Makina Projesi 05-02-5184

EGE €NİVERSİTESİ MAKİNA M€HENDİSLİĞİ BƒL€M€ MAKİNA PROJESİ
B€L•M I
GİRİŞ
M€hendislik uygulamalarının en ‚nemli ve en ƒok karşılaşılan işlemlerinden birisi,
farklı sıcaklıklardaki iki veya daha fazla akışkan arasındaki ısı değişimidir. Bu değişimin
yapıldığı cihazlar, ısı değiştirici veya eşanj‚r olarak adlandırılmakta olup, pratikte termik
santrallerde, kimya end€strilerinde, ısıtma, iklimlendirme, soğutma tesisatlarında, taşıt
araƒlarında, elektronik cihazlarda, alternatif enerji kaynaklarının kullanımında ısı depolanması
vb. birƒok yerde bulunabilmektedir.
Isı değiştiricileri iƒinde yoğuşma ve buharlaşma gibi bir faz değişimi yoksa, bunlara
duyulur ısı değiştiricileri, iƒinde faz değişimi olanlara ise gizli ısı değiştiricileri denir. Ayrıca
buhar kazanları, n€kleer santrallerde elektrikli ısıtıcılar da iƒinde ısı €retimi olan birer ısı
değiştiricisi olmasına rağmen ayrı olarak incelenmektedir.
Genelde ısı değiştiricilerinde akışkanlar, birbiriyle karıştırılmadan ısı geƒişinin doğrudan

yapıldığı ƒoğunlukla metal malzeme olan katı bir y€zey ile birbirinden ayrılırlar. Bu tip ısı
değiştiricileri y€zeyli veya rek€paratif olarak adlandırılır. Dolgu maddeli veya rejeneratif
olarak adlandırılan diğer tip ısı değiştiricilerinde, ısı geƒişi doğrudan olmayıp, ısının ‚nce
sıcak akışkan etrafında d‚nmesiyle yada sabit bir dolgu maddesine verilmesiyle depo
edildikten sonra soğuk akışkana verilmesiyle meydana gelir. Genel olarak rek€paratif ısı
değiştiricilerinde ısı değiştiricilerinde incelemeler zamandan bağımsız olarak yapılırken,
rejeneratif ısı değiştiricilerinde incelemeler zamana bağlı olarak yapılır.
Pratikte ƒok değişik tiplerde bulunabilen ısı değiştiricileri , ısı geƒiş şekline ,
konstr€ksiyon ‚zelliklerine , akış d€zenlenmesine , akışkan sayısına veya akışkanların faz
değişimlerine g‚re , ƒeşitli şekillerde sınıflandırılabilir.
1
1.1 ISI DEĞİŞTİRİCİLERİ

1.1.1 ISI DEĞİŞTİRİCİLERİNİN SINIFLANDIRILMASI
1.1.1.1 Isı Değişim Şekline G†re Sınıflama
Akışkanların doğrudan temasta olduğu ısı değiştiricileri : Bu tip ısı değiştiricileri iƒinde
farklı sıcaklıklardaki akışkanlar veya bir akışkan ile katı maddeler birbirleriyle doğrudan
doğruya karıştırılır veya temasa geƒirilir.end€striyel işlemler sonucu ortaya ƒıkan ısının
atılması iƒin pratikte ƒok kullanılan soğutma kuleleri bu tip ısı değiştiricilerine iyi bir ‚rnektir.
Akışkanlar arası doğrudan temasın olmadığı ısı değiştiricileri : Bu tiplerde ısı , ‚nce
sıcak akışkandan iki akışkana ayıran bir y€zeye veya bir k€tleye geƒer. Daha sonra bu ısı bu
y€zeyden veya k€tleden soğuk akışkana iletilir. Y€zeyli ,dolgu maddeli ve akışkan yataklı
olmak €zere €ƒ grupta incelenebilir.
1.1.1.2 Isı Ge„iş Y†zeyinin Isı Ge„iş Hacmine Oranına G‡re Sınıflama
Bu sınıflama iƒin ısı değiştiricilerinde  şeklinde y€zey alanı yoğunluğu adı verilen bir
b€y€kl€k tanımlanır.
 = Isı geƒiş y€zeyi (m2) / Isı değiştirici hacmi (m3)
Bu tanıma g‚re literat€rde  > 700 m2/ m3 olan ısı değiştiricileri kompakt ,  ≤ 700
m2/ m3 olan ısı değiştiriciler ise kompakt olmayan ısı değiştiriciler olarak g„z „n…ne alınır.
Kompakt ısı değiştiricileri ağırlıktan , hacimden kazan† sağladığı ve daha esnek bir
projelendirmeye olanak sağladığı i†in kompakt olmayan ısı değiştiricilerine g„re tercih edilir.
Buna karşılık akışkanlardan en az birinin gaz olması , y…zeyi kirleten , korozif olan
akışkanların kullanılamaması ve akış esnasında oluşan aşırı y…k kayıplarını yenebilmek i†in
ilave vantilat„r veya pompa g…c…ne ihtiya† duyulması bu tip ısı değiştiricilerinin başlıca
sakıncalarıdır.
2
1.1.1.3 Farklı Akışkan Sayısına G‡re Sınıflama
Pratikte bir„ok uygulamada , ısı değiştiricilerinde genellikle iki akışkan arasındaki ısı
ge„işi gˆz ˆn‰ne alınır. Bununla birlikte az da olsa bazı kimyasal işlemlerde , soğutma
tekniğinde , havanın ayrıştırılmasında , hidrojenin saflaştırılması ve sıvılaştırılması gibi
olaylarda ‰„ akışkanlı ısı değiştiricileri ile karşılaşılabilir. •„ akışkanla „alışan ısı
değiştiricilerine kullanan bir sisteme ˆrnek olarak , evsel ve taşıt ara„larında k‰„‰k kapasiteli ,
(NH3 + su) eriyikli absorbsiyonlu tesislerde , H2 gibi ‰„‰nc‰ bir nˆtr gaz kullanılarak elde
edilen ısı enerjisi ile „alışan pompasız soğutma makinesi gˆsterilebilir. Bu tip ısı
değiştiricilerinin teorik analizleri olduk„a karmaşık olup tasarımları da g‰„t‰r.
1.1.1.4 Isı Ge„iş Mekanizmasına G‡re Sınıflama
İki tarafta da tek fazlı akış : Isı değiştiricilerinin iki tarafındaki tek fazlı akışlardaki ısı
taşınımı bir pompa veya vantilat‚r ile tahrik edilen zorlamış yada yoğunluk farkının
doğurduğu doğal olarak olabilir. Oda ısıtıcıları , buhar kazanları ekonomiz‚rleri ve hava
ısıtıcıları , taşıt radyat‚rleri ve hava soğutmalı ısı değiştiricileri ‚nemli uygulamalarıdır.
Bir tarafta tek fazlı , diğer tarafta ‡ift taraflı akış : Bu ısı değiştiricilerinin tek
taraflarında zorlanmış veya tek fazlı akış varken , diğer tarafta kaynamakta veya yoğuşmakta
olan iki fazlı akış vardır. Bunlara ait ‚rnekler , termik santrallerin yoğuşturucuları , soğutma
sistemlerinin yoğuşturucusu veya buharlaştırıcısı ile buhar kazanları sayılabilir.
İki tarafta da ‡ift fazlı akış : Bir taraflarında buharlaşma ve diğer taraflarında yoğuşma
işlemi olan ısı değiştiricileridir. Bunlar hidrokarbonların distilasyonunda , y€ksek basınƒlı
buhar kullanılarak alƒak basınƒlı buhar elde edilmesi iƒin kullanılır.
Taşınımla ve ışınımla beraber ısı ge‡işi : €zellikle bir tarafında y‰ksek sıcaklıkta gaz
olan ısı değiştiricilerinde taşınımla ışınımla ısı ge„işi bir arada gˆr‰l‰r. Y‰ksek sıcaklıkta
dolgu maddeli rejeneratˆrler , fosil yakacak yakan ısıtıcılar , buhar kazanları ve bunların
kızdırıcıları ile piroliz ocakları bu tip ısı değiştiricilerine ˆrnektir.
3
1.1.1.5 Akıma G‡re Sınıflama
Tek ge‡işli ısı değiştiricileri:İki akışkanın ısı değiştirici iƒinde birbirine g‚re sadece bir
kere karşılaştığı tiplerdir. Paralel , ters ve ƒapraz akımlı olmak €zere €ƒ grupta incelenebilir.
 Paralel akımlı ısı değiştiricileri: Bu d€zenlemede ısı değiştirici iƒindeki iki

akışkan değiştiricinin aynı ucundan girip , birbirlerine paralel olarak akarlar ve
değiştiricinin diğer ucundan ƒıkarlar. Isı değiştirici boyunca akışkan
sıcaklığının değişimi tek boyutludur. Isı değiştiricinin ısı geƒişi olan cidar
sıcaklığı fazla değişmediğinden , ısıl gerilmelerinin istenmediği yerlerde tercih
edilir.
 Ters akımlı ısı değiştiricileri: Bu tipte akışkanlar ısı değiştirici iƒinde

birbirine g‚re eksenel olarak paralel , fakat ters y‚nde akarlar. Ters akımlı ısı
değiştiricilerinde , değiştiricideki ortalama sıcaklık farkı ve etkenlik , diğer
b€t€n akış d€zenlemelerine g‚re daha b€y€kt€r. Bu €st€nl€ğ€nden dolayı bu
tip ısı değiştiricileri pratikte tercih edilir. Fakat ısı geƒişi olan malzeme
sıcaklığının değiştirici boyunca fazla değişmesi , bunun sonucu ısıl
gerilmelerin artması ve imalattaki konstr€ksiyon g€ƒl€kleri sebebiyle bu
d€zenleme bazen tercih edilmeyebilir.
 ˆapraz akımlı ısı değiştiricileri: Bu d€zenlemede ısı değiştirici iƒindeki

akışkanlar birbirlerine dik olarak akarlar. Yapılan konstr€ksiyona g‚re ,
kanatlar veya şaşırtma levhaları yardımıyla , akışkanlar değiştirici iƒinde
ilerlerken kendi kendileri karşılaşabilir veya karşılaşmayabilir.akışkan
değiştirici iƒinde borular iƒinde akıyorsa ve bitişik kanal iƒindeki akışkan ile
karışmıyorsa , bu akışkana karışmayan adı verilir. Tersi durumda ise karışan
akışkan adı verilir.
4
ˆok ge‡işli ısı değiştiricileri:
 Šapraz-ters ve „apraz-paralel akımlı d‰zenlemeler: Bu d‰zenlemeler genellikle

kanatlı y‰zeyli ısı değiştiricilerinde tercih edilir. İki veya daha fazla sayıda
„apraz ge„iş arka arkaya ters veya paralel akımlı olarak seri halde bağlanır.
Y‰ksek sıcaklıklardaki uygulamalarda , ısı değiştiricilerinde ısıl gerilmeler
malzemeler a„ısından , sıcaklığın fazla olduğu bˆlgelerde sıcağa dayanıklı
pahalı malzemeler , diğer bˆlgelerde ise ucuz malzemeler kullanılarak imalat
masrafları azaltılabilir.
 ‡ok geƒişli g‚vde borulu ısı değiştiricileri: G‚vde akışkanının karıştırıldığı ,

paralel-ters , b‚l€nm€ş akımlı , ayrık akımlı d€zenlemeler pratikte en ƒok
kullanılan tiplerdir. Bu d€zenlemeler TEMA ( Tubular Exchanger
Manufactures Association ) boru sayısı arttığında sistemin etkenliği , iki
akışkanın da karıştığı ƒapraz akımlı ısı değiştiricisine yaklaşmaktadır. Bir
g‚vde iƒinde tek sayıda boru geƒiş d€zenlemelerinin etkenliği , ƒift sayıdaki
d€zenlemelere karşı biraz daha iyi olmasına rağmen imalat g€ƒl€kleri ve ısıl
gerilmeler sebebiyle pratikte fazla tercih edilmez.
 n Paralel levha geƒişli d€zenlemeler: Levha tipi ısı değiştiricilerinde ,

levhaların ƒeşitli şekilde d€zenlenmesi ile ƒok geƒişli akımlar elde edilebilir
1.1.2 ISI DEĞİŞTİRİCİLERİNDE KİRLENME
1.1.2.1 Isı Değiştiricilerinde Birikinti
Birikinti, ısı transferi ve akışkanın akışına karşı direnci artıran ısı transfer y€zeyindeki
istenmeyen tortulardır. Birikinti; yatırım, enerji, bakım ve arıza maliyetlerinde
k€ƒ€msenemeyecek kadar ekstra maliyet oluşturmaktadır. Sık sık temizlenmesinden
kaƒınılmak isteniliyorsa, eşanj‚rler dizayn edilirken birikinti koşulları dikkate alınmak
zorundadır. Servis esnasında birikintiyi en aza indirecek uygun ƒalışma koşullarında
ƒalışılmalıdır. Bu ƒalışmada; birikinti mekanizmaları, birikinti artması, birikinti maliyeti,
5
birikintinin boru „apı, eşanjˆr y‰zey alanı, performansı ve basın„ kaybı ‰zerindeki etkileri ile
birikintiyi en aza indirgeyecek ˆnlemler incelenmiştir.
1.1.2.2 Kirlenme Eğilimleri
Kirlenme, sıvıların iƒinde bulunabilen katı cisimler ve kireƒlenme ısı değiştirici

seƒiminde dikkate alınması gereken ‚nemli fakt‚rlerdir. Bir akışkanın belirli bir y€zey tipine
g‚re kirlenme karakteristiklerine etki eden fakt‚rler şunlardır:
a- Akışkanın hızı: Isı değiştirici kanal sistemindeki en d€ş€k hız, en ‚nemli etkendir.
b- Akışkan hızının kayma kuvveti, t€rb€lans ve laminer-tabaka kalınlığına etkisi
c- Y€zey civarında kalma s€resi
d- Kanallardaki hız veya akım dağılımı: T€m kanal b‚l€mlerinde iyi bir hız veya akım
dağılımı olmalıdır. Eğer birden fazla kanal var ise ƒeşitli kanallar arasındaki akım
dağılımının da iyi olması gerekir.
Diğer tip ısı değiştiricilerinin kirlenme fakt‚rleri g‚vde borulu ısı değiştiricilerine g‚re
daha azdır. Kirli bir g‚revin gereklerinin en iyi karşılandığı ısı değiştirici tipi spiral plakalı ısı
değiştiricisidir. Plakalı ısı değiştiricileri ve lamelli ısı değiştiricileri de kanallarda ve kanal
aralarında iyi bir akım dağılımı olduğundan ve akımın t€m€n€n t€rb€lanslı olmasından dolayı
kirli g‚revlere iyi uyum sağlarlar. S€spansiyon halinde elyaf iƒeren sıvılar iƒin genellikle
spiral plakalı ısı değiştiricileri en uygun ısı değiştirici tipidir.
Şekil 1.1 Gˆvde-Boru tipi bir ısı değiştiricisinin i„ gˆr‰n‰ş‰
6
1.1.2.3 Muayene, Temizleme, Tamir ve İlave
Proses akımlarının karakteristikleri, temizleme (mekanik veya kimyasal) ve €nitenin

t€m€n€n veya bir kısmının periyodik değiştirilmesi iƒin gereksinimleri karşılayacak şekilde
dikkatlice incelenmelidir. Eğer g‚vde borulu ısı değiştiricisindeki boru demeti, temizleme
veya değiştirilme iƒin s‚k€lecek ise, yeterli yer hacmi mevcut olmalı ve gerekli cihazların ısı
değiştiricisine girişi ve ƒıkışı g‚z ‚n€ne alınmalıdır. Eğer proses koşullarının değişimleri
olasıysa, modifikasyon kolaylığı, ayrıca ‚nemli fakt‚r olabilir .
G‚z ‚n€ne alınması gereken diğer bir fakt‚r, arıza sonucu akışkanların birbirine
karışması ve/veya sızıntı yapmasıdır. ‡ok zehirleyici ve tutuşabilir akışkanlar iƒin, arıza ƒok
fazla ‚nemli olabilir ve bu, ısı değiştirici tipini seƒmeye karar verirken genellikle ‚nemli
fakt‚r olabilir. Lamelli ve spiral ısı değiştiriciler akışkanların birbirine karışma olasılığını
minimize eder. Zehirli akışkanların kullanılacağı yerlerde, dış bağlantılara ‚zel dikkat
g‚sterilmelidir, ƒ€nk€ bu bağlantıların y€ksek b€t€nl€k sağlaması gerekir.
Aşağıda ƒeşitli ısı değiştiricilerinin muayene, temizleme, tamir ve ilave bakımından

uygunluk dereceleri karşılaştırmalı olarak g‚sterilmiştir. Bu karşılaştırma izafi ve yaklaşıktır;
ƒ€nk€ bazı ısı değiştiricileri dizayn bakımından oldukƒa esneklik g‚sterirler. ˆrneğin, spiral
ısı değiştiricileri, kanal genişliği 5-25 mm aralığında ayrıca saplamalı veya saplamasız olarak
imal edilebilir .
Şekil 1.2 Gˆvde-Boru tipli bir ısı değiştiricisinin yan gˆr‰n‰ş‰
7
Tablo 1.1 ‡eşitli Isı Değiştiricilerinin Muayene, Temizleme, Tamir ve İlave Bakımından
Uygunluk Dereceleri
ISI DEĞİŞTİRİCİ TİPİ
PLAKALI SPİRAL LAMELLİ BORUSAL
Bir tarafta ‡İ KE KE KE
İki tarafta ‡İ KE-İMKSZ ZYF KE-İMKSZ
Bir tarafta KE ‡İ-KE ‡İ ‡İ
İki tarafta KE ‡İ-KE ‡İ ‡İ
Bir tarafta ‡İ ‡İ-ZYF KE KE
İki tarafta ‡İ KE-İMKSZ İMKSZ KE-İMKSZ
Bir tarafta ‡İ ‡İ KE KE
İki tarafta ‡İ ‡İ KE KE-ZYF
Bir tarafta ‡İ KE-ZYF KE KE
İki tarafta ‡İ KE-İMKSZ İMKSZ KE-İMKSZ
İlave ‡İ İMKSZ İMKSZ İMKSZ
Tamir ‡İ ZYF ZYF KE
‡İ : ‡ok iyi. KE : Kabul edilebilir. ZYF : Zayıf. İMKSZ : İmkansız
1.1.2.4 Akışkanların Kirlenme Eğilimleri
Burada esas ‚nemli olan, akışkan ve konstr€ksiyon malzemeleri arasındaki uyumdur.

Eğer akışkanların korozyon karakteristikleri ‚zellikle ‚nemliyse, grafit, cam veya teflon gibi
korozyon direnci y€ksek ısı değiştiricilerini tercih etmek d€ş€n€lmelidir. Bu ısı
değiştiricilerin basınƒ, sıcaklık ve kapasite sınırlamaları olduğu iƒin y€ksek korozyon
karakteristikleri nedeniyle bu ısı değiştiricileri seƒerken bu sınırlamalara dikkat etmek
gereklidir. ˆrneğin contalı plakalı ısı değiştiricilerinde, akışkanla uyum sağlayacak conta
malzemesi bulmak m€mk€n olmayabilir. Eğer uygun plaka ve conta malzemeleri var ise
ayrıca contalı-plakalı tip ısı değiştiricilerini kullanmak da d€ş€n€lebilir.
Seƒilen ısı değiştiricisinin konstr€ksiyon malzemeleri, akışkanlarla aşırı korozyon

oluşturmamalıdır. Kirlenmeye olan eğilim oldukƒa dikkatli bir şekilde değerlendirilmeli ve ısı
8
değiştiricisi kirlenmeyi dikkate alarak, gerekli s‰re „alışabilecek kapasitede olacak şekilde
se„ilmelidir. Isı değiştiricisi, akışkan basın„ ve sıcaklık farkları (ısıl gerilmeler) nedeniyle
oluşacak gerilmelere dayanacak şekilde dizayn ve imal edilme kapasitesinde olmalıdır.
1.2 ISI DEĞİŞTİRİCİSİNİN TASARIMI

Dizayn edilecek eşanj‡rde istenilen ‡zellikler:
 Boru iƒi ısıtılan akışkan 5 bar da D.Buhar

 G‚vdede ısınan akışkan (su) giriş sıcaklığı 12 o C - „ıkış sıcaklığı 55 o C
 Gˆvdede basın„ 3 bar
 Isıtma y€zeyi 3 m 2
Se€ilenler:
İki boru geƒişli
Boru boyu : l= 1,469 m
Boru iƒ ƒapı : di = 0,021 m
Boru dış „apı : d d = 0,025 m
Bir ge„işteki boru sayısı:13, toplam boru sayısı: 26
Gˆvde i„ „apı : 213 mm (TS 1996 EK_I)
Gˆvde anma „apı : 200 mm (TS 1996 EK_I)
Gˆvde dış „apı : 219 mm (TS 1996 EK_I)
Boru i„indeki kirlenme direnci : R fi =0,0001 m 2 o C / W
G‚vde kısmındaki kirlenme direnci : R fd =0,0002 m 2 o C / W
Boru malzemesi : Karbon „eliği (%5C) (151,86 o C ’de k  52W / m o C )
1.2.1 ISIL HESAPLAMALAR
1.2.1.1 Toplam Isı Transferi Katsayısının Hesaplanması:

Toplam ısı transferi katsayısı Excel programı vasıtasıyla U  1190W / m 2 o C olarak
hesaplanmıştır.
1.2.1.2 Ortalama Sıcaklıklar:
151,86  151,86 55  12
Tmi   151,86C Tmd   33,5C
2 2
9
1.2.1.3 Akışkanın ‰zellikleri:
Tablo 1.2 Akışkanların ortalama sıcaklıklarındaki fiziksel ‚zellikleri

Tmi Tm d
o
Sıcaklık ( C) 33,5 151,86
Yoğunluk  (kg/m )3
995,2 914,944(su)
2,67806(buhar)
€zg‰l ısı C p (j/kg oC) 4178 -
Isı iletim katsayısı k (W/m oC) 0,624 0,68164(su)

0,03187(buhar)
Dinamik viskozite  .10-3 (kg/ms) 0,732 0,180582(su)
0,013453(buhar)
Prandtl sayısı Pr 4,91 1,14698(su)
1,02558(buhar)
Buharlaşma ısısı h fg ( j / kg ) - 2108500
1.2.1.4 Logaritmik Ortalama Sıcaklık Farkı:
151,86 151,86
55
12
Şekil 1.3 Isı değiştiricisinin giriş ve „ıkışındaki sıcaklık değerleri
T1  T2
TLm 
 T 
ln 1 
 T2 
T1  151,86  55  96,86 o C
T1  151,86  12  139,86 o C
96,86  139,86
TLm   117,046C
 96,86 
ln 
 139,86 
10
1.2.1.5 Toplam Isı Transferi Miktarı :

,
q  mi  h fg  md  c p  Td 2  Td 1   UATLm
,
q  1190  3  117,046  417854,2W
1.2.1.6 Boru İ„i Isıtılan Akışkanın Debisi :

, ,
q  m i  h fg
,
m i  0,198176kg / s
1.2.1.7 G‡vdede Isınan Akışkanın Debisi :

,
q  m d  c p  Td 2  Td 1 
md  2,325883kg / s
1.2.1.8 Hız (İ„) :
  d i2 N
Atp  
4 2
  0,0212 26
Atp    0,004503m 2
4 2
,
mi
Vi 
 i  Atp
0,198176
Vi   16,50089m / s
2,6673  0,004503
1.2.1.9 Reynold Sayısı (İ„) :

,
mi  d i
Re 
Atp   b
0,198176  0,021
Re   66184,72
0,004503  13,965  10 3
11
1.2.1.10 hi’nin hesaplanması:
1  Td 1  Td 2 Ti1  Ti 2 
Ts    
2 2 2 
1  12  55 151,86  151,86 
Ts      92,68C
2 2 2 
3
h 'fg  h fg   c p , s (Tdoy  Ts )
8
3
h 'fg  2108500   4316  (151,86  92,68)  2204294 j / kg
8
1/ 4
 g s (  s   b )k s3 h 'fg 
hi  0,555   
  s (Tdoy  Ts )d i 
1/ 4
 9,81  914,913(914,913  2,6673)  0,6813  2204294 
hi  0,555   
 179  10  6  (151,86  92,68)  0,021 
hi  7021,809W / m 2 o C
1.2.1.11 Š„gen Diziliş:
Sekil 1.4 ‹ƒgen dizilişin g‚sterimi
1.2.1.12 Hız (Dış) :
Pt  0,032m
C  Pt  d d  0,032  0,025  0,007 m
e  0,125m alınmıştır. ‹ƒgen diziliş olduğundan:
12
 Pt 2 3    d d2 
   
 4 
 8 
De  4  
  d d / 2 
 0,032 2 3    0,025 2
  
   
 4 8 
  
De  4   0,02016486 m
  0,025 / 2 
 D C e 
AS   S 
 Pt 
 0,213  0,007  0,125 

AS     0,006989m 2
 0,032 
,
md
Vd 
 d  As
2,3258832
Vd   0,33445758m / s
995,02  0,006989
1.2.1.13 Reynold Sayısı (Dış) :

,
m 2,3258832
Gs    332,789kg / m 2 s
As 0,006989
 G  De 
Re s   S 
  
 332,789  0,02016486 
Re s     9167,547
 732  10 6 
1.2.1.14 Nusselt Sayısı (Dış) :

1 0,14
 cP   3  
Nu d  0,36Re S 
0, 55
    b 
 k   s 
Ts  92,68 o C de  s  306  10 6 okunur.
13
1
6 0 ,14
0 ,55  4178  732  10  3  732  10 6 
Nu d  0,369167,547        104,392815
 624  10 3   306  10
6

1.2.1.15 hd’nin hesaplanması
hd  d e
Nud 
k
hd  0,02016486
104,392815 
0,624
hd  3230,42691W / m 2 o C
1.2.1.16 Toplam ısı transfer katsayısı U’nun doğrulanması:
1 d d Rf d ln d o d i  1
 o  o i  o  Rf o 
U d i hi di 2k boru ho
Rf i  0,0001m 2 o C / W -Su Buharı(Yağ yok)
Rf d  0,0002m 2 o C / W -Kazan besleme suyu i„in
k  52W / m o C
1 0,025 0,025  0,0001 0,025  ln0,025 / 0,021 1

    0,0002 
U 0,021  7021,809 0,021 2  52 3230,426
U  1190,396W / m 2 o C olarak hesaplanır.
Seƒtiğimiz U  1190W / m 2 o C değeri ile bulmuş olduğumuz değer olan

U  1190,396W / m 2 o C değerleri tasarımda bir sorun teşkil etmeyecek kadar yakındır. Bu
verilere g‚re tasarım yapılabilir.
1.2.2 BASINŒ KAYBI HESABI:
Boru i€indeki basın€ kaybı:
L  buhVb2
p yoğ  f yoğ  sbuh
di 2
f yoğ  0,5 (0,4 ila 0,6 arasında bir değer seƒilmeli).
14
0,184
 sbuh 
Re 0, 2
0,184
 sbuh   0,0199833
66184,72 0 , 2
L  1,46912m
d i  0,021m
 buh  2,6673kg / m 3
Vb  16,50089m / s
1, 46912 2,6773  16,50089 2

p yoğ  0,5  0,0199833  253,823Pa
0,021 2
G‚vdedeki basın€ kaybı:
fG S2 N b  1DS
p S 
2 De S
0,14
 
 S   b 
 w 
0 ,14
 732  10 6 
 S   
6 
 1,1298 7
 306  10 
f  exp 0,576  0,19 ln R s 
f  exp(0,576  0,19 ln 9167,54761)  0,31428
0,31428  332,789 2  2  1  0,213

p S   490,535 Pa
2  995,02  0,02016486  1,12987
1.2.3 MUKAVEMET HESAPLARI
1.2.3.1 G‡vde Et Kalınlığı Hesabı:
 P1 : Kabul edilen maks. İşletme basıncı 3 bar

 P: Hesap tasarım basıncı ( P  P1  1,1 ) 3,3 bar
 Pt : Test basıncı ( P  Pt  1,1 ) 4,29 bar
15
 Ts :Ortam sıcaklığı (P basıncı doymuş buh. sıcaklığı) 133,55 ‹C

 T : Hesap sıcaklığı ( T  Ts ) 133,55 ‹C
 K: Hesap sıcaklığında malzeme mukavemeti (St37-2) 178,277 N / mm 2
 S: Hesap emniyet katsayısı 2
 V: Kaynak emniyet katsayısı 0,9
 C1 : Malzeme kalınlık toleransı 0 mm
 C2 : Korozyon toleransı 1 mm
 Da : G‚vde dış ƒapı 219 mm
 sv : Hesaplanan toleranssız et kalınlığı 0,449 mm
 s : Hesaplanan toleranslı et kalınlığı 1,449 mm
 se : Kullanılacak et kalınlığı 6 mm(TS 1996)
Da  P 219  3,3
sv    0,449mm
K V 178, 277  0,9
20   P 20   3,3
S 2
s  s v  C1  C 2  0, 449  0  1  1,449mm
Kullanılacak et kalınlığı olan se  6mm (TS 1996)’nin se„imi uygundur.
1.2.3.2 Bombe Hesabı:

  : Hesaplama katsayısı 2
 se : Kullanılacak et kalınlığı 6 mm
R  Da
r  0,1  Da  21,9mm
16
h2  0,1935  Da  0,455  s e  0,1935  219  0, 455  6  39,6465mm

0,001  s e  C1  C 2
d i / Da  0
se =6 mm atanırsa;
se  C1  C 2  / Da  6  0  1 / 219  0,02283105
Şekil 12’ den  =2 bulunur.
Da  P   219  3,3  2
sv    0,4504226mm
K 178,277
40   V 40   0,9
S 2
s  s v  C1  C 2  0,4504226  0  1  1,4504226mm
se  6 mm (TS 1996) ilk atama değeri yeterlidir.
1.2.3.3 Ayna Hesabı:
 P1 : Kabul edilen max. İşletme basıncı 3 bar

 Pt : Test basıncı ( Pt  P  1,3 ) 4,29 bar
 Da : G‚vde dış ƒapı (Bombe Dış ‡apı) 219 mm
 d 2 : Ayna deliklerine teğet olan en b€y€k ƒember ƒapı 27,78 mm
 se : Kullanılacak et kalınlığı 19mm
0,5 0, 5
 PS   3,3  2 
s v  0,4  d 2     0, 4  27,78     0,676108mm
 10  K   10  178,277 
s  s v  C1  C 2  0,676108  0  1  1,676108mm
se  19 mm (TS 1996) değeri yeterlidir.
17
1.2.3.4 Boru Kaynakları Hesabı:

 d a : Boru dış ƒapı 25 mm
 AR: Alan 886,81 mm2
Şekil 1.5 AR alanın g‚sterimi
FR  AR  P  886,81  3,3  2926,473
FR  S 2926, 473  2
g  0,4   0,4   0,52529mm
da  K 25  178,277
1.2.3.5 Flanş Hesabı
 P1 : Kabul edilen max. İşletme basıncı 3 bar

18

 S D : Conta emniyet katsayısı 1,2
 di : G‚vde iƒ ƒapı 213 mm
 s1 : G‚vde et kalınlığı 6 mm
 d a : Flanş dış ƒapı 340 mm
 d 2 : Flanş iƒ ƒapı 222 mm
 d L : Cıvata delik ƒapı 20 mm
 d D : Ortalama conta ƒapı 247 mm
 dt : Civatalar eksen „apı 295 mm
 bD : Efektif conta genişliği 25 mm
 g1 : Kaynak kalınlığı 3mm
 hF : Hesaplanan flanş kalınlığı 11,53 mm
 hFe : Kullanılacak flanş kalınlığı 15 mm
Conta sızdırmazlık sabiti;
Sıvılar iƒin k1 = bD
Gaz ve buhar i„in k1  k1  1,3 k1  26mm
Gerekli minimum cıvata kuvveti ;
FSB  P    d D / 10   d D / 4  S D  k1 
FSB  3,3    247 / 10   247 / 4   1,2  26  23801N
Cıvata kuvvet kolu;
a = (dt - d i - s1 ) / 2
a  295  213  3 / 2  41mm
Gerekli minimum flanş kesit mod€l€;
W = FSB * S * a / K
W  23801  2  41 / 178,277  10947 mm 3
İndirgenmiş cıvata delik ƒapı;
0 < d i < 500mm i„in d L' = [1- di /1000]* d L

d L'  1  213 / 1000 20  15,74mm
Toplam flanş genişliği;
19
b = d a - d 2 - d L'
b  340  212  15,74  102, 26mm
Flanş kalınlığı;
hF = ((1, 42*W - Z ) / b)1/ 2

Z = (di + s1 ) * s12
Z  213  3  3 2  1944
hF  1,42  10947  1944 / 102,26 
1/ 2
 11,53mm
Kontrol;
Elde edilen sonu„ yalnız aşağıdaki şartlar dahilindedir.
a) di  [mm]  P [bar] < 10000

213  3,3 = 702,9 < 10000
b) Kullanılan form‰llerde s1  0,5  hF kullanılabilir.
s1  3 mm < 0,5  11,53 = 5,765 mm
İmalat talimatları;
g1  g 2  1,4  3
g1  g 2  4,2mm
Emniyet aƒısından;
g1 = 3 mm ve g 2 = 3 mm alınır.
20
B‰LŠM ΙΙ
ISI DEĞİŞTİRİCİSİNİN MALİYET HESABI
Boru boyu LToplam = n  L = 26  1,46912  38,19712m
Boru kesit alan A1 = p (0, 0252 - 0, 0212 ) / 4 = 0, 000144513 m 2
Hacim= LToplam  A1 =0,00551998 m3
Boruların ağırlığı: V    0,00551998  7854  43,35kg
Boruların maliyeti: 43,35  5,5 =238,5€
Kazan kesit alan A2 =  0,219 2  0,207 2  / 4  0,004014955411m 2
Kazan ağırlığı= 0,004014955411  1,46912  7854  47,3648kg ( 300K de karbon ƒeliği

Mn  %1, Si  %0,1   7854kg / m3 )
Kapak kısmı= 2 kg
Kazan maliyeti: 47,3648+2= 49,3648  0,8 = 39,5 €
12 tane plaka= 9,6 kg (0,8 kg her bir plakanın ağırlığı)
12 plaka: 2,5  9,6 = 24 €
Flanş= 50 €
Tutamaklar ayaklar giriş ƒıkış boruları vb toplam 5kg  2 €= 10 €
Malzeme tutarı:= 238,5€+39,5 €+24€+50€+10€=362€
İşƒilik= 300€
Isı değiştirici toplamda 662€ maliyetindedir.
21
B‰LŠM I I I
SONU€
Bu projede bir adet su-doymuş buhar ısı değiştiricisi tasarlandı. Šalışma sırasında, ısı
değiştiricisinin tipleri ve bunların avantajları ve dezavantajları gˆr‰ld‰.
Bu avantajlar ve dezavantajlara gˆre doğru ısı değiştiricisini se„menin ˆnemi ve dikkat

edilmesi gereken hususlar gˆr‰ld‰.
Malzemenin, ekonomi ve performansın birlikte en iyi olması temeline bağlı olarak

se„ilmesinin ˆnemi ve orijinal cihaz maliyeti, cihazın beklenen ˆmr‰ ve bakım maliyetlerine
karşın dengelenmesi gerektiği gˆr‰ld‰.
Basın„ ve sıcaklığın ısı değiştiricisinin se„imindeki ve tasarımında en b‰y‰k etkilerden

biri olduğu gˆr‰ld‰.
Se„ilen ısı değiştiricinin; ısıl uzunluk, debi, basın„ d‰ş‰m‰ ve sıcaklık ge„işi
(performans parametrelerinin) gibi gereksinimlerini karşılama kapasitesinde olması gerektiği
gˆr‰ld‰ ve t‰m bu hesaplamaların nasıl yapılacağı ˆğrenildi.
Ayrıca temizleme, muayene, tamir olanaklarının da işletmeye olan katkısı veya zararının
gˆz ˆn‰nde bulundurulması gerektiği gˆr‰ld‰.
Yukarıdaki şartların m‰hendislik hesaplamaları yapıldıktan sonra buna gˆre se„ilen ısı
değiştiricinin işletme i„in katkısı sayesine enerji ve kaynak tasarrufu sağlanabileceğini
ˆğrenildi.
22
KAYNAKLAR
[1] PROF. DR. OSMAN GENCELİ: Isı Değiştiricileri, Birsen Yayınevi, ISBN 975-511-
218-9, İstanbul, 2005.
[2] SADIK KAKAŠ, HONGTAN LİU: Heat Exchangers Selection, Rating and Thermal
Design, CRC Pres, 0-8493-1688-X, USA, 1998
[3] FRANK P. INCROPERA, DAVID P. DEWITT : Isı ve K‰tle Ge„işinin Temelleri,
Literat‰r, ISBN 975-04-0106-9, İstanbul, 2004.
[4] Eşanjˆrler ve Isıtma Tesisleri İ„in, T•RK STANDARTLARI ENSTİT•S•, TS 1996,
ICS 27.060.30, 1975.
[5] A. HEPBAŞLI: Isı Değiştiricisi Mukavemet Hesabı Ders Notları , Ege •niversitesi
Makina M‰hendisliği, 2006.
[6] YUNUS A. ŠENGEL: Heat Transfer: A Practical Approach, McGraw-Hill, ISBN
007-123644-9, Singapore, 2004
[7] Walker, G.:. Industrial Heat Exchangers: A basic guide, second edition, Hemisphere
Publishing Corporation, 1990.
23

Makina Projesi 05-02-5184

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Makina Projesi 05-02-5184

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

EGE €NİVERSİTESİ MAKİNA M€HENDİSLİĞİ BƒL€M€ MAKİNA PROJESİ

Genelde ısı değiştiricilerinde akışkanlar, birbiriyle karıştırılmadan ısı geƒişinin doğrudan

1.1 ISI DEĞİŞTİRİCİLERİ

1.1.1.1 Isı Değişim Şekline G†re Sınıflama

 = Isı geƒiş y€zeyi (m2) / Isı değiştirici hacmi (m3)

1.1.1.3 Farklı Akışkan Sayısına G‡re Sınıflama

1.1.1.4 Isı Ge„iş Mekanizmasına G‡re Sınıflama

1.1.1.5 Akıma G‡re Sınıflama

 Paralel akımlı ısı değiştiricileri: Bu d€zenlemede ısı değiştirici iƒindeki iki

 Ters akımlı ısı değiştiricileri: Bu tipte akışkanlar ısı değiştirici iƒinde

 ˆapraz akımlı ısı değiştiricileri: Bu d€zenlemede ısı değiştirici iƒindeki

ˆok ge‡işli ısı değiştiricileri:

 Šapraz-ters ve „apraz-paralel akımlı d‰zenlemeler: Bu d‰zenlemeler genellikle

 ‡ok geƒişli g‚vde borulu ısı değiştiricileri: G‚vde akışkanının karıştırıldığı ,

 n Paralel levha geƒişli d€zenlemeler: Levha tipi ısı değiştiricilerinde ,

1.1.2 ISI DEĞİŞTİRİCİLERİNDE KİRLENME

1.1.2.1 Isı Değiştiricilerinde Birikinti

Kirlenme, sıvıların iƒinde bulunabilen katı cisimler ve kireƒlenme ısı değiştirici

b- Akışkan hızının kayma kuvveti, t€rb€lans ve laminer-tabaka kalınlığına etkisi

c- Y€zey civarında kalma s€resi

Şekil 1.1 Gˆvde-Boru tipi bir ısı değiştiricisinin i„ gˆr‰n‰ş‰

1.1.2.3 Muayene, Temizleme, Tamir ve İlave

Proses akımlarının karakteristikleri, temizleme (mekanik veya kimyasal) ve €nitenin

Aşağıda ƒeşitli ısı değiştiricilerinin muayene, temizleme, tamir ve ilave bakımından

Şekil 1.2 Gˆvde-Boru tipli bir ısı değiştiricisinin yan gˆr‰n‰ş‰

ISI DEĞİŞTİRİCİ TİPİ

PLAKALI SPİRAL LAMELLİ BORUSAL

İki tarafta ‡İ KE-İMKSZ ZYF KE-İMKSZ

Bir tarafta KE ‡İ-KE ‡İ ‡İ

İki tarafta KE ‡İ-KE ‡İ ‡İ

Bir tarafta ‡İ ‡İ-ZYF KE KE

İki tarafta ‡İ KE-İMKSZ İMKSZ KE-İMKSZ

İki tarafta ‡İ ‡İ KE KE-ZYF

Bir tarafta ‡İ KE-ZYF KE KE

İki tarafta ‡İ KE-İMKSZ İMKSZ KE-İMKSZ

İlave ‡İ İMKSZ İMKSZ İMKSZ

Tamir ‡İ ZYF ZYF KE

‡İ : ‡ok iyi. KE : Kabul edilebilir. ZYF : Zayıf. İMKSZ : İmkansız

1.1.2.4 Akışkanların Kirlenme Eğilimleri

Burada esas ‚nemli olan, akışkan ve konstr€ksiyon malzemeleri arasındaki uyumdur.

Seƒilen ısı değiştiricisinin konstr€ksiyon malzemeleri, akışkanlarla aşırı korozyon

1.2 ISI DEĞİŞTİRİCİSİNİN TASARIMI

 Boru iƒi ısıtılan akışkan 5 bar da D.Buhar

1.2.1 ISIL HESAPLAMALAR

1.2.1.1 Toplam Isı Transferi Katsayısının Hesaplanması:

1.2.1.2 Ortalama Sıcaklıklar:

1.2.1.3 Akışkanın ‰zellikleri:

Tablo 1.2 Akışkanların ortalama sıcaklıklarındaki fiziksel ‚zellikleri

Isı iletim katsayısı k (W/m oC) 0,624 0,68164(su)

1.2.1.4 Logaritmik Ortalama Sıcaklık Farkı:

Şekil 1.3 Isı değiştiricisinin giriş ve „ıkışındaki sıcaklık değerleri

T1  151,86  55  96,86 o C

T1  151,86  12  139,86 o C

1.2.1.5 Toplam Isı Transferi Miktarı :

1.2.1.6 Boru İ„i Isıtılan Akışkanın Debisi :

1.2.1.7 G‡vdede Isınan Akışkanın Debisi :

1.2.1.8 Hız (İ„) :

1.2.1.9 Reynold Sayısı (İ„) :

1.2.1.10 hi’nin hesaplanması:

1.2.1.11 Š„gen Diziliş:

Sekil 1.4 ‹ƒgen dizilişin g‚sterimi

1.2.1.12 Hız (Dış) :

C  Pt  d d  0,032  0,025  0,007 m

e  0,125m alınmıştır. ‹ƒgen diziliş olduğundan: