Türk - Sovyet İlişkileri ( 1939 -1953 )

Cemil HASANLI

Bilgi Yayınevi

(çev: Ali ASKER)

Konu Yaşamının son yıllarında Atatürk kendi haleflerine “Kuzeyden gelecek

tehlikeye karşı dikkatli olun” diyerek vasiyette bulunmuştu. Bu vasiyetin ne kadar
önemli olduğu çok geçmeden doğrulandı. İkinci Dünya Savaşı’nın ilk aylarından
itibaren Sovyetler Birliği Türkiye’ye karşı isteklerini ileri sürdü.

1939-1940 yıllarında SSCB Almanya ile birlikte Türkiye’ye karşı planlarını, daha
sonradan müttefikleriyle birlikte uygulamak istiyordu. Fakat ABD ve özellikle de
Türkiye ile müttefiklik ilişkisi içinde bulunan Büyük Britanya bu planlara yanaşmadı.
Sonuçta Türkiye, Batı-Doğu çatışmasının ilk mücadele alanına dönüştü.

1944 yılı Kasım ayında SSCB’de Boğazların ortak denetimine ilişkin değişik
varyantları içeren teklifler hazırlandı. 1945 yılı Mart ayında yirmi yıllık tarihi olan
dostluk ve tarafsızlığa ilişkin Türk-Sovyet Anlaşması feshedildi. Daha sonra SSCB
Türkiye’nin toprak bütünlüğü ve egemenlik haklarına karşı yönelmiş istekleri ileri
sürdü. Tüm bunlar kısa bir süre sonra soğuk savaş’ı, Stalin dönemini karakterize eden psikolojik savaşı başlattı.
Okuyuculara sunulan bu çalışma, söz konusu savaşın yaşandığı 1945-1953’lü yılların dramatik olayları üzerine
kurulmuştur.

• Soğuk Savaş dönemini bütün belge ve bilgilerle, tarafsız bir gözle anlatan en kapsamlı eser.

• Kronolojik olarak bu çalışma Türk-Sovyet ilişkilerinin 1930’lu yılların sonlarından 1953 yılına kadar olan
dönemini kapsar.

Osmanlı ve Çarlık Rusya dönemi dahil SSCB ile Türkiye’nin 500 yıldan fazla süren tarihi ilişkileri ışığında ele
alınan kronolojik çerçeve ilk bakışta kısa görünebilir.

Fakat bu kısa dönemde, özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde gelişen olaylar; siyasi içeriğine, uluslararası
ilişkilerdeki yerine, soğuk savaş döneminin başlamasındaki rolüne ve sonraki dönemdeki etkisine göre Türk-Sovyet
ilişkilerinde önemli yere sahiptir.

Prof.Dr. Cemil Hasanlı POLADHANOĞLU 1953 yılında doğdu. 1975'te Bakü Üniversitesi Tarih Fakültesi'nden
mezun oldu, 1984'te yüksek lisans tezini, 1992'de ise doktora tezini tamamlayarak 1993 yılında profesör oldu.

Ebulfez Elçibey'in Cumhurbaşkanlığı döneminde (1992-1993) Cumhurbaşkanı Danışmanlığı görevinde bulundu.

Araştırmalarının genel konusunu Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin Milli Bağımsızlık Mücadelesi ve Güney
Azerbaycan Milli Hareketi (1939-1946) oluşturuyor. Yüzden fazla bilimsel makalesi Azerbaycan, Türkiye, ABD,
Polonya, İsveç vb. devletlerin dergi, belleten ve gazetelerinde yayımlanmıştır.
Beyaz Lekelerin Siyah Gölgesi (Bakü, 1991);

Azerbaycan Uluslararası İlişkiler Sisteminde, 1918-1920 (Bakü, 1993);

Azerbaycan Tarihi (ders kitabı, Bakü, 1995);

Güney Azerbaycan: Tahran-Bakü-Moskova Arasında, 1939-1945 (Bakü, 1998);

Azerbaycan Cumhuriyeti: Türkiye Yardımından Rusya İşgaline Kadar, 1918-1920

Tarafsızlıktan Soğuk Savaşa Doğru Türk-Sovyet İlişkileri, 1939-1953

adlı eserlerin yazarıdır.

Halen Bakü Devlet Üniversitesi Profesörü, Tarih Doktorudur. Azerbaycan Demokrasisinin İnkişafı Vakfı'nda
Araştırma Merkezi Başkanıdır.