BİREYİ TANIMA VE

BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ

 BİREYİ TANIMA VE BİREYİ TANIMA
TEKNİKLERİ

Dersimizin amacını oluşturan psikolojik danışma ve

rehberlik sürecinin amacı “bireyin kendini
tanımasına ve kendi özünü gerçekleştirmesine
yardım etmeye dayanır.Nihai amaç öğrencinin
kendini gerçekleştirmesidir.
 Öğrencilerin fiziksel,sosyal,duygusal ve
bilişsel olarak her yönüyle gelişmesini ve bu
doğrultuda kendini gerçekleştirmesini hedefleyen
rehberlik hizmetleri,bu işlevini bir dizi psikolojik
yardım hizmetinin bir bütünlük içinde verilmesi
ile gerçekleştirmeye çalışır. Bu hizmetler;

 Bireyi Tanıma Hizmeti

 Bilgi Toplama ve Yayma Hizmeti

 Psikolojik Danışma Hizmeti

 Yöneltme ve Yerleştirme Hizmetleri

 Oryantasyon Hizmetleri

 İzleme ve Değerlendirme Hizmetleri

 Müşavirlik(Konsültasyon) Hizmetleri

Tüm bu hizmet alanları içerisinde bireyi tanıma

hizmetleri,diğer hizmetlerin gerçekleştirilebilmesi
için öncül bir nitelik taşır.
 BİREYİ TANIMA AMACI VE GEREĞİ
Gelişimsel süreç açısından baktığımızda belli yaş gruplarında yer
alan bireyler bazı ortak özellikler gösterirler.Birtakım
benzerlikler olsa da,her birey bu dönemi kendi öznelliği
çerçevesinde aşmaya çalışacaktır.Dolayısıyla yeryüzündeki kişi
sayısı kadar kişilik olduğunu söylemek de yanlış olmaz.Bu durum
Bireysel Farklılıklar kavramını gündeme getirmektedir.

Bireysel Farklılıklar kavramı,öğrenciyi merkez alan eğitim

anlayışının temelini oluşturur.Öğrenciyi merkez alan eğitim
anlayışında,eğitim ortamları öğrencilerin ilgi,ihtiyaç ve yetenek
gibi bir çok özellik açısından gösterdikleri bireysel farklılıklar
dikkate alınarak düzenlenmeye çalışılır.Öğrenciyi bir bütün halinde
ele alarak, onun akademik potansiyelleri olduğu kadar sosyal,
duyuşsal özellikler gibi potansiyellerini de geliştirmeyi hedefler.
 BİREYİ TANIMADA
İZLENMESİ GEREKEN
TEMEL İLKELER

 Öğrencinin yetenek,ilgi,istek,mesleki değer,başarı gibi

bireysel özellikleri ile sosyal,kültürel özellikleri
olabildiğince çok boyutlu olarak ele alınmalıdır.

 Bilgilerin toplanmasında,değerlendirilmesinde ve
kullanılmasında bilimsel standartlara uyulmalıdır.

 Bu çalışmalarda uygulanan ölçme aracı,yöntem ve

tekniklerin kullanılması bir amaç değil araçtır.
 Bireyi tanıma çalışmalarında temel amaç; öğrencinin kendini
tanımasıdır

 Bireyi tanıma çalışmaları bir süreç dahilinde yürütülmelidir

 Elde edilen bilgiler bütünleştirilerek değerlendirilmelidir

 Bireyi tanıma çalışmaları tüm öğrencilere yönelik olmalı

 Okul ortamında bireyi tanıma hizmetleri öğretmen,uzman ve

yöneticileri kapsayacak şekilde bir takım halinde çalışmayı
gerektirir.
 ÖĞRENCİLERİ HANGİ ÖZELLİKLERİ İLE TANIMAK
GEREKİR

 Öğrencinin Kimliğini Tanıtıcı Bilgiler

 Biyolojik Özellikleri ve Sağlık Durumu

 Okul Özgeçmişi

 Zihinsel Özellikleri

 Sosyal Gelişimi ve Uyumu

 Kişilik Özellikleri

 Sosyo-kültürel ve Ekonomik Koşulları

 BİREY TANIMA TEKNİKLERİNİN SINIFLANDIRILMASI

Rehberlik sürecinde bireyi

tanımaya çalışırken bir çok teknikten
yararlanılmaktadır.Bu bölümde,
okullarımızdaki rehberlik
uygulamalarında sıklıkla kullanılan
teknikler tanıtılacaktır.

Bireyi tanıma teknikleri değişik

biçimlerde sınıflandırılmaktadır.
Çoğunlukla tercih edilen sınıflama,
Testler ve Test Dışı Teknikler
şeklindedir.
 BİREYİ TANIMADA PSİKOLOJİK TESTLER

Test; davranışlarımızı gözlemlemek ve onları

sayı ve kategorilerle tanımlamak için kullanılan
sistematik bir yöntemdir.
Testlerin temel amacı,bireysel farklılıkları ve
bununla birlikte bireyin içinde bulunduğu
grupla benzer yönlerini ortaya koymaktır.
Psikolojik testler kişinin herhangi bir özelliğini
(zeka,tutum,ilgi,kişilik özellikleri vb.) ölçmek
amacıyla o özelliğin temsil edici nitelikteki
davranış örneklerini içeren maddelerden oluşur.
Psikolojik test sonuçları, genellikle sayılarla
ifade edilir.
 REHBERLİKTE KULLANILAN TESTLERDE ARANAN
PSİKOMETRİK ÖZELLİKLER
 Testin Duruma ve Amaca uygun olması :
Öğrencide incelenecek özellik tespit edildikten
sonra bu özelliği en iyi ölçen test seçilmelidir.

 Geçerlik:
Ölçülmek istenen özelliğin tam ve doğru olarak
ölçülebilme derecesidir.

 Güvenirlik:
Ölçme aracının aynı kişilere farklı zamanlarda
uygulandığında aynı sonuçlar vermesidir.

 Norm Çalışması:
Kişinin ölçülen özellik açısından başka kişilerle
karşılaştırılması ve başkalarına göre puanının
nerede olduğunun saptanması.
 PSİKOLOJİK TESTLERİN SINIFLANDIRILMASI
Rehberlikte kullanılan psikolojik testler,ölçtükleri
özellikler bakımında aşağıdaki başlıklar altında gruplanarak
incelenebilir.

 Yetenek Testleri

 Başarı Testleri

 İlgi Envanterleri

 Kişilik Testleri

Bu gruplar hakkında kısaca bilgiler verilecektir..

 PSİKOLOJİK TESTLERİN SINIFLANDIRILMASI
Yetenek Testleri:
Yetenek testleri genel yetenek ve özel yetenek olmak üzere iki gruba
ayrılır. Genel Yetenek “kalıtımla getirilen gizilgücün eğitim ve çevre etkisi ile
geliştirilen kısmıdır.” Özel yetenek ise, herhangi bir öğrenme olanağı
verildiğinde bireyin bundan yararlanma gücüdür denilebilir.

Başarı Testleri:
Bu testler,öğrencilerin belli bir konuda ve genellikle belli bir öğretim
sonunda elde ettiği bilgi,beceri ve anlayışı ölçmeye yarar. Başarı testlerinin
amaçlarından birkaçı;

• Öğrencilerin akademik yaşantısını değerlendirmek

• Öğrenciler arası karşılaştırma yapmak
• Öğrencilerin başarısızlık nedenlerini araştırmak
• Öğrencilerin öğrenme düzeylerini saptamak
• Öğretmenlerin ve Okulun değerlendirilmesi
 Kişilik testleri:

Çoğunlukla iki durumda

kullanılmaları tercih edilir.
Birincisi, psikolojik yardım
almayı gerektirecek bir kişilik
bozukluğu ya da patolojinin
olup olmadığını belirlemek,
diğeri ise bireyin girmek
istediği mesleğe uygun bir
kişilik örüntüsüne sahip olup
olmadığını saptamaktır.

Yan tarafta Rorschach Testi

Kartlarına bir örnek
bulunmaktadır.
İlgi Envanterleri:

Kişinin sevdiği,hoşlandığı veya hoşlanmadığı nesne

ve etkinlikleri tanımaya yönelik olarak uygulanan ve
genellikle akademik ve mesleki eğilimleri saptamaya
yarayan test grubudur.
Bu testler yetenek testleriyle
birlikte kullanıldığında bir okul,
program veya meslek seçimine
karar verme sürecinde isabetli
sonuçlar vermektedir.
 BİREYİ TANIMADA TEST DIŞI TEKNİKLER

 Otobiyografi:
Bireyin geçmiş ve şimdiki yaşantısı ile geleceğe yönelik
planlarını yazılı olarak anlatmasıdır.Otobiyografi serbest ve
sınırlı olmak üzere ikiye ayrılır.Serbest yazımda bireye hiçbir
sınırlama ve yönlendirme yapılmaz.Planlı yazımda ise kişiye
konu başlıkları verilerek sınırlama ve yönlendirme yapılır.
 Sosyometri:
Bir grubu oluşturan bireylerin birbirleriyle sosyal ilişkilerini
ve mesafelerini gösteren ve grubun sosyal dokusunu ortaya
çıkaran bir tekniktir.Bu teknikte öncelikle gruba belli bir konuda
bireylerin sosyal ilişkilerini ifade edebilecekleri bir sosyometrik
anket uygulanır.Elde edilen cevaplar daha sonra sosyogram adı
verilen bir tabloda gösterilir.
1.TERCİH 3 PUAN,
2.TERCİH 2 PUAN,
3.TERCİH 1 PUAN
Sosyogramla saptanan kişilik tipleri ya da ilişki
türleri aşağıdaki gibidir:

 Liderler:Diğer üyeler tarafından önder olarak seçilen kişi.

 Terkedilmişler:Üyelerin hiçbiri tarafından arkadaş olarak
seçilmeyendir.
 Reddedilenler:Gruptaki üyelerin bazıları tarafından sevilemeyen
kişi olarak tanımlanan kişiler.
 Karşılıklı Çekenler:Grup içinde karşılıklı olarak birbirini çeken
çiftlerdir.
 Klikler:Gruptan soyutlanmış ama kendi aralarında ilişkili yani
birbirini çeken küçük grupçuklardır.
 BİREYİ TANIMADA TEST DIŞI TEKNİKLER

 Kimdir Bu?:

Bireyin kendisi ve içinde bulunduğu grubun üyeleri tarafından

nasıl görüldüğünü değerlendiren sosyometrik bir tekniktir.
Aşağıda bu tekniği uygularken kullanılabilecek bazı davranış
tarzlarına örnekler verilmiştir.

• Daima neşeli ve canlı olan kimdir?

• Kolay neşelenmeyen,genellikle durgun olan kimdir?
• Arkadaşlarıyla kavga etmeyi alışkanlık haline getiren kimdir?
• Sınıfta en çok konuşan,herkesin sözünü kesen kimdir?
 Zaman Cetveli:
Bu teknik,öğrencinin günlük zamanını nasıl değerlendirdiğini,
hangi aktivitelere ne kadar zaman harcadığını ve buna ilişkin
duygu ve düşüncelerini öğrenmeyi amaçlar.

 Kime Göre Ben Neyim:

“Kimdir Bu?” tekniğinden farklı olarak başkalarının ve
kendisinin gözünde bireyin kendisini nasıl algıladığını ortaya
çıkarmak amacıyla kullanılan anket türü bir tekniktir.

 Arzu Listesi:
Bu teknikte,çocuğun doyurulmamış arzularını,açığa
vuramadığı duygularını,umut ve beklentilerini ortaya çıkarmak
hedeflenir.
• Keşke kardeşim …………………………………
• …………………………… yapmaktan nefret ederim.
 Gözlem:
Bu yöntem,belli bir amaca yönelik olarak bir nesne,olay veya
ilişkinin doğal koşullarda olayın belirlediği sırada veya bilinçli ve
planlı olarak hazırlanan deney koşullarında sistematik olarak
incelenmesidir.Gelişigüzel ve Sistemli Gözlem olmak üzere iki çeşit
gözlem vardır.
 Görüşme:
Bireyi tanıma teknikleri içinde en yaygın olarak kullanılan
tekniklerden biridir.Görüşme genel olarak iki temel amaca hizmet
eder.
 Bilgi Toplama ya da bilgi verme,
 Teşhis,tedavi ve psikolojik yardım sağlama
 Tüm bireyi tanıma tekniklerinde olduğu gibi görüşme tekniğinin
de güçlü ve zayıf yönleri vardır.

Güçlü Yanlar:
Kullanım alanının çok geniş olması
o Yüz yüze karşılıklı konuşmaya dayanması açısından da doğal bir
bilgi toplama yoludur.Böylelikle diğer yazılı bilgi toplama
araçlarıyla elde edilmesi mümkün olmayan bazı duygusal süreçler
ve kişisel özelliklerin de gözlenmesine imkan tanır.
o Görüşme,ayrıca sözel etkileşime dayalı olduğundan okuma-yazma
bilmeyen kişilerden bilgi almada kolaylık sağlar.
o Görüşme sürecinde yeterli güven ilişkisi kurulduğu takdirde birey
kimse ile paylaşmadığı çok özel yönlerini ve problemlerini açığa
çıkartabilir.
o Görüşme tekniğinde kişi anlamadığı sorulara ilişkin açıklama
isteyebilir.Böylece elde edilen bilgilerin geçerliği artar.
Zayıf Yanlar:

o Bu teknik,bireylerle tek tek görüşmeye dayandığından bir çok açıdan

ekonomik değildir.
o Bireyin kişisel algı,yorum ve duygularına dayandığı için bilgiler
yeterince objektif olmayabilir.
o Toplanan bilgilerin geçerlik ve güvenirliği diğer bilgi toplama
araçlarından elde edilenlere göre daha düşük olduğundan birey
hakkında başka kaynaklardan da bilgi almak ve diğer bireyi tanıma
teknikleri ile desteklemek daha yararlı olmaktadır.
o Görüşmeden sağlanan bilgiler,görüşme yapılan bireyin kendini ifade
edebilme gücü ve ayrıca vermek istediği bilgilerle sınırlıdır.
o Görüşmecinin görüşmenin planlanmasından raporlaştırma sürecinin
sonuna kadar etkili bir şekilde yürütecek teknik bilgi ve beceri
düzeyi de ayrıca bir sınırlılıktır.
 Anket:
Kendini anlatma tekniği olarak ele alabileceğimiz
anket,bilimsel araştırmalarda geniş kitlelere uygulanmak üzere
belli bir amaca yönelik olarak düzenlenmiş soru listeleri
olup,psikolojik danışma ve rehberlik sürecinde de ağırlıklı olarak
kullanılan bireyi tanıma tekniklerinden biridir.
 BİR ANKET GENEL OLARAK;
 Bireyin Kimliği,
 Bireyin Davranışı,
 Bireyin,tutum,görüş ve beklentileri,
 Bireyin belli bir konuya dair bilgi derecesi hakkında
sorulardan oluşur.
 Anket teknik açıdan düzenlenirken dikkat edilmesi gereken
noktalar vardır.Bu noktalar şöyle özetlenebilir:

* Anketteki sorular ve soru türleri amaca uygun olmalıdır

* Soru cümleleri fazla uzun olmamalıdır.
* Bir soruda iki ayrı bilginini sorulmasından kaçınmak gerekir.
* Bireyin özel yaşamıyla ilgili rahatsız edici nitelikteki sorular
cevaplayan kişiyi rahatsız edebilir.
* Anketteki soruların sayısı ve niteliği,uygulanacak grubun eğitim ve
bilişsel düzeyine uygun olarak ayarlanmalıdır.
* Anketin yönergesi açık olmalı,amacı net bir şekilde belirtilmelidir.
* Anket,açıklamanın ardından kimlik bilgileri ile başlamalı,sorular
genelden özele,basit ifadelerden dolaylı ifadelere göre
sıralanmalıdır.
 Problem Tarama Listesi:
Psikolojik danışma ve rehberlikte,öğrencilerin yaşadıkları
problemleri ve ihtiyaç alanlarını tespit etmek amacıyla hazırlanmış
soru listelerinden oluşur.Problem tanıma listeleri genellikle;

 Sağlık ve bedensel gelişim,

 Okul Yaşamı,
 Ev ve Aile Yaşamı,
 Başkaları ile ilişki kurma,
 Kız-Erkek Arkadaşlığı,
 Gelecekteki Öğrenim ve meslek yaşamı
 Bireyin İç Dünyası ve Benlik Tasarımı

İle ilgili alanlardaki problemlerini ortaya çıkarmayı hedefler

 Anekdot:
Olay kaydı ve vak’a kaydı adıyla da anılan gözleme dayalı bu
teknik,öğrencinin belli bir ortamdaki özgül bir davranışının
ayrıntılı ve objektif olarak betimlenip kaydedilmesine dayanır.
Anekdot kayıtları sadece bir öğrenci için tutulur. Olay iki
öğrenci arasında geçse bile kayıtlar dosyalarına ayrı ayrı ilave
edilir. Bir anekdotta aşağıdaki unsurlar yer almalıdır :

 Gözlenen öğrencinin adı,soyadı,numarası,sınıfı ve şubesi

 Olayın geçtiği yer ve zaman
 Gözlemcinin adı,soyadı ve ünvanı
 Olayın betimlenmesi
 Gözlemcinin yorumu
 Gözlemcinin önerisi
 Psikodrama:
Sosyometri kuramına dayalı olan psikodrama tekniği,terapötik
bir gözlem ve tedavi aracı olarak Moreno Tarafından geliştirilmiştir.
Psikodrama,bireyin iç dünyasına ait duygularını,tavırlarını,kaygı,
korku ve algılarını bir dramatizasyon ya da oyun içinde ifade
etmesidir.

 Bibliyoterapi:
Psikolojik danışma ve rehberlikte bireyin kendi problemleriyle
ilgili psikolojik içerikli kitaplardan,edebi eserlerden,ünlü kişilerin
hayat hikayelerinden yararlanarak kendisine psikolojik yardım
sağlamasına dayalı bir tekniktir.
 Oyun:

Oyun,özellikle çocuğun kendini ifade etme araçlarından

biridir. Küçük yaş gruplarındaki çocuklardan sözel yolla doğrudan
bilgi almanın mümkün olmadığı durumlarda oyun tekniği çocuğun
farkında olmadan kendisini dışa vurmasına yardımcı olur.
DİNLEDİĞİNİZ İÇİN