i

YEMN
Yksek lisans tezi olarak sunduum lkretim Sosyal Bilgiler retiminde Drama Ynteminin Erii ve Tutum zerine Etkisi adl almann, tarafmdan bilimsel ahlak ve geleneklere aykr decek bir yardma

bavurulmakszn yazldn ve yararlandm eserlerin kaynaklarda gsterilenlerden olutuunu belirtir ve onurumla dorularm.

././2008 Gke GNAYDIN

ii

Eitim Bilimleri Enstits Mdrlne

bu alma, jrimiz tarafndan Sosyal Bilgiler Eitimi Anabilim Dalnda YKSEK LSANS tezi olarak kabul .

Bakan.

ye..

ye..

ye..

ye..

Onay Yukardaki imzalarn ad geen retim yelerine ait olduunu onaylarm

../../ 2008 Enstit Mdr

iii

TEEKKR

nerileriyle tezimin balamas, gelimesi ve tamamlanmas srecinde hibir yardm esirgemeyen danman hocam Sayn Yr.Do. Dr. Hadiye

KKKARAGZe,

Tezimin hazrlanmas aamasnda bana fikirleriyle yardmc olan, tezime k tutan ve yaratc fikirlerini benimle paylaan, yardmlarn hi esirgemeyen arkadam Mutlu BOZELe, verilerin analizinde gsterdii zveri iin Bar DEMRDAa ve hibir yardm benden esirgemeyen Zeytinda Ylmaz lkretim Okulu Mdr Cevahir DVRK e ve Zeytindadaki btn arkadalarma,

Lisans ve yksek lisans renimim srecinde bilgilerinden srekli istifade ettiim deerli hocalarma teekkrlerimi sunarm.

almam srecinde bana her konuda destek veren, umut olan adn sayamadm btn dostlarma sonsuz teekkrler.

Bugnlere gelmemde byk emek harcayan, her zaman arkamda yklmaz bir kale gibi duran annem ve babam Emine- Ahmet GNAYDINa ; kardeim Glah GNAYDIN ORAYa her zaman minnettar kalacam.

iv

NDEKLER
YEMN.......................................................................................................................... i TEEKKR ................................................................................................................ iii NDEKLER ........................................................................................................... iv TABLO LSTES ........................................................................................................ vi ZET ......................................................................................................................... vii SUMMARY .............................................................................................................. viii BLM I ..................................................................................................................... 1 GR ........................................................................................................................... 1 Yaratc Drama Kavram .......................................................................................... 1 Yaratc Drama ve Oyun likisi .............................................................................. 2 Yaratc Dramann erii ........................................................................................ 4 Yaratc Dramann eleri ....................................................................................... 5 Drama Lideri ............................................................................................................ 5 Oyun Grubu.............................................................................................................. 6 Uygulama ................................................................................................................. 7 Deerlendirme .......................................................................................................... 8 Yaratc Dramann Yararlar .................................................................................... 9 retim Yntemi Olarak Yaratc Drama .............................................................. 10 retim Yntemi Olarak Yaratc Dramann Tarihesi ......................................... 10 Yaratc Dramann retim Yntemi Olarak Kullanm ....................................... 13 Problem Durumu .................................................................................................... 15 Aratrmann Amac ............................................................................................... 17 Aratrmann nemi ............................................................................................... 18 Problem Cmlesi .................................................................................................... 18 Denenceler.............................................................................................................. 18 Sayltlar ................................................................................................................. 19 Snrllklar ............................................................................................................. 19 BLM II.................................................................................................................. 20 LGL YAYIN VE ARATIRMALAR ................................................................... 20 BLM III ................................................................................................................ 22 YNTEM................................................................................................................... 22 Aratrmann Modeli .............................................................................................. 22 Tablo 1 n Test Son Test Kontrol Gruplu Deneysel Desenin Sembollerle Gsterimi ............................................................................................................ 22 Deney ve Kontrol Gruplar..................................................................................... 22 Deneklerin Seimi .................................................................................................. 23 Tablo 2 Deney ve Kontrol Gruplar, Uygulanan lek ve Testler ile Denel lemler............................................................................................................... 23 Veri Toplama Aralar ........................................................................................... 24 Baar testi .............................................................................................................. 24 Tutum lei ......................................................................................................... 25 Verilerin zm ................................................................................................... 25 BLM IV ................................................................................................................ 27 BULGULAR VE YORUM ........................................................................................ 27 Birinci Denenceye likin Bulgular ve Yorum....................................................... 27

Tablo 3 Deney ve Kontrol Gruplarnn Sosyal Bilgiler Baar Testi n-test Puanlarna likin Analiz Sonular ................................................................... 28 Tablo 4 Deney ve Kontrol Gruplarnn Sosyal Bilgiler Baar Testi Son-test Puanlarna likin Analiz Sonular ................................................................... 28 kinci Denenceye likin Bulgular ve Yorum ........................................................ 29 Tablo 5 Deney Grubunun Sosyal Bilgiler Baar Testi n- test ve Son-test Puanlarna likin Analiz Sonular ................................................................... 29 nc Denenceye likin Bulgular ve Yorum ..................................................... 30 Tablo 6 Deney ve Kontrol Gruplarnn Sosyal Bilgiler Tutum lei n-test Puanlarna likin Analiz Sonular ................................................................... 30 Tablo 7 Deney ve Kontrol Gruplarnn Sosyal Bilgiler Tutum lei Son-test Puanlarna likin Analiz Sonular ................................................................... 31 Drdnc Denenceye likin Bulgular ve Yorum.................................................. 32 Tablo 8 Deney Grubunun Sosyal Bilgiler Tutum lei n- test ve Son-test Puanlarna likin Analiz Sonular ................................................................... 32 BLM V ................................................................................................................. 33 SONU, TARTIMA VE NERLER..................................................................... 33 Sonular ................................................................................................................. 33 neriler .................................................................................................................. 36 KAYNAKA ............................................................................................................. 38 EKLER ....................................................................................................................... 42 EK 1 Yaratc Drama Ders Planlar........................................................................ 42 EK 2 Belirtke Tablosu............................................................................................ 59 EK 3 Sosyal Bilgiler Tutum lei ....................................................................... 61 EK 4: Sosyal Bilgiler Baar Testi ......................................................................... 63 EK 5 Snf Listeleri ................................................................................................ 66 EK 6 almalardan rnekler ................................................................................ 67

vi

TABLO LSTES
TABLO 1 N TEST SON TEST KONTROL GRUPLU DENEYSEL DESENN SEMBOLLERLE GSTERM .............................................................................................................................. 22 TABLO 2 DENEY VE KONTROL GRUPLARI, UYGULANAN LEK VE TESTLER LE DENEL LEMLER................................................................................................................... 23 TABLO 3 DENEY VE KONTROL GRUPLARININ SOSYAL BLGLER BAARI TEST NTEST PUANLARINA LKN ANALZ SONULARI ......................................................... 28 TABLO 4 DENEY VE KONTROL GRUPLARININ SOSYAL BLGLER BAARI TEST SONTEST PUANLARINA LKN ANALZ SONULARI ......................................................... 28 TABLO 5 DENEY GRUBUNUN SOSYAL BLGLER BAARI TEST N- TEST VE SON-TEST PUANLARINA LKN ANALZ SONULARI ................................................................... 29 TABLO 6 DENEY VE KONTROL GRUPLARININ SOSYAL BLGLER TUTUM LE NTEST PUANLARINA LKN ANALZ SONULARI ......................................................... 30 TABLO 7 DENEY VE KONTROL GRUPLARININ SOSYAL BLGLER TUTUM LE SONTEST PUANLARINA LKN ANALZ SONULARI ......................................................... 31 TABLO 8 DENEY GRUBUNUN SOSYAL BLGLER TUTUM LE N- TEST VE SONTEST PUANLARINA LKN ANALZ SONULARI ......................................................... 32

vii

ZET
Bu aratrmada; ilkretim altnc snf Sosyal Bilgiler dersinde yer alan Demokrasinin Serveni nitesinin retiminde, yntem olarak yaratc dramann kullanlmasnn rencilerin dersteki eriilerine ve derse ynelik tutumlarna etkisi aratrlmtr.

Aratrmada kontrol gruplu n test- son test deneysel desen kullanlmtr. Aratrmac tarafndan gelitirilen Sosyal Bilgiler Erii Testi ve Sosyal Bilgiler Tutum leinden elde edilen puanlarla denenceler test edilmitir. Verileri zmlenmesinde SPSS 13.0 paket program ve Finesse program kullanlmtr.

Sosyal Bilgiler Erii Testi ve Sosyal Bilgiler Tutum lei uygulama ncesinde ve sonrasnda deney ve kontrol gruplarna uygulanmtr. Gruplardan elde edilen sonularn karlatrlmas iin t testi yaplmtr. Elde edilen sonularda uygulama ncesinde gruplarn derse ynelik tutumlar ve eriileri arasnda anlaml bir fark olmad grlmtr. Uygumla sonrasnda elde edilen verilerin karlatrlmas sonucunda ise iki grubun ulat erii ortalamalar arasnda anlaml bir fark bulunamazken tutum ortalamalar arasnda deney grubu lehine anlaml bir fark ortaya kt grlmektedir. Ayrca deney grubunun uygulama ncesi ve sonrasnda elde edilen ortalama tutum puanlar ve baar puanlar karlatrlm, uygulama ncesi ve sonras puan ortalamalar arasnda anlaml bir fark olduu yani yaratc drama yntemiyle ilenen nite sonunda deney grubunun ulat erii ve tutum ortalamalarnn artt grlmtr.

viii

SUMMARY
In this research, it was researched that how creative drama method affects the students attitudes towards the lesson while we are teaching the unit called Adventure of Democracy which takes part in Social Sciences Book for 6th classes.

In this research , pre test- final test with control group experimental pattern was used. Hypothesises were tested with the points of Social Sciences Achievement Test and Social Sciences Attitude Scala which were improved by researcher. When datas were analysed, SPSS 13.0 packaged software and Finesse software were used.

Before and after the application, Social Sciences Achievement Test and Social Sciences Attitude Scala were applied to control and test groups. To compare the results, T test was applied. The results showed that before the application, there was no meaningful difference between the students achievements and attitudes towards the lesson. After the application, when we compare the results , we couldnt find a meaningful difference between the achievement averages of two groups. Otherwise, a meaningful difference was seen between attitude averages in favour of test group. Besides, when test groups average attitude points and achievement points of before and after application were compared , it was seen that there was a meaningful difference between the average points of before and after application. In other words, at the end of the unit which was taught with drama method, it was seen that test groups achivement and attitude averages were increased.

BLM I GR

Yaratc Drama Kavram Yaratc dramann deiik kaynaklarda,birbirine benzer ve farkl zellikleri bulunan pek ok tanm yaplmtr. Bu blmde yaratc drama kavramna ynelik tanmlar incelenecektir.

Yaratc drama, bir grup iinde, tiyatro ya da drama tekniklerinden yararlanlarak bireylerin bir yaant, olay, fikir ya da soyut bir kavram nceki bilgilerini kullanarak yeniden dzenleyip oyunsu srelerde anlamlandrlmas, canlandrlmasdr ( San, 2006: 113).

Tanmda da belirtildii gibi yaratc drama, tiyatro tekniklerinden yararlanlr ancak tiyatrodan farkl ama ve zelliklere sahiptir.Tiyatroda, bir sahne bulunur ve kostm nemlidir. Ezberlenen diyaloglar vardr ve seyirciler iin oynanlr. Oysa yaratc dramada sahne bulunmaz, her ey kostm olarak kullanlabilir, diyalog ezberlemek gerekmez ya da kusursuz bir oyunculuk beklenmez. Her eyden nemlisi oyun seyirciler iin oynanmaz, her ocuun aktif katlmn kendisinin yaamasn salamak amatr ( nder, 2004: 30 ).

Yaratc drama, kurumsal ve uygulamal almalarla srdrlen bir grup etkinliidir. Bireysel ve grupla geirilen yaantlardan oluan bir sreler btndr ve dramatik elerin kullanlmasyla gerekletirilen eylem ve atmalar zerinde kurgulanan rol oynamalardr (stnda 2005: 95).

Yaratc dramada kurallar vardr ancak bu kurallar bireylerin davranlarn kalplara sdrmak amac tamaz, kurallarn amac her bir katlmcnn kendi zgrce ifade edebilmesini salamaktr.

Heinig (1981; Bozdoan 2003: 26daki alnt) yaratc dramay, yazl bir metne dayanmadan ve sunu kaygsn tamadan bir liderin rehberliinde yaadklar, hayal ettikleri, dndkleri ve hissettiklerini canlandrmalar olarak tanmlamtr.

Bozdoan(2003: 27), deiik alardan bakarak ok boyutlu bir yaratc drama tanm yapmtr. Tiyatro ve drama teknikleri kullanlarak,bir grupla, doalama temelli yaplan, eitli sanat dallarndan etkinlikler ieren ve yaratcl gelitirerek bireye estetik bir bak as kazandran bir sanat eitimi; eitli yetenek ve zekalara ynelik etkinlikler ieren ve bir ok duyuya hitap ederek kalc renme salayan etkili bir yntem; ada insann kendini, evresini, olaylar ve hayat ok ynl ve gereki bir biimde alglayarak kendini gerekletirmesine destek veren kiisel/ sosyal geliim yntemidir.

Yukardaki tanmlardan da anlalaca gibi yaratc dramann bir ok boyutu bulunmaktadr. Yaratc drama tanmlanrken aratrmaclar bu boyutlardan biri ya da birka zerinde durmulardr. Tm bu tanmlardan yola karak yle bir yaratc drama tanm yapmak mmkndr. Yaratc drama ; bireylerin

yaantlarndan yola karak, dnce, hayal ve duygularn katarak bir lider rehberliinde szl ya da szsz olarak yaptklar doalama canlandrmalardr.

Yaratc Drama ve Oyun likisi Oyun tm ocuklarn hayatnda nemli bir yere sahiptir. Oyun oynamadan bym bir ocuk yoktur. Bazlar daha sessiz, bazlar daha grltl, bazlar yalnz bana, bazlar arkadalaryla oynamay tercih eder ancak deimeyen bir gerek vardr; btn ocuklar oyun oynamay sever.

Aratrmaclar, oyunun ne ifade ettiini farkl biimlerde belirtmilerdir. Oyun, Freud (1958) ve Erikson (1963) tarafndan duygular gl bir biimde aa vurma; Piaget (1962) bilisel nem, anlamlandrma; Vygotsky (1978) sosyal iletiim iin bir ara olarak ifade etmilerdir (Isenberg&Jalongo, 1997: 42).

nder (2004: 47), ocuklarn drama etkinliklerini oyun olarak algladklar iin tm dikkatlerini ve enerjilerini etkinlie verdiklerini, bunun sonucu olarak da birok kavram, konu ve sosyal davrann ocuklar tarafndan daha etkili biimde renilmesine olanak salad belirtmitir. - ocuklarn, yetikin dnyasn kefetmesini salar - ocuun bedensel, duygusal, sosyal geliimine katk salar. - zellikle grup oyunlar ocuun sosyallemesinde nemli rol oynar (nder, 2004: 48-49) Gnen ve Dalkl (2003: 29) ise oyunun ilevini yle sralamtr: ocuun evresiyle ilikini salar . ocuun bilinci ve duygusal tecrbesi arasnda kpr grevi grr. ocuun duygularn da vurmasn salar. ocua dinlenme, elenme olana salar.

Eitici dramann ve oyunun birbirine benzer ve farkl ynleri vardr. - Oyun kendiliinden balad iin eitim amalar belli deildir ancak drama etkinlikleri planldr, amalar nceden belirlenir ve bu amalara ulap ualalamad denetlenir. - Her iki etkinlikte de ocuun btn enerjisi ve dikkati etkinlik zerinde younlamtr. - Her iki etkinlikte de kurallar vardr, ancak dramann kurallar tartlabilir. - Birok oyunda sonu nemli iken, dramada srece katlm nemlidir. - Oyunun sonunda deerlendirme yaplan, duygularn tanmland bir blm yoktur, ancak drama etkinliklerin sonunda etkinliin deerlendirildii, tartmann yapld, bilgilerin yerlemesini salayan bir blm yer alr (nder, 2004: 54)

Gnen ve Dalkl (2003: 60) oyunun ocuun doasnda zaten varolduunu, yaplmas gereken tek eyin ocua retilmek istenenlerin nceden planlanmas olduunu belirtmektedir. Gnen ve Dalkl eitimde dramay; Bir adm sonra ne ile karlaacan bilmeden yaama ait rolleri yeri gelince oynamak ve bu yolla yaam tanmak demektir. olarak tanmlamtr.

ocuklar, yaam anlamaya ve yaam ierisinde bir yer edinmeye alrlarken eitli oyunlar oynar ve bir ok yeni oyun yaratr. Oyun ve Tiyatro Eitbilimi, bu oyunlar inceler ve tiyatro tekniinden yararlanarak ve doalama teknii kullanarak, ocuk, ergen, gen ve yetikinlere ynelik eitsel srelerde kullanr (San, 2006: 46).

Oyunlarn ve yaamn temel yaplarndaki benzerlik ile oyundaki ve toplumsal ilikilerdeki etkileimdeki benzerlik oyunun eitimde kullanlmasnda etkili olmutur. Ancak geleneksel ocuk oyunlarndaki kat kurallar, yaratc dramada yer almaz. Doalamalarda bireyler konuyu irdeler, oynar, yaantlarndan hareket ederek bilgilerini tekrar tekrar yaama geirirler. Yaplan bu etkinlik kiiyi yaam durumlarna hazrlar (San, 2006: 49).

Yaratc Dramann erii Yaratc drama grup iinde ve grupla srdrlen bir etkinliktir. Birey yaplan etkinlikler srecinde kendini kefetme frsatn yakalar. Yaratc dramann kurallar vardr ancak bu kurallar bireylerin zgrlklerini kstlamak amal deildir, onlarn zgrlk snrn geniletir (stnda, 2005: 95).

Yaratc dramada nceden yazlm bir metin yoktur. Bireyler kendi zgn fikirleri, gemi yaantlar ve bilgileriyle eylem durumlar ve doalamalar olutururlar. Yaratc drama grupla srdrlen bir etkinlik olduu iin dramaya katlacak olan bireylerin grup almasna hazr olmalar, kendilerini rahat hissetmeleri ve kendilerine ait farkl ynleri kefetmeye hazr olmalar gerekir (Aral, Baran, Bulut, imen, 2000: 39-40).

Yaratc drama etkinliklere katlmda gnlllk esastr. Her yatan kii etkinliklere katlabilir. Etkinlikler srasnda yaplanlar o anda yaratlr. Bu nedenle dorusu ya da yanl yoktur. Etkinlie katlan kiiler canlandrlann gerek olmadn bilirler ancak gerekmi gibi yaar ve hissederler (Adgzel, 2006: 261).

Adgzel (2006: 261), dramann birbirini tamamlayan ve aralarnda bir iliki olan elerden olutuunu belirmi ve bu eleri drama lideri, oyun grubu, almann kendisi ve deerlendirme olarak sralamtr.

Yaratc Dramann eleri

Drama Lideri Yaratc drama almalar bir liderin rehberliinde yaplr. Drama lideri, srecin temelidir, nk drama sreci ierisinde yaplan etkinlikler liderin hedef ve yntemleriyle ortaya kar ve deerlendirilir. Yaratc drama srecinde etkinlii ilk balatan, sunan ve deerlendiren kii olduu iin liderin oyun ve drama tekniklerini iyi bilmesi, tiyatro tekniinden yararlanabilmesi ve yaratc olmas gerekir (Adgzel, 2006: 261).

Yaratc drama almalarnda grup yelerinin kendilerini rahat hissetmeleri ve birbirlerine gvenmeleri zgrce retebilmeleri ve kendilerini kstlamadan rol yapabilmeleri asndan nemlidir ve bunu salamak davranlar ve olumsuzluklara yerinde mdahaleleriyle liderin grevidir (Bozdoan, 2003: 37).

nder (2004: 151-152), drama liderinin mutlaka bir tiyatrocu olmas gerekmediini, ocuklarn ihtiyalar ve retimin hedeflerini en iyi bilen kii olarak grubun asl retmeni tarafndan yaplmasnn daha doru olacan belirtmitir. Ayrca eitimde yaratc dramann bir amac da retmenle renci arasnda ilikiyi gelitirmek olduuna gre retmenin sevgisini gstermesinin nemini

vurgulamaktadr.

Yaratc drama liderinin oyunculuk ve tiyatro ile ilgili az da olsa bir eitim almas, iletiime ak, istekli ve tiyatro bilimiyle ilgilenmi olmas gerekir (San, 2006: 114).

Yaratc drama almas yapacak bir retmen; rencilerin kendilerini rahat ifade edebilecekleri bir ortam hazrlamal, onlar yanl yapmaktan korkmadan dncelerini sylemeye ve risk almaya tevik etmeli, rencilerin seviyelerine uygun etkinlikler hazrlamaldr (Isenberg&Jalongo, 1997: 179).

Okvuran (2003: 81-87) yaratc drama retmeninin zelliklerini sralarken bir ok noktaya deinmitir, ancak zerinde nemli durduu zellikler unlaradr: Drama konusunda yeterince bilgi sahibi olma Uygulamal dzeyde ve yeterli sre drama eitimi alm olma Yaratc olma Mesleki gelimeleri yakndan izleme Sanatla ilgili olma Grup almasna yatknlk letiim becerisi Baarl snf ynetimi yapabilme rencileri tanma ve onlara frsat verme.

Oyun Grubu Bir grup etkinlii olan yaratc dramada grup gnll katlmclardan olumaldr. Katlmclar yaratc dramaya neden katldklarn bilmeli, grup iin almaya hazr olmal ve kendilerini gvende hissetmelidir (Adgzel, 2006: 261). entrk (1996: 23), de yaratc drama etkinliklerinde grubu oluturan bireylerin arasndaki gven duygusunun neminden bahsetmektedir. Gruptaki gven ortam doalamalarn doall iin nemlidir. ocuk, kendini grubun ve mekann bir paras gibi hissetmelidir. Aksi halde ocuklarda ie kapanma, yalnzlk duygusu oluur, zgven gelimez ve ocuk etkinlie katlmaz. Eer yaratc drama almas bir snfla yaplacaksa snf ne kadar uyumlu olursa olsun almaya snfn bir grup olduunu hatrlatacak bir etkinlikle balamak gerekir.

Yaratc drama bir grup etkinlii olduundan retmenin de rol ald doalamalar yaplmaldr. alma srasnda retmen bir oyun arkadadr ve ayn zamanda grup dinamiini ayarlamak iin gerekli durumlarda mdahale ederek ak deitirir (San,1990; entrk, 1996: s. 24teki alnt).

Yaratc drama grubunu oluturan bireylerin her biri farkl deneyim ve zelliktedir. Yaratc drama almas planlanrken katlmclarn ya, geliim seviyesi, cinsiyet, ilgi ve ihtiyalar gz nnde bulundurulmaldr (Aral, Baran, Bulut, imen, 2000: 98).

Aratrmaclar okul ncesi dnemden itibaren ocuklarn dramaya katlabileceklerini belirmektedir nk dramada mkemmel sonu nemli deildir (Aral, Baran, Bulut, imen, 2000: 99). Ancak nder (2004: 129), ocuklarn kendilerine yarar salayabilecekleri yaratc drama etkinliklerine katlabilmeleri iin bir dizi bilisel sre ve becerilere sahip olmalar gerektiini belirtmitir. Taklit edebilen, dikkatini almaya younlatrabilen, belleindeki bilgileri hatrlayp alma srasnda kullanabilen, zihinde canlandrabilme yetenei gelimi olan, bir olay ya da nesneyi beden hareketleriyle temsil edebilen, bir nesneyi baka bir nesnenin yerine koyarak etkinlik srasnda kullanabilen, szel iletiimi gelimi olan ve drama lideri tarafndan verilen ynergeleri anlatabilen ocuklar drama etkinliinden st dzeyde yarar salayabilirler.

Dramann gerekletirilmesi iin byk grup daha kk gruplara ayrlarak gr alverii yapma, eletirme, yarglama ve deerlendirme yapmalarna olanak salanmaldr. Bireyin grup iinde kendini rahat ve gvende hissedebilmesi iin kendini ve karsndaki tanmaya ve kendini karsndakine tantmaya ynelik almalar yaplmaldr (San,1996; stnda, 2006: s. 469daki alnt).

Uygulama Her yaratc drama uygulamasnn bir balang noktas, olayn getii bir mekan, roller ve sonu vardr. Btn bunlarn nceden planlanmas gerekir. Planlama

yaplrken tema seimi, evre dzenlemesi, ocuklarn ve retmenin rol seimi, erevenin belirlenmesi, odak noktann belirlenmesi, eylem seimi ve pf noktann belirlenmesi gibi dikkat edilmesi gereken noktalar vardr (Aral, Baran, Bulut, imen, 2000: 98; Gnen ve Dalkl, 2003; 63).

Grubun yaps yaratc drama almalarnn almalarnn planlanmasnda nemli bir etkendir ancak yine de her almada izlenen az ok belli bir sralama vardr. Grup yeleri oyunlarla, bedensel ve dokunsal altrmalarla tanr ve

etkileim kurarlar. Drama srecinde biri ya da birka kullanlan tarz asndan farkl drt tip uygulama yaplr: a. Isnma ve Rahatlama b. Oynama c. Doalama almalar d. Oluumlar Bu almalarn her birinin ardndan ya da tm almann sonunda tartma ve deerlendirme yaplr (San, 2006: 354-355).

Her drama etkinliinin bir amac olmal ve bu ama detayl bir biimde tanmlanarak etkinlikler araclyla ocua kazandrlmaldr (Gnen ve Dalkl, 2003; 48).

Deerlendirme Yaratc drama almalarnda ocuun bilmesi istenen eyin cevabn bulmas salanmaldr. Bu amala ocua nasl, niin, nerede, ne zaman, kim, ne, neden kavramlar zerinde durulmaldr. Her alma sonunda tartma yaplarak kazandrlmak istenenler pekitirilmelidir (Gnen ve Dalkl, 2003; 74).

Bu aamada lider srece mdahale eder. Tartmada ak ulu sorular sorulmal ve katlmclar grlerini sylemeleri ynnde lider tarafndan cesaretlendirtmelidir (Aral, Baran, Bulut, imen, 2000: 107).

Yaratc

dramada

katlmclar

etkinlii

izlemeli,

eletirmeli

ve

deerlendirmelidir. alma sonunda yaplan deerlendirmede katlmclarn nesnel olmas salanmaldr (Selvi, 2003: 185).

Yaratc

drama

almalarnda

katlmclar,

yaptklar

etkinliklerle

bakalarnn davran, dnce ve deneyimlerini yaayarak ve bunlarla ilgili eletiri ve deerlendirmelerde bulunarak yaamlarn daha bilinli bir biimde dzenlerler ( San, 2006:355).

Lider, deerlendirme srecini ynettii gibi gerekli durumlarda kendi gzlemlerini de grupla paylar. Katlmclarn etkinlikler srasnda yaadklar, hissettikleri ya da karlatklar glkler ile ilgili grleri alnr (stnda, 1997: 26).

Yaratc Dramann Yararlar Gnen ve Dalkl (2003: 61), yaratc dramann eitimde kullanlmasyla rencilerin; zgven duygusunun yan sra bilisel, dil, motor ve sosyal adan gelime salandn, ok ynl dnme becerisi, ibirlii, dayanma ve paylama duygusunun gelitiini, kendini rahat ifade edebildiini, rendiklerinin kalc olduunu, deiik yaantlar tandn, aktif olduunu, rahatladn, sorumluluk duygusu kazandn, yaratc olduunu, farkl gr alarna sahip olduunu belirtmitir.

renci retmen arasndaki ilikilerde, problem zmede ve eletirel dnme becerisi kazandrmada etkilidir. Ders programlarnda yer alan soyut konularn somutlatrlmasn salamaktadr (Aral, Baran, Bulut, imen, 2000: 107).

ocuun oynad eitli oyunlarla yaama hazrlanmasn dolaysyla toplumsallamasn salar (entrk, 1996: 24).

10

Etkinlikler srecinde ocuk kendi yeteneklerini kefeder, en verimli olduu alan seerek o konu zerinde younlar, bylece mutlu, topluma yararl, yapt iten zevk alan bir birey olur. Bunun yannda doru kararlar verir, grup almasna uyumlu olur ve toplumla bark hale gelir (Morgl, 1994; entrk, 2006: s. 24teki alnt).

Yaratc drama ocuun problemlere kendine zg zm yollar bularak, bir konuyla ilgili dnce ve hislerini syleyerek dnme becerilerinin gelimesine katk salar. ocuklara basit ve anlalr bir renme ortam sunar ( Turul, 2006: 72-73).

retim Yntemi Olarak Yaratc Drama

retim Yntemi Olarak Yaratc Dramann Tarihesi 1870li yllarda ngilterede eitim anlaynda deiiklikler yaplm ve ocuk merkezli bir eitim anlay benimsenmitir. Bu amala daha ada okullar kurulmutur (Aral, Baran, Bulut, imen, 2000: 33-34). ocuklarda drama uygulamalar ilk kez ngiltere ve Amerikada balamtr. 1911 ylnda ngilterede Hariet Finlay-Johnson adnda bir ky retmeni derslerinde dramay kullanarak ocuklarn beceri ve yaratclklarn test edebilecekleri bir ortam yaratmtr (Bozdoan, 2003: 32).

Hariet Finlay-Johnson, okul tiyatrosundan farkl olarak okulda dramay uygulayan ilk kiidir. Onun uygulamalar m gibi yapmak (make believe play) eklindir (Gnen ve Dalkl, 2003: 26). 1920lerden itibaren yine bir ngiliz, Peter Slade, ocuk gruplaryla drama almalar yapmaya balam ve 1954 ylnda kendi gelitirdii bir drama yntemini ocuk Dramas adl kitabnda tantmtr (Aral ve dier. 2000; Gnen ve Dalkl 2003).

11

Slade, dramann ocuk geliimine nemli katklar saladn belirtmi ve dramann doallk boyutu zerinde durarak bugnk anlamda doalamay kullanmtr (Aral ve dier., 2000: 34).

Sladein rencisi olan Brian Way, 1967 ylnda Drama Yolu ile Geliim adl kitabn yaynlam ve ocuklarn kendine gven kazanabilmesi, zelliklerini kefedebilmesi konusunda nasl yardm edilebileceine dair rnekler vermitir. Drama ve tiyatroyu kesin olarak birbirinden ayrm, dramada katlanlarn kendi yaantlarnn nemli olduunu tiyatronun ise seyirci kitlesi iin oynandn vurgulamtr ( nder, 2004; 34).

ABDde ise Winifred Ward, 1923 ylnda niversitede yaratc drama eitimine balamtr. Yazd kitaplarda o da dramay tiyatrodan ayrm ve tiyatro iin gerekli olan yetenein drama iin gerekli olmadn nk dramada amacn bakalarn elendirmek olmadn vurgulamtr (nder 2004; Aral ve dier. 2000).

Dorothy Heathcote 1970lerde drama konusunda yapt almalarnda ocuklarn gerek yaamn anlamalar konusunda dramann nemini vurgulam ve drama srecinde retmenin rolne deinmitir (nder, 2004; 35).

1979da Bolton, Eitimde Dramann Kuramna Giri adl kitabnda ocuun evresini anlayp evresiyle uyumlu bir yaam srmesi konusunda dramann nemini vurgulam, McCaslin ise 1984 ylnda yapt almasnda ocuun aktif katlmc olabilmesi iin yeteneklerini yaratc drama yoluyla gelitirebileceini belirtmitir (nder, 2004; 36). San (2006: 433) Trkiyede drama uygulamalarn smail Hakk Baltacoullar ve Muhsin Erturula kadar gtrmektedir. Ad geen kiiler ocuk terbiyesinde sanatlarn ve zellikle tiyatronun nemini vurgulam ve bu dncelerini uygulamaya geirmilerdir (San, 2006; 433).

12

Baltacolu, Maarif Vekaleti Blteninde yaynlanan Mektep Temsillerinin Usul- Tedrisi isimli almasnda, Hibir kelime bir manay bir yz, eller ya da gvde kadar etkili ve tam anlatamaz demektedir (San, 2006; 434). Baltacolu, okulda tiyatro uygulamalarn 1910lu yllarda balatmtr.

oruh, 1950 ylnda yaynlanan Okullarda Dramatizasyon isimli kitabnda dramann derslerde kullanmnn Cumhuriyet devrinde grldn, 1926 tarihli ilkokul programnda, hayat bilgisi dersinde dramatik elerin yer aldn belirtmitir (oruh, 1950: 10).

1965

ylnda

Emin

zdemir

tarafndan

yazlan

Uygulamal

Dramatizasyon isimli kitapta, dramatizasyonun temel amacnn elenerek retmek olduunu bu nedenle Trke retimi dnda dier btn derslerin retiminde kullanlmasnn uygun olduu belirtilmitir ( zdemir, 1965: 13).

1951 ortaokul programnda temsil yolu ile canlandrma ve 1968 ylnda MEBin lkokul Programnda dramatizasyon adn tayan almalar bulunmasna ramen yntemli bir uygulama haline dnmemitir (Bozdoan, 2003, 34).

Trkiye'de dramann ada bir yaklamla ele alnd dnem 1980'li yllarn badr. nci San ile Tamer Levent'in sanat eitimi ve tiyatro alanlarnda almalar grlmektedir. Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Gzel Sanatlar Eitim Ana Bilim Dal ve 1990'da ada Drama Derneinde, eitimde yaratc drama almalar balatlmtr ve eitim fakltelerinin snf retmenlii ve okul ncesi retmenlii programlarnda zorunlu ders olarak yer almtr (ztrk, 2001; Tuluk, 2004; 11deki alnt).

MEB tarafndan 1994 ylnda 30 civarnda Kz Meslek Lisesi retmenine yaratc drama; 1996 yazndan balayarak da 200er okul ncesi ve ilkokul retmenine oyun- resim- mzik ya da resim- mzik- drama konulu hizmetii eitim kurslar dzenlenmitir. Ayrca 1997-1998 retim yl itibariyle 4., 5., 6., 7. ve 8. snflarda semeli ders olarak dramaya yer verilmitir (San, 2006; 438).

13

Yaratc Dramann retim Yntemi Olarak Kullanm Gnmz eitim yaklamlarnda, retmen konular temel alarak bilgiyi renciye direk olarak aktaran birey konumunda deildir. retmen, ocuklarn geliim zellikleri ilgi, istek, yetenek ve ihtiyalarn dikkate alarak, onlara kefetme, anlama, uygulama olana salamay, neden- sonu ilikileri kurabilmeyi, problem zme becerilerini gelitirmeyi, duygu ve dncelerini eitli yollarla ifade edebilmeyi, grup almas yapmay, yaratc ve estetik bir bak as kazandrmay hedeflemektedir. Yaratc drama almalarnda ocuklar, etkinliklere aktif olarak katlarak duygu ve dncelerini rahata ifade ederler, bilgiye gzlemleri sonucunda ve deneyerek ularlar. Bu, bilgilerin kalc olmasn salamaktadr yani yaratc drama konu merkezli ve ezberci eitim anlayna kar gl bir alternatiftir (Kandr, 2003; Ceylan ve merolu, 2007 http://www.tevfikfikret- ank.k12.trden alnt).

Gnmz eitim yaklam renci merkezlidir. rencinin merkez alnd ada yntemler rencilerin yaratclklarn , problem zme becerilerini gelitirir, yeni fikirler retip bu fikirlerini ortaya koymalar konusunda onlar gdler (Kkahmet, 1989; 38).

Drama, yksek dzeyde yaratclk gcne dayanan bir etkinliktir. Bireylerin kendisini ve evresini tanmasn salar; rencilerin, beceri sahibi, kendi dnceleriyle yaama katlan cesaretli bireyler olmalarn salar (Gnen ve Dalkl, 2003; 48). Drama almalar grup etkinlikleri biiminde yrtlr, dolaysyla rencilere retilmesi hedeflenen konu ya da konular grup iindeki etkileimle yaparak ve yaayarak retilir (San, 2006: 48).

Dramay bir retme arac olarak ele alan retmen, bu sreleri, ocuklarn dier alanlarla ilgili kavram ve gereklere dayal bilgiyi renmeleri iin kullanr. ocuklarn gerek yaamlarnda karlaabilecekleri durumlar kurgulayarak oynamalarn salar. ocuklar, retilen konuyla ilgili bir dramatik ann iinde olduklarn varsayarak o konuya daha yakndan bakabilirler ve konuyu daha derinlemesine inceleyerek renirler. ocuklar kendilerini, stlendikleri roldeki kiiliin yerine koyarlar ve olaylara onun gzyle bakarak

14

temelde yatan grmeyi renirler. Burada ama oyun yapmaktan ok anlamaktr. Fakat , bu srete baarl olmak iin baz temel dramatik yetilere sahip olmak gerekir. Burada dramatik sre asl amaca ulamak iin bir aratr ve baarya ulamann yolu bu arac doru kullanmaktan geer(Salam, 2004 www.ankara.edu.tr)

Drama etkinlikleri ocuun aktif olarak retim sreci ierisinde yer almasn salayarak yaparak ve yaayarak renmesine imkan tanr. Bylece renmeyi kolaylatrd gibi kalcln ve gnlk yaamda kullanlabilirliini de arttrr ( Gneysu, 2006: 128).

Drama, ocuklarn deiik roller stlenerek kendilerini bakalarnn yerine koymasn ve onlarn duygularn anlamasn salar. Kendini bakalarnn yerine koymak nemli bir yaantdr ve yaplan bu etkinliin eitimsel bir deeri vardr (Courtney, 1980; stnda, 2006: 242deki alnt).

Yaratc drama, bireyin bak asn ortaya koymasna olanak salar, ibirlii ve takm almasn gelitirir ve soyut durumlar somutlatrarak anlamlandrlmasn ve aklda tutulmasn kolaylatrr (Isenberg&Jalongo, 1997: 175).

Yaratc drama okulun toplumdan izole edilmi bir kurum olmasna engel olur. Okulun bir yaam alan haline gelmesini salayarak btnsel bir kiilik eitiminin gereklemesine katkda bulunur (Hoffman, 2003: 7).

ocuklar, yetikinler kadar bu hayatn iinde yer alr, ancak ocuk evresindeki dnya ile kurduu iletiimde arada retmen, ders kitab,yazar ya da bir kitle iletiim arac bulunur. Bu durum renmenin yaantsal olmaktan karak yalnzca bilisel olmasna ve ocuun bilgiyi yararl ve ilevsel hale getirme olasln azaltmaktadr. renme srecine ocuun etkin bir biimde katlmasn salamak gerekir. Drama almalar ocuun hayalleriyle, dnce ve duygularyla eitim srecine katlmasn salar (San, 2006: 47).

15

Gnmzde eitim etkinliklerinin amac, dnen, aratran, sorgulayan, eletiren, bamsz karar verebilen, kendine gvenen bireyler yetitirmek olduundan bu amaca ulamamz salayacak doru yntemler seilmesi gerekir. Bu balamda yaratc drama doru yntem olabilir.

Problem Durumu Son yllarda ilkretim programlarnda bir dizi yenilik yaplmtr. Bu yeniliklerin temelinde programlarn yaklamnda yaplan deiiklikler yer almaktadr. Yeni ilkretim program yaplandrmac yaklam dorultusunda planlanm, davran yaklam terk edilmitir.

Yaplandrmac yaklamla hazrlanan sosyal bilgiler retim programnn hedefi, program hazrlayan komisyon tarafndan renci, dolaysyla etkinlik merkezli, sosyal bilgiler asndan bilgi ve beceriyi dengeleyen, rencilerin kendi yaantlarn ve bireysel farkllklarn dikkate alarak evreyle etkileimine olanak salayan aktif renme yntem ve teknikleriyle yeni bir anlay yaama geirilmeye allmtr. eklinde zetlenmitir (www.meb.gov.tr 10.11.2007).

Yeni ilkretim programnda, renci bilgiyi hazr alp, depolayan birey deil, yeni rendiklerini gemi yaantlaryla birletirerek, yeniden anlamlandran birey olarak karmza kmaktadr.

Piaget, ocuklarn yaantlar ve evreleriyle kurduklar etkileimler sonucunda rendiklerini belirtmektedir. evrelerinde grdkleri ve yaadklar ile ilgili zihinlerinde emalar (Kkkaragz, 2007: 86). olutururlar ve yeni kavrama uyum salarlar

Geleneksel yntemlerle, hedeflenenleri gerekletirmek ok olanakl grnmemektedir. Geleneksel yntemler iersinde en ok kullanlan yntem olan anlatm ynteminde, merkezde renci deil, retmen yer almakta, etkinliklere yer verilmemektedir. Akgz anlatm, bir konumacnn herhangi bir konuyu

16

aklamas, dinleyicilerin de not almas ya da dinlemesi etkinliklerini ierir eklinde tanmlamakta ve dinleyicileri pasif duruma drd ve katlm asgari dzeye indirdiini belirtmektedir (Akgz, 2000: 253).

Oysa yaratc drama bir tr yeniden yaplandrmadr. ocuklarn yeni rendiklerini ve nceden bildiklerini yeni bir bak asyla deerlendirmelerine olanak salamaktadr (San, 2006: 48).

Gneysu, gnmzde eitim tekniklerinin amacnn, dnen, sorgulayan, aratran, karar verebilen, kendine gvenen bireyler yetitirmek olduunu belirmi ve bu amaca ancak doru retim yntemleriyle ulalabileceini, bu balamda yaratc dramann doru bir yntem olduunu vurgulamtr (Gneysu, 2006: 127).

Sosyal bilgiler dersi renciler tarafndan renilmesi zor soyut kavramlar ierir. Demokrasi bu kavramlardan biridir. renciler tarafndan renilebilmesi iin soyut dncenin gelimesi gerekir. retim yntemleri, her rencide soyut dncenin ayn dzeyde gelitii varsaymna dayanr ki bu temel bir yanlgdr (Kkkaragz, 2007: 100).

Trkiye'de 2003'de almas balayan yeni sosyal bilgiler programlar oluturmac ve ayn zamanda yanstc dnme yaklamlaryla dinamik bir sosyal bilgiler snf amalamakta ve aktif renmeyi ngrmektedir. Yeni sosyal bilgiler program; kavram, beceri ve deer retiminin altn zellikle izmektedir. Programda rencilerin aratrma yapma, eletirel dnme, giriimcilik, karar

verme, problem zme gibi becerilerini gelitirmeye ynelik elenceli ve zgn etkinlikler yer almakta ve lme deerlendirme yaklam da programna zne uygun bir deiim gstermektedir (Ata, 2006 www.acikarsiv.gazi.edu.tr)

Yeni ilkretim programnn temel elerinden biri de becerilerdir. Gnen ve Dalkl, dramann, rencilerin deerlendirme, yaratma, kefetme, soru sorma, problem zme, hipotez kurma ve empati becerilerine sahip olmalarn saladn belirtmitir (Gnen ve Dalkl, 2003: 48).

17

Grld gibi yaratc drama, sosyal bilgiler retim programyla belirlenen hedeflere ulamak ve an gerektirdii zelliklere sahip bireyler yetitirmek konusunda uygun bir yntem olabilir.

Aratrmann, ezberci, tek dze ve geleneksel eitim anlaynn terk edilmesi srecinde; bireyleri zgrletiren, sosyalletiren ve onlara zgven kazandran yaratc dramadan daha yaygn olarak kullanlmasn salayaca umulmaktadr.

Aratrmann Amac Bu aratrmann amac; drama ynteminin sosyal bilgiler dersinde eriiye ve renci tutumlarna ynelik etkisini belirlemektir. Bu sayede sosyal bilgiler dersinin drama yntemiyle ilenmesiyle; 1. lkretim

okullarnda

sosyal

bilgiler

retimindeki

verimsizliin

giderilmesinde drama ynteminin etkisini ortaya karmak, 2. Drama ynteminin geleneksel yaklama gre etkili olup olmadn belirlemek, 3. Eitim sistemimizde sosyal bilgiler dersinin drama yntemiyle ilenmesini daha yaygn ve kullanlabilir hale gelmesi iin neriler gelitirmek, 4. Drama yntemi ile sosyal bilgiler derslerinde renme dzeyinin ykseltilebilecei ynndeki grlere katk salamak ve bu alanda yaplabilecek aratrmalara rnek oluturmak. 5. Sosyal bilgiler retim srecinde drama ynteminin kullanlarak,

rencilerin sosyal bilgiler dersine ynelik tutumlarn olumlu ynde gelitirmek amalanmaktadr.

18

Aratrmann nemi Bu aratrma ;

1. Sosyal Bilgiler dersi konularnn ezberlenmeden, yaantlar yoluyla daha kalc renilmesine katk salayabilir.

2.

Drama

ynteminin

sosyal

bilgiler

derslerinde

yaygn

olarak

kullanlabilmesini salamak iin hem kuramsal hem de uygulamalara ynelik katk salayacaktr.

3. lkemizde drama yntemiyle sosyal bilgiler retimi zerine yaplacak aratrmalara rnek oluturacaktr. Problem Cmlesi: lkretim 6. snf Sosyal Bilgiler retiminde, drama yntemiyle retim yaplan deney grubunun renmede ulat erii dzeyleri ve derse ilikin tutumlar ile drama ynteminin uygulanmad grubun renmede ulat erii dzeyleri ve derse kar tutumlar arasnda anlaml bir fark var mdr?

Denenceler 1. lkretim 6. snf Sosyal Bilgiler retiminde, yaratc dramann uyguland deney grubu ile yaratc dramannn uygulanmad kontrol grubunun uygulamadan sonraki baar durumlar arasnda anlaml bir fark vardr. 2. lkretim 6. snf Sosyal Bilgiler retiminde, yaratc dramann uyguland deney grubunun uygulamadan nceki baar durumlar ile uygulama sonras baar durumlar arasnda anlaml bir fark vardr. 3. lkretim 6. snf Sosyal Bilgiler retiminde, drama yntemiyle retim yaplan deney grubunun tutum dzeyleri ile drama ynteminin

19

uygulanmad kontrol grubunun uygulama sonras derse ynelik tutum dzeyleri arasnda anlaml bir fark vardr. 4. lkretim 6. snf Sosyal Bilgiler retiminde, yaratc dramann uyguland deney grubunun uygulama ncesi derse ynelik tutumlar ile uygulama sonras derse ynelik tutumlar arasnda anlaml bir fark vardr.

Sayltlar Bu aratrmann dayand temel sayltlar unlardr:

1. Aratrma sresince kontrol altna alnamayan deikenler her iki grubu da benzer ekilde etkileyecei varsaylacaktr.

2. Baar testinin kapsam geerlilii, tutum leinin ierik geerliini saptamada uzman kans geerli olacaktr.

Snrllklar Bu aratrmann denekler asndan ve kapsam asndan u snrllklar vardr: 1. Aratrma denekler asndan; zmir ili Knk ilesi Mehmet Akif Ersoy lkretim Okulu 6.snf rencileri ile snrldr.

2. 20072008 eitim-retim yl II. dneminde Demokrasinin Serveni nitesi ile snrldr.

20

BLM II LGL YAYIN VE ARATIRMALAR

stnda (1997) tarafndan yaplan almada ilkretim 8. snfta okutulan Vatandalk ve nsan Haklar Eitimi Dersi Hrriyeti Demokrasimizde Temel Hak ve devlerimiz nitesinin retiminde yaratc drama ynteminin renci baarsna ve derse ynelik tutumlarna etkisi aratrlm ve iki grubun baar dzeyleri ve derse ynelik tutumlar arasnda deney grubu lehine anlaml bir fark bulunmutur.

Ko (1999), drama ynteminin renmeye etkisini aratrd almas sonucunda yaratc drama ynteminin uyguland deney grubunun toplam baar puanlar ile geleneksel yntemin uyguland kontrol grubunun toplam baar puanlar arasnda deney grubu lehine anlaml bir fark bulmutur.

zdemir (2003) duygusal zeka geliimine yaratc drama dersinin etkisini aratrmtr. Aratrmasnn bulgular incelendiinde deney grubunu oluturan rencilerin puanlar ile deney ve kontrol gruplarnn son test puanlar arasnda anlaml bir fark bulunduu grlr.

Akyzler (2007) rencilerin mzik becerilerini gelitirmede dramann etkisini inceledii almas sonucunda temel mzik bilgisi retiminde drama ynteminin geleneksel ynteme oranla daha etkili olduu sonucuna ulamr.

ztrk (1997) tiyatro dersinin dramayla ilenmesinin retmen adaylarnn szel iletiim becerilerine etkisini aratrmtr. Aratrmasnda szel iletiim becerilerinin gelitirilmesinde yaratc dramadan yararlanlarak ilenen tiyatro dersine katlan deney grubu ile geleneksel yntemlerle ilenen tiyatro dersine katlan kontrol grubu arasnda deney grubu lehine anlaml bir fark olduunu ortaya koymutur.

Okvuran (2003) drama retmeninin yeterlilikleri ile ilgili bir alma yapm ve bir ok yeterlilik belirlemitir.

21

Okvuran (2000) yaratc dramaya ynelik tutumlar belirlemek zere bir aratrma yapmtr. Ya, cinsiyet renim durumu, meslek gibi bir ok deikene gre yaratc dramaya ynelik tutumlar aratrmtr.

Kara ve am (2007) yaratc dramann baz sosyal becerilerin kazandrlmasna etkisini aratrmlardr. Geliim ve renme dersinde grupla bir ii yapma ve yrtme, ilikiyi balatma ve srdrme ile kendini kontrol etme sosyal becerilerinin kazandrlmasna yaratc drama ynteminin etkisini incelemilerdir.

Salam (2004) tarafndan yaplan almada dramatik eitimin tarihsel sreci ve belli bal yntemleri ksaca tantlm, bu alandaki iki temel yaklam dramann bir ara ve ama olarak ele alnmas bu yaklamlarn belli bal temsilcileri olan Peter Slade ve Dorothy Heathcote yntemleri aklanmaya allmtr.

Ceylan ve merolu (2007) almada, okul ncesi eitimi programna devam eden rencilere yaplandrmac yaklama gre yaratc drama yntemi uygulama rnekleri verilmitir.

22

BLM III YNTEM

Bu blmde; aratrmann modeli, evren ve rneklem seimi, deney deseni, veri toplama aralar, verilen toplanmas, ilem basamaklar, verilerin zm ve yorumu ile ilgili bilgiler yer almaktadr.

Aratrmann Modeli Bu aratrmada n test son test kontrol gruplu deneysel desen

uygulanmtr. Deneysel desenin sembollerle gsterimi aadaki gibidir (Tablo 1). Tablo 1 n Test Son Test Kontrol Gruplu Deneysel Desenin Sembollerle Gsterimi

NTEST GD GK R R O1 O2 X

SONTEST O3 O4

n test son test kontrol gruplu deneysel desen yukarda sembollerle gsterilmitir. GD deney grubunu; R, deneklerin yansz atandn; O1 ve O3, deney grubunun n test ve son test lmlerini; O2 ve O4, kontrol grubunun n test ve son test lmlerini; X deney grubundaki deneklere uygulanan bamsz deikeni ( deneysel deiken) gstermektedir ( Bykztrk, 2001: 23).

Deney ve Kontrol Gruplar Knk ilesindeki Mehmet Akif Ersoy lkretim Okulu 6. snf rencileri arasndan yansz atama yoluyla ya, cinsiyet ve baar dzeyleri dikkate alnarak birbirine denk iki grup oluturulmutur.

23

Deneklerin Seimi 1. 2007- 2008 eitim- retim yl banda 6. snfa balayacak olan renciler 5. snftaki akademik baarlar, cinsiyetleri, tamal olup olmamalarna gre iki ubeye ayrlmlardr. Bu iki ubeden sekisiz yolla biri deney, dieri de kontrol grubu olarak belirlenmitir.

Deney gurubu 26, kontrol grubu 25 kiiden olumaktadr. Deney grubu 13 kz, 13 erkek; kontrol grubu ise 13 erkek, 12 kz renciden olumaktadr. Deney grubunda 13, kontrol grubunda ise 12 tamal renci bulunmaktadr.

Bu almalarla gruplar arasnda denklik salanmtr.

2. Deneklerin kimlikleri aratrmac tarafndan bilinecek ancak aratrmada yer verilmeyecektir.

Tablo 2 Deney ve Kontrol Gruplar, Uygulanan lek ve Testler ile Denel lemler

n Testler Sosyal Deney Grubu Bilgiler Baar Testi Sosyal Kontrol Gubu Bilgiler Baar Testi Sosyal Bilgiler Tutum lei Sosyal Bilgiler Tutum lei

Denel lemler

Son Testler Sosyal Bilgiler Baar Testi Sosyal Bilgiler Baar Testi Sosyal Bilgiler Tutum lei Sosyal Bilgiler Tutum lei

YARATICI DRAMA ETKNLKLER

GELENEKSEL RETM YNTEMLER

24

Veri Toplama Aralar Aratrmada saptanm olan denencelerin snanmas iin gerekli olan veriler; aratrmac tarafndan gelitirilen oktan semeli lkretim 6.snf sosyal bilgiler dersi Demokrasinin Serveni baar testi ve Sosyal Bilgiler Tutum lei ile elde edilmitir.

Baar testi Baar testinin hazrlanmas ve gelitirilmesinde aada aklanan yol izlenmitir:

1. Aratrmann kapsamn oluturan kazanmlara ait belirtke tablosu oluturulmutur (Ek 2). Her bir kazanma ulamak iin rencilere verilecek alt kazanmlar belirlenmitir. Hazrlanan izelge, Sosyal Bilgiler dersini veren retmenler, alan uzmanlar ve lme deerlendirme uzmanlarnn grlerine sunulmutur.

2. Gr ve neriler dorultusunda her bir kazanm iin yeteri kadar test maddesi hazrlanm, hazrlanan maddeler konunun uzmanlarnca yeniden gzden geirilmitir. Gerekli seme ve dzeltmeler sonucunda testin n deneme formu oluturulmutur.

3. Testin n deneme formu 2007- 2008 retim yl gz dneminde yedinci snfta okuyan 175 renciye uygulanm, elde edilen sonular madde analizine tabi tutulmu, test istatistikleri hesaplanm ve gerekli grlen madde seme ve dzeltme ilemleri yaplmtr. Bu almalarda Finesse madde analizi program kullanlmtr.

4. Analizler sonucunda madde seimi yaplrken ayrclk gc indeksinin 0.40tan aa olmamasna, glk indekslerinin ise n deneme grubunda %40- 60 arasnda olmasna dikkat edilmitir ve 20 soruluk bir test oluturulmutur. Testin KR- 20 formlnden hesaplanan gvenirlik katsays 0.88 bulunmutur.

25

Tutum lei Aratrmada kullanlmas dnlen sosyal bilgiler tutum lei 5li Likert tipi tutum lei hazrlanm olup lek Likert tipi tutum lei hazrlama basamaklarna uygun gelitirilmitir.

Tutum leinin hazrlanmas ve gelitirilmesinde aada aklanan yol izlenmitir:

Bu aratrmada Sosyal Bilgiler dersine ilikin Likert tipi tutum lei gelitirme yaklam izlenmitir. Buna gre derse ilikin denemelik tutum cmleleri yazlm, bu cmleler Sosyal Bilgiler dersini okutan retmenler ile lme deerlendirme uzmanlarna gsterilmi, onlarn neri ve eletirileri dorultusunda yeniden dzenlenmi ve tutum leinin n denemesi be ayr okulda toplam 211 renciye uygulanmtr.

n deneme sonular elde edildikten sonra faktr analizi yaplm ve yk deerleri 0.30un altnda olan maddeler atlm, benzer ifadeler lekten karlm, olumlu ve olumsuz maddelerin dengeli dalmna zen gsterilerek 24 maddeden oluan bir tutum lei gelitirilmitir. Tutum leinin gvenirlii Cronbach alfa katsays ile hesaplanm ve gvenirlii 0.98 bulunmutur.

Verilerin zm Bu aratrmada toplanan verilerin zmlenmesinde istatistiksel yntemler ve teknikler kullanlm olup ortalamalar aras farkn test edilmesinde t testi kullanlmtr. Baar testinin geerliliini ve gvenirliini hesaplamada KR-20 Gvenirlik Katsays Finesse madde analiz programyla hesaplanmtr. Verilerin kodlanarak istatistiksel zmlemelerin yaplmasnda SPSS 13.0 paket program kullanlmtr.

26

Tutum leinin oluturulmasnda DEU eitim fakltesinde alanlarnda uzman iki eitim ve iki sosyal bilgiler eitimi yardmc doenti ile grlerek hazrlanan maddelerin deerlendirilmesi istenmi ve kapsam geerlilii salanmtr.

27

BLM IV BULGULAR VE YORUM

Bu blmde daha nce belirtilen problem ve alt problemlerle ilgili olarak veri toplama aralaryla elde edilen veriler ve bu verilerin analizi sonucunda ulalan bulgular yer almaktadr.

Bu aratrmada, Sosyal Bilgiler dersinin Demokrasinin Serveni nitesinin retiminde yaratc dramann uyguland grup ile uygulanmad grubun baarlar ve derse ynelik tutumlar arasnda anlaml bir farkn bulunup bulunmad ortaya konmak istenmitir.

Birinci Denenceye likin Bulgular ve Yorum Aratrmann birinci denencesi yle ifade edilmitir: lkretim 6. snf Sosyal Bilgiler retiminde, yaratc dramann uyguland deney grubu ile yaratc dramannn uygulanmad kontrol grubunun uygulamadan sonraki baar durumlar arasnda anlaml bir fark vardr.

Uygulama ncesinde gruplarn baar ortalamalar asnda fark olup olmadn bulmak amacyla deney ve kontrol gruplarnn Sosyal Bilgiler Baar Testi n-test puanlar, aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanm,

gruplarn baar ortalamalar arasndaki farkn anlamlln lmek iin t testi kullanlmtr( Tablo 3).

28

Tablo 3 Deney ve Kontrol Gruplarnn Sosyal Bilgiler Baar Testi n-test Puanlarna likin Analiz Sonular

SBBT ntest

Snf Deney grubu Kontrol grubu

N 26 25

X 6.9231 6.0000

SS .47369 .61373

t 1.196

p 0,237

p>0,05

Tablo 3 incelendiinde, deney grubunun n-test ortalamas 6,9231, kontrol grubunun n-test ortalamas 6.000 olarak bulunmutur. Deney grubu ve kontrol grubunun n-test ortalamalar arasndaki farkn anlamlln bulmak iin t testi kullanlmtr. Sonu olarak p deeri 0,237 (p>0,05) olarak hesaplanmtr. Bu sonu deney grubu ve kontrol grubunun Sosyal Bilgiler Baar Testi n-test sonular arasnda anlaml bir fark olmadn, yani uygulama ncesinde gruplar arasnda bilgi dzeyi asndan bir farkllk olmadn gstermektedir.

Sonraki amada denenceyi test etmek iin deney grubu ve

kontrol

grubunun, Sosyal Bilgiler Baar Testi son-test puanlar, aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanm, gruplarn basar ortalamalar arasndaki farkn anlamlln lmek iin independant simple t-testi uygulanmtr (Tablo 4).

Tablo 4 Deney ve Kontrol Gruplarnn Sosyal Bilgiler Baar Testi Son-test Puanlarna likin Analiz Sonular SBBT Snf Sontest DENEY GRUBU KONTROL GRUBU p>0,05 N X SS t p 26 12.5385 4.81025 1.329 0.190 25 10.8400 4.28836

29

Tablo 4 incelendiinde, deney grubunun son-test ortalamas 12.5385, kontrol grubunun son-test ortalamas 10.8400 olarak bulunmutur. Deney grubu ve kontrol grubunun son-test ortalamalar arasndaki farkn anlamlln bulmak iin independant simple t-testi uygulanmtr. Sonu olarak p deeri 0,190 (p>0,05) olarak hesaplanmtr. Bu sonu deney grubu ve kontrol grubunun Sosyal Bilgiler Baar Testi son-test sonular arasnda anlaml bir fark olmadn, yani uygulama sonrasnda gruplar arasnda bilgi dzeyi asndan bir farkllk olumadn gstermektedir.

kinci Denenceye likin Bulgular ve Yorum Aratrmann ikinci denencesi yle ifade edilmitir: lkretim 6. snf Sosyal Bilgiler retiminde, yaratc dramann uyguland deney grubunun uygulamadan nceki baar durumlar ile uygulama sonras baar durumlar arasnda anlaml bir fark vardr.

Bu denenceyi test etmek iin deney grubunun Sosyal Bilgiler Baar Testi n ve son-test sonularna t testi uygulanmtr(Tablo 5).

Tablo 5 Deney Grubunun Sosyal Bilgiler Baar Testi n- test ve Son-test Puanlarna likin Analiz Sonular GRUP SBBT N DENEY n 26 GRUBU Test Son 26 Test X 7.9231 SS t p 2.41534 3.535 0.002

12.5385 4.81025 p<0,05

Tablo 5 incelendiinde, deney grubunun n-test ortalamas 7.9231, son-test ortalamas 12.5385 olarak bulunmutur. Deney grubunun son-test ve n-test puanlarnn ortalamalar arasndaki farkn anlamlln bulmak iin paired-samples ttesti uygulanmtr. P deeri 0,002 (p<0,05) olarak hesaplanmtr. Bu sonu deney

30

grubunun Sosyal Bilgiler Baar Testi n-test, son-test sonular arasnda anlaml bir fark olduunu, yani uygulama sonrasnda deney grubunun bilgi seviyesinde bir art olduunu gstermektedir.

nc Denenceye likin Bulgular ve Yorum Aratrmann nc denence yle ifade edilmitir: lkretim 6. snf Sosyal Bilgiler retiminde, drama yntemiyle retim yaplan deney grubunun tutum dzeyleri ile drama ynteminin uygulanmad kontrol grubunun uygulama sonras derse ynelik tutum dzeyleri arasnda anlaml bir fark vardr. Deneceyi test etmeden nce kontrol grubu ve deney grubunun, Sosyal Bilgiler Tutum lei n-test puanlar, aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanm, gruplarn derse ynelik tutum ortalamalar arasndaki farkn anlamlln lmek iin t testi kullanlmtr( Tablo 6).

Tablo 6 Deney ve Kontrol Gruplarnn Sosyal Bilgiler Tutum lei n-test Puanlarna likin Analiz Sonular

SBT ntest

Snf DENEY GRUBU KONTROL GRUBU

N 26 25

X 101.346 99.7200

SS 13.20588 11.48376

t .468

p .642

p>0,05

Tablo 6 incelendiinde, deney grubunun n-test ortalamas 101.346, kontrol grubunun n-test ortalamas 99.7200 olarak bulunmutur. Deney grubu ve kontrol grubunun n-test ortalamalar arasndaki farkn anlamlln bulmak iin t testi kullanlmtr. Sonu olarak p deeri 0,642 (p>0,05) olarak hesaplanmtr. Bu

31

sonu deney grubu ve

kontrol grubunun Sosyal Bilgiler Tutum lei n-test

sonular arasnda anlaml bir fark olmadn, yani uygulama ncesinde gruplarn derse ynelik tutumlarnn benzeik olduunu gstermektedir. nc denenceyi test etmek iin kontrol grubu ve deney grubunun, Sosyal Bilgiler Tutum lei n-test puanlar, aritmetik ortalama ve standart sapmalar hesaplanm, gruplarn derse ynelik tutum ortalamalar arasndaki farkn anlamlln lmek iin t testi kullanlmtr( Tablo 7).

Tablo 7 Deney ve Kontrol Gruplarnn Sosyal Bilgiler Tutum lei Son-test Puanlarna likin Analiz Sonular SBT Snf Sontest DENEY GRUBU KONTROL GRUBU p 0,05 Tablo 7 incelendiinde, deney grubunun son-test ortalamas 147.8462, kontrol grubunun n-test ortalamas 138.8400 olarak bulunmutur. Deney grubu ve kontrol grubunun son-test ortalamalar arasndaki farkn anlamlln bulmak iin t testi kullanlmtr. Sonu olarak p deeri 0.035 (p 0,05) olarak hesaplanmtr. Bu sonu deney grubu ve kontrol grubunun Sosyal Bilgiler Tutum lei n-test N 26 25 X SS t p 147.8462 14.05046 2.174 0.035 138.8400 15.52332

sonular arasnda anlaml bir fark olduunu, yani uygulama sonrasnda gruplarn derse ynelik tutumlar arasnda deney grubu lehine anlaml bir farkllk olutuunu gstermektedir.

32

Drdnc Denenceye likin Bulgular ve Yorum Aratrmann drdnc denencesi yle ifade edilmitir: lkretim 6. snf Sosyal Bilgiler retiminde, yaratc dramann uyguland deney grubunun uygulama ncesi derse ynelik tutumlar ile uygulama sonras derse ynelik tutumlar arasnda anlaml bir fark vardr.

Bu denenceyi test etmek iin deney grubunun Sosyal Bilgiler Tutum lei n ve son-test sonularna t testi uygulanmtr(Tablo 8).

Tablo 8 Deney Grubunun Sosyal Bilgiler Tutum lei n- test ve Son-test Puanlarna likin Analiz Sonular GRUP SBT N DENEY n 26 GRUBU Test Son 26 Test X SS t p 101.3462 14.05046 16.105 0.000 147.8462 13.20588 p<0,001

Tablo 8 incelendiinde, deney grubunun n-test ortalamas 101.3462, sontest ortalamas 147.8462 olarak bulunmutur. Deney grubunun son-test ve n-test puanlarnn ortalamalar arasndaki farkn anlamlln bulmak iin paired-samples ttesti uygulanmtr. p deeri 0,000 (p<0,001) olarak hesaplanmtr. Bu sonu deney grubunun Sosyal Bilgiler Tutum lei n-test, son-test sonular arasnda anlaml bir fark olduunu, yani uygulama sonrasnda deney grubunun derse ynelik tutumlarnda olumlu ynde bir deiiklik olduunu gstermektedir.

33

BLM V SONU, TARTIMA VE NERLER

Bu aratrmada lkretim Sosyal Bilgiler Programnda yer alan Demokrasinin Serveni nitesinin retiminde yaratc drama yntemi uygulanan deney grubu ile yaratc drama yntemi uygulanmayan kontrol grubunun baarlar ve derse ynelik tutumlar arasnda anlaml bir farkn bulunup bulunmad ortaya konmak istenmitir. Bu blmde, aratrmann ifade edilen ama dorultusunda elde edilen bulgular zetlenmekte, bulgulardan elde edilen sonular sralanmakta, yorumlanmakta ve bunlara dayal baz nerilerde bulunulmaktadr.

Sonular Aratrmadan elde edilen bulgular u ekilde zetlenebilir:

Sosyal Bilgiler dersinde yaratc drama yntemiyle renim gren deney grubu ve yaratc drama yntemiyle renim grmeyen kontrol grubu rencilerinin baarlarnn artt gzlenmitir. Fakat deney grubu rencilerinin baarlarnn kontrol grubu rencilerininkine oranla daha fazla olduu tespit edildiinden, yaratc drama ile retim daha etkili olduu sylenebilir.

alma

hafta ve bir nite ile snrl bir almadr. Kstl srede

rencilerin baarlarnda grlen bu art yaratc drama uygulamalarnn uzun bir srece yaylmas ve srekli olarak yaplmas durumunda baarnn daha da artmasn salayabilir.

Sosyal Bilgiler retiminde, yaratc dramann uyguland deney grubunun uygulamadan nceki baar durumlar ile uygulama sonras baar durumlar arasnda anlaml bir fark olduu belirlendiinden yaratc dramann etkili bir retim yntemi olduu sylenebilir.

Sosyal Bilgiler retiminde, drama yntemiyle retim yaplan deney grubunun tutum dzeyleri ile drama ynteminin uygulanmad kontrol grubunun

34

uygulama sonras derse ynelik tutum dzeyleri arasnda anlaml bir fark olduu grlmtr. Deney grubu lehine oluan bu farkllk yaratc drama ynteminden kaynaklanmaktadr. Sosyal Bilgiler retiminde, yaratc dramann uyguland deney grubunun uygulama ncesi derse ynelik tutumlar ile uygulama sonras derse ynelik tutumlar arasnda anlaml bir fark olduu grldnden yaratc drama ile retim rencilerin tutumlarnn olumlu ynde geliimi asndan daha etkili olmutur.

Tutum baary arttran nemli bir faktrdr. Eer ocuklar derse ynelik olumlu bir tutum ierisindeler ise derse katlmak ve baarl olmak iin daha istekli olacaklar ve bu da beraberinde baary getirecektir.

Bu bulgular destekleyen bir alma stnda (1997) tarafndan yaplmtr. Bu almada ilkretim 8. snfta okutulan Vatandalk ve nsan Haklar Eitimi Dersi Hrriyeti Demokrasimizde Temel Hak ve devlerimiz nitesinin retiminde yaratc drama ynteminin renci baarsna ve derse ynelik tutumlarna etkisi aratrlm ve iki grubun baar dzeyleri ve derse ynelik tutumlar arasnda deney grubu lehine anlaml bir fark bulunmutur.

Ayrca bu aratrmada, deney grubunun uygulama ncesi tutum puanlar ile uygulama sonras tutum puanlar ve deney ve kontrol gruplarnn uygulama sonras tutum puanlar karlatrlmtr. Yaplan analizler sonucunda deney grubunun uygulama ncesi tutum puanlar ile sonrasndaki tutum puanlar arasnda anlaml bir fark bulunmutur. ki grubun tutum puanlar arasnda deney grubu lehine de anlaml bir fark olduu grlr.Bu deiikliin yaratc drama ynteminden kaynakland belirtilmitir.

Ko (1999), Sosyal Bilgiler retiminde Bir Yntem Olarak Yaratc Dramann renmeye Etkisi konulu yksek lisans tezinde, 4. snf sosyal bilgiler programnda yer alan Trklerin Anadoluya Yerlemesi nitesinde yrtt aratrmas sonucunda yaratc drama ynteminin uyguland deney grubunun

35

toplam baar puanlar ile geleneksel yntemin uyguland kontrol grubunun toplam baar puanlar arasnda deney grubu lehine anlaml bir fark bulmutur.

zdemir (2003) yksek lisans tezi olarak duygusal zeka geliimine yaratc drama dersinin etkisini aratrmtr. Aratrmasnn bulgular incelendiinde deney grubunu oluturan rencilerin puanlar ile deney ve kontrol gruplarnn son test puanlar arasnda anlaml bir fark bulunduu grlr.

zdemir (2003), yaratc drama dersinin duygusal zeka geliimine olumlu ynde etki ettiini, nk yaratc dramann rencileri aktif hale getirerek kendi duygu ve dncelerini zgrce ifade edebilmelerine olanak saladn ve buna bal olarak bilisel, duyusal ve psikomotor beceriler kazandrdn belirtmektedir. Ayrca aratrmada rencilerin dersle ilgili grlerine de yer verilmitir. Bu grler rencilerin yaratc dramaya kar olumlu bir tutum ierisinde olduklarn gstermektedir.

Akyzler (2007) doktora tezinde ilkretim 4. snf rencilerinin mzik becerilerini gelitirmede dramann etkisini incelemitir. Bu almada da deney grubunun n test ve son test sonular ile deney ve kontrol gruplarnn son test sonular karlatrlm ve temel mzik bilgisinin retiminde yaratc drama ynteminin geleneksel ynteme gre daha etkili olduu sonucuna ulalmtr.

Akyzler (2007) tarafndan yaplan bu almada yaratc drama ynteminin rencilerin mzik dersine kar tutumlar da aratrlm, deney grubunun uygulama ncesi ve sonras aldklar tutum puanlar karlatrlmtr. Deney grubunun son test puanlar n test puanlarna nazaran anlaml derecede yksek bulunmutur. Buna karn deney ve kontrol gruplarnn mzik dersine ynelik son test puanlar arasnda anlaml bir fark grlmemi, ancak mzik yeteneine ynelik zgven testinde deney grubu lehine anlaml bir fark bulunmutur. Bu farklln drama ynteminden kaynakland belirtilmitir.

36

ztrk (1997) retmen Yetitirmede Yaratc Drama Yntemiyle lenecek Tiyatro Dersinin retmen Adaylarndaki Szel letiim Becerilerine Etkileri balkl aratrmasnda szel iletiim becerilerinin gelitirilmesinde yaratc dramadan yararlanlarak ilenen tiyatro dersine katlan deney grubu ile geleneksel yntemlerle ilenen tiyatro dersine katlan kontrol grubu arasnda deney grubu lehine anlaml bir fark olduunu ortaya koymutur.

ztrk (1997) szel iletiim becerileri gelimi retmenlerin renci baarsna olumlu katklarda bulunacan nk rencilerin retmenlerini net ve kolayca anlayabileceini belirtmi ve bu konuda eitimde drama ynteminin kullanlmasnn nemine deinmitir . neriler Aratrmadan elde edilen bulgular nda ileri srlebilecek nerilerden bazlar unlardr:

Aratrmada Demokrasinin Serveni nitesinin retiminde yaratc drama ynteminin kullanlmas rencilerin baarsnda olumlu etki yarattndan ve rencilerin derse ynelik tutumlarn olumlu ynde gelitirdiinden yaratc drama yntemi uygun olan her konunun retiminde ve her derste kullanlmaldr. yi planlanm yaratc drama etkinlikleri konunun retiminde ne kadar baarlysa iyi planlanmayan etkinlikler de bir o kadar baarsz olabilir. Bu yzden yaratc drama yntemini kullanacak olan retmenler yntemle ilgili yeterli bilgiye sahip olmaldr.

retmenler branlarna ve ne dzeyde olduklarna baklmakszn hizmet ii eitim programlarna alnarak yaratc dramann bir yntem olarak derslerde kullanm konusunda eitilmelidir. retmenlerin yan sra mfetti ve idareciler de retmenlerin etkinliklerini daha iyi deerlendirebilmeleri asndan ayn kurslara alnmaldr.

37

Hizmet ii eitim seminerlerinin yan sra yaratc drama ile ilgili kitap, dergi ya da notlar hazrlanarak retmenlerin kullanmna sunulmaldr.

MEB ve retmen yetitiren kurumlar ortak almalar yrterek retmen adaylarnn yeterli dzeyde yaratc drama eitimi alarak mezun olmalarn salamaldr.

niversite, zel kurum ve kurulular ile Milli Eitim Bakanl yaratc drama ile ilgili yaplan almalara destek vermeli ve aratrmaclar

yreklendirmelidir.

38

KAYNAKA
Akgz, K.. (2000). Etkili renme ve retme. zmir: Kanylmaz Matbaas Adgzel, H.. (ed). (2006). Yaratc Drama. Ankara: Naturel Yaynevi

Akyzler,

F.(2007).lkretim

4.

snf

rencilerinin

Mzik

Becerilerini

Gelitirmede Dramann Etkisi. Yaynlanmam Doktora Tezi, Dokuz Eyll niversitesi Eitim Bilimleri Enstitts. Aral, N. , Baran, G., Bulut, . ve imen Serap(2000). Drama. stanbul: Ya-Pa yay.

Ba,T.(2005).Anket.Ankara:Sekin yay.

Bozdoan, Z. (2003). Okulda Rehberlik Etkinlikleri ve Yaratc Drama. Ankara: Nobel Yayn Datm Bykztrk, .(2001).Deneysel Desenler. Ankara: Pegem yay. oruh, S. (1950). Okullarda Dramatizasyon. stanbul: Il Matbaas

Demirel, .(Ed.),(2005). Eitimde Yeni Ynelimler.Ankara:Pegem yay.

Dkmen,. (2001).Sosyometri ve Psikodrama.stanbul:Sitem yay.

Ezel, T. (2005). Tutumlarn llmesi ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: Nobel Yayn Datm

Fulford, J., Hutchings, M., Ross, A., Shmitz, H., (2001).lkretimde Drama. Ankara:Nobel yay.

Gnen, M., Dalkl, N.U.(2003).ocuk Eitiminde Drama.stanbul:Epsilon yay.

39

Hoffmann, K.(1997). Almanyada Yaratc Dramann Durumu. VII. Uluslar aras Eitimde Yaratc Drama Semineri. (8-13 Aralk 1997). Bolu: Abant zzet Baysal niversitesi.

Isenberg, J.P., Jalongo, M.R. (1997). Creative Childhood. Prentice- Hal

Expression and Play in Early

Karada, E.(Ocak 2007).renme Kuramlar ve Drama Yntemi likisi. ada Eitim Dergisi. Say 338. s:39-44

Karasar, N. (1991). Bilimsel Aratrma Yntemi. Ankara

Ko, F. (1999). Yaratc Dramann renmeye Etkisi. Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits. Kkahmet, L.(1989). retim lke ve Yntemleri. Ankara:Gazi n.yay.

Yeilyaprak, B. (ed). (2007). Eitim Psikolojisi Geliim- renme- Eitim. Ankara: Pegem A Yaynclk

Morgl M. (1995). Yaratc Drama ile Oynayarak Yaayarak renme. stanbul:Ya-pa yay.

Okvuran, A.(2000).Yaratc Dramaya Ynelik Tutumlar. Yaynlanmam Doktora Tezi, Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits.

Okvuran A. (2003). Drama retmeninin Yeterlilikleri. Ankara niversitesi Egitim Bilimleri Fakltesi Dergisi. Say 36 nder, .A. (2004).Yaayarak renme in Eitici Drama. stanbul:Eplison yay.

40

zdemir, E. (1965). Uygulamal Dramatizasyon. Ankara: retmeni banda Yetitirme Brosu Yaynlar

zdemir, L.(2003).Yaratc Drama Dersinin Duygusal Zeka Geliimine Etkisi. Bursa: Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Uluda niversitesi Sosyal Bilimler Enstits.

San,.(2003). VII.Uluslararas Eitimde Yaratc Drama Semineri. Ankara: Naturel Kit.

Selvi, K. (2003). Anadolu niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi. Say 2 entrk, N. (1996). Eitimde Yaratc Drama. ada Eitim Dergisi. Say 223

Turul, B. (2006). Okul ncesi Dnemde Dnme Becerilerinin Gelimesinde Yaratc Bir Sre Olarak Drama. Yaratc Drama Dergisi. Say 2

Tuluk, N. (2004). Yaratc Drama. PVOLKA. Say 15 stnda, T. (1997). Vatandalk ve nsan Haklar Eitimi Dersinin retiminde Yaratc Dramann Eriiye ve Derse Ynelik renci Tutumlarna Etkisi. Yaynlanmam Doktora Tezi, Hacettepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits.

stnda, T.(2005).Yaratcla Yolculuk. Ankara: Pegem yay. Ceylan, . ve merolu, E. (2007). Yaplandrmac Yaklama Gre Okul ncesi Eitimde Yaratc Drama Ynteminin Kullanlmas Ve Uygulama rnekleri. http://www.tevfikfikret-ank.k12.tr (25.05.2008).

Salam, T. (2004). Dramatik Eitim: Ama m? Ara m?. http://www.ankara.edu.tr (10.05.2008).

Ata, B. (2006). Sosyal Bilgiler Eitiminde Yanstc Soruturma Gelenei Ve Oluturmaclk Yaklam. http://www.acikarsiv.gazi.edu.tr (02.06.2008).

41

Blatner, A.M.D. (2002). Role Playng In Educaton. http://www.blatner.com (03.11.2007)

www.meb.gov.tr (10.11.2007)

42

EKLER
EK 1 Yaratc Drama Ders Planlar

DERS PLANI

I. BLM

TARH: I. Hafta DERSN ADI: Sosyal Bilgiler NTENN ADI: Demokrasinin Serveni KAZANIM: Demokrasinin temel ilkeleri asndan farkl ynetim biimlerini karlatrr SRE: 120 dakika (40'+ 40'+ 40') YNTEM: Yaratc Drama KULLANILAN ARA GERELER: Kartonlar, boya kalemleri, makas, cetvel, bilgi kartlar ve snfta bulunan tm ara gereler

II. BLM DKKAT EKME: Geen yl yaplan seimleri hatrlayp hatrlamadklar sorulur. Bir renciden, nasl oy kullanldn anlatmas istenir. GDLEME: Bu derste, seimlerin neden yapldnn ve tm lkelerde yaplp yaplmadnn renilecei sylenir. GZDEN GERME: Bu derste demokratik ynetimlerin zelliklerini, temel ilkelerini renecek ve dier ynetim biimleri ile demokratik ynetim karlatrlacak denir. SUNUM GR ETKNLKLER(ISINMA): 1. rencilerden ayaa kalkmalar ve birbirlerine dokunmadan yrmeleri istenir. Daha sonra hzlanmalar, sonra daha da hzlanmalar istenir. Daha sonra ayn ilem geriye doru tekrarlanr. rencilerden kademeli olarak yavalamalar, sonunda durmalar istenir. Bu sre birka kez tekrarlanr.

43

2. renciler son yry turuna devam ederken, retmen, birazdan elini rpacan ve herkesin en yaknndaki 6 kii ile bir grup oluturmasn syler. GELTRME ETKNLKLER: 1. rencilerin oluturduu gruplara, retmen tarafndan nceden hazrlanm ve deiik ynetim biimleri ile ilgili bilgileri ieren bilgi kartlar datlr. Bylece gruplar arasnda oligari, teokrasi, monari ve cumhuriyet ynetimlerinin zellikleri paylalm olur. 2. Gruplardan, kendilerine verilen farkl ynetim biimleri ile ilgili bilgileri okumalar ve bilgiler dorultusunda bir canlandrma hazrlamalar istenir. Canlandrmay, ister konumadan yalnzca hareketlerle, isterlerse hem konuarak hem de hareketlerle yapabilecekleri sylenir. rencilere, canlandrmalarn hazrlamalar iin 15,sunmalar iin 5er dakikalar olduu sylenir. 3. Canlandrmalar bittikten sonra, demokrasinin temel ilkeleri, retmen tarafndan tahtaya yazlr ve gerekli aklamalar yaplr. 4. Her gruba, kendilerinin canlandrd ynetim biimlerinde, bu ilkelerden hangileri varsa, tartmalar ve kendilerine verilen karton eritlere bunlar yazmalar istenir. 5. renciler bunlar yaparken, retmen de tahtaya, stunu, ynetim biimlerinden ve satr, demokrasinin temel ilkelerinden oluan bir tablo hazrlar. 6. Daha sonra, rencilerden, bu tabloya ellerindeki eritleri yerletirmelerini ister. Her grup ellerindeki eritleri uygun yere koyduktan sonra tek tek, ynetim biimlerinin, demokrasinin temel ilkelerinden hangilerine sahip olduuna baklr.

SONU ETKNLKLER (RAHATLAMA): rencilerden srt st yere uzanmalar ve gzlerini kapatmalar istenir. Sonra, imenlerin zerinde uzandklarn ve yava yava yamur yadn hissetmeleri istenir. Kk yamur taneciklerinin alnna, yanaklarna, enesine, burnuna, ellerine,

44

ayaklarna, karnna yava yava dtn ve bylece bedeninin rahatladn, hafiflediini hissetmeleri sylenir. Daha sonra rencilerden yaa gzlerini amalar istenir.

III. BLM DEERLENDRME: retmen rencilere, hangi ynetim biiminin daha demokratik olduunu ve nedenini sorar. rencilerden ayaa kalkmalar ve mzik eliinde dolaarak ellerindeki topu birbirlerine vermeleri istenir. Mzik durduunda, top elinde bulunan renciden, lkemizin ynetim eklinin demokratik olduunu gsteren kantlar sylemesi istenir. ZETLEME: Bugn, demokrasinin temel ilkelerinin neler olduunu, demokratik ynetimlerle dier ynetim biimlerini karlatrarak farkllklarn belirlemeye altk diyerek konu zetlenir. DEV: rencilerden, ders kitaplarnda yer alan, demokrasinin geliiminin anlatld blm okumalar istenir.

45

DERS PLANI

I. BLM

TARH: II. Hafta DERSN ADI: Sosyal Bilgiler NTENN ADI: Demokrasinin Serveni KAZANIM: Deiik dnem ve kltrlerde, demokratik ynetim anlaynn tarihsel geliimini tartr. SRE: 120 dakika (40'+ 40'+ 40') YNTEM: Yaratc Drama KULLANILAN ARA GERELER: Kartonlar, boya kalemleri, makas, cetvel, bilgi kartlar ve snfta bulunan tm ara gereler

II. BLM DKKAT EKME: Demokrasi ilk ortaya ktnda bugnk gibi miydi yoksa zamanla bugnk eklini mi ald ? sorusu rencilere sorulur. GDLEME: Bugnk ders bittiinde, snfta bulunan herkesin, demokrasinin gnmze gelene kadar getii aamalarla ilgili bilgi sahibi olacann sylenmesi. GZDEN GERME: Bugn, demokrasinin farkl toplumlarda ve dnemlerde hangi aamalardan geerek gnmzdeki ekline geldiini reneceiz.denir.

SUNUM GR ETKNLKLER(ISINMA): 1. retmen rencilerden, ayaa kalkmalarn ve mzik eliinde ritme uygun yrmelerini ister. Mzik yavalaynca hareketlerinin de

yavalamasn, mzik hzlannca hareketlerinin de hzlanmasn ister. 2. Mzik durduunda, herkesin yannda bulunan kiinin karsna gemesini ister. Herkes kendi istei ile A ya da B olur. Alar ayna , Bler grnt olur ve rencilerden gzlerini karmadan birbirlerinin gznn iine bakmas

46

istenir. Blerden tm vcutlarn kullanarak bir ekil yapmas, Alardan da ayna olarak bunu taklit etmesi istenir. Sonra Bler ayna, Alar grnt olur ve sre tekrarlanr. 3. Ayna m grnt m olmak zor? Neler hissettik? sorular rencilere yneltilerek dnceleri alnr.

GELTRME ETKNLKLER: 1. renciler arasnda 6 grup oluturulur. Her gruptan bir kiinin temsilci seilmesi istenir. Seilen temsilci, retmenin elindeki kartlardan bir tane seer ve grubunun hangi dnemdeki demokrasi dncesini

canlandracan belirler. 1. Kart: Atinada ilk demokrasi rnei, 2. Kart: Manga Karta ile demokrasinin deiimi, 3. Kart: Corafi keiflerle demokrasinin geliimi, 4. Kart: Fransz Yurtta ve Vatanda Haklar Bildirgesi, 5. Kart: nsan Haklar Evrensel Bildirgesi, 2. Gruplara, kitaplarnda yer alan bilgileri okumalar, bu bilgilerden yola karak canlandrmalar hazrlamalar iin gerekli sre verilir. Sre sonunda, her grubun hazrlayaca canlandrmay sunmas istenir. 3. rencilerden canlandrmasn yaptklar belgenin demokrasinin geliimine yapt katky gsteren bir grup resmi yapmalar ve bu resim bittikten sonra resimle ilgili bilgi vermeleri istenir.

SONU ETKNLKLER (RAHATLAMA): rencilerden sr st uzanp, gzlerini kapatmalar istenir. Kendilerinin okyanusta bir dalga olduunu, aa yukar yavaa hareket ettiini dnmeleri sylenir. Sakin ve yava bir ekilde hareket ettikleri vurgulanr. Sonra denizin durulduu, kendilerinin denizin iinde eridii sylenir. Sonra tekrar hareketlendii, kyya doru yavaa ilerledii, kyya ulap kumlarn arasnda yavaa dald, iine doru yavaa kayd belirtilir. Rahatlayan renci grubuna, 10a kadar saylaca ve sonunda yavaa gzlerini amalar sylenir.

47

III. BLM DEERLENDRME: renciler, daha nceden retmen tarafndan hazrlanm olan ve demokrasinin geliim srecinin gsterildii tarih eridi zerinde, kendi gruplaryla ilgili olan blme nemli notlar yazmas ve dnemi anlatan bir resim yapmas istenir.

ZETLEME: Bugn, demokrasinin ilk ortaya ktnda gnmzdeki gibi olmadn ve bugnk halini alana kadar birok olay ve toplumun etkisinde kalarak gelitiini rendik. Ayrca, Manga Carta, Corafi Keifler, Rnesans, Reform, Fransz nsan ve Yurtta Haklar Bildirgesi, nsan Haklar Evrensel Bildirgesi, Amerikan nsan Haklar Bildirisinin demokrasinin gelimesine etkisini inceledik denir.

DEV: Yaama hakk, kii dokunulmazl hakk, din ve vicdan zgrl, dnce zgrl ile hak ve zgrlk kavramlarnn aratrlmas istenir.

48

DERS PLANI

I. BLM

TARH: III. Hafta DERSN ADI: Sosyal Bilgiler NTENN ADI: Demokrasinin Serveni KAZANIM: Demokratik ynetimlerde yaama hakk, kii dokunulmazl hakk, din ve vicdan zgrl ile dnce zgrlne sahip olmas gerektiini savunur. SRE: 120 dakika (40'+ 40'+ 40') YNTEM: Yaratc Drama KULLANILAN ARA GERELER: Kartonlar, boya kalemleri, makas, cetvel, bilgi kartlar ve snfta bulunan tm ara gereler

II. BLM DKKAT EKME: nsan Haklar Evrensel Bildirgesi perdeye yanstlr ve rencilere bu belgenin ne olduu ve niin hazrland sorulur. GDLEME: nsan Haklar Evrensel Bildirgesinin, insanlarn sahip olduu haklarn korunmas iin hazrlanan bir belge olduu ve haklarmza sahip kmak istiyorsak bunlar renmemiz gerektii sylenecektir. GZDEN GERME: Bugn dersimizde, insanlarn sahip olduu en nemli haklar olan kii dokunulmazl hakk, yaam hakk, din ve vicdan zgrl ile dnce zgrlnn nemi zerinde durulacaktr SUNUM GR ETKNLKLER(ISINMA): 1. rencilerden birbirlerine dokunmadan yava admlarla snfn iinde dolamalar, daha sonra admlarn sklatrmalar ve hzlanmalar istenir. Sonra, suda yrdklerini, kumda yrdklerini, buzda yrdklerini, karda yrdklerini dnp ona uygun olarak yrmeleri sylenir. 2. rencilerden bir kii ebe olur ve dier rencilere dokunmaya alr. Dokunduu renciler el ele tutuarak bir zincir oluturur. Zincirin banda

49

ve sonunda bulunan kiiler, kaan rencilere dokunarak onlar da zincire katmaya alrlar. 3. Oyunun sonunda rencilere neler hissettikleri, biri tarafndan

engellenmenin nasl bir duygu olduu sorulur.

GELTRME ETKNLKLER: 1. renciler 4 gruba ayrlr. nceden retmen tarafndan yazlm olan yk, drt blme ayrlr ve her bir gruba yknn canlandrlmas istenen blm yazl olarak verilir. 1.Grup: Aye, kk bir kyde yaayan 8 yanda bir ocuktur. Okula gitmek istemektedir ancak ailesi kzlarn okula gitmesinin gereksiz olduunu, okulun hibir ey kazandrmadn ve maddi durumlarnn kt olduunu syleyerek okula gndermek istemezler. Aye dncelerini syleyerek onlar ikna etmeye alr, bunun zerine evde bir tartma kar. 2. Grup: Bir gn Aye evden kaarak gizlice okula gider. Durumu fark eden babas okula gelir ve retmeni snfta ders yaparken aniden snfa girer. retmenin abalarna ve Ayenin direnmesine ramen onu zorla eve gtrr ve dver. 3. Grup: Aye bir daha okula gidemez. Aradan yllar geer. Ayenin evlenme a gelmitir ve yllardr sevdii bir gen olduunu ve onunla evlenmek istediini ailesine syler. Ayenin evlenmek istedii gen David adnda bir Musevidir. Bu nedenle bata babas olmak zere btn aile bu evlilie kar kar. Babas Ayeyi arkada Hasann olu Aliyle evlendirmek istediini aklar. Aye karar kar kar ve byk bir tartma yaanr. 4. Grup: Aye iinde bulunduu bu duruma bir zm yolu bulmaya ve David ile evlenmeye kararldr. Son bir defa daha ailesiyle konumaya alr ancak hi kimse onu dinlemez. Babas Ayeyi Aliyle nianlamaya alr. Aye baka ans kalmad iin Davide haber gnderir kendisini karmasn ister. Aabeyi bu plan renir ve kaarlarken onlar grr ikisini de ldrr.

50

2. gerekli sre

rencilere ynergeler dorultusunda doalama yapmalar sylenir ve

verilir. 3. Tm doalamalar bitince, btn gruplara neler hissettikleri,

engellemelerin kendilerini nasl etkiledii ile ilgili duygular sorulur.

SONU ETKNLKLER (RAHATLAMA): Herkesin yerinde rahata oturmas ve gzlerini kapatmas istenir. rencilerin sarkal bir saati dnmeleri onun bir saa bir sola hareketini grmeleri sylenir.Sonra,sarkacn,rencilerin kendisi olduu ve sarka gibi bir saa bir sola hareket ettikleri belirtilir. Sonra, saatin durduu sylenir ve 10a kadar saylarak rencilerin gzlerini amas istenir.

III. BLM

DEERLENDRME: Her gruba canlandrmalarnda en ok zerinde durduklar kii hakknn nemini anlatan bir iir yazmalar istenir. Daha sonra gruplar yazdklar iirleri okurlar. rencilere haklardan birinden vazgemeleri gerekse hangisinden

vazgemeyi tercih edecekleri sorularak temel haklarn vazgeilmezliini kavramalar salanr.

ZETLEME: Bugn dersimizde, hak ve zgrlklerin insanlar iin nemini rendik. Yaama ve kii dokunulmazl hakk ile din ve vicdan ile dnce zgrlnn nemi, bunlar elimizden alnrsa karlaacamz zorluklar anlamaya altk denir.

DEV: rencilerden, derste oluturduklar gruplar devam ettirmeleri ve buna gre; 1. Grubun, Hammurabi Yasalar 2. Grubun, Manga Cartay

51

3. Grubun, Fransz nsan ve Yurtta Haklar Bildirisini 4. Grubun, Kanunuesasiyi 5. Grubun, nsan Haklar Evrensel Bildirgesini 6. Grubun, Avrupa nsan Haklar Szlemesini okuyarak kitapta yer alan maddelerini renkli bir karton zerine, byk harflerle ve renkli kalemlerle yazmalar istenir.

52

DERS PLANI

I. BLM

TARH: IV. Hafta DERSN ADI: Sosyal Bilgiler NTENN ADI: Demokrasinin Serveni KAZANIM: Tarihsel belgelerden yola karak, insan haklarnn geliim srecini analiz eder. SRE: 120 dakika (40'+ 40'+ 40') YNTEM: Yaratc Drama KULLANILAN ARA GERELER: Kartonlar, boya kalemleri, makas, cetvel, bilgi kartlar ve snfta bulunan tm ara gereler

II. BLM

DKKAT EKME: Bugn bir insan olarak sahip olduunuz hak ve zgrlklerden bazlarn syler misiniz? sorusu rencilere sorulur. Alnan cevaplardan sonra, Peki sizden yzlerce hatta binlerce yl nce yaayan insanlar ayn haklara sahip miydi? sorusu rencilere yneltilerek beyin frtnas yaplr. GDLEME: Ders sona erdiinde, her birinin bu sorunun cevabn net olarak biliyor olacaklar ve bugn sahip olduklar haklarla, uzun yllar nce yaam olan insanlarn sahip olduu haklar karlatrabilecekleri sylenir. GZDEN GERME: Bu dersimizde, insan haklarnn gnmze gelene kadar hangi aamalardan getiini, nemli tarihsel belgelere dayanarak inceleyeceiz.

SUNUM GR ETKNLKLER(ISINMA): 1. rencilerden ayaa kalkmalar ve snfn iinde yava yava yrmeye balamalar istenir. Sonra rencilere, hafife yamur yamaya balad ve daha sonra yamurun hzland sylenir ve rencilerin yry

53

hzlandrlr. Sonra yamura frtna eklenir. Frtnann durduu, yamurun yavalad, sonra havann tamamen sakinletii, yavaa kar yamaya balad, sonra tipi olduu, sonra havann at, gne kt ynergeleri verilerek rencilerin yrylerini yavalatp hzlandrmalar salanr. 2. rencilerden 2 kii ebe seilir. Dier rencilere de istedikleri ekilde heykel olmalar sylenir. Ebelerden biri kaar dieri onu kovalar, ancak kaan ebe kimin karsna gelip o heykelin eklini alrsa artk heykel olan kii ebe olur ve kamaya balar. Oyun bir sre devam eder. 3. Oyunun sonunda ebe olan ve kaan rencilere neler hissettikleri, yakalanma tehlikesinin nasl bir duygu olduu, heykel olmann nasl bir duygu olduu sorulur.

GELTRME ETKNLKLER: 1. Snftaki tm renciler, gruplaryla birlikte kendilerine bir yer bulurlar ve hazrladklar kartonlar duvara, her grubun grecei ykseklikte bir yere asarlar. Bu ilem srasnda retmen, rencilerin belgelerini tarih sralamasna uygun olarak asmalarn salar. 2. Her grup, kendi belgesini ieren kartonu duvara astktan sonra, retmen rencilere her grubun kendi sanda bulunan grubun yerine gemesini ve orada yazl olan belgeyi okumasn ister. 3. Tm gruplar belgelerini okumay bitirdikten sonra, rencilerden okuduklar belgede yer alan kii haklarndan iki tanesi ile ilgili canlandrmalar hazrlamalar istenir. Bunun iin rencilere, gerekli sre verilir, sonra canlandrmalar izlenir. 4. Her canlandrma sonunda rencilere, canlandrmann hangi kii hakkyla ilgili olduu ve kendi gruplarna verilen belgede bu kii hakknn bulunup bulunmad ya da ne ekilde yer ald sorulur.

SONU ETKNLKLER (RAHATLAMA): retmen btn rencilerin ayaa kalkarak daire oluturmasn ister. Bu arada mzik alnr ve rencilerden aada verilen rahatlatc beden hareketlerini yapmas istenir.

54

Ba saa sola, ne arkaya doru serbeste hareket ettirilir. Omuzlar nce ne, sonra arkaya daireler izer. Sonra kulak hizasna ekilir ve braklr.

Kollarla havada byk daireler izilir. Kala ile ember evirme hareketi yaplr. Diz ve bacaklar bklr. Ayaklar ile hafife yere vurularak rencilerin rahatlamas salanr.

III. BLM

DEERLENDRME: 1. rencilerden tekrar yerlerine gemeleri ve az nce canlandrdklar kii haklarnn, kendi hazrladklar belgede bulunup bulunmad sorulur. 2. Bu belgelerin bazlarnn uluslar aras olduu ve birok devletin bu belgeleri onaylad sylenerek, belgelerin uluslar aras olmasnn nemi sorularak, tartma yaratlr. nsan haklarnn uluslar aras belgelerle korunmasnn nemi vurgulanr. 3. Son olarak rencilerden kendilerine ait olan belgedeki, kendilerine gre en nemli insan haklarn gsteren afi ya da afiler hazrlamalar istenir.

ZETLEME: Bugn dersimizde insan haklarnn gnmze gelene kadar geirdii sreci, belgelerden yararlanarak inceledik. nsan haklarnn uluslar aras dzeyde korunmasnn gerekliliini rendik denir.

DEV: 1. renciler nce 2 gruba ayrlr. Sonra bu gruplardan ilki A grubu 3 gruba ayrlr. 1. Grup: Orta Asya Trk Devletlerinde kadnlar, 2. Grup: Osmanl Devletinde kadnlar, 3. Grup: Kurtulu Savanda kadnlar ile ilgili aratrma yapmalar istenir.

55

B grubuna ise Cumhuriyetin ilanndan sonra kadnlarn sahip olduu haklar aratrmalar istenir. 2. rencilerden, aratrdklar dnemdeki kyafetlere uygun aksesuarlar getirmeleri istenir.

56

DERS PLANI

I. BLM

TARH: V. Hafta DERSN ADI: Sosyal Bilgiler NTENN ADI: Demokrasinin Serveni KAZANIM: Trk tarihinde, kadnn konumuyla ilgili rnekleri, kadn haklarnn geliimi asndan yorumlar. SRE: 120 dakika (40'+ 40'+ 40') YNTEM: Yaratc Drama KULLANILAN ARA GERELER: Kartonlar, boya kalemleri, makas, cetvel, bilgi kartlar ve snfta bulunan tm ara gereler

II. BLM DKKAT EKME: Cumhuriyet dnemindeki, ilk kadn yneticiler ve ilk kadn meslek sahiplerine ait fotoraflar, renciler gelmeden nce snf duvarlarna aslr. rencilere, fotoraflarn kime ait olduunu bilip bilmedikleri sorulur. GDLEME: Ders sonunda, bu fotoraflarn kimlere ait olduunu ve ilk Trk devletlerinden gnmze gelene kadar kadnlarn sahip olduu haklarda, nasl bir deiim olduunun renilecei belirtilir. GZDEN GERME: Bugn dersimizde, ilk Trk devletlerinden gnmze, kadnn konumuna ait rneklerden yola karak, kadn haklarnn geliimini reneceiz denir.

SUNUM GR ETKNLKLER(ISINMA): 1. rencilere birbirlerine dokunmadan snf ierisinde ayn yne doru yrmeleri istenir. renciler yrrken, nlerine su birikintileri, ukurlar, itler, virajlar kt ynergeleri verilerek, bunlara uygun yrmeleri salanr.

57

2. Daha sonra mzik alarak, rencilerden mzie uygun biimde ve istedikleri ynlere doru hareket edebilecekleri ancak retmeni gzden karmamalar gerektii ve retmenin parmaklaryla gsterdii say kadar gruplar oluturulmas gerektii sylenerek oyuna balanr. Gruba giremeyen renciler oyun d kalr ve iki kii kalncaya kadar oyun srer. 3. Oyun sonunda, grubun dnda kalarak oyundan kan rencilerin duygular sorulur.

GELTRME ETKNLKLER: 1. A grubunda yer alan 3 gruba, elde ettikleri bilgilerden yola karak canlandrmalar hazrlamalar sylenir ve kendilerine hazrlanmalar iin gerekli sre verilir. Canlandrmalar srasnda, yanlarnda getirdikleri kyafetleri kullanabilecekleri sylenir. 2. B grubunda yer alan bir grup renciye, Cumhuriyet Dnemi kadn haklaryla ilgili bir canlandrma hazrlamalar grevi verilir. Geri kalan rencilerden de, duvardaki resimlerde bulunan kadnlarn kim olduunu, pandomimle anlatmalar istenir ve her birine, kadnlarn kim olduuyla ilgili ksa bilgiler ieren kartlar datlr. 3. A grubunun canlandrmalar izlendikten sonra, B grubunun canlandrmas izlenir ve rencilere kadnlarn haklarnda, dnemlere gre nasl bir deiim yaand, Cumhuriyet Dneminde kadnlarn bir ok hak elde etmesinin nasl aklanabilecei sorulur. 4. Pandomimle yaplan her canlandrmadan sonra, hangi meslek olduu rencilere sorulur ve cevap alnnca, pandomimi yapan kii, elinde bulunan kart , duvardaki fotoraflardan hangisine ait ise, o fotorafn altna asar.

SONU ETKNLKLER (RAHATLAMA): ocuklardan rahat edebilecekleri biimde oturmalar istenir. Daha sonra bir pamuk parasnn alnna dokunduu, koluna doru ilerledii, elinin zerinde dolat, karnna dokunduu sylenir ve bunu hissetmeleri belirtilir. Pamuun ayaklarna doru ilerledii, parmaklarna dokunduu sylenir. ocuklara

58

vcutlarnn artk pamuk gibi yumuak ve rahat olduu sylenerek almaya son verilir.

III. BLM

DEERLENDRME: 1. rencilerden, rahat edebilecekleri bir yere oturmalar istenir. Her renciye bir kat datlr ve canlandrma yapt dnemde yaayan yneticiye, kadn haklarna ynelik bir mektup yazmas istenir. Neler isterdi? Neleri eletirirdi? Neleri onaylard? 2. steyen rencilerin mektuplarn okumalar salanr.

ZETLEME: Kadn haklarnn, ilk Trk Devletlerinden gnmze kadar bir ok deiiklie urad, Cumhuriyetin getirdii demokrasi fikri sayesinde kadnlarn erkeklerle eit haklara sahip olduu sylenir. Ynetim ve alma hayatnda grev alan ilk kadnlara rnekler verilerek, bugn her alanda grev alan kadnlarn, onlara ok ey borlu olduu belirtilerek, kadn- erkek eitliinin nemi vurgulanr.

59

EK 2 Belirtke Tablosu DERS: SOSYAL BLGLER DEMOKRASN SERVEN BELRTKE TABLOSU BLSEL ALAN BLG KAZANIM KAVRAMA 1.Kazanm: Demokrasinin temel ilkeleri asndan farkl ynetim biimlerini karlatrr SORULAR 1/ 2 / 3/4/5/6/8 / 2.Kazanm: Deiik dnem ve kltrlerde demokratik ynetim anlaynn tarihsel geliimini tartr SORULAR 11 / 13 / 16 / 5.Kazanm: Trk tarihinde kadnn UYGULAMA ANALZ 4. Kazanm: Tarihsel belgelerden yola karak insan haklarnn geliim srecini analiz eder SORULAR 9 / 10 / 4 / 3.Kazanm: Demokratik ynetimlerde yaama hakk, kii dokunulmazl hakk, din ve vicdan zgrl ile dnce zgrlne sahip olunmas gerektiini savunur SORULAR 7 / 10 / 12 / 14 / 15 / NTE:

DUYUSAL ALAN

KONULAR

60

konumu ile ilgili rnekleri kadn haklarnn geliimi asndan yorumlar SORULAR 18 / 19 / 20 / * * * * * 5.Tarih Boyunca Trk Kadn Haklar

1.Ynetim ekilleri 2.Demokrasinin Geliimi 3.Demokrasinin Temel Talar 4.Uzun nce Bir Yol

61

EK 3 Sosyal Bilgiler Tutum lei Sevgili renciler, Bu aratrma sizin sosyal bilgiler dersine kar tutumunuzu ve dersle ilgili grlerinizi renmek amacyla yaplmaktadr. Verdiiniz cevaplar ve kendinizle ilgili bilgiler yaptmz bilimsel aratrma dnda herhangi bir yerde kullanlmayacaktr. Sorulara vereceiniz cevaplar yaptmz aratrmann baarl olabilmesi iin byk nem tamaktadr. Bu nedenle sorularn tamamn okuyup, tm sorular doru ve eksiksiz olarak cevaplayn. Gsterdiiniz zen iin teekkr ederim.

Tamamen Katlyorum Fikrim Katlmyorum Kesinlikle Katlyorum Yok Katlmyorum 1 Sosyal bilgiler ders saatinin arttrlmasn isterim. Sosyal bilgiler dersinde anlatlanlar ilgi ekici buluyorum. Sosyal bilgiler dersinde zamann nasl getiini anlamyorum. Sosyal bilgiler dersi ile ilgili verilen aratrmalar zevkle yaparm. Sosyal bilgiler dersinde srekli saatime bakarm. Sosyal bilgiler dersini sabrszlkla beklerim. Sosyal bilgiler dersinde baarl olamayacama inanyorum. Sosyal bilgiler dersinde rendiklerimi gereksiz buluyorum. Keke sosyal bilgiler dersi olmasayd. Sosyal bilgiler dersinde bir sonraki konuyu renmek iin sabrszlanyorum. Sosyal bilgiler dersine almak benim iin ikence gibi. Sosyal bilgiler dersine sadece zorunlu olduum

5 6 7

9 10

11

12

62

13 14

15

16

17 18

19 20

21

22 23 24

iin alrm. Sosyal bilgiler dersi bence zaman kayb. Sosyal bilgiler dersinde kendimi mutlu hissederim. Sosyal bilgiler dersi konularyla ilgili romanlar okumay severim. Bir derse girmemek hakkm olsa sosyal bilgileri seerdim. Sosyal bilgiler snavnda asla baarl olamam. Sosyal bilgiler dersi devlerini zevkle yaparm. Sosyal bilgiler dersinde kendimi rahat hissederim. Sosyal bilgiler dersinde genellikle baka eylerle ilgilenirim. Sosyal bilgiler alma kitabndaki etkinlikleri severek yaparm. Sosyal bilgiler konusunda kendime gvenirim. Sosyal bilgiler dersi bittiinde zlrm. Tatillerin sosyal bilgiler dersinin olduu gnlere denk gelmesini isterim. Gke GNAYDIN

63

EK 4: Sosyal Bilgiler Baar Testi

1)Demokrasilerde yneticileri halk belirler. Gerekli artlar tayan herkesin bir oy hakk vardr. Herkes istedii kiiye oy verebilir. Yukardaki paragrafta demokrasinin temel ilkelerinin hangisinden sz edilmemitir? a- Milli Egemenlik b- zgrlk c- oulculuk d- Eitlik 2)Dnyada baka ynetim biimleri olsa da, gnmzde en yaygn siyasi sistem demokrasidir. Aadakilerden hangisi demokratik ynetimin zelliklerinden biri deildir? a- Demokrasi bir hogr rejimidir. b- Demokrasilerde, dnce ve ifade zgrl vardr. c- Demokrasiler halk egemenliine dayanr. d- Demokrasilerde son sz cumhurbakanna aittir.
II. Karar verme yetkisi bir grubun elindedir. III. Karar Verne yetkisi halka aittir. Yukarda zellikleri verilen ynetim biimleri aadaki seeneklerin hangisinde doru srayla verilmitir? a- Cumhuriyet/ Monari/ Oligari b- Oligari/ Monari/ Cumhuriyet c- Monari/ Oligari/ Cumhuriyet d- Oligari/ Cumhuriyet/ Monari Aada Osmanl Devletinde uygulanan Merutiyet ynetiminin zellikleri verilmitir. 6 ve 7. sorular bu bilgilere gre cevaplayn. I. Meclis-i Mebusan adnda bir halk meclisi vardr II. Meclis-i Ayan adnda yeleri padiah tarafndan seilen bir meclis vardr. III. Meclis-i Mebusan oluturan milletvekillerini halk semitir. IV. Seimlerde yalnz erkekler oy kullanmtr. V. Meclis-i Mebusan ap-kapatma yetkisi padiaha verilmitir.

benzerlik gsterir? a- I ve III c-III ve IV

b-I ve II d-II ve IV

1934-Trk kadnna milletvekili seme ve seilme hakk verildi. 1946-lk defa birden ok siyasi partinin katld seimler yapld. Yukarda verilen bilgilerin demokrasinin hangi temel ilkesiyle ilgili olduu aadaki seeneklerin hangisinde srasyla verilmitir? a-Eitlik-oulculuk-Milli Egemenlik b-Milli Egemenlik-oulculuk-Eitlik c-oulculuk-Eitlik-Milli Egemenlik d-Milli Egemenlik-Eitlik-oulculuk

6)1920- TBMM ald

3)I. Karar verme yetkisi bir kiiye aittir

7)Gnmzden ok uzun yllar nce bir lkede ok acmasz bir kral yaarm. Kral, kendisi gibi dnmeyen herkesi ldrr ya da acmaszca ikence edermi. lkede yaayanlar kraldan o kadar ok korkarm ki bir sre sonra kral dnda hi kimse konumaz olmu. Yukarda anlatlan masalda kraln, aada verilen temel haklar ve zgrlklerden hangisini ihlal ettiini gsteren bir olaydan sz edilmemitir? a-Yaama hakk b-Kii dokunulmazl c-Din ve vicdan zgrl d-Dnce zgrl 8)Masaldaki lkenin ynetim ekli aadakilerden hangisidir? a-Monari b-Oligari c-Teokrasi d- Cumhuriyet 9)Aadakilerden hangisi insan haklarnn gelimesini salayan belgelerden biri deildir? a- Manga Carta b- Fransz nsan ve Yurtta Haklar Bildirisi c- Fransz htilali d- nsan Haklar Evrensel Bildirisi

4)Verilen zelliklerden hangileri demokrasiye aykrdr? a-I ve II b- III ve V c-III, IV ve V d-II, IV ve V

10)I-Herkesin zgr ve gvenli bir biimde yaama

hakk vardr. II-Herkes seilmi temsilciler araclyla lke ynetimine katlma hakkna sahiptir. III-Hi kimse keyfi olarak yakalanamaz,

5)Yukardaki zelliklerden hangisi ya da hangileri Cumhuriyet ynetiminin zellikleriyle

64

tutuklanamaz, srgn edilemez. IV-Herkesin mlkiyet hakk vardr, kimse keyfi olarak mlkiyetinden yoksun braklamaz. Yukarda nsan Haklar Evrensel Bildirgesinde yer alan maddelerden bazlar verilmitir. Aadaki seeneklerin hangisinde, yukardaki maddelerin ilgili olduu haklar doru srayla verilmitir? a-Yaama Hak./Seme-Seilme Hak./Kii Dok. Hak./Mlkiyet Hak. b-Kii Dok. Hak./Seme-Seilme Hak./Yaama Hak./Mlkiyet Hak. c-Mlkiyet Hak./Kii Dok. Hak./Seme-Seilme Hak./Yaama Hak. d-Yaama Hak./Kii Dok. Hak./Mlkiyet Hak./Seme-Seilme Hak.

Gtrld cezaevinde polisler tarafndan dvlmtr. Yukarda turistin aada verilen haklarndan hangisinin ihlal edildiini gsteren bir olaydan sz edilmemitir? a- Din ve vicdan zgrl b- Kii dokunulmazl hakk c- Dnce zgrl d- Yaama hakk lkede karlalmamas gereken bir durumdur? a- Herkesin can gvenliinin kontrol altna alnm olmas b- Bireylerin birbirlerinin dncelerine sayg gstermesi c- badet yeri olarak sadece camilerin bulunmas d- Herkesin zel yaamnn gvence altna alnmas 16)1876 ylnda uygulamaya konan ve Trk tarihinin ilk anayasas olan Kanunuesaside; I. Herkesin evinde herhangi bir bask grmeden yaama hakk vardr. II. kence vb. her trl eziyet yasaktr. III. Genel dzeni bozmamak artyla btn dinleri uygulanmas serbesttir hkmleri yer almaktadr. Yukarda aadaki kii hak ve zgrlklerinden hangisinden sz edilmemitir? a- Din ve Vicdan zgrl b- Dnce zgrl c- Kii Dokunulmazl d- Konut Dokunulmazl 17)I. Herkes eitim grme hakkna sahiptir. II. Herkes vicdan ve din zgrl hakkna sahiptir. III. Herkesin dnme ve anlatma zgrl vardr. Yukarda nsan Haklar Evrensel Bildirgesinde yer alan haklardan bazlar verilmitir. Aada bu haklardan hangisinin ihlaline bir rnek yoktur? a- Mslmanlarn ounlukta yaad bir lkede baka dinlere ait ibadet yerlerine saldr dzenlenmesi b- Bir yazarn kitabnda yazdklarndan dolay cezalandrlmas c- Bir ocuun maddi yetersizlikten dolay okula gidememesi d- Bir kiinin izinsiz olarak komusunun evine girmesi 18)Orta Asyada kurulan Trk Devletlerinde yaynlanan fermanlar, hakan ve hatun diyorlar ki .. eklinde balyordu. Bu durum aadakilerden hangisinin gstergesidir?

15) Aadakilerden hangisi demokratik bir

11)Demokrasinin doduu ilk yer olan Atinada M

450li yllarda lke ynetimine kadnlar ve kleler katlamyordu. Bu bilgiye gre aadakilerden hangisi sylenemez? a- Demokrasi anlay zamanla deimitir b- lk demokratik toplumlarda eitlik yoktur c- Demokrasinin tanm kiiye gre deiir d- lk demokrasi dncesi Atinada ortaya kmtr yaplarak, onlardan bilgi alnmaya allmas aada verilen hak ve zgrlklerden hangisinin ihlalidir? a- Yaama Hakk b- Kii Dokunulmazl Hakk c- Dnce zgrl d- Konut Dokunulmazl Hakk

12)Bir savata esir den askerlere ikence

egemenlii vard II. 1908den sonra halk ynetime ortak olmu ve Meclis-i Mebusan almtr III. Gnmzde halk egemenliine dayal bir ynetim vardr Yukarda verilen bilgilere gre Osmanl Devletinin kuruluundan gnmze Trk Devletlerinde srayla hangi ynetim biimleri kullanlmtr? a- Teokrasi/ Monari/ Cumhuriyet b- Monari/ Merutiyet/ Cumhuriyet c- Oligari/ Merutiyet/ Monari d- Monari/ Teokrasi/ Oligari

13)I. Osmanl Devleti dneminde padiah

14)Bir turist, seyahat iin gittii bir lkede ibadet istemi ancak gittii lkenin dini farkl olduu iin buna izin verilmemitir. Rportaj iin kendisine uzatlan mikrofona konuyla ilgili dncelerini sylemi ve ertesi gn bu nedenle tutuklanmtr.

65

a- Okuma- yazma orannn dk olduunun b- Ynetimde kadnlarn sz hakk olduunun c- Kadnlarn erkeklerden daha fazla hak sahibi olduunun d- Fermanlarn sadece hakan tarafndan yaynlandnn

19)Cumhuriyetin ilanndan sonra Trk kadnlar,

Avrupadaki birok lke kadnlarndan daha nce seme ve seilme hakkna sahip olmulardr. Bu durum aadakilerden hangisinin gstergesidir? a- Erkeklerin lkeyi iyi ynetemediinin b- Kadn haklarn korumaya nem verildiinin c- Avrupada yaayan kadnlarn ynetime katlmak istemediinin d- Kadn nfusun fazla olduunun

II. 1926- Medeni Kanunla toplumsal alanda kadn erkek eitlii saland III. 1930- Kadnlara Belediye seimlerine katlma hakk verildi IV. 1934- Kadnlara milletvekili seme seilme hakk verildi Yukardaki bilgilere gre ulalabilecek en kapsaml yarg aadakilerden hangisidir? a- Cumhuriyetin ilanndan sonra kadn haklar hzl bir geliim gstermitir b- Kadnlar da boanma hakkna sahip olmutur c- Kadnlar lke ynetimine katlmtr d- Cumhuriyetin ilanndan nce de kadnlarla erkekler eit haklara sahiptir

20)I. 1923- Cumhuriyet ynetimine geildi

Gke GNAYDIN Sosyal Bilgiler retmeni

66

EK 5 Snf Listeleri

NO 263 306 346 350 356 358 436 437 438 451 492 496 498 504 505 506 507 511 519 525 526 536 579 580 588 589

6/ A SINIF LSTES Ad- Soyad Tuba APRAZ Aysun KAAR Cennet COKUN Aye Dudu HTYAR Nagihan KESKN Fatma SARI Beyda AIKGZ Yasin AIKGZ Emre ZCAN Bar AYDIN Mehmet ARIKAN Abdullah KARASU Yakup YAKIN Ramazan ATE Adem APRAZ Hakan ATE Erdem ATE Buse DNMEZ Fatma TOPAL Canan KAZAK Mustafa Ali KAYA Naciye AVDAR Duygu DALI Gler DALI Melih KAYA Niyazi TOPRAK

NO 149 232 298 348 351 352 354 355 357 366 397 435 493 497 499 501 524 527 528 529 532 535 558 581 590

6/B SINIF LSTES Ad- Soyad Emine DEMRC Berna BALTAK Seda KAZAK Azim CAN Naim EVRGEN Selami CAN Ali TAKIN Fatma EN Cennet UZUN Emre GNLL Funda ESER Berna AIKGZ Bar ARIKAN Evrim DALBUDAK Ahmet AKPINAR Ahmet IIK Hesna AVCI Sinem DATEKN Selcan TUNKOL eyma KIRIM Fatih MELEZ Gizem GRSU Atahan KARASU Osman AKIR Faruk ZMR

67

EK 6 almalardan rnekler

68