makale - article

TTMD Derg-isi '58 (2008] 15 • 21 ISSr-I13Q2·2415

Kapah D1evreMekanik Tesisatlarda Korozyon Koruma Program. ve' Bir Yaplda Uygulanmas. Corrosion Protection Program in Closed Loop Mechanical Installations and its Implementation in a Building
Prof Dr. Olcay KINCAY, Kimya Y. Miik. HalukAGUSTOS, Gzet
BII calismada, sonuclanna, kapol: devre mekanik korozyon koruma tesisatlardaki korozyonun dikkat ve izleme programlanna

Kimya Muh. Serna ~ELEBj

Korozyon kaybmm yaklasik nedeniyle yilhk meydana gelen malzeme, enerji ve emek gelirlerinin korubika-

degeri,

ulkelerin Bu nedenle;

gayri safi milli tesisatlarda

% S'i kadardir.

Bu sayisal

deger ciddi bir ekonoruik korozyon tarafmdan cahsma

cekilmeye r;all§llml§tl,r. Bu konuda bir uygulama olarak Istanbul Sabancr Center binasmm incelenmistir. 2005·2008 rami, kapsaminda laminda uygulanan calismada korozif kapali devre ISltma.sOjfutma sistemleri ydlan arasmda korozyon koruma prog· sisremden olusmiktarlari bag. Bu

kaybr gostermektedir.

ma ve izlerne programlarrnm lincli olarak uygulanmasi pal! devre progmllll isrtma-sogutma ve sonuclan

teknik elemanlar tesisatlanndaki Istanbul

olcumler yapilarak denctlenen

gerekmektedir.

Sunulan Sabanci

turulan. yen: taban< kullanilarak;

! Fe

ve NaN02

kurozyon

koruma

koruma program.

yontem: irdelenmistir.

hakkmda

Center bina-

etkiyi en ara indirebilmek

icin, sistemlerinm

smda gerceklestirilen

bir uygulamayi

icennektedir.

devreye almmasl, ile birlikte qzamanll, programlaruun Anahtar baslanimasuun

olarak koruma ve izleme

gerektigi sonucuna vanlml§lI.r. tesisat, korozyon; ko-

2. Kapah Devre Isitrna-Sogutma

Kapah devreler,
lSI

Tesisatlarr
yardmu ile dolayh olarak soTamamen su sirkulasycnu devre atmosfera clan ve su kulla-

degj§tinciler

kelimeler:

Kapali devre mekanik

gutma

veya

isitrna yapan

sistemlerdir. Kapah

rozyon. kontrol programl, Abstract In this paper, consequences of corrosion in dosed loop installations
have been discussed tracking programmes and importance oj corrosion control and was noticed. Closed loop healing- cooling and measurements have been done Applied due

kapah olarak cahsan, cok az su eksilten sistemlerinde mlmaktadrr, kanik

lSI

kendi icerisinde devrelerdir. akiskan

rsrtma-sogurma

aktanci

nlarak cogunlukla

Karbon yeligi, paslanrnaz rualzeme/cihaz

celik, bakrraluminyum olusturmaktaislerme verimi erki, daha az ko-

ve alasnnlan, pirinc, bronz ve dokum esash malzemeler metesisatlarda bilesenlerini bir kornzif dir, Cnk az ilavo su (make up) kullamnu, mali yeti, dusuk ve denetlenebilir ruyucu kimyasal tuketimi, [1). yiiksek eknnnmik

installation system of the istanbul Sabonci Center was investigated as case study. Experiments corrosion control programme to quantity oj programmes between years 2005-2008 and original data collected.

and a research was performed

isitma ve sogutma

Fe ve NaN01

I:"

the system. Corrosl:on control

gibi ozellikler, kapah devre sistemlerin gore ustunlukleridir

a~1k devre sistemlere

must be started to run oj closed loop installations. corrosion, corrosion control

Key words: dosed loop installation; programme I. Gir~ Metallerin alasimlann lunduklan nik duruma, bilesik

3. Kapah Devre Isitma-Sogutma

yon Sorunlarr Kapah devre tesisatlarda, kullamlan

Tesisatlarmdaki
metal malzemelerin dolayi

Korozve te-

hemen hemen hepsi dogada bilesik yani kararh hal.. Metalurjik yontemlerle elde edilen metal ve da tekrar kararh durumlan yiiksekt.ir. elernanlan ortanun olan bilesik haline donmetaller icinde bubirleserek veya bowve girerek once iyo-

sisattaki bagh

suyun, basmc, i§letme

sicakhk, akis orzi, kimyasal ozelliklerinden nlusmaktadir. malzerue Kcrozyon; malzemenin ugrayan Korozyon miktarda sorunlan

igerigi ve kosullara en kamekorozgorugo-

de bulunurlar

pH gibi fiziksel olarak onemlilerinden yiplanna kanizmasma, yon ortanun numune re; fiziksel, jen dagrhmh, kaplama

ve kimyasal bin biiyiik

Bunlardan ve isletme korozyon cinsine,

me egilimlericok

Bu nedenle, ile reaksiynna

neden clan korczyondur. korozyona ugrayan rurune ve korozyona kimyasal,elektro-killlyasal ugrayan cukurcck, yuzeyin secici, kaznnah,

sunra da urtamdaki

baska elementlerle degi§ime bozunma

haline donebilmck

icin kimyasal

malzemenin mekanizmasma

numa ugrarlar, bu reaksiyonun kimyasal ozelliklerini veya

Metal malzernelerin

reaksiyonuna

gore smiflandinlabilir.

neden oldugu zarara korozyon elektro-kimyasal reaksiyona

adr veri lir. Geortam ilc metalik girerek

koruzyon

tiirleri vararasi,

nel anlamda ise; korozyon, kaybetmesidir.

metalin icinde bulundugu

drr, Korozyona

gorunumune mekanik

gore ise; homo(gerilme-

aralrk, tane ici, taneler zorlamah

aln, galvanik,

TIMD

15

Kasun - Arallk 2008

Ii, hidrojen gevregi, yorulmah.erozyun, kavitasyon) §eklinde dur. Olusturdugu 9Fe(OH)2 kapah bozan devrelerde su akis kasrmflandinlahilir Tasarrm rakteri, [2, 3,4).

makale - article

toplam tepkime 3Fe,O.

a§agldaki

gibidir.

+ N02- -

+ NH.- + 20H- + 6H,O yardnnci kimyasallararaliginda «500 nitkorozyoomnia, korozdusuk kapali derisim devrelerin

ve imalat bakimmdan boru i\! capmdaki duzgunlugunu

Nitrit tek basma veya pH tamponlayrci

la birlikte 700-1.200 mg/L [ppm] kullamlmaktadir. mg/L NaN02 rit icermedigi yon koruma icin biyolojik Nitrit dir. amonyak (NH,) Anodik inhibitorler Bu nedenle,

ve boru yonundeki baglama parcalan

ani degi§imler, nedeni ile turSivmm disa bive

konsantrasyon

boru ic yuzeyinin

vana ve oleum cihaz-

Ian, duzgun yerlestirihnemis tasyon urunleri mekanik Kapah onemli (PHs7) korozyonu meydana

gibi) kosullarmda kosullar,

§iddetli cukurlasma kosullara

bulans etkisi olusmakta ve \!alJlma etkisi ile erozyon ve kavigetirebilmektedir. sizmasma firsat veren yanklarda aln cukurcuk arahk korozyonu, korozyonu, korozyon

nuna ned en ulabilmektedir. daha az korozyon

cok az nirrit iceren ekunumik

etkisi olusturmaktadir. denetim a§agldaki

Nitrit esash ve teknik

ya da baska kati maddelerin kosullann devredeki

bnru ie;:yuzcylerindc hidrodinamik turleridir [3,4]..

uygulamasmm etkinligi

verimliligi gibi

rikmesi ile birikinti

alum alruak gerekmektedir.

denklemde gosterildigi olusturabilmekte-

neden oldugu koruzyon suyun

indirgenerek,

ve hidroksil

(OH-) iyonlan

pH tile;:egi, korozyon olruaktadir. Korozyon

etki uzerinde

bir belirleyici

unsur lim pH -

Su notr ya da asit

ozelliginden,

0 degerine giderken surecini

korozyon
durdurmak Nitrit esash knruma nm korozyon Farkh nitrit derisim programmda, etkisi kosullannda, ilc korozyon [6]. nitrit derisimi Sekil I'de su akl§ hizmm ve 8U fuzlan1,5 m/s' den olarak lie;:

en fazla etkiye

ulasmaktadir.

icin pH>7 bazik kusullar

clusruruldugunda

artan baz degeri ile

cokelti sorunu artmaktadir [5).

Mikrobiyolojik uygulanan rulmus kapah etki genellikle devrelerde nitrit esash koruma daha fazla gnrulmektedir. <10' (Colony Trifosfat) gorulen (sertlik, progranu SuguForming

oranlanna

gosterilmektedir.

0,25 m/s hiza dusmesi

hrzmm yaklasik

katma e;:lktlgl gorulmektedir

0.7

su sistcmlerinde

genellikle

Unit) CFUlmL kapah devrelerde

veya (Adenozin ender olarak

ATP <0,1 mg/mL snrundur. Bu snrun, klorur gibi)

degerleri alt smir kabul

ilave suyun kimyasal

edilmektedir. Birikinti/camurlasma
alkalinite,

.l.o,~;

0.6 05 0.4 0.3 0.2 0.1 0

Dl.oI~;
.(I.s.n!;

icerigine

002.5"' ....

bagh ularak gelismektedir "ilave 8U hacmi < kapah sulu saglaruyorsa maktadir. iyonlarla mektedir 4. likte kullarulan [6). Ball koruma fosfat tepkimeye

.. Kapah devredeki devre 8U hacminin programlann,

cevrim suyunda, yilhk %lO'u" kn01birveren glikollerle sertlik

birikinri/camurlasma esash

riski en az seviyede uzellikle suya

inhibitorler,

girerek

birikinti/camurlasma

olusturabil-

500 Korunmak tesisatlarmda; srcakhx, olarak, bagh

Kornzynndan

l~in Kimyasal
tasanm basmc, parametreleri,

Inhibitor SekilI, pH, meie;:erigi pH>8,6

ppm,NaN02 Nitrit, su hlZI ve korozyon kosullarda aluminyum arastndaki degisim. koruzycnu cok ice-

Kulla n 11111
Isuma-sogurma gibi kusullara landmua tal cins ve ozellikleri, karar verilmektedir. suyun kimyasal

ve alasimlann

yiiksek hizda ulmaktadrr ren kapah devrelerde molibdat yukseltmeyen ile mekanik Burada

[7). Bu nedenle bu tip alasnnlan 8uyun pH dcgerini 8,6'dan esash ki myasall aria korozyon kosullara

hangi inhibitorun en yaygm kullamma

ku llam Iacagma sahip clan yaIndirgeyen inhibozucu su sartNitrit

daha fazla koruma

Korozyon kontrol icin uygulanan 8U sartBunlar, indirgeyen, urunlerdir. vb.) kapah uks ide eden veya devrelerde dikkate

teknolojilerinde

saglanmaktadrr, Kapah devrenin su kirnyasal kompozisyonu

ve termodinamik bagh olarak molibdat konsantrasyonu 30-150 mg/l [ppm) arasmda kullamlmaktadir. bolgesini, bclgelerini arasmda MoO, ve MoO, pasif bulgekoruma altma almaktadir (8).

VU§latJCI inhibitiirlerdir. yuzey kaplayan bitorler (tanen,

(film) nitelikteki
sulfit, nidrazin

Mu bagl§lkhk

yan etkiler olusturdugundan landirrna teknclojilerinde

bu cahsmada onemli

almmanus-

Ieri, Mo'" ve MoO."

nr. Okside eden nitrit ve molibdat esash kimyasal,

esash inhibirorler, bir yer tutrnaktadrr.

Film yaplel inhibitorler fatlardir. na karst korurna yen metal fosfatlar

en yaygm olam ise orto fos1000-5000 ppm PO. korozyogetemel ama9 cozuleme-

metal yuzeyi tanecigi ile, molibdat birlikte bag yaparak

esash kim-

Normal kullarumlarda olusturmak

yasal isc oksijenlc

yuzey olusturmaktadir.

saglar. Bu yiintemde

Nitrit cok yaygm kullanilan Kasun - Arallk 2008

tek 'anodik' okside edici inhibitor-

icin anotta cokelti meydana 16 TIMD

makale - article

nlmahfilm ,<0ge-

tirmektir. drr, Fosfat

Dave su yumusaulnus metal yuzey once suda bulunan

veya distile/deiycnize korozyon koruyucu metal iyonlan kontrol

inhibitorlerin
nabilir [13).

yuzeyi kaplama cram asagidaki

bagion

ile bulu-

uzerinde

olusturmadan kelti olusrurur.

ve tuzlarla cdilmesi

Bu da fosfat progranllntn Orto fnsfatlar Fosfonar ppm seviyesini

&=K.C-"·
8 = yuzey kaplama a:= yuzey hetorejen C = inhibitor K = absorpsiyon nram, katsayisi,

reken ozelliklerindendir, sma kar§1 n 200-300 yon lnzi artmaktadir. ct inhibitorlere no acetic acid),

anodik inhibitor

olma
koroz-

n altma dii§tiigiinde

esash inhibitorler

de film yapl-

densinu, denge sabiti.

ornek teskil ederler.

HPA (hydroxy-phospho-

fosfonatlar
geldiginde

PO. olarak kullamlmaktadir rnzyun meydana Ian ile korozyon yerindecukelti

icin en iyi ornektir. 50-200 ppm [9). Aynca dibazik asitler de, kocozelti icerisine ulusturarak Sistemde aynsabildiklerinden, gelen demir iyunkorozyonu bakteri durdudeneti-

Tampon/pH den farkh kmundan

4.2, Tampon Kimyasallar I pH denetimi yardnnci kimyasallan, kurozyon

olmasma ragmen aralarmda bir ilgi vardir. Inhibitor tasunaktadrr. knruma ve dokme kimyasal lnhibitorler bagh belirli ulmaksizm

inhibiturlerinbakullaasit ve olusturupH arahklannda pH'm

islev mekanizmasi

rurlar, Ancak bakterilerle cut ise inhibitor

mi ve takibi gerektirmektedir.

korozyon

urunu mev-

etkin cahsmaktadrr, mlmaktadir. notral (pH=7)

Nirrit, alkalin (bazik) sartlar alnnda tipine her zaman korozyon veya alasimlan Fakat, kosullardadrr,

kaybi \10k fazla olmaktadrr. inhibitorlerin (fosfatlar, temiz fosfonatlar, korozyon sistemde si-

oldugu kosullar, notral

Film yaplel ozellikteki licatlar islemi edilmis yapilmah, kalite

cu ozelligi etkin devreler

Aluminyum

19m en
kapah

vb.) kullarumlarmda

once kimyasal

yikama

(flushing) urunu istenveya distile

korozyon ~lik

daha sonru tesisata olarak yumusaulnus, meydana

dernir malzemeleri programlannm yerine, denetim dcgerlcri

de icermektedir. genel pH cahsbu arahgm en duuygulanola-

icermeyen,

deiyonize

Bu nedenle

koruma

clan su ilave edilmelidir.

Aksi takdirde uzerinde

ma arahgi olan (8,5-10,5) §iik pH degerini derisim-pl-l kullanan

meyen cokeltiler ilk paslanmasnn kaptobenzutiazcl) uzun zamandir maliyeti saglamasi

gelir [5). Azoller bakir alasnnlannm bakir birikimleri 'MET (merularak dusuk direnc

kirnyasal koruma progmall

[6].. Denetim ve organik

ve celik yuzeyler dii§iik maliyetli kullamlmaktadrr. iyonlan

mahdir [5). Sekil 2'de tampon/pH

ilgisi gosteribnistir borat. tuzlari rak, orto fosfat, olarak kullamhr.

kimyasallarmm kimyasallan \10k yaygm

olusmasrm engellemek

amaci ile kullamlmaktadir.

ve etkili bir inhibitor Fakar, IT (tolyltriazol) etkilerine ustun [6).

aminler,

ve klorid

korozyon

nedeni ile daha fazla tercih edilmektedir Koruma Kinetigi

8U

lU 11

0_ .M:.:<h:.-"""
DD'EAE

4.1. Inhibitdrlerin Inhihitorler, metal yuzeyine

.CydI~~

bir veya birkac

molekulu

ile yer degi§t.irerek molekulu yeni metal inhibi-

~~ 10.5

adsurplanmaktadir. olusturur,

Inhibitor

olusan Fe+> iyunu ile birleserek ttir kompleksi

metal yuzeyinde,

i '" " "'.E

~

10
9.5

Inh(o;&<lLi)

+ nH,O(.oi')

_lnh(aoi')

+ nH20(o;&<lU)
50 100 200 300 400

Fe

-+
1

Fe+1 + 2e·

Fe+ + Inlle.oi,) -+ [Fe-Inhr'(aoi,) Olusan kompleks, atom, §eklinde metal cozunmesini tammlanmaktadrr. kendiliginden serbest inhibe etmektedir Adsorpsiyon gerceklesir. (t.H [10). si-

tampon kimyasnllarr,

ppm

$ekiI2. Sekil2. Tampon/pit denetim kimyasallann, derisim-pl!

ilgisi.

Adsorpsiyon, tutunmasi cakhk

iyon ya da molekullerin

bir kan uzerine sabit

5. Koruma Progranurun Izlenmesi (5]

Izleme progmnu, korozyon, kimyasali yapisal icerigine bagh birikim/camurlasma, seviyesini ozellikleri, olarak, denetim koruma mikrobiyoaltmda ruticin gerekmekprogranu Bebulamkhk, koruma kimol~iitlojik etki ve knruma mak ve hedeflenen tedir. lirlenen yasah Mekanik izleme derisimi,

ve sabit basmcta tannnlanan surecindeki,

mik anlamda adsorpsiyon isaretli de meydana durumlarda dugu mistir

entalpi esitliginde

= t.G

Termndina-

+ T t.S),

entalpi ve entropi sirasmda 40 kl/mol olarak olusan

daima eksi ara yuzeyin-

oh;:iitleri dugrulayabilinek

olarak tarumlannusur gelen adsorpsiyon tutunmarun

[ll ]. Metal-cozelti

tesisann frekansina biyolojik

Gibbs Pot anoldugu belirlengore

cinsi ve suyun kimyasal pH, sertlik, alkalinite,

bagh olarak yurutulur. iletkenlik,

siyel Farki degerinin durumlarda

(t.G°aoi, ) 20 kl/mol, fiziksel, Adsorpsiyun

daha dusuk

ve daha yuksek 01Modeli'ne

klorur, Fe ve Cu iyonlan, etki gibi fiziksel ile izlerne progranu

ise kimyasal

gerceklestigi

ve kimyasal

[12). Frumkin

Marematik

Ierin tespit edilmesi

surdurulur,

TIMD

17

Kasun - Arahk 2008

5.1. Korozyon lstasyonlarr Korozyon istasyonlan, koroz:yon luzlan ve olusan koroz:yon tipi konusunda bilgi verdikleri icin en yaygm kullarulan izleme duzenekleridir. Bu duzenekte kullarulan koroz:yon kuponIan uzerinde; genel koroz:yon oram, cukurlasrna koroz:yon hrZ!, biyolojik ve galvanik etkilerin gostergelerini tespit etmek murnkun olmaktadir. Mekanik tesisatm bilesenlerine benzer malzemeden yapilnus olan kuponlann, tesisat cevrim suyu ile temas etme sureleri koroz:yon hizlanru dogru tespit etmekte onernli olmaktadir. Bazilan 30 gun gibi krsa bir sure, bazilan da bir yil kadar uz:unbir sure boyunca temas ettirilmelidir. Kuponlar lizerinden gecen su luzlan en fazla 1,2-1,5 m/s araliginda, en az ise 0,03 m/s gibi dusuk luz smmnda olmalrdir. SICakligm korozyon luzma etkisi oldugundan, kuponlar mumkun olan en yakm sicakhk degerini gorrnelidir. Isuma kapah devresinde kazan «lkJ~1hatti, sogutma devresinde ise donus hatti uzeri montaj icin en uygun konumdur [5]. 6. Korozyon Koruma Progranunda Onemli Bir Destek, TOI·ba (Bag) Filtreler [5] Torba filtreler, filtrasyon duyarhhgi (micron, !l ), su ge«i§ (debi, m31h) kapasitesi, hidrolik (basmc, Pa) dayanmu ve manyetik (Tesla, T) IUtucu ozellikleri ile tammlanan diizeneklerdir. TOIba filtre montajmda dikkat edilecek busus, filtre direncini goz online alarak uygun basmc farkuu saglayan bir noktaya konumlandmlmasidrr (Sekil 3). Kolektor/boru hacimsel debi miktaruun belirlenen bir oraru, torba filtre uzerinden gecirilerek filtreleme islemi saglarur. Kapali cevrimin akis rejimini olumsuz etkilemeyen bu uygulama yontemi ile su icerisinde «bzlinmli§ bulunan demir iyonlan manyetik olarak tutunmakta ve korozyonun en gli«1ti baslangic mekanizmasi olan elektrolit etki en az duzeye indirilmektedir. 7. lstanbul'da Kapah Devre ygulamasi Uygulama, izleme ve inceleme alaru olarak istanbul Levent
bolgesindeki,

makale - article

35 kath Sabanci Center binasirun, kapali devre mekanik tesisan secilmistir (Sekil 4). Binanm rnerkezi isitma ve sogutma sisterni vardir. Mekanik tesisat toplam olarak; 5.000.000 kcallh tsitrna sisterni, 8.200 kW sogutma sisterni, 1.378.000 m3Jb havalandirma kapasitesi, 115.000 m boru uzunlugu, 6.600 adet vana, 182 adet pompa, 360 adet VAV sistemi, 1.450 adet radyator, 60.000 m' havalandirma kanali, 15.000 m havalandirma borusu, I 17 adet HVAC, asp, vantilator, 10.000 m lineerlslot menfez uzunlugu, 10.000 adet sprinkler, 800 adet yangm dam peri bilesenlerinden meydana gelmistiro 80-60 °C rejiminde cahsan iki adet 2.000.000 kcal/h ve bir adet 1.000.000 kcallh kapasiteli isrtma kazanr mevcuttur. Sogutma sisterninde, 3.500 kW kapasiteli 2 adet santrifuj 50gutma grubu, gunduz cahsma sartlan icin devrededir. Yaz ge-

$ekil4.

Sabanci Center binasi ve mekanik kattaki kapalt devre.

celeri ve ge«i§ mevsirnlerinde ise takviye olarak 600 kW kapasiteli 2 adet (lSI kazarumh hermelik kompresorlu) sogutrna grubu bulunmaktadir, Bina, dikey konumda tum sisternlerde 3 zona aynlnustir [14]. 7.1. Kapah Devrelerdeki Sorunlann Tespiti Sogutma kapah devre, K 14, K17, K30, K35, kondenser sogutrna ve ana sogutma, rsitma kapah devre ise K14, K17, K30, 18
TIMD

Seidl 3. Torba filtre manyetik iyonlart ve birikintiler

rot ve torbastnda Center, 2006).

toplanan metal

(Sabanct

Kasun - Arahk 2008

K35, I. kademe sorunlan kapah

isitma

ve ana isitma tarihinde, Ozellikle korozyon oleum

tesisat cevrimlerinden olusan korozyon 01tescevrim sulannda

linde Sabanci Sogurrna kapah dalgalanmalara urun derisimleri culmusnir. mistir. koruma Fiziksel rmda

Center ragmen

Teknik

Mudurliigu'ne

de sunulmustur. onemli

olu§ll1u§tur. Bu kapah devre ve cihazlannda nedeni ile 03.09.2004 yapilnusnr, ~iim ve analizler devreleri pit edilen Yonetimi sonuclanna progrmllJ,

devrelerinde

Fe ve urun derisimlcrindcki ve pH degerlerinde

iletkenlik

K14 ve K17 sogurma risk simrlannda Sabanci bagimsiz oldugu Center Bu, bir devlet koruma

bir degi§im nlculmemistir. pH dcgerlcrinin

lsirma kapah devrelerinde, degerlerinde ise daha kararh

I Fe

ve 01-

ile K30 ve ana isitma kapah devrelerinde ve analizler, tarafmdan tarnsihr

ile iletkenlik

dalgalanrnalar kararh

2:

Fe oranlanrun

oldugu tespit ediltutulabilmesi

tespit edilmistir .. Benzer Teknik gore universitesine

Her iki devrede pmgrallllllill

de pH degerinin

Miidiirliigii etkinligi

surdurulebilir

olmasi saglanusur.

de yaptmlnus

ve aym sonuclara konuma

vanlnustir. gel en

oleum ve kimyasal

analizler belirli bir hata Dram smihatalanndan veriler Dian klorur dogruolcutu tespit etmek amaciyla En belirgin izleme temel almarak

yetkililerce

durdurulmus

ve yeni koruma

progrml1l-

yapilmaktadir. ilintiler

OI~iil11 ya da kalibrasyon

na baslannusnr.

kaynaklanan arasinda

bulgu sapmalanm izlenmistir.

7.2. Koruma Prngranu Yontemi Kapah devrelerde, daha onceki uygulamadan

rozyon depozitlerinin giderilmesi surecleri

L Fe
kaynaklanan Sisternlerde knuygukimyasal

ve urun arasmdaki

degi§imler

aralannda-

ki ilgi belirlenmistir. gibi diger olcutlerin sal olmayan sim log eksenli (nonlinear)

lletkenlik, de erkisi ilc

pH, sertlik, alkalinite,

amact ile oncelikle

I Fe

ve iiriin arasmda koruma

yikama (flushing)
lanan doldur-bcsalt

progrml1l uygulannusnr.

bir bag oldugu saprannusnr. Bu degigosterilerek etkisi so-

ve torba filtrelerin urunlerden

siirekli olarak olusan kurueklenerek En fazla devreleri ele alinizleyebilsezon-

grafik uzerinde

temizlenmesi
nusnr. rna kimyasah korozyon korozyon

ile sistemlerdeki
belirlenen

koruzyon urunleri uzaklasnnl

kapah devrelere kapah

nuclan a§a~da verilmistir. 7.4. Koruma Etkisi Sonuelan

$ekil S'de gorulen K30 kapah rsitma devresinde, ranuna ppm'dir. baslamadan hemen once olcul en koruma pmgFe cram 17,4 yeterli deri-

Daha sonra etken ve yardnnci derisimde koruma ve izleme progmnll devreleri arasmdaki

baslatilnustrr. bu cahsruada surecini rsrtma-sogutma

dl§l

riski rasiyan, K14 ve K17 sogutma progranllnm yillan surekli/kararh

2:

ile K30 ve ana isitma kapah rmsnr. Koruma mek icin 2005-2008 yon pompalanmn

Koruma kimyasah
10.000.0 1.0Q0,0 100.0

stokiyometrik
devre

hesapla

Alia rsuma kapah

Sirkulas ise ilgili kapah devre suyu daha seyrek arahklarla olculmustur.
cahsunlmadigi sezon zamanlarda Izleme klorur, pmgrallll dahilinde, ilerkenlik, pH, sertlik, alkalinite, 019iilkoruma ve iletkapah pH ve biriken
su-

lannda, belirlenen arahklarla ulcurnler yaprlnusnr.

*. if
::;;;

"
00

~\ I .-+-+..... I
~I

...
'

10.0 ~

L Fe

ve koruma

kimyasah

etken urun derisimleri gore, gerekli surecindc

mii§tiir. Bu pmgratl11n oleum verilerine kimyasah kenlik ilavesi pH denetimli limit dcgeri asilmauusnr. degi§illlierinin koruma Fe miktarlan durdurulmasi nedenleri progmnll ile elektrolit zaman

1,0

If'"' \.'O-'w-A./\
~,"5 7 9111315,17
(YI~i1r:n

ularak gerceklestirilmis Uygulama izlenmis ve iiriin miktan, devrelerde haline

01

~
~

1921232527293133
gaJ'1S1

devre1ere ilave a1111l iktarlan m iletkenlik asm ce uygulanan

tespit edilmisrir. cozelti

Daha tin-

surecinde

$ekiI5. K30 tsttma kapoli devresi.

Ana Isat:ma kapah devre

gelen suyun yeni uy-

100Q0,Or 1_0000

bosaluhnasma reclerinin gul anan koruma

ragmen born cidarlanndaki

farkh koruzyon Bu nedenle

alnusnr.

progmll1 surecinde, gosterdigi

L Fe

'

+1;:".... ;:-~ ..... ==-...,...-;::":""::l""-rr:::::! •• 1\J'" I .... _'. ~......

II'

ve iiriin derisiml eri-

nin dalgalanmalar

saptannustir.

100,0,...,..------------1

7.3. Bulgular Yuksek korozyon riski tasiyan kapah devrelere

Ierne progranunda, devrelerinde sahada uygun sonuclar

uygulanan izelde edil0,1 .....,~~~_~~~~

~

iceren bulgular devrelerinde

mistir. Yukanda belirtilen

zaman arahgmda, sogurma kapah

ise 42 kez 01rapor ha-

__

~..,...!

30 kez, isrtma kapah

7 91111I:5l71921232:5272!)ll ()l~i..im saY'SI

33

cum ve kirnyasal analiz yapilnusnr. Tum olgiim ve analizler

ve gununde gercekl estirilmis olup sonuclar

$ekil 6. Ana tsttma kapali devresi.

TIMD

19

Kasun . Aralik 2008

~ill1de devreye azaldlgl verilmis ve bir hafta icerisinde, adsorbsiyon korumasiz zaruana

makale - article

L Fe

orarurun azal-

risimde

devreye

verilmis anlasilan ve

ve

L Fe

oraru bir hafta sonra 2,1 ppm oranla daha az dispersant bilekasonra devresinde g~en

ol~lillllli~tlir. E§ zamanh

ol~lilen urun oranmdaki

degerine kadar dli~mi.i§tlir. Ana isiuua devresine birikinti i~erdigi sogutma §en etkisini 26.05.2006 gostermis tarihinde

madan ise metal iyon yuzeylerinde gel"gekle§tigi dusunulmustur, deger altma di.i§tiigii saptannus; Fe iyonlannm den oldugu korunan urun, anlasilnusnr,

mekanizmasmm

21. olcumde

urun nramnm limit

yuzey ve iyonlar, gore derisim ve

I Fe

nram 4,87 ppm seviyesine kl§ sezonundan

dar yukselnustir. clarak olculmus, bma Ugr-JJlU§ ve Sekil 8'de gorulen

Sirkulasyonsuz yapilan

1,75 ppm'den 5,9 ppm degerine yukselrnesine ~ekilde, etkiyi surdurulebilir olusturmus

nenram

lti.olcurnde

Fe oram 6,82 ppm

r Fe

degeri

§ekilden de gorulecegi

r Fe yukselmesine
KL 7 sogutrna kimyasah

gibi, urun etkinlik kay-

neden nlmustur. ise, koruma oram 14,65 yeterli de-

onemli olcude azalarak Sekil 6'de gorulen kimyasah rilmis saptannusur. kimyasah mas
I

1 ppm seviyesine

kadar dli§l1li.i§tiir. kapah devresinde progmrILma baslaKnruma ve~iktlgl Koruma ~ah§devreye progralluna ppm'dir. risimde duserek baslamadan verilmis 3 ay hemen once olculen stokiyometrik ve

ana rsitmada

madan hemen once olculen stckiyometrik Bu durum, ve bir oafta icerisinde urunlerini

r Fe nram
I Fe

ise kuruma

L Fe

13,77 ppm'dir. 36 ppm'e

Knruma devreye

hesapla devrede

yeterli derisimde orarurun birikintilerin ozelligi

kisi gostermistir,

L Fe uram dogrusal sonunda L Fe oraru 5,45

gerceklesmistir. 23. olcumde Kararh

hesapla

bir azalma etppm degerinc olarak azalan

var oldugunu

ve demir korozyon Bu dispersant lasilmaktadir. kullamlarak

tuttugunu

gtisteoni§tir. mekanizmasmm

L Fe

onemli azalma

oraru, kl§ sezonundaki

artl§ gostermisti».

bilesenlerinden bilesenin, Sisteme

hiri dispersant adsorbsiyon

icermektedir. 8. Genel Sonuc ve Oneriler Korozyon, malzemelerin icinde bulundugu

ve elektro-kimyasal mekanik reaksiyona girerek

icin nncelikle

birikintileri

yi.izeylerden ternizlenmesi

alnus oldugu anile dalgah ola ka-

ortam ile kimyasal

kimyasal gozden ve kaekayBu so-

verilen ilave su ile besle bosalt yonterni

fiziksel,

ve torba filtrelerin bir surede,

ozelliklerinin

degisime
Bu nedenle vanlmasi kapah

ugramasi

olup yava§ ilerle fnnksiynnu

tesislerdeki programlannm

rak, bes haftahk

2: Fe

orarn 3 ppm seviyelerine kapah devresinde, hesapla

yen bir reaksiyondur. bettikten cahsmada nuclanna ahnmasi baslanlmasi Korozyon sonra farkma korozyonun

de etkilerinin olayma

dar dusurulmusur. Sekil 7'de gorulen programma ppm'dir. Koruma

10.000,0

mas I ve sistemin bir par9as1 ya da butununun K14 sogutma hemen kimyasah once olculen

baslamadan

r Fe

koruma cram 5,9 yeterli de-

cok sik rastlamr.

devre mekanik ularak koruma

stukiyumetrik

dikkat cekilmeye gerekliligi konusunda yillan

~ab§lhlU§ ve sisternlerinin

devreye

ile birlikte eszamanh

vurgulannusnr. bir uygulama korozyon nlarak koruma Istanbul progrrum Sabanci olup kapsa-

Center binasrrun,
100,0

kapah arasmda yapilarak

devre mekanik

tesisati

secilmis

2005-2008

nunda olcumler
10.0

sistem denetlenmis etki olasihgi devrenin arasmda indirebihnede

ve bir veri tabaen yuksek ulan iki korukusur-

m olusturulmustur.
J ,..

Korozyon
ve NaNO, basanh

I ........ IP. ~

1jv..!v" ~ .._l' ..-"O,I.' ....... -- __ -1,0

rsitma, iki de sogutll1a kapah

verileri degerlendirmeilgiler incelenerek Sunucta en onemli Aynca sirkulasyon

;1 3 5 7 9 II 131,5, 17192123 OI~w:n

saYISI

.......
2S 27 29

....,.' .. ~
..,..j

ye almnus,

I Fe

rna progrnnumn kimyasal durulmesi sogutma lanrnalar ~all§madigl koruma oldugu sezonlan oldugu

uldugu

tespit edilmistir.

rozif etkiyi en az diizeye

onceligin,

ile izlerne progmllumn kanaatine dismda,

ara vetilmeden

$eldl 7. K17 sogutma kapaii devresi.

10.000,0

vanlnusnr,

isitma ya da
pumpalan dalgaile de-

icin, sistemde

devrelerin

Fe ve NaNO,

nranlarmda

r.ooon
100,0

" .., ....

..
.",

...

ve bu sorunun

ise izlerne programlan

netim alnna almabildigi Koruma

tespit edilmistir. korozyonla mucadelede ve egitim aynl-

ve izlerue programlan kunu hakkmda

maz iki yontemdir. Sistemlerde cahsan teknik servis eleman10,0

1,0

~,'.A ._._,_..~~
3 5 7 9 II

larma

ozel bilgilendirme acikhkta

yapilmasi tarafmdan

da gerekmektedir. kolay anlasihr Ian duzenli leme progranunda

lzleme progranu
kullamlan

tesis personeli

ve takip edilebilir

planlanmahdir.

lz-

!~~~
---

oleum cihazlannm

kalibrasyon-

15 17 19 21 23 25 27 29

ularak yapilmahdir.

.oh;i.lrn saY'SI

SekilB. K17 sogutma kapali devresi.

Kasun - Arahk 2008 20 TIMD

makale . article

Tesekkiir Sabanci Center kimyasal uygulama cahsmalan, Center yonetimi Teknik MudurHigu izniyle yaymlanmaktadir. Bu cahsmada kullamlnus clan uygulama verilerini bizlerle paylasarak katkida bulunan Sabanci Center Teknik Muduru Eser Cizer ve HydrosafeAksem Kimya Teknik Mcduru Osman Kulaber'e tesekkur ederiz. 9. Kaynaklar [1) Taner, K., 'Sogutmu', Nobel Yaymlan, 2005. [2) Lumsden, JR, Szklarska-Smialowska, Z., 'Properties of Films Formed on [ron Exposed to Inhibitive Solutions', Corrosion, 34, 169-176, 197K (3) Kmcay, 0., Agustos, H., Akbulut, U., Kurekci, A., 'Kapah Devre Mekanik Tesisatlarda Korozyon-l', Tesisat Dergisi, SaYI: 152,48-56,2008. (4) Kmcay, 0., Agustos, H., Akbulut, U., Kurekci, A, 'Kapah Devre Mekanik Tesisatlarda Korozyon ve Bir Yapida lncelenmesi-2', Tesisat Dergisi, SaYI: 153, 52-60,2008. [5) HYDROSAFE-Aksem Kimya, Egitim ve Seminer Notlan, Istanbul, 2007. [6) Hartwick, D" 'Water Trearment in Closed Systems', ASHRAE Journal, February 2001. [7) MSCI 301 - Materials Science - Spring 2006, Mon. Apr.l". (8) Wilcox, G.D, Babe, DR, Warwick, M.E., 'The Role of Molybdates in Corrosion Prevention', Corrosion Reviews, 6(3), 336, 1986. [9) Nowack, B., Stone, AT., 'Competitive Adsorption of Phosphate and Phosphcnares on to Goethite', Water Research, 40, II, 2201-2209,2006. [10) Oguzie, E.B., Li, Y., Wang, F.H., 'Corrosion Inhibition and Adsorption Behaviour of Methionine on Mild Steelin Sulphuric Acid and Synergistic Effect of lodide Ion', Journal of Colloid and Interface Science, 310, 90-98. 20G7. [II) Sankaya, Y., 'Fizikokimya', Gazi Btro Kitabevi, Ankara, 1993. [12) Cheng, S., Chen, S., Liu, T., Chang, X., Yin, Y., 'Carboxymethylcoitesan as an Ecofriendly Inhibitor For Mild Steel in I M HC1' Materials Letters, 6[,3276-3280, 2007. [13) Papaya, A., Chnstnv, M., Vasilev, A., 'Inhibitive Properties of Quaternary Ammonium Bromides of N-Containing Heterocycles on Acid Mild Steel Corrosion Part I: Gravimetric and Voltanunetric Results' Corrosion Science, 49,3276-3289,2007. [14] Cizer, E., 'Yiiksek Binalarda Enerji Yonetimi: Szbanci Center Ornegi', VIII. Ulusal Tesisat Mdhendisligi Kongresi, 851-869, 2007.

Yazarlar; Prof. Dr. Okay Kmcay 1981 yiliMa IDMMA Makina Millrotisligi

Bdumtlrde Lissns, 1984'te Y1il'de aym b&1lm1ln lsi ve Proses dalmda Yliksek Iisans ve 1991 Y1il'oo Doklora egitini tamamlanusnr, 1994 yihrda Docent ve 2003 yiliMa ise Prot.unvanlanm ~ olup halen Tennodinamik ve lsi Teknigi analilim dahnda g:llll\l yapmaktadrr.

Klmya Y. MUlL Haluk Agust<lS 1991 yIlmda YJi) Kimya Mllhmdisligi IIOlllmil'nde Lisais \oil 1996 Y1il'oo ayni bIIlllmlln Yllksek Iisans pogrannnda egitimini tamamlanasnr. 1992 yIlmdan itibaren tekstil, okmasjon sekJliilnde gorev yapan Agu'ln\. hslen YJi) Makina Millrotisligi Bdlilm~Me doktora dgrelimini sllnlllnnel.tedir. Klmya Miih. Sena «;:elebl 1996 yiliMa ITO Kimya Murendisligi Bdlilmil'nde Lisans egilimini tamamlanusur, 14 )III boyuaca korozyoo koolrd ve su ~ rrosesleri sektfulnde gorev yapan «;:elebi, haler HYDROSAFErAksem Kimya kuruIUjUDda Su ~ndmna Damsnam darak ~lj1MktadlI.

TIMD

21