Elektrik ve Elektronik Bilgisi

Elektrik-Elektronik Mühendisliği:

•Elektrik-ElektronikMühendisliği, elektriksel işaretlerin

(büyüklüklerin) bulunduğu sistemleri inceleyen bir meslek
dalıdır.

•Elektriksel işaret kullanan sistem örnekleri;

Elektrik Güç sistemleri (Üretim, dağıtım, taşıma, ölçme)
Elektronik, haberleşme, bilgisayar, kontrol, vb. sistemler
Multidisiplinli sistemler (mekatronik, biomedikal, vb.)

•Elektrik-Elektronik Mühendisliği, fiziksel yapıyı matematiksel

modele dönüştürür ve matematiksel araçlar kullanarak
insanlığın pratik gereksinimini karşılar.
 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Elektrik-Elektronik Sistemler:

•Haberleşme Sistemleri (Kablolu, kablosuz, fiber optik haberleşme,

Mikrodalga ve antenler, vb.)

•Mikroelektronik Sistemler (entegre devreler, vb.)

•Bilgisayar Sistemleri

•Kontrol Sistemleri ve Robotik

•Biomedikal Sistemler

•Güç Sistemleri ve Elektrik Makineleri

 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Elektrik-Elektronik Sistemler:

•Elektrik-Elektronik sistemler kendi içlerinde alt sistemlerden

oluşur.

•Elektrik-Elektronik sistemler, teknolojik olarak anolog ve

sayısal olarak iki yönlü gelişmektedir.

•Analog Sistemler: sürekli elektriksel işaret kullanan sistemler

•Sayısal Sistemler: ayrık elektriksel işaret kullanan sistemler

 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Elektrik Devreleri:

•Elektrik-Elektronik
sistemlerin/alt sistemlerin davranışlarını
gerçeğe yakın yansıtan matematiksel modeldir.

•Bu modeller ile elektriksel sistemlerin çalışmaları gözlenebilir

ve tasarımları yapılabilir.

•Elektriksel
tasarım, ihtiyaç belirlemeden, ölçüm ve testlere
kadar detaylı bir iş akışını gerektirir.
 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Elektrik Devreleri:

•Elektriksel tasarım akışını;

İhtiyaç

Tasarım Şartnamesi

Fiziksel
olarak Kavram,
kavrama Tasarım
Düşünce şartnamesini
Devre
Modeli sağlayan devre
Fiziksel
Devre analizi
Prototip

Ölçümler
Analiz üzerine
detaylı çalışma

Ölçümler üzerine
detaylı çalışma
 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Elektriksel Büyüklükler:

•GerilimFarkı: elektriksel enerjinin elektriksel yüke göre

değişimidir. Gerilim birim yükteki elektriksel enerji olarak da
düşünülebilir.

dW
V
dq

•V: gerilim farkı (Volt)

•W: elektriksel enerji (Joule)
•q: elektriksel yük (Coulomb)
 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Elektriksel Büyüklükler:

•Akım: elektriksel yükün zamana göre değişimidir. Akış yönü

olarak elektron akışının tersi alınır. Birim zamanda geçen
elektrik yükü olarak ta düşünülebilir.

dq
i
dt

•i: akım (Amper)

•q: elektriksel yük (Coulomb)
•t: zaman (Saniye)
 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Elektriksel Büyüklükler:

•Elektriksel Güç: elektriksel enerjinin zamana göre

değişimidir. Birim zamanda yapılan iş olarak da
değerlendirilebilir.
dW  dW   dq 
P        V  i
dt  dq   dt 

•P: elektriksel güç (Watt)

•W: elektriksel enerji (Joule)
•t: zaman (Saniye)
•V: gerilim farkı (Volt)
•q: elektriksel yük (Coulomb)
•i: akım (Amper)
 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Elektriksel Büyüklükler:

•Temel Devre Elemanı;

i
o 1
+
V
_ o 2

• 1 ucundan 2 ucuna gerilim düşer veya yükselir.

• 1 ucundan 2 ucuna akım akar (veya tersi).

 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Elektriksel Büyüklükler:

•P>0 ise devre elamanı güç alıyor (tüketiyor);

i
o 1
+
V
_ o 2

• P = V.i

• Direnç, vb. elemanlar.

 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Elektriksel Büyüklükler:

•P<0 ise devre elamanı güç veriyor (üretiyor);

i
o 1
+
V
_ o 2

• P = -V.i

• Gerilim kaynağı, akım kaynağı, vb. elemanlar.

 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Elektriksel Büyüklükler:

•Elektriksel
büyüklükler (işaretler) uygulamada başka
büyüklüklere dönüşebilirler (örn., ses, ışık, ısı, mekanik, vb.)

•Elektrik
sistemleri, giriş enerjisinin (gücünün) sistemdeki
elemanlara dağılımı şeklinde düşünebiliriz.

•Elektrikselsistemlerde kullanılan elemanlar belirli bir güce

veya büyüklüğe kadar özelliklerini korurlar, bu limit
aşıldığında özelliklerini yitirirler.

•Ör.: 6 watt maksimum güçe dayanabilen bir eleman 12 volt

gerilim altında;
• i =P/V = 6 watt / 12 volt = 0.5 amper akıma dayanabilir.
 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Devre Elemanları:

•Devre elemanları idealleştirilmiş elemanlardır.

•Fiziksel
devredeki elemanlar, ideal elemanlar ile
modellenirler.

•Buidealleştirilmiş elemanların tanım denklemleri,

matematiksel modelleri olarak düşünülebilir.

•Elektriksel
güç kaynakları, bağımsız kaynaklar ve bağımlı
kaynaklar olarak iki ana gruba ayrılabilir.
 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Devre Elemanları:

•Bağımsız Gerilim Kaynağı:

•İçinden
geçen akım ne olursa olsun uçlarındaki gerilim
değişmeyen iki uçlu bir kaynak devre elemanıdır.

•DC gerilim kaynağı

 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Devre Elemanları:

•Bağımsız Gerilim Kaynağı:

•Gerilim kaynağı üzerinden geçen akımı bağlandığı devre

belirler.

•Gerilimkaynakları, DC (doğru akım) veya AC (alternatif

akım) gerilim kaynakları şeklinde olabilirler.

•DC gerilim zamana göre değişmez.

•AC gerilim zamana göre sinüs/kosinüs sinyali şeklindedir.

 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Devre Elemanları:

•Bağımsız Akım Kaynağı:

•Uçlarındaki
gerilim ne olursa olsun içinden geçen akımı
değişmeyen iki uçlu bir kaynak devre elemanıdır.

•DC akım kaynağı

•Gerilimini bağlandığı
devre belirler.
•
 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Devre Elemanları:

•Bağımlı Kaynaklar:

•Gerilimle kontrol edilen

gerilim kaynağı:

•Gerilimle kontrol edilen

akım kaynağı:
 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Devre Elemanları:

•Bağımlı Kaynaklar:

•Akımla kontrol edilen

gerilim kaynağı:

•Akımla kontrol edilen

akım kaynağı:
 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Devre Elemanları:

•Direnç:

•Devre hesaplamalarında idealleştirilirmiş şekilde kullanılır

(varsayılır)
•Genelde elektrik enerjisini ısı, ışık enerjisine dönüştürerek
harcar.

•Matematiksel modeli: V= R.i

V: gerilim (volt), i: akım (amper) ve R: direnç (ohm,) dur.
 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Devre Elemanları:

•Direnç:

•İletkenlik;

G=1/R
G: iletkenlik (siemens = 1/)

•Güç, enerji ilişkisi (Güç, P: watt, Enerji, W: joule)

P=V.i=R.i.i=R.i2

dW
P  W   P.dt  W   R.i 2 .dt
dt
 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Devre Elemanları:

•Örnekler:

•Aşağıdakidevre için direnç üzerindeki gerilimi ve gücü

hesaplayalım;

Va = R.i = 8.1A = 8V

P = V.i = 8V.1A = 8W
 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Devre Elemanları:

•Örnekler:

•Aşağıdakidevre için direnç üzerinden geçen akım değerini ve

gücü hesaplayalım;

ia = V/R = 50V/2 = 25A

P = V.i = 50V.25A = 1250W
 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Kısa Devre / Açık Devre Elemanları:

•Kısa Devre Elemanı:

a, b arasındaki gerilim farkı 0V, akım ise uçlara bağlı devreye

göre değişir.

•Açık Devre Elemanı:

a, b arasındaki akım 0A, gerilim farkı ise uç düğümlerindeki

gerilimlere bağlı olarak değişir.
 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Kısa Devre / Açık Devre Elemanları:

•Anahtar Devre Elemanı:

Anahtar konum 1 de ise kısa devre elemanı olarak davranır.

Anahtar konum 2 de ise açık devre elemanı olarak davranır.

 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Diğer Devre Devre Elemanları:

•Kapasitör / Kondansatör:
•Elektriksel yükü elektrik alanın içerisinde depolayabilme
özelliklerinden faydalanılarak, bir yalıtkan malzemenin iki metal
tabaka arasına yerleştirilmesiyle oluşturulan temel devre elemanıdır.

C: kapasite (Farad)

q
C  q  C  VC
VC
dq dV
iC   iC  C C
dt dt
t
1
VC  VC (0)   iC  dt
C0
q: yük (Coulomb)
 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Diğer Devre Devre Elemanları:

•Bobin / Kondansatör:
•Bir bobinden AC akım geçirildiğinde, bobin sargılarını çevreleyen bir
magnetik alan meydana gelir. Akım büyüyüp küçülüşüne ve yön
değiştirmesine bağlı olarak bobinden geçen kuvvet çizgileri çoğalıp
azalır ve yön değiştirir.
•Bobin içerisindeki kuvvet çizgilerinin değişimi, bobinde zıt
elektromotor kuvvet adı verilen bir gerilim endükler. Bu gerilimin
yönü, kaynak gerilimine ters yöndedir.

•L: enkdüktans (Henry)

t
1
iL  iL (0)   VL  dt
L0
diL
VC  L
dt
 Elektrik ve Elektronik Bilgisi
Diğer Devre Devre Elemanları:

•Aşağıda verilen diğer devre elemanlarından konu sırası

geldikçe bahsedilecektir;

•Transistör,
•Diyot,
•Tristör,
•Trafo,
•vb.