaki iliki, genlik meclislerinin Ulusal Genlik Parlamentosundaki rol, yerel aktrlerle ilikileri ve tzel konumu konusunda oluturulacak yap Yerel Gndem 21 Program tarafndan u ekilde tavsiye edilmitir42: Tm Genlik Meclislerince benimsenen ortak ilkeler, her trl ayrmcla kar klmas, ulusal ve uluslararas szlemeler erevesinde yerel dzeyde genlik haklarnn korunmas ve gelitirilmesi, hibir siyasi oluumla dikey bir iliki iine girilmemesi, kadn-erkek eitliinin gzetilmesi, effaf ve paylamc olunmas, bilgi paylamnn tarafsz, koulsuz ve eit yaplmas, almalarda kiisel karlara yol amaktan kanlmas, gnlllk esasna gre allmas, yeni katlmlara ak olunmas, yaplacak tm etkinliklerin yelere duyurulmas, yelerin dncelerinin alnmas ve katlmlarnn salanmasn iermektedir. Genlik Meclisinin ok-ynl ilevleri arasnda, genliin
kent ynetimlerinde sz sahibi olmas, planlama, karar alma ve uygulama srelerinde yer almas, genlikle ilgili programlarn tevik edilmesi ve yaama geirilmesinin kolaylatrlmas, genlik rgtlenmelerinin glendirilmesi ve rgtlenme bilincinin gelitirilmesi, genler arasnda bilgi ve deneyim alveriinin tevik edilmesi, baka lkelerdeki genlerle dostluk kprlerinin ve kltrel alveriin glendirilmesi, ulusal dzeyde btncl genlik politikalarnn ve Ulusal Genlik Konseyinin oluturulmasna katkda bulunulmas yer almaktadr. Bylece, nceki yllarda Yerel Gndem 21 deneyimine sahip yerel genlik meclisleri ile birlikte ilk defa oluturulan yerel genlik meclisleri de ortaya kmtr. Bilgi birikimi, yerel demokrasi deneyimi ve genlik katlmnn nemli olduu bu srelerde, yasal erevenin uluslararas lekte ve Trkiyede oluumunun yeni olduunu sylemek yerinde olacaktr.
BLM 2 ALIMA YNTEM

Son 5 yllk srete, yaygn bir uygulamaya kavuan yerel genlik meclislerinin yukardaki yasal mevzuat erevesinde geliimini ve gncel durumunu deerlendirmek nemli bir alma deeri tamaktadr. Bu anlamda aada yntemi sunulacak olan izleme-deerlendirme almas sonucu oluan analiz ile genlik meclislerinin bugn durduu nokta, mevzuattaki konumu ve genlik temsili alanndaki etkisi deerlendirilecektir.
42 detayl bilgi iin baknz: http://www. kentkonseyleri.net/changepage. aspx?lg=2&pi=123
130
Bu anlamda, genlik meclisleri deerlendirmesi, Adrese Byte Projesinin dier izleme-deerlendirme konular olan SKS, Yurt Kur, Genlik Merkezleri ve AB Ofislerinden farkl olarak hizmet sunmann yan sra, arlkl olarak temsil salama yn temelinde incelenecektir. Genlik meclislerinin izleme almas, farkl dnemlerde, corafi denge gzetilerek seilen kentlerde yaplan ziyaretlerle gerekletirilmitir. Ziyaretlerde, nceden hazrlanm olan soru formalar erevesinde ilgili ve yetkili kiilere sorulan sorular aadaki ana balklar temelinde yneltilmitir. 1. fiziki koullar, 2. bilgiye eriim kapasitesi, 3. denetlenebilirlik ve katlm akl, 4. hizmet kalitesi ve 5. cinsiyet eitlii Ziyaretler; Adana, Ankara, Erzurum, stanbul, zmir, Kars, Kocaeli, Konya, Malatya, Mula, Samsun, Trabzon illerinde yaplmtr. Aratrma sorular, kapsaml ve yasal mevzuatta tarif edilen genlik meclisi uygulamalar ve yapsn ierecek biimde hazrlanm ve uygulanmtr. Bu anlamda, izlemeyi yapan genlerin objektif ve yakn gzlemlerini ieren deerlendirme raporlar da bu almaya nemli bir katk salamtr. ki farkl dnemde yaplan ziyaretlerin baz illerde birden fazla olmas kentler arasndaki verileri karlatrmada eitli snrlar getirmitir. Bunun nne gemek iin tm kentlerin eit sayda ziyarete ve izlemeye tabi olduu kabul
edilmitir. Ayrca kentlerin seiminin sadece corafi denge temelinde olmas ve nceki yllardan gelen Yerel Gndem 21 ve kent konseyi uygulamas olup olmadna baklmamas da aratrmay ve deerlendirmeyi snrlayan unsurlardan olmutur. Uygulama yaplan kentlere bakldnda Adana, zmir, Kars, Kocaeli ve Malatyann nceki yllara dayanan nemli bir Yerel Gndem 21 deneyimi bulunmaktadr. Deerlendirme ve analiz yaplrken bu pencereden de bir bak as sunulmutur. almay snrlayan son unsur ise genlik meclislerinin genlik merkezleri gibi hizmet sunan bir yap olarak grlm olmasdr. Burada genlik meclislerinin arlkl olarak temsil mekanizmalar olarak grlmemi olmas aratrma deerlendirmesini snrlayan bir unsur olmutur.
zlenme Says L
Adana Ankara Erzurum stanbul zmir Kars Kocaeli Konya Malatya Mula Samsun Trabzon 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 3
1. Dnem
1
2. Dnem
Toplam
1
1 1 2 2 3 1 1 2 2 1 1
131
BLM 3 GENLK MECLSLER ZLEME SONULARININ ANALZ

Adrese Byte Projesi kapsamnda Adana, Ankara, Erzurum, stanbul, zmir, Kars, Kocaeli, Konya, Malatya, Mula, Samsun ve Trabzon Genlik Meclislerine yaplan ziyaretler aracl ile uygulanan anket ve gzlemlerden oluan deerlendirme raporlar temelinde hazrlanan analiz almas 3 balk altnda toplanmtr: 1. Kentin Yerel Gndem 21 Deneyimi 2. Mevzuat ile Uyumluluk 3. zleme Kriterleri a. fiziki koullar, b. bilgiye eriim kapasitesi, c. denetlenebilirlik ve katlm akl, d. hizmet kalitesi ve e. cinsiyet eitlii Analiz blmnde, yukardaki balklar temelinde veriler ve yasal ereve analizi yapldktan sonra, sonu ve neriler blm iin temel tekil edecek nerilere de ksaca yer verilecektir.
3.1. Kentin Yerel Gndem 21 Deneyimi
Byle bir kriter zellikle yerel demokrasinin geliiminde nemli bir rol oynamaktadr. Genler iin yerel temsil asndan nemli olan genlik meclislerinin oluumu da, Yerel Gndem 21 uygulamas ile Trkiyede uygulanmaya balamtr. Bu anlamda 1997 2005 yllar arasnda 5393 Sayl Belediye Kanunu ve ilgili Kent Konseyleri Ynetmelii kana kadar yerel genlik meclisleri, gnll temelde yryen birer sivil genlik giriimi olmutur. Bylelikle de nemli bir yerel demokrasi deneyimi olumutur. Bu deneyim ile aktarlmaya allan, o kentin kamu kurumlarnda, sivil toplum kurulularnda, genlikle ilgili birimlerinde ve kamuoyu ile medyada yerel genlik meclisinin varlnn bilinmesi ve bir temsil yaps olarak kabul edilmesinin alt yapsnn olumaya balamas anlatlmaktadr. Bu kapsamda inceleme yaplan on iki kentten Adana, zmir, Kars, Kocaeli, Trabzon kentlerinde Yerel Gndem 21 uygulamas grlmektedir. Yerel Gndem 21 uygulamasnn da kurumsallamas ve genlik meclislerinin sreklilii konusunda da Adana ve Kocaeli illeri bu anlamda srdrlebilir bir yap gstermektedir. Bu anlamda, deerlendirme yaplan kentlerin genlik meclisi deneyimi ve sreklilik asndan eit dzeyde olmamas, analiz yaplrken gz nnde bulundurulmas gereken nemli bir kriter olarak ortaya kmaktadr. Bunun yan sra, rnein Ankarada ankaya, Erzurumda Yakutiye
almaya konu olan kentlerde elde edilen aratrma verileri, zellikle hizmet ve temsile odakland iin, genlik meclislerin kurulmasnda nemli bir aama olarak kabul edilen Yerel Gndem 21 kriteri nemli bir unsur olarak ortaya kmtr. Seilen kentlerde Yerel Gndem 21 deneyimi olmas, o kentte ilgili yasal mevzuat olumadan nce de gnll olarak Yerel Gndem 21 uygulamasnn balam olmas anlatlmaktadr.
132
ve zmirde Konak Genlik Meclisi uygulamas incelenirken, dier kentlerde merkez genlik meclisleri incelenmitir. Bu kapsamda, ilgili kentlerin ile belediyesi olmasndan kaynaklanan farkllklar oluabilecektir.
3.2. Mevzuat ile Uyumluluk
Mevzuata uyumluluk ile ilgili olarak, incelenen kentlerdeki genlik meclisleri yaplar ele alnmtr. Buna gre, tm kentlerde, 5393 sayl Belediye Kanunu temelinde, kent konseyleri ve genlik meclisleri oluturulmutur. Ancak baz kentlerde farkl ve zgn uygulamalar grlmtr. Bunlara da aada yer verilmitir. Adana Genlik Meclisi: Kuruluu 2003 ylnda gerekleen Adana Genlik Meclisi, Ulusal Genlik Meclisi ilkelerini temel aldn belirten bir tze sahiptir. Adana Kent Konseyi iin Bykehir Belediyesinden ayrlan bteden idari harcamalar karlanan genlik meclisine katlm her kiiye ve kuruma aktr.43 stanbul Bykehir Belediyesi Genlik Meclisi: Kuruluu 5393 Belediye Kanunu sonras gerekleen genlik meclisi, stanbul Bykehir Belediyesinin bir organ gibi rgtlenmitir. Bu anlamda, isminin BB Genlik Meclisi olmas dier genlik meclisi uygulamalarndan farklln gstermektedir. Dier bir farkllk da BB Genlik Meclisinde siyasi parti genlik kollar temsilcilerinin temsiline de olanak salanmasdr. BB Genlik Meclisi tzne gre
43 detayl bilgi iin baknz: http://www. adanakentkonseyi.org.tr/genclik_meclisi.asp
ise, BB Genlik Meclisine yelik, tm genlik gruplarna ak olmakla birlikte tzn yelik artlar ile ilgili 9. Maddesinde BB Bakanlk Makam tarafndan uygun grlenlerin kabul edilmesiyle seilirler. diyerek temel bir eliki gstermektedir. zleme ziyaretlerinden gelen bilgilere gre de bavuru yapanlarla mlakat yaplyor olmas, meclisin effaf ve ak kriterler temelinde yaplanmas konusunda yerel katlm yanstmad sylenebilir. BB Genlik meclisinin BB tarafndan salanan nemli bir btesi olmas zerklik anlamnda nemli bir noktada durmaktadr44. Kocaeli Genlik Meclisi: Kocaeli, kent konseyi ve yerel genlik meclisi kurulmas balamnda en eski deneyime sahip kentlerden biri olarak ne kmaktadr. Son yllarda da bu geleneini, hem mevzuat hem de kent konseyi ve genlik meclisi uygulamalarnn kurumsallatrlmas ile ortaya koymaktadr. Genlik Meclisinin mevzuat, belediye destei ile kent konseyi bnyesinde yer almas temelindedir. Trabzon Genlik Meclisi: Trabzonda Yerel Gndem 21 deneyimi sonras oluan bir kent konseyi ve kent konseyi bnyesinde sivil bir genlik meclisi bulunmaktadr. Ancak bununla birlikte, Trabzon Belediyesi Genlik Meclisi de bulunmaktadr ve bu durum ikili bir yap olumaktadr.
44 detayl bilgi iin baknz: http://www. ibbgenclikmeclisi.com/
133
3.3. zleme Kriterleri
zleme Kriterleri, nceden oluturulan ve ekte sunulan izleme formunda yer alan sorulara, kentlerdeki genlik meclislerine yaplan ziyaretler esnasnda alnan cevaplar sonucu oluturulmutur.
a) Fiziki Koullar:
Genlik meclisi hangi gnler ak?
Fiziki koullar kapsamnda ulam ve eriim, alma saatleri, alma ortam sorularna yant aranmtr.
Genlik meclisine ulam zor mu?
Bu balamda, genlik meclislerine genelde ulamn kolay olduu aktarlmtr. Bu sayede genler iin eriim zorluu olmad gzlenmitir. Bu arada, genlik meclislerinin arlkl olarak kent konseyi bnyesinde faaliyet gstermesi ve kent konseyi ofislerinin kent merkezi ve belediyeye yakn olmas aracl ile ulamn kolay olduu grlmtr. Ancak yaplan gzlemlerde genlik meclisi ofis ve binalarnn genlik dostu olmaktan uzak olduu grlmtr.
Bunu yanstan unsurlardan biri de genlik meclislerinin hangi gnlerde ak olduu ve alma saatleri ile ilgili verilerde bulunmaktadr. Genlik meclisleri genel olarak belediyelerin yani kamu kurumlarnn alma saat ve gnleri ile uyumlu bir ileyitedir. Bu nedenle de, genlik meclislerinin tamamen bamsz ve zerk olduunu gzlemlemek mmkn olamamtr. Oysa genel mevzuatta ve uluslararas uygulamalarda da beklenen, genlik meclislerinin her zaman ak ve eriilebilir olmas ilkesinden de uzaktadr.
Meclis binas engelli dostu mu?
134
Yaplan izleme almalarnda ne kan nemli bir dier gzlem ise genlik meclisi bina ve ofislerinin engelli dostu olmas ile ilgilidir. Genlik meclislerinin genel olarak engelli dostu olduu gzlenmitir. Ancak, bu tm genlik meclislerini kapsamamaktadr. Burada genel bir hkmde bulunulmas zor olmakla birlikte, yaplan ikinci izleme almasnda bir genlik meclisinin engelli dostuna dntrlmesi, genlik meclislerinin renen, yaayan ve gelien yaplar olduunun da bir gstergesidir. Bu nedenle, genlik meclisleri binalarnn hem engelli dostu hem genlik dostu olmas son derece nemlidir.
b) Bilgiye Eriim:
Bu kapsamda, yerel genlik meclisleri arlkl olarak yerel medyann almalarndan haberdar olduklarn aktarmlardr. Ancak dzenli olarak yerel basna bilgilendirme yaplmas konusunda verilen cevaplarda ise benzer bir orana eriilememitir.
Dzenli olarak basna bilgilendirme yaplyor mu?
Bilgiye eriim kapsamnda, genlik meclislerinin yerel medyada bilinirlii, internet sitesinin bulunmas, kent leindeki temel payda olduu niversite ve lise renci birlikleri ve dier genlik rgtlenmeleri ile ilikisine ynelik sorularla izleme almas yaplmtr.
Yereldeki gazete, dergi ve TV kanallarnn meclisten haberi var m?
Burada gzlemlenen durum udur ki; genlik meclisleri, yerel medyaya yeterli dzeyde bilgilendirme yapmamalarna ramen, yerel medyada bilinirliklerinin yksek olduunu aktarmlardr. Buradaki eliki; aratrma sresince, yerel medyada ilgili genlik meclislerinin haberleri izlenmemi ve genlik meclislerinin beyanlar zerine yorum yaplmtr; bununla birlikte, yerel genlik meclisi faaliyetlerinin yerel medyada ncelikli bir haber unsuru olduunu sylemek de mmkn olamamaktadr. Ancak yaplan aratrmada, yerel genlik meclislerinin zellikle ulusal lekte yrtlen kampanyalarn yerel uygulamalarnda yerel basnda ne kabildii gzlenmitir. Bu kapsamda, Ulusal Genlik Parlamentosu ile yaplan almalarn daha ok ne kt gzlenmitir.
135
renci birlikleriyle/STKlarla/dier genlerle iletiime geiliyor mu?
yarsnda internet sitesinin var olmas, genlik meclislerinin kurumsal yaps ve hafzas ile ilgili de bilgi vermektedir. Bu anlamda, genlik meclislerinin kurumsal yapsnda gelimesi beklenen bir alan olarak ne kmaktadr.
c) Denetlenebilirlik ve Katlm:
Kentteki dier genlik yaplar ile etkileim ve ortaklk temelinde sorulan sorular ve yaplan izleme almasnda gzlemlenen, yerel genlik meclislerinin zellikle yasal mevzuatn da gerektirdii gibi tm genlik platformlar ile iliki halinde olduudur. Genlik meclislerinin k amac ile de uyumlu bu sonu, nemli bir gelime gstergesi olmaktadr.
nternet sitesi var m?
Genlik meclislerinin temsil ve denetlenebilirlik asndan incelenmesi kapsamnda; rgtlenme yaps, ye alm sreci, seimler, organlar, kent konseyi ile ilikisi, gnll yaplanmas ve rettii hizmetler zerinde durulmutur.
Ynetim Kurulu var m?
Buna gre, genlik meclislerinin %80 orannda bir ynetim kurulu organna sahip olduu gzlemlenmitir. Bu kriter temelinde yerel demokrasi gstergesi olan yerel genlik meclisi ileyiinin oturduu ve yerel demokrasi asndan bir deneyimin olutuunu sylemek mmkndr. Gnmz teknolojik gelimesinde sosyal medya aralar ve internet; iletiim, eriim ve katlm asndan etkin bir rol oynamaktadr. zlenen yerel genlik meclislerinden sadece Ak ulu sorulara verilen cevaplar, yerel genlik meclislerinin katlm konusunda nemli bir yerel demokrasi deneyimi oluturduunu gsteriyor. Bunun yannda, Kent Konseyinin varl
136
ve eskiden gelen deneyimi olan illerde, genlik meclisi deneyiminin daha iyi gelitii gzlenmitir. Bu anlamda, Yerel Gndem 21 deneyiminin bu gelime srecinde nemli bir rol oynad sylenebilir. Bunun yan sra, Ulusal Genlik Parlamentosu ile yakn iliki iinde olan Yerel Genlik Meclislerinin de yine daha etkin hizmet rettii, temsiliyet iin platform salad gzlenmitir.
Toplantlar dnda genlik meclisi baka tr aktiviteler yapyor mu?
noktada, genlik meclislerinin, onlara ait bte ve personel ynetiminde de arlkl olarak belediyelere baml olduklar ve temel karar verici olamadklar gzlenmitir.
Belediyeler sadece maddi katk m salyor?
Ancak, genlik meclislerinin temsiliyet dnda snrl sayda farkl faaliyet ve hizmet rettii gzlenmitir. Bu gzlemde Yerel Genlik Meclislerinin snrl sayda ofis ve alma ortamna sahip olmas ve var olan yaplarn da arlkl olarak kamuya ait olmas bu snr getiren unsurlar olmutur. Burada ne kan temel unsur da, genlik meclislerinin zerk olmas ve zellikle kendisine ait bir btesi olmamasndan kaynaklanmaktadr. Bte ayrlan genlik meclislerinde ise gzlemlenen, genlik meclisinin seilmi yaplar tarafndan bir bte hazrlanamad ve bu anlamda katlmc bir bte yntemi izlenmediidir. Bu
Ancak, genlik meclislerinin Trkiyede geliimine bakldnda tartmann bu noktaya ulam olmas da nemli bir aamadr. Bu aamada, genlik meclislerinin artk kent leinde bir kurumsal yap olmas ve bu temsiliyet arlkl yaplarn alma koullarnn gelitirilmesi temelinde, kaynak ve olanaklarnn arttrlmas beklenebilir.
Meclise ait bir ofis ve alanlar var m?
137
Bunun yan sra, genlik meclislerinin gnll ynetimi konusunda nemli bir baarlar olduu grlmekle birlikte, gnlllerin srekliliinden kaynaklanan snrlar nedeniyle kapsaml uygulamalar gerekletiremedii grlmtr. Burada, altnn izilmesi gereken, yaplan gzlemlerdeki kst, meclise ait bir ofis ve alanlarn olup olmadnn birlikte sorulmas olmutur. Bu nedenle, soruya verilen cevaplarda %50 zerinde olumlu bir sonu kmakla birlikte, arlkl etkinin ofis mi alanlar m olduu tespit edilememektedir. Ancak, genel olarak bilinmektedir ki genlik meclisleri gnlllk esasyla yrtlmekte, yalnzca idari giderleri belediye bnyesinden veya kent konseyi aracl ile karlanmaktadr.
Genlik meclislerinde karara katlabiliniyor mu?
Genlik meclislerinde alnan kararlar uygulanabiliyor mu?
kent leinde yetkili karar alma mekanizmalarna da iletebilmektedirler. Bu da, arlkl olarak kent konseyi ve ilgili yeni mevzuatla mmkn olabilmektedir. Bu kararlarn uygulanabilmesi de, gzlem yaplan kentlerde, %60 orannda gereklemi grlyor. Ancak bu noktada, alnan kararlarn ierii ve nitelii sorgulanmamtr. Yukarda, bte konusunda da olduu gibi, genlerin daha kritik ve nemli kararlar alabilmeleri ve ynetebilmeleri beklenebilir. Ak ulu sorulara verilen cevaplarda ise, Genlik Meclislerinin proje gelitirme gibi somut alanlarda katlmc yntemler kullanarak, ilgili taraflar proje srelerine dahil ettii ve genlik meclisleri iin ekstra bte oluturabildii aktarlmtr. Gnlllerin kiisel geliimine ynelik, yerel olduu kadar UGP aracl ile de, farkl kapasite gelitirme projelerinin oluturulduu, bu sayede genlik meclislerinin dier kentlerle ilikisinin gelitirildii grlmtr. Genlik Meclisi yeleri ve hizmet alanlar, zerlerinde herhangi bir
Genlik Meclislerinin kurumsallamas ve yerel demokrasiyi deneyimlemeleri asndan bu gzlem nemli bir yer tutmaktadr. Buna gre, genlik meclislerinde %100 orannda karar alnabildii iletilmitir. Genler kendi kararlarn kendileri aldklar lde, ilgili kararlar
138
siyasi bir bask oluturulmadn aktarmlardr. Ancak burada, belediye genlik meclisi olarak kurulan yaplarda siyasi bask oluabildii gzlenmitir. Bu olumsuzluun da, zellikle sivil genlik meclisleri oluturularak, ya da kent konseyi genlik meclisi uygulamasnn mevzuatta hkim hale getirilmesi ile alabilecei sylenebilir.
d) Hizmet Kalitesi:
Genlik meclislerinin hizmet kalitesi; genel kurulun toplanmas, toplanma skl, hedef kitlesi, meclis almalarnn hangi erevede yapld zerine olmutur. Bu balamda ortaya kan temel unsur, bir genel kurulun varl ve temel karar organ olarak belirlenmi olmasdr. Yaplan uygulamalarda da tm kentlerde bir genlik meclisi genel kurulu olduu gzlenmitir.
Meclis genel kurulu ne sklkla toplanyor?
Genlik meclislerinin, hedef kitlelerini genlik gruplar olarak belirlemi olmas yannda, alma erevelerinin; genlerin katlm, gnlllk, sosyal sorumluluk, toplumsal almalar ve alt alma gruplar olarak belirlenmesi ve bunlarn net olarak tanmlanabilmesi, genlik meclislerinin, kurumsal yaplarnda, hedeflerinin ve alma alanlarnn, genlik meclisleri mevzuat ile uyumlu olduu eklinde deerlendirilebilir.
e) Cinsiyet Eitlii: Ynetim Kurulu bakan kadn m?
Cinsiyet eitlii kriteri temelinde, genlik meclislerinin organlarnda ve ileyiinde kadn temsili izlenmitir. Buna gre, sadece Mula Genlik Meclisinin kadn bakan olmas cinsiyet eitlii konusunda yansmann Trkiyedeki temsil durumu ile ayn olduunu gstermektedir. Meclis Genel Kurulunun toplanma skl konusunda farkl uygulamalar olmasna ramen, kent leinde, genler ve genlik kurulular iin byle bir genel kurulun varl, gelecek yllardaki yerel demokrasi deneyimi iin temel bir altyap oluturabilir. Benzer cinsiyet eitsizlii, temsili ynetim kurullarna da yansmtr. Bunun yan sra Genel Kurullar ile ilgili yeterli veri salanmamasna ramen, en ok Erzurum ve zmirde cinsiyet eitlii yanstlmaktadr.
139
BLM 4 NERLER
Adrese Byte Projesi kapsamnda yaplan izleme ve deerlendirme almas sonucunda, genlik meclisleri, karar alclar ve genlik meclislerinin paydalarna ynelik sonular ve neriler olumutur. Bu alma ve deerlendirme ile ne kan en nemli sorun alanlarndan biri, genlik meclislerine ayrlan bte ve btenin kullanm konusudur. Yerel Genlik Meclislerinin zellikle zerkliini deerlendirmede bu lt nemli bir yer tutmaktadr. Yaplan toplant ve sorulardan alnan genel cevaplarda grlen, yerel genlik meclislerinin genlik ihtiyalar temelinde bir bte belirleyemedii ve yaplacak faaliyetlerini de buna gre zgrce hazrlayamaddr. zellikle belediyelerden salanan fonlar nedeniyle fonlarn kullanlaca alanlar seilmi genler tarafndan belirlenememektedir. Genlik meclislerinin bu anlamda zerk olabildii tek alan, genlik projeleri ve ulusal, uluslararas fonlardan yararlanma olanadr; ki bu da, genlik meclislerinin, proje bazl almas ve ilgili eforu bu alana kaydrmasna sebep olmaktadr. Genlik meclislerinin srdrlebilirlii ve kurumsall iin, kurumsal bir finansman ve bte modeline ihtiya duyulmaktadr. Bu, merkezi ve yerel kurulular aracl ile oluturulabilecek nemli bir ihtiyatr. Ancak, zellikle Ulusal Genlik Parlamentosu aracl ile yrtlen projelere yerel ev sahiplii yapan genlik meclislerinin, bu anlamda daha
zerk olduu grlmektedir. Bilenler Bilmeyenlere Bilgisayar retiyor, Param Ynetebiliyorum, Bilgisayar Bilmeyen Kalmayacak gibi projeler, yerel lekte genlerin rettii proje alanlar olarak da farkl etkiler salamaktadr. Genlik Meclislerinin ileyileri asndan ortaya kan tartma alanlarndan biri de genlik meclislerinin eriilebilir olmasdr. Bu noktada da, genlik meclislerinin kent leinde, ynetimi ve idaresi kendilerine ait olan zerk meknlara sahip olmas etkili olacaktr. Bu meknlarn gen dostu olmas ve genlik almalarna ve temsile ev sahiplii yapmas da nemli olacaktr. Ayrca, genlik meclislerinin kent leindeki tm ilgili gruplara ulaabilmesi iin, srekli olarak medya, web sayfas aracl ile daha etkin bir iletiim yntemi kullanmas etkili olacaktr. Genlik meclislerinin eriilebilirlii noktasnda bir nemli sorun alan da genlik meclislerinin engelli dostu olabilmesidir. Bu da genlik meclislerinin kendi binalarnda ve engelli dostu olarak hizmet verebilmesi ile mmkn olabilecektir. Bu noktada, genlik meclislerinin daha aktif ve genlik sorunlarn kent leinde gndeme tayan bir hizmet anlaynda olmas, uluslararas rnekler de gz nne alndnda ne kmaktadr. rnein, yllk olarak yaplacak kapsaml bir yerel genlik aratrmas ve sonularnn kamuoyu ile paylalmas, genlik meclislerinin bilinirliini arttrmada, yerel genlik sorunlarn gndeme getirmede ve kararlar etkilemede etkin bir ara olacaktr.
140
Genlik meclislerinin kent leinde temel genlik temsil noktas haline gelebilmesi iin, kent leindeki tm genlik platformlar ile kurumsal bir temsil ilikisine ihtiya bulunmaktadr. Bu noktada, niversite renci konseyi, lise renci konseyi ve ilgili genlik sivil toplum kurulular ile daha yakn ve kurumsal bir temsile dayal ilikiye ihtiya vardr. Bylece, genlik meclisi aracl ile, kentteki genlik platformlar aras egdmn ve temsilin daha etkin yaplabilmesi salanabilecektir. almada ulalan temel sonulardan biri de, genlik meclislerinin ileyiinde, Trkiyede gndeme geldii 1996 ylndan beri hem yasal mevzuat hem de uygulama asndan nemli bir ilerleme kaydedilmi olmasdr. Bu noktada, genlik meclislerinin, daha ileri yerel demokrasi uygulamalar yapabilmesi ve genlik alannda gl bir yerel temsil salayabilmesi iin finansal ve yapsal zerklie ve kurumsal srdrlebilirlie sahip olmas; ayrca, genlik ile ilgili alnacak tm kararlarda sz sahibi olmas temel bir gerekliliktir. Bu alma sonucunda, gelecek dnemde, yerel genlik meclislerinin dnya leinde ve kentler nezdinde nasl ortaya ktna dair tarihsel perspektifi ieren bir aratrma, bu alanda genlik meclislerinin ortaya k ve yerel katlm zerine nemli bilgiler salayabilecektir.
KAYNAKA
1. Avrupa Genlik Forumu - http:// www.youthforum.org/fr/system/ files/yfj_public/eyouth_opinion/ en/e-YO_EN_2.pdf 2. Genlerin Yerel ve Blgesel Katlmna likin Avrupa art http://www.coe.int/t/dg4/ youth/Source/Coe_youth/ Participation/COE_charter_ participation_tu.pdf 3. http://www.kentkonseyleri.net/ changepage.aspx?lg=2&pi=123 4. http://www.adanakentkonseyi. org.tr/genclik_meclisi.asp 5. http://www.ibbgenclikmeclisi. com/ 6. Alemdarolu, A. (2005) Bir mkan Olarak Genlik, Birikim Dergisi, No:196, stanbul. 7. Benevolo, Leonardo (1993), Avrupa Tarihinde Kentler / Leonardo Benevolo ; eviren Nur Nirven, stanbul : AFA Yaynclk, 1995 8. Genlik Spor Genel Mdrl http://www.gsgm.gov.tr/ 9. Genlik Hizmetleri Daire Bakanl - http://www.ghdb. gov.tr/ 10. statistiklerle Genlik (2007), statistiklerle Trkiyede Genlik, stanbul Bilgi niversitesi:stanbul http://genclik.bilgi.edu.tr/docs/ istatistiklerlegenclik.pdf
141
NVERSTE AB OFSLER
(GENLERN DOLAIM VE ETM HAKKI)
Ali Alper Akyz
niversitelere ynelik AB programlarna (Yaamboyu renim, 7.Aratrma ve Gelitirme ereve Programlar vb.) ynelik projelerin hazrlanmas ve yrtlmesine ynelik bilgi ve deneyim altyapsn gelitirmek, zellikle ERASMUS gibi renci ve retim eleman deiimlerini de ieren ortaklk programlar iin ortaklklar ve ibirlikleri gelitirmek ve brokratik prosedrleri yerine getirmek, renci deiimi iin kriterleri belirlemek veya belirlenmesinde dier akademik birimlere yardmc olmak, renci ve retim elemanlarna deiimler iin danmanlk hizmeti vermek, Gerek Bologna Sreci, gerekse de renci deiimi iin nemli olan Avrupa Kredi Aktarm Sisteminin (ECTS European Credit Transfer System) niversite apnda uyarlanmasn salamak ve izlemek, Bologna Sreci kapsamnda dier almalar yrtmek olarak sralanabilir. Bunun dnda dorudan grev alanna girmemesine karn baz ofisler yine ABnin Genlik program kapsamnda Eylem 2-Avrupa Gnll Hizmetleri (AGH) iin Evsahibi veya daha ok Gnderici Organizasyon ya da Eurodesk Bilgi Merkezi olarak etkinlik gstermektedir.
GREV VE FAALYETLER
zellikle Avrupa Birlii (AB) Eitim ve Genlik Programlarna ve yksekretimde Bologna Srecine45 Trkiyenin katlm sonrasnda niversitelerde zellikle AB destekli renci deiimini dzenleme ve bunun dndaki Avrupa projelerinin oluturulmas amal zel idari birimler oluturulmas gereksinimi, her bir niversitede isimleri deikenlik gsteren AB Ofisleri oluturulmasna yol amtr. ou durumda batan ve tek bana bu i iin oluturulan bu ofisler baz niversitelerde ise halihazrda kurulu olan Uluslararas likiler Ofisleri erevesinde faaliyet gstermektedir. niversiteden niversiteye deimekle birlikte bu ofislerin grevleri46:
45 Avrupadaki yksekretim kurumlar arasndaki ibirliini kurumlar arasnda geililik, akademik tannma ve kredi transferleri yoluyla artrmay amalayan Bologna Sreci, dorudan AB erevesinde dzenlenen bir sre deildir ve kelerin gnll katlmn ngrmektedir. Ancak ierii ve almalar zellikle ortak programlar ve renci deiimi asndan dorudan etkilidir. Trkiye srece 2001 ylndan itibaren katlmtr. 46 Her bir niversitedeki AB Ofisi bu grevlerin bir ya da birkan yerine getirmektedir.
142
Bu proje kapsamnda izlemeye ve deerlendirmeye alnan grevler ise: Yaamboyu renim (zellikle ERASMUS, baz durumlarda Leonardo Da Vinci ve Grundtvig) ve snrl durumlarda Genlik (Avrupa Gnll Hizmeti - AGH ve Genlik Deiimleri) programlar iin dorudan renci ve genlik hareketliliine ynelik danma, bilgilendirme, seim kriteri belirleme ve seim ilemini yrtme olarak sralanabilir.
yerine getirmelerinde gz nne alnmas gereken bir dizi Trkiye ve AB kanun ve karar bulunmaktadr. Bunlar:
a) AB tarafnda:
Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin Hayatboyu renme Programn (LLP) tesis eden, 15 Kasm 2006 tarih ve 1720/2006/ EC sayl Karar, ve Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 207-2013 dnemi iin Genlik Eylemde Programn tesis eden 15 Kasm 2006 tarih ve 1719/2006/EC sayl Karar,
b) Trkiye tarafnda:
MEVZUAT VE MERKEZ KURUMSAL YAPILANMA:

niversitelerde yukarda saylan grevleri ve yetkileri olan zel idari birimler kurulmas niversitelerin inisiyatifi ve sorumluluundadr ve dorudan dzenleyici bir mevzuat bulunmamaktadr. Ancak bu durum ofislerin kurulmasnn btnyle niversitelerin kendi inisiyatiflerinde olduu eklinde anlalmamaldr; ofisler, programlar Trkiye apnda yrtmekle grevli olan AB Eitim ve Genlik Programlar Bakanlnn (ABEGP veya Ulusal Ajans) koordinatrlnde, ECTS gibi Bologna Sreciyle dorudan balantl konularda ise YK gzetiminde kurulmutur (bkz. Bologna Sreci 2003-2005 Trkiye Ulusal Raporu, sayfa 5 ve 10, http://www.ond.vlaanderen.be/ hogeronderwijs/bologna/links/ National-reports-2005/National_ Report_Turkey_05.pdf). Ofislerin kurulmasn ve ileyiini dzenleyen dorudan dzenleyici bir mevzuat bulunmamasna karn, bu proje kapsamnda incelenen grevlerini
ABEGP Bakanlnn (Ulusal Ajans) kuruluuyla ilgili olarak 31 Temmuz 2003 tarih ve 4968 sayl 540 Sayl Devlet Planlama Tekilat Kurulu ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamede Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanun ABEGP Bakanlnn ileyii ile ilgili ynetmelikler47,
c) AB ve Trkiye arasnda ise:
Avrupa Topluluu ve Trkiye Cumhuriyeti arasnda, Trkiye Cumhuriyetinin Genlik Programna ve Hayatboyu renme Alanndaki Eylem Programna (2007-2013) Katlm ile lgili Mutabakat Zapt (2007/12318 sayl ve
47 Bu ynetmeliklerin tam listesine Ulusal Ajansn http://www.ua.gov.tr/ adresli web sitesinde Hakkmzda-Mevzuat balkl sayfadan ulalabilir.
143
11/06/2007 tarihli Bakanlar Kurulu Karar, 30/06/2007 tarihli Resmi Gazetede yaymlanmtr) Trkiye Cumhuriyeti ile Avrupa Topluluu Arasnda Trkiye Cumhuriyetinin Topluluk Programlarna Katlmasnn Genel lkeleri Hakknda ereve Anlama (28 Haziran 2002 tarih ve 4763 Sayl Kanun) olarak sralanabilir. Hayatboyu renme programnn genel hedefi (...)evrenin gelecek nesiller iin iyi bir ekilde korunmasn temin ederken Topluluun srdrlebilir ekonomik kalknma, daha fazla ve daha iyi iler ile daha byk sosyal uyum ile gelimi bir bilgi toplumu olarak gelimesine hayatboyu renme yolu ile katkda bulunmaktr. (1720/2006/EC sayl Karar, madde 1.2) Programn zel hedefleri arasnda ise niversitelerin AB Ofislerinin yararlancs olan genlerle ilgili olarak a) kaliteli hayatboyu renmenin geliimine katkda bulunmak ve alandaki sistemler ve uygulamalarla; yksek performans, yenilik ve Avrupa boyutunu desteklemek, b) hayatboyu renme iin bir Avrupa alannn gereklemesini desteklemek; c) ye Devletlerdeki hayatboyu renme frsatlarnn kalitesinin, ekiciliinin ve eriilebilirliinin iyiletirilmesine yardmc olmak; d) hayatboyu renmenin sosyal uyum, aktif vatandalk, kltrleraras diyalog, cinsiyet eitlii ve kiisel tatmine katksn tevik etmek; e) yaratcln, rekabetiliin, istihdam edilebilirliin ve giriimci ruhun bymesinin desteklenmesine yardmc olmak;
f) sosyo-ekonomik durumlar ne olursa olsun, zel ihtiyalar olanlar ve dezavantajl gruplar dahil, her yatan insann hayatboyu renme programna katlmnn artmasna katkda bulunmak, g) dil renimini ve dilsel eitlilii desteklemek, (...) i) insan haklarnn ve demokrasinin anlalmas ve sayg gsterilmesi ve dier halklara ve kltrlere kar hogr ve saygnn tevik edilmesine dayal olarak, hayatboyu renmenin bir Avrupa vatandal hissi yaratma roln tevik etmek bulunmaktadr (Madde 1.3). Genlik programnn genel hedefleri ise: Genlerin genel olarak aktif yurttaln ve zel olarak Avrupa yurttaln desteklemek; genler arasnda zellikle AB apnda sosyal uyumu glendirmek iin dayanma gelitirmek ve hogry desteklemek; farkl lkelerdeki genler arasnda karlkl anlay glendirmek; genlik alannda sivil toplum rgtlerinin yetkinliklerini ve genlik faaliyetleri iin destek sistemlerinin niteliinin gelitirilmesine katkda bulunmak ve genlik alannda Avrupa ibirliini desteklemek olarak belirlenmitir (1719/2006/EC sayl Karar, madde 2.1). Programn yararlanc hedef kitlesi iinde yksekrenim kurumlar zellikle belirtilmemi ve genler ve genlik ile ilgili kar amac gtmeyen kurululara ncelik verilmitir; yksekrenim kurumlar ise ancak gerekelendirilebilir durumlarda genlik alanndaki dier partner kurulular arasnda saylabilir (Madde 6). Her iki programn uygulanmasnda rklk, nyarg ve yabanc dmanl ile mcadele , Avrupa iinde kltrel
144
ve dilsel eitliliin nemi hakknda bilinlendirmenin desteklenmesi, zel ihtiya sahibi [yararlanclar] iin hazrlkl olmak, erkek ve kadn arasnda eitliin desteklenmesi ve cinsiyet, rk veya etnik kken, din veya inan, engellilik, ya veya cinsel ynelime dayal her trl ayrmla mcadeleye katkda bulunma gibi genel AB politikalaryla da uyumun gzetilmesi ngrlmtr (1720/2006/EC sayl Karar, Madde 12 ve 1719/2006/EC sayl Karar, Madde 2.3). Yukarda sralanan mevzuat erevesinde Trkiyede kurulu bulunan Ulusal Ajansn grevleri arasnda: Avrupa Birliinin eitim ve genlik programlarn Trkiyede duyurmak; bu programlara katlm almalarn yrtmek, koordine etmek, izlemek ve Avrupa Komisyonuna rapor halinde sunmak bulunmaktadr ve bu grevler yararlanc kurumlar arasnda bulunan niversiteler ve dolaysyla niversitelerin AB Ofisleri ile dorudan ilikilidir. Ulusal Ajans kapsamnda Hayatboyu renme ve Genlik Programlarnn her bir altprogram iin ayr koordinatrlkler bulunmaktadr ve niversiteler arlkla Hayatboyu renme Programnn yksekrenim ile ilgili ERASMUS altprogramndan yararlanmaktaysa da dierlerine de bavurabilmekte ve rencilerini farkl program ve altprogramlardaki hareketlilik faaaliyetlerinden yararlandrabilmektedir.
paylalarak geri bildirimlerinin alnmas gibi iki aamal bir yntem izlenmi, daha sonra bu bilgiden yola karak yukarda aklanan mevzuat ve ereve ierisinde gen dostu bir yaklam iin neriler getirilmitir. zleme ve nerilerin gelitirilmesi aamalarnda temel kriter, izleme yaplan niversitelerdeki AB ofislerinin rencilere ynelik hizmetlerinde gen dostu (genlerin gen olmaktan kaynaklanan zel gereksinimlerini dikkate alan ve birey olarak deer veren) bir yaklam benimseyip benimsemedikleridir. zleme yaplan 13 il (ve niversite): Aksaray (Aksaray niversitesi), Ankara (Bilkent niversitesi), Edirne (Trakya niversitesi), Erzurum (Atatrk niversitesi), Hatay (Mustafa Kemal niversitesi), stanbul (Yldz Teknik niversitesi), zmir (Dokuz Eyll niversitesi), Kilis (7 Aralk niversitesi), Kocaeli (Kocaeli niversitesi), Malatya (nn niversitesi), Mula (Mula niversitesi), Samsun (Ondokuz Mays niversitesi) ve Trabzon (Karadeniz Teknik niversitesi) olmutur. Karsta bulunan izleme ekibi niversitelerinde AB Ofisi bulunmadn ya da bulamadklarn bildirmi48, Adana (ukurova niversitesi) ekibinin izleme verileri ise zamannda proje yrtclerinin eline gemediinden deerlendirmeye alnamamtr. Bu 13 niversitenin durumunun btn Trkiyedeki niversiteleri temsil ettii sylenemez, ancak ortaya
48 Kars Kafkas niversitesinin web sitesinde yaplan aratrmada rektrle bal D lkiler Biriminin bu grevi yerine getirdii ve grevine ynelik gncel etkinlik duyurularnn yapld grlmtr.
YORUMLAMA YNTEM
Bu blmde AB ofisleri hakknda izleme verilerinin yorumlanmas ve ilk yorumlarn izleme yapan genlerle
145
kan tablo gstergesel nitelikte nem tamaktadr ve programlardan yararlanma koullar ve AB ofislerinin niteliklerinin aslen niversiteye zel koullar ve kapasiteyle balantl olduu dnldnde her bir niversitenin durumu ayrca ele alnmaldr. Yaklamlar niversiteden niversiteye, kentten kente ve ayn kent iindeki farkl niversiteler arasnda ve niversitenin devlet veya vakf niversitesi olmasna bal olarak nemli lde deiebilir, ancak bu deiimleri deerlendirmek bu incelemenin kapsam dnda kalmaktadr. Bu nedenle k noktas olarak verilerin dikey analizi, yani her bir soruya verilen yantlarn niversiteler aras dalm kullanlmtr. Her bir izleme grubunun 2010 ilkbahar ve sonbaharnda iki ayr dnemde ve her bir dnem iinde iki izleme yapt iin nadir de olsa farkl dnemlerde (olumluya ya da olumsuza doru) deiim gzlemek mmkndr. Benzeri ekilde yoruma dayal sorularda, yantlar da izleyen kiilerin farkl olmas durumunda farkl yantlar da verebilmektedir. Farkl yantlar durumunda zellikle dnemler arasnda Var-yok eklinde yant verilmesi gereken sorularda gzlenen son durum, yorum gerektiren dierlerinde ise istisnai yantlar darda braklarak kesin olanlarn says dikkate alnmtr. Her bir niversiteye zel olarak izlemenin niteliksel deerlendirmesi, yani anketin tamamnn sonularnn yatay analizi yoluyla niversiteye zel yorum bu almann kapsam dnda olsa da baz genel gzlemlere sonular ve neriler ksmnda deinilmitir.
Verilerin ilk analizinin sonular ve yorumlar, izleme yapan ekipler iinde yer alan bir grup katlmcya szl olarak sunulmu ve geri bildirimleri alnarak rapora eklenmitir.
SONULAR
Bu blmde anketlerin yaplandrld ekilde Fiziki Koullar, Bilgiye Eriim, Denetlenebilirlik ve Katlm ve Hizmet Kalitesi ve Toplumsal Cinsiyet Eitlii anabalklar altnda genel sonulara yer verilmitir. Sonular ve yorumlar sadece yukarda ad geen niversiteler iin geerlidir.
a) Fiziki Koullar
zlemeyi yapan ekipler AB ofislerinin byk ounlukla kolay eriilebilir olduu kansndadr (%77, 10/13). stisnai olarak Hatay Mustafa Kemal niversitesi ve zmir Dokuz Eyll niversitesinin ofisleri ehir merkezlerindeki rektrlk binalarnda, yani kampslerin dndadr ve kampslerde ek bir bilgi ofisi bulunmamaktadr. Ofisler merkezi olarak yaplandrlm ve koordinatr retim yeleri dnda faklte ve blm baznda ayr bilgi alma olanaklar bulunmamaktadr. Ofislerden 5inin kapsnda ilevini belirten tabelasnn olmad ve yine 5inde alanlara ve ofislere eriim hakknda nceden bilgi alma olana bulunmad belirtilmitir. Ofislerin biri dnda tamam al ve kapan saatlerinde oynama olsa da mesai gn ve saatleri iinde genelde ak tutulmakta, Kocaeli niversitesinde ise renciler iin haftada yalnzca 2 gnle snrlandrlm grme ve bilgi alma olana
146
sunulmaktadr. Buna karn Malatya nn niversitesindeki AB ofisinin mesai gnlerine ek olarak Cumartesi gnleri de ak olduu bildirilmitir. Ofislerin ounda bekleme yeri (%61, 8/13) ve yaklak yarsnda sandalye bulunmaktadr (7/13, bekleme yeri olanlar arasnda Aksaray niversitesinde sandalye bulunmuyor). Ofisler ounlukla engelli dostu olarak nitelenmitir (%61, 8/13). zleme ekiplerine gre ofislerin yars fiziksel olarak yeterli ve gen dostu bir ekilde dzenlenmitir, ancak bu konudaki ucu ak soruya verilen yantlara gre bir standart bulunmamaktadr.
b) Bilgiye Eriim
c) Denetlenebilirlik ve Katlm
Hareketlilik ve deiim programlar iin rencilerin seim kriteri arlkla niversite apnda not ortalamas ve yabanc dil olarak belirlenmitir. Seim kriterleri yazldr (%77, 10/13) ve internetten eriilebilmektedir (%85, 11/13). Deiimden yararlanacak rencilere karar veren merci ya arlkla AB ofisidir, veya merkezi yazl snav sonucu belirlenmektedir; sadece Bilkent niversitesinde blm koordinatrleri karar verici rol oynamaktadr. Kriterlerin belirlenmesinde renci katlm bulunmamaktadr. Ofislerin yarsnda gnll alma yrtmek mmkndr (7/13). Kriterlere ve seim ilemine renci ya da blmlerin katlm olmamas, AB ofislerinin niversite iinde belirli bir kayna yrten yeni bir merkezi iktidar oda olarak ortaya kmakta olduunu gstermektedir ve bu grn dier yansmalar iin Erasmus d programlardaki durumun ve retim yelerine verilen hizmetlerin de deerlendirilmesi yararl olabilir. Kriterlerin not ortalamas ve yabanc dil seviyesi olmas ayrca programlardan yararlanacak rencilerin belirlenmesinde daha sekinci bir temsil yaklam gzetildiini dndrmektedir ve bu uygulamann, zellikle kontenjanlarn doldurulmamas durumunda, programn hedeflerinin yaygnlamas amalaryla uyumu hakknda rencileri de ieren bir tartmaya ihtiya duyulmaktadr.
Ofisler, programlar ve hareketlilik olanaklar hakknda hem bilgilendirme toplantlar dzenleyerek (%77, 10/13) hem de bror yoluyla bilgilendirme yapmaktadr (%61, 8/13). Ofislere ve programlar hakkndaki bilgilere niversitelerin tamamnda internet sayfalar zerinden eriilebilmektedir. Bu mecralarda yer verilen bilgiler gnceldir (%92, 12/13) ve program koullar dnda barnma ve ulam gibi yaam ve deneyim bilgisini de iermektedir (%70, 9/13). alanlarn yz yze grmelerdeki yaklam genelde ihtiyaca gre ve gen dostu bulunmu, ofis ortamlar ise genelde gen dostu olmamakla nitelendirilmitir. Merkezi AB ofislerinden bilgi almann kolaylna karn faklte ve blm dzeyinde bilgi alma olana daha azdr (%46, 6/13).
147
d) Hizmet Kalitesi ve Toplumsal Cinsiyet
Ofislerin ve alanlarn ileyii ve yaklam izleme ekipleri tarafndan farkl sorularda genelde gen dostu olarak nitelendirilmitir (%70-85, 9-11/13). Ofislerde alan says ortalama 4 kiidir (en az 2, en ok 8). alanlar arlkla kadnlardan olumaktadr (ofis ortalamas %62) ve her ofiste en az bir kadn alan bulunmaktadr (en az 1, en ok 8, oranlar %25-100 arasnda deimektedir). Sorular arasnda bulunmasna ramen veri elde edilemedii iin programlardan yararlananlarn says asndan bir deerlendirme yaplamamtr.
Genel Sonu ve neriler
Ulusal Ajans da programn ileyiinden ve koordinasyonundan dorudan sorumlu olduu iin destek niteliindeki taleplerin muhatab olabilir. Programlarn yrtlmesi ve niversite apnda stlendikleri egdm rolleri AB programlarndan alnacak kayna dorudan etkilediinden, AB ofislerinin niversitelerde yeni bir iktidar oda haline geldikleri ve zellikle seim srelerinde ve kriter belirlemede en nde gelen aktr olduklar gzlenmitir. Seim kriterlerinin rencilerin katlm olmadan sadece baar ve yabanc dil odakl olarak belirlenmesi programlarn pedagojik yaklam ile tam uyum halinde deildir ve glendirme amal motivasyon potansiyelinin gz ard edilmesine yol ama potansiyeli tamaktadr. Benzeri ekilde yararlanclarn seiminin bir ok niversitede gzlenen merkezi snavlarla yaplmas ihtiya odakl karar verilememesine yol aabilir. te yandan blmler baznda renciyle dorudan temas halindeki jrilerce bu seimin yaplmas ynetimde yerindenlik ilkesine daha uygun olsa da bu srecin de renci kayrmaya yol aabilecei izleme ekiplerinde zellikle belirtilmitir. Kriterlerin belirlenmesinde rencilerin de rgtl katlmnn olmas, srelerde effaflk ve hesap sorabilen renci rgtll bu tr olas olumsuzluklarn da nne geebilir. zleme verilerinde niversite baznda farkl dnemlerdeki deiim genelde olumlu ynde gelimektedir. Bu durum bir renme sreci olarak deerlendirilebilir. zlenen niversiteler arasnda Edirne Trakya, Hatay Mustafa Kemal, zmir Dokuz Eyll, Kocaeli,
niversitelerin AB programlarnn ileyiini idari olarak yrten ofislerin yetkinlii, ksmen rekabeti unsurlar da ieren programlardan niversitenin ve rencilerin yararlanma orann dorudan etkileyecektir. Bu nedenle Ulusal Ajans ve YKn tavsiye ve tevikleri dnda bir zorunluluk olmamasna ramen btn niversitelerde ynetimlerin inisiyatifiyle bu ii yrtmek ve koordine etmekle grevli idari bir birim kurulmu ya da grevlendirilmitir. Bu ofisler rektrle kar sorumlu olduklar iin izlemenin sonular aslen niversite baznda gndeme getirilecek taleplere yol aacaktr ve niversite baznda alma yaplmaldr. Bu projenin kapsamnda olmayan byle bir alma her bir niversite baznda yaplabilir ve aada sorularn dikey analizinden yola klarak baz genel sonular karlm ve neriler gelitirilmitir. Bunun dnda
148
Malatya nn ve Samsun Ondokuz Mays niversitelerine zel alma yaplmas nerilebilir. zleme ekipleriyle yaplan grmede baz niversitelerin AB Ofislerinin aslen dezavantajl genler ve STKlar iin oluturulmu olan Genlik Program ve zellikle de Avrupa Gnll Hizmeti iin kitlesel bir ekilde gnderen organizasyon rolne soyunduklar belirtilmitir. Bu rol stlenebilecek yetkin STKlarn bulunmad istisnai durumlarda niversitenin stlenmesi geici olarak kabul edilebilecek bu durum, yararlanan bana programlardan belli bir miktar kaynak alnd dnlnce niversiteler asndan nemli bir yan gelir kalemi haline gelmitir. Bu durum, yerel genlik rgtlerinin yararlanmas ve yetkinlemesi iin gereken bir kaynan niversiteye ynlenmesi, programdan sosyoekonomik dzey asndan genelde dezavantajl saylamayacak niversite rencilerinin niversite d genlere gre daha arlkl yararlanmas ve gnll hizmet srasnda yaanabileck olumsuzluklara kar birebir iletiimin srdrlebilmesi gereken durumlarda gnllnn gnderici kurulula balant kuramamas gibi durumlara da yol aabilecektir. Son olarak bu durum AB ofis personelinin asli grevleri olan eitim ve aratrma programlar iin daha az zaman ayrmas anlamna da gelmektedir. Her ne kadar niversite ofisleri bavurabilecek kurumlar
olsa da yukarda sralanan sorunlu durum nedeniyle olas istismarlarn nlenmesinde Ulusal Ajansa da grev dmektedir. niversite baznda AB ofislerinin personeli arasnda kadnlarn ounlukta olmas sevindiricidir, ancak yararlananlar arasnda toplumsal cinsiyet orann belirleyecek veri bulunmamas nedeniyle mmkn olmamtr. Bu orana lke apnda Ulusal Ajansn verilerinde de rastlanmamaktadr. Olas bir dengesizlie kar nlemler alnmas iin toplumsal cinsiyete gre ayrtrlm verilerin de sunulmas hem niversiteler, hem de Ulusal Ajanstan talep edilebilir. 13 niversite iin salanan verilerin lke apnda temsili olamayaca daha nce belirtilmiti. Buna ek olarak temsiliyet asndan stanbul, Ankara ve zmir gibi birden fazla niversite bulunan illerden vakf-devlet niversitesi farkllklarna da uygun olarak daha fazla niversitenin izlenmesi bundan sonra yrtlecek almalarda gz nne alnabilir. Bu ekilde byk ehirler ile dierleri arasnda olduu gibi vakf ve devlet niversiteleri arasnda yaklam fark olup olmad da gzlenebilir. Son olarak yukarda getirilen neriler dorultusunda niversite AB ofislerinin gen dostu yaplanmas ve yaklam iin Ulusal Ajansn ofislere yayn ve eitim destei vermesi talep edilmelidir.
149
YURT-KURLAR BYTE ALTINDA

(BARINMA HAKKI)
zlem Ezgin, Yrk Kurtaran
hizmetleriyle renimlerine; sosyal, kltrel ve sportif faaliyetlerle kiisel geliimlerine sosyal devlet yaklamyla katkda bulunmak. olarak belirlenmitir. Kurum faaliyetlerini yrtrken anayasal ve uluslararas dzenlemelerin gerektirdii artlar da salamak ykmllndedir. Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn 10. Maddesi tm yurttalarn kanun nnde eitliklerini ve devlet organlarnn bu ilkeye uygun olarak hareket etme zorunluluklarn dzenlemektedir.1 Buna ek olarak Anayasann 90. Maddesine gre; usulne gre yrrle konulmu temel hak ve zgrlklere ilikin milletleraras antlamalarla kanunlarn ayn konuda farkl hkmler iermesi nedeniyle kabilecek uyumazlklarda milletleraras antlama hkmleri esas alnr. Bu balamda, 3 Ocak 1976da yrrle giren Ekonomik, Sosyal ve Kltrel Haklar Uluslar aras Szlemesinin ykmllkleri kanlmazdr. Szleme, 2. Maddesi ile ayrmclk yasan2; 3. Maddesi ile cinsiyet eitliini3; 11. Maddesinin 1. fkras4 ile de barnmay da kapsayacak ekilde yaama standard hakkn dzenlemektedir. Bunlara ek olarak nsan Haklar Evrensel Beyannamesinin 25. Maddesi barnmay insan haklar temelinde yle tanmlamaktadr: Herkesin kendisinin ve ailesinin salk ve refah iin beslenme, giyim, konut ve tbbi bakm hakk vardr. Herkes, isizlik,
A. GENEL EREVE:
Trkiyede niversite rencilerine barnma hizmetleri salamakla ykml kurum Yksek renim Kredi ve Yurtlar Kurumudur (KYK). Kurum, 16 Austos 1961 tarihinde kabul edilerek 22 Austos 1961 tarihinde yrrle giren 351 sayl Yksek renim Kredi ve Yurtlar Kurumu Kanunu ile kurulmutur. Kurum tzel kiilie haiz, zel hukuk hkmlerine tabi ve zel bteli bir kamu kuruluudur. Kurum, balangta Milli Eitim Bakanlnn denetiminde iken, bu denetim 06 ubat 1970 gnl Cumhurbakanl Tezkeresi gereince Genlik ve Spor Bakanlna devredilmi, daha sonra 179 sayl KHK ve 3046 sayl Kanun ile Mill Eitim Bakanlnn bal kuruluu, 04.05.2009 tarih ve 27218 (Mkerrer) sayl resmi gazetede yaynlanan Cumhurbakannn onay ile Babakanla bal kurulu hline getirilmitir. Kurum; halen 81 il, 112 ilede bulunan toplam 279 yurtta 248.557 yatak kapasitesi ile hizmet vermektedir.49 Kurumun misyonu; Yksek renim rencilerinin; ada ve gvenilir barnma, beslenme, kredi/burs
49 detayl bilgi iin baknz: http://www.kyk.gov. tr/kyk/html/index.php
150
hastalk, sakatlk, dulluk, yallk ve kendi iradesi dndaki koullardan doan geim sknts durumunda gvenlik hakkna sahiptir. Trkiyenin de taraf olduu Birlemi Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kltrel Haklar Uluslararas Szlemesinin 11/1 maddesi de barnmay yeterli bir yaam standard tanm iinde tutarak: Bu Szlemeye Taraf olan Devletler herkese, kendisi ve ailesi iin yeterli bir yaam standardna sahip olma salar. Bu standart, yeterli beslenmeyi, giyinmeyi, barnmay ve yaama koullarnn srekli olarak gelitirilmesini de ierir. Taraf Devletler bu hakkn gerekletirilmesini salamak iin, kendi serbest iradelerine dayal uluslararas ibirliinin esas olduunu kabul ederek, uygun tedbirleri alrlar. olarak tanmlamtr. Bunlara ek olarak Yksekretim Kurumu (YK) gibi Yurt-Kur ile dorudan ilgili dier kamu kurulularnn kanunlarnda da barnmayla ilgili maddelere dolayl olarak rastlamak mmkndr. YK Kanununun Sosyal Hizmetlerle ilgili 47. Maddesine gre: (Deiik: 17/8/1983 2880/28 md.) Yksekretim kurumlar,Yksekretim Kurulunun yapaca plan ve programlar uyarnca, rencilerin beden ve ruh salnn korunmas, barnma, beslenme, alma, dinlenme ve bo zamanlarn deerlendirme gibi sosyal ihtiyalarn karlamak ve bu amala bte imkanlar nispetinde okuma salonlar, yatakl salk merkezleri, mediko -
sosyal merkezleri, renci kantin ve lokantalar amak, toplant, sinema ve tiyatro salonlar, spor salon ve sahalar, kamp yerleri salamakla ve bunlardan rencilerin en iyi ekilde yararlanmalar iin gerekli nlemleri almakla grevlidirler. Grld zere mevcut kanunlar erevesinde barnma devlet ve yurttalar arasndaki hak temelli ilikideki nemli maddelerden biridir. Bu erevede Trkiyedeki yurtttalarn bir blmn oluturan niversite rencilerinin de barnmayla ilgili eitli ihtiyalarnn karlanmas sosyal bir devletin gerei olarak ok nemlidir. Kamu Harcamalarn zleme Platformu50nun 2011 yl Kamu Harcamalar zleme Raporundaki Genliin Glendirilmesini zlemeye Ynelik Harcamalar zleme Tablosuna gre51 gre Yurt-Kurun harcamalaryla ilgili veriler TL baznda aadaki gibidir:
2008
2.204.224.000
2009
2.724.370.000
2010
3.009.899.000
2011 (tahmini)
3.368.437.000
Grld zere sene baznda bir art gzkse bile bu harcamalar Gayri Safhi Yurtii Hsla (GSYH) iinde Yurt-Kur harcamalarnn payna bir art olarak yansmamaktadr. Buna ek olarak, Yurt Kura bal yurtlarda kalan renci
50 detayl bilgi iin baknz: www.kahip.org 51 Kamu Harcamalar zleme Raporu, Tablo: 4, s. 21, 2011.
151
bana Yurt Kur iin merkezi bteden harcanan harcamay bldmzde aadaki gibi bir tablo kmaktadr ki bu durumda 2010 ylnda niversite rencisi bana yaplan harcamalarda bir azalma sz konusudur.
2008 1052 2009 1210 2010 1208
pratiklerinin takip edilmesi anlamnda da olduka nemlidir. Zira kurum, bu izleme balklar ile rten sorumluluk alanlarn u ekilde ifade etmektedir:53 Kurumun temel deerleri; gvenilir olmak, renci odakllk, toplumsal sorumluluk, duyarl olmak, geliim odakllk ve srdrlebilirlik olarak belirlenmitir. Ayrca; Grev alanmza giren konularda, kanunlara, ynetmeliklere, genel hukuk kurallarna uygun olarak hizmet vermek, Yksek renim rencilerine barnma, beslenme ve burs-kredi konularnda hizmet verirken, gvenilir olmak, Yksek renim genliinin lkemizin gelecei olduu, onlara ynelik yaplan her trl yatrm ve iyiletirmenin lkemiz iin yapld bilinciyle hizmetler sunmak, Faaliyetlerimizi srdrrken rencilerin ihtiyalarna ynelik zmler retmeye ve geliimleri iin ortamlar hazrlamaya zen gstermek, Hizmetler yrtlrken, hizmet vermeye ykml olunan herkese eit davranmak, Ynetimimizi etkili ve kaliteli hizmet sunabilen, esneklik, saydamlk, katlmclk, hesap verme sorumluluu, ngrlebilirlik gibi kavramlar
53 detayl bilgi iin baknz: http://www.kyk.gov. tr/kyk/html/yurtkur/performans.pdf , YURT KUR 2010 Yl Performans Program, s:21
Bavuranlarn neredeyse yarsnn yurt imkanlarndan yararlanamad da hatrlandnda Trkiyede niversite rencilerinin ciddi bir barnma sorunu mevcuttur. eitli aratrmalarn da bu ynde bulgular vardr.52
B. GENLERN GZNDEN YURTLAR

Adrese Byte Projesi kapsamnda, KYKya bal 16 farkl ildeki yurt hizmetleri genler tarafndan 6 aylk bir sre boyunca izlenmitir. zlemeler toplam 36 raporda u balklar altnda gereklemitir: Fiziki koullar Bilgiye Eriim Denetlenebilirlik ve Katlm Hizmet Kalitesi Toplumsal Cinsiyet Salk Hakk Barnma Hakk Bu balklar, ayn zamanda kurumun kendine edindii deerler ve alma prensiplerinin uygulama
52 Kurtaran Y. Ve zer B., Genler ve Barnma, stanbul Bilgi niv. Genlik almalar Birimi, 2009.
152
ne karan bir anlaya, yapya ve ileyie kavuturmak, rencilere hizmet verilirken, uygulamalarn toplumsal deerlere uygunluuna nem vermek, renci, veli ve toplum beklentilerine odakl almak, gelitirmeye zen gstermek ve ulalan kalite izgisini srdrlebilmek, nsan gc ve maddi kaynaklar etkili, ekonomik ve verimli olarak kullanmak, Brokrasi ve krtasiyecilii azaltmak, dier kamu kurum ve kurulular ile ibirlii iinde birlikte alabilirlik yeteneklerini gelitirmek ve kaynak israfn azaltmak, srelerinde verimlilii artrmak ve bilgiye dayal politika ve karar oluturma srelerini gelitirmek, Hizmetlerin sunumunda bilgi ve iletiim teknolojilerinden, vatandan etkin ekilde faydalanlmasn salamak, e-Devlet model anlayyla Kurumumuzda e-kurum anlaynn en st dzeyde uygulanmasn ve srdrlmesini salamak, Mevcut idari ve beeri kapasiteyi nitelik ve nicelik olarak stratejik ynetim anlay dorultusunda gelitirmek, temel ilke, politika ve nceliklerimiz arasnda yer almaktadr.
Bu sebeple, yararlanclar tarafndan yaplan izleme almalar bize birok adan deerlendirilmesi ve zerinde dnlmesi gereken veriler sunmaktadr.
B. 1. Fiziki Koullar
Yurtlarla ilgili en ok deiim ihtiyac duyulan alanlardan biri olarak, fiziki koullar asndan zellikle son dnemde olduka ileri gelimeler yaanmaktadr. Kurum, yaplan aratrmalarda yurtlarda barnan rencilerin memnuniyet dzeylerini etkileyen en nemli faktrler arasnda; odadaki renci says, kattaki renci says, yurttaki renci says, banyo-tuvaletin bulunduu yer ve yeterlilii, odadaki donatm malzemesinin nitelii ve eidinin yer aldn ortaya koymaktadr. Kurumun da bu anlamdaki ihtiyatan haberdar olduu ve kendisine belirledii alma planlarnda yurtlarn fiziki koullarnn iyiletirilmesinin ncelik olarak belirlendii grlmektedir. Buna ramen izleme almalar bize fiziki koullar balamnda yurtlarda barnan genlerin olduka fazla sorunlar olduunu gstermektedir ve bu ihtiyalar kurumun belirledii ihtiya alanlar ile rtmektedir. Kurumun, bu konudaki eksikliin farknda olduu ve bu konuda almalarn younlatrd grlmektedir. Kurum, bu balamda alt farkl yurt modeli belirlemi ve nceliini Model 1 ve 2yi artrmak olarak belirlemitir.54
153
Tablo 1: Model Tipleri ve zellikleri

Model 1 Banyo-wc oda iinde Karyola sisteminde Ahap donatml Oda iinde tv-buzdolab Oda iinde alma masas-kitaplk Model 2 Banyo-wc oda iinde Karyola sisteminde Ahap / Metal donatml Model 3 Banyo-wc oda iinde Ranza sisteminde Metal donatml Model 4 Banyo-wc katta Karyola sisteminde Metal donatml Model 5 Banyo-wc katta Ranza sisteminde Metal donatml Model 6 Toplu du sistemi Ranza sisteminde Metal donatml
154
Performans Gstergeleri
Model 1 ve Model 2 toplam yatak kapasitesi Yl iinde ilave edilen Model 1 ve Model 2 toplam yatak kapasitesi Model 1 ve Model 2 toplam yatak kapasitesi/2007 yl sonu toplam yurt kapasitesi
l Birimi
Adet Adet Yzde
2008
16,441 2,950 806
2009
24,441 8,000 1,105
2010
33,441 9,000 1,641
Fiziksel koullar balamnda, kurumun gerek yeni yurtlar zelinde gerekse de mevcut yurtlarn iyiletirilmesi ynnde kendine koyduu hedefler son derece nemli ve yerindedir. Bu konuda, olduka iyi gelimeler yaanmaktadr.55 Bugn kurum 81 il, 112 ilede bulunan toplam 279 yurtta 248.557 yatak kapasitesi ile hizmet vermektedir. lkedeki niversite rencisi says ile kyaslandnda bu olanak halen olduka kstl grnmektedir. Kurumun, kapasite artrmaya ynelik belirledii hedefler de genler asndan olumlu bir durumdur. Yaplan izlemeler kapsamnda genlerin izledikleri yurtlardaki gzlemleri yle zetlenebilir. Yurtlarn fiziki zellikleriyle ilgili bir standart maalesef mevcut deildir. Bir ilde tek, ilde iki kiilik odalara rastlanlmasna ramen odalar arlkl olarak 4 7 kiinin kald biimde ina edilmi ve kullanlmaktadr. Yurtlarn bulunduklar yerlerle ilgili de bir standart bulunmamaktadr. Baz yurtlar kampslere ok yaknken bazlar kampslere uzak mesafelerde bulunabilmektedir. zlenen tm yurtlar iinde biri dnda fiziki engellilerin yurdu kolayca kullanabilmesiyle ilgili dzenlemeler mevcut deildir.
Grld zere izlenen yurtlarda genel bir standart sorunu bulunmaktadr. Yurtlarn kampslere olan farkl uzaklklar rencilerin bazlar iin ulam gibi ek masraflar gndeme getirmektedir. zellikle odada beraber kalnan kii says artt lde zel yaam ve akademik baar gibi konular olumsuz etkilenebilmektedir. Bu erevede yatak kapasitesinin artmasyla ilgili performans kriterindeki olumlu deiikliklerin oda bana yatak says gibi bir baka kriterle paralel biimde dnlmesi gerekmektedir. Aksi taktirde mevcut kou sistemi benzeri uygulamalarn aynen devam etmesi, mevut olumsuzluklarn da devam anlamna gelebilecektir.
B. 2. Bilgiye Eriim
Yurdun ana paydalarndan biri ve yaamn orada geiren bireyler olarak, genlerin gerek yurda ilikin gerekse de yurt ierisinden bilgiye eriebilirlii nemli bir konudur. zlem formlarndan gelen veriler genlerin yurtla ilgili bilgi almak iin bir oryantasyon programndan gemediklerini gstermektedir. Oryantasyon programlar, genlerin yaamlarnn byk bir ksmn geirecekleri bir ortamn kltrn, kullanmn ve kurallarn bilmesi asndan kritiktir.
155
zellikle yurtlarda kalan rencilerin baka bir ehirden de geldii dnldnde, yeni yaamlarna adapte olabilmeleri iin benzer almalarn ne kadar nemli olduu bir kere daha anlalabilir. Bu veri, bize yurtlarda yaam asndan gelitirilmesi gereken bir alan iaret etmektedir. Bugn internetin devlet uygulamalar da dhil olmak zere hayatn her alanna yayld bir dnemde, zellikle niversite rencilerinin internete eriimi kritik derecede nemli konulardan birisidir. Son senelerde bilgisayarlarn ucuzlamas bilgisayar satlarn ve mlkiyetini arttrm bu da hem bilgisayar hem internet kullanm oranlarn arttrmtr. zlem formlar bize yurtlarda cretsiz internet eriimi olmadn gstermektedir. Oysa kurum, bu gereklilii de kendisine bir ncelik olarak belirlemitir.56
Bilgisayar sistemlerine ulalan blok says Bilgisayar sistemlerine ulalan yurt/blok says/ 2007 yl toplam yurt/blok says
dair bilgileri ierdiini gstermektedir. Bu olumlu uygulama, genlerin en ok vakit geirdii yerlerden biri olan yurtlarda da farkl sosyalleme olanaklarndan haberdar olmalarn salamaktadr.
B. 3. Denetlenebilirlik ve Katlm
Yurtlarn fiziki koullarndaki eksiklikler her zaman dile getirilmekte ve kurum bu konuda hzl ve etkin stratejiler gelitirebilmektedir. Oysa alt izilmesi gereken, bir yaam alannda yaam kalitesini belirleyen tek unsurun fiziki koullar olmaddr. Toplum Gnllleri Vakf tarafndan 2009 senesinde tamamlanm olan ve 58 farkl niversite, 40 farkl faklte ve 186 farkl blmden toplam 2257 gencin katlm ile gerekleen niversite Genliinin htiyalar Aratrmas aadaki sonular bize katlm asndan nemli bir konuyu iaret etmektedir:57
l Birimi
Adet Yzde
2008
502 75
2009
523 78
2010
542 81
Burada zellikle gelitirilmesi gereken alan, yurtlarn idare birimleri kadar genlerin de cretsiz internete ulaabilmesi iin gerekli dzenlemelerin yaplmasdr. zlem formlar bize, yurtlarda bilgi ve duyuru panolar olduunu ve bu panolarn ehir ve niversite yaamna
renci koullarna uygun barnma hizmeti sunulmuyor, yaplmyor. Barnma hizmetleri barnacak kiilerin ihtiyalarndan ok ynetimin anlayn yanstacak ekilde hayata geiriliyor. Kaynak ve olanaklar az. Fakat bundan te var olan kaynak ve
57 detayl bilgi iin baknz: http://www. tog.org.tr/abs/templates/sayfa. asp?articleid=1610&zoneid=57
156
olanaklar yararlanclarn ihtiyalar gzetilmeksizin kullanlyor. Yurtlar asgari insani artlara sahip deil; var olan artlar ise onur krc. Snrsz kaynaklar deil insani artlar ve kendini gelitirme dzenlemelerine ihtiya var. zlem formlar da bize bu balamda farkl sorunlar iaret etmektedir. Bu alanlar u ekilde ortaya kmaktadr: Yurtta yaam dzenleyen kurallar btnnn nasl oluturulduu, genlerin ihtiyalarnn temel alp almad ve mevcut disiplin ynetmeliklerinin ierii bu balamda tartlmas gereken nemli konulardr. Yurtlarda uygulanan giri-k saatleri uygulamasnda bir standart yoktur. Bu saatler yurt idarelerine gre deiebilmektedir. Ayn yurt ierisinde mevsimlere gre deiimin yan sra, tm yurtlarda kadn ve erkek renciler iin farkl saat uygulamalar da grlmektedir. Oysa bilgi edinme hakk kullanlarak yaplan sorgulamada Yurt-Kur yetkilileri, Anayasann 10. Maddesiyle uyumlu biimde kadn ve erkeklere ynelik farkl uygulamalarnn olmadn belirtmektedir.
E-yurt projesinin uyguland yurt says
hedefleri arasndadr.58 Fakat parmak izi alnmas gibi uygulamalar ynetimlerin renciler zerindeki kontroln arttrmak iin de kullanlabilir. Buna ek olarak, bu gibi kiisel bilgilerin ynetimler tarafndan kimlerle ve hangi kriterler erevesinde paylaldyla ilgili sreler zel hayatn dokunulmazl ilkesiyle ters dmeyecek biimde belirlenmedii srece genlerin aleyhine uygulamalarn nne gemek de zor olabilir. Yaamnn arlkl ksmn yurtta geiren genler asndan yurt ierisindeki sosyal faaliyetler olduka nemlidir. zlem formlar yurt ierisinde eitli spor faaliyetlerinden, tiyatro, film gsterimi ve kiisel geliim kurslarna kadar geni bir yelpazede aktiviteler gerekletiini gstermektedir. Kurum bilgilerine gre; Blge mdrlkleri ve bal yurtlarda toplam 501 adet sosyal tesis bulunmaktadr. rencilere ada hizmet verilebilmesi iin fiziki yaps uygun yurtlarda ve yurt kampslerinde, futbol, basketbol, voleybol, mini futbol sahalar, tenis kortu, kou parkuru, kapal spor salonu, jimnastik salonu,
l Birimi
Adet
2008
60
2009
91
2010
122
Yurt giri klarnda kimlik kart kontrol, renci belgesi kontrol ya da son dnemde yaygnlaan parmak izi ile gei uygulamalar grlmektedir. Parmak izi uygulamas giri klarn yan sra; yemek fii kullanm gibi baka alanlarda da kullanlmaktadr. Bu uygulamay artrmak, kurumun
sinema-tiyatro salonu gibi tesisler bulunmaktadr.
157
Faaliyete katlan aktif renci says
l Birimi
Adet
2008
42,845
2009
49,272
2010
56,663
zlem formlarndan gelen veriler, bu alanda gelitirilmesi gereken nokta olarak etkinlik yapabilme imknnn, koullarnn ve srecin effaflatrlmas ve bu konudaki bilginin eriilebilir olmasn gstermektedir. Genler bu konularda kendilerini sz sahibi olarak grmemektedir. Bir katlm arac olarak tasarlanan renci temsilcilii konusu da gelitirilmesi gereken bir alan olarak ortaya kmaktadr. Veriler, seim srecinin effaflndan; temsilciliin alma koullarna kadar birok aamada sorunlara iaret etmektedir.
Mevcut kadronun % 67si erkek, % 33 kadn personelden olumaktadr. Personelin % 15i ilkokul veya ortaokul, % 27si lise, % 57si n lisans veya lisans, % 2si ise yksek lisans ve doktora eitimi yapmtr. Lise dzeyinin altnda 948 personel bulunmakta olup, bunlar genel olarak yardmc hizmetler kadrosunda istihdam edilen personeldir. Kuruma yeni alnan personelin genel olarak niversite eitimine sahip olanlar arasndan temini yoluna gidilmektedir. Bu alanda nemli bir konu, yurt ierisinde rehberlik ve danmanlk hizmetleri olmaydr. zellikle yeni bir ehre gelerek, yeni bir sosyal evre ile tanan genler asndan bu hizmetler son derece nemlidir. Kurumun, bu alan da ncelikleri altna almas gerekmektedir. Bu adan dier bir ihtiya alan ise, yurtlardaki ortak kullanm alanlarn temizliidir. zlem verileri, bu adan ciddi bir ihtiyac iaret etmektedir. Benzer bir ekilde, yurda dardan yiyecek sokulmas yasaktr. Bu uygulamaya ramen, yurtlarda kan yemeklerin son derece yetersiz olduu belirtilmektedir. letmeyi alan kuruma gre deien fiyat koullar da baka bir sorundur. Bu balk altnda nemli bir izleme gstergesi olan, yurt ynetiminin rencilerin farkl ihtiya, istek, beklentilerine yaklamlar konusunda ise izlem verileri olumsuz yaklam gstermektedir.
B. 4. Hizmet Kalitesi
Yurt hayatnn en nemli paydalarndan birisi de yurt personelidir. zlem verileri, yurt personelinin gen dostu hizmet sunma biimlerinin arlkl olduunu belirtmitir. zlem yapan genlerin ulat veri personelin hizmet ii eitim almad ynnde iken; kurumun stratejik olarak personel eitimini nemsedii grlmektedir.59 Yurt-Kur; kendisinden beklenen hizmetleri merkez, blge mdrlkleri ve yurt mdrlklerinde istihdam edilen 6.413 adet 657 sayl Devlet Memurlar Kanununa tabi memur, 1 adet szlemeli ve 55 adet ii personel olmak zere toplam 6.469 personel ile yrtmektedir.
59 detayl bilgi iin baknz: http://www.kyk.gov. tr/kyk/html/yurtkur/performans.pdf , YURT KUR 2010 Yl Performans Program
158
Eitime katlan personel says Verilen eitimler iin kii*gn says Gemi yla gre alan memnuniyet art oran %
l Birimi
Adet Adet Yzde
2008
2.545 14.981 Balang Yl
2009
1.428 10.000 2
2010
1428 10.000 2
B. 5. Toplumsal Cinsiyet
Yurtlarda, toplumsal cinsiyete dayal ayrmcln en belirgin olarak karmza kt alan, yurtlarda uygulanan giri k saatleri uygulamasdr. Bu konuda yaptmz bilgi edinme bavurumuza, KYKdan iletilen cevap, yurtlara giri k saatleri uygulamalarnda kadn ve erkek renciler iin ayrm yaplmad fakat Yurdun bulunduu il ve ilenin sosyal ve kltrel konumu dnlerek giri saatleri 22.00-23.00 arasnda deikenlik gsterebildii ynndedir. Fakat genlerin deneyimleri bu konuda sadece giri k saatlerinde deil, personelin genlerin bu saatlere uymas konusunda da farkl ve ayrmc uygulamalar olduu ynndedir. Bu durumda, bu uygulamalar yurdun kendi ynetiminin insafndadr ve KYK Genel Mdrlnn genel tutumuna aykr bir sre izlenmektedir. zlem verilerine gre, yurtta uygulanan kurallar kadn ve erkek rencilere gre farkllk gsterebilmektedir. Bu ayn davran gsteren gen kadn ve erkeklere farkl yaklam olarak ortaya kmaktadr. zlem formlar verileri, kadn yurtlarnda erkek personelin katlara ktn gstermektedir. Bu durumlarda nceden anons yaplyor olmas, yerinde bir tutumdur.
B. 6. Salk Hakk
Yurtlarda, salk hizmeti salanmas nemli bir konudur. zlem formlarndan gelen veriler, salkla ilgili acil bir durumda bavurabilecek bir salk grevlisinin ve kullanlabilecek salk ekipmann yurtta her zaman mevcut olmadn gstermektedir. Bulac hastalk durumunda, zel nlemler alnmad da paylalmaktadr.
B. 7. Barnma Hakk
Bu balk altndaki izleme gstergeleri, herkes iin eit ve adil barnma hakk salanma durumunu hedeflemitir. Bu alanda yaplacak nemli bir alma, yurtlarn engelli dostu hale getirilmesi ve yurt ierisindeki her trl hizmetin engelli genlerin farkl ihtiyalarn da iermesidir. 2010-2011 retim ylnda bavuran rencilerden, retim yl ba itibaryla 106.165 renci dorudan, dier renciler ise yedeklik srasna gre yurtlara yerletirilmitir. Yurtlarda baz renciler iin zel uygulamalar yaplmaktadr. Yurtlarda barnan ve maddi yetersizlik ierisinde bulunan renciler ile ehit ve gazi ocuklar, Devletin korumas altndaki renciler, Trk Cumhuriyetleri ve Topluluklar rencileri ile Hkmet Burslusu yabanc uyruklu rencilerden
159
yurt creti alnmamakta olup; bu imkndan 2009-2010 retim dneminde 14.720 renci yararlanmaktadr. 1992 ylndan itibaren de Trk dnyas ile btnleen YURTKUR, Trk Cumhuriyetleri ile Trk ve akraba topluluklarndan gelen rencilere bugne kadar barnma hizmeti vermektedir. 2008-2009 retim ylnda yaklak 4.000 renci Kurum yurtlarnda cretsiz olarak barndrlmaktadr. Ayrca Hkmetimizle Kltr Antlamas olan lkelerin yan sra kendi imknlaryla lkemize gelip Kurum yurtlarnda barnan renci says da 978,Hkmet burslusu renci says 1396dir.60 Yurt-Kur faaliyet raporlarndan da anlalaca zere getiimiz dnemde eitimde yeniden yaplanmann bir parras olarak Yurt-Kurlarla ilgili bir alma sreci balatlmtr. Bu almalarn temelinde mevcut fiziki donanmlarn iyiletirilmesi anlay merkeze oturmutur. Bu erevede hem yurt hem de yatak saylarndaki art olumludur. Fakat mevcut durum ihtiyac karlamakta zorlanmaktadr.
aada ayrnts verilen balklarda yaplan iyiletirmelerin, toplamda genel bir iyiletirmeyle ilgili nemli bir adm olabileceinin altn iziyoruz. 1. Yurt hizmetlerinde standartlama eksiklii mevcuttur. Farkl ehirlerde ayn kamu kurumlar arasnda hizmetlerin arasnda bir fark olduu gibi farkl zamanlarda ayn kurumdaki hizmetlerde de farkllklar gze arpmaktadr. Oysa yurttalar (bu durumda niversite rencileri) ve kamu kurumlar arasndaki ilikide belirli bir standardn yakalanmas eitlik ilkesi asndan nem arzetmektedir. Burada hizmetlerin standartlamas ve bu standartlama srecinde standartlarn iyi uygulamalar temel alnarak uygulanmas nemlidir. 2. Yurt hizmetlerine eriimin iyiletirilmesi gerekmektedir. Her ne kadar nceliklerin hiyerarisini kurmak, sosyal haklar balamnda farkl bir eitsizlik yaratsa dahi izlemelerde en fazla karmza kan gen kadnlarn ve engellilerin mevcut hizmetlerden yararlanmasna ynelik iyiletirmelerin hayata gemesinin nemli olduu aktr. Mevcut uygulamalar devam ettii lde, niversite rencileri iindeki farkl kesimlerin ihtiyalarna cevap verilememekte ve yine eitlik ilkesi ihlal edilmektedir. 3. Yurtlarda bir kapasite sorunu vardr. Arz ve talep arasnda, talebin aleyhine uyumsuzluk giderilemedii lde, yine yurttalarn eitlik temelinde hizmetlere ulam ile ilgili haklarn kullanamama durumu ortaya kmaktadr.
C. GENEL TESPTLER
Tm raporlar incelendiinde tekil olarak genlerin aleyhine ileyen konularla ilgili iyiletirme nerilerini sralamak mmkndr. Fakat yurtlarda yaplan tm izlemeleri yatay biimde kesen baz ana konularn gndeme getirilmesinin, genel bir kamu ynetimi yaklamnn analiz edilmesi anlamnda, daha nemli olduunu dnyoruz. Bu erevede
60 detayl bilgi iin baknz: http://www.kyk.gov. tr/kyk/html/yurt/barinma.php
160
D. NERLER
Yurtlarla ilgili yeni bir yaklamn oluturulmas, rencilerin bu hizmetlerden yararlanmasn daha kolay hale getirecektir. Bu erevede: 1. Yurtlar kullananlarn ihtiyalarn temel alan hizmetlerin uygulanabilmesi iin katlm mekanizmalarnn iyiletirilmesine ihtiya vardr. Bu mekanizmalarn kanunen gvence altna alnmas ve katlm srelerinin belirli olmas, zelde rencilerin yurtlara, genelde rencilerin niversite ynetimlerine katlmalarna olanak salayacaktr. 2. Daha fazla kaynaa ihtiya olduu kadar mevcut kaynan belirli nceliklere gre kullanmyla ilgili nceliklerin de oluturulmas gerekmektedir. Bu erevede basit bir daha fazla kaynak aktarmnn tesinde, kaynan verimli ve ihtiyalar temelinde kullanmyla ilgili bir yaklama ihtiya bulunmaktadr. 3. Yurtlara eriim ve kullanmla ilgili kadnlar ve engelliler gibi gruplara ynelik ayrmc uygulamalarn mevcut kanunlarla paralellik gsterecek biimde uygulanmas gerekmektedir. Bu erevede yeni kanuni dzenlemelere de ihtiya duyulmasna ramen ncelikle mevcut uygulamalarn deiimine odaklanlmas nemlidir. Grld zere tekil baz iyiletirmelerle mevcut durumda renciler lehine baz uygulamalar hayata geirmek mmkndr. Fakat gnlk hayattaki ihtiyalar deitii
lde bu deiime cevap verebilecek bir hizmetler btnnn hayata gemesini salayacak bir hizmet anlaynn oluturulmas ve sistematik hale getirilmesi de en az bu kadar nemlidir. Aksi taktirde devlet ve yurttalar arasndaki ilikide ibrenin genler lehine dnmesini srdrlebilir biimde sistematik klmak mmkn olmayabilir.
NOT
1 Madde 10. Herkes, dil, rk, renk, cinsiyet, siyas dnce, felsef inan, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrm gzetilmeksizin kanun nnde eittir. (Ek: 7.5.2004-5170/1 md.) Kadnlar ve erkekler eit haklara sahiptir. Devlet, bu eitliin yaama gemesini salamakla ykmldr. (Ek: 7/5/20105982/1 md.) Bu maksatla alnacak tedbirler eitlik ilkesine aykr olarak yorumlanamaz. (Ek: 7/5/2010-5982/1 md.) ocuklar, yallar, zrller, harp ve vazife ehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler iin alnacak tedbirler eitlik ilkesine aykr saylmaz. Hibir kiiye, aileye, zmreye veya snfa imtiyaz tannamaz. Devlet organlar ve idare makamlar btn ilemlerinde kanun nnde eitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadrlar. Bu Szlemeye Taraf Devletler, bu Szlemede beyan edilen haklarn rk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal veya dier bir fikir, ulusal veya toplumsal kken, mlkiyet, doum gibi her hangi bir statye gre ayrmclk yaplmakszn kullanlmasn gvence altna almay taahht ederler. Bu Szlemeye Taraf Devletler, bu Szlemede yer alan btn ekonomik, sosyal ve kltrel haklarn kullanlmasnda erkeklere ve kadnlara eit haklar salamay taahht eder. Bu Szlemeye Taraf olan Devletler herkese, kendisi ve ailesi iin yeterli bir yaam standardna sahip olma salar. Bu standart, yeterli beslenmeyi, giyinmeyi, barnmay ve yaama koullarnn srekli olarak gelitirilmesini de ierir. Taraf Devletler bu hakkn gerekletirilmesini salamak iin, kendi serbest iradelerine dayal uluslararas ibirliinin esas olduunu kabul ederek, uygun tedbirleri alrlar.
161
GENLK SPOR GENEL MDRL GENLK MERKEZLER

Emrah Grsel, Neslihan ztrk
Genlik almasn ksaca; genlerin bireysel olarak glenmesini ve toplumsal katlmnn arttrlmasn destekleyen okul d ve formel olmayan tekniklere dayal faaliyetler btn olarak tanmlayabiliriz. Genler iin yaplan almalar sokak almasndan, genlik deiimlerine, sosyal medyann kullanlmasndan gnll projelere kadar ok farkl ekillerde yaplabiliyor. Bu almalarn bir ksm bizzat genlerin yaratt almalar olduu gibi, genler tarafndan yaratlmam fakat genleri hedefleyen almalar da bulunuyor. Tm bu almalarn en temellerinden biri genlik merkezlerinde yrtlen almalardr. Genlik merkezleri genlerin taklabildikleri, zaman geirirken sosyalletikleri ve rendikleri mekanlar olarak hala nemli bir rol oynayabilmektedir. Trkiyede genlik merkezleri deyince aklmza ilk gelen kurum Genlik ve Spor Genel Mdrlne (GSGM) bal alan Genlik Hizmetleri Dairesi Bakanldr (GHDB). Genlik Merkezleri Ynetmeliine dayal olarak ileyen GHDBye bal toplam 131 genlik merkezi bulunmaktadr. Buna ek olarak, bir dier kamu kuruluu olan
GAP daresine bal olarak blgede faaliyet gsteren 9 Genlik ve Kltr Evi bulunmaktadr. Genlik merkezleri dediimizde karmza kan dier aktr ise yerel ynetimlerdir. Yerel ynetimlerin yrtt Genlik Eitim Merkezinden Genlik ve ocuk Merkezine kadar ok farkl isimlerde faaliyet gsteren bu merkezler birbirlerinden ok farkl yap ve ierie sahiptirler. Alandaki dier aktrler ise snrl sayda gence ulaabilen sivil toplum kurululardr. Yine, kar amal kurulularn kurduu ve ismi genlik merkezi vb. olan yaplar da mevcuttur. Kamunun genlere ynelik yrtt hizmetlerin, bizzat genler tarafndan gzlenmesini salayacak Adrese Byte projesine genlik merkezleri izlemesini de dahil etmemiz kanlmazd. OECD rakamlarna gre 15-19 ya aralndaki genlerin yarsnn okulu braktn gz nnde bulundurunca, okullamam genlere sunulan nadir hizmetlerden birisinin genlik merkezleri olduunu ve genlik merkezlerinin bu adan da doru ekillendirildiinde nemli bir toplumsal ilev greceini aklda tutuumuzda, genlik merkezlerin genlik hizmetlerinde nemli bir kalem olduunu syleyebiliriz.
ZLEME SONULARINI NASIL OKUDUK?

Adrese Byte Projesinin 16 ay sren faaliyetleri boyunca genlerin, hizmet aldklar mekanizmalarn ileyiine ve felsefesine neriler gelitirecek dzeyde saha izlemeleri oldu. Saha izlemelerinin standart biimde raporlanmasna ve mmkn
162
olduunca objektif sonular vermesine ynelik tasarlanm olan, genlerin ziyarete ilikin doldurduu izleme formlar, projenin ilerleyen zamanlarnda genel duruma dair bir fotoraf nasl ekebileceimize ilikin ipular vermeye balad. zleme formunun zelliklerine ierik ve biim olarak baktmzda objektif veriler salayacak bir form olmasndan te, izleme yapmann genlerin renme srecinin bir paras olduunu ve yaadklar kiisel deneyimlerin gz ard edilemeyecek derece deerli olduunu grdk. Formlar deerlendirirken toplam 16 ilde61 izlemeleri yapan genlerin kiisel alg ve deneyimlerini de gz nnde bulundurduk. Projeyi; proje ncesinde genlik merkezlerine katlan ve ilgili olan genler, proje esnasnda genlik merkezlerine katlmaya karar vermi genler, genlik merkezlerine katlmay hi dnmeyen genler ile yrttmz syleyebiliriz. Fakat, objektif sonular almak iin belirli kriterlerle formlar hazrlanrken, izlemeleri yapacak ve formlar dolduracak genlerin genlik merkezleri ile ilgili alglarnn, deerlendirmede bu denli etkili olabilecei gz nnde bulundurulmamt. Dolaysyla, bizlerin formlar okurken izleme sonularn, srete kimlerin hangi
61 Adana, Aksaray, Ankara, Edirne, Erzurum, Hatay, stanbul, zmir, Kars, Kilis, Kocaeli, Konya, Malatya, Mula, Samsun ve Trabzon.
alg, motivasyon ve ihtiyala izleme yaptn da gz nnde bulundurarak deerlendirdiimizi ve elde ettiimiz bulgulara izleme yapan genlerin kiisel pozisyonlarn aklda tutarak yorumlar yaptmz sylemek mmkn. Bu metin iindeki yorumlar ve nerileri yaparken genlik almas perspektifinden yola ktk. zleme formlarn okuduumuzda zellikle formlardaki ak ulu sorular yorumlarken genlerin ihtiyalarnn zaman, mekan, ya, cinsiyet vb. unsurlara istinaden deiiklik gsterebilecei etkenini de gz nnde bulundurduk. zleme sonularn inceleyip yorumlarken; salanan hizmetlerin farkl ihtiyalar olan genlere uygun, ileyiin standart, hizmetin o yerelin ihtiyalarna ve imkanlarna odakl, merkezin bal bulunduu kurumun genlik merkezi zerinde etkisinin olumlu, genlik merkezlerinin kaynaklarn kullanma ve gelitirmede ne kadar bamsz ve / veya dier kurumlara baml, kendi frsatlarn ve imkanlarn gelitirebilen yerler, olup olmadna baktk.
163
ZLEME SONULARI VE NERLER

Genlik Merkezlerine yelik
Genlik merkezlerine yelikle ilgili prosedr ve ynetmeliklere baktmzda, Genlik Hizmetleri Dairesi Bakanl altndaki merkez ynetmeliklerinin, belediye genlik merkezlerinin de ynetmeliklerine emsal oluturduunu grebiliriz. yelikle ilgili izleme verileri ve yorumlarndan nce genlik merkezlerine yelikle ilgili prosedrn uygulama nedeninin ne olduunu da sormak ve alnacak yantlara gre de yeliin merkezin yrtlmesi ve ynetilmesi ilerine gre sorumluluklarn belirlenmesi gerekiyor. Genlik merkezleri ynetmeliklerine baktmzda, ynetim, yrtme, denetleme vb. kurullarnn ileyii ile genlik merkezine yaplan ye kaytlar arasnda bir iliki bulunmamaktadr. Merkeze ye olmann genlerin hizmetlerden faydalanmasna ilikin herhangi bir avantaj ya da dezavantaj getirdiini ilk planda syleyemeyiz. zleme verilerinden bamsz olarak, genlik merkezlerinde neden yelik ile ilgili bir prosedr olduuyla ilgili bir tartma balatmak en banda yapmamz gereken eydir. Adrese Byte Projesinde yaplan izlemelere baktmzda, 16 genlik merkezinin 2si sadece gerekleen etkinliklere katlm iin kayt alrken, dier 14 merkezde etkinlik kaydnn yan sra ayrca yelik olarak tanmlanan mekanizma iin kayt ilemi gerekletiriyor. Gerek belediyelere bal gerekse Genlik Hizmetleri Dairesi Bakanlna bal genlik
merkezlerinin ynetmeliklerine baktmzda yelik ilemiyle ilgili istenen belgelerin hemen hemen ayn olduunu gryoruz62. zlemelerde ak ulu sorulara verilen yantlara bakmaya devam ettiimizde, ynetmelikte olmamasna ramen yelik iin genlerden, niversiteden alnm renci belgesi, ikametgh il muhaberi, savclktan alnacak belgeler gibi ilave belgeler talep edildii grlyor. Yine izleme yaplan 16 merkezin 2sinde 18 ya alt ve st genler iin yelik prosedr de birbirinden farkl. Halbuki, ynetmeliklere baktmzda yaa bal farkl yelik prosedr gerekli deil63. Yine izleme yaplan baz merkezlere baktmzda spor aktivitelerine yaplacak kaytlar esnasnda salk raporu ve kan grubu bilgisi isteniyor. Byle durumlar etkinlik zelinde gencin gvenlii vb. zel durumlar iin alnan ilave bilgiler olarak deerlendirebiliriz; ancak bu tip uygulamalar zellikle devlet kurumlaryla iyi deneyimleri olmayan genlerin katlmnda ekingen davranma ihtimalini arttrabilir. Yine genlik merkezlerine yelik esnasnda cret denmesiyle ilgili
62 Genlik merkezleri yelii iin istenen belgeler: (Ynetmelik madde 17) b- 2 adet vesikalk fotoraf, nfus czdan veya rneini getirmek, c)genlik merkezinden alnacak bavuru formunu eksiksiz doldurup imzalamak. 63 Genlik merkezleri yelii yaa bal istisnai prosedr: Genlik merkezi faaliyetlerine ilgi ve istek olmas durumunda, 12 yandan kk 24 yandan byk olanlarn da yarmalardan muaf olmak kaydyla ye kaytlar yaplabilir. Ancak 7 yandan kk 26 yandan byklerin kayd yaplmaz.
164
madde de ok aktr64. zlemelerden kan tabloya baktmzda da 16 genlik merkezinden 1inde 2 yllk yelik iin 12 TL cret alnyor. Bu ve bunun gibi sembolik cretler, genlerin aldklar hizmeti sahiplenebilmesi ve aidiyet hissetmeleri asndan genlik merkezini nemsemesi iin bir ara olabilir. Ancak cret alma durumu genlik merkezlerinde genlere sunulan hizmetin piyasadan alnp satlabilecek bir hizmet deil bir hak olduu algsn da deitirecek boyutlara gelmemeli. Sonu olarak genlik merkezlerine yelik ile istisnai ihtiyalarn dnda bir standardnn olmas, ye kayt ileminin hangi ykmllkleri dourduu ve amacnn ne olduu net bir ekilde tanmlanmas gerekiyor.
Fiziki Eriilebilirlik
eritiimiz bu bilgiler nda, genlik merkezlerinin genlerin kolay ve gvenli eriebilecekleri, grnr bir konuma sahip ve evresinin gvenli klnm olmas gerektii, bu projenin genlik merkezleri zelinde yapaca nemli nerilerden biri olabilir. Yine izlenen 16 merkezin 9u da hava karardktan sonra gvenli ulamn olmad dnlen yerler. Genlik merkezinin evresinin gvenli bir yerde olmamas, zellikle gen kadnlarn genlik merkezlerinden faydalanabilmesi asndan, telafi edilmesi gereken olumsuz bir unsur olarak gze arpyor.
Merkezlerin Fiziki Koullar
Genlik merkezlerinin fiziki olarak eriilebilir olmas da o genlik merkezinden hizmet talep etme ya da verilen hizmetlerden faydalanma motivasyonunu etkileyen nemli unsurlardan biridir. zleme yaplan 16 genlik merkezinin hepsine ehir merkezinden tek vasta ile ulam var. Ancak tek vasta ile ulalabilen bu merkezlerin ile ilgili ak ulu sorularda yaplan yorumlarda merkeze uzak, ulam ok zor, ve yeri kimse bilmiyordu; tarif edemediler gibi yorumlar yapldn gryoruz. Hem formlardan, hem de izleme yapan genlerden alnan geri bildirimlerle
64 Genlik merkezleri ynetmeliinde yelik cretiyle ilgili hkm (Madde:17)ye olacak genten yelik creti alnmaz, ancak katlaca faaliyetlerin giderleri iin il mdrlnn belirleyecei miktarda katlm pay alnabilir.
znesinin gen olduu genlik almas yaklamnda, mekan kullanmn etkili hale getirebilmek iin o mekann fiziki koullarn ve psikolojik eriebilirliini birbirinden farkl gemi ve ihtiyalara sahip genleri dnerek dzenlemek gerekir. zleme yaplan 16 genlik merkezinden 14 kendine ait binalarda faaliyet gsteriyor (81,3%). 11inde de (68,8%) merkezin kullanmna ak bir bahe ve 14nde yine gnlllerin birlikte vakit geirebilecekleri mekan bulunmakta. Yine merkezlerdeki fiziki koullara baktmzda etkinlik alanlar ile ilgili 16 merkezin hepsinde etkinlikler iin ayrlm / kullanlan yerler varken bunlardan sadece 3 tanesi ihtiyac karlayamayacak kadar kk ya da kullansz. zleme verilerine baktmzda, genlik merkezleri binalarnn fiziksel olarak grece uygun imkanlara sahip olduunu syleyebiliriz. Genlik merkezinin kendine ait bir mekannn olmas ya da
165
olmamas kriterinden te, o mekann nasl kullanld ve / veya etkili kullanlp kullanlmadna baktmzda durum biraz deiiyor. Dolaysyla fiziki imkanlarn elverili ve tam olmas demek; o genlik merkezinin fiziki imkanlarnn genlerin beklentilerine cevap verebilecek faaliyetlerin dzenlenmesi iin yeterli olmas anlamna gelmeyebilir. Genlerin sahip olduu deneyim, bak as, kiisel beceriler gibi bireysel zellikleri, akranlar ile paylatka gelitirebildikleri unsurlardr. Dolaysyla, genlik merkezlerinin genlerin sadece hizmet aldklar yerler olmasnn dnda akranlar ile bo vakit geirebilecekleri, tanp sosyalleebilecekleri mekanlar olarak da kurgulamak nemli bir yaklamdr. Sadece hizmet vermeye odakl bir genlik merkezi, bir sre sonra, genleri; giderilmesi ya da telafi edilmesi gereken bir takm ihtiyalar olan nesneler olarak gren yerler haline gelebilir. Bu mekanlarn cazip hale gelebilmesi iin de genlerin oraya gelmeyi tercih etmelerini salayacak aralarn ve mekanlarn olmasna da zen gsterirken, kullanlan mekanizmalar da dikkatli semek tasarlamak gereklidir. Ortak kullanm alannda bilardo ve langrt masas olan bir genlik merkezi ilk bakta, ounlukla gen erkekler iin tasarlanm bir yer olarak alglanabilir. Genlerin birbirleri ile vakit geirebilecekleri ortak kullanm alanlarnn, cinsiyet dalmnda eit katlm salamaya ynelik unsurlar da gz nnde bulundurarak, birbirleri ile iletiim kurmalarna ortam salayabilir nitelikte tasarlanmas gerekir. Genlerin
ilgilerini ekebilecek basl malzemeler, eitici kutu oyunlar, imkana gre genlerin mzik, resim vb. sanatsal alanlarda tasarm yapabilecekleri materyaller bu ortak kullanm alanlarn zenginletirebilecek aralardr. Ayn zamanda bu aralarn farkl gr, ya, cinsiyet ilgi alanna sahip her trden gence de hitap edebiliyor olmas gerekir. Genlik merkezlerine engellilerin eriimi asndan baktmzda ise durum ok da i ac deil. zleme yaplan 16 genlik merkezinden sadece 3 engellilerin kullanm iin tasarlanm durumda (%18,8). yimser bir bak as ile tm engellere ramen engelli gencin genlik merkezine ulatn varsaysak bile ulat genlik merkezine kimseden yardm almadan kendi abalar ile girmesi ve oray kullanmas ok mmkn grnmyor. Ak ulu sorulara ve izleme yapan genlerin deneyimlerine istinaden de, yzeysel olarak bakldnda eriim asndan olumlu grnen 3 merkezde bile sonradan yaplan geici zmler ya da pratikte kullanm mmkn olmayan dzenlemelerin olduunu anlyoruz. Fiziki mekann etkinliklere elverili olmas hususunda dikkat edilecek dier unsurlardan bazlar da mekann hijyenik, gvenli, uygun s ve a sahip olmas olmaldr.
Etkinlikler
Genlik merkezlerinde hayata geirilen etkinliklerin ne kadarnn genlerin kiisel duygusal geliimlerine, eitimlerine, gnlk hayat pratiklerine, zevklerine hitap edip etmediini dnmek, bir etkinlik tasarlarken
166
eldeki imkanlar genlerin talepleri dorultusunda kullanmak ve hatta srete genlerdeki deiimi gzlemlemek, genlik almasn herhangi bir yerde yaplan hobi ya da eitim faaliyetlerinden ayr klan unsurdur. zlemelerden elde ettiimiz verilere istinaden genlik merkezlerinde, gezi, fidan dikme, gitar kursu, satran kursu, sportif faaliyetler, fotoraf kursu, resim kursu, tiyatro kursu gibi etkinliklerin en ok uygulanan faaliyetler olduunu gryoruz. Merkezlerin birbirinden farkl olarak uygulad mangala kursu, bisiklet topluluu diye tanmlanan, o merkeze zgn etkinlikler de bulunmakta. Genlik merkezlerindeki etkinliklerin birbirinden farkl olmas ya da her merkezde ayn olmas, o merkezde verilen hizmetin kalitesi ile ilgili bir ey sylememektedir. Bir genlik merkezi, kendi yerelindeki imkanlar ve talepler dorultusunda, srekli ya da ksa dnemli yapt etkinlikleri genlere zg klabildii lde orada yaplan almalar gen odakl bir genlik almas olarak tanmlayabiliriz. Dolaysyla genlik merkezlerinde uygulanan etkinliklerin yalnzca genlik alanlar ya da ynetim mekanizmalar tarafndan belirleniyor olmas ve varsaymlar zerinden kurgulanmas, o merkezlerde yaplan genlik almasn, herhangi bir yerde yaplan hobi ya da eitim faaliyetlerinden farksz klar. Genlerle iletiim halinde olan, onlarn gnlk yaam pratikleri ve ilgi alanlarna herkesten daha ok aina olan genlik alanlarnn, genlik merkezlerinde
uygulanacak etkinliklere dair bir fikrinin olmas ve genleri etkinliklerin eitlenmesi iin kendi neri ve fikirlerini gelitiremeye tevik etmesi genlik almalarnda ska kullanlan yntemlerden biridir. Genlik merkezlerindeki etkinliklerle ilgili bir dier durum izleme yaplan 16 merkezin 7sinde ocuklarn ve kadnlarn da hizmet alyor olmasdr (%43,8). ocuklara ve kadnlara hizmet veren bir genlik merkezinin, genlerin o merkeze gelmemesine neden olabilecek en nemli etkenlerden biri olduunu her zaman hatrlamakta fayda var. Genlik merkezlerinde yaplan etkinliklerin ne kadarnn genler tarafndan talep edilen, genlerin kiisel duygusal geliimlerine, eitimlerine, gnlk hayat pratiklerine, zevklerine uygun olup olmadn dnmek; bir etkinlik tasarlarken eldeki imkanlar genlerin talepleri dorultusunda kullanmak ve hatta srete genlerdeki deiimi gzlemlemek, gen odakl bir perspektifin merkezlerde hakim olmasna olanak tanr.
Genlik Merkezlerindeki Katlm Mekanizmalar ve leyi
Adrese Bytein izlemelerinde, genlik merkezlerindeki katlm mekanizmas ile ilgili merkezde genlerin katlm iin neler yaplyor sorusuna verilen yantlar ierisinde genlere yaplan bilgilendirmeler, internet zerindeki sosyal alar kullanma, okullarda stant ama, basn aralarn kullanma,
167
bror, poster vb. basl malzeme kullanma, gibi yantlar alndn gryoruz. Genlik merkezlerinin, hizmet almak isteyen her gence kaplarnn ak olmas ve bu yaklam da eitli aralarla duyurmay amalamas, bazen genlerin katlm iin yeterli olmayabilir. Ayn zamanda, bir genlik merkezinin genlerin katlmndan ne anlad ok nemli olabilmektedir. Katlm kavramnn tanmn niceliksel bir takm kriterlere bal dndmzde, katlmn hayata gemesi iin tantm ve bilgilendirme almalar yapmak akla en uygun ve yaygn olan yntemler olarak dnlebilir. Ancak, katlm bir de genlik merkezlerinde yaplan almalarda znesinin genler olduu bir kavram olarak dnrsek, katlm kavramn niteliksel, ihtiya odakl tanmlamak ve bu ynde dzenlemeler yapmak gerekebilir. Bu dzenlemeleri yaparken de ideal bir genlik merkezinde, imkanlar ve ihtiyalar dahilinde eitli sorular bulmak ve o sorulara o merkeze zel yantlar aramak yol gsterici olabilir.
a)Nasl ve Neye Katlm?
Genlik merkezini genlerin ihtiya ve ilgili alanlarna ynelik olarak hizmet veren, genlere eitli alanlarda imkanlar sunan ve psikolojik - kiisel geliimlerine katkda bulunan yerler olarak dndmzde, katlm; genlerin hizmet alma durumlar; bunun yannda, merkezi sahiplenerek ve orann tm srelerinde yer alarak ileyiinden de sorumlu olduklarnda, hizmet verme durumlar olarak ayr ayr dnebiliriz. Hizmet alan her genci
katlm mekanizmasnn bir unsuru haline getirebilmek iinse, kiisel ve ihtiya odakl ileyen bir mekanizmaya ihtiya var. rnein, 30 kii kapasiteli bir gitar kursu gerekleecek olduunda, %100 katlm iin, takvimi, program ve katlmc says aksamadan yaplan faaliyetler dizisinde kriterimizin niceliksel olmas yeterli olacaktr. Ancak, o etkinliin gerekleme nedenlerini kiiye odakl ve kiisel geliim hedefi ile, genlerin kendilerini ifade edebilecekleri bir ara ve sonrasnda da kursun srdrlebilirlii iin yeni talepler dourmaya uygun bir ortam olarak tanmladmz zaman daha niteliksel kriterlere ncelik vermi oluruz. Bylece, ama gencin gitar kursuna gelerek gitar almay renmesinin yannda, kendi ile ilgili ifade eklini deitirmesi ve gelitirmesi olur ki, bu da o genci sadece kursa gelen birey nezdinde bir katlmc olmaktan te, o genlik merkezinin hayatta kalma nedenlerinden biri haline getirir. Dolaysyla, sadece genlerin, verilen hizmetlerden haberdar edilmesi motivasyonu ile yaplan almalar, katlm kavramnn bir mekanizma olarak ilemesinden te, genci o merkezin hayatta kalmas iin arasallatran unsurlardan biri haline getirir. Genlik merkezlerine gelen genler, ileyiin, ynetimin, etkinliklerin var olma nedenlerinin znesi olmaldr. Genlerin arasallatrlmadan, merkezden hizmet alyorken ayn zamanda da merkezin znesi ve yap talarndan biri olmas; merkezin ileyiiyle ilgili felsefenin temeli iin de, gencin sorumluluk almas gerektiini belirtmek, merkezle ilgili konularda effaf olmak, gencin gven
168
duyabilecei ilikiler gelitirmek, hiyerarik olmamak, genlik merkezini yereldeki dier kurum ve kiilerden bamsz dnmeden ibirliini desteklemek, merkezin gnlk ileyiinden genlerin haberdar olmasn salamak, dikkat edilmesi gereken hususlar arasnda sralanabilir.
b)Katlm Mekanizmasnda Genlik alannn Rol Nedir?
Merkezlerde alan kiilerin, genlik almasnn deerlerini gen odakl bir bak asyla yorumlamas ok nemlidir. zlemelerde elde edilen verilere baktmzda merkezlerde alan kiilerin, merkezin bal bulunduu bir st kurum tarafndan belirlenen ve / veya atanan kiiler olduunu gryoruz. Genlik alanlar, genlerin ihtiyalarn kefedebilecek ve gence kendini ifade edebilmesi iin ihtiyac olan gvenli alan yaratabilecek kiiler olmaldr. Ayn yereldeki genlerin, benzer yalarda ve birbirine yakn sosyal snflardan kiiler olmas, o genleri birbirlerinden farkl klan zelliklere ve beklentilere sahip olduklar gereini deitirmez. Dolaysyla genlik alanlar, bal bulunduklar kurumlardan ok, merkeze gelen genlerden sorumlu olduklarn hissetmelidir ve her genle, o gence zel bir iliki kurmaldr.
ilgilendiren politikalar, genleri ve evrelerindeki insanlar da dndmzde nfusun nemli bir ksmnn gndelik yaamn yakndan ilgilendirmektedir. Formel eitimin yannda, genlerin sosyal ve bireysel olarak kendilerini gerekletirmeleri iin imkanlar yaratmak, sosyal devletin temel sorumluluklarndan biridir. Fakat, aka grlmektedir ki, mevcut genlik merkezlerinin ierik ve yaklamlar yeterli olmamakla birlikte ihtiyac karlamaktan da ok uzaktadr. Bu balamda, yerel ynetimlerin, sivil toplum rgtleriyle beraber veya kendi balarna yrttkleri genlik merkezlerinin saylarnn arttrlmas doru bir strateji olacaktr. Merkezi hkmet ise yerel dzeyde hizmet veren genlik merkezlerinin kapasitesini gelitirmeye, denetlemeye ve merkezler aras iletiimi arttrmaya ynelik bir hizmet salayabilir. Bu alanda alan genlik rgtlerinin ve genlik alanlarnn bilgi ve deneyimi, genlik merkezleriyle ilgili oluturulacak herhangi bir stratejide kilit rol oynayacaktr. Hkmet, 2011 ylnda yeni bir genlik yapsnn kurulmasna ynelik almalar yrtmektedir. Kurulmas dnlen Trkiye Genlik Ajans66nn ve sonrasnda genlik merkezleriyle ilgili hazrlanacak yeni ynetmeliin ruhu; yerinden ynetimi, veriye dayal hareket etmeyi, gen dostu hizmetler sunmay, toplumun tm farkllklarna zenginlik olarak yaklamay ve katlmcl esas almaldr.
SONU YERNE
Trkiyenin nfusunun yars 29,2 yandan kktr ve Trkiye gayet gen nfusa sahip bir lkedir65. Dolaysyla, denilebilir ki; genleri
65 TK, Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi 2010 Yl Sonular (31 Aralk 2010), www.tuik.gov.tr
66 TOGun da katksyla oluturulan Trkiye Genlik Ajans yasa tasars onay iin TBMMde beklemektedir.
169
SALIK KLTR VE SPOR DARE BAKANLIKLARI

NVERSTELERDE RGTLENME ZGRL
Burcu Oy
nsanlarn ve rgtlerin birbirleriyle, devletle ve toplumla ilikilerine dair taleplerini dile getirdikleri ve mzakere ettikleri kamusal alan olarak tanmlanabilen ve bu ekliyle demokrasi kltrnn nemli bir paras olan sivil toplumun etkinlii, var olan katlm kanallar ve rgtlenme zgrlyle dorudan ilikilidir. Ortak bir ama ve/veya ilgi alan etrafnda bir araya gelmek, istenilen dorultuda bir toplumsal deiim yaratmak uruna rgtlenebilmek ve etkinlik gsterebilmekle ilgili zgrlklerin kullanlabilmesi iin ise uygun bir hukuksal ereve ve destekleyici bir toplumsal-siyasal zemin ile bu zemin zerinde herkes iin eriilebilir katlm olanaklar olmas gereklidir (Keyman, 2004). Kamusal hayata katlm ve kiinin dnce ve ifade zgrlklerinden sosyal haklara, dier birok insan hak ve zgrlklerinin kazanlmas ve korunmas iin gerekli olan toplumsal hareketlerin temeli olan kolektif haklar arasnda yer alan rgtlenme zgrl, farkl znelere ynelik bir dizi hak ve zgrl iinde barndrr. Bu znelerden biri
olan birey, kendi dncesini ifade etmek, bununla paralel eylemlerde bulunmak iin tamamen kendi istek ve inisiyatifiyle bir rgt kurmak, rgtlenmeye katlmak, rgtn ileyii iinde farkl pozisyonlarda yer almak ve istediinde rgtten ayrlmak gibi haklara sahipken; kolektif bir zne olarak tanmlanabilecek olan rgtler de kuruluundan, hukuksal varlnn devamna ve ileyiine farkl alanlarda hukuk gvencesi altnda olmak durumundadr (Kabolu,1989 iinde Beyazova, 2008) Sz konusu hukuksal gvence, hem devletlerin ve bireylerin, her iki znenin zerkliklerini ve inisiyatif alma alanlarn tanmalarn ve korumalarn ieren negatif ykmllklerini, hem de devletlerin, farkl rgtlenme biim ve eylemlerinin hayata geirilmesine olanak salayan ifade ve katlm kanallar oluturmasna ynelik pozitif ykmllklerini kapsar (Tarhanl,2002) Farkl rgtlenme biimleri, ilk akla gelen dernek, vakf, sendika, kooperatif ve meslek rgtleri gibi geleneksel rgt yaplarnn yannda tzel bir kiilikleri olmayan inisiyatif ve platformlardan, yurttalk giriimleri ve sosyal hareketlere, niversite ii rgtlenmelerden uluslar aras alara geni bir yelpazeyi ifade etmektedir. rgtlenme zgrlne ynelik tespitler yaparken hem bu geni yelpazede bulunan farkl rgtlenme biimlerini koruyan ve gereklemelerine olanak tanyan bir hukuksal zemin olmadna bakmak, hem de rgtlenme hakk farkl birey ve gruplar tarafndan talep edilip kullanlrken ne gibi uygulamalarla kar karya kalndna, nasl deneyimler yaandna bakmak gerekir.
170
GENLK VE RGTLENME ZGRL

Trkiyede nfusun %20lik bir blmn oluturan ve sylemde her zaman ok nemseniyor olsa da eitim ve glendirilmelerine ynelik gayri safi yurtii haslann sadece %2si dolaylarnda kamusal harcama yaplan 15-24 ya aras genlik; eitim, salk, barnma gibi sosyal haklardan, dnce ve ifade zgrlklerine birok alanda sorunlar ve ihtiyalar olan bir gruptur (Kamu Harcamalarn zleme Raporu, 2010). Bu sorunlarn zmne ynelik ve genlerin ihtiyalar dorultusunda bir genlik politikasnn oluturulmas ve uygulanmas, genlerin bu sre iinde aktif bir ekilde yer almalaryla mmkn olabilir. Bunun iinse, genlerin toplumsal hayat iinde zerk ve eit yurttalar olarak var olmalar ynnde glendirilmeleri, ifade alanlarnn gelitirilmesi ve zgr iradeleriyle oluturup katlabilecekleri farkl eylem ve rgtlenme biimlerinin desteklenmesi gerekmektedir (Nemutlu ve Kurtaran,2008). Avrupa Birlii 2000 yl Lizbon stratejisinde devletlerin genlerin ekonomik ve sosyal hayata katlmlarn, kendilerini ilgilendiren alanlardaki karar alma srelerinde aktif rol oynamalarn garanti altna almas; genlik rgt ve inisiyatiflerini destekleyip bu alanda sunulan olanaklar gelitirmesi ve bo zamanlarn deerlendirebilecekleri cretsiz sanatsal, kltrel faaliyetler ve spor olanaklar sunmas gerektii eklinde ifade bulan bu ihtiya (Yurttagler, 2008), anayasasnda genleri devletin ve ilkelerinin yceltilmesi iin grevlendirmi olan ve
genlerin glendirilmelerinden ziyade korunmalarna ynelik ykmllkler tanmlayan Trkiye Cumhuriyetinin Dokuzuncu Kalknma Plan (20072013) Genlik Stratejisinde; Genlerin aileleriyle ve toplumla iletiimlerini daha salkl hale getirecek, z gvenlerini gelitirecek, yaadklar topluma aidiyet duygusu ve duyarllklarn arttracak, karar alma srelerine katlmlarn salayacak tedbirler alnacaktr eklinde yer almtr (Birlemi Milletler Kalknma Program, 2008). Genlik sorunlarnn zmne ynelik ve genlerin ihtiyalar dorultusunda bir genlik politikasnn oluturulmas ve uygulanmas konusunda bahsi geen bu gerek ve kriterler rgtlenme zgrlyle yakndan ilikilidir. Genlerin bu zgrlklerini ne ekilde kullandklarnn, kiisel motivasyon ve hayat grleri ile sahip olunan aile ve arkada evresine bal olduunu ortaya koyan toplumsal sylem iinde, 1980 sonras doan ve yetien gnmz genlii rgtl hareketlere kapal, suskun ve apolitik tketiciler grubu olarak tanmlanmaktadr (Neyzi, 2004). Genliin Durumu Aratrmasna (Birlemi Milletler Kalknma Program, 2008) katlan genlerin sadece %4nn bir sivil toplum kuruluuna ye olduunu belirtmesi, ya da stanbul genlii zelinde sivil toplum katlm ile ilgili olarak yaplan aratrmada (Yentrk, Kurtaran, Uran, Yurttagler, Akyz ve Nemutlu, 2008) spor ve niversite kulplerinden, cemaatlere, farkl dernek ve vakflardan siyasi partilere uzanan geni bir yelpaze sz konusu olduunda dahi genlerin sadece drtte birinin bir sivil toplum
171
kuruluuna ye olduunun ortaya kmas; bunun yannda siyasal parti katlmnn %1,2lerde kalmas, bu yaygn inan destekler bulgular olarak grlebilir. Ancak ayn aratrmalarda, genlerin akranlarnn yer aldkurduu-yrtt rgtlenmelerde daha ok yer alabildikleri; ailelerinin ve kendilerinin ekonomik ve eitim dzeyi temelinde daha geni imkanlara sahip genlerin, imkanlar kstl ve sosyal dlanm genlere oranla daha ok rgt iinde yer aldklar ve daha bamsz, sosyal, retken ve katlmc olabildikleri gibi bulgular yer almaktadr. Bu niceliksel bulgular ve ayn alandaki niteliksel almalarda ifade bulan deneyimler, genlerin rgtlenme dzey ve tercihlerinin, onlarn apolitik ve tketici bir topluluk olmalaryla aklanamayacan, sosyoekonomik koullar, sahip olunan imkanlar, var olan siyasal sistem ve geleneksel siyasetin sorunlar, kullanlan ara ve yntemler, toplumda yaygn olan rgtlenmeye bak as ve hukuksal srelerle yakndan ilikili olduunu ortaya koymaktadr (Beyazova, 2008). Sivil alanda herhangi bir rgtlenme iinde yer alan genlerin yarsndan fazlasn oluturan ve gen nfusun eitimle ilikisi kesilmi %70lik blmne gre bu alanda ok daha ansl olan niversite genlii sz konusu olduunda dahi, en temel sorun ve ihtiyalarn genlerin sosyal hayatlarn evreleyen konularla, bu konulara ilikin olarak kendini ifade edebilme ve rgtlenme alanlarnda kmelenmi olmas ifade ve rgtlenme zgrlnn durumunu incelemeyi ve alann gelitirmeyi hedef alan daha fazla aratrma yaplmas ve daha
sistematik nlemler alnmasna ynelik bir gereke olarak kabul edilmelidir (Toplum Gnllleri Vakf, 2009). Tm bu almalarn yaplabilmesi iin, var olan hukuksal zemin ile hizmet ve uygulamalarn effaf olmas, ayrca genlerin aktif katlm ve takibi eliinde yrtlp izlenebilmesi byk nem tamaktadr. Toplum Gnllleri Vakf tarafndan yrtlen Adrese Byte Projesi, yukarda bahsi geen izleme ve takip srecini, genlerin hizmet aldklar farkl kamu kurumlar zerinden modelleyen deerli bir almadr. Makalenin devamnda, niversitede rgtlenme zgrlne ilikin mevzuata deinilecek ve ardndan sz konusu almada yer alan niversite rencilerinin Salk, Kltr ve Spor leri Dairesine ilikin raporlam olduklar izleme bulgular, niversitelerde rgtlenme zgrl balamnda sunularak, var olan yasal zemin ve ortaya konan ihtiyalar dorultusunda neriler aktarlmaya allacaktr.
NVERSTE GENL VE RGTLENME ZGRL

Toplumsal ve Hukuksal Gelimeler
Cumhuriyetin ilk dneminde, toplumu, yeni rejimin gerekleri stnden ekillendirmek misyonuyla grevlendirilen niversite genlii, 1960-1980 aras dnemde global lde yaanan siyasal ve toplumsal deiim ve hareketlerin etkisiyle, zerk statleriyle siyasal alanda da sz sahibi olabilen niversiteler, toplumsal hareketler iinde giderek
172
daha aktif bir rol oynamaya balamtr. Ancak toplumu dntrme misyonunu farkl siyasi kutuplar zerinden gerekletirmeye alan genlik gruplar arasnda trmanan atma ortam, gen rgtllnn toplumsal bir tehdit olarak yeniden tanmlamasna bir zemin oluturmutur (Beyazova,2008). Bu sre, genlerin iinde son derece aktif olduklar, tm kitle rgtleri ve siyasal partilerin almalarna son veren 1980 darbesi ile sonulanmtr. 1981 ylnda karlan Yksek renim Kanunu (YK) ile zerkliini kaybeden niversiteler, atamaya dayal siyaset d yaplara dntrlm, tm renci temsilcilik sistemleri ortadan kaldrlmtr (Orhaner,2008). Yksekretim amacn;rencilerini Atatrk inklaplar ve ilkeleri dorultusunda Atatrk milliyetiliine bal;Trk milletinin milli, ahlaki, insani, manevi ve kltrel deerlerini tayan, Trk olmann eref ve mutluluunu duyan; toplum yararn kiisel karnn stnde tutan, aile, lke ve millet sevgisi ile dolu; Trkiye Cumhuriyeti Devletine kar grev ve sorumluluklarn bilen ve bunlar davran haline getiren bireyler olarak yetitirmek, eklinde tanmlamtr. 1997 ylna kadar retim grevlilerine herhangi bir siyasal partiye ve rektrlk izni olmadan kamu yararna almayan bir dernee ye olma hakk vermeyen; 2004 ylna kadar Genelkurmay yeleriyle, Bakanlar Kurulu ve Milli Eitim Bakanl temsilcilerinin yrtme kurullarnda yer almalarn ngren bir yasa erevesinde, Yksek retim Kurulu tarafndan yn verilen niversitelerde, zerklikten ve rgtlenme zgrlnden ne
lde bahsedilebilecei sorgulanmas gereken bir durumdur (Beyazova,2008). Yasann gnmzde hala geerli olan disiplin ynetmeliine gre renciler, rgtlenme zgrl erevesinde deerlendirilmesi gereken yksekretim kurumu iinde siyasi faaliyetlerde bulunmak ve bildiri datmak, afi ve pankart asmak; Yksekretim Kurumuna ait kapal ve ak mahallerde yetkililerden izin almadan toplantlar dzenlemek veya bu tr toplantlara katlmak; siyasal ve ideolojik amalar dnda boykot, igal, engelleme gibi eylemlere teebbs etmek; siyasi veya ideolojik amal bildiri, afi, pankart, bant ve benzerlerini bulundurmak, oaltmak, datmak gibi eylemler zerinden iki yaryla kadar uzaklatrma veya kurumdan atlma cezalaryla kar karya gelebilmektedirler. niversite rencilerinin bireysel ve rgtlerinin kolektif rgtlenme zgrlkleri, uzun yllar sadece niversite bnyesinde deil, toplumsal hayatn iinde de bol yasakl bir Dernekler Kanunu zerinden kstlanmaya devam etmitir. Bu yasalar erevesindeki ilikilenme ve dayanma yasaklar 1995 ylna kadar, tzkte belirtilen alan ve amalar dnda toplant ve gsteriyry yasaklar ise 2001 Anayasa deiikliklerine kadar yrrlkte kalmtr. Dernekler, AB uyum sreleri erevesinde deien mevzuat ve oluan kamuoyuyla ancak 2004 ylnda emniyet rgtnden bamsz, leri Bakanl Dernekler efliklerine bal bir yapya kavumulardr (Beyazova,2008). renci derneklerinin kurulmas, derneklerin ama ve faaliyetlerine ilikin geni apl yasaklar, derneklerin
173
yaynlamak istedikleri bildirilerin mlki amirin denetiminden gemesi gerektii gibi kurallar ancak 2004 ylnda uygulamadan kalkmtr. Ancak, tzkte belirtilen ama ve aralar dnda etkinlikte bulunmay snrlayan, bununla birlikte Genlik ve Spor Genel Mdrlnn kaynaklarndan yararlanma hakkn ancak Dernekler Masas dnda genlik derneikulb olarak Genel Mdrle tescil ettirmeye ve tekilatn ilgili kanun, tzk, ynetmelik, ynerge, genelge, tebli ve emirlerine uyulacan taahht etmeye balayan yasalar hala yrrlktedir (Kurtaran,2008). niversite iindeki nemli bir dier ifade ve katlm kanal , 1980 ncesinde, tabandan hareketli bir yap iinde, olduka aktif ve politik bir yaps olan renci temsilcilik sistemleri olmutur. Bu dnemlerde rencilerin ihtiya, istek ve dncelerini aktif bir ekilde ynetim kademelerine tayp, rencilerin akademik dzeyde temsiliyetlerini ve eitimle ilikili sorunlarn zmlerini destekleyen bir ileve sahip olan temsilcilikler, 1980 sonrasnda tamamen ortadan kaldrlmalarnn ardndan, 2000li yllarn banda Avrupa Eitim Alannn gelitirilmesini hedefleyen Bologna srecinin etkisi ve beklentileri nda, yukardan aa dayatlan rnek bir ynetmelik erevesinde yeniden tanmlanmtr. Seim ve temsiliyete ilikin sorunlar barndran bu ynetmelik model alnarak kurulan temsilciliklerin ou, rencilerin ihtiya ve taleplerini karlamaktan uzak, gstermelik yaplar olarak grlmektedir. Sz konusu ynetmelik erevesinde geni bir
taban temsil ediyor olmamalarna ramen seilebilen temsilciler, elde ettikleri gc siyasi propaganda arac olarak kullanmalar zerinden eletirilmektedirler (Orhaner, 2008). Bu anlamda olduka sorunlu olan ynetmelik, niversiteler zelinde de geniletilmemi, aksine not ortalamas, disiplin durumu gibi kriterlerle rgtlenme zgrl asndan daha da sorunlu hale gelmitir. niversitelerde rgtlenme zgrl dendiinde akla gelen ilk yaplardan olan niversite kulp ve topluluklarnn ileyii, farkl niversitelerde farkl ekillerde ve Rektrlk, Dekanlk, renci leri Mdrl, Salk, Kltr ve Spor Daire Bakanlklar ve renci Temsilciler Kurulu / Birlii gibi farkl yaplar kontrolnde gereklemektedir. Hak temelli standart bir yasal dzenlemeden yoksun olan bu ileyi, niversitelerin yapsna ve grevde bulunan kiilerin duru, tercih ve niteliklerine gre ekillenmekte olup, genel olarak YK Kanunu 47. maddesi uyarnca, rencilerin beden ve ruh saln korumak, hasta olanlar tedavi etmek veya ettirmek, barnma, beslenme, alma, dinlenme ve ilgi alanlarna gre bo zamanlarn deerlendirmek, yeni ilgi alanlar kazanmalarna imkan salayarak, gerek salk ve gerekse sosyal durumlarnn iyilemesine, yeteneklerinin ve kiiliklerinin salkl bir ekilde gelimesine imkan verecek hizmetler sunmak ve onlar ruhsal ve bedensel salklarna zen gsteren bireyler olarak yetitirmek, birlikte dzenli ve disiplinli alma, dinlenme ve elenme alkanlklar kazandrmak
174
olarak tanmlanan ve bu amalarla kurulan Salk, Kltr ve Spor Daire Bakanlklar (SKS) Ynetmelii erevesinde yaplandrlmaktadr.
rgtlenme zgrl ve Adrese Byte Projesi
Adrese Byte Projesi rgtlenme zgrl deerlendirmeleri, salk, psikolojik danma ve rehberlik; sosyal, kltrel ve spor alanlarnda tanml grev ve hizmetleri olan SKSlere ynelik izleme raporlar temel alnarak sunulacaktr. Proje kapsamnda, gerekli temel eitimleri alan ve sre iinde proje ekibi tarafndan desteklenen genler, 6 ayr blge 16 ayr ilde, 20si ilk, 16s ikinci dneme dair toplam 36 izlem raporu hazrlayp paylamlardr. Ayn il iinde farkl dnemlerde ya da farkl kiiler tarafndan yaplan deerlendirmelerde birtakm farkllklar gzlemlenmi olmakla birlikte, bu farkllklar verilerin gereklik ve tutarlln glgeleyen bir durum olarak deerlendirilmemi, kurumlarn ileyi ve hizmetlerin sunulu ekline ilikin standart yoksunluunun bir gstergesi olarak kabul edilmitir. Bu anlaya paralel olarak her izleme raporu, farkl kiilerin farkl deneyimleri olarak analiz srecine dahil edilmitir. Veriler, SKSnin ilgili ynetmelik erevesinde farkl hizmet alanlarna ilikin tanmlanm ykmllkleri zerinden aktarlacaktr. SKSler ynetmeliin 14.maddesi uyarnca Yeni giren rencilere, niversite, kurallar ve yakn evre hakknda tantc ve aydnlatc bilgiler vermek, rencinin evreye ve niversiteye almasn salamak grevini stlenmilerdir. Ancak izleme raporlarnn %44nde bu ynde
etkinlikler dzenlenmedii; sz konusu bilgilerin niversitelerin sitelerinde bulunma durumunun da %60larda kald belirtilmitir. Raporlarn yarsnda duvarlarda bilgilendirme posterleri ve afileri olduu belirtilse de, katlmclarn %64 tabelalar yetersiz bulmaktadr. Genel olarak, uygulanan alma saatleri, rencinin ders saatleriyle akt iin SKSlerin olanaklarndan yararlanma konusunda skntlar yaanabildiini belirten genler, brokraside yaanlan skntlardan bahsetmiler, bilgilendirme iin ayrlan zamandan, grevli kiinin tavrnn gen dostu olup olmamasna kadar, deneyimlenen farkl durumlarn grevli kiiyle gelitirilmi olan kiisel ilikilere bal olarak ekillendiini aktarmlardr. liki kurulan grevlileri, gen dostu ve cana yakn olarak nitelendiren raporlarn oran %75leri bulmutur. Bulgularn deerlendirildii toplantda genler, herkesin grmeyi kabul etmediini, grmeyi kabul eden grevlilerin genelde rencileri ve projeyle ilgili motivasyonlarn anlayan bireyler olduunu, dolaysyla bu bulgunun temsiliyetinin gz nnde bulundurulmas gerektiini dile getirmilerdir. Ynetmelikte yer alan bir baka maddeye (15.d) gre SKSler, rencilerin ve alanlarn ulam hizmetlerinin grlmesini temin etmek veya bu konuda faaliyet gsteren kurulularla anlaarak, hizmetin en iyi ekilde yrtlmesini salamak durumundadr. Ancak raporlarn yarsndan fazlas kampsler arasnda veya merkeze ulam olanaklar konusunda yetersizliklere dikkat ekmi, ilgili dier sorulardaki bulgularn karlatrlmas var olan hizmetlerin
175
cretli olduu durumlarda rencilerin %30luk bir kesiminin bundan faydalanamadn ortaya koymutur. Ynetmeliin 15. maddesinin a bendinde bulunan rencilerin barnma, beslenme, burs ve kredi gibi temel ihtiyalarnn karlanmas iin gerekli hizmetleri salamak, bu hizmetleri sunan kurulularla ibirlii yaparak hizmetin daha iyi yrtlmesini salamak ve yurt kantin ve kafeteryalarnn en iyi ekilde hizmet vermesi iin aba gstermek gibi grevler de SKS ykmllkleri arasnda tanmlanmtr. Ancak raporlarn yars barnma konusundaki bilgilendirmenin yetersiz olduunu ortaya koymu, burs olanaklarnn olduu belirtilmise de ak ulu sorularda bu burslarn ulat kii saylar hakknda sunulan veriler arasndaki uurum bu konudaki bilgilenmenin de yetersiz olduu eklinde deerlendirilmitir. Ynetmeliin 17. maddesinde SKSlerin spor hizmetleri alanndaki sorumluluklar tanmlanmtr. zleme raporlarnn %90a yakn bir spor tesisinin varlndan sz etse de, bunlarn ancak yars cretsiz hizmet vermektedir. Tesislerin farkl kampslerde var olmamas ile alma saatlerinin bilinmiyor oluu ve/veya rencilerin ders saatleriyle akyor oluu, bu tesislerin kullanm sklna ilikin soru iaretleri yaratmtr. erilen spor branlar eitlenip zel ekipman gerektirdike deme koullarnn arlat da gndeme getirilen durumlar arasndadr. Ynetmeliin 16. maddesi SKSlerin kltrel alanlardaki sorumluluklarn
aktarmaktadr. Bu sorumluluklarn bir ksm rencilerin ilgi alanlarna gre bo zamanlarn deerlendirmek, yeni ilgi alanlar ile birlikte dinlenme ve elence alkanl kazanmalarn salamak amacyla sergi, konser, konferans, tiyatro vb kltrel ve sanatsal etkinliklerin dzenlenmesi ve ilgili alanlarda kurslarn ve alma gruplarnn oluturulmasyla ilgilidir. Raporlarn %70 kadarnda bu maddede belirtilen kltrel faaliyetlere ilikin bilgilendirmelere internet sitesinden ulalmasnn mmkn olduu belirtilmi olmakla birlikte, ak ulu sorularda yars kadar cretsiz olan bu etkinliklerden haberdar olmak iin ekstra aba sarf etmek gerektii vurgulanmtr. Yukarda aktarlan bulgular ilk etapta SKSlerin rencilerin bo zamanlarn deerlendirebilecekleri olanaklar yaratmakla ilgili genel greviyle ilikilendirilmektedir, ancak bu olanaklarn genlerin bir araya gelebilecekleri ve birbirleriyle ilikilenebilecekleri alanlar olarak deerleri kmsenmemeli, bunun rgtlenme hakknn kullanlmasyla ilgili bir adm, bir zemin olabilecei gz ard edilmemelidir lgili ynetmeliin 16. maddesinde yer alan ykmllklerin dier bir ksm sosyal, kltrel ve sanatsal alanlarda faaliyetlerde bulunan kurulularla ibirlii yapmay ngrmektedir. zellikle bu son durum, niversitelerle sivil toplum kurulular arasndaki ilikilerin gelitirilmesine ynelik bir dayanak olarak deerlendirilebilir. Yine ak ulu sorularda ortaya konulan ilgin bir baka durum, renci
176
kulp ve topluluklarnn varlnn, niversitenin gerekletir(e)medii sosyal, kltrel ve sanatsal etkinliklerin dzenlenmesini stlenmek zerinden glenmeye baladnn aktarlmas olmutur. niversitenin tantmna katk sunabilecek byk apl Bahar enlikleri gibi etkinlikleri, ynetimlerin ve onlarla birlikte hareket eden renci temsilciliklerinin istekleri dorultusunda yapan kulp ve topluluklarn statsnn glendiini gsteren rnekler verilmitir. niversitede rgtlenme zgrl dendiinde ilk akla gelen yaplar olan renci kulp ve topluluklar genelde, SKSlerin Kltr Bakanlklar bnyesindeki i ynetmelikler zerinden ynlendirilmektedir. Ancak YK SKS ynetmeliinde rgtlenme zgrlne deinen, kulplerin haklarn ortaya koyan ve gvence altna alan hibir madde bulunmamaktadr. ounlukla SKS ya da renci leri internet sayfalarnda kampus yaam mens altnda yer alan renci kulp ve topluluklarna ilikin bilgilerin gncellemesi de dzenli bir ekilde yaplmamaktadr. Hukuksal gvenceden yoksun ve tantmlarulalabilirlikleri snrl olan kulplerin kurulu ve kapanma kriterleri ile ileyi sreleri niversiteden niversiteye farkllk gsteren sorunlu bir yapya sahiptir. zleme raporlarnn %66 kadar kulplerin kurulu srelerine ilikin bilgilerin internet ortamnda yer aldn gstermektedir. Ancak bu srelerde bavurunun hangi merciye yaplmas gerektii eitlilik gstermekte, danman hocadan dekanlk onayna,
SKS Kltr mdrlnden renci temsilciler kurullarna, farkl ara merciler ne olursa olsun, bu srecin rektrlk onay zerinden iledii belirtilmektedir. Dernek kurmak iin 7 kiinin bulunmas yeterli olurken, niversitede bir topluluk kurmak iin yeter say kriteri, raporlarn %45 kadarnda 15 ve zeri olarak ortaya konmutur. Ak ulu sorularda elence, spor, eitim, sanat, kltr, biliim, gezi, kariyer, iletiim; toplumsal fayda / sosyal sorumluluk ve mesleki alanlar gibi farkl konularda faaliyet gsteren kulpler yer alm olmakla birlikte, izleme raporlarnn % 35 kadar istenilen alanda kulp kurulamadn, %40 kadar ayn alanda birden fazla kulp kurulmasnn mmkn olmadn gstermitir. Genlerin % 90 kulp kurma srelerinde danman hoca onaynn gerekli olduunu vurgulam, izlemelerinin %25 kadarnda not ortalamasnn da kulp kurma kriterleri iinde yer ald belirtmitir. Kulp tzklerini hazrlarken kabul edilmi SKS rnek tzklerinden yararlandklarn belirten renciler, bu srelerin genelde danman hocalar ya da SKS hukuk brolar tarafndan ynlendirildiini; hazrladklar tzkleri gerekte yaplmak istenilen eylerden bamsz olarak, mevcut mevzuata uygun, okul ilke ve topluluk ynergelerine bal kalnan maddeler zerinden ekillendirdiklerini aktarmlardr. Raporlarn % 60 kulp ynetmeliklerine internet sitesi zerinden ulalabildiini ortaya koymu, % 80 kadar niversite ynetimlerinin tzklere mdahale ettii gereini vurgulamtr.
177
Zorlu sreler sonunda kurulabilen kulplerin sahip olduklar olanaklar kstl, hukuksal bir korumadan ve effaf bir hizmet datm srecinden yoksundur. Kulplerin %50den fazlasnn odalarnn olmad gzlemlenmi, raporlarn % 40nda kulplerin oda sahibi olabilmeleri iin ye says, faaliyet skl, ynetmeliklere uygunluu, SKS ile olumlu ilikiler gelitirilmesi, kkl bir kulp olmas, rektrlk onay gibi bir takm belirli belirsiz kriterler olduu belirtilmitir. Kulplerin oda sahibi olduunun gzlemlendii durumlarn sadece %30unda her kulbn kendine zel bir odas olduu, geri kalan durumlarda kullanm saati belirsiz ve ounlukla da mesai saatleri ya da bir iki saat fazlasyla snrl olan odalarn birok kulp tarafndan paylald ortaya kmtr. Ayrca raporlarn %41inde kulp odalarnda internet olmad belirtilmitir. Genlerin yardan fazlas, kulplerin, niversitelerin finansal kaynaklarndan yararlanabilmesiyle ilgili olarak ne gibi kriterlerin gzetildiinin belli olduunu bildirmi olsalar da, ak ulu sorularda, kulplerin bu konularda sknt yaadklar ortaya konmutur. Finansal destein, olanaklar lsnde SKS-Genel Sekreterlik-Rektrlk geni tarafndan renci etkinlikleri iin ayrlan bteye ve kulp-topluluk saylarna gre deitii ve ou zaman her topluluun sponsorlar ya da yelerinden makbuz karl toplad aidatlar araclyla kendi btesini kendi salamak durumunda kald belirtilmitir. Bunun yannda, bte datmnn, istenilen faaliyetin niversite tantmndaki etkisi, kulbn
ynetimle olan ilikisi ve faaliyetin konusuna bal olarak deiebildii vurgulanmtr. zleme raporlar, kulplerin, faaliyetleri iin niversitenin farkl mekanlarn kullanabildiini ortaya koymu olsa da; izin istenilen etkinliin gereklemesi iin, etkinliin ynerge ve kriterlere, kulbn ama ve yllk faaliyet planlarna uygun olmas, ayrca danman hocann ve SKSnin onayndan gemi olmas gibi kriterler olduu belirtilmitir. zleme raporlarnn %73nde kulplerin faaliyetlerine dair danman hoca ve bal olunan birimlere raporlama yapmak zorunda olduklar ortaya konmutur. Tze ve niversitenin ald kararlara aykr, niversite ynetimi kart hareketler ieren, izin verilmeyen konulara eilimli olan, siyasal ierikli etkinliklerde bulunan, blc ve Atatrk ilke ve inklaplarna aykr bulunan, izinsiz etkinlik yapan ve/veya senelik gncellemesini yapmayan kulp ve topluluklarn, SKS Kltr Mdrlkleri, niversite Ynetimi, Rektrlk ve/veya renci Kulpleri Koordinasyon Kurullar tarafndan kapatlabileceinin ifade edildii izleme raporlarnn %30unda, bu kriterlere internet zerinden ulalabilecei belirtilmitir. Raporlarn % 58inde genler SKSlerin ykml olduu hizmetleri yerine getirdiini sylerken, genlerin % 70i brokrasi yznden ilerin yava yrdnden yaknmlardr. niversite tarafndan tannm olan herhangi bir kulbe ye olmayan rencilerin etkinlik dzenlemelerinin hayli zor olduunun belirtildii izleme rapor sonular deerlendirilirken, polisin grev ve yetkilerini belirleyen
178
Polis Vazife ve Salahiyetleri Yasasndaki bir takm belirsizlik ve deiikliklerin, zellikle rencilerin gndemde olan olaylara kar kendilerini ifade etmek, durularn ve tepkilerini ortaya koymak istedikleri eylemlere yaplan mdahalelerdeki keyfi tavr merulatran olumsuzluklar ierdiinden bahsedilmitir. zleme raporlarnn %80inde, farkl bir katlm kanal olan renci temsilciliklerinin varlndan sz ediliyor olsa da, Bologna sreci etkisiyle deien ynetmelie uygun olarak tepeden inme bir ekilde yerlemeye balayan bu gelenein szde demokratik grnen bir yaps olduundan bahsedilmektedir. Bunun yannda, renci temsilciliklerinin, bilinli ve geni bir tabana yayl(a)mayan seim ve temsil sistemleri yznden, siyasi gruplarn egemenliinde ileyen bir yaps olduu da belirtilmitir. Raporlarn %50sinde genlerin kulplerin bal bulunduu SKSlerde gnll olarak; % 60nda cretli asistan olarak alma olanaklarnn olduu belirtilmi olsa da, verilerin deerlendirildii bulumada, bu almalarda yaplan ilerin karar verme srelerinde etkin olmaktan uzak, gstermelik bir katlm etkinlii olduundan bahsedilmitir. zleme raporlarnda, toplumsal cinsiyet alanna ynelik olarak, kulplere ye olan ve SKSlerde alan kiilerin cinsiyet dengesi zerine sorular kullanlmtr ancak genler bu sorularla ilgili salkl saysal verilere ulamann ok da mmkn olmadn belirtmiler, bu sorular genellikle bo
brakmay tercih etmilerdir. Verilerin deerlendirildii toplantda genlerin bu alandaki kendi deneyim ve gzlemleri nda aktardklar bilgi ve grler, kulplere ye olmak sz konusu olduunda byk farklar olmadn ancak ynetim kurullarnda yer alanlara ve renci temsilciliklerine bakldnda erkeklerin ounlukta olduunu ortaya koymutur. Ayrca, kulbn faaliyet alanna gre cinsiyet dengesinin deiebildii ifade edilmi, bu ifadelerde erkeklerin ounlukta olduu spor kulpleri ve kadnlarn ounlukta olduu sosyal sorumluluk kulpleri rnek olarak kullanlmtr.
NERLER
niversitelerde rgtlenme zgrlnn salanmas, rgtlenmenin bir hak olarak talep edilip kullanlmas ynnde yaplacak neriler ve bu neriler nda gereklemesi beklenen almalar, hukuksal bir zemin zerinden gvence altna alnmaldr. rgtlenme zgrlnn gvence altna alnmas ve bir hak olarak kullanlmasyla ilgili sorunlu maddeler ieren yasa ve ynetmeliklerin ortadan kaldrlmas gerekmektedir. Bu ynetmeliklerin yeniden dzenlenmesine ynelik olarak, rencilerin ve rgtlerinin gnlk yaam pratikleri, ihtiyalar ve talepleri gz nnde bulundurulmaldr. Tm bunlarn yan sra, mevcut olan yasal dzenlemelerde ilgili kurumlarn sorumluluklar olarak yer ald halde, uygulamada eksik ve sorunlu olan hizmetlerin izlenmesi ve iyiletirilmesine ynelik almalar gerekletirilmelidir. Bu izleme ve
179
iyiletirme almalarnda genlerin gstermelik deil, karar srelerini etkiler nitelikte aktif katlmnn salanmas son derece nemlidir. niversitelerin zerkliini, bnyesindeki akademik ve idari personelin ve rencilerin dnce, ifade ve rgtlenme hak ve zgrlklerini snrlayan YK sistemi ve yasas, ok ciddi bir ekilde sorgulanmal; ilgili paydalarn ihtiya, talep ve dncelerini aktarabilecekleri ve karar alma mekanizmalarnda aktif olabilecekleri, katlm mekanizmalarna ak ve effaf bir sistemle yeniden yaplandrlmaldr. Bu yaplandrma srecinde, yksek retim sistemine dair ok temel deiikliklerin gndeme alnmas gerekmektedir. fade ve rgtlenme zgrl temelinde, zellikle niversiteli genlerin siyasal etkinliini ve eyleme dayal ifade yollarn ok byk lde snrlayan ve keyfi cezai yaptrm ve uygulamalara olanak tanyan maddeler ieren YK Disiplin Ynetmeliinin deitirilmesi gerekmektedir. Genlerin eyleme dayal ifade yollarn snrlayan ve kendilerini ifade ederken byk skntlar yaamalarna yol aan Polis Vazife ve Salahiyetleri Yasasyla, Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununda da keyfi uygulamalara mahal veren maddeler kaldrlmal; rgtlenme ve eylemlilii snrlayan maddeler zerinden yaplan iddet ierikli ve/veya cezalandrc uygulamalar engellenmelidir. 2000li yllarn banda Avrupa Eitim Alannn gelitirilmesini hedefleyen Bologna srecinin etkisi ve beklentileri nda yrrle konan renci Temsilcii Ynetmelii ve bu ynetmelik erevesinde yukardan
aa bir dayatma eklinde yrtlen uygulamalar gzden geirilmelidir. Temsilcilik sisteminin, gcn geni genlik tabanndan alan, rencilerin ihtiya, istek ve dncelerini aktif bir ekilde ynetim kademelerine tayarak, karar mekanizmalarna etki edebilmelerinin nnn almas iin gerekli deiiklikler yaplmaldr. Bu yndeki deiiklikler, farkl niversitelerin farkl yap ve ihtiyalarna cevap verir ekilde kurgulanmal, niversitelerin kendi ilerinde genlerin talepleri dorultusunda farkl ynetmelik ve uygulamalar hazrlamalarna imkan vermelidir. Bu anlamda, ynetmelikler zerinde tek merkezi snrlandrma, niversitelerde not ortalamas, disiplin durumu gibi kriterler zerinden rgtlenme zgrlnn snrlandrlmas hakknda olmaldr. Temsilcilik seimlerinde temel deer geni katlm olmal; rencilerin seimleri akademik ya da idari herhangi bir st merciinin onayndan gemek durumunda olmamaldr. niversite rgtlenme zgrl dendiinde ilk akla gelen yaplardan olan renci kulp ve topluluklarnn bal olduu SKSlerin ileyii ve ynetmelii gzden geirilmelidir. SKSler kulplerin bal olduu denetim mekanizmas olmaktan kp, kendilerini tanmladklar alanlarda rencilere hizmet veren yaplar olarak varlklarn devam ettirmeli; niversitelerin, rencilerin farkl ihtiya ve taleplerini karlar nitelikte zerk ynetmelikler hazrlamalarna imkan salanmaldr. rencilerin haklar olan hizmetlerden yararlanabilmeleri iin internet de dahil olmak zere farkl kanallardan gncel,
180
grnr ve herkesin ulaabilecei ekilde bir bilgilendirme sreci iletilmelidir. Verilen hizmetlerin ve bu hizmetleri sunan grevlilerin hizmet alanlar tarafndan effaf bir ekilde izlenip deerlendirilebilecei sistemler kurulmaldr. niversitede rgtlenme zgrl ve renci rgtlenmelerinin varl, oluturulacak yeni bir ynetmelikle hukuki gvence altna alnmaldr. Kulp kurma aamalarnda konulan not ortalamas, ye yeter says, kabul edilebilir bir alanda faaliyet gstermesi, danman onay, SKS tzk kabul gibi kriterler terk edilmeli, kulp kurmak iin ilgili blme yaplacak bir bilgilendirme yeterli olmaldr. Kulplerle ilgili yrtme sreci rencilerin katlmyla belirlenmeli, akademik ve/veya idari herhangi bir st merciinin snrlandrmalarna ve rgtlenmelerin i ilerine karmalarna olanak salayan sistem ve uygulamalar terk edilmelidir. Geni tabanl temsiliyete dayal renci kulpleri koordinasyon kurullar ve/veya renci temsilciliklerinin bu kurullarn kurulma srelerinde aktif rol oynamalar, yaplacak dzenlemelerin genlerin ve rgtlenmelerinin ihtiyalar dorultusunda gerekletirilmesi adna anlaml bir uygulama olabilir. Kulp kurmadan kendini ifade etmek, etkinlik ve eylemlerde bulunmak isteyen renci ve gruplara da imkanlar salanmal; bunun iin rencilerin katlmyla belli prosedrler belirlenmelidir. niversitedeki rgtlenmelerin yararlanabilecekleri finansal destek
ve mekan, oda, internet kullanm gibi hizmet ve olanaklar geniletilmeli; effaf ve izlenebilir bir sistem zerinden datlmaldr. Bu olanaklardan faydalanmak, rgtlenmenin faaliyet alan, rencilerin kimler olduu, faaliyetin niversitenin tantmndaki etkisi, niversite ynetiminin gryle ilikisi vb. kriterlere bal olmamaldr. rgtlenmeyi gletiren, rencileri inanmadklar bir eyi zoraki ve gstermelik bir ekilde ifade etmeye ve/veya yapmaya zorlayan (zoraki konformizm: Lksl, 2008) tm finansal ykler niversite ynetimleri tarafndan karlanmaldr. niversite ynetimleri her sene hangi rgtlenmelerin hangi etkinliklerine ne kadar kaynak ayrdklarn rencilerle paylamaldr. niversite dndan gelen sivil toplum kurulularnn renci rgtlenmeleriyle ortak almalar iinde yer almalarna izin verilmeli, bu konudaki ayrmc uygulamalar terk edilmelidir. Tzklerinde kendilerini genlik kulb olarak tanmlam olan renci ve genel olarak genlik rgtlenmelerinin, Genlik ve Spor Genel Mdrl tarafndan sunulan kaynak, olanak ve hizmetlerden faydalanabilmeleri iin Genel Mdrlk tarafndan tescil edilmi olmalarna gerek duyulmamaldr. Bunun yannda, kulpler ve genlik rgtlenmeleri, Genel Mdrln ynerge, tebli ve emirlerine uyacaklarn taahht etmeye ve gerekli grld takdirde il mdrlkleri tarafndan denetlenmeyi ve bu gerekler dorultusunda iilerine mdahale edilmesini kabul etmeye mecbur braklmamaldr. zellikle
181
Dernekler Masasnda kaytl bulunan rgtlenmelerin ayr bir ynetmelik tarafndan snrlandrlmas kabul edilemez bir durumdur. Genlik ve Spor Genel Mdrlnn genlik rgtlerine yardm denei olarak sunduu ayni ve nakdi kaynaklar arttrlmal; bu kaynaklarn datm ve sunulan hizmetlerin erevesi effaf ve izlenebilir bir sre olmal; ve bu srete rgtlerin kimlii, faaliyet alan ve geldikleri blge gibi farkl kriterler zerinden gerekleebilecek her trl ayrmc uygulama engellenmelidir. Balangta da belirtildii gibi, niversitede rgtlenme zgrl alannda yaanan gelimelerin effaf ve geni katlml bir ekilde izlenmesi son derece byk nem tamaktadr. Bu anlamda Adrese Byte Projesinde modellenen izleme sistemlerinin yaygnlatrlmas gerekmektedir. Bu dorultuda, akademik personel deerlendirme sistemi uygulamas gibi, rencilerin hizmet aldklar idari personeli ve niversitedeki ifade zgrln deerlendirebilecekleri sistemler oluturulmas son bir neri olarak ortaya konabilir. Bu sistemler sonunda elde edilen bulgularn, rgtlenme zgrl karneleri olarak, niversitelerin deerlerinin ve prestijlerinin yerini belirler bir ekilde kamuoyuyla paylalmas iyimser bir beklenti, ancak uzun bir yol olan bu iyiletirme srecinde anlaml bir gsterge olabilir.
KAYNAKA
Beyazova, Aye (2008). rgtlenme zgrl Ekseninde Trkiyede niversiteli Genlerin rgtlenme Deneyimlerine likin Nitelikli Bir Analiz, stanbul Bilgi niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Hukuk Yksek Lisans Program nsan Haklar Hukuku Yksek Lisans Tezi. Birlemi Milletler Kalknma Program (2008) . Trkiye 2008, nsani Gelime Raporu, Trkiyede Genlik., ankaya, Ankara. Kabolu, brahim, (1989) , Kolektif zgrlkler, DHF, Diyarbakr, inde Beyazova, Aye (2008). rgtlenme zgrl Ekseninde Trkiyede niversiteli Genlerin rgtlenme Deneyimlerine likin Nitelikli Bir Analiz, stanbul Bilgi niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Hukuk Yksek Lisans Program nsan Haklar Hukuku Yksek Lisans Tezi Keyman, Fuat, (2004), Avrupada ve Trkiyede Sivil Toplum, Sivil Toplum ve Demokrasi Konferans Yazlar, No 3, stanbul Bilgi niversitesi Sivil Toplum Kurulular Eitim ve Aratrma Birimi. Kurtaran, Yrk, (2008). Trkiyede Genlik Alannda Devletin Rol, inde Yentrk, N. Kurtaran, Y. Ve Nemutlu G. (der.), Trkiyede Genlik almas ve Politikalar, stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, stanbul. Lksl, G.Demet,(2008). Gnmz Trkiye Genlii: Ne Kayp Bir Kuak Ne De lkenin Aydnlk Gelecei, inde Yentrk, N, Kurtaran, Y. Ve Nemutlu G. (der.) ,(2008), Trkiyede Genlik
182
almas ve Politikalar, stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, stanbul Nemutlu G. ve Kurtaran, Y. (2008). Genlik almalar Temelinde Genlik Politikalar nerileri, inde Yentrk, N, Kurtaran, Y. Ve Nemutlu G. (der.) , Trkiyede Genlik almas ve Politikalar, stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, stanbul. Neyzi, Leyla, (2004). Nesne ya da zne? Trkiyede Genliin Paradoksu, Ben Kimim? Trkiyede Szl Tarih Kimlik ve znellik, letiim Yaynlar, stanbul. Orhaner, Berkay (2008). Trkiye niversitelerinde renci Temsiliyetinin Durumu ve Gelecei, Birikim: renci Hareketleri. Yentrk,N., Kurtaran, Y., Uran, ., Yurttagler, L, Akyz, A. ve Nemutlu N, (2008). stanbul Genlii: STK yelii Bir Fark Yaratyor mu?, inde Yentrk, N, Kurtaran, Y. Ve Nemutlu G.
(der.) Trkiyede Genlik almas ve Politikalar, stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, stanbul. Yurttagler, L., Sosyal Dlanma ve Genlik, (2008). inde Yentrk, N, Kurtaran, Y. Ve Nemutlu G. (der.) ,Trkiyede Genlik almas ve Politikalar, stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, stanbul. Tarhanl, Turgut, (2002), STKlarda Gnlllk ve Genlik, Trkiyede Sivil Toplum Kurulular Sempozyumu, Tarih Vakf, stanbul. Toplum Gnllleri Vakf (2009), niversite Genliinin htiyalar Aratrmas. 2010 Yl Kamu Harcamalarn zleme Raporu: http://www. kamuharcamalariniizlemeplatformu. org/site_media/docs/milletvekili_ mektup_2010.pdf
183
MEDKO
NVERSTELERDE SALIK HZMETLER
Tuna alar ztrk
salk hakk tartrken, dier yandan da aslnda birok baka hakkn ve bu haklardan yararlanabilmenin koullarn da tartm oluyor. niversitelerdeki medikolarn hizmet biimi ve gndelik hayattaki uygulamalar ilk blm oluturuyor. niversite genliinin salk haklarn, genel salk hakk erevesinden bamsz tartmamak gerekir. Genlik, devlet ve salk hakk balamnda birka szle kampsten dar karak genel bir salk tartmasna giriyoruz. Bu anlamda salk alannda verilen sendikal mcadeleden bahsetmeden olmazd. Son blmde ise getiimiz 5 ylda salk alannda en byk toplumsal tepkiyi ieren Sosyal Sigortalar Genel Salk Sigortas Yasas (SSGSS)na kar var olan tepkiye eiliyoruz. Bu makalede Adrese Byte Projesi kapsamnda 16 ildeki niversitelerde periyodik olarak yaplan gzlemlerden faydalanld. Kamps iindeki hastaneler olarak da tanmlayabileceimiz medikolar, niversite rencileri tarafndan izlendi ve deerlendirildi.
Herkes iin temel bir hak olan salk hakk ve salkl yaama hakk, yalnzca ulusal anayasada deil, birok uluslararas szlemede de zel olarak tanmlanmtr. Devlet, her vatanda iin bu hakk salamakla ykmldr. Bu hak erevesinde yararlanlmas gereken hizmet ve olanaklara ocuklar ve genler iin baz belgelerde daha ayrntl yer verilmi, herkes iin eit koullar salanmas iin dzenlemeler yaplmtr. Resmi verilere gre lkemizde nfusun yarsndan fazlas 20 ya ve altndadr. Bu nedenle salk hakknn tanmlanmas ve uygulamada eriimi ok daha nemli olmaktadr. Bylelikle genlerin bu haklarnn farknda olmas, bilgilenmesi, talep etmesi, hakk olduu bilincine varmas ve bu sayede gndelik yaamda bunlardan yararlanr olmas ok nemli hale geliyor. Bu ayn zamanda sz konusu haklarn iyiletirilmesi, kapsamnn geniletilmesi ve yaygnlatrlmas asndan da yararl bir hal alyor. Bu haklar tanmlayan birok kanun var. Bir de bu kanunlarn gndelik hayatta uygulan biimleri var. Bu makale niversite genliinin niversiteden ald salk hizmeti ve bu hizmetin ulam biimi hakknda deerlendirme yapma amac tayor. Bir yandan
MEDKOLARDA SALIK HZMET VE KOULLAR

Mediko nedir?
Medikolarn tanm, amac ve hizmet ekli Yksek retim Kurumlar, Mediko-Sosyal, Salk, Kltr ve Spor leri Dairesi Uygulama Ynetmelii(1) ile kanunlam: niversite rencilerine ve alanlarna, salk ve danmanlk hizmetlerini yerine getirmek zere sorumlu hekim
184
ynetiminde birinci basamak salk hizmeti veren birimlerdir. Hizmet verdii kesimin salnn korunmas, gelitirilmesi ve gerektiinde birinci basamak tedavi hizmetleri verilmesi, ikinci ve nc basamak tedavi hizmetlerinin planlanmas ve izlenmesi grevini yerine getirirler. Sosyal Gvenlik Kurumu Bakanlnn aklad Sosyal Gvenlik Kurumu Salk Uygulama Teblii(2)ne gre medikolar 1. basamak resmi salk kuruluu olarak alrlar. niversite bnyesinde Mediko-Sosyal Salk, Kltr ve Spor leri Dairesine bal olarak faliyet gsterirler.
Genel durum ve koullar
ok kstl hizmet veriliyor. Birok ehrin niversitesinde uzman hekim eksiklii ve poliklinik yetersizlii yznden renciler bu cretsiz salk hizmetinden faydalanamyor. Bugn birok niversite, medikodan hizmet alan her renci ve alanndan dk bir vizite creti ya da ba alyor. Baz niversitelerde cret alnmazken, genele baktmzda bu duruma dair belirli bir standart olmadn gryoruz. niversitenin tedavi masraflarnn sadece bir ksmn karlad durumlarda aradaki cret fark rencinin cebinden tamamlanyor. Her renci bu bedeli salayabilecek olanaa sahip deil. niversite rencilerinin %70den fazlasnn sosyal gvencesi yok. lkemizde niversite rencilerinin ounluu baka ehirlerden geliyor. Ailesinin gelir dzeyi dk, sosyal gvencesi olmayan renciler iin medikolar cretsiz tek salk gvencesi anlamn tayor. Mediko sosyal merkezlerinde verilen salk hizmetlerinden yararlanmak amacyla bavuruda bulunan kii, ynetmelikteki hizmet alan kesimden olduunu belgelemek zorunda. Alaca hizmet iin gerekli ilemler buna gre deiiklik gsteriyor. Sosyal gvencesi olan renciler, bal olduklar sosyal gvenlik kurumuna reete yazdrarak ila, gzlk gibi ihtiyalarn karlyor. Sosyal gvencesi olmayan renciler ise salk karnesi ile tedavi olabilirken, salk karnesi olmayan rencilere niversite karne veriyor. la, gzlk, ortopedik cihaz vb. ihtiyalarn bte imkanlar lsnde salanmas da niversitenin ykmllnde olan hizmetler. niversiteler
Adrese Byte Proje almas niversitede verilen salk hizmetlerinin gnlk hayatta nasl ilediini gzlemliyor ve bu hizmetin ynetmelikte belirtilen haliyle arasnda bir fark olduunu gsteriyor. Elde edilen bulgulara gre niversite genlii mevcut durumdan mutlu deil ve ounluk salk hizmetinden nasl faydalanabileceini bilmiyor. Medikolarn kendini tantma ve hizmet verdii kesime kendisini farkettirme konusunda kamps ii almalar yetersiz ya da hi yok. Bilgilendirme(afi, el ilan), tantm, etkinlik(film gsterimi, konferans) vb. yaplmyor. Her 3 renciden 2si medikonun grev ve ilevini bilmiyor. niversitelerimizde verilen salk hizmeti kstl ve yetersiz. Yeterli tesis, donanm ve personele sahip niversite says ok az. Son yllarda kurulan niversitelerde ve Dou Anadoludaki niversitelerin salk merkezlerinde
185
kendi rencilerinin yansra dier niversiteden rencilere de salk hizmeti veriyor. Bu sayede renci en yaknndaki niversitede bu haklarndan yararlanabiliyor. Mediko sosyal merkezlerinin fiziki yaps, donanm, personel says ve hizmet tr, hizmet verilen kesimin saysal younluu ve ihtiyalar gz nnde tutularak dzenleniyor. Fakltelerin ve kampsteki dier yerlekelerin corafi durumuna gre konumlandrlan bu kk hastaneler, niversitenin her trl salk hizmetini yrtmek ve yatakl salk hizmeti salamakla grevliler. niversitelerimizde medikolar sadece mesai saatleri iinde hizmet vermekteler. Kamps ii yurtlarda barnan renci ve personel mesai saatleri dnda medikodan faydalanma olana bulamyor. Yurtta yaayan bir renci gece hastalandnda medikonun almasn bekliyor ya da dardan hastane hizmeti almak zorunda kalyor. Ambulans bulunduran mediko says ise ok az. Kamps iinde rencinin her an eriebilecei bir salk sistemine ihtiya var. Bu tr bir salk sistemi salanm olsa bile bugn medikolarn ou fiziki adan ve salk personeli bakmndan yetersiz. Hekim saysnn yetersiz olduu medikolarda renciler, baka branlarda uzmanlam doktorlar tarafndan tedavi ediliyor. Birok mediko fiziksel engellilerin rahata faydalanabilecei ekilde dizayn edilmemi. ou kampste fiziksel engelliler iin zel bir uygulama yok.
niversitelerin Mediko-Sosyal Kltr ve Spor leri Dairesi Uygulama Ynetmelii(3)nde belirtilen dier bir grevi de niversitedeki btn rencileri imkanlar lsnde her yl bir defa salk kontrolnden geirmek ve tespit edilen bulgular salk fiine ilemek. Adrese Byte Proje almasnda rencilerin elde ettii veriler bu konuda niversitelerin hibir alma yapmadn gsteriyor. Aada gnlk hayattan bir rnek var. Elbette durum ve koullar zerinden genelleme yapmak yanl olacaktr. Fakat, bu bir rnek bile nitelikli bir salk hizmeti verme konusunda snfta kalndn gsteriyor. Bir niversitede yaanan olayda rahatszlanan renci kampsteki medikoya gtrlyor... Okuldaki ar derslerle urarken bir derste arkadalarmzn birisi Rahatszm, beni acil hastahaneye yetitirin mesajyla bizi uyard. Arkadamz en arka sraya gemi, sanclaryla bouuyordu. Dersten kp arkadamz medikoya yetitirdik. Fakat medikoda doktor yoktu. Zaten doktor olsa da fazla bir ey yapacandan emin deildim. nk medikodaki doktor di doktoruydu. Bu okun ardndan arkadamz ehrin bir tarafnda olan niversiteden ehrin dier tarafnda olan hastahaneye yetitirmek iin yola koyulduk. Yaklak yarm saat sonra hastahaneye vardk ve arkadamzn hastahaneye giriini yaptk. Arkadamzla ilgilenen acil doktorunun bize verdii bilgiye gre arkadamz sudan zehirlenmiti. niversitede ambulans olmamas yznden biraz vakit kaybetmitik.
186
Arkadamz tedaviden sonra iyilemi ve onu yurduna brakmtk. Biz de okula tekrar dndk ve mediko nerede diye sormaya karar verdik. Mediko niversitede yoktu ve nerde olduunu yannda alan hemire bile bilmiyordu. Bir hafta boyunca git-geller yaayarak mediko ne zaman gelecek diye bekliyorduk. Bir hafta sonra medikonun tatili bitmi ve okula gelmiti. Medikodaki doktorla biraz muhabbet etme imkanmz oldu. Doktor medikoyu kullanan fazla kimsenin olmad bilgisini verdi, sadece sevk ilemleri iin kullanlyordu. Mediko var, ama tam donanml deil. Bizim de yapabileceimiz pek bir ey yok diye sitem ediyordu doktor. Zira bu olaydan sonra Adrese Byte Projesine bavurmak benim ve arkadalarm iin ok anlaml oldu. Bir zlem Raporu
hakk ve salk hizmetlerinden yararlanrken sahip olunan haklar daha fazla nem kazanyor. Bunlarn her biri ulusal anayasa ve uluslararas szlemelerle tanmlanm haklardr. Sosyal devlet anlayna gre devlet bu haklar her vatandana ulatrr ve takipisi olur. Bu haklar herhangi bir nedenden dolay(fiziksel engel, frsat eitsizlii, ekonomik, kltrel vs.) kullanamayacaklar iin devlet pozitif ayrmclk yapmal ve mdahaleci olmaldr. htiya temelli, zel zmler retmeli ve bu zmleri hayata geirerek vatandalarnn eriebilmesini salamaldr. 1982 Anayasasnn Salk, evre ve konut blmnde yer alan Salk hizmetlerinin ve evrenin korunmas balkl 56. maddesinde(4) Herkes salkl ve dengeli bir evrede yaama hakkna sahiptir. evreyi gelitirmek, evre saln korumak ve evre kirlenmesini nlemek devletin ve vatandalarnn grevidir. Devlet herkesin hayatn beden ve ruh sal iinde srdrmesini salamak; insan ve madde gcnde tasarruf ve verimi artrarak, ibirliini gerekletirmek amacyla salk kurulularn tek elden planlayp hizmet vermelerini dzenler denilmektedir. Nitelikli ve kaliteli bir salk iin nemli olan nokta, bu haklarn herhangi bir mcadele srecini gerektirmeden, o haklar salayanlarca -burada en nemli salaycnn devlet olduu unutulmamal- yararlanmas gereken kesime sunulmas ve gndelik yaamn iinde var olmasdr. Bu balamda niversite genliinin salk hakk, genel bir salk hakk tartmasnn dna kmyor.
GENLK, DEVLET VE SALIK HAKKI

Gnmz dnyasnda genlere baktmzda, dnyada var olan kresel piyasa sisteminin onlar ok zor yaam koullarna doru ittiini, sistemin yaratt olumsuzluklardan en ok onlarn etkilendiini gryoruz. Dier bir yandan ise bu dnemi yaayan genlere ilikin olarak dnyada giderek byyen bir tepki alan olan insan haklar savunuculuunun da etkisiyle yeni haklarn tanmlandn ve bunlarn srekli gelitiini fark ediyoruz. te tm bu nedenlerden dolay salk hakk, salkl yaama
187
Bu haklarn eitli nedenlerden dolay yokluunu ya da yetersizliini, yurttalarn yararlanamamasna sebep olduu iin olumsuz deerlendirmek gerekir. Haklarn dile getirilmesi ve bunlardan yararlanacak olanlarn bilgilendirilmesi, ayrca bu haklardan yararlanma ve kullanma srelerinin izlenmesi, bata bu haklarn muhatab olan genler -niversitelerde rencilerolmak zere herkesin hakkdr. Bir niversitede rencisi ve personeline ynelik, rnein HIV+ konusunda bilgilendirici, retici bir faliyet yrtlmesi kukusuz olumlu bir eydir. Bu bilgilendirme eer tm renci ve personel iin koulsuz bir olanak olarak sunulmusa hedeflenmesi gereken ey, bu faaliyetin niversitedeki herkes iin gerekletirilmesi ve herkesin bu konu hakknda bilgi edinebilmesinin salanmas olmaldr. Bu hizmeti almas gereken kesim, herhangi bir koulla karlamadan ona kolayca ulaabilmelidir. Yksek retim Kurumunun, niversite rencilerinin nitelikli ve kaliteli bir salk hizmeti alabilmesi iin sorumluluk stlenmesi, aba sarfetmesi, niversite rencilerinin de bu hakkn her bir renciye ulaabilmesi ve mevcut durumun bir noktadan balayarak iyiletirilmesi iin devaml talep mekanizmalarnn ilerliini denetlemesi gerekiyor. Bu srece genlerin katlm ok nemli. nk ulalabilir, cretsiz, nitelikli salk hakk onlarn en temel haklarndan birisi.
SALIK HAKKINDA ALANA DAR

Sosyal Sigortalar Genel Salk Sigortas Yasas (SSGSS) ve Aile Hekimlii youn tepki ve tartmalara ramen hayatmzdaki yerini ald. Dnya Bankas, Aile Hekimlii iin yapt tanmlamada, zel salk hizmetlerinin temelini oluturmas iin gerekletirilmelidir demitir(5). Bu sistemin bir gereklilii olarak saln zelletirilmesi ve sosyal devlet anlaynn dna klmas gibi bir durum var. Aile hekimlii saln hizmet ksmn yeniden dzenlerken, Genel Salk Sigortas da sistemin maddi ihtiyacn dzenliyordu. Kendi kendini karlayabilen bir salk sistemi sz konusuydu. Bu yasaya en bata salk sektrnde alanlar kar kt ve byk bir salk hakk kampanyas rgtlediler. altklar her hastanede, her salk ocanda halkla konutular, sorunlarn paylatlar. Trk Tabipleri Birlii (TTB) ve Salk Emekileri Sendikas (SES) bir eylem takvimi aklad ve 2007 Mart aynda Beyaz Eylemler(6) adyla bir dizi eylem rgtledi. Beyaz Eylemler erevesinde salk ocaklarna sahip kma amal nbet, kitlesel miting ve salk emekilerinin katld bir referandum dzenlendi. TTB ve SES aklamalarnda salk hakk, zlk haklar, i gvencesi ve meslek onuru iin bu eylemleri yaptklarn duyurdu. Salk alanlar birok ehirde paneller, toplantlar dzenleyerek meslektalarna ve vatandalara SSGSS ve Aile Hekimlii sistemini anlattlar. Beyaz Referandum ile salk kurumlarnda gerekleen referandumla salk politikalar
188
hakknda oylama yapld. 11 Mart gn Ankara Shhiyede Salk Bakanl nnde btn illerden gelen salk alanlarnn da katld bir miting ile Beyaz Referandum sonular akland. Referandumun sonucu Salkta Dnm Programna onay vermedi. Yasa niversitelerdeki Medikolarn da yapsn deitiriyordu. niversite rencileri de Medikomu vermiyorum adyla bir kampanya rgtlemeye balamt. Her rencinin iinde aktif olarak yer alabildii kampanya ksa zamanda birok niversitede kendine karlk bularak kendi kendini rgtledi. Dnyada salk harcamalar her yl giderek artyor. Salkta dnm programn kresel piyasa sisteminin bir gerei olarak deerlendirmek mmkn. SSGSS gibi yasalar sosyal devlet anlayyla paralel olmayan bir yapda dnyadaki benzer rneklerinin arasna giriyor. Fransada benzer yasaya kar yrtlen kampanya birka kampste balam, hzla dier niversitelere yaylm ve byk tepkilere yol amt. Ardndan sendikalarn desteiyle 3 milyon kiinin katld bir grev ve boykota dntrlm, hkmet yurttalarnn taleplerini geri evirememiti. Yunanistan ve ilide de benzer tepkiler sz konusu olmu salk hizmetinin ne kadar nemli bir kamu hizmeti olduu dnya kamuoyunca grlmtr. Salk hizmetlerine ynelik kartlan yasalar lkelerin yurttalar tarafndan nemle izleniyor dahas gndelik hayatlarn ilk elden en hzl biimde etkiledii iin duyarl bir alan olarak beliriyor. Piyasa ekonomisinin sonular
30 yla yakn bir sredir gittike genileyen ekonomik politikalarn bir btn olarak, bata eitim ve salk olmak zere birok alan kamu hizmetinin dnda brakyor. Ksacas temel haklardan ve kamusal hizmetlerden kar etmeye alarak yurttalarn dedii vergiler dnda cret denilmesini zorunlu hale getiriyor. SSGSS Yasas ve Aile Hekimliinin mecliste yasalamasn engellemek iin yeteri kadar kamusal meruiyet salanamad gibi, bu yasann yasalamasndan nce kamuda farkl paydalarca yrtlen tartmann boyutu snrl ve yanl kald iin salkl bir yasama sreci gerekletirilemedi. Fransadaki yurttalarn benzer programa kar gerekletirdii eylemler ve hak arama yntemlerinde olduu gibi SSGSSyi daha hak temelli bir yasa haline getirmek, kamunun toplumdaki tm paydalarla birlikte bu yasay tasarlamasn, geni ve gvenli bir tartma ortamnn yaratlmasn ve diyalog kanallarnn ak tutulmas iin btnsel bir hareketle yurttalarn hareket etmesini gerektiriyor. Yllarca yatrm yaplmam, iflas etmi eski salk sistemine olan tepkilerin de yeni yasann kartlma srecinde salkl karar vermeyi perdeledii de bir gerektir. SSGSS Yasa Tasars TBMMde 17 Nisan 2008 tarihinde kabul edildi ve 8 Mays 2008 tarihli Resmi Gazetede 5754 sayl Kanun olarak yaynland(7). 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren yrrllkte olan yasa ile salk alannda edinilmi birok hakkn eskisinden daha olumsuz olduunu sylemek mmkn.
189
Zamanla sistemin sonularnn yarataca toplumsal sorunlar ortaya ktka herkes iin parasz ve eit bir salk sistemine olan ihtiya kendini gsterebilir. Bugnden yaplmas gerekense, piyasann dalgalanamalarna braklan salk sistemindeki her trl eksiklik, hata ve hak ihlallerini grp nleyici mekanizmalar oluturmak, zel sektrn insan sal zerindeki olumsuz etkilerini gstererek saln bir kar alan ve kazan kaps olamayacan bilmek gereklidir. Bu ise, bir yandan salk alannda alanlarn ve salk hizmeti alanlarn dier yandan salk hizmeti salayan ve karar alc pozisyonlarda bulunan kamu yetkililerinin bir platformda bir araya gelmesiyle mmkndr. Salk hizmeti ihtiyac ve salk hakk en temel insan
hakk olarak devletin yurttalarna salamakla ykml olduu bir haktr. Bu adan bakldnda salk hizmetleri piyasa sisteminin dalgalanmalarna braklamayacak kadar nemlidir.
Notlar
(1) http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/ html/20349.html (2) http://www.ttb.org.tr/mevzuat/index. php?option=com_content&task=view&id=755 &Itemid=35 (3) http://www.yok.gov.tr/content/ view/472/183/lang,tr/ (4) http://www.anayasa.gen.tr/1982ay.htm (5) Dnya Bankas-2004 (6) http://www.ttb.org.tr/index.php/ttb/ttbhakkinda/afiler/538-beyaz-eylemler (7) http://www.resmi-gazete.org/ tarih/20080508.html
190
GENEL NERLER
191
Genel neriler
192
GENEL NERLER
Yrk Kurtaran
mevcut illerin corafi dalm gibi konular da her zaman genellemeler yapmay nleyen faktrlerin en nemlilerindendir. Ancak kavramsal zemini devletin yurttalara kurduu ilikide asgari bir eitlik tahayyl temelinde aldmzda mevcut bulgularn bir temsil yetenine sahip olup omad nemsizleir. nk demokratik bir ortamda, genel uygulamalar dnda tekil uygulamalar ve bu uygulamalarn hikayeleri nemli veriler haline gelir. Tm bunlara ek olarak her kurumla ilgili yaplan izleme analizlerinde ortak noktalarn okluu da benzer sonulara ulamamz kolaylatrmaktadr. Bu erevede, aadaki noktalar tm izlemeler sonucu izlenen kurumlarn hepsini ayn anda yatay kesen konular olarak tespit edebildik. Tabi ki bu tespitlerin kurumlarla ilikisinin dozu kurumlar arasnda ve/ve ya iller arasnda farkl olabilir. Ancak bu genel bir ynelik asndan bu tespitlerin ieriini deitirmiyor. Mevcut kamu kurumlarnn genlerle kurduu ilikilerde bir standart bulunmuyor. yle ki uygulamalar ilgili kurumdaki grevlilerin kim olduuna gre ayn kurumdaki izlemelerde farkllk gsterebildii gibi benzer bir kurumla ilgili il baznda da bir farkllk gze arpabiliyor. Bu erevede ok temel bir yaklamla, kamu kurumlarnn eitlik temelinde benzer hizmetleri vermesiyle ilgili srelerin iyiletirilmesi gerekiyor. Toplumsal cinsiyet eitliinin gelitirilmesiyle ilgili gzlemler, farkl kurumlar karlatrldnda farkl dozlarda olsa da, bu konuda ciddi
Adrese Byte bnyesinde 250 gen 16 ehirde67 Kent Konseyleri altndaki Genlik Meclisleri, Yurt Kura bal yurtlar, Genlik ve Spor Genel Mdrl bnyesindeki Genlik Hizmetleri Dairesi Bakanl ile ilikili ve l Genlik ve Spor Tekilatna bal Genlik Merkezleri, niversiteler bnyesindeki AB Ofisleri, Salk Kltr Spor Daireleri/Medikolar izlediler. Bu genlik gruplarnn tm Toplum Gnllleri Vakf andaki niversiteli genlerin iinde bulunduu niversite kulpleri ve topluluklaryd. Toplam 167 kere izlenen bu 5 tr kuruma yaplan izlemeler sonucu AB Ofisleri 30, Yurtlar 37, Genlik Merkezleri 39, Genlik Meclisleri 27 ve SKS/Medikolar da 34 kere izlendi. l bazndaki izlemelerin %64 birinci, %36sysa ikinci izlemeler olarak gerekleti. Ayrca yine il baznda 5 kuruma yaplan toplam izlemelerin saylar da yle gerekleti: Adana 4, Aksaray 8, Ankara 9, Edirne 3, Erzurum 7,hatay 9, stanbul 7, zmir 10, Kars 17, Kocaeli 20, Kilis 20, Konya 6, Malatya 12, Mula 12, Trabzon 10 ve Samsun 13. lk bakta ulalan kurum says, yaplan izleme saylar gibi faktrlere bakldnda 16 aylk bu almadan ortak bir karm salamann zorluu ortaya kacaktr. Buna ek olarak
67 Adana, Aksaray, Ankara, Edirne, Erzurum, Hatay, stanbul, zmir, Kars, Kilis, Kocaeli, Konya, Malatya, Mula, Trabzon, Samsun.
193
Genel neriler
bir zihniyet ve uygulama deiiklii yaplmas gerektiine iaret ediyor. Toplumun genelinde ve her alannda kadnlara yaplan ayrmclkla paralellik gsterecek biimde gen kadnlarn mevcut hizmetlere ulamyla ilgili sorunlarn yansra erkeklerle karlatrld zaman uradklar davranlarn kamu kurumlar alanlar tarafndan yaplmas da ciddi bir kanun ihlaline iaret edebiliyor. Mevcut kanunlar ve ynetmeliklerle belirlenmi hizmet ereveleriyle uygulamalar arasnda farklar mevcut. yle ki, gen kadnlarn balarna gelenlerde olduu gibi, mevcut ynetmeliklerin tanmlamad baz ugulamalara, hem de doal karlanacak biimde, sklkla rastlanabiliyor. Oysa mevcut kanun ve ynetmeliklerle ilgili hizmet ii eitimler, sadece teknik baz uygulamalar dnda demokratik toplum ilkelerini de iine alacak biimde yeniden tanmlansa ve uygulansa, burada olumlu gelimeler olabilir. Mevcut kanunlar ve ynetmelikler baz alanlarda genlerin ihtiyalarnn gerisine dm durumda. Bu da ihtiyac karlamayan, brokratik kamu uygulamalarnn halen yrrlkte kalmas ve uygulamada ciddi sorunlarn olmasn getiriyor. Oysa hayatla ba kuracak biimde bu metinlerin deimesi hem genlerin hem de ilgili kurumlardaki grevlilerin hayatn kolaylatrabilecei gibi devlet ve genler arasndaki ilikiyi de olumlu etkileyecektir. Tm bu srelerin iyiletirilmesiyle ilgili en nemli girdiyi verebilecek kesim
genler olmasna ramen neredeyse tm uygulamalarda genlerin seslerini kendi istedikleri biimde duyurabilecekleri mekanizmalar mevcut deil. Buna ek olarak baz uygulamalarn snr kanunen belirlenmedii iin bu baz yneticilerin iyi niyetine bal hale geliyor. Oysa bir hak olarak tanmlanan, sreleri ve aralar belirlenmi katlm mekanizmalar sonucu hem genlerin ihtiyalarn dile getirmelerinin n alr, hem de hayatla ilikisini organik biimde kurabilen kamu kurumlar daha etkin, ihtiyac ve memnuniyeti temel alan hizmetleri hedefleyebilir. Kaynak tm izlemelerde ortaya kan bir sorun olmakla birlikte baz gelitirilmesi gereken uygulamalarn mazereti olmaya da devam edebiliyor. Bu erevede bir ok alanda olduu gibi mevcut kurumlarn mutlaka kaynaa ihtiyac mevcut olmasna ramen, bu kstl kaynaklarla bile eitli katlm mekanizmalar hayata geirilerek ok daha olumlu uygulamalarn nn amak mmkn. Neredeyse tm kamu kurumlarnn gn yakalamakla ilgili baz sorunlar mevcut. Bunun en somut gstergelerinden biri interneti nasl kullan(anama)dklar ile ilgili gelen geri bildirimler. Oysa toplumun dier kesimlerini bir kenara brakarak internet gibi aralarn genlerin hayatlarnn vazgeilmez birer unsuru olduu gereini kabullenmek ve buna ynelik bedava internet hizmeti de dahil olmak zere zmleri ilgili kitlenin ihtiyalarn temel alacak biimde kurgulamak, kamu hizmetlerinin hem ulalabilirliini arttracak, hem de memnuniyeti olumlu etkileyecektir.
194
Grld zere yukarda yaplan tespitler, tm izlemelerde ortaya kan genel tespitlerin birer uzants olarak stnde nemle durulmas gereken konularn banda gelmekte. Ancak bu maddelerin birer somut tespit olmalar tesinde ciddi bir zihniyeti deifre etme anlamnda da ilevsel olduunu belirtmek gerekiyor. Bu anlaya gre genlerin devletle kurduu ilikide doruyu bilen devlettir. Bu yzden ilikinin balangc eitsiz olduu iin bu taleplerin hayata gemesiyle ilgili yaplacak herhangi bir hareket, huzur bozmaya ynelik bir hareket olarak kolaylkla alglanabilir. Oysa haklarn talep edilmesi, bu taleplerin iddet iermeyen biimde demokratik haklarn tmnn kullanmna olanak verecek biimde dile getirilmesi, ve kamunun burada kendi istei tesinde genlerin ihtiyalarn temel alarak kendini ekillendirmesi iin ciddi bir deiime ihtiya vardr. Adrese Byte, bu deiimin hayata gemesiyle ilgili bu sorunlarn sklkla,
her yerde ve farkl biimlerde dile getirilmesini salamaya ynelik aralardan sadece biri. Bu kitaplar da hem bu aracn hem da bulgularn daha fazla kesim tarafndan bilinmesi ve yerelletirilerek kullanlmasn salamaya ynelik birer ara. Yukarda saylan maddeler, devletin yurttalarla kurduu ilikide, farkl alanlar iin de sylenebilecek kadar doru ve genel tespitler ieriyor. Tespit etme ynteminin kendisi de zneyi bu durumda genleri dorudan srecin iine katmakla ilgili bir alternatif salyor. Umarz bu ve benzeri almalar ve tespitler hem sivil toplumun glenmesine, hem hak taleplerinin artmasna hem de kamu ile yurttalar arasndakiki eitsiz ilikinin yurttalar lehine dnmesine katk yapyordur. Adrese Bytein en temel derdi insanca yaamla ilgili genlerin gznden hayata ve devlete bakmakt. Biz kendimizce bunu baardmz dnyoruz.
195
196
EKLER
12-17 Mart 2010 Adrese Byte Projesi Eitim Oturumlar alma Ziyaretleri Lobi Maratonu
197
198
ADRESE BYTE PROJES ETM OTURUMLARI

(12-17 MART 2010) OTURUM: Ho geldiniz
Programda Yer Ald Gn/Oturum: 0. Gn Sre: 10 Dakika Ama: Proje eitiminde ilk adm atmak. Hedefler: Proje eitiminin aln yapmak. Katlmclarn yolculuklarnn nasl getiini, ulamda herhangi bir sorun yaayp yaamadklarn renmek. Tanma etkinlii iin ilk giriimde bulunmak. Uygulan: Tanma etkinliini yapacak eitmen katlmclara sorular sorar ve cevaplar yorumlar.
saatleri katlmclara rastgele datyoruz. Katlmc saysna gre ayn saati gsteren birden fazla saat olabilir. Bizim elimizde yine nceden hazrlam olduumuz her saate karlk gelen 1 dakikalk performanslar var. Oturumu yneten kii, saat 3:00, yeni uyandn ve dn gece grdn korkun ryay anlatarak plates yapyorsun gibi bir grevi okur ve elindeki saat 3 gsteren katlmclar (kendi belirledikleri) sra ile kp belirtilen performans gerekletirirler. neriler/Grler: Her performansn en az dieri kadar keyifli ve zorluk derecesinin benzer olmasna dikkat edilmeli. Analog saat yerine dijital saat kullanlrsa 24 ayr zaman gsteren saat hazrlanabilir. Bylece herkes ayr performanslar sunar.
OTURUM: Teknik Bilgilendirme

Programda Yer Ald Gn/Oturum: 0. Gn Sre: 10 Dakika Ama: Lojistik bilgilendirme yapmak. Hedefler: Katlmclarn eitim tarihinin son gnne kadar vakit geirecekleri mekan hakknda ve eitim hakknda teknik ve fiziki bilgi edinmeleri. Uygulan: Katlmclara otel, eitim program, eitimin genel hedefleri, programda uyulmas gerekli ve dikkat edilmesi gerekli noktalar anlatlr.
OTURUM: Saat Ka?

Programda Yer Ald Gn/Oturum: 0. Gn Sre: 60 Dakika Gerekli Malzemeler: Her katlmc iin nceden hazrlanm, belli bir (tam) saati gsteren A5 boyutundaki saatler. Ama: Katlmclar ile proje ekibinin kendilerini ortak bir rahat alanda hissetmelerini salamak. Hedefler: Katlmclarn ve eitmen ekibin kaynaabilecekleri, kendilerini rahat ifade edebilecekleri gvenli alan oluturarak kaynamalarn salamak. Uygulan: Hazrlam olduumuz
OTURUM: Proje ve Program Tantm

Programda Yer Ald Gn/Oturum: 1. Gn 0. Oturum Sre: 60 Dakika
199
Ekler
Gerekli Malzemeler: Poster Kad,Tahta Kalemi, Bilgisayar, Projeksiyon, Projeksiyon Perdesi, Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimi alma Ziyaretleri Grsel Dokmantasyonu Ama: Proje ve eitim hakknda genel bilgilendirme yapmak. Hedefler: Katlmclar projenin hedefleri, gemi almalar hakknda bilgilendirmek. Eitim sresince katlmclarn eitimi bir btn olarak alglayabilmeleri ve takip edebilmeleri iin eitim program hakknda bilgi sahibi olmalarn salamak. Uygulan: Proje Koordinatr projenin genel hedefleri ve hangi tarihten bu yana uygulandna dair bilgi verir. Sonra da projenin k noktasn oluturan alma ziyaretleri grseli projeksiyona yanstlarak katlmclara izlettirilir. Videonun hemen ardndan varsa genel cevaplanacak sorular alnr ve cevaplanr. Ardndan eitimin her oturumunun isminin yazd nceden hazrlanm A-4 katlar eitmen tarafndan bo bir duvara srayla aslarak oturumlar ksaca tantlr. neriler/Grler: Video gsterimi sonras projenin ieriine dair ayrntl sorular gelebiliyor. Bu durumda sorular sonraki oturumlar referans gstererek ertelemek gerekir. nk ou cevaplar eitim sresince dieroturumlarda veriliyor.
OTURUM: Yurttalk
Programda Yer Ald Gn/Oturum: 1. Gn, 1. Oturum ve 1. Gn 2. Oturum Sre: 120 Dakika Gerekli Malzemeler: Katlmc saysnn 2 kat kadar yapkanl kat, Poster katlar, Tahta Kalemi. Ama: Bu oturumun amac, eitlik zerine kurulu olan yurttalk kavramnn hangi nedenler dolay baz gruplar iin dezavantajlar gideremediini ve dezavantajl gruplar iin katlm yollarnn neler olabileceini tartmaktr. Hedefler: Yurttalk kavram hakknda gvenli bir tartma ortam salamak Genlerin yurttalk kavramn kendileri ile ilikilendirmelerini salamak Genlerin yurttalk kavramyla ilikilendirdikleri kavramlar dile getirmelerini salamak Yurttaln eitlik zerine kurulu ve sivil, siyasi ve ekonomik haklardan oluan bir btn olduu konusunda farkndalk yaratmak. Uygulan: Her katlmcya 2 tane yapkanl kat datlr. Her katlmcdan yapkanl katlar zerine yurttalk denilince aklnza gelen 2 kavram nedir? sorusunun cevabn ayr ayr yazmalar istenir. Katlmclara dnmeleri ve yazmalar iin 10 dakika sre verilir. Bu sre boyunca dncelerini birbirleri ile paylamamalar istenir.
200
Katlmclar yapkanl katlara dncelerini yazdktan sonra duvara yapkanl katlarn yaptrr. Her katlmc duvara kavramlar yaptrdktan sonra, katlmclardan hem fikir olmadklar kavramlarn zerine farkl renkte bir kalemle iaret koymalar istenir. Katlmclara duvardaki tm kavramlar incelemeleri ve itirazlarn ortaya koyabilmeleri iin toplam 15 dakika verilir. Tm katlmclar ilgili kavramlar inceledikten ve itirazlarn ortaya koyduktan sonra tm grup ile kavramlarn gruplanmasna balanr. Birbirine benzer ya da ayn olan kavramlar katlmclarn katlm ve onay ile gruplanr. Kavramlar gruplanrken, katlmclardan neden hem fikir olduklar ve/ya olmadklar konusunda dncelerini sylemeleri istenir. Kavramlar hakknda tartldktan sonra, oturum T. H. Marshalln yurttal sivil, siyasi ve sosyal haklar olarak ayran ve tanmlayan almas paylalarak sonlandrlr. neriler/Grler: Uygulamann zmleme ksmnda aadaki sorular sorulabilir. 1. Nasl gitti? Kolay myd? Zor muydu? 2. Yurttalkla ilgili bir kavram bulma konusunda zor olan ne? Kolay olan ne? 3. Neden bu kavramlar yazdnz? 4. Nasl ilikilendiriyorsunuz?
5. Yurttalk ve eitlik arasndaki iliki sizce nedir? Her yurtta eit midir? 6. Sizce yurttalar birletiren/ ortaklatran temel zellik(ler) nelerdir? 7. Yurttalk deyince hangi haklar aklnza geliyor? Duvardaki hak olarak tanmlanm alanlar snflamak isteniz, nasl tanmlardnz? 8. Sizce yurttalarn ayr ayr sivil, siyasi ve sosyal haklar nelerdir? Bilgi Notu: Bu oturumun sonunda T.H. Marshalln Sosyal Snf ve Yurttalk makalesinde tartt ana kavramsal ereve kullanlmtr. Yurttaln eitlik zerine kurulu; sivil, siyasi ve sosyal temel hak alanndan olutuunu syleyen T.H. Marshalln ilgili makalesini Aye Bura ve alar Keyder tarafndan derlenen Sosyal Politika Yazlar isimli kitapta bulabilirsiniz.( T.H. Marhsall, Sosyal Snf ve Yurttalk, Sosyal Politika Yazlar iinde, derleyen Aye Bura ve alar Keyder [letiim Yaynlar: 2005], stanbul.)
OTURUM: Babil Kulesi Dezavantajl Gruplar ve Katlm Yollar

Programda Yer Ald Gn/Oturum: 1. Gn 3. Oturum ve 1. Gn 4. Oturum Sre: 180 Dakika Gerekli Malzemeler: Rol kartlar, Apartman oturum izelgesi, Poster katlar, Tahta Kalemi.
201
Ekler
Hedefler: Dezavantajl olma ve dezavantajl yurttalar hakknda gvenli bir tartma ortam salamak. Hangi yurttalarn ve neden dezavantajl olabilecekleri konusunda tartma ortam salamak. Yurttalarn katlm yollar ve biimleri hakknda tartmak ve farkndalk salamak. Genlerin katlm, katlmlar nndeki engeller ve imkanlar tartmak. Temsili demokrasinin yan sra katlmc demokrasi yollar hakknda da farkndalk salamak. Uygulan: Katlmclara uygulamann bir rol oyunu olduu ve temasnn yurttalk ve dezavantajl gruplar olduu konusunda bilgilendirme yaplr. Katlmclar baz sorunlarn yaand bir apartmanda, olaanst bir apartman toplantsna davet edilirler. Ardndan katlmclara eitmenler tarafndan rol kartlar ve apartman toplantsna davet mektubu datlr. Rol katlar ve apartman toplantsna davet mektubunu blmn sonunda bulabilirsiniz. Katlmclarn rol katlarn ve davet mektubunu okumalar iin zaman verildikten sonra, eitmenler dardan gelen uzman rollerini oynamaya balayarak apartman toplantsn aar. Toplant alnda, bu apartman toplantsnn dierlerinden farkl olarak,
tm apartman sakinlerinin sz hakk olabilmesi iin dardan gelen uzmanlar tarafndan ynetileceini belirtir. Mektupta vurgulanan, rol oyunun snrlarn izen dzenei zetler. rnein, bu apartman toplantsnda, genel uygulamadan farkl olarak, oy verebilmek iin en az 2 yldr apartmanda oturuyor olmak art yoktur kararn tekrarlar. Temel roller ve toplantnn amac anlaldktan sonra, katlmclarn birbirleri hakknda daha fazla fikir sahibi olmalarn salamak iin, bir poster kat zerine apartmandaki sakinler ve apartmandaki yerleim yerleri izilir, nceden hazrlanr ve paylalr. Mektupta yer alan gndem konular zerinden, her birine en fazla 10 dakika ayracak ekilde, apartman sakinleri tarafndan, tartma yneticilerinin idare edecei tartmalar yrtlr. Hangi konuda daha fazla odaklanaca ya da tartmalarn nerede kesilecei eitmenlerin tercihine baldr. Gndemlerle ilgili tartmalar bittikten sonra, her sorunun/tartmann oylamas yaplr. Apartman sakinlerinin yeterince tarttna karar verildiinde moderatrler, yaplan oylamalarn da iinde yer alaca bir tutanak hazrlayacaklarn syleyerek oturumun ilk blmn kapatrlar. Oturumun ikinci ksmnda zmlemeye geilir. Oturumun zmleme sorularndan bazlarn aada bulabilirsiniz. 1. Rol oyunu nasl gitti? 2. Nasl hissettiniz?
202
3. Hangi rol kendini dier sakinlere gre daha dezavantajl hissetti? 4. Rolnden tr sznn dinlenmediini ya da dikkate alnmadn hissettiin oldu mu? 5. Kararlar verilirken oylama (ounluk-aznlk) ynteminin kullanlyor olmas hakknda ne dnyorsun? 6. Gnlk yaantnda gen olduun iin dinlenmediin ve/ya dikkate alnmadn durumlar oluyor mu? Oluyorsa bunlar neler? 7. Oylama ynteminin uygun karar verme yntemi olduunu dnyor musun? 8. Oylama yntemi ile ihtiyalarn ve/ya taleplerinin karlanmadn dndn gruplar var m? 9. Bu konuda sence neler yaplabilir? zmleme tartmasndan sonra, genelleme blmnde katlmclarla Kymlicka ve Normann yurttalk tartmas paylalr. Ardndan temsili demokrasi ve katlmc demokrasi hakknda genel kavramlarla oturum kapatlr. neriler/Grler: Yukarda yazlan metot ile alrken, zellikle kalabalk gruplarda, tartma sresinin uzayaca gz nnde bulundurulmaldr. Bu yzden moderatrlerin zaman ynetimi konusunda duyarl olmalar nerilmektedir.
Kalabalk gruplarla alrken, katlmclar tartma srasnda zaman zaman sz almakta zorlanabilirler ve/ya sz almaktan ekinebilirler. zellikle rol oyunu srasnda moderatrlerin katlmclar yreklendirmesi nerilmektedir. Katlmclara, rol oyunu srasnda binadaki yerleim dzenini hatrlatmakta yarar olabilir. Oturumun amacna ulamas iin temsiliyet ile ilgili tartma en nemli yer olabilir. Bilgi Notu: Bu oturumun sonunda Will Kymlicka ve Wayne Norman tarafndan tartmas yaplan yurttalk kuram, genelleme blm iin kullanlmtr. Bu kuramda Kymlicka ve Norman, yurttaln eitlik temelli bir stat olduunu, farkl aidiyet tanmlamalarn barndrabileceini ve demokratik mekanizmalar araclyla karar verme mekanizmalarna katlabileceini belirtirler. Kymlicka ve Normann ilgili makalesini, Aye Kadolu tarafndan derlenen Vatandaln Dnm: yelikten Haklara isimli kitabn iinde bulabilirsiniz. (Will Kymlicka ve Wayne Norman, Vatandan Dn: Vatandalk Kuramndaki Yeni almalar zerine Bir Deerlendirme, Vatandaln Dnm: yelikten Haklara iinde, derleyen Aye Kadolu, [Metis Yaynlar: stanbul], 2008. )
203
Ekler
Oturumda Kullanlan Rol ve Senaryo Kartlar Apartman Toplantsna ar Mektubu
Toplantnn Gndemi:
Dilek Apartman sakinlerine, Alt ayda bir yaplan Dilek Apartman olaan genel kurul toplants, itirazlar, genel rahatszlklar ve ihtiyalarn karlanmamas zerine bu sene olaanst olarak yaplacaktr. Dilek Apartman sakini olarak siz de saat 17:00 sularnda apartmanmzn Selimpaa toplant salonunda balayacak olan olaanst genel kurul toplantsna davetlisiniz. Rutin toplantlardan farkl olarak, bu sefer toplantya katlm iin en az iki senedir apartmanmzda ikamet etme art aranmayacaktr. Olaanst yaplan bu toplantya apartmanda oturan her sakin davetlidir. Ancak toplant sresince her hanenin sadece 1 oy hakk bulunacaktr. Toplantnn shhati iin, bu seneye zg olarak, dardan Sener Bey ve Laden Hanm toplanty ynetmek zere bize katlacaklardr.
1. Genel kurul toplantsna katlm koullarndan en az 2 sene Dilek Apartmannda ikamet etmez ise genel kurul toplantsna katlamaz artnn tartmaya almas. 2. Ortak yakt ve su paras demek yerine, dairelere blm sisteminin tartmaya almas. 3. ocuk park yerine otopark inas konusunda karara varlmas. 4. Evcil hayvanlar konusu. 5. at aktarmas iin kullanlacak kaynak/lar konusunda karara varlmas. 6. Mlk sahiplerinin kirac seimi konusunda ortak karar alm. 7. Apartman kapcsnn SSKs ve bo kazan dairesinin apartman kapcsna verilmesi konusunda karara varlmas 8. Emeklilerin apartman giderlerinden muaf tutulmas konusunda karar alnmas. Bu nemli toplantya katlmnz bekliyoruz.
204
Bina ii yerleim plan

Emekli retmen (at akyor) Emekli retmenin kocas (at akyor) Kuyumcu kar koca Kuyumcu kar koca Emekli albayn kars
Emekli albay
Iki karde
renci evirenci 1
renci evirenci 2
renci evirenci 3
renci evirenci 4
Yabanc aile kadn
Yabanc aile erkek
Yabanc aile ocuk
Cerrah (kar koca doktor)
Cerrah (kar koca doktor)
Kedi sahibi 1
Kedi sahibinin kocas 1
Papaan sahibi 1
Papaan sahibi kocas 1 Sendikal memur ift (1,5 yldr orada yayor)
Gen kadn retmen (yalnz oturuyor)
Bekar reklamc (otopark sorunu)
Bekar reklamcnn sevgilisi
Kpek sahibi 1
Kpek sahibi kars 1
Sendikal memur ift (1,5 yldr orada yayor)
ki karde
Hac amca
Hac teyze
Hac amca ve teyzenin oullar
Memur (5 senedir oturuyor)
Memur (5 senedir oturuyor)
Ynetici
Yneticinin Kars
Yalnz teyze (evinden koku geliyor)
Bakkal dkkan
Engelli kadn/erkek
Engelli kadn/erkek
Araba galericisi
Kapc
Kapcnn kars
ROL KARTLARI
Emekli retmen ift: (6.kat)
tm apartman sakinlerinin sorumluluk almas gerektiini dnyorsunuz. Bu seneki apartman aidatlarnn bir blmnn at ile ilgili soruna aktarlmasn ieren gndeminiz toplantnn gndemine tand. Ancak baz apartman sakinleri bu sorun iin aidatlarn ykseltmeyi kabul etmiyorlar.
Kuyumcu ift: (6.kat)
Dilek Apartmannda 7 senedir oturuyorsunuz. Apartmandaki dairenizi emeklilik ikramiyesi ile aldnz. u ana kadar belirli dnemlerde akan atya dair apartmanda kalc bir zm retilmedi. En st katta oturduunuz iin bu sorunla, zellikle yal havalarda sk sk karlayorsunuz. Karlayamayacanz kadar byk masraflar yznden ve bu sorunu aslnda tm apartmann sorunu olarak grdnz iin at ile ilgili sorunda
Dilek Apartmannda 2,5 senedir oturuyorsunuz. u ana kadar belirli dnemlerde akan atya
205
Ekler
dair apartmanda kalc bir zm retilmedi. En st katta oturduunuz iin bu sorunla, zellikle yal havalarda sk sk karlayorsunuz. Mali durumunuz atnn masraflarn tek banza karlamanza el veriyor. Fakat masraflarn tm apartman sakinleri tarafndan karlanmas, hi deilse en st kattaki sakinler arasnda bllmesi gerektiini dnyorsunuz. Zaten otopark alannn dzenlenmesi iin de aidatlarn ykseltilmesini istiyorsunuz. Bu seneki apartman aidatlarnn bir blmn at ile ilgili soruna aktarlmasn ieren gndeminiz toplantnn gndemine tand. Ancak baz apartman sakinleri bu sorun iin aidatlarn ykseltmeyi kabul etmiyorlar.
Emekli Albay ift: (6.kat)
Bu seneki apartman aidatlarnn bir blmn at ile ilgili soruna aktarlmasn ieren ve aidatlarn dzenlenmesine ilikin gndeminiz toplantnn gndemine tand. Ancak baz apartman sakinleri hem at onarmn, hem de aidatlarn ykseltilmesini kabul etmiyorlar.
ki karde: (6.kat)
Dilek Apartmannda 1,5 senedir oturuyorsunuz. Devaml seyahat ettiiniz iin ok fazla evde deilsiniz. Ancak yakt ve su paras dairelere ortak bltrldnden, kullandnzdan daha fazla aidat dediinizi dnyorsunuz. Bunun zm olarak her bir daireye mnferit su ve yakt sayac taklmasn istiyorsunuz. Bunun genel gidere ek yk getireceini dnerek apartman sakinleri kar kyorlar. Bu seneki toplant gndemine neriniz tartma konusu olarak alnd. Ayrca daha nceki toplantlara 2 sene artndan dolay katlamamaktan ikayetisiniz.
renci evi: (5.kat)
Dilek Apartmannda 10 senedir oturuyorsunuz. Apartmandaki dairenizi emeklilik ikramiyesi ile aldnz. u ana kadar belirli dnemlerde akan atya dair apartmanda kalc bir zm retilmedi. En st katta oturduunuz iin bu sorunla, zellikle yal havalarda sk sk karlayorsunuz. Ayrca apartmandaki daireniz kuzey cephesine bakt iin u anki snma koullar ile yeterince snmyor. Halbuki sizin yneticilik dneminizde byle bir sorunla karlamamtnz. Isnabilmek iin kaloriferlerin daha fazla yaklmas gerektiini dnyorsunuz. Ancak bu aidatlarn ykselmesi demek. Siz snabilmek iin aidatlarn ykselmesine scak bakyoruz, fakat dier sakinler snma koullarndan memnun olduklar iin aidatn arttrlmasn istemiyorlar.
Dilek Apartmannda 1 senedir oturuyorsunuz. Alt kat komunuz olan doktor aile sizden grlt nedeniyle ikayeti ve apartmandan ayrlmanz istiyorlar. Size gen olduunuz iin ifte standart uygulandn dnyorsunuz. Zaten kpekli ailenin grlts sizden kat be kat fazla. Ayrca 3 kuru paranz var, ancak emekliler aidattan muaf tutulmak istiyorlar ve bunun hakszlk olduunu dnyorsunuz.
206
Bu seneki toplant gndemine kat sahiplerinin kirac seimi ve aidat miktarlar konusundaki sorunlarnz katmay baardnz.
Yabanc uyruklu aile: (5.kat)
karsnz. Zaten kapcnzn da tembelin teki olduunu dnyorsunuz. Hem kendi kedinizin, hem de dier kedilerin haklarn savunmaya kararlsnz. Ancak hayvan severliinizle dalga geip, sylediklerinizi ciddiye almyorlar. Bu seneki toplant gndemine sorunlarnz katmay baardnz.
Papaan sahipleri: (4.kat)
Dilek apartmannda 2 senedir oturuyorsunuz. Apartman ocuk park yznden tercih ettiniz. Ancak imdi ocuk parkn otoparka dntrmek isteyenler var. Buna iddetle kar kyorsunuz. Zaten yabanc uyruklu olduunuz iin size bir garip davranyorlar. Bu seneki toplant gndemine ocuk park konusundaki sorunlarnz katmay baardnz.
Doktor aile: (4.kat)
Dilek apartmannda 3 senedir oturuyorsunuz. Son 1 senedir st kattaki genlerin ve kpekli ailenin grltsnden, kedili ailenin kedisinin apartman iine pislemesinden ve kapcnn sigorta diye tutturmasndan bktnz. Bu sorunlar zlmezse, hakknz yasal yollardan aramaya kararlsnz. zellikle grlt yapanlarn bu apartmandan gitmesi gerektiini dnyorsunuz. Bu seneki toplant gndemine sorunlarnz katmay baardnz.
Kedi sahipleri: (4.kat)
Dilek apartmanna yeni tandnz. Ortamda bir gerginlik seziyorsunuz, ev alma komu al zihniyetinin bu apartmanda gn getike yok olduunu dnyorsunuz. Sorunlardan te yaklamlarn nemli olduunu dnyorsunuz. Herkes birbirine anlayl davransa ne iyi olur diye dnyorsunuz. Toplantya ara bulucu olabilir miyim acaba? diye katldnz.
Gen kadn retmen: (4.kat)
Dilek apartmannda 2 senedir oturuyorsunuz. u ana kadarki hibir toplantya en az 2 senedir apartman sakini olma artndan dolay katlm gsteremediniz. Hem aidatlarn arttrlmas iin, hem emeklilerin muaf tutulmas, hem de kapcnn SSKlanmas iin getirilen neriler sizin bteniz iin kabul edilemez. Bunlarn tmne kar kmaya geldiniz.
Bekar reklamc ve sevgilisi: (3.kat)
Dilek apartmannda 4 senedir oturuyorsunuz. Biricik kedinizi bu apartmann sokanda buldunuz. Apartmanda kedinizi istemeyenler var. Dahas sokaktaki gzeller gzeli kediler iin bir snma yeri olan bo kazan dairesinin kapcya verilmesine iddetle
Dilek apartmannda 1,5 senedir oturuyorsunuz. Sklkla sevgiliniz sizde kalyor. Bu durumdan rahatsz olan Hac Amcann tavrn anlamakta glk ekiyorsunuz. Bunun yannda yeni aldnz son model aracnz apartmanda gvenli bir ekilde
207
Ekler
park edebilecek bir alana ihtiya duyuyorsunuz. Otoparkn yaplmas iin elinizden gelen her eyi (buna aidatlarn ykseltilmesi de dahil) yapmaya hazrsnz. Apartmann kaynaklarnn sizin ihtiyalarnz dorultusunda harcanmadn dnyorsunuz. Bu gidiata bir son vermeye geldiniz.
Hac Amca ve ailesi: (2.kat)
Sendikal ift: (3.kat)
Dilek apartmannda 10 senedir, yani yapldndan beri oturuyorsunuz. Apartmann arsas da sizindi. Son dnem apartmana tananlardan hi memnun deilsiniz. Hem renciler, hem tek bana yaayan gen retmen, hem de, zellikle, st katnzda oturan ve sklkla sevgilisiyle kalan reklamc bey sizi ahlaken rahatsz ediyor. Ayrca bu kapc da SSK diye tutturdu. Siz emekli olduunuz iin aidatlardan muaf tutulmay talep ederken, onun yznden bir kamyon dolusu para demek zorunda kalacaksnz. Bu gidiata bir son vermeye geldiniz.
Kpek sahibi: (3.kat)
Dilek apartmannda 2 senedir oturuyorsunuz. Daha nceki toplantlara katlamam olmaktan dolay byk rahatszlk duyuyorsunuz. Bu rahatszl ifade etmek ve bu yanl dzeltmek iin bugn buradasnz. Apartmandaki yanllar saymakla bitmiyor ki Kapcnz onca emeine ve zverisine ramen, sigortal deil. Ayrca sigortalanmas iin yaptnz tm giriimler ciddi bir direnle karlayor. Oysa bu yasal deil. Kapcnzla dayanmak ve bugne kadar duyulmayan sesinizi ykseltmek iin toplantya katlyorsunuz. iniz ok zor.
Memur ift: (2.kat)
Dilek apartmannda 3 senedir oturuyorsunuz. len amcanzn kpei son 3 aydr sizinle. len amcanzn hatr iin kpeine bir yuva salamaya, lmeden nce sz verdiniz. Ancak apartmanda kpeinizi istemeyen baz insanlar var. Bu kaba, gaddar ve acmasz tutumu anlamanz mmkn deil. Bununla ilgili alnabilecek herhangi bir karar engellemek iin toplantda olmanz sizin iin ok nemli.
Apartmanda 3 senedir oturuyorsunuz. Evin borcunu dediiniz iin, bteniz darda. Bu yzden aidatlarn ykselmesi ile ilgili herhangi bir neriye scak bakmyorsunuz. Hatta btenizin rahatlamas iin aidatlarn drlmesi gerektiini dnyorsunuz. Bunun iin de bo duran kazan dairesinin kapcya deil, kiraya verilmesi gerektiini ve bu parann aidatlarn azaltlmas iin kullanlmas gerektiini dnyorsunuz. Zaten kapcnz da sizin gibi alp kazansn canm. Ayrca bu toplantya katlmas iin arlan dkkan sahiplerinden son derece rahatszsn. Onlarn apartman sakini olmadklarn dnyorsun.
Ynetici: (2.kat)
Dilek apartmannda 5 senedir oturuyorsunuz. Apartman yneticiliini son 2 senedir yapyorsunuz. Ancak ne
208
yapsanz kimseye yaranamyorsunuz. Bir takm sorunlar olduunun siz de farkndasnz ancak kimse zme yanamyor. Bir yandan da herkesi memnun etmek mmkn deil. Zaten apartman doru dzgn tanmayanlar da kararlara katlmak istiyorlar. Olacak ey deil! Siz aidatlarn ve toplantlara katlmn apartmanda oturma senesine gre ayarlanmas gerektiini dnyorsunuz. Toplantya tartmalar ynetmeleri iin 2 uzman ardnz. Bylelikle siz de sznz syleyebileceksiniz.
Yalnz Teyze: (giri kat)
Bakkal dkkan: (giri kat)
Dilek apartmannda 6 senedir oturuyorsunuz. Oullarnz yurtdnda olduklar iin her sorunla tek banza mcadele etmek zorundasnz. Apartmandaki pek ok sorunun farkndasnz ve bu sorunlarn giderilemeyecek sorunlar olmadn dnyorsunuz. Ancak geliriniz oullarnzn size gnderdii destek ile snrl. Bu yzden paras olann daha fazla apartman giderlerine katk yapmas gerektiini ve ya durumundan apartman giderlerinden muaf tutulmanz gerektiini dnyorsunuz.
Engelli: (giri kat)
Dilek Apartmannn giri katndaki dkkan 2 senedir iletiyorsun. Apartmann giri katnda dkkann olduu iin tm apartman sakinlerini tanyorsun. zellikle genlerden ok memnunsun, ne de olsa her gn ve daima senden alveri ediyorlar. Ancak tm aidatlara katlman iin alnan karar sana hakszlk gibi geliyor. Ayrca dkkann o kadar da byk deil. Ayrca ocuk park yerine yaplmas dnlen otopark senin ilerini de azaltacak. Bu toplantya katlp sesinin duyulmasn istiyorsun. Ancak dkkan sahibi olduun ve apartman sakini olmadn iin kimse seni ciddiye almyor. Sen de bu apartmann bir parassn daha neler
Oto Galeri sahipleri: (giri kat)
Apartmann giri katnda bulunan dkkana yeni tandn. Aidatlarn dzenli demeni bekliyorlar. Ancak kimse sana fikrini sormuyor. Emlak sen bu apartmana tanrken, nndeki ocuk parknn otoparka dneceini sylemiti. Ancak apartmanda bu konuda ciddi bir muhalefet var. Ama bu muhalefet devam ederse nasl i yapabilirsin ki.?
Kapc: (giri kat)
Apartmanda 1 senedir oturuyorsunuz. Apartmann giriinin dzeltilmesini istiyorsunuz. Ancak bu madde gndeme bile alnmad. Toplantya bu derdinizi paylamak iin gidiyorsunuz. Ayrca ocuk bahesi alannn, otopark olmas hayatnz ok kolaylatracak. Sesinizi duyurmak iin orada olacaksnz.
Apartmanda 3 senedir alyorsun. Apartmann ileri hi bitmiyor. Hem sana kalacak bir yer vermiyorlar hem de sigortan yapmyorlar. lk defa apartman toplantsnda bir sz hakk ans buldun. Bu sefer sonuna kadar haklarn savunacaksn. Seni desteklemek iin dier kat sakinlerine ihtiyacn var.
209
Ekler
OTURUM: Politikalar Etkilemek

Programda Yer Ald Gn/Oturum: 1. Gn Akam Oturumu ve 2. Gn 1. Oturum Sre: 270 Dakika Gerekli Malzemeler: Farkl alma alanlarndan savunuculuk rnekleri, Kaynak bilgi ve belgeler Bilgisayar ve internet eriimi, Poster katlar, tahta kalemi Ama: Katlmclarn sivil alanda farkl aktrlerin kamu politikalarn etkileme amacyla gelitirdikleri yntemler ve alma alanlar konusunda bilgi edinmelerini salamak. Hedefler: Sivil alan aktrlerinin kamu politikalarn etkileme yntemleri hakknda bilgi vermek Farkl alma alanlarna dair (evre, biliim, insan haklar vs) gelitirilebilecek yerel ulusal ve uluslararas dzeyde gelitirilen savunuculuk almalar konusunda farkndalk yaratmak Farkl savunuculuk yntemlerine ilikin farkndalk yaratmak (model oluturma, lobicilik, kampanyaclk ve raporlama) Katlmclarn, bu kamu politikalarn etkileme srelerini, ierisinde yer aldklar savunuculuk projesi ile badatrmalarn salamak. Uygulan: Katlmclar 8 gruba ayrlrlar. Oluturulan gruplarda kadn/erkek dengesi gzetilir. Her bir gruba, farkl
taktiklerden rnekler ve bu rneklerle ilgili bilgi, belge ya da bilgiye eriim kanallar verilir. rnekler u ekildedir: Raporlama: Uluslar aras Af rgt, Eitim Reformu Giriimi Model Yaratma: Enformasyon Ynn Anlaml Hale Getirmek: nsan Haklarn Gelitirmede Ktphanecilik ve Enformasyon Hizmetleri, nsan Haklarnda Yeni Taktikler Lobicilik: Trkiyede Kadn Hareketi / Zelal Ayman Kampanyaclk: Yozlamaya Son Verme ars: Srekli Aydnlk in1 Dakika Karanlk, nsan Haklarnda Yeni Taktikler; Sansre Sansr Giriimi Her bir gruptan ellerindeki rnee ilikin aadaki sorularn cevaplarn ieren ve tm gruba ynelik bilgilendirme yapacaklar sunumlar hazrlamalar istenir. Sorular u ekildedir: Konu nedir? Ne hedeflenmi? Kim / Kimler tarafndan gerekletirilmi? Ne zaman gerekletirilmi? Kullanlan metod nedir? Ne tr aralar seilmi? Sonu nedir? Taktikle ilgili size arpc / ilgin gelen noktalar nelerdir? Gruplar akam saatlerini kendilerine verilen almalar deerlendirerek ve sunumlarn hazrlayarak geirirler. Bu oturumu takip eden oturumda her bir grup kendisine verilen taktik ile ilgili
210
sunumunu tm gruba ynelik yapar. Her bir taktik ile ilgili gruptan gelen sorular yantlanr. Oturumun sonunda tm katlmclar, yerel, ulusal ve uluslar aras dzeylerde gelitirilmi farkl savunuculuk taktikleri konusunda bilgi sahibi olmu olur. Oturum kapatlmadan, moderasyon yapan kii farkl aktrlerin, farkl yollarla kamu politikalarn etkileyebilecei zerine bir toparlama yapar. Ardndan rnekleri incelenen drt farkl savunuculuk ynteminin (model oluturma, lobicilik, kampanyaclk ve raporlama) ne olduuna ilikin bilgi vererek oturumu kapatr. neriler/Grler: Oturumun moderasyonunu yapan kii, mutlaka, gruplara verilen rneklere hakim olmaldr. Bu durum ekiplerin almalarna destek vermek ve ikinci oturumda soru-cevap ksmn zenginletirmek iin nemlidir. Gruplarn kendilerine verilen rnekler ile ilgili daha detayl alma yapabilmeleri iin gerekli bilgi, belge ve ekipman (bilgisayar, internet eriimi vs) ekiplere salanmaldr. Grup almalar esnasnda eitmen ekibinin, gruplar ziyaret etmeleri ve ynlendirmeleri nemlidir. zellikle ikinci oturumda zaman ynetimine dikkat edilmeli ve grup sunumlar dikkatli modere edilmelidir. Bilgi Notu: Aksakolu, Yiit. Stklar in Savunuculuk Rehberi, Sivil Toplum Gelitirme Merkezi
Enformasyon Ynn Anlaml Hale Getirmek: nsan Haklarn Gelitirmede Ktphanecilik ve Enformasyon Hizmetleri, nsan Haklarnda Yeni Taktikler http://sansuresansur.org/ http://www.erg.sabanciuniv.edu/ http://www.amnesty.org.tr/ai/ Trkiyede Kadn Hareketi, Zelal Ayman, Savunuculuk ve Politikalar Etkileme Konferans Yazlar no 1, 2004 Yozlamaya Son Verme ars: Srekli Aydnlk in1 Dakika Karanlk, nsan Haklarnda Yeni Taktikler
OTURUM: zleme Nedir?

Programda Yer Ald Gn/Oturum: 2. Gn 2. Oturumu Sre: 90 Dakika Gerekli Malzemeler: Farkl renkte karton ve kalemler, Poster ktlar, Tahta Kalemi. Ama: Katlmclarn genlik alannda sivil izleme arac ile savunuculuk yapabilmelerine ilikin savunuculuk, sivil izleme ve Adrese Byte projesi arasndaki ba hakknda bilgilendirme yapmak. Hedefler: Savunuculuk aralarndan biri olan sivil izlemeyi katlmclara tantmak Sivil izleme metodunun sreleri ve hedefledii deiim konusunda katlmclara bilgi vermek
211
Ekler
Genlik alannda kullanlacak sivil izleme yntemi zerine tartmak Savunuculuk, sivil izleme ve Adrese Byte projesi arasnda iliki kurulmasn salamak Uygulan: Bu oturum, tm katlmclar ile beraber gerekletirilir. Oturumun banda bir nceki oturuma referans verilerek, savunuculuk konusu tekrar tartmaya alr. Bir savunuculuk yntemi olarak sivil izleme metodu tantlr. Adrese Byte Projesinin genlik alan, savunuculuk ve sivil izleme kavramlar ile ilikisi ve bu balamdaki konumu netletirilir. Moderatrn ynlendirdii bu oturumun, mmkn olduunca katlmc yntemlerle yrtlmesi tavsiye edilir. Oturum, katlmclarn sorular ve katklar ile zenginletirilir. Oturumun ana sorular unlardr: zleme nedir? Sivil izleme nedir? Sivil izleme ynteminin aamalar nedir? Yntem neyi hedefler? Yntemin ilkeleri nelerdir? Yntem, genlik alannda nasl kullanlabilir? Yntem, genler tarafndan nasl kullanlabilir? Adrese Byte Projesi, tm bu tartmalarda nerede durmaktadr? neriler/Grler: Oturumun moderasyonunu yapan kii, oturumu mmkn olduunca katlmc yntemlerle yrtmeli ve verilen bilgiler
ile Adrese Byte Projesi arasnda ba kurmaldr. Bilgi Notu:

Neden zleme?
Savunuculuk, STKlarn ortak bir kar iin herhangi bir kamu politikasn etkileme giriimidir. Karar vericileri etkileyerek, yasalar veya politikalar toplumdan dlanm kesimler lehine deitirmek iin, bilgiyi stratejik olarak kullanma sreci olarak da tanmlanabilir. Savunuculuk, politika veya yasa deiiklikleri talep etmeyi veya yaplan deiikliklere katkda bulunmay amalar. Politika ve yasa deiikliklerinde karar vericiler nemli bir konumdadr. Karar vericiler, yerel, blgesel, ulusal veya uluslararas dzeyde, atanm veya seilmi kiiler olabilir. rnein, bakanlar ve milletvekilleri ulusal dzeyde seilmi karar vericiler, valiler ve kaymakamlar yerel dzeyde atanm karar vericilerdir. zmeye altnz sorun iin ulusal, yerel ve uluslararas dzeylerde, atanm veya seilmi karar vericileri etkilemeniz gerekebilir.68 Adrese Byte Projesi de bu kapsamda, bir savunuculuk faaliyetidir. Savuculuk projelerinin hedeflerine ulaabilmek iin belirledikleri yntemler vardr. Bunlar; kampanyaclk, lobicilik, model yaratma, gndem oluturma, raporlama gibi farkl yntemler olabilir. Adrese Byte projesinin, bu anlamda kendisine belirledii yntem katlmc izleme yntemidir.
68 Aksakolu, Yiit.STKlar in Savunuculuk Rehberi, Sivil Toplum Gelitirme Merkezi, 2006, s:4
212
Neden Katlmc zleme?69
spanyolcada kazmak anlamna gelen cavar ilk defa izleme sreci iin Homero Fuentes tarafndan bir metafor olarak kullanlmtr.
Farkl dzeylerdeki paydalarn belirli bir proje, program ya da politikann izleme srecine dhil olduklar, izlemenin ierik geliimi, yrtlmesi ve sonulanmas srelerine aktif katlm gsterdikleri ve sonular takip edecek admlarn
C A V A R
(Balam)
Context Archive
(Ariv)
(Ziyaret) (Analiz) (Raporlama)
Visit
Analysis
Report
Katlmc izlemenin sreci, aadaki gibi emalatrlabilir:
Paydalar Belirleyin Harekete Gein Amalar Belirleyin
Sonular Paylan
Gstergeleri Gelitirin
Sonular Analiz Edin
Bilgi Toplayn
69 Katlmc zleme kavramnn aklanmasna ynelik olan ksmda Participation and Civic Engagement adl metinden yararlanlmtr. http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/ TOPICS/EXTSOCIALDEVELOPMENT/EXTPCENG/0 ,,contentMDK:20509352~menuPK:1278203~pageP K:148956~piPK:216618~theSitePK:410306,00.html
gelitirilmesi srecinde mdahil olduklar bir sretir. Katlmc izlemenin en nemli zellii; ana paydalarn aktif katlmdr.
213
Ekler
Katlmc izleme nemlidir; nk: Birinci dereceden etkilenenlerin ihtiyalarna ve isteklerine daha kapsayc ve hzl cevap verebilecek deiimlerden renmeyi salar, Etki analizi iin dorudan yararlancnn katlmn salayan bir yntem nerir, Yaplan izleme almasna ynelik aidiyet duygusu gelitirir, Yararlanclar konu zelinde glendirir, Hesap verebilir ve effaf bir sre zerinden yrr, Sonular dorultusunda doru ve etkili eylemlerin gelitirilmesini salar. Katlmc izlemenin ana ilkeleri de u ekildedir: Ana paydalar aktif katlmc olmaldr. / Sadece bilgi kayna deillerdir! Yereldeki katlmclarn analiz etme, sorgulama ve eyleme geme ynnde kapasitelerini gelitirmelidir. Farkl dzeydeki paydalarn beraber renmelerini salamaldr. Sonucunda ortaya kacak eylem planna ynelik ortak taahht gelitirmelidir. Adrese Byte projesi, genlik alannda genlerin aktif katlmc olarak yer aldklar bir katlmc izleme projesidir. nk genlik alannda
yaplacak bir izlemenin en etkin ekilde; bizzat hizmetlerin dorudan etkileneni olan, kendi ihtiyalarn tanmlayabilen ve bu ihtiyalar gnlk hayatnda deneyimleyen genler tarafndan yaplabileceini dnyoruz.
Bu izleme aracn kullanmak genel olarak sivil alann izleme biimine ne katyor?
Genel olarak Trkiyede ynetiim kavramnn uygulama alanlarnn genilemesi, zel olarak da ihtiya temelli ve etkili bir genlik politikas geliimi iin, genlerin kendileri ile ilgili karar srelerine katlm kadar; bu kararlarn uygulanma aamasnn izlenme srecine katlmlar da nemlidir. Genler, kendi ihtiyalarn ve haklarn tanmlama ve ifade etme ynnde glendirilmelidir. Katlm, demokratik dzenlerin sadece bir kts deil ayn zamanda temeli olduu iin; bu durum, demokrasi kltrnn gelimesine katk salayacaktr. Bu kapsamda, Adrese Byte projesinin k noktas, genlik politikalar geliim srecinde gittike daha fazla ekilde beliren, genlerin katlmna duyulan ihtiyatr. 16 farkl ilde genler tarafndan, yerellerindeki genlik hizmetlerini izleme sreci sonunda ortaya kacak raporun, lkedeki genlik politikalar geliim srecine katk sunmas beklenmektedir. Bu almann, devlet tarafndan sunulan hizmetlerin dorudan yaralanclar tarafndan izlenmesi anlamnda, sivil alana bir model oluturmas hedeflenmektedir.
214
nerilen Kaynaklar: Aksakolu, Yiit. Stklar in Savunuculuk Rehberi, Sivil Toplum Gelitirme Merkezi Katlmc zleme kavramnn aklanmasna ynelik olan ksmda Participation and Civic Engagement adl metinden yararlanlmtr. http://web. worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/ TOPICS/EXTSOCIALDEVELOPMENT/ EXTPCENG/0,,contentMDK:2050 9352~menuPK:1278203~pageP K:148956~piPK:216618~theSite PK:410306,00.htm
katlmclarn bilgi edinmesini salamak. Savunuculuk rnekleri zerinden savunuculuk kavramnn arka planna dair bilgi vermek ve farkndalk yaratmak. Adrese Byte Projesi kapsamnda yrtlecek savunuculuk almasna dair katlmclar bilgilendirmek. Hak alanlarnda yaanan sorunlara dair katlmclarda farkndalk oluturmak. Uygulan: Katlmclar 6 gruba ayrlr. Her gruba birer gazete ve yeteri kadar krtasiye malzemesi verilir. Kltr sanat, kadn, engellilik, ii haklar, insan haklar ve evre alanlarndan her biri bir gruba verilir. lgili temalar hakknda gnlk gazetelerde grdkleri sorun, model, neri ve haberi istedikleri ekilde nlerinde bulunan poster katlarn ve krtasiye malzemelerini kullanarak gazete kolaj yapmak iin kullanmalar istenir. Her grup tpk gnlk gazetelerdeki gibi maneti, srmaneti, ke yazlar, resimleri olan bir gazete hazrlayacaklardr. Her gruba, tartma, gazete taramas ve gazete kolaj iin 45 dakika verilir. 45 Dakika sonunda her grup yaptklar gazeteyi bo bir duvara yan yana asar. Herkesten dier gruplarn gazetelerini incelemeleri istenir. 5 dakikalk inceleme sonunda gruplardan yaptklar gazeteyi aadaki erevede sunmalar istenir.
OTURUM: Trkiyede Savunuculuk Baznda Neler Oluyor

Programda Yer Ald Gn/Oturum: 2. Gn 3. Oturum Sre: 90 Dakika Gerekli Malzemeler: 6 farkl gnlk gazete, katlmc says kadar yaptrc, makas, renkli karton, poster kad, renkli kalemler, sulu boya, 20 adet A4 kat, zmba. Ama: Trkiyede kltr-sanat, kadn, engelli, ii haklar, insan haklar ve evre alanlarnda neler olduuna dair bilgi vermek ve bu temalar zerinden Trkiyedeki savunuculuk rnekleri hakknda katlmclar bilgilendirmek. Trkiyede hak alanlarnda yaanan sorunlara dair katlmclarn gazete taramas yntemiyle farkndalklarn arttrmak. Hedef: Trkiyede savunuculuk almas yrtlen hak alanlar hakknda
215
Ekler
Gazete taramas ncesi yaptnz tartmada nelere dikkat ettiniz? Gazetelerin en ok hangi blmlerinden faydalandnz? Hangi haberleri kullandnz ve neden? Yaptnz almada ne tr mesajlar vermek istediniz? Zorlandnz bir konu veya herhangi bir ey oldu mu? Sunumlarn ardndan eitmen Trkiyede uygulanan savunuculuk rnekleri zerine ksa bir sunum yapar. neriler/Grler: Oturum boyunca gruplarn tartmalarn dinlemek, yaptklar alma esnasnda ne dndklerini gzlemlemek nemli. Gzlem sresince katlmclarn tartma ve ekip almasna mdahil olmadan hareket etmek de ayrca nemli. Bilgi Notu: Savunuculukla ilgili baknz: http://stk.bilgi.edu.tr/stkcd.asp
erevesinde bu izleme almasn neden bugn ve burada yaptklarn tartmaya ynelik bir farkndalk yaratmak. Hedef: Katlmclarn; Kendi faaliyetlerine tarihsel perspektiften bakmalarn salayarak sivil toplumdaki almalarn tarihsel olaylarla neden sonu ilikisini kurmalarna katk salamak. Genel tarihsel koullarn bir sonucu olarak genlikle ilgili konularn tartldn anlamalarna katk salamak, Trkiye ve Avrupada genlerle ilgili gelimelerin bir sonucu olarak bugn hem bir metod olarak izleme hem de genlere ynelik kamu hizmetlerinin izlenmesini konuuyor olduumuz konusunda farkndalk yaratmak. Uygulan:
OTURUM: Genlik Tarihi 101

Programda Yer Ald Gn/Oturum: 2. Gn 4. Oturumu Sre: 90 Dakika Gerekli Malzemeler: nceden yazcda farkl renk katlara baslarak hazrlanm ve sunumun yaplaca salonun her tarafndan kolaylkla grlebilecek byklkte hazrlanm zet tarihsel olaylarn fileri ve bunlar duvara yaptrmak iin yeteri kadar sakz yaptrc. Ama: Yerelde izleme yapacak genlik gruplarnn tarihsel bir perspektif
Oturumdan nce duvarn alt ksmna 2. Dnya Savandan sonraki her 10 yla ilgili tarih gelecek biimde 1950ler, 1960lar, vb. katlar aralklarla yaptrlr. lgili on yllar iinde anlatlmas planlanan balklar nceden hazrlanm, yazcdan karlm ve kronolojik bir sraya yerletirilmi olur. Bu balklar, ilgili on yln toplumsal mcadeleler tarihinin nemli olaylarndan seilir. Seilen her olayn dorudan/dolayl olarak genlerle ilgili olmasna zen gsterilir. Fakat, dnemin ruhunu yanstacak genel baz kavramlar da kullanlabilir.
216
zellikle 90lardan itibaren, dorudan genlerle ilgili konulara arlk verilmesi katlmclarn kendi yaamlaryla paralellik kurmasn kolaylatrr. Bu katlar duvara aslmaya hazr biimde kenarda bekletilir. Katlmclarn bo bir duvar kolaylkla grebilecekleri biimde rahat oturmalar salanr. Bu oturumda yaklak 45 dakikalk bir sunum yaplaca, sunum yaplrken anlatlan daha iyi kavramak iin soru sorulabilecei, buna ek olarak sunumdan sonra genel bir tartmayla tm oturumun sonlanaca katlmclarla szl olarak paylalr. Ayrca anlatlanlarn bu eitimin genel amac gerei - daha ok toplumsal tarihle alakal balklar kapsadnn alt izilir. Ek olarak bu sunumda seilen konularn, konularn anlatlma biimlerinin kiiden kiiye deiebilecei fakat nemli olann ilgili balklarn nasl aklandndan te bir hatrlama egzersizi olduunun belirtilmesinde fayda vardr. nceden hazrlanm sakz yaptrclar kullanlarak, tarihsel sraya sokulmu filer, teker teker anlatlarak, 2. Dnya Savandan balayarak gnmze gelene kadar duvara soldan saa yerletirilmeye balanr. Balklar ilgili on senedeki uygun yere yerletirilirken her konu balyla ilgili bir dakikay gemeyecek biimde aklama yaplr. Bu anlatda her konu balnn anlatlan dier balklarla ilikisi de mutlaka kurulur. Her on seneden dier on seneye geerken ilgili dnem hakknda toparlayc bir analiz yaplr. Sunum sonunda tm duvar, gemi 60 yln nemli toplumsal olaylaryla
ilgili dolu hale gelmi olur. Katlmclarla bir tartma balatmak iin aadaki sorular yneltilebilir: 1. Bu duvara baktnzda ne dnyorsunuz? 2. lgili dnemlerin birbiriyle balantsn kurduunuzda genler zelinde nasl bir deiim olduunu dnyorsunuz? 3. Sizce buradaki hangi olaylarn gnmze nasl bir yansmas oldu? 4. zellikle son dnemdeki olaylara, kurumlara ve imkanlara baktnzda ne dnyorsunuz? neriler/Grler: Sunumu yapacak kiinin toplumsal tarih konusunda bilgisinin olmas, sunumun genel gidiat asndan olumlu etki yapmaktadr. Sunum esnasnda da katlmclarn soru sormalarna ynelik alan salamak belirli bir dinamizm getirmektedir. Bilgi Notu: Sunumda kullanlan ve ayr birer fi olarak yazlm toplumsal olaylar, konular, gelimeler ve imkanlar: 1950 Avrupada sava sonras yksek doum oran, souk sava, sosyal devletin ykselii 1960 TRde askeri darbe, yeni anayasa, toplumsal uyan, renci hareketi, yeni toplumsal hareketlerin douu, Vietnam/Amerika Sava, bar hareketi, 1968ler 1970 TRde askeri mdahele, Petrol krizi, yeni toplumsal hareketlerde ayrma/radikalleme, renci hareketinden toplumsal hareketlere, evre hareketi, Demokratik Kitle rgtleri, 1979 Gen Tur
217
Ekler
1980 Yeni muhafazakarlk, Glasnost/ Perestroyka, TRde askeri darbe, yeni anayasa, siyasal slamn ykselmesi, Krt sorununun tekrar gndeme gelmesi, feminizmin ykselii, Sivil Toplum Kurulular, 1985 Genlik Servisleri Merkezi, 1989 eylemleri 1990 Reel sosyalizmin k, 1999 Seattle, Parasz eitim mcadelesi, bart yasana kar renci muhalefeti, 1993 AEGEE stanbul, 1996 Habitat zirvesi, 1999 Kocaeli depremi, 1998 Avrupa Akdeniz Genlik Eylem Program (TR Koordinatr), 1997 Habitat iin Genlik Dernei, 1999 Avrupa Genlik Festivali, 1999 Genlik Kulpleri Tescil Yasas, 2000 Kresel kriz, 9/11 New York, AB sreci yasal deiiklikler, 2002 Toplum Gnllleri Vakf, 2002 Ulusal Ajans, 2002 GSGM ve Avrupa Konseyi ortakl, 2003 Bilgi STK, 2004 STGP STGM, 2003 Ulusal Genlik Parlamentosu, 2003 Trkiye Genlik Konseyi Giriimi, 2003 3D Eitmen Eitimi 2005 Y-Peer A, 2005 Hayata + Genlik Fonu, 2005 Genlik Sosyal Geliim Program,
2005 Genlik almalar Birimi, 2006 Milletvekili seilme ya dt, 2006 ve 2008 GePGeN Festival, 2009 ve 2010 GAPGen Festival
OTURUM: Genlik Homojen Deil70

Programda Yer Ald Gn/Oturum: 3. Gn 1. Oturum Sre: 90 Dakika Gerekli Malzemeler: Renkli tkenmez kalemler ve tahta kalemleri (mmknse her katlmcya farkl bir renkte), her katlmcya birer yaprak kat, katl tahta ve tahta kalemleri Ama: Bir gen olarak kendimizin ve bakalarnn bireyselliinin farkna varmak Dier insanlarla paylatmz ortak ynleri tanmlamak Hedef: Genlerin homojen olmadyla ilgili farkndalk yaratmak. Farkl genlerin farkl ihtiyalar olduuyla ilgili farkndalk yaratmak. Tm farkllklarna ramen genlerin baz ortak karakteristikleri olabileceiyle ilgili farkndalk yaratmak.
70 Der. Pusula; Genlerle nsan Haklar Eitimi Klavuzu, Bilgi niversitesi Yaynlar, 2008, S.257 [Ben Kimiz? oturumu]. lgili oturumdan uyarlanmtr.
218
Uygulan: Isnmak iin katlmclar, vzlt gruplar oluturmak zere iftler halinde ayrlrlar. Birbirlerine yabancym gibi davranmalar ve kendilerini birbirlerine tantmalarn istenir. kinci aama olarak, bir insanla ilk karlatklarnda, o insan hakknda bilgi alrken nelerin nemli ya da ilgi ekici olduu sorulur. Bir insan tanmak iin ihtiya duyulan bilgiler zerine bir beyin frtnas yaplr. rnein, isim, ya, cinsiyet, milliyet,ailedeki yeri, din, etnik kken, meslek, eitim, mzik zevki, hobiler, spor, sevdii ve sevmedii eyler vs. Katlmclardan imdi de grubun dier yeleriyle ortak ynlerinin ne olduunu bulmalar istenir. Kat ve kalemler datlr, ardndan her katlmcnn kimliini temsil eden bir izim yapmasn istenir. Kendilerini yldzlar gibi dnmeliler; kimliklerinin farkl ynleri topluma k sayordur. Grup yelerinden kimliklerinin en nemli 8-10 zelliini dikkate alp kendi yldzlarn izmeleri istenir. Bir sonraki admda, katlmclara odann iinde dolap izdikleri yldzlar karlatrmalar sylenir. Bir n ya da parlty paylatklar bir katlmc olduunda nn yanna o kiinin ismi yazlmal (rnein, Aysu ve Bulutun repi n varsa, o nn yanna birbirlerinin ismini yazmallar). Bunun iin 15 dakika sre ayrlr. Genel oturuma geri dnlr. Katlmclara her birinin ne kadar bireysel olduu sorulur.
u sorular sorulabilir: nsanlar kimliklerinin hangi ynlerini paylayorlar? Hangi ynler kiiye zel? Grup yeleri birbirine ne kadar benziyor, birbirinden ne kadar farkl? Katlmclar sahip olduklar fakl ynlerden daha fazla ortak zellikler mi tayor? 6. Son olarak, insanlar tarafndan seilen ve doutan gelen kimlik zellikleri zerine bir beyin frtnas dzenlenir. Bunlar yaz tahtasna iki stun halinde yazlr. 7. Katlmclarn, kendileri hakknda, dier grup yeleri hakknda ve insan haklar zerine neler rendii tartlr. 8.Genlerin tpk oturumda bulunan genler gibi heterojen bir yapda olduu vurgulanr ve oturum kapatlr. neriler/Grler: Isnma blmnde baz katlmclara bir rnek vererek yardm etmeniz gerekebilir. Kendinizi ya da hayal rn bir kiiyi rnek olarak gsterebilirsiniz: rnein; Olena, kadn, Ukraynal, anne, e, eitmen, gezgin, mzik dinlemeyi sever. Her katlmcya farkl renk bir kalem vermekteki ama herkesin biricik olduu mesajn ve grubun farkl kimliklerden oluan bir gkkua olduu duygusunu vermektir. Kimliin nasl meydana geldii, kimliin hangi zelliklerinin toplumsal temelli olduu, hangilerinin doutan olduu
219
Ekler
zerine yaplan tartma, konu zellikle din ve cinsiyet ise grubu anlamazla srkleyebilir. Katlmclara byme srelerini, yllar getike baz kimlik zelliklerinin nasl deitiini, belki de doutan geldiini dndkleri zelliklerin nasl deiime uradn sorabilirsiniz. Bilgi Notu: Trkiyede Genlik almas ve Politikalar kitab giri blm.
Uygulan: Katlmclar 8 gruba ayrlrlar. Oluturulan gruplarda kadn/erkek dengesi gzetilir. lk drt grup, genlerle ilgili alan kamu kurumlaryla ilgili olumlu uygulamalar, dier drt grup mevcut uygulamalarla ilgili gelitirilmesi gerekenleri belirleyecek grup olur. Her gruba ayr birer kamu kurumu verilir. Her masaya bir adet A3 kat, gruptaki katlmc saysnn 6 - 7 kat kadar sayda post-it, her katlmcya birer kalem ve A4 kat verilir. Her katlmc elindeki post-ite kamu kurumuyla ilgili iyi giden ve/ya gelitirilmesi gereken bir uygulamay yazar. (hangisini yazaca, hangi masada oturduuna gre deiir). rnek: Gen kadnlarn kald yurtlarn kaplar erkek yurtlarnn kaplarna gre erken kapanyor; veya Personel gler yzl gibi. Herkes elindeki post-iti kendisine verilmi A4 kada yaptrr. Tm katlmclarn bu ilemi yaptndan emin olunur. Daha sonra ayn anda tm katlmclar nlerinde post-it yaptrlm A4 kad sol taraflarndaki katlmcya verir. imdi, herkesin nnde, zerinde sadaki katlmcnn yaptrd post-itin olduu A4 kat vardr. Her katlmc bu post-itte yazmayan, ama kamu kurumuyla ilgili iyi giden ve ya gelitirilmesi gereken baka bir uygulamay tek cmle halinde bo bir post-ite yazar. A4e ekler, herkes bitirince solundaki katlmcya A4 kad
OTURUM: htiyacm Ne?

Programda Yer Ald Gn/Oturum: 3. Gn 3. Oturum Sre: 90 Dakika Gerekli Malzemeler: 8 adet A3 kat, 8 adet poster kad, katlmc saysnn 7 kat kadar sayda post-it, katlmc says kadar tkenmez kalem ve A4 kat. Ama: Katlmclarn genlik alannda hizmet veren kamu kurumlaryla ilgili deneyimleri erevesinde, hangi hizmetlerin olduu gibi devam etmesi ve/ya gelitirilmesi gerektiinin haritalanmas sonucu, ihtiyalarla mevcut durum arasndaki (varsa) farkllklarn paylalmas. Hedefler: Katlmclarn: Kamu kurumlaryla ilgili yaam deneyimlerini hatrlamalarn salamak Deneyimler erevesinde kendi ihtiyalarn ortaya karmalarna olanak salamak htiyalarla mevcut durum arasnda (varsa) farkllklara dikkat ekmek
220
herkesle beraber verir. Bu ilem 6- 7 defa tekrarlanr. Daha sonra tm gruplarn durmas sylenir. Her masann kendi iinden bir kolaylatrc seerek tm A4 katlarn zerindeki post-itlere yazlan cmleleri byk bir poster kadna zetlemesi istenir. Her masadaki katlmclar, bu ilemi bitirdikten sonra kendi ilerinden bir szc seer. Szcler sol taraflarndaki dier masaya gidip zetin bulunduu poster kadn anlatr. Eer masadakilerin bu maddelere katklar varsa poster kadna yanstlr. Her szc her masay srayla gezerek tm katklar poster kadna yanstr ve son haline getirir. Daha sonra tm masalardaki katlmclar bir yuvarlak oluturur. Masalardaki gruplardan gelen posterlerde yazlanlar zerinden geilir. Genlerin ihtiyalarnn mevcut iyi uygulamalarn devam ve gelitirilmesi gereken uygulamalarn da ihtiyaca gre ekillenmesi olduu paylalr. neriler/Grler: Katlmclar masalarda gruplar halinde alma yaparken her masadaki katlmcnn her grupla ayn anda ellerindeki A4 katlar soldaki katlmcya vermesi gerekiyor. Bylece gruplarn kabaca ayn sayda madde zerinde almalar salanabilir. Ayrca bu alma devam ederken 4 5. turdan sonra katlmclar zorlanmaya balayabilir. Zorlanmaya baladktan sonra da 2 3 tur devam etmeleri, kan maddelerin zerinde daha ok dnlm olmasn salayabiliyor. Bu yzden byle bir durumda devam etmek iyi olabiliyor.
OTURUM: Aileler YaryorHayal Ettiklerimiz,Gerek Olanlar

Programda Yer Ald Gn/Oturum: 3. Gn 3. Oturum, 3. Gn 4. Oturum Sre: 180 Dakika Gerekli Malzemeler: 10 adet poster kad, 2 adet masa, 8 adet Sandalye, 45 kiiye yetecek kadar farkl renklerde yapkan katlar, Kurumlarn ynetmeliklerindeki grevlerinin yazd, grev says kadar, nceden kesilmi ve hazrlanm uzunlamasna poster katlar, 5 farkl renkte poster kalemi, yarm paket sakz yaptrc, nceden hazrlanm, kurumlarn ama ve hedeflerinin yazd 5 renkli karton, 1 tane kravat, 10 adet balon, biri kaln dier ince ses veren 2 adet el zili, sorulara verilecek cevaplarn puanlarn gsterir sayda post-it katlar. Ama: Katlmclarn proje kapsamnda izlenecek kurumlar nitelikli bir ekilde izleyebilmeleri iin, ilevleri hakknda dnmelerini salamak ve kurumlarn yaps ve grevleri hakknda bilgilenmelerini salamak. Hedefler: Avrupa Birlii D likiler Ofislerinin, Kredi ve Yurtlar Kurumunun, Genlik Spor Genel Mdrl Genlik Hizmetleri Dairesine bal Genlik Merkezlerinin, Kent Konseylerine bal Genlik Meclislerinin ve niversitelerin Salk, Kltr ve Spor birimlerinin ilevi ve yaps hakknda dnmelerini salamak ve bilgilendirmek. Genlere salanan kamu hizmetleri hakknda katlmclarn bilgilenmesini salamak.
221
Ekler
Katlmclarn izleyecekleri kurumlarn ynetmelikleri ve hizmetleri hakknda tartma yrtebilecekleri kadar bilgi edinmesi. Kurumlarda gzlemlenebilir hizmetlerin neler olduuna dair farkndalk yaratmak. Uygulan: Katlmclar iki gruba ayrlr. nceden hazrlanm birbirinden iki insan boyu uzaklktaki masalarn arkasna gemeleri aralarnda 4 szc belirleyip sandalyeye oturmalar istenir. Masalarn as dz ve byk bir duvara bakacak ekilde ve orta alan bo olacak ekilde ayarlanmtr. Dz ve bo duvarn nnde ak alanda iki eitmen yarmann sunucular olarak kendilerini tantrlar. Eitmenlerden biri yarma sonularn tabelayla yanstr ve uyar sesleri ile ilgilenir. Kravatl eitmen ise yarmann kurallarn aklamak, yarmaclara sorular sormak ve doru cevaplar vermek iin yarmann moderasyonunu stlenir. Her doru cevapta dier eitmen ince zili alar; her yanl cevapta ise kaln zili alar. Moderatr sorulacak her soru ncesinde 100 kiiye sorduk 5 [aranan cevaplar kurumlarn grevlerine gre deiiklik gsterebilir.] popler cevap aryoruz! der. Sorular sorulmaya balamadan nce renkli kartonlara yazlm ilgili kurumun ama ve hedefleri duvarn en stne aslr. Katlmclar popler cevaplar bu ama ve grevler erevesinde bulmaya alacaklardr.
Yarmann kurallar ise yledir: a. Yarma en ok 40 kiiyle en az 10 kiiyle oynanr. b. Yarma toplam 5 turdan oluur. c. Yarma boyunca sadece iki grup yarabilir. d. Her grup bir tur boyunca szclk yapacak 4 kiiyi seer. e. Her turda szc olacak 4 kii grup yeleri tarafndan daha nce szc olmam kiilerden belirlenir. Bylelikle iki gruptaki toplam 40 kii de szclk yapm olur. f. 5. Turun sonunda en yksek puan alan grup oyunu kazanm saylr. g. Popler cevaplar ilk sradan son sraya kadar farkl puanlanmlardr. Fakat her turda bir grubun alabilecei maksimum puan says 100 dr. h. Her turun banda renkli kartona yazlm ilgili kurumun ama ve hedefleri moderatr tarafndan duvarn en stne [altna cevaplar aslacaktr] aslr. i. Yarmada ilk cevap hakk iin yaz-tura atlr. j. Cevaplama sresi 3 dakikadr. k. Grup szcleri aralarnda cevab tartr ve nihai karar en soldaki szc verir ve aklar. l. dakika getikten sonra hala cevap gelmemise veya yanl cevap gelmise sra dier gruba geer. m. Her turda gruplarn verebilecei yanl cevap says 3tr.
222
n. Her iki grubun toplam yanl cevap says 6y getiinde moderatr cevaplar aklar. Proje kapsamnda izlenecek 5 kurumun ama ve hedefleri her tura bir tanesi denk gelecek ekilde grnr bir yere aslr ve katlmclara Kurumun ama ve hedeflerini gryorsunuz buna gre 100 kiiye sorduk 5 popler cevap aldk. Sizce bu kurumun grevleri neler olabilir? diyerek sorulur. Katlmclarn ilgili kuruma ynelik alglar, kurum hakknda dndkleri ve kurumun gerekteki grevleri yarma sresince katlmclar tarafndan fark edilir, grlr ve tartlr. Tm bunlar olurken elenceli bir yarma geirmektedirler. Yarma sonulandktan sonra kazanan puan tablosundaki kaytlardan hesaplanr. dl ise kaybeden grup tarafndan koro halinde bir ark dinlemektir. Bunun ardndan katlmclarn hepsinden yarma ortamndan kmalar ve kurumlarn duvarda asl olan ama, hedef ve grevlerine gz atmalar istenir. zmlemeye ve kurumlarn yapsna geilmeden nce kahve aras verildii duyurulur. Blok oturumun ikinci ksmnda kurumlarn nceden hazrlanm kurumsal yaplarn yanstr emalar eitmen tarafndan sunulur. Sonrasnda da ilk oturumun zmlenmesine geilir. zmlemede sorulabilecek sorular: 1. Nasl gitti, ne hissediyorsunuz? Elendiniz mi? 2. Aklnzda kurumlara dair neler kald?
3. Kurumlar hakknda neler bilmiyordunuz? 4. Yarma boyunca en ok nerelerde zorlandnz? 5. Hangi kurum hakknda cevap verirken zorlandnz? 6. Kurum ynetmelik ve yaplarnda size dikkat ekici gelen herhangi bir ey oldu mu? 7. Yarn bu kurumlar izlemeye gitseniz ilk bakacanz ey ne olurdu? 8. Genlere hizmet verecek olan bir kamu kurumu kursanz ncelikle neye dikkat ederdiniz? neriler/Grler: Yarmann kurallar uzun ve dikkat datc. Sorularn cevaplanmas ve yarmann yksek tempoda devam etmesi iin eitmenlerin cevaplar duvara yerletirmesi ve uyar zili, skor tablosuna puann ilenmesi gibi srelerde hzl ve ikna edici davranmas gerekir. 40 kii ile uygulandnda szc olmayanlarn szclerin dikkatini datmamas ve karar srecine mdahil olmamalar iin ayr bir yerde olmalar nemli. Akc bir yarma sunumu olmad oranda katlmclarn dikkati dalabilir. Bilgi Notu: http://www.ua.gov.tr/ http://www.icisleri.gov.tr/ http://www.ghdb.gov.tr/ http://www.yok.gov.tr/ http://www.kyk.gov.tr
223
Ekler
OTURUM: Adrese Byte Kardelii

Programda Yer Ald Gn/Oturum: 4. Gn 1. Oturum, 4. Gn 2. Oturum Sre: 180 Dakika Gerekli Malzemeler: 60 A4 kat, 5 tkenmez kalem, 79 farkl renklerde balon, 4 poster kad, 5 farkl renk pastel boya, 3 makas, 1 gazete, 1 fosforlu kalem, 1 renkli karton, 1 uhu. Ama: Katlmclarn bulunduklar rgtlenmede faaliyet gsterirken, farkl gruplardan destek alp ihtiyaca gre benzer destei dierlerine salamasna ynelik farkndalk yaratmak. Hedef: Katlmclarn: Kstlar erevesinde nceliklerini belirlemelerini salamak alma kapsamnda dier illerde benzer ileri yapan genlik gruplaryla ibirlii olanaklar konusunda farkndalklarn arttrmak Uygulan: Eldeki malzemeler aada ayrnts verilen biimlerde nceden ayarlanr. Her malzeme paketinin iine ilgili grubun verilen srede baarmas iin gereken grev kad da eklenir. Katlmclar oluturulan gruplara rastlantsal biimde datlr. Her grupta 6-7 kiilik bir ekibin olmas salanr. Toplam 6 grup oluturulur. Oluturulan gruplarda kadn/erkek dengesi gzetilir. Katlmclara her grubun bir grevi olduu ve grevi 30 dakikalk bir alma sonucu baarmas gerektii sylenir.
Grup saysna gre eitmenlerden iki kii postac olur. Postaclarn simlasyon baladktan sonra katlmclarla konumas yasaktr. Postaclarn grevi haberlemeyi salamaktr. Gruplar, birbirlerini grmeyecekleri biimde eitim mekanna yerletirilir. Mmknse almann yapld binada farkl odalarn kullanlmasna ynelik dzenleme yaplr. Her grubun malzeme paketi ve grev kad gruplar yerlerine giderken verilir. Gruplar almalarn yaparlar. Gruplarn kendi aralarnda konumalaryla ilgili bir engel yoktur. Postaclar gruplardan talep gelmesi durumunda gruplar aras mektup tayabilirler. Srenin sonunda tm gruplarn bir arada byk bir daire biiminde oturmas salanr. Verilen grevleri ve ilgili grevin yerine getirebildikleri kadarn herkesle paylamalar istenir. Daha sonra aada nerilen sorularla tartma devam ettirilir: Kendi grubunuzda nasl bir grev dalm yaptnz? Elinizdeki eksik malzemeleri temin etmek iin dier gruplarla iletiime getiniz mi? Evetse bu sre nasl ilerledi? Verilen grevi bitirdikten sonra dier gruplara destek olmak iin alan var m? Neden? Bu almann bir yar olduunu dnen var m, neden? Gruplarn iinde ve/ve ya arasnda yaananlar sivil toplumda banza geliyor mu?
224
Bu simlasyonda banza gelenler Adrese Byte Projesi ile nasl ilikilendirilebilir? neriler/Grler: Postaclar katlmclarla konumamallar ve gerek bir postac gibi (mektuplarn alm ve datlmas) grevlerini yerine getirmeliler. Gruplarn dier gruplara verilmesi iin yazd mektuplarn zerinde adres olmad srece mektuplar postada kaybolabilir ve ya farkl bir adrese yanllkla teslim edilebilir. Cevaplanan mektuplar zerinde de adres yoksa benzer hatalar yaplabilir. Gruplardan birinin malzeme datm asndan (mesela mektuplamak iin kat ve kalemleri olmamas gibi) dierlerine nazaran grevi baarmasnn imkansz olduu bir durum yaratlabilir. Bylece simlasyonun zmlemesi yaplyorken dier gruplarn bu grubun varln bilmelerine ramen neden destek vermedikleri (zellikle mektuplama zerinden malzeme alverii balamsa) konuulabilinir. Fakat byle bir durumda, zellikle zmleme srasnda, bu grubun hsran hissiyatnn giderilmesine ynelik ayr bir aba sarf etmek gerekebilir. Bilgi Notu: Gruplarn malzeme ve grev dalm aadaki gibi yaplr.
Grup I Grevler: 5 ktal/kafiyeli gnlllk iiri yazmak, 25 adet balon iirmek, 2 poster kadna 4 renk ile boya yapmak. Verilecek Malzeme: 3 adet A4 kat, 1 tkenmez kalem, 5er adet 7 renk balon, 2 poster kad ve 3 farkl renk pastel boya. Grup II Grevler: 5 ktal/kafiyeli gnlllk iiri yazmak, kattan 150 gen keserek yapmak, 29 adet balon iirmek Verilecek Malzeme: 1 kalem, 21 A4 kat, 1 makas, 4 renkli toplam 29 balon. Grup III Grevler: 5 ktal/kafiyeli gnlllk iiri yazmak, gazetedeki velerin altn sar fosforlu kalemle izmek, kattan 150 gen yapmak. Verilecek Malzeme: 1 kalem, 1 gazete, 1 fosforlu kalem, 21 A4 kat, 1 makas. Grup IV Grevler: 6 ktal/kafiyeli gnlllk iiri yazmak, her gruptan dzenli rapor almak, kattan 50 gen yapmak, 1 poster kadna 2 renkle boya yapmak, 15 adet balon iirmek. Verilecek Malzeme: 1 tkenmez kalem, 11 adet A4 kat, 1 makas, 1 poster kad, 2 adet farkl renkli pastel boya, 15 adet renkli balon. Grup V Grevler: Eitimle ilgili bir sayfalk kompozisyon, renkli katlardan soyut bir resim, 25 adet yuvarlak kat.
225
Ekler
Verilecek Malzeme: 1 renkli karton, 3 adet A4 kat, 1 poster kad. Grup VI Grevler: 3 adet yeni retilmi fkra, gruptakilerin kim olduuyla ilgili tantc bir yaz, 1 adet yap boz Verilecek Malzeme: 1 adet uhu, 1 A4 kat, 1 kalem.
bir ekilde kullanlabilmesine salamak iin katlmclarda beceri gelitirilmesini salamak. Uygulan: Eitim katlmclar iki gruba ayrlr. Bir grup proje koordinasyonu, izleme ynteminin uygulanabilirliine dair deneyim ve bilgi aktarm, proje ekibinin proje gnlllerinin yannda olduuna dair gvence aktarm ve ilgili aralarn gelitirilmesi iin bir oturuma girer. Dier grup projenin internet sitesi, blog, mail grubu, facebook gibi iletiim ve sosyal medya aralarn kullanabilmesine dair bilgi aktarm ve uygulama almak iin dier oturuma girer. 1 saatin sonunda gruplar oturum deitirir. 2 saatlik paralel oturum sonunda eitim sona erdirilir.
OTURUM: Proje Eitimi Sonras

Programda Yer Ald Gn/Oturum: 4. Gn 3. Oturum Sre: 90 Dakika Ama: Katlmclarn bulunduklar rgtlenmelere dndklerinde, projenin rgtlenme, izleme, raporlama, koordinasyon ve iletiim almas ihtiyalarn, eitim sresince edindikleri, bilgi ve beceri ile uygulayabilmelerini salamak iin, proje ekibi ile proje gnllleri arasnda etkin ibirlii ortam ve gven ortam oluturmak. Hedef: Katlmclarn rgtlenmelerine geri dndklerinde eitim ieriini etkin bir ekilde aktarabilmelerini salamak iin ellerine ara vermek. zleme yntemini yerellerinde uygulayabilmeleri iin gerekli olan ofis desteine dair gvence vermek ve ibirlii srecine dair planlama yapmak. Proje takviminin iletilmesine dair ve koordinasyonuna dair iletiim aralarn birlikte oluturmak. nternet sitesi, blog, mail grubu gibi aralarn etkin ve verimli
ADRESE BYTE ETMNN KAVRAMSAL EREVESNE DAR BAZI NEML NOTLAR

Volkan Akku, Proje Uzman 1-Yurttalk Kavram Tartmas
Yurttalk kavram ierisinde tartmal olan yarglarn zerine bir sre konuularak literatrde vatandalkyurttalk kavramlar arasndaki ayrm ve teorik tartmalar zerine bir beyin frtnas yapld. Tartmalardan yorumlar ise yle: Vatandalk blgesel, yurttalk daha yerel bir kavram Yurttalk sol, vatandalk sa sylemde kullanlyor.
226
Vergi ve askerlik gibi konular yurttalkla, devletten beklentiler ise vatandalkla ilgili. Yurtta olmayanlarn hak talep etmeleri meru olur mu? Mltecilere olanaklarn salanmamas gayet normal. Devlet alanlara olanak salar, dierleri retime katkda bulunmak durumundalar ama mlteciler retmeden talep ediyorlar. Mlteciler lkeye gizli ve yasad yollardan geliyorlar, bu yzden bir deneme sresi olmas ve baz hizmetlerin sunulmamas gayet normal. Yurttalk anlamas herhangi baka bir grubu tekiletirmek zerine yaplan bir anlama deildir. Gzlem Notu: Tartlmayan ve itiraz gelmeyen belirgin rneklerden en dikkat ekeni, yurttalk kavramnn birlik, birleme, birliktelik referanslar tadyd. Dayanma tartmalar sosyal dayanma mekanizmalar zerine deil yardmlama zerine yaplyor. Haklar devlet tarafndan verilir. Devlet var olan haklarla ilgili olarak hizmetleri deil, haklar verir. Oturum sonunda T. Marshall ve yurttalk tartmasnn genel erevesi izildi. Sivil, sosyal ve siyasi haklar (kuak haklar) snflandrmas yapld.
neri ve Notlar: Oturumun ikinci ksmnda tartmal kavramlar ksm ksa olduu iin, vatann blnmezlii, milliyetilik, Trk Ulusu gibi oka itiraz alan baz konular tartlmadan geildi. Katlmclar, genel olarak, sistem ve devletin u anda neler yapt konusunu tartmamak eiliminde olduu iin sistemin kendisi, devlet-sosyal haklarhizmetler tartmas eksik kald. Bunun yannda baz enformatik yanllar da sz konusuydu. Trkiyede mlteciler iin bir deneme sresi olduu ve mltecilerin vatanmza illegal yollardan ve kaak olarak geldikleri ile ilgili bir alg var. Trkiye Cumhuriyeti Devletinin kadnlara seme ve seilme hakk veren ilk devlet olduu bilgisi ayrca dikkat ekicidir.
2-Dezavantajl Gruplar Var Oturumu (Babil Kulesi)
Tartmalardan yorumlar ise yle: Temsiliyet ve oy vermekle alakal tartmann asl zemini, apartman simlasyonunda srekli olarak tartlan konu aidat deyenin oy verme hakk olaca konusuydu. Yani simlasyondaki apartmanda yaama durumu katlm iin yeterli koul deil, aslnda elde bulunan kaynaa katkda bulunup bulunmad asl koul. Hemen tm katlmclarn az (su) tkettiini iddia ettii oturum boyunca baz taleplerin resmi olarak imkansz, bazlarnn da sisteme aykr olduu sav, talep
227
Ekler
edenlerin tartmadan ekilmesi iin yeterli oldu. Genel olarak gereksinim ortak olsa da, herkes gereksinimlerini kendi imkanlaryla salamal fikri tartmalar tatlya balamaya yeterli oldu. Karara varmak iin oy okluu her durumda yeterli sonu olarak grld. Simlasyonda sendikal olan retmenlerin kapcnn haklarn verelim sav dikkat ekiciydi. Dier yandan sigorta alann hakkyd. Simlasyondaki -ynetici hariher katlmc ben ynetsem daha iyi ynetirim yargsna sahipti.
zmlemeye Dair Notlar
Her haneden 1 oy alacaksak dorudan demokrasiye ne oldu? Peki ya ev sahipleri oy vermeyecek mi? Ya 9 dairesi olan ev sahibine ka oy hakk vermeliyiz? Oturum sonundaki veri girdisi Kymlicka ve Normann yurttalk tartmas zerine yapld.
3-Politika Nedir? [Eitim Gn Akam almas] Oturumundan katlmclarn Sunumlardan nemli Olanlar.
Af rgt almasndan: Mlteci tanmyla ilgili genel sknt, bu sunumda yntemin konuulmasn bir miktar engelledi. ERG almas: Genel olarak katlmclardan gelen sorular, sunumu yapan ekibin bilgisini snamaya ynelikti. Eitmen eitiminde atlyeler yaplyor gibi bir hava olutu. Kadn Hareketi almas: Dier btn sunumlarda da gzme arpan bir durum olarak yaplan almann neyi sorun olarak grd konusu bu sunumda da eksik kald. nsan Haklar Ktphanesi: Sunumu yapan grup olduka net bilgi verse de bu yntemin neye hizmet ettii konusu belirsizdi. Bilgiye eriimi kolaylatrmak konusu neredeyse hi almad. Sansre Sansr: Sunumu yapan grup hukukla daha ilgili olduu iin olabilir, konuyla ilgili belgelere ve anlamalara referans sadece bu sunumda verildi. Ancak,
nsanlarn kar peinde olmas (oyun alan, sigorta gibi) bencilliktir. Ltfen herkes kendi sorununun muhatabn bulsun. ok kiiyle karar almak zor, demokrasiyi gelitirmek gerek. Tavizsiz demokrasi olmaz. Sesini duyurabilen konuuyor, biz bu durumdan ikayetiyiz ama yle. Bakalarnn setii birisi tarafndan ynetilebiliyorum ama oy veremiyorum, yle mi? Birileri iin bir ey yapmak iyi ho da... herkesi de ayn anda mutlu edemeyiz ki! Tarafsz olan apolitiktir.
228
sunum boyunca yaplan i ya da yntem tercihinden ok, sunumu yapanlarn ve katlmclarn grleri konuuldu.Sadece o ksm m sansrleyelim yani? sorusu bence olduka ilginti. TCK 301: Bu sunum boyunca katlmclarn birbirlerine alan brakmadklarn dnyorum
4-Savunuculuk:
5-Aileler Yaryor: Kurumlar Nedir?
Katlmc Grubundan Notlar: Bana puan vermeyen sunucu dier gruba da vermezse adil olur. Genlik merkezleri kiisel geliim iin kurulmu kurumlardr. Kurumlarn bal olduu st kurumlar (bakanlk vs) yok mu, neden denetlemeyi biz yapyoruz?
Savunuculuk bal altnda konuulan baz rneklerin -silahlar denetleyin kampanyas gibi- neden seildii konusuna ok dikkat ekilemedi. Yine de belgeler ve szlemeleri referans olarak kullanmak ve savunuculuk faaliyetine zemin oluturmak konusunda konuulanlar etkili oldu.
229
Ekler
ADRESE BYTE PROJES ALIMA ZYARETLER RAPORU

(23-26 EYLL 2010)
Adrese Byte Projesi; Toplum Gnllleri Vakf, stanbul Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimi ve stanbul Bilgi niversitesi Sivil Toplum Kurulular Eitim ve Aratrma Birimi ortakl ile Avrupa Birlii Trkiye Delegasyonu ile National Endowment for Democracynin finansal destei ile uygulanmaktadr. Proje kapsamnda; Adana, Aksaray, Ankara, Erzurum, Hatay, stanbul, zmir, Kars, Kilis, Kocaeli, Konya, Malatya, Mula, Samsun ve Trabzon illerinde oluturulan yerel izleme gruplar, bulunduklar illerde genlere sunulan, sunulmas gereken hizmetlerin mevcudiyetini, ulalabilirliini, kalitesini ve verimliliini tespit etmeye ynelik bir sivil izleme almas yrtlmektedir. 2010 yl ierisinde izleme gruplar tarafndan, belediye genlik merkezleri, niversitelerin Avrupa Birlii Ofisleri, niversitelerin Salk, Kltr ve Spor Daire Bakanlklar, Kent Konseyi Genlik Meclisleri, Kredi ve Yurtlar Kurumuna bal renci yurtlarna toplam 90 izleme ziyareti yaplmtr. Proje, 2011 yl Nisan ayna kadar devam edecek, yaplan izleme almalar ktlarnn, genler tarafndan karar alclar ile paylald bir lobicilik aktivitesi ile proje dnemini sonlandrlacaktr.
Proje kapsamnda, 23-26 Eyll 2010 tarihlerinde, stanbulda, projenin yerel ekiplerinden temsilcilerin katlm ile bir alma ziyareti dzenlenmitir. alma ziyaretinin hedefi, yerel ekiplerin, Adrese Byte projesi kapsamnda yaptklar aratrma, sivil izleme ve savunuculuk faaliyetleri konusunda kapasitelerini artracaklar rnekler ile tanmalarn salamaktr. alma ziyaretleri kapsamnda u kurum ve kiiler ziyaret edilmitir: Uluslar aras Af rgt / Cennet zcmert Doa Dernei / Derya Engin Konda / Bekir Ardr Kamu Harcamalarn zleme Platformu / Nurhan Yentrk Kadnn nsan Haklar Yeni zmler Dernei / ehnaz Kymaz Baheci Trkiye nc Sektr Vakf / Baak Ersen Zeynep Meydanolu Eitim Reformu Giriimi / Batuhan Aydagl Ik Tzn Hale Akay Sosyal Deiim Dernei / Levent ensever ocuk almalar Birimi / Gzde Durmu alma ziyaretleri kapsamnda; randevu talebimize olumlu karlk veren, bizlere vakit ayran, deneyimleri ile projemize g katan tm kii ve kurumlara teekkr bir bor biliriz. Bu kitapk ile alma ziyaretlerinde yer alan kii ve kurumlarla yaplan grmelerden ksa notlar sizlerle paylalmaktadr.
230
Proje hakknda detayl bilgi iin: www.adresebuyutec.net
Uluslararas Af rgt TRKYE

http://www.amnesty.org.tr/ai/
alma Ziyaretleri kapsamnda, Uluslararas Af rgt 2010 Raporu: Kresel adalet boluu milyonlar istismara maruz brakyor raporunun temel alnd grmede; Af rgtnn kuruluundan balayan ve Trkiye ofisinin kuruluundan bu gne kadar geen sre anlatld. Af rgtnn alma ekliyle alakal olarak, raporlama ve izleme srelerinde baka lkelerden uzmanlarn alyor olmas konusu, metot olarak Adrese Byte ekibine katkda bulundu. Dardan uzman altrmak-katlmc izleme metodu karlatrmas ve bilginin raporlama iin kullanm ekli, Adrese Byte ekibi iin yeni bir metot ve yaklamla tanma frsat oldu. Bilginin, izleme-raporlama-savunu srelerinde kullanmyla ilgili olarak Af rgtnn nesnellik ve aktivistlerin gvenliini gzetme yaklam, hem TOG hem de Adrese Byte ekibi iin yeni bir yaklam olarak gze arpyor. Af rgtnn savunu srelerinde resmi kurumlarla ilikisi kar durma yerine ibirlii yapma olduu iin, Adrese Byte ekibi konuyu tartmal buldu. Af rgt, kurumlarla pazarla girmek ya da kurumlara kar durmak yerine, bilgiyi
yorumsuz olarak ortaya koyup, stratejik olarak resmi kurumlarla ilikilerini germemeyi tercih ediyor. Bu durum, savunu srelerinde ilerleme kaydetmek konusunda Adrese Byte ekibine uzak bir tutum olarak grnd.
KONDA Aratrma ve Danmanlk

http://www.konda.com.tr/index.php?sf=7
Bekir Ardr ile yaplan grmede, toplumsal aratrmalarn nemi, yntemi ve ierikleri hakknda bilgi almak hedeflenmitir. Grmenin byk ksm, anlaml bir istatistiki bilgiye ulamak iin KONDAnn kulland rneklem metodunun paylalmasyla geti. Adrese Byte ekibi iin yeni olan bu rneklem metodu iinde, demografik durum, corafya, birbiriyle ilikili olma durumu, eitim seviyesi gibi llebilir ve gzlemlenebilir temellerin kullanlmas, izleme-aratrma metotlar arasndaki en net fark olarak ortaya kt. Aratrmaclarn metot olarak kullandklar tanml lek ve nitelikli bilgiye ulamak iin konuya hassas olmayan tarih aralnda aratrma yapmak katlmclar iin yeni ve ufuk aan bir fikir olarak ne kyor. Hem aratrma hem de izleme metotlarnda, elde edilecek verinin salkl yollardan elde edilmesi ve bu bilginin etkili kullanm, katlmclar tarafndan kritik nokta olarak ele alnd.
231
Ekler
Doa Dernei
http://www.dogadernegi.org/ana-sayfa. aspx
Kamu Harcamalarn zleme Platformu

http://www. kamuharcamalariniizlemeplatformu.org/ index.html
Doa Dernei ile yaplan grme savunuculuk ve kampanyaclk temelinde gereklemitir. Hasankeyf Yok Olmasn! kampanyasndaki deneyimlerin paylalmasnn hedeflendii grme; Doa Derneinin alma alannn tantlmas ve genel olarak yapt almalardan bahsedilmesi ile balad. ncelikle savunuculuk yrtlecek alan hakknda bilgi toplamak gerekliliinden bahsedildi. Bunun iin uzmanlarla yrtlen bir alma yapld belirtildi. almann hemen ardndan, tespit edilen sorunlu alanlarn nedenleri arasndan, nem seviyesi yksek olan 3 neden zerinde durulmaya baland paylald. Bu neden; baraj yapm, kt avlanma ve doal alanlarn tahribi olarak belirtildi. Bunun ardndan, sorunlara yol aan bu 3 temel nedenin ortadan kaldrlmasna ilikin almalar yrtlmeye baland paylald. Hasankeyf Kampanyas da bu nedenlerin ortadan kaldrlmas hedefiyle ortaya kyor. Katlmclar, savunuculuk yaplacak alan hakknda bilgi toplamak, sorunlar tespit edip nedenleri ortaya koymak ve savunuculuk faaliyeti yrtmek lemesi ile Adrese Byte arasndaki ba aka grebildiler.
Prof. Dr. Nurhan Yentrkle yaplan grmede kamu harcamalarnn izlenmesi sreci zerine deneyimler paylalmtr. Birok alanda sivil inisiyatiflerin devletin birok politikasn izlemeleri konusuyla giri yapld. Kamu Harcamalar devletin sosyal harcamalarna odaklanmtr. Bu harcamalarn eksikliklerini gstermek ve bu eksiklikler zerinden neri oluturmak anlamnda platform gayet nemli ve Trkiyede olmayan bir i yapmaktadr. Platformun kuruluundan nce bir eitim ve bir kamp gereklemitir. Bu etkinliklere gelen STKlar ile izlemenin yaplm olmas nemli grlmektedir. Bylelikle almann ktlarnn sahiplenilmesi daha da kolaylamtr. Platformun bundan sonraki srete ok daha fazla STKnn bir araya gelmesini salamas hedeflenmektedir. Basit ilkelerle bir araya gelmi paydalardan oluan, kamu harcamalarn izlemek ve ktlaryla savunuculuunu yrtmek ilerini yrten bir platform olmas hedeflenmektedir. Katlmclar kamunun genlik harcamalarnn izlenmesi ve yerel seviyede ve yaygn nasl
232
yapabilecei zerine tartma yrtmlerdir.
gsterici oldu ve heyecan verici olarak algland. Savunu ve lobi srelerinin uzun vadede dnlmesi ve yrtlmesi gerektii, konuulan konular arasnda nemli noktalardan birisi oldu. rgtn fon-kaynak politikas bamszl etkileyebilecek fon salayclarla almamaskonusu Adrese Byte ekibi iin yeni ve dikkat ekici bir bilgi oldu. Bu tartma, uluslar aras fon prosedrleri, Trkiyede kadn alanndaki fon salayclar, fon verenlerin projelere mdahale etme eilimleri gibi konularn almasna vesile oldu. Kamu kurumlarnn tam olarak yerine getirmedikleri grevleri konusunda, savunuculuk yapmann gereklilii zerine tartmalar yrtld.
Kadnn nsan Haklar - Yeni zmler Dernei Hakk

http://www.kadinininsanhaklari.org
Kurumla yaplan grmede Kadna Kar Her Trl Ayrmcln nlenmesi Szlemesi (CEDAW)nin glge rapor hazrlama sreci zerine fikir alverii yaplmas hedeflenmitir. Grme; dernein kurulu sreci ve genel olarak ileyiiyle balayp savunuculuk srelerinde durduu yerle devam etti. Grmede, Srdrlebilir hale getirilen, kadnn insan haklar eitim programnn izledii sre TOG sahadan gelen katlmclar iin olduka tandk ve faydal grld. rgtn kulland glge rapor metodunun ne olduu ve savunu srelerinde nasl kullanld tartld. rgtn kulland izleme yntemi ve izlenen vakalar hakknda bilgiye nereden ulald sorular tartmada uzun zaman ald. Bu tartmalar sonunda, yaplan lobi faaliyetlerinin uluslar aras muhataplar ve resmi kurumlarn glge raporlara verdii nem Adrese Byte ekibinde byk aknlk yaratt. Uluslar aras lobi faaliyetlerinde rgtn ibirlii yapt isimler, (milletvekilleri, bakanlar, yazarlar, entelekteller) Adrese Byte ekibi iin, yaratlan gndemin paylaldnda nereleri etkileyebilecei konusunda yol
Trkiye nc Sektr Vakf TSEV

http://www.tusev.org.tr/
TSEV ile yaplan grmede Sivil Toplum Endeksi Projesi ve Trkiyede Derneklerin rgtlenme zgrl nndeki Engeller aratrmalarnn sreleri ve yntemleri zerinde durulmutur. Tartmann balangc sivil toplum alanndaki 3.sektr sylemi zerine oldu. TSEVin almalarnda, ncelikle ihtiya analizi ve model izlemeler yapyor olmas savunu metodu olarak ilgi ekti.
233
Ekler
TSEVin dardan uzman altrmas ve internet zerinden anket almalar yapmas metot tartmalarnn temeli oldu. Bu erevede savunu faaliyetlerinde kullanlan verilerin sal konusu uzun tartmalara neden oldu. Metoda dair tartma, katlmc izleme-anket almas arasnda karlatrma yaplmasna vesile oldu.
Trkiyede Gvenlik Sektr: Sorular, Sorunlar, zmler raporunun ierii, hazrlan sreci ve yntemi zerinde durulmutur. Yazlan rapora temel olarak kullanlan mevzuata bakmak bu tartmada da ortak konulardan birisiydi. Hem Adrese Byte hem de savunma harcamalar raporu, kulland bilgiyi ncelikle mevzuat inceleyerek oluturmay tercih ediyor. TESEV raporunun en sorunlu taraflarndan bir tanesi verilere erimek konusunda yaanan zorluklar olarak gze arpyor. Adrese Byte iin bu durum geerli deil. Her iki alma iin nce mevzuata, daha sonra mevzuat zerinden tanml alma sistemine ve son olarak gerek ileyie bakmak ncelikli grnyor. almalarn ortak zorluklarndan birisi de kamu kurumlarndan alnacak bilgilere, bilgi edinme hakk zerinden deil yetkililerin keyfiyeti zerinden eriilmesi olarak gze arpt.
Eitim Reformu Giriimi

http://www.erg.sabanciuniv.edu/
ERG ile yaplan grmede eitim alannda yaplan lobicilik ve savunuculuk faaliyetleri ile yntemlerin paylalmas hedeflenmitir. Bu kurumdaki tartma ortak gndem zerinden- daha ok eitimin ierii ve savunuculuk faaliyetinin metodu zerine ilerledi. ERG konuyu yapsal, sre ve sonu odakl olarak inceleyerek, mevzuata ve ileyie etki etmeyi amalayan iler yapmakta. Bu bak as zellikle de mevzuata etki etmek- Adrese Byte ile ayn dzleme olduu iin ilgi ekti. Savunu faaliyetinde kullanlacak veri iin uygun metodu bulma tartmas olduka verimli geti.
Sosyal Deiim Dernei

http://www.sosyaldegisim.org/
Hale Akay ile Grme

http://www.tesev.org.tr/UD_OBJS/PDF/ DEMP/guvenlik%20siyasa%201.pdf
Dernekle yaplan grmede, Ulusal Basnda Nefret sular: 10 yl 10 rnek almasndaki deneyimlerinin paylalmas hedeflenmitir. Kurumun genel olarak nefret sularyla ilgili bir mevzuat oluturma amacnn olmas nefret suu ve nefret sylemi
Hale Akay ile yaplan grmede, yazar olduu ve TESEV tarafndan yaynlanan
234
kavramlarn tartmaya at. Uzun sren bu tartma ve soru-cevap sreci nsan Haklar Gndemi Derneinin yaynlad Trkiyede Nefret Sular Kitapna kadar ilerledi. Adrese Byte ve nefret sular izlemesi ilerinin her ikisi de ileyie dair yorum yapmay ve ileyie etki etmeyi amalyor; ancak, medya izleme ve katlmc izleme metotlar bilgiye eriim konusunda baka yollar kullanmaktan geiyor. Nefret sular ve nefret sylemi konusunda Trkiyede az sayda kurumun almas, akademik almalarn azl ve uluslar aras bir an olmay, nefret sylemi ve nefret sularna kar yaplan savunuculuun nndeki en nemli engeller olarak ortaya kyor.
ocuklarla almak konusunda OAnn en ok nem verdii ocuk katlm kavramyla Adrese Byte metodunun katlm odakl olmas arasnda bir balant kuruldu. Savunuculuk arac olarak kullanlan radyo program, kutu oyunu Sz Kn gibi aralar, Adrese Byte ekibi iin ileriki dnemde savunuculuk ile ilgili aralar tasarlamak konusunda heyecan yaratt.
ADRESE BYTE PROJES UYGULAYICI KURUMLAR

Toplum Gnllleri Vakf, 2002 ylndan beri, Trkiyedeki niversite rencilerinin toplumsal katlmn arttrmak amacyla, yine genler tarafndan kurulan, 94 Toplum Gnlls rgtlenmenin uygulad birok faaliyeti destekliyor. Vakfla ilgili ayrntl bilgiye www.tog.org.tr adresinden ulaabilirsiniz. Genlik almalar Birimi, 2006 ylndan beri stanbul Bilgi niversitesi bnyesinde Trkiyede genlik politikalarnn oluturulmasna katk salamak amacyla eitli faaliyetler yrtyor. Birimle ilgili daha ayrntl bilgi iin http://genclik.bilgi.edu.tr/ adresine bakabilirsiniz. STK Eitim ve Aratrma Birimi, hak temelli alan STKlarn glendirilmesine ynelik faaliyetlerini 2003 ylndan beri stanbul Bilgi niversitesi bnyesinde srdryor. Birimle ilgili daha ayrntl bilgiye http://stk.bilgi.edu.tr adresinden ulaabilirsiniz.
stanbul Bilgi niversitesi ocuk almalar Birimi OA

http://cocukcalismalari.bilgi.edu.tr/
Kurum ile yaplan grmede, zellikle ocuk haklar alannda yaplan savunuculuk faaliyetleri ve yntemleri konusunda bilgi almak hedeflenmitir. Grmede, Birimin yapt almalarn 4 ana bal eitim, aratrma, savunu ve glendirme- zerine konuuldu. Bu balklar altnda birimin yrtt almalar kapsamnda, bilgiye ulama yntemi olarak aratrma ve medya izlemesinin nasl kullanld gibi konular tartmaya ald.
235
Ekler
ADRESE BYTE PROJES LOB MARATONU RAPORU

(28 ubat-3 Mart 2011) Lobi Maratonu
Adrese Byte projesi kapsamnda Ankarada gerekletirilen Lobi Maratonuna, Trkiyenin 16 ilinden 31 proje gnlls katlm salad. Drt gn boyunca devam eden etkinlik kapsamnda genlere hizmet veren ve katlm mekanizmas grevi gren bir dizi zel-tzel kiiler ve zel-kamu kurumu ziyaret edildi. Grmelerin ierii, er aylk iki periyot olarak, toplamda 6 aylk bir srede genlere hizmet ve temsiliyet salayan be kamu kurumunun izlenmesi, gzlem verilerinin raporlanmas ve ilgili uzmanlarn verileri analiz etmesiyle ortaya kan durum ve nerilerden olutu. Lobi Maratonunun hedef kitlesi; amalar dorultusunda kapasitelerinin arttrlmas hedeflenen ve proje ekiplerinde yer alan gen gnlller, bir a kapsamnda olas ibirlii srecine dahil olabilecek Sivil Toplum Kurulular, genlik alannda var olan ihtiyalar karlamak ve sorunlar zmek iin icra yetkisi olan kamu kurumlar ve karar alclardr. 6 Ay boyunca izlenilen kurumlar aadaki gibidir:
AB D likiler Ofisleri Genlik Meclisleri niversitelerin SKS-Medikolar, Kredi ve Yurtlar Kurumuna bal Devlet Yurtlar GSGM-Genlik Hizmetleri Dairesi Bakanlna bal Genlik Merkezleri Sonu ve nerilerin paylalmas iin ziyaret ettiimiz kurumlar ise aadaki gibidir: Avrupa Birlii Trkiye Delegasyonu Cumhuriyet Halk Partisi71 Devlet Planlama Tekilat Gelir Dalm ve Sosyal erme Dairesi Genlik Hizmetleri Dairesi Bakanl Genlikten Sorumlu Devlet Bakan Danmanl ileri Bakanl Mahalli dareler Genel Mdrl Kredi ve Yurtlar Kurumu Genel Mdrl Salk Emekileri Sendikas72 TBMM Genlik Komisyonu ve YASA-DER.
71 Trkiye Byk Millet Meclisinde sandalyesi olan tm siyasi parti genlik kollarna grme talebi iletilmi olmasna ramen tm partilerden randevu onay alma ansmz olmad. 72 Ayn ekilde grme talebi ilettiimiz her odalar birlii, sendika ve sivil toplum kuruluundan da randevu onay alma ansmz olmad.
236
Ulusal Ajans Bakanl Ulusal renci Konseyi Bakanl Grmeler ncesinde Adrese Byte Projesinin Final Toplantsna katlarak lobi faaliyeti iin hazrlklara balayan, 16 ilden proje ekibi temsilcisi, izlenilen kurumlarla ilgili aralarnda i blm yaparak lobi etkinlii tarihine kadar ilgili kurumlar hakknda veriler toplayp, ilgili kurumlarn gzlem verilerinden oluan uzman makalelerinin oluturulmasna destek saladlar. Lobi Maratonu etkinliinin ierik ve teknik hazrlk aamas proje ekibi ve proje gnllleriyle birlikte yrtld. Lobi Maratonu etkinliinin hedefleri ise aadaki gibidir: Kamu kurumlar ve karar alclarla bilgi ve deneyim temelli bir diyalog sreci oluturmak. Genlik alannn deeri, nemi ve ihtiyalar hakknda kamu kurumlarnn ve karar alclarnn bak alarnda yapc bir imaj yaratmak. Genlerin karar alma srelerine katlmn salamak. Genlik politikalarnn var olan durumu ve olas gelecei hakknda karar alma srelerine katk salamak iin karar alclarla diyalog ve tartma ortam oluturmak. Kamu kurumlarna ve karar alclara genlik politikalar hakknda gelecek eylem plan sunmak. Kamu kurumlar ve karar alclar ile projenin uygulayclar arasnda kurumsal iliki kurmak.
KURUM ZYARET ERKLER 1. Avrupa Birlii Trkiye Delegasyonu

Web: http://www.avrupa.info.tr Grlen Kiiler:
Erwan Marteil, Mstear, Blm Bakan, Kurumsal Geliim ve Sivil Toplum Selda Paydak, Basn ve Enformasyon Yneticisi (AB Bilgi Merkezleri ve AB Bilgi A.) Eser Canaliolu, Sektr Yneticisi, Sivil Toplum ve Demokratikleme Lise Pate-Ylmazer, Sektr Yneticisi, Sivil Toplum ve Demokratikleme Domenica Bumma, Sektr Yneticisi, Sivil Toplum ve Demokratikleme Avrupa Birlii Trkiye Delegasyonu, Adrese Byte Projesinin finansal destekisidir. Trkiye Cumhuriyeti Devleti karar organlaryla sklkla projenin de kapsamna giren konularla ilgili grmeler yapmaktadrlar. Bu kuruma gitme amacmz; projenin bundan sonraki srekliliini salamaya ilikin projenin ieriini ve ktlarn paylamak ve ifade edeceimiz sonu/durum/sorun ve nerilerin, kamu kurumlarnn ilgili birimleri iin, delegasyon araclyla bilinirliini salamak. Bu erevede ilgili kamu kurumlaryla ilgili elde ettiimiz verilerin sonu ve nerilerini delegasyon yetkilileriyle paylatk.
237
Ekler
Sonucunda projenin srdrlebilir olmasn istediklerini syleyen delegasyon yetkilileri, projenin yrtld illerdeki arkadalar ziyaret etmek istediklerini belirttiler. Gerekletirdiimiz sunum sonrasnda yapm olduumuz almann derinletirilmesini istemekteler. Bundan sonraki srete proje rgtlenmeleri ile iletiimde kalma niyetlerini ifade ettiler. Delegasyon yetkilileri de yrttkleri almalar hakknda bilgi verdiler. Buna gre AB Bilgi merkezleri ile her ilde kurmak istedikleri network iin grmeye katlan gnlllerden ve Toplum Gnllleri Vakfndan destek istediler. Bu konuda ibirlii yapabileceklerini belirttiler. Bunun yan sra delegasyonun genler iin dzenledii bir dizi etkinlie katlmn yolu toplum gnlls genler iin ald. Delegasyon, ilgili etkinlikler iin bizlere gerekli bilgilendirmeyi yapacan ifade etti. Proje ekiplerinin iletiim bilgileri, delegasyonun genlik ile ilgili birimleri tarafndan kullanlmas ve ibirlii taleplerinin bu iletiim bilgileri yoluyla ekiplere iletilmesi iin delegasyona iletildi.
ve demokratik bir tartma ortamnn yaratlmasn salayan muhalefet unsurlarndan biri. Son dnemde yeni bir yaplanmaya giden parti, parti organlarnn yeniden yaplandrlmasna ilikin yrttkleri almalar kapsamnda genlik kollarnn yaplanmasn da gndeme alm durumda. Hedefimiz; TBMMde genlik alanna ilikin alnacak kararlarn etkilenmesi ve genlik politikalar tartmalar iin demokratik bir srecin iletilmesini garanti altna almaya almak. Ayn zamanda, partinin yeniden yaplanmas srecinde genlik kollarnn yaptmz izleme almalar srecinde elde ettiimiz veriler nda dzenlenebilmesini salamak. Grme genel olarak olumlu geti. Partinin yaklaan seim srecine hazrl kapsamnda, projeye ve gen arkadalara ynelimleri ilgi ve merak doluydu. Bu kapsamda, seim srecinde ifade edecekleri vaat ve nerileri tek elden duyma ve zerine fikir beyan etme frsat yakaladk. 113 Akademisyen ile birlikte genlik politikalar zerine almalar yrttklerini kurumsal olarak bu srece katlabileceimizi ifade ettiler. ktidarlar dneminde niversitelerin yeniden evrensel artlara gre dzenleneceini, bu aamada genlerin deneyimlerinin nemli olduunu ifade ettiler. nmzdeki yasama dneminde kurulmas beklenen Genlik Ajans ile uzun vadeli genlik politikalar gelitirilebileceini ifade ettiler.
2. Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)

Web: http://www.chp.org.tr/ Grlen Kii:
Kerem Yldrm, AR-GE sorumlusu Cumhuriyet Halk Partisi, mecliste sandalyesi olan ana muhalefet partisi. Hkmetin politikalarnn snanmas
238
Elde ettiimiz verileri ve talepleri sralayp proje ve almalarmz hakknda bilgilendirme yaptk. Bundan sonraki srete, iktidar olsun veya olmasn, kurumsal ilikilerin srdrlmesi ve danmanlmzn gerekli olduu zerine ortaklatk.
kamu kurumlarnn bte, vizyon ve politikalarna etki etmekti. Bu balamda, ilgili uzmanlarla yapacamz grmeler ve srdreceimiz ilikiler, devlet organlarnn temel karar alma mekanizmalarndan biri olan DPT ile payda bir sre gelitirmemizi salayacakt. Grmeler sresince uzmanlar gen dostu bir tavr sergilediler. Aktarlan tm bilgileri dikkatle dinleyip kendilerinin baka alma alanlaryla ilikilendirmeye altlar. Bu adan merakl, yapc ve sorgulayc bir pozisyona sahiptiler. Genel olarak, kamu kurumlarnn, zel olarak da zerk kamu kurumlarnn zihniyetinin yeniden yaplandrlmasna ilikin bir dizi hedeflerinin olduunu ifade ettiler. Bu hedefleri dorultusunda yapacaklar almalar iin nerilerimizi ifade ettik. Devlet Planlama Tekilat kamu kurumlarnn btesini oluturuyor olmasna ramen bu btelerin nasl kullanlacana karamyor. Genlik Meclisleri ve Genlik Merkezleri hakknda tespit ettiklerimiz zerine bolca yorum yaparak bu iki kurum hakknda ilgili olduklarn ifade ettiler. Genlik Merkezlerinden atl olanlarn ehir merkezlerine ekilmesi ve genlik ile ilgili kamu kurumlarnn btelerinin arttrlmas yerine, daha verimli nasl kullanlabileceine dair gr birliine varmaya altk.
3. Devlet Planlama Tekilat; Gelir Dalm ve Sosyal erme Dairesi

Web: http://www.dpt.gov.tr Grlen Kiiler:
Yusuf Yksel, DPT; Gelir Dalm ve Sosyal erme Dairesi Bakan Grme beklenilenden olumlu geti. Grme boyunca tm gen arkadalarmz sz alp proje kapsamnda toplanan veriler ve kiisel fikirleri nda kendilerini ifade edebildiler. Grmeye Devlet Planlama tekilatndan bir dizi uzman daha katld. Grme boyunca ifade ettiklerimiz zerinden ok fazla not aldlar. Bu balamda bizi ilgi ile dinlediler ve sorular sordular. Devlet Planlama Tekilat; Trkiye Cumhuriyeti Devletinin bata btesi olmak zere, devletin temel kurumlarnn stratejik belgelerini hazrlayan, genel politikalarn ellerinde var olan bilgiler nda belirleyen ve Trkiye Byk Millet Meclisine konu ile ilgili bakanlklarn sunduu yasa metinlerinin vizyonel arka plann tasarlayan, stratejik nemde bir kurum. Ayn zamanda kamunun gelecek faaliyetleri iin aratrmalar hazrlayan ve verileri toplayan bir kurum. Hedefimiz, kurumun bu hazrlk srelerinde zellikle genlik ile ilgili
239
Ekler
4. Genlik Hizmetleri Dairesi Bakanl

Web: http://www.ghdb.gov.tr/ Grlen Kiiler:
5. Genlikten Sorumlu Devlet Bakan Danman

Grlen Kii:
Adnan GL, Genlik Hizmetleri Dairesi Bakan Abdurrahman KARABUDAK, Genlik Merkezleri ube Bakan Genlik Hizmetleri Dairesi Bakanl Trkiye Cumhuriyeti Devletinin genlik alannda faaliyet gsteren en byk kurumu. zlediimiz kamu kurumlarnn iinde var olan Genlik Merkezleri de Trkiye apnda 131 yerde faaliyet gsterdikleri iin ilk bakta en yaygn hizmet a olarak karmza kyor. Genlik Merkezlerinin koordinasyonu Genlik Hizmetleri Dairesi Bakanl tarafndan yrtlyor. Bu balamda, bu kuruma yaptmz ziyaret, devletin genlere en yaygn hizmeti salayan kurumu olarak, bu yaygn hizmetlerin, kendilerine ynelteceimiz neriler ve talepler zerinden yeniden dzenlenebilmesiyle ilgiliydi. Kurum ii yaplanmada nitelikli ve genlik almas yrtebilecek insan kaynaklar ile ilgili eksiklerinin olduunu belirttiler. yelik ve etkinlikler iin cret talep edildii tespitine karlk, bu konuda bir genelge yaynladklarn ve hizmetlerden cretsiz yararlanlmas gerektiini vurguladlar. Ayrlrken, iletiim yollarn ak tutacamz konusunda hemfikir olduk.
Ali YENER, Genlikten Sorumlu Devlet Bakan Danman Genlikten sorumlu Devlet Bakanl, Trkiyede, genlik alannda yasa hazrlama ve yrtme yetkisi olan tek kurum. Bu anlamda, yaptmz almalar sonucunda tespit ettiimiz ihtiya alanlar ve sorunlarn ilk elden muhatab kamu kurumu. Ali Yener, Genlikten Sorumlu Devlet Bakan olan Faruk Nafiz zakn danman. Genlik alannda, yeniden yaplanma sreci ierisinde yasa tasars olarak hazrlanan Genlik Ajans kurumu, Ali Yener bata olmak zere, bakanln uzmanlarnca eitli STKlarn da katmyla oluturulmutur. Bu sre zarfnda, proje kapsamnda elde edilen verileri srekli olarak Ali Yener nezdinde bakanlk ile paylatk. Sre giden olumlu ilikilerimizin bir dura olarak Lobi Maratonu etkinliini gerekletirdik. Grme, daha ok yol gsterici pozisyonunda ve brokrasinin daha iyi tannmasna ynelikti. Grme boyunca ilgili ve meraklyd. Srekli notlar alp detayl sorularla tartmay zenginletirdi. Babakanlk letiim Merkezinin (BMER) iyi ileyen bir mekanizma olduunu ve bu mekanizmann kullanlmasnn nemli olduunu ifade etti.
240
6. ileri Bakanl Mahalli dareler Genel Mdrl

Web: http://www.mahalli-idareler.gov.tr Grlen Kiiler:
ekiplerinden destek istediler. zetle, Toplum Gnllleri Vakf ile bir ibirlii sreci balatma niyetlerini aka ifade ettiler. Toplantda olan UNDP temsilcisi, Toplum Gnllleri Vakf ile grmek istediini ve bizimle Yerel Gndem 21 erevesinde ortak bir proje yrtebileceklerini ifade etti. Mart ay sonunda Kent Konseyleri toplantsnn Kocaelide yaplacan ve bu toplantda Adrese Byte Projesinin ktlarnn sunumla paylalmasn istedi.
Murat ZORLUOLU, Mahalli dareler Mlki Amiri Dr. M. lker HAKTANKAMAZ, Mahalli dareler Genel Mdrl ube Mdr Leyla en, Uzman Ed Cornies, UNDP Temsilcisi lge UURLU, Uzman Sinan ZDEN, Uzman Sezin SKENT, Uzman Asl AHN, Uzman Toplant 8 kii ile gerekleti. Uzmanlar bizi scak karladlar ve sunumdan nce kurumlarnn ileyiinden ve yapsndan bahsettiler. Genlik Meclislerinin de iinde olduu Kent Konseyi yaplanmasna ilikin almalarnn devam ettiini; bizim kendilerine ilettiimiz eksikleri dikkate alarak baz temel eksikliklerin farknda olduklarn ilettiler. Bakanln projeyi desteklediini ve almalarnn devam edeceini ifade ettiler. Yaplan izlemelerin detayl raporunu, kendi yaptklar almada da kullanmak istediklerini sylediler. Ayrca Genlik Meclisleri ile ilgili, il baznda detayl bir raporun paylalmasnn kendileri asndan gzel olacan ifade ettiler. 26 ilde yaptklar bir almay Mart aynda yaynlayacaklarn ve bulgularmz bu rapor ierisinde deerlendirmek istediklerini belirttiler. Bunun yannda, 26 ilde Kent Konseyleri ile ilgili yapacaklar bu almada proje
7. Kredi ve Yurtlar Kurumu Genel Mdrl

Web: http://www.kyk.gov.tr Grlen Kiiler:
Mustafa ZGL, Kredi ve Yurtlar Kurumu Genel Mdr Yardmcs Kredi ve Yurtlar Kurumu, Trkiyede niversite rencilerine barnma hizmeti salayan tek kamu kurumudur. Proje kapsamnda, genlerin KYK yurtlar ile ilgili gzlem verileri ve taleplerini kurumun Genel Mdr Yardmcs Mustafa zgle ilettik. Kredi ve Yurtlar Kurumu, barnma hizmeti konusunda var olan ihtiyalarn ve sorunlarn iletilecei en st organlardan biri. Grmenin gidiat genel mdr yardmcsnn yrtlen faaliyetlerle ilgili bize toplantnn sonuna kadar bilgi vermesiyle geti. Bu aamada sorunlarn genel merkezden kaynakl olmadn belirtti. Yereldeki yurtlarda sorun olduunu
241
Ekler
ve bu konuda alma yaptklarn syledi. Kurumlardaki alanlarn genletirilmeye alldn, gen dostu olacan ve bu ynde alanlara eitim verdiklerini ifade etti. Yeni yurtlar yapldn ve bu yurtlarn lks olduunu syledi. Yatak kapasitelerinin ve yurt kampslerindeki hizmetlerin kalitesinin ykseltilmesiyle ilgili almalarn youn olarak devam ettiini ifade etti. Taleplerimizin bir ksm iin Kredi ve Yurtlar Kurumu Genel Mdr ile iletiime gememiz gerektii ifade edildi.
tasarlanabileceine dair veriler topladk ve bu verilerin kamuoyunda ses getirebilmesi iin verilerin yaygnlamasn salayacak Salk Emekileri Sendikasn ziyaret ettik. Grmenin genel olarak taraflara ok bir ey katmadn belirtmeliyiz; nk elde ettiimiz verilerin sendika tarafndan uzun sredir bilindii ifade edildi. Bunun yannda, sendika ynetimi, niversitelerde yaanan bu sorunlara ilikin birlikte hareket edebileceimizi belirtti.
8. Salk Emekileri Sendikas

Web: http://www.ses.org.tr/ Grlen Kii:
9. TBMM Genlik Komisyonu ve YASA-DER.

Web: http://www.tbmm.gov.tr/develop/ owa/komisyonlar_sd.komisyon_bilgi?p_ kom_kod=16, http://www.yasader.org Grlen Kiiler:
Bedriye Yorgun, Salk Emekileri Sendikas Ynetim Kurulu Bakan Salk Emekileri Sendikas, Trkiyede salk sektrnde alanlarn, alma koullarnn belirli kriterlere gre dzenlenmesinde kamuyla pazarlk yrten, alan haklarnn gzetilmesi srecini koordine eden sendika rgtlerinden biri. Proje kapsamnda izlediimiz kurumlardan biri olan niversitelere bal MEDKO salk birimleri, niversite rencilerine, bal bulunduklar niversite bnyesinde salk hizmeti salamaktadr. Son dnemde, yeniden yaplandrlan salk sigortas sistemi kapsamnda, rencilerin niversitelerdeki tek salk birimi olan bu kurumlar kapatlma aamasnda. zlemeler srasnda bu kurumlarn hizmet kalitesinin ve fiziki koullarnn bir btn olarak nasl yeniden
Muaz Ayhan IIK, TBMM Ktphane ve Dokmantasyon Habip KOCAMAN, Kanunlar ve Kararlar Mdr rfan NEZROLU, Yasama Dairesi Genel Sekreter Yardmcs Yasama Dernei, TBMM etkinliklerinin effafl ve yasama srelerinin bilinirliini arttrmaya ilikin almalar yrten ve TBMM brokratlarndan oluan bir Sivil Toplum Kuruluu. Toplum Gnllleri Vakf olarak YASA-DER ile zaman zaman genlik alan ile ilikili almalar yrtmekteyiz. Ayn zamanda, yasama srecinde danmanlk hizmeti salayan TBMM Milli Eitim, Kltr, Genlik ve Spor Komisyonu, yasama srelerinde
242
ieriin ve metnin oluturulmasna uzman katks salamaktadr. Grme gayet olumlu ve verimli geti. zleme yaplan kurumlarda yaanan sorunlara ynelik soru nergesi hazrlamamz ve bu soru nergelerini meclis gndemine tayacaklarn sylediler. Bu kapsamda toplum gnllleri sahasna bir dizi soru nergesi oluturma ve yasama sreleriyle ilgili bilgilendirme konulu atlyeler dzenleyebileceklerini bildirdiler. htiyalarn keskin, sorunlarn da youn olduu genlere hizmet veren kamu kurumlar iin Meclis Aratrma Komisyonunun devreye geirileceini ve denetiminin yaplabileceini sylediler. zlenilen kurumlarn ynetmelikleri hakknda Toplum Gnllleri Vakf ile birlikte alma yapabileceklerini sylediler. Yrtlecek almalarmzn meclise tanmas gerektiini ve bu konunun takipisi olmamz gerektiini ifade ettiler. Ayrca, bu konuda bize yardmc olacaklarn da eklediler. Bu balamda, ortak bir hareket alan tanmlama niyetlerini ifade etmi oldular. Bunun dnda, TBMM etkinliklerinden biri olan Kadn Erkek Frsat Komisyonunun almalarndan bahsettiler.
10. Ulusal Ajans Bakanl

Web: http://www.ua.gov.tr/ Grlen Kiiler:
Sefa YAH, Ulusal Ajans Bakan lyas LGR, ERASMUS Program Koordinatr Melih ALIKOLU, Halkla likiler ve letiim Koordinatr Ulusal Ajans (Avrupa Birlii Eitim ve Genlik Programlar Merkezi Bakanl), Genlik Program ve Hayat Boyu renme Program olmak zere iki ana program kapsamnda koordinasyon, ierik ve finansal destek salama almalar yrtyor. zlediimiz kurumlardan biri olan, niversitelerin Avrupa Birlii ve D likiler Ofisleri Genlik Program kapsamnda genlere niversitelerde hizmet veren bir kurum. Ulusal Ajans, bu kurumlara ierik destei salyor. Bu kurumlar da genlerin, genlik programlarndan yararlanabilmesi iin koordinatr kurum olarak hizmeti veriyor. Biz de bu balamda Ulusal Ajans bu kurum hakknda konumak zere ziyaret ettik. Grme genel olarak olumlu geti. niversitelerde devaml toplant yapldn ve Adrese Byte ktlarn bu toplantda dile getireceklerini ifade ettiler. AB Ofislerinin bilinirlii konusunda yaanan sorunlar gidereceklerini sylediler. Erasmus rencilerinin vize sorunlarn gidermek iin kamuoyu oluturmamz
243
Ekler
istendi. Bunun iin, niversite rektrlerinden, vize sorununun yaand lkelerin konsolosluklarna dileke gndermelerini talep etmemizi istediler. niversitelerde var olan AB Ofisleri alanlarnn sadece Erasmus Program hakknda bilgili olduklarn, proje ierii gelitirme ve teknik destek salama konusunda bilgi ve becerilerinin az olduunu ifade ettiler. Bu balamda, yerellerde bu eksiklii giderecek eitimler verilebileceini, toplum gnlls genlerin bu eitimlerin ieriini ulusal ajansn eitimlerinden edinebileceini sylediler. Sosyal medyada, Toplum Gnllleri Vakfnn, Ulusal Ajansn tantmn yapabileceini ifade ettiler. Erasmus Program seim srelerinde adaletsizlik veya effaf olmayan uygulamalar olduunu dnyorsak bunu Ulusal Ajansa bildirebileceklerini ifade ettiler. Durumu denetlemek zere ilgili birime mfetti yollayabileceklerini sylediler. AB ofisleri ile ilgili olarak yaanan sorunlar devam ederse Ulusal Ajansa bildirmemizi ve bu konuda almalar yapacaklarn sylediler.
mekanizmalarna katlmn salayan bir baka mekanizma. Son dnemde, iktidar partisinin bu mekanizmann Trkiyedeki rencilerin yasal ve demokratik tek kuruluu olduunu beyan etmesi, niversite alannda yaanan sorunlarn zm yollarnn da bu mekanizmadan geeceini dolayl yollardan ima etti. Grme, genellikle renci Konseyi zerinden devam etti. renci Konseyi temsilcilerinin seim srelerinin effaf olmadn sylediimizde, nerilere ak olduklarn belirttiler. Bu kapsamda, seim srecini kapsayan nerilerin birlikte oluturulabileceini belirttiler. renci kulplerinin btelerinin eit datlmamas konusunda bir alma yapacaklarn sylediler. Adrese Byte Projesi kapsamnda izlenen her ildeki verilerin paylalmas istendi. Bu verilerin YK ile paylalaca ifade edildi. Bunun yannda, projelere destek olabileceklerini syleyerek, SKSler ile ilgili, birlikte bir ynetmelik hazrlama teklifi sundular. Bahar enliklerini artk renci kulplerinin organize edeceini belirterek, niversitelerde renci kulpleri zerinde birlikte alabileceimizi vurguladlar.
11. Ulusal renci Konseyi Bakanl

Web: http://www.tuok.org/ Grlen Kii:
Sinan KARTAL, Ulusal renci Konseyi Bakan Ulusal renci Konseyi; rencilerin, niversitelerin karar alma
244

Adrese Büyüteç Final Kitabı 2011

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Adrese Büyüteç Final Kitabı 2011

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Genlik Alan Sivil zleme Raporu

Adrese Byte Genlik Alan Sivil zleme Raporu

PROJE KOORDNASYON EKB

zlem olak Proje Asistan

Adrese Byte Genlik Alan Sivil zleme Raporu

zge Konuralp Proje Asistan

zlem Ezgin Toplum Gnllleri Vakf Genlik Aratrmalar Departman Yneticisi

PROJE UZMAN EKB

Evren Sener nal Proje Uzman

Laden Yurttagler Proje Uzman

Adrese Byte Genlik Alan Sivil zleme Raporu

Neslihan ztrk Dokmantasyon Ynetmeni

Volkan Akku Proje Uzman

Yrk Kurtaran Proje Uzman

Toplum Gnllleri Vakf

TOPLUM GNLLLER VAKFI

Adrese Byte Genlik Alan Sivil zleme Raporu

stanbul Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimi

STANBUL BLG NVERSTES GENLK ALIMALARI BRM

Adrese Byte Genlik Alan Sivil zleme Raporu

stanbul Bilgi niversitesi STK Eitim ve Aratrma Birimi

STANBUL BLG NVERSTES STK ETM VE ARATIRMA BRM

Adrese Byte Genlik Alan Sivil zleme Raporu

KARAR VERME VE POLTKA YAPMA SRELERNE KATILIM

Adrese Byte Genlik Alan Sivil zleme Raporu

ADRESE BYTE VE KATILIMCI ZLEME

Adrese Byte Genlik Alan Sivil zleme Raporu

Klasik izleme ve katlmc izlemenin farkl yntemleri aadaki gibi emalatrlabilir:8

Katlmc izlemenin en nemli zellii; ana paydalarn aktif katlmdr.

Paydalar Belirleyin Harekete Gein Amalar Belirleyin

Sonular Analiz Edin

Adrese Byte Genlik Alan Sivil zleme Raporu

KATILIMCI ZLEMEY DEERLENDRRKEN

Adrese Byte Genlik Alan Sivil zleme Raporu

ADRESE BYTE TARHE DENEMES

Katlmc izleme sonras yaplanlar aada sralanmtr.

Adrese Byte Genlik Alan Sivil zleme Raporu

Tm bu gelimeler yava yava hayatmz enlendirmeye balarken alma ziyaretleriyle izlemeleri

Adrese Byte Genlik Alan Sivil zleme Raporu

Adrese Byte Genlik Alan Sivil zleme Raporu

ZLEME, DEERLENDRME VE KAVRAMSAL EREVE

Adrese Byte Genlik Alan Sivil zleme Raporu

B) ZLEME, DEERLENDRME VE KAVRAMSAL EREVE

ADRESE BYTE PROJE DEERLENDRME RAPORU

zleme, Deerlendirme ve Kavramsal ereve

Adrese Byte Genlik Alan Sivil zleme Raporu

zleme, Deerlendirme ve Kavramsal ereve

Adrese Byte Genlik Alan Sivil zleme Raporu

zleme, Deerlendirme ve Kavramsal ereve

Adrese Byte Genlik Alan Sivil zleme Raporu

zleme, Deerlendirme ve Kavramsal ereve

Adrese Byte Genlik Alan Sivil zleme Raporu

ieriklerinin birbirine referans verecek ekilde oluturulmasna zellikle dikkat edilmitir.

zleme, Deerlendirme ve Kavramsal ereve

Adrese Byte Genlik Alan Sivil zleme Raporu

58,8 52,9 52,9

35,3 41,2 35,3

100,0 100,0 100,0

76,5 41,2 52,9

23,5 35,3 17,6

100,0 100,0 100,0

zleme, Deerlendirme ve Kavramsal ereve

64,7 70,6 58,4 52,9 58,8 23,5 50,0

35,3 29,4 22,1 41,2 41,2 52,9 39,2