ATIK DE ERLEND R LMES VE ARITIM YNTEMLER

Do.Dr. enay ANLIER

a da ya am n bir sonucu olarak ortaya kan kirlilik, gnmzde zerinde en ok durulan ancak, en az zm getirilebilen konulardan birisidir.

evre kirlili i 16. Yzy ldan sonra ba lam t r. Bu tarihe kadar tar msal retim potansiyelinin d k olmas , k tl klar ve salg nlar nedeni ile dnya nfusunda kayda de er bir art olmam t r. Bu tarihten sonra t pta, endstride ve tar mda grlen geli meler do rudan dnya nfusunun artmas na yol am , artan nfusun ve kentle menin gereksinmelerini kar layabilmek iin tar mda ve endstride "daha ok retim" zorunlu u ortaya km , bu kez daha ok retim daha ok art k ve at k olu mas na neden olmu ve bunun sonucu olarak evre kirlenmesi grlmeye ba lam t r. zellikle 1970' li y llarla ba layan dnemde teknolojideki geli melere ba l olarak retimde ve tketimde grlen ba dndrc art lar ekolojik dengede ciddi bozulmalara yol am t r

evre kirlili ini olu turan temel unsurlar evsel ve endstriyel art klard r. Bu art klar her hangi bir i lem grmeden do rudan do aya verildi inde "at k" ad n al rlar. At klar n evre kirlili i olu turmayacak ekilde ba ka yerlerde de erlendirilmesi ya da paralanarak do aya verilmesi ile evre kirlenmesi en aza iner ve bu denli kk bir kirlili i do al sreler zaten temizleyebilir.

evre kirlenmesinin tmyle ortadan kald r lmas bugnk teknolojik, ekonomik olanaklar ve evre bilinci a s ndan olas de ildir. Tm modern ya amdan vazgeilmesi halinde elde edilecek olan sadece daha ok kirlenmenin durdurulmas olacak, ancak bugne kadar olan kirlili in birikintisi uzun y llar devam edecektir. Bu durumda yap lmas gereken ey bir yandan daha ok kirlenmenin olabildi ince nlenmesi, te yandan mevcut kirlili in temizlenmesidir.

EVRE K RL L N N NEDENLER Bir yakla ma gre evre kirlili inde as l nemli olan nfus art de il, geli mi lkelerin yaratt kirliliktir. Nfus art n n evre kirlenmesi ve do al kaynak tketimindeki pay sadece %10 kadard r. Dnya gelirinin %70' inin dnya nfusunun %30 kadar taraf ndan kullan ld dikkate al n rsa evre kirlenmesinin temel nedeninin nfus art de il tketim art oldu u sylenebilir. Bu durumda evre kirlili inin temel unsurlar kentle me, sanayile me, tketim art d r.

ATIK
Her trl retim ve tketim faaliyetleri sonunda, fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik zellikleriyle kar t klar al c ortamlar n do al bile im ve zelliklerinin de i mesine yol aarak dolayl veya do rudan zararlara yol aabilen ve ortam n kullan m potansiyelini etkileyen kat , s v ve gaz halindeki maddelerdir

ATIK SU Evsel, endstriyel, tar msal ve di er kullan mlar sonucunda kirlenmi veya zellikleri k smen yada tamamen de i mi sular ile maden ocaklar ve cevher haz rlama tesislerinden kaynaklanan sular ve yap la m kaplamal ve kaplamas z ehir blgelerinden, cadde otopark ve benzeri alanlardan ya lar n yzey veya yzey alt ak a dn mesi sonucunda gelen sulard r

Su Kirlili i Su kirlili i su kayna n n kimyasal, fiziksel, biyolojik, radyoaktif ve ekolojik zelliklerinin olumsuz ynde de i mesi eklinde gzlenen ve do rudan veya dolayl yoldan biyolojik kaynaklarda, insan sa l nda, su rnlerinde, su kalitesinde ve suyun di er amalarla kullan lmas nda engelleyici bozulmalar yaratacak madde veya enerji at klar n n bo alt lmas n ifade etmektedir. Bu erevede Birle mi Milletler Dnya Sa l k rgt (WHO) taraf ndan sularda kirletici etki yapabilecek unsurlar a a daki ekilde s n fland r lm lard r.

Sularda Kirletici Etki Yapabilecek Unsurlar

a) Bakteriler, viruslar ve di er hastal k yap c canl lar: Sular n hijyenik a dan kirlenmesine neden olan bu organizmalar genellikle hastal kl ya da hastal k ta y c olan insan ve hayvanlar n d k ve idrarlar ndan kaynaklan r. b) Organik maddelerden kaynaklanan kirlenme: lm hayvan ve bitki art klar ile tar msal art klar n yzeysel sulara kar mas sonucunda ortaya kan kirlenmedir. c) Endstri at klar : e itli endstri faaliyetleri sonucu olu an fenol, arsenik, siyanr, krom, c va vb. toksik maddeleri ierirler.

d) Ya lar ve benzeri maddeler : Tanker kazalar ve petrol boru hatlar ndan kaynaklan r. e) Sentetik deterjanlar : Temizlik maddeleri (fosfat ykl). f) Radyoaktivite: Nkleer enerji santrallar , hastaneler, baz endstri kurulu lar , ara t rma kurulu lar ndan kaynaklanan at klar ile nkleer silah denemeleri sonucunda olu abilmektedir. g) Pestisitler: Tar msal sava ta kullan lan yapay organik maddelerdir.

h) Yapay organik kimyasal maddeler: Bu maddeler farmasotik, petrokimya ve zirai kimya endstrilerince retilmektedir. i) Anorganik tuzlar: Bu maddeler toksik olmay p ancak yksek dozlarda kirletici olarak kabul edilirler. j) Yapay ve do al tar msal gbreler: Azot ve fosfordan kaynaklanan ikincil kirlenme. k) At k s : Tek gei li so utma suyu sistemlerine sahip termik santrallar yzeysel sulara byk miktarda at k s verir. Suyun s cakl n n artmas bir yandan do al ar tma srecini h zland r rken te yandan sudaki oksijenin doygunluk deri imini azaltarak anaerobik koku maya neden olurlar.

At k Su Kaynaklar
Kentsel at k sular  Endstriyel at k sular


Kentsel At k Sular Evsel-kentsel at k sular Kentsel-kar k at k sular

EvselEvsel-kentsel at k sular


nemli k sm insan at klar ndan, mutfak suyu, sebze ve yiyecek art klar ndan meydana gelir Taze oldu u zaman bulan k gri veya sar renklidir Kendisini olu turan maddelerin oksijen tketmelerinden dolay ok az oksijen ierirler

 

Az e imli kanallarda veya uzun sren ak larda rme belirtisi ba gstererek rengi karar r ve rme olay gerekle ir. Olu an H2S gaz biyolojik ar t m engeller. Zehirleyici etkisi vard r Eger at k sular kanalda veya ar tma tesisinde oksidasyona maruz b rak l rsa slfirikasit olu umu nedeniyle korozyana neden olabilir Hijyen bak m ndan evsel at k sularda bulunan bakteriler incelenmelidir

Kentsel-kar Kentsel

k at k sular

e itli zellikteki at k sular n ortak bir ar tma tesisinde ar t lmas ekonomik sebepler a s ndan oldu u kadar ar tmada elde edilecek ar tma verimi a s ndan da nemlidir Evsel at k su pH n n ntr olmas asidik yada bazik endsrti sular n n pH s n dengeleyecektir Endstri at k sular bnyelerinde biyolojik ar t m iin gerekli nutrientleri iermezler. Evsel at k sular dengeleyicidir

Endstriyel at k sular
  

So utma sular Temizlik i lerinden gelen sular Endstriyel prosesden gelen at k sular

Ar tma
Sular n kullan m sonucu yitirdikleri fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik zelliklerin bir k sm n veya tamam n tekrar kazand rabilmek ve/veya bo alt ld klar al c ortam n do al, fiziksel, bakteriyolojik ve ekolojik zelliklerini de i tirmeyecek hale getirilebilmelerini temin iin uygulanacak her trl fiziksel, kimyasal ve biyolojik i lemleri ifade eder.

Ba ka bir ifade de at ksular n al c ortama verilmeden nce kirletici zelliklerini msaade edilebilen al c ortam parametre de erlerine indirgeme i lemidir.

Endstriyel i letmelerde ar tma tesisine sahip i letmeler sadece %9'dur. Ar tma tesisi bulunmayan kurulu lardan; zel sektrn oran %16 iken, kamu sektrnn oran ise %84'tr. lkemizde faaliyette bulunan organize sanayi blgelerinden sadece %14'nde ar tma tesisi bulunmaktad r. lkemizdeki turistik tesislerin %81'inde ar tma tesisi bulunmamaktad r.

3215 belediyenin bulundu u lkemizde 141 belediyede kanalizasyon sistemi vard r, bunun da sadece 43 tanesinde ar tma tesisi bulunmaktad r. Bir ba ka ifade ile kanalizasyon sular n n %98.67'si hi ar t lmadan rmaklara, gllere ve denizlere b rak lmaktad r. lkemizdeki endstri kurulu lar n n %98'inde ar tma tesisi bulunmamakta, olanlar n bir k sm ise yetersiz veya al amaz durumdad r.

Endstrinin retti i zehirli ve a r metaller ihtiva eden at k sulara gelince; y lda 930 milyon metrekp endstriyel at k suyun sadece %22'si ar t lmakta, %78'i ise ar t lmaks z n do rudan gl, rmak ve denizlere verilmektedir.

ATIKSULARIN ARITIMI

At k Sularda Fiziksel zellikler

At ksuyun fiziksel zellikleri; toplam kat madde, koku, s ve renk olarak s ralanabilir. Toplam Kat Madde: Ortalama olarak evsel at ksular 720 mg/l toplam kat madde ierir.Toplam kat maddenin yakla k 500 mg/l'si znm halde, geri kalan ise ask da kat durumdad r. znm ve ask daki kat lar sabit ve uucu halde olabilirler. Ar tma i lemlerinin o u, ask daki kat madde ve uucu znm kat maddelerin uzakla t r lmas iin tasarlan r.

Koku: At ksuda bulunan organik maddelerin bozulmas yla olu an gazlar kokuya neden olmaktad r. Havaland rmas z ortamda kalan at ksu k sa sre ierisinde septik hale gelir. Septik suyun en belirgin kokusu hidrojen slfr gaz n n meydana getirdi i kokudur. Ya lar, petrol ve organik zcler de at ksuyun kokmas na neden olur. S cakl k: Genellikle at ksu s cakl , k aylar nda hava s cakl ndan daha yksektir. Yaz aylar nda ise hava s cakl ndan daha d ktr.

Kimyasal zellikler
Biyokimyasal Oksijen htiyac (BO 5): At ksudaki organik maddelerin biyokimyasal oksidasyonu s ras nda mikroorganizmalar taraf ndan kullan lan znm oksijenin miktar d r. Biyokimyasal oksidasyon yava bir i lemdir ve teorik tamamlanma sresi sonsuzdur. 20 gnlk bir sre ierisinde, oksitlenme % 95-99 tamamlan r, BO testi iin kullan lan 5 gnlk srede ise oksitlenme % 60-70 aras nda gerekle ir.

Kimyasal Oksijen htiyac (KO ): KO testi at ksular n organik madde ieri ini lmek iin yap lmaktad r. Oksitlenebilen organik madde kimyasal oksitleyici olan potasyum dikromat kullan larak llmektedir. Bir at ksuyun KO 'si genel olarak BO 'sinden daha yksektir. nk biyolojik olarak oksitlenemeyen birok bile ik kimyasal olarak oksitlenebilmektedir. KO testi 3 saatte yap labilirken, BO testi 5 gn iinde sonulanmaktad r. Bu nedenle KO ile BO aras nda ba lant kurulabilir. Aradaki ba lant bir kere belirlendi inde KO lmleri at ksu karakterizasyonunda kullan labilir. lkemizde yap lan deneysel al malara gre KO /BO oran n n 1,6-2,5 aras nda de i ti i belirlenmi olup, bu de er ortalama 2 olarak kabul edilebilir.

pH: At ksudaki hidrojen iyonu konsantrasyonunun parametresidir. At ksuyun pH de eri biyolojik ve kimyasal ar tma i lemlerinin belirlenmesinde nemlidir. me suyunun pH de eri 6-8 aras nda, deniz suyunun 8, do al sular n 7 ve evsel at ksuyun ise 7-8 aras ndad r.

Klorr: Evsel at ksularda, klorrlerin belli ba l kayna insan idrar d r. Su sertli inin yksek oldu u yrelerde, su yumu at c lar n n kullan lmas ile byk miktarda klorr at ksuya kar maktad r. Al c ortamda yksek miktarda klorr konsantrasyonlar n n bulunmas , al c ortam n at ksu de arj na maruz kald n n bir gstergesidir.

Alkalinite: At ksuda alkalinite; kalsiyum, magnezyum, sodyum, potasyum gibi elementlerin hidroksit, karbonat ve bikarbonatlar n n varl ndan veya amonyaktan olu maktad r. At ksu genelde alkalidir. Azot: At ksudaki mikroorganizmalar iin bir besin maddesidir. Azot yeterli olmad durumlarda, at ksuyun ar t lmas iin azot ilavesi gerekebilir. Evsel at ksuda azot biyolojik ar t m iin gerekli miktarda vard r. Al c ortama de arj edilen ar t lm suda azot varsa, al c ortamda hem oksijen tketimine hem de trifikasyona sebep olabilir. At ksudaki azot ba l ca, proteinli maddelerden ve re'den kaynaklanmaktad r. Bakteriler taraf ndan paralanan bu bile ikler amonyak olu umuna sebep olurlar. Oksijenli bir ortamda bakteriler amonya nitrit ve nitrat' a oksitlerler. Nitrat azotu at ksudaki azot bile iklerinin son oksidasyon kademesidir.

Fosfor: At ksudaki mikroorganizmalar iin bir besin maddesidir. Al c ortama de arj edilen ar t lm at ksuda fosfor varsa, al c ortamda trifikasyona sebep olabilir.

Kkrt: Slfat iyonu do al olarak at ksuda mevcuttur. Slfatlar, kimyasal olarak, anaerobik (oksijensiz) ko ullarda, bakteriler taraf ndan slfrlere ve hidrojen slfre (H2S) indirgenir. Daha sonra H2S biyolojik olarak slfrik asite oksitlenir.

A r Metaller ve Zehirli Bile ikler. Nikel, ku un, krom, kadmiyum, inko, bak r ve c va gibi a r metaller ve olu turduklar bile ikler mikroorganizmalar iin zehirlidir. Bu nedenle at ksuyun biyolojik ar t m safhas nda sorunlar yarat rlar. Evsel at ksularda a r metaller ve zehirli elementler bulunmaz. Gazlar: Evsel at ksularda bulunan gazlar; azot, oksijen, CO2, H2S, amonyak ve metand r. znm oksijen, aerobik mikroorganizmalar n ve di er aerobik canl lar n solunumu iin gereklidir. At ksulardaki oksijen miktar , mikroorganizmalar n oksijen tketimi sebebi ile ok d ktr, At ksuda bulunan organik maddelerin anaerobik paralanmas n n yan rnlerinden biri metan gaz d r. Bu gaz abuk alev alan ve patlama tehlikesi olan bir gazd r. H2S gaz n n ise toksik etkisi ok fazlad r.

Biyolojik zellikler Evsel at ksularda bulunan belirgin organizma gruplar ; bitkiler, hayvanlar, fungi, protozoa, virsler, bakteriler ve algler gibi mikroorganizmalard r. Evsel at ksudaki mikroorganizmalar n biro u insanlar ve hayvanlar iin hastal k yap c zelliktedir. Koliform bakterileri insan at klar ndan kaynaklanan kirlenmenin bir gstergesi olmaktad r. Algler de tat ve koku problemlerine yol amaktad r. At ksuyun ar t m esnas nda organik maddeler bakteriler arac l yla paralanmaktad r.

ATIKSU ARITIMINDA TEMEL HEDEFLER

 

Ask daki kat maddelerin uzakla t r lmas Zararl a r metal ve zehirli bile iklerin uzakla t r lmas Biyolojik olarak paralanabilen organik maddelerin uzakla t r lmas Al c ortam durumuna ba l olarak azot ve fosforun uzakla t r lmas Patojenik organizmalar n yok edilmesi

At ksu parametrelerinden hangisinin ne derecede ar t laca , kanunlar ve ynetmeliklerle tespit olunmaktad r. Al c ortamlar n kirlilik zmseme kapasitelerine ba l olarak belirlenen de arj standartlar lkeden lkeye farkl l klar gsterebilmektedir. Bir akarsuya yap lacak de arj ile bir deniz ortam na veya bir gl ortam na yap lacak de arj kriterleri de i ik olmaktad r. Ar t lm sular, e er sulama suyu olarak kullan lacaksa, sulama suyu standartlar na gre ar t m kademelerinin belirlenmesi gerekmektedir.

Endstriyel at ksular iin evsel at ksulara gre tamamen farkl standartlar kullan lmaktad r. Trk evre Kanunu'nun "Su Kirlili inin Kontrol Ynetmeli inde toplam nfusa ba l olarak farkl ar tma metotlar iin evsel at ksu de arj standartlar belirtilmi tir. Ayn ynetmelikte endstriler iin ve deniz ortam na yap lacak at ksu de arjlar iin de standartlar yer almaktad r.

ATIKSU ARITMA TES SLER N N PROJELEND R LMES Proje alan n n incelenmesi: Projenin ilk a amas olan bu a amada yre ili ilgili tm bilgiler toplan r. Yrenin imesuyu ve kanalizasyon durumu, sosyo-ekonomik ko ullar , nfus hareketleri ve iklimi incelenir.

Nfus, debi ve kirlilik yklerinin tahmini: Yrenin nfus geli imi dikkate al narak hedef y llar nfuslar tespit edilir. At ksu ar tma tesisleri genellikle 35 y ll k periyot iin iki kademeli olarak projelendirilirler. Hedef y l nfuslar tespit edilirken aritmetik, geometrik, logaritmik veya ller Bankas nfus art metodu gibi metotlardan biri kullan l r. Daha sonra yre nfusu dikkate al narak ki i ba na su tketim miktarlar tahmin edilerek projelendirmede kullan lacak saatlik debiler hesaplan r. Ki i ba na kirlilik ykleri tahmin edilerek leride tesise ula acak kirlilik konsantrasyonlar hesaplan r.

Endstrilerin tetkiki: Yrede bulunan endstriler tek tek incelenerek hangisinin at ksuyunun ehir kanalizasyonuna do rudan kabul edilebilece i, hangisinin n ar tma yapmas gerekti i veya hangisinin kendi ar tma sistemini kurmas gerekti i kararla t r l r. Uygun ar tma teknolojisinin seimi: At ksu ar tma yntemine karar verilirken a a daki hususlar dikkate al nmal d r; Tesisin yap laca yrenin iklim ko ullar Ar t lacak suyun de arj edilece i al c ortam zellikleri. Tesisin gerektirece i alan ihtiyac Tesisin i letme ve bak m masraflar Tesis sahibinin (Belediye) teknik kadro durumu ve mali yap s e er daha nceden bir fizibilite al mas veya proje al mas yap larak ar tma teknolojisi belirlendiyse, karar bu a amada gzden geirilir.

Arazi al malar ve zemin ettleri: Tesisin yap laca sahan n plankotesi kar l r. Arazinin de i ik noktalar nda zemin ettleri yap larak nitelerde kullan lacak temel sistemlerine ve zemin slahlar na karar verilir. Proses hesaplar n n yap lmas : Bu a amada tesisin tm proses hesaplar yap l r. Soyutland rma ve detay mhendislik: Tesisin tm niteleri boyutland r larak detay izimleri haz rlan r. Ke if ve metraj haz rlanmas : Detay mhendislik hesaplar ve izimleri zerinden tm tesisin metraj ve ke fi kar l r. ihale Dokmanlar n n haz rlanmas : Tesisin in aat n n ihale edilebilmesi iin gerekli tm dokmanlar haz rlan r.

ATIKSU ARITMA YNTEMLER

Fiziksel ar tma yntemleri  Kimyasal ar tma yntemleri  Biyolojik ar tma yntemleri


De i ik karakterdeki at ksular iin de i ik ar tma yntemleri kullan labilir. Evsel at ksular iin genelde fiziksel ve biyolojik ar tma yntemleri tercih edilirken endstriyel at ksular n ar t m iin kimyasal yntemler kullan lmaktad r. Ancak, her ynteminde kullan ld ar tma sistemleri de mevcuttur.

Fiziksel Ar tma Yntemleri

     

   

Eleme:kaba ve kebilir kat lar n arpma suretiyle kar lanarak elenmesi tme: kaba kat parac klar n ayn ebatlara getirilmesi Kum tutma: kum, ak l, kl gibi organiklerden farkl zgl a rl ktaki maddelerin ayr t r lmas Dengeleme: debi, BOI ve AKM yklerinin dengelenmesi Kar t rma: kimyasal ve gazlar n at k su ile kar t r lmas veya kat lar n ask da tutulmas Yumakla t rma: gravite ile kmelerini sa lamak iin kk parac klar n daha byk yumaklar haline getirilmesi ktrme: kelebilir maddelerin ayr t r lmas Yzdrme: yo unluklar suyunkine yak n olan ask daki ince parac klar n yzdrlerek ay r lmas Szme: biyolojik veya kimyasal ar tmadan sonra kalan ince ask daki kat lar n szlerek ay r lmas Mikro eleme

Eleme


 

At k su iinde bulunan kaba kat at klar n uzakla t r lmas Ar tma tesisindeki mekanik aksam n t kanmas n nlemek Kat at k yk hafifletmek Dezenfeksiyon verimini artt rmak

Kaba Izgaralar Kaba zgaralar koruyucu ekipman olduklar ndan ilk nite olarak kullan l rlar. En yayg n olarak kullan lan kaba zgaralar: ubuk zgaralar, elekler ve tclerdir. Endstriyel at ksu ar tma tesislerinde kaba zgaralara gerek olmayabilir.

ubuk zgaralar Izgara aral 20-40 mm mertebesinde olup evsel at ksu ile gelebilecek 40 mmden iri maddeler (p, naylon, ah ap malzeme v.b) zgarada tutulur ve zaman ayarl temizleme mekanizmas ile taranarak at ksudan uzakla t r l r. Bu maddelerin ar tma tesisinde mevcut mekanik ekipmanlara zarar vermemesi ve boru hatlar nda t kan kl k yaratmamas iin mutlaka uzakla t r lmas gereklidir.

ubuk zgaralarda elek blm dikdrtgen bir kanal iine kurulur. Kanal n zemini genellikle giri at ksu borusundan 7-15 cm a a dad r. Kanal zemini yatay olarak dz veya e imli olabilir. Izgara kanallar , kum ve di er a r parac klar n burada birikmesini nlemek zere tasarlan rlar. Izgara yakla m kanal , zgaraya dik ve tm zgara yzeyine niform at ksu da l m sa layacak ekildedir. Ar tma tesislerinde zgara blmnn herhangi bir nedenle devre d kalma durumunda pik debiye gre tasar m yap lm en az bir yedek zgara daha olmal d r.

Kaba zgaralar n zellikleri

ubuk zgaralar Pompalar n ve kum Elle temizlemeli veya mekanik tutucular n nne temizlemeli olabilirler. Kk ar tma tesislerinde elle temizlemeli olanlar kullan l r. ubuk zgaran n nne veya damlatmal filtrenin arkas na ubuk zgaraya gre daha kk parac klar n uzakla t r lmas nda kullan l r. Dz, sepet, kafes ve disk tiplileri vard r. Izgaralar kanaldan kart larak temizlenip yerine tak l r. Yeni tipleri hareketli eleklerdir. Tasar mlar ince zgaralara benzer. Kat lar srekli ayr larak olu a bo alt l r. Uzakla t r lacak maddelerin boyutuna ba l olarak aral klar 3-20 mm aras ndad r. tcler zgaralarda tutulan kat maddeleri tr. Dnen veya titre en bir merdane zerinde kesme di leri veya do rama k s mlar vard r. tcler neredeyse tamamen batm konumdad r.

Elekler

tcler

Kaba eleklerle birlikte

Izgaralar
Manuel zgaralar Mekanik zgaralar

*At ksu ierisinde bulunan partikl boyu 1-2cm ve zerinde bulunan kat maddelerin ayr lmas ve uzakla t r lmas iin kullan l r. Daha ok, d k at ksu debilerinde ve by-pass kanallar nda tercih edilen manuel zgara(kaba zgara) temizli i at ksu ile birlikte gelen kat madde miktar na ba l olarak genelde haftada 23 kez yap l r *Izgaralar standart olarak paslanmaz elik malzemeden imal edilmelidir *Manuel zgaralar, sabit ubuklar, temizleme t rm toplama konteynerdan olu ur ve kat madde

Tamir, ar za ve zgaran n t kanmas gibi haller ve ya murlu havalarda feyezan sular d nlerek zgaran n evresine bir byby-pass ve ta ma kanal yerle tirilmelidir

Mekanik zgaralar
Izgaralar yatayla bellirli bir a yapacak ekilde in a edilirler Elle temizlenen zgaralar daha yat k, mekanik zgaralar a yapacak ekilde diktir


Izgaradaki t kanma belirli dzeye gelince temizleme mekanizmas otomotik olarak devreye girer. Bu dzey pratik olarak 0.6-0.7 m dir 0.6Tutulan maddelerin zgara ele i zerinde birikimi zamanla koku ve sinek olu umuna neden olabilir o ukez bunlar n zgaray izleyen bir tcde paralanarak keltim havuzundaki amurla kelmesi sa lan r

Her e it at ksuda dane ap 10mmden byk kat maddelerin uzakla t r lmas n sa lar. Genellikle byk tesislerde tercih edilir. Kendinden temizlemeli, otomatik kontroll, derin kanallarda kullanma imkan ve iste e ba l retim imkan ile bu tip zgaralar; motormotor-redktr grubu, ta y c ana ase, zincir gerdirme sistemi ve t rm k temizleme nitesinden olu ur. Izgara ubuklar n d ey ynde do rusal hareket ile d tan tarayarak temizler. Tarama srekli olup, otomatik zgara durdu unda t rm k s y r c en st konumda park ederek su ak n engellemez.

  

nce zgaralarda ubuklar yatayla 30-60o a yapacak ekilde yerle tirilirler. nce zgaralar Manuel veya mekanik olarak temizlenebilir. ubuk zgara tipinden ba ka, yay tipi, dner elek tipi, dner tambur tipi ince zgara tipleri mevcuttur.

nce zgaralar

nce Izgaralar ve Elekler ubuk aral genellikle 2,3-6mm mertebesindedir. Bu tip zgaralar mekanik temizleme mekanizmalar na sahip olup zgarada tutulan kat maddeler zaman zaman otomatik olarak temizlenerek kat madde konteynerlerinde depolan r ve daha sonra uygun alanlara dklr. nce zgaralar n amac n ar tmad r. Son y llarda ikinci kademe ar t m k suyunu iyile tirmek amac yla mikro elekler de retilmi tir.

Elekler


 

Gnmzde kaba elekler genellikle disk veya dram tipi olup paslanmaz elik veya demir-d demirmetal tel rgldr A kl klar 6-20 mm aras ndad r 6Eleklerle zgaralarda tutulamayan daha ince kat maddeler tutulur

 tcler Kaba zgaralar n alternatifi at ksudaki byk boyutlu kat lar n sudan ayr lmadan ufalanmas d r. tclerin fonksiyonu, kaba taneli kat lar paralayarak sonraki ar tma i lemlerinde ve proseslerinde problem olu turmalar n nlemektir. Klen kat parac klar ar tma tesisinde ar t l rlar. tclerin kullan m zellikle pompa istasyonlar nda, pompalar n korunmas a s ndan bir avantajd r. Ayr ca bir k s m kat maddelerin zgara ile toplanmas ar tma tesisine giren kat madde ykn de azalt r. So uk iklimlerde tclerin kullan m donma tehlikesini nler.

Ar tma konusunda iki farkl temel gr vard r. Bir gr e gre at ksudan ayr lan bir madde ne ekilde olursa olsun tekrar at ksuya verilmemelidir. Di er gr ise kat lar n boyutlar kldkten sonra ar tma tesisinin ilgili kademelerinde ar t lmalar n n kolay oldu unu savunmaktad r. Paavralar n alkalanma hareketinde (kum tutucu ve havaland rmada) ipliksi maddelerle tekrar birle erek pompa pervanelerinde, amur borular nda, s de i tiricilerde ve difzrlerde probleme neden olmalar , tcler iin bir dezavantajd r.

Neden ya lar problemdir? Ya lar at k su sistemine ilk girdi inde genellikle l k veya s cakt r. K sa sre ierisinde so ur ve boru hatt nda ve pompa istasyonunda p ht la r. Ya lar borular n i k s mlar nda kat la t ka, pis su ak k s tlanm hale gelir. Kanalizasyon sisteminde ya olu mas kapasite problemlerine ve t kan kl klara sebep olur. Herhangi bir kat veya yap kan madde pis su toplama sistemlerinin ve pompalama istasyonlar n n engellenmesine neden olabilir veya sensrler ya veya kusurlu al madan dolay kirlenebilirler. Az e imli veya kk pompal sistemler ya olu umuna ba l olarak ilk t kanan sistemlerdir. Ya olu umu sonucu olu an t kan kl klar n ve pompa istasyonu ar zalar n n onar m pahal d r ve i letme btesine a r bir yk olu turur

Ya tutucular neden gerekli?



Evlerden, e itli tesislerden(garaj, benzin istasyonlar , hastaneler, lokantalar, mezbahalar), ve e itli g da sanayilerinden, petrol sanayilerinden gelen at k sular ya ierir. Ya n yo unlu u sudan hafif oldu undan yzeyi kaplar ve oksijen transferini nler, anaerobik durum meydana gelir At k suda kmesi gerekli taneciklerin k ne engel olur

At k sular ya ihtiva eden firmalar DIN 4040/DIN EN 1825 standartlar na uygun ya ay r c kullanmakla mkelleftirler. Talimatname DIN 1986100, paragraf 1986 6.2.2

*Ya ieri i yksek sular n ar tma tesislerinde zgara ve eleklerden hemen sonra ya tutucu kurmak gerekir *Basit bir havuz yeterlidir *Genel prensip suyun h z n azaltmak ve su yzeyini sakin tutmakt r *Ya tutucu havuzlar konik tabanl , uzunca ve mmkn oldu unca geni st yzeye sahip olacak ekilde kurulurlar *A a dan sisteme flenen hava ile amur k engellenir *Ya ieri i ok yksek de ilse ktrme havuzunda yzc amur olarak tutulur

Kum tutma


Ar tma tesisine gelen at k suda bulunan kum, ak l vb gibi kolayca kebilen maddeler, pompalar n a nmas na, kanallar, borular, keltme havuzlar ve amur rtme tanklar nda t kanmalara sebebiyet verece inden kum tutucular vas tas yla uzakla t r l rlar. Kum tutucular dairesel veya uzunlamas na kelten (sabit h zl ), havaland rmal tipte olabilirler. Temel ama 0,2 mmden byk kum tanelerinin tutulmas d r. Kum tutucuda yatay h z n 0,3-0,4 m/sn olmas temin edilmeli, organik men eli kat lar n kelmesine izin verilmemelidir.

Kum biyodegrade olmad ndan amur rtclerde gereksiz yer i gal eder. Bu nedenle kumun organik maddelerden ay r lmas gerekir At k sudaki kum miktar yresel, iklimsel ko ullar, evsel ve endstriyel at k su zelliklerine ba l olarak de i ir Ba l ca kum tutucu tipleri yatay ak ve havaland rmal tiplerdir

 tip kum tutucu vard r Yatay ak l , dikdrtgen veya kare planl Havaland rmal , Vorteks ak ml .

Baz kumlar zellikle yata ak l kum tutuculardan kan kumlar fazla miktarda biyolojik bozunur organik madde ierirler. Bu organik madde kt kokuya neden olabilir, sinek ve fare vb davet edebilir. Bu nedenle bu tr kumlar y kan r. Y kama tarak veya vidal oluklarda yap l r. Kum ve organik madde birbirinden ay r l r. Kum tesiste y ld alandan kamyonlarla bo altma sahas na nakledilir. Kumun nihai tasfiyesi, gmme yada yakarak steril hale getirmektir.

Yatay ak l kum tutucularda at ksu kum tutucuyu yatay do rultuda geer, izgisel h z, kum tutucunun boyutu, giri te da t m mekanizmas ve k ta e itli savaklarla kontrol edilir. Havaland rmal kum tutucular spiral ak l havaland rma tank ndan olu ur. Spiral h z, tank boyutu ve verilen hava miktar ile kontrol edilir. Vorteks ak ml kum tutucular ise silindir bir tanktan olu ur. At ksu giri i te etsel olarak giri yaparak girdap olu turur. Santrifj ve yerekimi kuvvetleri kumun kmesine neden olur.

Havaland rmal kum tutucu

Havaland rmal kum tutucu

Vorteks ak ml kum tutucular iki tiptir. Birinci tipte at ksu giri i ve k te etsel olarak gerekle ir. Dnen bir trbin sabit ak h z sa lar. Ayarlanabilir b aklar ise organiklerin kumdan ayr lmas n sa lar. Dnen trbin kum parac klar iin silindirik ak sa lar. Kum yerekimi ile olu un iine ker. Olukta biriken kum, kum pompas veya haval kald rmal (mamut) pompa ile uzakla t r l r

kinci tip Vorteks ak ml kum tutucular ise giri ak m n n nitenin st k sm ndan te etsel giri i ile serbest girdap sa lan r. At ksu tepeden dnen silindirin merkezinden k yapar

Dengeleme


Dengeleme havuzu, gnlk olarak sal n m gsteren at ksuyun kalite dalgalanmalar n azaltmakta, at ksuyun ar tma tesisine sabit debi ile verilerek ar tma tesisinin homojen olarak beslenebilmesini mmkn k lmaktad r. Havuzda kelmeleri nlemek ve kar m sa lamak iin kar t r c lar kullan l r. r.

 

 

Dengeleme havuzu hat zerine veya hat d na yerle tirilebilir Dengeleme havuzunun konumu at k su tesisine gre de i ebilmekle birlikte genel olarak eleme ve kum tutma i leminden sonra yap lmal d r Dengeleme havuzlar toprak, beton veya elikten in aa edilir. Dengeleme havuzlar nda, havuz cidar nda birikebilecek kat lar veya ya lar atacak temizleme donam n na, pompalar n bozulma olas l na kar bir ta kan d nlebilmesine, yzer madde ve kp n al nmas iin yksek seviye dzene ine ve kpk sorun oldu u taktirde havuzun kenarlar nda kpk k rma dzeneklerine ihtiya vard r Gerek hat st gerek hat d dengeleme havuzlar nda havaland rma gereklidir At k suyun septik haline gelmesi engellenir

Havuz ekli Havuz ekli hat st veya hat d dengeleme kullan lmas durumuna gre de i ir. Hat st dengeleme uyguland nda dengeleme havuzu mmkn oldu u kadar tam kar ml bir reaktr gibi al acak ekilde tasarlanmal , giri ve k mekanizmalar k sa devreyi en aza indirecek ekilde olmal d r. Giri ak m n n kar t r c ya yak n bir yerde olmas , birok noktadan giri ve k olmas , oklu kompart man gibi uygulamalar gerekebilir.

Kar t rma


Ar tma tesislerinde en yayg n kullan lan kar t r c tipleri: paddle trbin gemici pervanesidir

Paddle kar t r c lar n s v yla temas eden geni bir yzey alan oldu undan bunlar yava olarak dndrlr ve flokla t rma, yumakla t rma i lemlerinde, kire, polielektrolit gibi maddelerin at k suya veya amurla kar t r lmas iin kullan l r H zl kar t rma tanklar nda, kimyasallar n at k su ile kar t r lmas amac yla trbin veya gemici pervanesi kullan l r Trbin tipi kar t r c lar genel amal olup zellikle s v lar n birbirleriyle kar t r lmas ve amur kar t rma i lemlerinde ba ar l d r Gemici pervane tip kar t r c kuvvetli eksenel ak mlar yarat rlar, kat lar n ask da tutulmas , gazlar n s v larla kar t r lmas nda kullan l rlar

Trbin tip kar t r c

Trbin kar t r c : A k dz kanatl B akl disk E ik kanatl

Standart kanatl Weedless tipi Korumal

Gemici pervanesi

Paddle tipi kar t r c

ktrme
Kaba organik ve inorganik maddelerden o u zgara ve kum tutucularda al konulduktan sonra, organik esasl ve byk lde kirletici karakterde olan geriye kalm ask daki kat maddelerin at ksudan uzakla t r lmas gerekmektedir. n keltme havuzunun ba l ca amac at ksuyu iki temel bile ene; amur ve kelmi at ksuya ay rmakt r. Bylece bu iki bile en ayr ayr ar t labilir. n keltme havuzlar nda ask daki kat maddelerin %50-70'i ve BO 'nin % 25-40' uzakla t r labilir. keltme havuzlar dikdrtgen ve dairesel biimde olabilirler. kelen amurun biriktirilmesi iin amur konisi ve bu koniye amuru s y racak s y rma ekipmanlar gerekmektedir. n keltme havuzlar nda at ksuyun bekletilme sresi 1,5-2,5 saat aras nda de i ebilmektedir.

keltim havuzlar nda yzeyde olu acak kpk ve tabandaki amur birikintilerinin uzakla t r lmas iin uygun tehizat gereklidir. Havaland rma havuzundan keltme havuzuna gei , ok d k h zda gerekle ecektir. keltim havuzunda a r olan aktif amur dibe kecek, stte kalan duru su savaklanarak ok yava bir h zda ve kendili inden temiz su havuzuna geecektir. keltme havuzlar yeterli al konma sresine ve yeterli amur depolama zelli ine sahip olmal d rlar ve amurun kerek s k mas amac yla konik ekilde yap l rlar.

Dairesel n ktrme tanklar Dairesel n ktrme tanklar nda besleme merkezden yap l r. At ksu merkezden d duvarlara do ru hareket eder ve d evre boyunca uzanan savaktan k yapar. ken amur s y r c larla merkeze do ru itilir. stte toplanan yzer maddeler dner bir s y r c ile toplanarak bir haznede birikir.

Dikdrtgen n ktrme tanklar Dikdrtgen n ktrme tanklar nda at ksu beslemesi bir utan yap l r, at ksu uzun kenar boyunca hareket ederek br utan tank terk eder. ken amur dip k s mda at k suyun ters ynnde hareket eden s y r c lar vas tas yla toplama blmne itilir. Tm su yzeyinde dola an kpk toplay c lar yzeydeki kp toplayarak at ksu k taraf ndaki kpk toplay c hazneye iter

Havaland rma
* At k suya oksijen sa lamak iin:Fe, Mn gibi metallerin oksitlenip kmesi sa lan r. Biyolojik sistemler iin gereklidir *Karbondioksit giderimi iin: kanallarda korezyona neden olur *MnS giderimi iin: H2S gaz zehirlidir ve sular n tad, kokusunu bozar. Kanal ve borular n a nmas n sa lar *HCN giderimi iin *Metan giderimi iin *Mantarlar ve mikroorganizmalar taraf ndan suya verilen renk, tad ve koku veren uucu ya lar n ve maddelerin giderimi iin havaland rma gereklidir

At k suyun havaland r lmas nda iki temel yntem vard r Hava veya saf oksijenin at ksuya batm difzrlerle veya di er havaland rma cihazlar ile verilmesi veya At k suyun mekanik olarak kar t r larak havan n suda znmesinin h zland r lmas

Yzdrme(Flotasyon)
Yzdrme s v fazda s v veya kat partikllerin ayr ld bir i lemdir. Ay rma ince gaz kabarc klar n n (genellikle hava) s v faza verilmesi ile sa lan r. Hava kabarc klar partikllere tutunur ve birlikte yzeye ykselirler. At ksu ar t m nda yzdrme, ask da maddeleri uzakla t rarak, biyolojik amurun yo unla mas n sa lar. Yzdrmenin keltmeye gre temel stnl , yava ken ok kk boyutlu ve hafif partikllerin ok daha abuk ve tamamen uzakla t r labilmesidir. Yzeye kan partikller yzeyden s yr larak toplan rlar

Yzdrme i leminde hava kabarc klar de i ik yntemlerle olu turulur

S v bas n alt ndayken hava enjekte edilir, sonra bas n kald r l r (znm -hava ile yzdrme DAF), Atmosfer bas nc nda havaland rma (hava ile yzdrme) Atmosfer bas nc nda hava ile doyurma, daha sonra s v ya vakum uygulama (vakum ile yzdrme).

Flotasyon sistemleri
A k hava flotasyonu  znm hava flotasyonu  Vakum flotasyonu


A k hava flotasyonu


Flotasyon, hcrelerinde kar t r c ve hava fleyici sistemler bulunan zel hcrelerde yap l r At k suya reine, tutkal vb yzdrc reaktifler eklenerek at k sudaki tanecikler hidrofob duruma getirilir Flotasyon hcresinin taban ndan flenen hava kabarc klar taneler zerine yap r ve onu suyun yzeyine kar r ve kpk olu turur Kpk zel s y r c paletlerle hcrenin zerinden al n r

znm hava flotasyonu

  

At k su birka atmosfer bas nc nda hava ile temas ettirilir S v zerindeki bas n d rlerek ak kan flotasyon hcresine verilir Bas n d mesinden dolay flotasyon hcresinin taban nda s v iinde znm hava kabarc klar yzeye do ru yol al rken beraberinde kat tanecikleride srkler At k su tanka verilmeden nce gerekli olan kimyasallar eklenerek bir pompa ile yksek bas n alt nda dinlendirici tanka bas l r. Buradan da bir vana vas tas yla flotasyon hcresine gnderilir

Vakum flotasyonu
  

At k su do rudan bir tankta havaland r l r At k su zerinde vakum olu turulur Hava kabarc klar s v yzeyine kar ve kpk s y r l p al n r Kat maddeler dibe ker ve amur olarak uzakla t r l r Sistem silindirik tanktan olu ur

Adsorpsiyon
       

stenmeyen tad ve kokular n gideriminde Pestisitlerin al c sulara gitmesinin nlenmesi Toksik bile iklerin uzakla t r lmas Deterjan kal nt lar n n uzakla t r lmas Endstriyel at klarda bulunan ksl c organik maddelerin ve rengin giderilmesi Nitro ve klorlu bile iklerin uzakla t r lmas nda Klor ihtiyac n n azalt lmas nda Klor giderimi amac yla kullan l r

Aktif karbon kullan l r. Toz ve granl halinde kullan l r Kesikli veya srekli sistemlerde aktif karbon yzeye tutunma a s ndan en yksek ar tma performans n sa lar

Haraketli yatak tekni i



Tipik olarak ters ak m prensibine gre al an ve at k su ar t m iin uygun olan bir tekniktir Prosesin en nemli yararlar amur topraklar n n ve gaz k lar n n elimine edilmi olmas d r Biyolojik aktivite ile olu an gazlar al ma esnas nda karbonun srekli verilmesi ile at l r Bu sistem karbonun devri suretiyle sistemin srekli al mas bak m ndan uygundur.Tkenen karbon rejenere edilir ve sisteme geri verilir

Bas nl karbon filtreleri

  

A a do ru ak l bas nl karbon filtreleri en klasik adsorpsiyon filtreleridir Bu filtreler tek tabakal ve iki tabakal filtreler olmak zere iki ekilde bulunur A a do ru ak l filtreler hem adsorpsiyon hemde ask da kat madde uzakla t rma amac yla kullan l rlar En yayg n kullan lanlar bas nl dikey filtrelerdir

Sabit yatay tekni i



At k su s rayla veya paralel olarak birden fazla dizilmi aktif karbon kolonlar n n iinde tabaka halinde s ralanm kum-ince kumak l-aktif karbon zerinden geip a a ldo ru akmaktad r

yon de i tirme
   

yon de i tiriciler ile yumu atma yon de i tiricilerle karbonat giderme: slfonik katyon de i tiriciler kullan l r Toplam deiyonizasyon: basit sistemde su ak katyon de i tiriciden anyon de i tiriciye olur yon de i tiricilerin tasar m nda reinenin tipi, kapasitesi, hacmi, yatak tipi, suyun ak h z ve yata n derinli inin tayini gerekmektedir

YON DE T RME S STEMLER



DEM NERAL ZASYON DEALKAL ZASYON YUMU ATMA TES SLER

Demineralizasyon


Su iinde bulunan tm iyonlar n giderilmesi i lemidir. Su iindeki (+) de erlikli iyonlar katyon de i tirici tank ile (-) (de erlikli iyonlar ise Anyon De i tirici Tank ile tutulur. Katyon ve Anyon De i tiricilerde iyon de i tirme reineleri kullan l r. Bu iki nitenin kullan lmas ile suyun iletkenli i 2 S/cm de erine kadar d rlebilir. letkenli in ve silisin daha d k de erlere d rlmesi gerekti inde Karma Yatak (Mixed Bed) tanklar kullan lmaktad r. Bu tanklar n iinde hem katyonik hem de anyonik reine bulunur. Bu niteler suyun iinde kalan son iyonlar da tutarak bir nevi cila i lemi grmektedirler.

Dealkalizasyon


Dealkalize su tesisleri, alkaliniteye ba l olan sertli in yksek oldu u sularda hem alkaliniteyi hem de sertli i gidermek amac ile uygulanmaktad r. Suyun iindeki sertlik iyonlar ncelikle bikarbonata ba l olarak bulunurlar. Sertlik, alkaliniteden yksek ise geri kalan sertlik iyonlar slfat veya klorr iyonlar na ba lanarak bile ik olu tururlar.

Dealkalize Su Tesislerinde Yer Alan niteler ve Fonksiyonlar



 

Zay f Asidik Katyon de i tirici : Bikarbonatlar CO 2 de dn trr ve bikarbonata ba l olan sertlik iyonlar n tutar. CO 2 Degazr : CO 2 ' i uzakla t rarak TDS'i d rr. Ntralizasyon : Dealkalizasyon tesislerinde degazrden sonra ntralizasyon sistemi kullan lmas gerekmektedir. Bunun sebebi zay f asidik katyon de i tirici k nda suyun pH de erinin 4-5 civar nda olmas d r. 4Yumu at c : Bikarbonata ba l olmayan sertlik iyonlar n tutar.

Yumu atma


Hamsu iinde bulunan iyonlar aras nda en ok bilinenleri ve su kullan lan endstrilerde en ok probleme sebep olanlar sertli e neden olan Kalsiyum (Ca +2 ) ve Magnezyum (Mg +2 ) iyonlar d r. Bu iyonlar tekstil ve kimya sanayinde, makine sanayinde, yzey i lem banyolar nda, rnlerin kalitesini kt ynde etkilemektedir. Ayr ca so utma sistemlerinde, buhar kazanlar nda, sirklasyon sistemlerinde ve borularda problemlere sebep oldu undan su yumu atma sistemleri endstriyel ve evsel amalarla yayg n olarak kullan lmaktad rlar.

Kimyasal Ar tma

Kimyasal oksidasyonun amac



Anorganik maddelerin giderimi(Mn+2, Fe+2, S-2, CN-) Organik maddelerin giderimi(fenoller, aminler, humikasitler, renk tad ve koku olu turan bile ikler, bakteriler, algler ve toksik bile ikler)

Oksidasyon amac yla neler kullan l r?

      

Oksijen Hava Ozon Hidrojen peroksit Potasyum permanganat Klor veya hipoklorit Klordioksit

Oksijen ile kimyasal oksidasyon



Oksijen etkili ve ucuz bir oksidant olup hava ile birlikte ar tma tesislerinde kolayl kla verilir. Su ar t m nda havaland rman n en nemli uygulamas Fe+2 ve Mn+2 oksidasyonudur.

Ozon ile kimyasal oksidasyon



me sular n n ar t m nda uzun sredir, at k sular n ar t m nda ise yirmi y ld r ozon kullan lmaktad r

Su ar t m nda ozon
     

Gl bir oksitleyicidir: organik maddeler ve mikroorganizmalarla kolayca reaksiyona girer Suda tad ve koku b rakmaz Havan n oksijeninden elektrik enerjisi yard m yla retilir En byk sak nca fiyat d r Klasik su ar t m na uygun de ildir. A k kanaldaki suya do rudan verilmez Gaz n sudaki znrl n artt rnak, kay plar nlemek, toksik ve korrozif oksijen/ozon kar mlar n nlemek zere bir bas n alt nda verilir Genel olarak at k sular n ar t m nda renk giderme, tad ve koku giderme, dezenfeksiyon, Fe ve Mn giderimi, fenol oksidasyonu, siyanr oksidasyonu amac yla uygulan r

HAVALANDIRMA VE N OZONLAMA N TELER

Ozone Cooling Tower Water Treatment

Permanganat ile oksidasyon



  

Gl bir oksidand r: Fe, Mn, S, CN, fenoller ve di er tad ve koku olu turan maddelerle reaksiyona girer Uygulanan deri ime ba l olarak alglerin ve mikroorganizmalar n o almas n durdurur veya onlar ldrr Suya ilave edilmesi ve lm kolayd r Klasik su ar tma tesislerine kolayca uygulan r ndirgendi inde mangandioksit olu ur ve bu madde az bulan kl k ieren sularda p ht la ma ve kelmelere neden olur Ar t lm suda tad ve koku olu turmaz

Klor ile kimyasal oksidasyon

    

Klor ok uzun zamand r at k su ve ime suyu ar t m nda kullan lmaktad r Klorun bakteri ldrme verimlili i pH azalmas yla artar Oksidasyon verimlili i ise pH artmas yla artar Klor ile oksidasyon siyanr gideriminde yayg n olarak kullan l r Siyanrlerin siyanata oksidasyonu klor yada ticari hipoklorit kullan larak sa lan r

Dezenfeksiyon


Hastal k yap c (patojen) organizmalar n yokedilmesi veya etkisiz hale getirilmesidir Dezenfeksiyon bu ynyle tm organizmalar n yok edildi i sterilizasyon i leminden ayr l r

Dezenfeksiyon yntemleri
*Fiziksel yntemler - Is ile - UV ile *Kimyasal yntemler Kimyasal maddeler ile Yzeyaktif maddeler ile Metal iyonlar ile Halojenler ile Ozon ile Potasyum permanganat ile

Fiziksel yntemler
Su 15-20 dak kaynat l rsa ierdi i bakteriler lr. 15Is ile dezenfeksiyon byk lekli uygulamalar iin olduka pahal bir yntem olmakla birlikte g da sanayide yayg n olarak kullan l r. UV ile dezenfeksiyon ime suyu temin edilen yerlerde yeni uygulanmaya ba lam bir yntemdir. Suyun fiziksel ve kimyasal karakterine etki etmez, suda tad ve koku olu turmaz, temas sresi k sad r. Fakat pahal ekipman gerekir.

Dezenfektanlar n etkisi, mikroorganizmalar n hcre duvar n n tahribi, hcre zar n n geirgenli inin bozulmas , protoplazman n yap s n n de i tirilmesi ve enzim immobilizasyonu eklinde olmaktad r. Kimyasal dezenfektanlar ise daha ok hcre zar , protoplazma yap s n bozma ve enzim inhibisyonu ile etkili olur

P ht la t rma ve yumakla t rma

Kimyasal ktrme, susuzla t rma gibi temel i lemlerde yayg n olarak kullan l r. lemin esas sudaki kolloid haldeki maddelerin giderilmesini amalar

P ht la t rma Kolloidal ve ask daki maddelerin baz kimyasal maddelerin ilavesiyle biraraya getirilmesi i lemidir

Yumakla t rma P ht la m taneciklerin yumaklar haline gelerek bymesi, gzle grnr ve kebilir hale gelmesi i lemidir. Yumakla t rma i leminde polielektrolitlerin ilavesiyle byk organik polimerlerin adsorpsiyonu ve tanecik-polimer-tanecik kprleri olu umuda gerekle mektedir

P ht la t rma tipleri
 

 

Elektrostatik p ht la t rma: elektrolitlerin ilavesiyle kolloidlerin aras ndaki elektrostatik itmelerin azalt larak kolloidlerin destabilize edilmeleri i lemidir Adsorptif p ht la t rma: taneciklerin elektriksel yknn yzeyde adsorplanabilen baz zel bile ikler ilavesiyle destabilize edilmesidir Kprl p ht la t rma: uygun baz makromolekl veya polielektrolit ilavesi sonucu kolloidler ile polielektrolitler aras nda kpr olu umu yoluyla ba lanma olmas ve kolloidlerin bu ekilde stabilize edilmesidir Ortak p ht la t rma: z t ykl taneciklerin birle tirilmesi ile kolloidlerin p ht la t r lmas d r Srekli p ht la t rma: kolloid veya iyon halindeki kirliliklerin, metal hidroksiller(Al veya Fe hidroksitler) olu umu sonucu yumak iine al nmas ve kirlili in sudan uzakla t r lmas d r

P ht la t rma yumakla t rmada kullan lan kimyasal maddeler



  

Alum: kat halde bulunur, ok etkili ve yayg n kullan lan bir yumakla t r c d r Demir III klorr: etkili ve yayg n kullan m vard r Demir II slfat: bu madde asidik ve korroziftir Kire: snm yada snmemi olarak kullan l r. Hem yumakla t r c olarak etkilidir hemde di er yumu at c larla birlikte suya alkalinite vermek zere yayg n olarak kullan l r

At k su ar t m nda bulan kl k giderimi, sertlik giderimi, evsel at k sularda fosfor gideriminde ask da kat maddelerin gideriminde, organik madde gideriminde, metal gideriminde uygulan r

P ht la t rma i leminde h zl kar t rma i lemi gereklidir. H zl kar t rmada sre ve kar m derecesi uygulanan i leme ve prosese ba l d r. Yumakla t rma iin en yayg n kullan lan mekanik kar t r c lard r. Perdeli veya trbin kar t r c lar yayg n olarak kullan l r. Yumakla t rmada en uygun bekletme sresi 10-60 dakikad r.

P ht la t rma maddesinin suya verilmesinden ve bunlar nsuda da lmas ndan sonra p ht la an ok ufak daneler yumakla ma esnas nda birbirleri ile ve suda bulunan di er taneciklerle birle irler. Yumakla t rma i leminde ok yksek h z gradyan uyguland nda olu an yumaklar paralan r ve bunlar a a do ru kelme iin gerekli boyutlara ula mazlar. ok d k h z yumakla ma te ekkln tam sa layamaz. Suyun borulardan veya kanallardan ak s ras nda olu an yumaklar paralan p da labilirler. Bunu nlemek iin yumaklar n dayan kl l n artt rmak veya tesiste suyun ak h z n azaltmak gerekir

Yumakla t r lm suyun ktrlmesinde en kolay yol, yumakla t rma havuzu ile ktrme havuzunun entegre edilerek ayn yap iinde bulunmalar d r. P ht la t rma ve yumakla t rma i lemini takiben bir ktrme i lemi yap l r. Bu ktrme, renk ve bulan kl gidermek iin p ht la t r c lar n ilavesi ve yumakla t rma i lemlerinde olu an yumaklar sudan uzakla t rmaya yarar. keltim havuzunda ktrme sresi 30-60 dak aras nda seilir. 30-

Ntralizasyon
Birok endstrinin at ksuyu asidik veya bazik oldu undan al c ortama veya kimyasal ve/veya biyolojik ar tma sistemine de arj edilmeden nce ntralize edilmeleri gerekmektedir. Biyolojik ar tma sisteminde, optimum biyolojik aktivite 6.5-8.5 pH aral nda elde edilir. Biyolojik proseste reaksiyon sonucu olu an CO2 tampon etkisi gsterir ve ntralizasyon meydana gelir. Bu nedenle, at ksu iin gerekli ntralizasyon derecesi biyolojik ar tma sisteminde giderilen BOI miktar na veya at ksudaki asitli e ba l d r.


Proses Tipleri Asidik ve Alkali At ksu Ak mlar n n Kar m : Bu tip bir proseste istenilen ntralizasyona ula mak iin dengelemede yeterli kalma zaman gerekir. Kireta Yata nda Asidik At ksu Ntralizasyonu: Bu, a a veya yukar ak l sistem olabilir. A a ak l sistemde yeterli kalma zaman n sa lamak iin gerekli maksimum hidrolik yzey yk 4.07x10-7 m3/dak.m2dir. Asit konsantrasyonu, H2SO4n kabuklanmay nlemek iin kullan lmas durumunda en fazla %0.6 olmal d r. ok suland rma veya dolomit kire ta n n kullan lmas durumunda etkin ntralizasyon iin uzun kalma zaman gerekir. Yukar ak l yataklarda, reaksiyon sonucu olu an rnn ortamda kmeden uzakla t r lmas iin hidrolik besleme h z artt r l r. Kireta

Asidik At ksuyun Kire ile Kar t r lmas : Bu ntralizasyon kullan lan kirecin cinsine gre de i ir. Kirecin yap s ndaki magnezyum kuvvetli asit zeltisinde ok reaktif olup pH 4.2nin alt nda etkindir. Kire sndrmede reaksiyon s ve kar t rma ile h zland r l r. Reaksiyon 10 dak da tamamlan r. Bu zelti, ntralizasyon amac yla kullan lmadan nce birka saat bekletilmelidir. NaOH, Na2CO3 veya NH4OH da at ksu ntralizasyonu iin kullan labilir.

Bazik (Alkali) At klar: Herhangi bir kuvvetli asit, bazik at ksuyu ntr yapmada kullan labilir.Ancak slfrik asit veya hidroklorik asit olmas durumunda fiyat n yksekli i kullan m k s tlayabilir. Reaksiyon ok h zl d r. %14 CO2 ieren gaz ntralizasyonda kullan labilir. CO2, at ksudan kabarc k halinde geerken, karbonik aside dn r ve reaksiyona girer. Reaksiyon h z yava t r ancak, pH 78in alt na d rlmeyecekse CO2 kullan m uygun olabilir. Gaz n di er bir kullan m ekli de dolgulu kulelerde at ksu ak n n tersi ynnde geirmektir.

Biyolojik Ar tma


Biyolojik ar tma at ksuyun iinde bulunan ask da veya znm organik maddelerin bakterilerce paralanmas ve kebilen biyolojik floklarla s v n n iinde kalan veya gaz olarak atmosfere kaan sabit inorganik bile iklere dn mesidir. Biyoloji ar tman n esas organik kirleticilerin do ada yok edilmeleri iin yer alan biyofloklasyon ve mineralizasyon proseslerinin kontrol ile evrede ve optimum artlarda tekrarlanmas d r. Bylece do adaki reaksiyonlar n h zland r larak daha k sa bir srede, emniyetli ortamda gerekle tirilmeleri sa lanmaktad r.

Biyolojik ar tma sistemleri de i ik ekillerde s n fland r labilirler. Ortamda oksijen varl na gre haval (aerobik) ve havas z (anaerobik) olarak s n fland r lan bu sistemler kullan lan mikroorganizmalar n sistemdeki durumuna gre ask da ve sabit film (biyofilm) prosesleri olarak da s n fland r labilirler.

Biyolojik Ar tman n Amac



Biyolojik ar tman n amac , at ksudaki kelmeyen kolloidal kat lar p ht la t rarak gidermek ve organik maddeleri kararl hale getirmektir. Evsel at ksu ar t m nda organik madde ieri inin yan s ra azot ve fosfor gibi besi maddeleri de biyolojik ar t mda giderilir. o u kez durumda toksik olabilecek eser (iz) miktardaki organik maddeleri gidermek de nemlidir. Tar m alanlar ndan geri dnen sularda nemli olan azot ve fosforun ar t lmas kritik nem ta r. Endstriyel at ksular iin, organik ve inorganik bile iklerin ar t m nemlidir. Bu bile iklerden o u mikroorganizmalar zerinde toksik etki yapt klar iin genellikle zel zaman n ar tma gerekebilir.

Biyolojik Ar tmada Mikroorganizmalar n Rol



At ksudaki BOInin giderimi, kmeyen kolloidal kat lar n p ht la t r lmas ve organik maddelerin kararl hale gelmesi, ba ta bakteriler olmak zere e itli mikroorganizmalar taraf ndan gerekle tirilir. Mikroorganizmalar, kolloidal ve znm karbonlu organik maddeleri e itli gazlara ve yeni hcrelere dn trerek kullan rlar. Hcre dokusunun zgl a rl sudan daha fazla oldu undan ar t lm sudan kerek ayr l r. Bu mikrooganizmalar ortamdan ay rmad ka ar t m tamamlanm olmaz. Mikroorganizmalar organik yap da olduklar ndan at ksuda BOI veya KOI cinsinden llrler ve suya bir miktar kirlilik verirler.

Biyolojik Ar tmada nemli Mikroorganizmalar

Hcre yap lar ve fonksiyonlar dikkate al n rsa mikroorganizmalar a a daki ekilde s n fland r l rlar: Eucaryotes Eubacteria Archaebacteria Prokaryotik grup (eubacteria ve archaebacteria) ar t mda birincil derecede nemli olup k saca bakteri olarak bahsedilir. karyotik grup bitki, hayvan ve protistleri ierir.


Haval (aerobik) Prosesler: Oksijenin bulundu u ortamda faaliyet gsteren biyolojik ar tma sistemidir. Havas z (anaerobik) Prosesler: Oksijenin olmad ortamda faaliyet gsteren biyolojik ar tma sistemidir. Anoksik Denitrifikasyon: Oksijenin olmad ortamda nitrat azotunu biyolojik olarak azot gaz na eviren prosestir. Bu proses havas z denitrifikasyon olarak ta bilinmektedir. Biyolojik Besi Maddesi Giderimi: Biyolojik ar tma prosesinde azot ve fosforun giderilmesidir. Fakltatif prosesler: Organizmalar n molekler oksijenin bulundu u veya bulunmad ortamlarda fonksiyon gsterebildi i biyolojik ar tma prosesleridir. Karbonlu BOI giderimi: At ksudaki karbonlu organik maddelerin yeni hcrelere ve e itli gaz formundaki son rnlere biyolojik olarak dn mdr. Bu dn mde, e itli bile iklerde bulunan azot amonyuma dn trlr.

Ask da Byyen Prosesler: Biyolojik ar tma sisteminde organik ve di er maddeleri dn trmekten sorumlu mikroorganizmalar n s v ortamda ask da bulunmas halidir. Tutunarak Byyen Prosesler: Biyolojik ar tma sisteminde organik ve di er maddeleri dn trmekten sorumlu mikroorganizmalar n ta , cruf veya zel tasarlanm seramik veya plastik dolgu malzemelerinin zerine tutunarak s v ortamda bulunmas d r. Bu ar tma sistemleri sabit-film prosesleri olarak da bilinirler.

At ksu ar t m nda kullan lan nemli biyolojik ar tma prosesleri

Haval Prosesler: Ask da-Byyen Aktif amur prosesleri Konvansiyonel(piston ak ml ) Tam kar ml Kademeli havaland rmal Saf oksijenli Ard k kesikli reaktr Kontakt stabilizasyonlu Uzun havaland rmal A. Oksidasyon hende i Derin aft A.. sistemi Ask da-byyen Nitrifikasyon Havaland rmal lagn Haval rtme Konvansiyonel haval Saf oksijenli Damlatmal Filtre D k h zl Yksek h zl Kaba Filtre (roughing) Dner biyolojik disk Dolgulu kuleler Aktif amur biyofiltre prosesleri biyofiltre prosesleri aktif amur, Karbonlu BOI giderimi ve nitrifikasyon

Yzeyde byyen (Biyofilmli)

Nitrifikasyon Karbonlu BOI giderimi (nitrifikasyon) Stabilzasyon, karbonlu BOI5 giderimi nitrifikasyon Karbonlu BOI giderimi nitrifikasyon Karbonlu BOI giderimi karbonlu BOI giderimi ve nitrifikasyon

Birle ik ask da ve tutunarak byyen sistemler

Anoksik Prosesler: Ask da byyen Tutunarak byyen

Ask da byyen denitrifikasyon Sabit-film denitrifikasyon

Denitrifikasyon

Havas z Prosesler: Ask da byyen

Havas z rtme Standart h zl , tek kademeli Yksek h zl , tek kademeli iki kademeli Havas z kontakt prosesler Havas z amur yatakl reaktr

karbonlu BOI giderimi karbonlu BOI giderimi karbonlu BOI giderimi

Tutunarak byyen

Havas z filtre Genle mi yatakl reaktr

karbonlu BOI giderimi, at k stabilizasyonu, denitrifiaksyon. karbonlu BOI giderimi, at k stabilizasyonu

Birle ik haval , havas z ve anoksik prosesler Ask da byyen Birle ik ask da ve tutunarak byyen

Tek veya ok basamakl , e itli zel prosesler

Karbonlu BOI giderimi, nitrifikasyon, denitrifikasyon P giderimi Karbonlu BOI giderimi, nitrifikasyon, denitrifikasyon,Pgiderimi

Tek veya ok kademeli prosesler

Lagnler

Haval havuzlar, Olgunla t rma havuzlar Fakltatif havuzlar Havas z havuzlar

Karbonlu BOI giderimi Karbonlu BOI gid.(nitr.) Karbonlu BOI giderimi Karbonlu BOI giderimi (at k stabilizasyonu)

Biyolojik Ar tma Proseslerinin Uygulamalar Bu proseslerin temel uygulamalar ; At ksuda zellikle BOI, TOK (toplam organik karbon) veya KOI olarak llen karbonlu organiklerin gideriminde, Nitrifikasyon, Denitrifikasyon, Fosfor giderimi ve At k stabilizasyonudur.


Biyolojik Ar tma Sistemlerinin Tasar m

Biyolojik prosesler, at ksudaki biyolojik olarak paralanm ve znm organik maddeleri ktrme havuzunda ktrerek gidermek zere, kebilen biyolojik ve inorganik floklara dn trmek amac yla kullan l rlar. Bir ok durumda ikinci kademe prosesler olarak tan mlanan biyolojik prosesler, fiziksel ve kimyasal proseslerle birlikte al t r l r. Birinci kademe ar tma (n ktrme), kebilen kat lar ay rmada etkin olmas na kar l k, biyolojik prosesler koloidal veya znm haldeki organik bile ikleri gidermede etkindirler. Bu proseslerden, havaland rmal lagnler, stabilizasyon havuzlar ve uzun havaland rmal sistemler n ktrmeye tasarlan rlar.


ok s k kullan lan biyolojik prosesler;

Aktif amur prosesleri, Havaland rmal lagnler, Damlatmal filtreler, Dner biyodiskler ve Stabilizasyon havuzlar d r. Aktif amur prosesleri veya onun modifikasyonlar daha ok byk tesislerde, stabilizasyon havuzlar ise kk tesislerde kullan lmaktad r.

ok s k kullan lan biyolojik prosesler; Aktif amur prosesleri, Havaland rmal lagnler, Damlatmal filtreler, Dner biyodiskler ve Stabilizasyon havuzlar d r.

Aktif amur Prosesi Aktif amur prosesi ngilterede 1914de Arden ve Lockett taraf ndan geli tirilmi tir. Bu orijinal prosesin birok e itleri geli tirilerek kullan lmaktad r. Btn haval (aerobik) at ksu ar tma proseslerinde at klar sentez ve oksidasyon yolu ile yok olurlar. Di er bir deyimle organik maddelerin bir k sm yeni hcrelere dn rken (sentez) geri kalan k sm gerekli enerjiyi retmek iin oksidasyona tabi tutulurlar. Organik maddeler yok olmaya ba lay nca biyolojik hcrelerin bir k sm gerekli enerjiyi sa lamak amac yla kendi kendini oksitler (isel solunum).

Biyolojik aktif amur ynteminde ama at ksuyun iinde bulunan organik maddeleri Karbondioksit, su yeni bakterilere dn trmek oldu undan ve bunun iinde oksijen gerekti inden biyolojik aktif amur havuzuna giren su havaland r l r. Havaland rma sonucu organik maddeler aerobik bakteriler taraf ndan paralan r. Bu i lem sonucu meydana gelen yeni ve l bakterilerin te kil etti i amur ktrme tank nda klrlr ve bir k sm ilk anlarda % 100, norma! artlarda % 50 - 80 oran nda sirklasyona tabi tutulur. Sirklasyondan ama biyolojik aktif amur havuzunda belli bir oranda mikroorganizma konstrayonunu elde etmektir, Bylece bakteri miktar artmakta organik madde mikroorganizma oran azalmaktad r. Bylece tesisin verimi daha yksek olmaktad r.

Bir aktif amur sisteminin iki bile eni: Havalandrma tank ve son ktrme tank . Mikroorganizmalar havalandrma tanknda organik at klar paralay p yumak olu tururlar, daha sonra son keltme tank nda ar t lm sudan ayr l rlar.

Aktif amur prosesi tasar m nda gz nnde bulundurulmas gereken kriterler Reaktr tipinin seimi, Ykleme kriterleri, amur retimi, Oksijen ihtiyac ve transferi, Besi maddesi ihtiyac , Filament (ipliksi) organizmalar n kontrol, k suyu zellikleri (de arj standartlar ).

Reaktr Tipinin seimi



Herhangi bir biyolojik prosesin tasar m nda en nemli ad mlardan biri kullan lacak reaktr veya reaktrlerin seimidir. letme faktrleri;

Ar t m prosesine hakim olan reaksiyon kineti i, Oksijen transfer ihtiyac , Ar t lacak at ksuyun zellikleri, Yerel evresel ko ullar, n aat, i letme ve bak m maliyetlerini ierir.

Ykleme Kriteri


Aktif amur prosesinin kontrol ve tasar m nda uzun zamand r deneysel ve rasyonel parametreler kullan lm t r. En ok kullan lan iki parametre, mikroorganizma oran (F/M) amur ya d r ( c).

 

amur retimi At lacak amuru belirlemek ve amur yo unla t r c tasar m n yapabilmek iin gnde reyen amur miktar n bilmek nemlidir. reyen amur miktar a a daki e itlikte verilmektedir. Px = Ygz. Q (So S) (103g/kg)-1 (5.34) Px = at lan fazla aktif amur, kg/gn Ygz = gzlenen verim, g/g


Oksijen htiyac ve Transferi



   

Teorik oksijen ihtiyac , at n BOIsi ve sistemden gnde at lan amur miktar ndan belirlenir. At n bir k sm n n sistemden at lacak yeni organizmalara dn t bilinmektedir. Bu 126 nedenle, at lan amurun BOILi toplamdan kar l r ise kalan miktar sisteme verilmesi gereken oksijen miktar n gsterir.

Besi maddesi ihtiyac



Azot ve fosfor bile ikleri besi maddeleri olup at ksuda yksek konsantrasyonda bulunmalar biyolojik reaksiyon iin inhibisyon, d k konsantrasyonda bulunmalar ise s n rlama yapar. Organizma hcresinin bile imi C5H7NO2 olarak al n rsa, a rl n n %12,4 kadar azot gerekecektir. Bu de er tipik olup sabit de ildir evre artlar ve organizma (amur) ya na ba l olarak hcredeki azot ve fosfor da l m de i ebilmektedir.

pliksi (filament) Organizmalar n Kontrol



Aktif amur proseslerinde ipliksi organizmalar n bymesi ok s k rastlanan bir i letme problemidir. Sistemde ipliksi organizmalar n bulunmas amurun kelme zelli ini zay flat r ve bulking (kabarma) olay meydana gelir. Tek basamakl tam kar ml reaktrler d k substrat seviyelerinden dolay ipliks organizmalar n bymelerine ok uygundurlar. Baz piston ak l reaktrlerde de benzer olayla kar la lmaktad r. Son ara t rmalar, ipliksi organizmalar n bymesini engelleyen faktrleri bulmak ve pratik kontrol metotlar geli tirilmek zerine yo unla m t r. pliksi organizmalar n kontrol ve nlenmesi iin bir yakla m, ham su ile aktif amur geri dn nn kar t ilk temas blgesi iin ayr blm veya selektr kullanmakt r. Selektr, tam kar m veya piston ak l reaktrlerde, ayr bir tank veya portatif bir blme olabilir.

k


At ksuyu Karakteri

k at ksuyu kalitesinin en nemli parametresi organik madde ieri idir. Biyolojik ar tma proses k n n organik madde ieri i a a daki bile enden olu maktad r: znm organikler o Biyolojik ar t mdan kaan organikler. o At n biyolojik paralanmas nda olu an ara rnler. o Hcresel bile imler (mikroorganizma lm sonucu). Ask da organik maddeler o Ar t m s ras nda olu an ve son ktrme tank ndan kaan biyolojik kat lar. o Ar t mdan ve ktrmeden kaan giri at ksuyundaki koloidal organik kat lar. Biyolojik olarak paralanamayan organikler o Bunlar orijinal olarak ham at ksuda bulunurlar. o Biyolojik paralanman n rnleridirler.

Proses Kontrol Aktif amur proseslerinin kontrol yayg n i letme artlar alt nda yksek ar t m verimine ula mak iin nemlidir. Proses kontrolnde kullan lan temel faktrler; Havaland rma tank nda istenen znm oksijen seviyesini sa lamak, Aktif amur geri dn n (AG) dzenlemek, At k aktif amuru kontrol etmektir.

Damlatmal Filtreler
Damlatmal filtreler zerinde mikroorganizmalar n biyofilm halinde byd kat tanecikler ieren bir dolgulu sistemdir. Bu birim iinde 0,1-10 cm bykl nde dolgu malzemesi (k rma ta , plastik, sert kmr, zel dolgu maddeleri vs.) bulunan bir tanktan olu ur.

Bu tank n zerine ilk ar tmaya (birinci kademe) tabi tutulmu at ksu belirli bir debi ile verilir. Bu verilir. i lem genellikle tank n merkezi etraf nda yava a hareket eden delikli bir borudan olu an bir dzenekle (at ksu da t m sistemi) sa lan r. Bu r. ekilde filtreye verilen at ksu filtre dolgu malzemesinin stnden szlerek akmakta, bu arada, filtre yata ndaki bo luklar n tamam at ksu ile dolmad ndan haval artlar devam etmektedir. etmektedir.

Ta lar n zerinde ince bir tabaka meydana getiren bakteriler at ksudaki organik kirleticileri nce adsorplamakta ve daha sonra biyolojik ar t m reaksiyonu meydana gelmektedir. Biyofilm tabakas zamanla kal nla makta, oksijen ve organik maddeler tabakan n i k s mlar na ula amamaktad r. Filtre dolgu maddesi yzeyine yak n bu kesimde havas z artlar olu makta, burada olu an gazlar n yard m ve s v hareketinden olu an kesme kuvveti ile biyofilm dolgu malzemesinden ayr l p k suyu ile birlikte d ar akmaktad r.

Biyodisk
Dner biyodisk niteleri daha ok kk yerle im merkezlerinin evsel at ksular n n ar t m nda kullan lmakla beraber, baz durumlarda d k devirli endstriyel at ksulardan BOI gideriminde de kullan labilir. Bu sistemler plastikten yap lan 2-3 m ap nda, 2-3 cm kal nl nda disklerden olu ur. Diskler bir aft zerine birbirine paralel olarak yerle tirilir ve aft bir motor yard m ile dndrlr. At ksu, uzun ve s tanklar n iine konur ve diskler at ksu iinde %40-50 oran nda bat k ekilde dndrlr (2-10 devir/dakika).Mikroorganizmalar disk zerinde biyofilm olu turacak ekilde byrler ve at ksudaki organik bile ikler biyofilm iine damlatmal filtrelerde oldu u gibi adsorplan r ve biyolojik reaksiyon meydana gelir. Mikroorganizmalar oksijen gereksinimini diskin dn s ras nda hava ile temas ederek sa larlar.

Havaland rmal Lagnler Havaland rmal lagnler, 2,5-5 metre derinli inde toprak yap lar olup, havaland rma dubalar veya sabit kolonlar zerine yerle tirilen mekanik havaland r c larla yap l r. Stabilizasyon havuzlar ile k yasland nda %10-20 daha kk hacimlere sahiptirler. Bu tip lagnler bir taraftan basit fakltatif tipte, di er taraftan da amur geri devrinin yap ld daha verimli ve yo un niteler olarak projelendirilebilirler. Her durumda da bunlar n in aatlar ve i letilmeleri ok kolayd r. Bu nedenle hem geli mi hem de geli mekte olan lkelerde yayg n kullan m alan na sahiptirler.

Fakltatif havaland rmal lagnlerde birim hacme d en enerji yo unlu u, gerekli oksijen miktar n n s v ya verilmesi iin yeterlidir. Fakat bu enerji girdisi, btn kat lar ask da tutmak iin yeterli de ildir. Bunun sonucunda, lagne giren ask da kat maddelerin bir k sm ve substrat giderimi sonucunda olu an kat maddeler, tabana kmeye al rlar ve tabanda havas z bozunma meydana getirirler

Stabilizasyon Havuzlar Basit olmalar ve i letme kolayl ndan dolay at ksu ar t m nda en basit ar tma sistemi stabilizasyon havuzlar d r. Sistem ekipmans z al aca ndan dolay , biyolojik aktivite yava i ler. Bu nedenle uzun kalma zaman na ve dolay s ile geni arazilere ihtiya duyulmaktad r. klim ve havuzun do al artlar biyolojik aktiviteyi etkiler. Bu nedenle, arazinin bol ve ucuz, iklim artlar n n uygun olmas stabilizasyon havuzlar n n kullan m n artt r r. Stabilizasyon havuzlar , reaksiyon kinetikleri ve ak m ekilleri ynnden reaktrlere benzemektedir. Ar t m verimi, BOI giderimi ile birlikte mikroorganizma ve besi maddeleri (N ve P) ar t m nda da istenilen artlar sa layacak ekilde tasarlanabilir.

Ar tma amurunun Nihai Bertaraf Evsel ve endstriyel ar tma tesislerinden kan at k amurlar n nihai bertarafa verilmeden nce mutlaka ar t lmas gerekmektedir. Ar tma tesisleri dizayn edilirken amur sorunu nceden dikkate al n p en uygun ar tma metodu seilmeli ve kan amur da tehlikeli at k zelli i ta y p ta mad dikkate al narak bertaraf edilmelidir.

Stabilizasyon: amurun stabilizasyonu zellikle hacim azalt lmas ve yan rn olarak gaz retiminde etkilidir. zellikle istenmeyen ko ullar n nlenmesi iin amurun koku mas n n engellenmesi gerekmektedir. Bu da paralanabilen organik maddelerin biyolojik, fiziksel ve kimyasal gibi yntemlerle giderilmesi ile sa lan r. Stabilizasyon metodunun seimi amur susuzla t rma ve ar tma ve nihai bertaraf metotlar n n zerindeki metotlar n kombinasyonuna ba l d r. Aerobik ve anaerobik rtme gibi stabilizasyon metotlar ayr ca amur ktlesini azaltmakta ve susuzla t rma proseslerini nemli lde de i tirebilir dolay s yla bu de i iklikler stabilizasyon prosesinin seimi ve dizayn nda dikkate al nmal d r.

artland rma: artland rma, amurun suyunun al nmas n kolayla t rmak iin geli tirilmi bir prosestir. Kimyasal artland rma ve s ar t m en yayg n yntemlerdir. Eltrasyon da kimyasal artland r c ihtiyac n n azalt lmas iin kullan lan bir y kama prosesidir. Kimyasal artland rmada kullan lan kimyasal maddelerin uygun dozaj laboratuvar testleriyle belirlenmelidir.

Yo unla t rma: Sisteminizde olu an amuru daha konsantre hale getirmek, dolay s yla daha kk hacimdeki amurla u ra mak ve daha ekonomik rtc tank elde etmek iin amur yo unla t rma sistemleri kullan l r. Yo unla t rma sonucunda kat madde konsantrasyonu 25 kat artabilir. Yo unla t rma i lemi ktrme ve yzdrme gibi metotlarla yap labilmektedir. Yo unla an amurun hacmi bu sayede azal r ve susuzla t rma maliyeti azalt labilir.

Susuzla t rma
Ar tma tesisinizden kan amurun kolayca uzakla t r labilmesi iin s v halinden k p kat hale dnmesi gerekmektedir. Bu nedenle amuru, ierdi i su miktar n n azalt lmas iin de i ik i lemlere tabi tutman z gerekir. Ar tma amurlar genellikle yo unla t rma i lemi sonras nda susuzla t rma i lemine tabi tutulurlar. Susuzla t r c olarak seilecek olan nitenin verimli olmas na dikkat edilmelidir. Filtre presler kesikli al mas na ra men ar tma amurlar n n suyunun giderilmesinde en yayg n kullan lan yntemdir. Bu sistemle di er yntemlere gre daha fazla kat madde oran na sahip olman z mmkndr. Filtre pres otomatik mikroprosesr sistemli oldu u iin eleman ihtiyac na gerek yoktur. Ar tma amurlar n n polielektrolitlerle artland r lmas sonucu byk yumaklar n elde edilebilmesi srekli tarzda bas nl filtrasyon iin belt filtre preslerin geli tirilmesine yol am t r.

Santrifjler ile amur susuzla t rman n avantajlar ndan baz lar unlard r; Srekli al ma Kokuyu minimize edecek ekilde kapal al ma amurun homojen olmas ko uluyla i letme i gc ihtiyac n n azl


Buna kar l k bu sistemin baz dezavantajlar da mevcuttur; Grlt Enerji sarfiyat n n yksek olu u Personel ihtiyac H zl a nma


Mekanik su giderme tekniklerinin en eskisi olan vakum filtrasyonu bugn ok s n rl bir uygulamaya sahiptir. Vakum filtrasyonunun ok s n rl bir uygulamaya sahip olmas n n nedenlerinin ba nda vakum yaratmak iin enerji kullan m n n azl ve artland rma iin kimyasal madde ihtiyac n n yksek olu udur. Kurutma yataklar , yksek i ilik giderleri, geni arazi kullan m ve performans n hava artlar na ba l olmas nedeniyle pek fazla kullan lmamaktad r.

Belt filtrelerin avantajlar

    

Kullan m kolayl ve filtrasyonun gzle takibi imkan Yat r m giderlerinin filtre preslerden d k olmas Prosesin ve filtrasyon kay lar n n y kanmas n n srekli olu u Mekanik tasar m n basitli i Kuru madde ieri i filtre pres keki kadar yksek olmamakla birlikte kat olarak ta nabilir amur keki elde edilmesi.

Belt filtreler

Yakma: Bu uygulamada ar tma amurlar tek ba lar na ya da di er at klarla birlikte yak lmal d r. Ar tma amurlar n n do rudan zirai amal olarak kullan lmas ya da dzenli depolama sahas na gnderilerek bertaraf edilmesi giderek artan yasal kontrollere tabi olmaktad r. Bu nedenle yakma sistemlerindeki yat r m maliyetlerinin yksek olmas na, yakma kriterlerinin s k l na, emisyon gazlar n n i lenmesi ile ilgili maliyetlerin artmas na ve uucu kllerle yanma rn olarak ortaya kan kllerin bertaraf i lemlerinin zorla mas na ra men, ar tma amurlar n n yak larak bertaraf ynteminin giderek daha fazla kullan laca beklenmektedir.

Dzenli depolama: Dzenli depolama alanlar ile ilgili tercihler yap l rken en iyi yerle im ko ullar nda ve en iyi i letme ko ullar nda bile toprak kirlili i olmas muhtemeldir. E er amur tehlikeli madde zelli i gsteriyorsa muhtemel yeralt suyu ve toprak kirlili i nedeniyle bu yntem seilmemelidir. Evsel ve evsel nitelikli endstriyel amurlar da su muhtevas %65 ve alt nda tutulmal d r.

rnek Tesis

PA AKY LER B YOLOJ K ATIKSU ARITMA TES SLER

Ar tma tesisi; merli Su Havzas nda, Sultanbeyli, Sancaktepe (Sar gazi, Samand ra, Yenido an) ve k smen ekmeky (Alemda ve Sultaniftli i) ilelerini iine alan yakla k 10732 hektarl k alandan kaynaklanan, gemi te merli baraj na dklen at ksular ar tmaktad r. At ksular, ileri biyolojik ar tma sistemiyle al c ortam de arj standartlar na uygun ar t larak 6 km uzunlu unda bir tnel vas tas ile Riva Deresi'ne de arj edilmekte ve bu yolla Karadeniz'e ula t r lmaktad r. Bylece stanbul'un en nemli su kaynaklar ndan biri olan merli Baraj kirlilikten korunmaktad r. Ar tma tesisi, nihai kapasitede 2.500.000 ki ilik bir nfustan kaynaklanan ve 500.000 m3/gn debiye sahip at ksular ar tacakt r.

I. TES S

II. TES S

Nihai

Maksimum debi

125.000 m3/gn

125.000 m3/gn

Proje debisi

100.000 m3/gn

100.000 m3/gn

E de er nfus

500.000 ki i

500.000 ki i

letmeye ba lama y l

2000

2009

Nihai debi

500.000 m3/gn

Nihai e de er nfus

2.500.000 ki i

Tesis alan

507.000 m2

PARAMETRELER

GR

SUYU

IKI SUYU

Ask da Kat Madde

500mg/l

30~35 mg/l

Biyolojik Oksijen htiyac

325 mg/l

20~25 mg/l

Kimyasal Oksijen htiyac

600 mg/l

125 mg/l

Toplam Kjeldahl Azotu

70 mg/l

10 mg/l

Toplam Fosfor

8 mg/l

2~3 mg/l

At ksu kaba zgaralardan geerek pompa haznesine gelmekte ve haznelerdeki slak tip dalg pompalar taraf ndan ar tma tesisine terfi ettirilmektedir. 6 ana giri pompas ndan be i as l biri yedek olarak konumland r lm t r. Sabit ve de i ken debili dalg pompalar hazne iine monte edilen ultrasonik tip seviye lerlere ba l olarak al maktad r. Terfi hatt iki adet 1200 mm elik borudan imal edilmi olup, terfi yksekli i 39 m'dir.

Terfi edilen at ksu da t m yap s kanal yla iki adet kum tutucu niteye ynlendirilir. 1. Kademe kum tutucuda iki adet, 2. kademe tesiste adet ince zgara ve kanal mevcuttur. Terfi edilen at ksu ince zgaralardan geerken, kaba zgaradan geebilen daha kk boyuttaki kat maddeler de tutulmu olur. Izgaralar kanallara yatayla 70 derece a yapacak ekilde monte edilmi olup, ubuklar dikdrtgen kesittedir. nce zgaralarda tutulan malzemeler bantl konveyrle, zgara at klar preslerine iletilerek konteynere bo alt l r.

nce zgaralardan geen at ksu kaba kabarc kl difzr borularla donat lm olan kum tutucu yap s na girmektedir. Hava, blower odas nda bulunan blowerlardan temin edilmektedir. Kum tutucu havuzlar dibinde ken kum, gezer kpr zerine monte edilen dalg pompalar vas tas ile kum ay rma hunisine (bunker) aktar lmakta ve buradan konteynere bo alt lmaktad r. Ayr ca yzeyde biriken ya lar yine kpr zerindeki yzey s y r c ile s yr l p, bir kpk haznesine al n r ve buradan kpk pompalar yard m uzakla t r l r. 2. Havaland rmal Kum tutucu nitesinde uzakla t rma i lemi dner tambur zgaralardan geirilerek yap lmaktad r. Bu i lemler sonras nda at ksu ierisindeki yzebilen kat maddeler, kum ve ya lar tamamen ayr t r l r. Bu i lemlerden sonra at ksular, debi lm iin parshall sava ndan geirilmektedir.

Bio-P nitesi say s / hacmi Bio-P havuzu say s Bio-P havuzu su yksekli i Bio-P havuzu bekleme sresi Bio-P havuzu kar t r c say s / gc Bio-P havuzu kar t r c devri

2 adet; toplam 8190 ~ 6753 m3 6 adet 5m 1,1 ~ 0,9 saat 6~3 adet/ 2,3 - 3,1 kW 25 ~ 31 d/dk

At ksu, Bio-P havuzlar ndan proses (havaland rma) nitelerine al nmaktad r. Proses niteleri, at ksu debi ve ykne gre nitelerden birisi devre d b rak labilecek ekilde dizayn edilmi tir. Her bir proses nitesi havuzlar oksik (haval ) ve anoksik (ba l oksijenli) k s mlar bulunan, seri ba l 4 havuz olarak projelendirilmi tir. 2. proses nitesinde bulunan 4 adet havuz gerekti inde birbirinden ba s z al t r labilecek ekilde dzenlenmi tir.

Havaland rma nitesi say s / hacmi Havaland rma havuzu say s / hacmi Havaland rma havuzu su yksekli i Havaland rma havuzu kar t r c say s Havaland rma havuzu kar t r c gc Havaland rma havuzu kar t r c devri Havaland rma havuzu difzr say s /ap Resirklasyon pompa say s / gc Resirklasyon pompa kapasitesi

2 adet; 44.000 ~80000 m3 8 adet 5,1 ~ 5,5 m 16 + 16 adet 2,30 ~ 6,03 kW 25 ~ 47 d/dk 7.852 + 16000 adet / 9" 4 +4 adet/25 ~16 kW 4.032 ~ 4500 m3/sa

2 adet Blower binas nda, havaland rma havuzlar ndaki hava ihtiyac n kar layan toplam 10 adet blower bulunmaktad r. Havaland rma sistemi otomasyon ile kontrol edilmektedir. Otomasyon sisteminde motorlu kelebek vanalar, her bir havuzda bulunan oksijen ler de erine gre ama kapama yapmaktad r.

Havaland rma nitelerinden kan at ksu, istenilen son ktrme nitesine verilebilmektedir. Son ktrme nitelerindeki dairesel havuzlar dip ve yzey s y r c l dner yar m kprlerle tehiz edilmi tir. Bu kprler i letme sresince srekli al makta, ken amur dip s y r c lar yla ortadaki amur toplama konisine ve yzeyde biriken kpkler de yzey s y r c lar yla kpk toplama haznelerine iletilmektedir. Dip s y r c lar bak m kolayl a s ndan paralara ayr labilir tiptedir. ken amur, ortadaki amur toplama konisinden geri devir terfi merkezine cazibeyle al narak biyolojik fosfor nitesi giri ine ynlendirilmektedir.

Son ktrme nitesi say s Son ktrme havuz say s Havuz ap /su derinli i Havuz bekleme sresi

2 adet 6 +4 adet 42~43 m / 2,8~3,5 m 3,3~2,2 sa

2 adet son ktrme nitesinden, cazibe ile da t m ve geri devir yap s na gelen amur, biyolojik fosfor nitesinden birine bas larak sisteme geri devredilmektedir. Her bir niteye ait 2 adet geri devir yap s vard r. Yakla k %80 geri devir oran uygulanmaktad r. Son ktrme havuzlar yzeylerinde biriken kpkler de bu yap lar vas tas yla sistemin ba na bas lmaktad r.

Ar t lm at ksu, 100.000 m3/gn kapasiteli Betonarme Tip A k Kum Filtreleri ve UV nitesinden geirilerek endstride kullanma suyu veya sulama suyu olarak kullan labilecek hale getirilmektedir. Son ktrme havuzlar ndan kan ar t lm at ksu su a ama olarak bir kanal vas tas ile 8 adet kum filtresinden olu an kum filtresi nitesine ynlendirilebilmektedir. Burada ama UV dezenfeksiyon ncesi ar t lm at ksuyun ask da kat madde (AKM) ve bulan kl k de erlerini bir kez daha d rerek UV nlar n at ksu iindeki virs ve bakterileri imha etme etkisini art rmakt r.

Kum filtrelerinden geirilen ve nihai AKM giderimi gerekle en at ksu UV kanal na al n r. UV kanal n n tasar m debisi 5.420m3/saattir. Kanal iinde, her birinde 180 adet UV lambas olan 3 seri set halinde toplam 540 adet UV lambas bulunmaktad r. Lambalar yksek yo unluk, d k bas n, de i ken k gc ve otomatik temizleme sistemi zelliklerine sahiptir.

Tesiste ekilen fazla amur, amur depolama havuzunda homojenli ini korumas iin 4 yava kar t r c ile srekli kar t r lmaktad r. Aerobik ortam artlar n n korunmas iin ise havaland rma havuzunda oldu u gibi, EPDM difzrler ile tehiz edilmi tir.

Tesiste amur susuzla t nc olarak santrifjler kullan lmaktad r. Sistemde amur susuzla t nc olarak kullan lan santrifjler %1'lik amuru %25' e karabilecek ekilde tasarlanm t r. Bylece sistemdeki ortalama %1'lik amur %25'lik amur keki haline getirilerek amur kurutma nitesine al nmaktad r.

Santrifj say s /kapasitesi amur paralay c say s /kapasitesi amur besleme pompas /kapasitesi Polielektrolit haz rlama nitesi Polielektrolit besleme pompas

12 adet/10~70 m3/sa 6 adet / 12 ~ 70 m3/sa 6 adet / 4~70 m3/sa 4 adet 12 adet/300~3000 l/sa