Professional Documents
Culture Documents
Not: à
sözlük terimleri kitaptaki
olduğu bölgelerde, örneğin bir otomobilin arkasında ve diğer
terimlere karşılık gelmektedir. [Köşeli parantezler] içerisindeki küt cisimlerde oluşur.
sayılar, kaim ve renkli terimin sayfa numarasını göstermektedir. [205J: Akışa uygulan
yazılar ise sözlükte başka bir yerde tanımlanan terimleri basınç kuvvetleriyle ilgili olan iş terimi. Bkz.
belirtmektedir.
Sayfa numarası olmayan kalın ve renkli terimler, kitapta [2]: Kayma kuvvetleri uygulandığı sürece sürekli
tanımlanmamış aneak öğrencilerin gözden geçirmeleri için olarak şekil değiştiren madde. Bunun tersine, bir
sözlükte verilen veya çapraz atıfta bulunulan kavramlardır. uygulanan kayma kuvvetleri maddenin ya deformasyonun son
bulduğu sabit statik bir konuma şekil değiştirmesine, ya da
[14, 149]: à ile aynı.
[139]: kırılmasına yol açar. Sonuç olarak katıların deformasy onları
Bir açısal hızı veya dönüş hızı (birimi genellikle birim şekil değiştirme ve kayma kullanılarak analiz
rad/sdir ve hız vektörünün curiünün 1/2sine eşit bir vektördür). edilirken, akışkan akışı birim zamandaki şekil değiştirme ve
Ayrıca Bkz.
[126]: kayma kullanılarak analiz edilir (bkz.
à
tasımsal akışkan hareketlerini ð
[124]: İçerisinde daima aynı
oluşturduğu akışlardaki kavram kargaşalarını azaltmak için atomları ve molekülleri barındıran ve akış içinde yer alan
çoğunlukla "tasımsal ivme" terimi yerine "advektif ivme"
parçacık veya eleman. Buna göre bir akışkan
deyimi kullanılır. adyabatik ð
[202]: İsı geçişinin parçacığının kütlesi (£w sabittir ve +bu parçacık yerel akış hızı
olmadığı proses.
[2]: hava, , yerel akış ivmesi
yerel akış yörüngesi
(Ŷ^parçacık w, .^parçacık (0, "parçacı tW> W>kW) hareket eder. Ayrıca
ile
kara ve suda giden taşıtlara uygulanması. Suda veya diğer
sıvılarda hareket eden taşıtların aksine bu terim, bkz.
özellikle hava taşıtlarının etrafındaki akışlar ve bunların
ve
üzerlerine etkiyen kuvvet ve momentler için sıklıkla [2]: Fiziğin makroskobik korunum yasaları, örneğin; kütlenin,
kullanılır. [129,413,491, 563J: Belirli bir anda, momentumun ( enerjinin korunumu
bir akışkanın hız hız vektörlerine her yerde teğet olan (termodinamiğin birinci yasası) ve termodinamiğin ikinci
eğri. Dolayısıyla akım çizgileri, her bir noktadaki akışkan yasası yardımıyla akışkanların analizi ve incelenmesi.
hareketinin yönünü gösterir.
akım çizgileri [124J: Bir akış değişkeninin, Euler koordinatları D ö )nin
zamanla değişmez ve çizgileri fonksiyonu olarak temsil edilmesi. Örneğin
boyunca hareket eder.
ise akım çizgileri
belirli bir anında (.ı,
zamanla değişir ve akışkan parçacıkları akım çizgileri boyunca konumunun fonksiyonu olan akışkana ait hız ve ivme
hareket etmez. Akım çizgisi
karşıtıdır. vektörleridir (
[309, 412]:
daimi sıkıştırılamaz
[123]: Akış değişkenlerinin alanı. Bu terim
bir akıştaki iki hız bileşeni, kütlenin korunumunu (süreklilik genellikle hız atanma karşılık gelir ancak bir akışkan
denklemini) doğrudan sağlayan iki-boyutlu bir fonksiyonu akışındaki tüm alan değişkenleri için de kullanılabilir.
cinsinden tanımlanabilir. Bu sayede iki-bileşenli hız alanının
[15, 270]: Bkz.
[570]: Bir cismin
çözümü bu tek akım fonksiyonunun çözümüne indirgenmiş arkasında, serbest akım hızıyla arkaya doğru süpürülen yüzey
olur. Bu tanımlama, iki hız bileşenini akım fonksiyonunun sınır tabakaları tarafından oluşturulmuş ve sürtünmenin baskın
konuma göre türevleri şeklinde yazmak suretiyle yapılır. Akım olduğu bölge. Art izleri, art izi merkezindeki en düşük hızlara
fonksiyonunun güzel bir tarafı, sabit sahip yüksek ve kenarlarda en yüksek hızlarla
akıştaki
temsil etmesidir. ð[130]: Bir karakterize edilir. Art izlerinde
ı
akım çizgisi demeti. Akını tüpü, akış içerisinde dairesel bir çevre
ve
önemlidir.
[338]: Bir
üzerinde başlatılan ve akışın bazı bölgelerinde boruya benzer türbülanslı sınır tabakanın yüksek derecede türbülanslı kısmı.
yüzey oluşturmaya eğilimli sonsuz sayıda akım çizgisinin Bu tabaka çepere yakın olup
oluşturduğu bir yüzey olarak düşünülür.
kıyasla büyük olduğu
ve
[6, 569]: Akış yönüne "ters" basınç
hemen dışında yer alır.
kuvvetlerinden ötürü (örneğin artan basınç) bir yüzeye bitişik
Newtonun ikinci yasasındaki ivme terimi
yüzeyi terk etmeye veya ondan "ayrılmaya" veya bu terimle ilgili etkiler. Buna göre ataleti yüksek olan bir
zorlandığı olay. Akış ayrılması yüzey eğriliğinin büyük akışın durağan hale getirilmesi için yüksek negatif ivme
gerekir.
\
Bernoulli denkleminin birçok biçimi vardır. En yaygın
[37]: Sıcaklığı 4°Cdeki ve atmosferik kullanılan biçimler, daimi sıkıştırılamaz akış için
basınçtaki suyun yoğunluğu (1 g/cm* veya 1000 kg/m1) momentumun korunumundan elde edilenlerdir. !
kullanılarak boyutsuzların lan akışkan yoğunluğu. Buna göre [12J: Bkz.
[15, 270]: Fiziksel bir
bağıl yoğunluk olarak ifade edilir.
büyüklüğün boyutlarını sayısal olarak ifade eden belirli bir
[75 ]: Atmosferik basıncı ölçen cihaz. [3, 66]: Bkz. sislem. En yaygın kullanılan birim sistemleri Sİ (kg, N, m, s),
Bkz. İngiliz (lbm, Ibf, ft, s), BGS (slug, lb, ft, s) ve cgs (g, dyne,
Ncwtonnun ikinci yasasına uygulandığı cm, s) olarak sıralanabilir. Ayrıca bkz,
haliyle bu kuvvet, bir üzerine etkiyen ve
[277]: Sadece incelenen akışla ilgili değişkenlere, bu
akış içindeki basıncın konumsal grad yenlerinden kaynaklanan değişkenlerin boyutlarına ve boyutsal homojenliğe dayalı
kuvvettir. Ayrıca bkz.
olarak yapılan analiz İlgilenilen bir değişkenin bağlı olduğu
[79, 81]: Bir yüzey üzerindeki basınç dağılımının diğer değişkenler belirlendikten sonra (örneğin bir araba
etkin uygulama noktası. Bu nokta, basıncın net momentinin üzerindeki direnç; arabanın hızına ve boyutuna, akışkanın
sıfır olması için gerekli olan ters kuvvetin (integre edilen viskozitesine, akışkanın yoğunluğuna ve yüzey pürüzlülüğüne
basınca eşit) uygulanması gereken noktadır.
[277, bağlıdır), uygun şekilde boyutsuzlaştınlmış ilgili değişken
522]: Belirli koşullar sağlandığında bir akışı diğeriyle nicel (örneğin direnç) ile, uygun şekilde boyutsuzlaştınlmış diğer
olarak ilişkilendirmeye olanak veren ilke. Örneğin
değişkenleri (örneğin Reynolds sayısı, pürüzlülük oranı ve
veya
sağlanmasını bekleyebilmek için Mach sayısı) ilişkilendirmek için !
ile
önce
benzerliğin doğru olarak sağlanmış olması birlikte boyutsal homojenlik ilkesi uygulanır.
[15,
gerekir. Bir akış île diğeri arasındaki nicel ilişki, boyut 270]: Fiziksel bir büyüklüğün sayısal değerinin dışında
analizi ve verilerin bir kombinasyonu kullanılarak elde edilir. verilmesi gerekli olan tanımlama. Ayrıca bkz.
Bu amaçla genelde deneysel veriler kullanılır, ancak sayısal
"#esas)
[15, 270J: Kütle (m), uzunluk (L),
veya teorik veriler de kullanılabilir
[278]: zaman (t), sıcaklık (T), elektrik akımı (I), ışık miktarı (C) ve
İki cismin
ve
olması madde miktarı (N) için belirli bir birim sistemi göz önüne
durumunda; eğer cisimlerden birini çevreleyen akıştaki bir alınmaz. Kütlenin boyutu Nev^tonun yasasından F = mL/t :
nokta ile diğer cismi çevreleyen akıştaki uygun olarak olarak elde edililir (dolayısıyla myi FtVL ile yer değiştirmek
ölçeklenmiş aynı nokta arasındaki tüm kuvvetlerin (basınç, suretiyle kütle boyutu kuvvet boyutunun yerini alabilir).
viskoz gerilme, yerçekimi kuvveti, vb.) oranları, birbirlerin e
(veya
$
[15]: Temel boyutların
karşılık gelen tüm nokta çiftlerinde hep aynı ise, bu akış birleş imleri (kombinasyonları). Türel i İm iş boyutlar;! örnekler:
Hız (L/t), gerilme veya basınç (F/L ; = m/(Lt;)), enerji veya iş
[277]: Farklı büyüklüklerdeki iki (mLJ/t: = FL), yoğunluk (m/L1), özgül ağırlık (FA-) ve bağıl
cismin geometrik şekilleri aynı (yani birinin tüm yoğunluk (birimsiz).
%
[271 ]: Toplanan
boyutları, diğerinde bunlara karşılık gelen boyutların bir terimlerin boyutlarının aynı olması koşulu (örneğin
sabitle çarpımı) ise, bu iki cisim
basınç/ve kayma gerilmesi rKV boyutsal olarak homojendir.
Öte yandan özgül entalpi ve /boyutsal olarak homojen
[277]: İki cismin
değildir), Boyutsal homojenlik
temelini
olması durumunda; eğer cisimlerden birini teşkil eder.
[185, 187, 208]: p
binalar gibi
üzerindeki akışlar ise Uç-boyutludur
{ve
kullanışlı bir (3-B). Konum koordinatlarına göre olan türevler yalnızca
indirgemesi. Bu denklem; basınç kuvveti ile boyutsallık yönünde sıfır değildir.
[272]:
karşılaştırıldığında sürtünme kuvvetinin ihmal edilebildiği Boyutlu bir değişkeni, aynı boyutlara sahip bir
akış bölgelerinde (bkz.
(tek değişken veya değişkenlerin
basıncı D hızı D
ve bir kombinasyonu) ile bölerek boyutsuz yapma işlemi.
yerçekimi vektörüne göre konumu D
Örneğin hareket eden bir top üzerindeki yüzey
arasındaki dengeyi tarif eder. Sıkıştınlamaz ile sıkıştırılabilir,
daimi ile daimi olmayan akışlar için
ve
çıkarılan
è
basıncı pf^ye oranlanarak boyutsuzlaştınlabiiir. Burada p akışlarda, akıştaki en az bir nokta için zamana göre kısmi
akışkanın yoğunluğu, (ise serbest akım hızıdır. Ayrıca bkz. türev sıfır değildir.
1139]: Bkz.
!&
[282]: !
kullanılan
[400]: Akışın bir noktasındaki analiz
matematiksel bir teoremdir. Fonksiyonel olarak birbirleri ile D üzerinde yapılanın tersi).
ilişkili olduğu düşünülen bir dizi boyutlu parametreden, [2]: pfarklı olarak, Newtonun ikinci hareket
fonksiyonel olarak birbirleri ile ili şkili olması gereken denkleminin hareket eden maddeye uygulanmasına karşılık
boyutsuz parametre gruplarının sayısının belirlenmesinde gelir. à
farklı olarak ise bu terim, Newtonun
kullanılır. kuvvet dengeleri yasasında kuvvetlere veya ivmelere karşılık
[39]: Verilen bir sıcaklıkta, altına inildiğinde gelir.
akışkanın buhar halde bulunacağı basınç. Ayrıca bkz. [189, 565]: Her bir terimin
ve
kuvvet/alan olacak şekilde,
[427]: Bir fizik korunum yasasındaki !
ve/veya bir akım çizgisi boyunca
fiziksel bir değişkenle, denklemde kestirilmesi gereken diğer denklemi yazıldığında, dinamik basınç kinetik
fiziksel değişkenler arasındaki ampirik bağıntı. Örneğin
terimine (birim hacimdeki) eşit olur, yani ² pV^dir,
sıcaklık için yazılan enerji denkleminde akısı vektörü yer
[278J: Bkz.
alır. Deneyler, en yaygın bulunan malzemeler için ısı akısının
[47]: Bkz.
sıcaklık gradyeni ile orantılı olarak uygun bir biçimde ele
[481 , 565]: Bir cisim üzerindeki boyutsuz
alınabileceği göstermektedir (buna Fourier yasası denir). Bir direnç, serbest akım akışının
ite cismin ön
için yazılan Newton yasasında denklemi bakış alanının çarpımı kullanılarak boyutsuz i aştırıl an
çözmek için
(bkz.
hızın
ile verilir:
fonksiyonu olarak yazılmalıdır. Viskoz gerilme için en yaygın
bünye bağıntısı
için olandır. Ay rica bkz.
Bir akışta merkez ekseni etrafında dairesel akım Yüksek Reynolds sayılarında (Re » 1)
çizgileri bulunan boru şeklindeki bir göbekte çevrinti (yani normalleştirilmiş bir değişken olduğuna, buna karşın Re « 1
dönmesi) yığılması ile ayırt edilen yerel olduğunda CVnin boyutsuz ancak nomıaileştİriİmiş
bir yapı. Bir hortum, kasırga ve banyo küveti çevrisi olmadığına dikkat ediniz (bkz.
Ayrıca bkz.
verilebilecek yaygın örneklerdir. Türbülanslı akış;
büyüklükleri, şiddetleri ve yönleri çeşitlilik gösteren küçük
[46, 566]: Bir cismin hareketine karşı koyan
çevrilerle doludur. kuvvet. Cisim ile birlikte hareket eden referans koordinat
[144]: Bir açısal hızının veya sisteminde bu kuvvet, cisme akış yönünde etkiyen kuvvettir.
dönme hızının iki katı (birimi rad/s olan bir vektördür ve hız Direnç kuvvetinin çeşitli bileşenleri vardır:
vektörünün curlü olarak verilir). Ayrıca bkz.
(veya
$
[567]: Bir cismin üzerindeki
'
(çevrinti)i)
eş anlamlı olup direncin, cisme göre akış yönünde integre edilmiş yüzey
önemli seviyelerde okluğu bir akış alanını veya
kaynaklanan kısmı. Hareket eden küt bir
akış alanı bölgesini tarif eder. cismin arkasına göre önünde daha yüksek olan basınç,
[592]: Bkz.
arka taraftaki aşın ve
[132]: Akış görse I leş t irmesinde kullanılan bu oluşumundan ileri gelir.
çizgi, akışta sabit bir noktadan bir işaretleyicinin (boya veya
Sonlu açıklığa sahip bir kanat üzerindeki direnç
duman) salınmasıyla elde edilen ve zaman ile tanımlanan bir kuvvetinin bileşeni olup kaldırma etkisiyle meydana gelir. Bu
eğridir.
veya karşıtıdır. Daimi direnç kanat uçlarında oluşan uç çevrileri ve kanat arkasındaki
akışta; akım çizgileri,
ve
aşağı huzme ile ilgilidir.
[567J: Bir cisim
çakışır. Daimi olmayan akışta ise bu eğri grupları üzerindeki direncin, cisme göre akış yönünde integre edilmiş
birbirlerinden farklıdır. yüzey
kaynaklanan kısmı.
daimi akış [11,190]: Bir akışın tüm sabit noktalarındaki tüm [11]: V karşıtı.
akışkan değişkenlerinin (hız, basınç, yoğunluk, sıcaklık vb.) [139, 140J: ®
ile eş anlamlıdır.
zamanla değişmediği (ancak genellikle konumdan konuma Bkz,
[39]: Basit
değiştiği) akış. Dolayısıyla daimi akışlarda zamana g öre bütün sıkıştınlabilir bir maddenin fazının, sabit sıcaklıkta sıvı ile
kısmi türevler sıfırdır. Tam olarak daimi olmayan, ancak buhar arasında değiştiği basınç.
zamana göre türevleri az hata ile ihmal edilebilecek şekilde
[39]: Basit sıkıştınlabilir bir maddenin
zaman içinde çok yavaş değişen akışlara İse fazının, sabit basınçta sıvı ile buhar arasında değiştiği
denir. sıcaklık.
[11]: Akıştaki sabit bir noktada en az bir
değişkenin zamanla değiştiği akış. Buna göre daimi olmayan
è
(7n = cr = o -= - /"dir. Burada /basıncı göstermektedir. 1202]: Birim zamandaki işin yapılma hızı.
Hareket eden bir akışkanda ise, basınçtan başka
[43]: Bkz.
de vardır. Bir yüzey üzerindeki basınç kuvveti. È
!&
Bkz.
basınç gerilmesinin o yüzey üzerindeki integralidir.
ð
"È $[129, 296,435]:
Ancak Newtonun ikinci yasası açısından birim hacim Akış alanının ayrıklaştırılmış bir ağı üzerinde alan
başına bir üzerindeki basmç kuvveti, değişkenlerini büyüklük olarak hesaplamak üzere korunum
bu noktadaki basıncın gradyeninin (konumsal türevlerin) yasalarının, sınır ve başlangıç şartları ile beraber matematikse!
negatifidir. olarak ayrık halde uygulanması.
[3, 231J: Bir alana teğet olarak etki
[122]: Bkz.
eden gerilme (birim alandaki kuvvet bileşeni). Buna göre ð
[137]: Bkz.
er,, , o-,., o-., , o-,, ve cÄ kayma gerilmeleridir. Bir Bir maddesel parçacığının konumundaki ve hareket
yüzey üzerindeki kayma kuvveti, kayma gerilmesinden yönündeki değişim hızını ifade eden vektör
ileri gelen net kuvvettir ve kayma gerilmesinin yüzey [2[: Sıvıların, makroskobik fizik korunum
alanı üzerinde integre edilmesi ile bulunur. Kayma yasaları kullanılarak incelenmesi ve analizi (bkz.
gerilmeleri
köşegen olmayan
Bu terim bazen buhar ve
elemanlarıdır. gaz akışları için de kullanılır, ancak akışkan hava olduğunda
[3, 231]; Bir alana dik olarak etki eden bunun yerini genelde
terimi alır.
gerilme (birim alandaki kuvvet bileşeni). Dolayısıyla ,
[ 325 ]: Bkz.
ve o\. normal gerilmelerdir. Bir yüzey üzerindeki
[325]: Bkz.
normal kuvvet, normal gerilmeden ileri gelen net
[2J: Boru, kanal ve açık kanalda sıvı veya buhar
kuvvettir ve normal gerilmenin yüzey alanı üzerinde akışının Örnekler arasında su borulama
integre edilmesi ile bulunur. Normal gerilmeler
sistemleri ve havalandırma sistemleri verilebilir.
köşegen elemanıdır.
[193J: Bkz.
[337]: Bkz.
[189]: Akışın olmaması halinde,
[336, 337]: Bkz.
yerçekiminden ileri gelen kütle kuvvetinin neden olduğu
1427]: Akış olayı, akışkanın içerisinde
değişimi bileşeni. Bu terim hidrostatik denklemde ve
hidrostatik basınç gerilmeleri dışında ilave gerilmeler de !
görülür. Ayrıca bkz.
oluşturur. Bu gerilmeler, akış içerisindeki sürtünme -kaynaklı
akışkan defbrmasyonlarmdan ileri geldiğinden viskoz olarak ð
[10]: Ses hızının veya daha yukarısının bir
nitelendirilir. Örneğin <r, :ı.= j-,.,. ve D büyüklük mertebesi (Mach sayısı » 1).
olup .ve ! viskoz normal gerilmelerdir. Bir [570]: Bir kanat ile serbest akım akışına ait hız
akışta kayma gerilmelerinin hepsi sürtünmeden ileri gelir ve vektörü arasındaki açı.
dolayısıyla bunlar viskoz gerilmelerdir. Bir yüzeydeki viskoz [41]: Bkz.
kuvvet, viskoz gerilmenin alan üzerinden integralidir. Ancak
%[41]: Bkz.
Neıvionun ikinci yasası açısından birim hacim başına bir
%[41]: Bkz.
üzerindeki viskoz kuvvet, bu noktadaki
Bkz,
viskoz gerilme tensöriinün diverjansıdır (konumsal türevleri).
[38]: (a) yoğunluğun, basıncın ve sıcaklığın ideal
([231, 421]: Bkz.
ð gaz hal denklemi pAT" uyarınca ilişkili olduğu ve (b)
1337]: Bkz.
özgül iç enerji ile entalpinin yalnızca sıcaklığın fonksiyonu
[326]: Bir boru veya kanal akışında çeper sınır tabakalarının olduğu yelerince düşük yoğunlukta ve/veya yeterince yüksek
merkeze doğru eksene! uzaklık ile kalınlaştığı giriş akışı sıcaklıkta bir gaz.
bölgesi. Bu bölgede eksenel türevler sıfırdan farklıdır. !
[562J: Bkz.
bölgede olduğu gibi, hız )
[15]: Bkz.
sınır tabakasının büyümesini ve da sıcaklık Ê
[428]: Bkz.
sınır tabakasının büyümesini gerektirir. Ê
[15]: Bkz.
gölge-grafiği tekniği [135 ]: Değişen akışkan yoğunluğuna [202]: Bkz.
göre ışığın kırılması esasına dayanan deneysel bir akış Ê
[122]: Bkz.
görselleştirme tekniği. Bir gölge-grafiği görüntüsündeki Bkz.
aydınlık seviyesi, yoğunluğun konuma göre ikinci türevine %
Bir borudan veya orifisten boşalan ve ortalama hızın
karşılık gelir. peşinden süpürülen yüzey sınır tabakalarının oluşturduğu ve
sürtünmenin baskın olduğu bölge. Jetler merkezde yüksek
hızlı yüksek kenarlarda ise düşük hızlarla karakterize
edilir. p
ve
önemlidir.
è
[292, 565]: Bir cisim (kanat gibi) Akım yönündeki hızın, bu hıza dik yöndeki
üzerindeki kaldırma kuvveti ile ifade edilen boyutsuz gradyeni. Buna göre, eğer .t -akım yönündeki hız ile
kaldırma olup, serbest akım akışının dinamik basıncı ile değişiyorsa, bu durumda kayma hızı olur. Bu terim,
cismin iist bakış alanının çarpımı kullanılarak
iki katı
boyutsuzlaştırılır: olduğu kullanılır. Ayrıca bkz.
Bkz.
[139, 141]: Bkz.
Yüksek Reynolds sayılarında (Re »1) normalleştirilmiş [146]: Akış yönündeki hız bileşeninin akışa
bir değişkendir. Bunun yanında Re « 1 olduğunda yine dik yönde yüksek bir gradyenc sahip olduğu, sanki
boyutsuzdur ancak bu sefer normalleştirilmiş değildir (bkz. ikbboyuflu bir akış bölgesi. Kayma tabakaları kendilerine
Ayrıca bkz.
özgü biçimde doğaları gereği ve
[565]: Bir cismin üzerine etkiyen ve cismin
[6,438]: Bir akışkan ile bir katının ara yüzündeki
hareketine dik olan net aerodinamik kuvvet. akışkan hızının yüzey hızına eşit olması şartı. Dolayısıyla
[89]: Bir akışkan içerisine tamamen veya eğer katı yüzey sabit ise, akışkan, yü zeydeki akışkan hızı = 0
kısmen daldırılmış bulunan bir cisim üzerine yukarı yönde olarak ifade edilen uymalıdır.
[122]:
etkiyen net hidrostatik basınç kuvveti.
tersine bir akışın kinematiği, doğrudan Newtonun
[428]: Bkz.
ikinci yasasına dayalı kuvvet dengesini içermez. Kinematik,
ð
[14, 148]: Bkz.
sadece kütlenin korunumu (süreklilik), akış ve deformasyon
[93]: Bir maddesel parçacığının veya cismin ile İlgili tanımlamalara dayalı tarifleri ve matematiksel
(akışkan veya katı) yeri, ilk konumundan hafifçe türetmeleri konu alır.
[277]: Bkz.
değiştirildiğinde, bu cismin uzaklaşma veya geri dönme
[48]: Akışkanın
eğilimini anlatan genel bir terim. yoğunluğuna oranı.
%[41]: Bkz.
[92]: Bkz, Bir parçacık veya cismin
%
([209]: Borulara uygulanan
yeri hafifçe değiştirildiğinde, onun ilk konumuna geri
denkleminin analizinde
dönmesi. kinetik enerji akısının alan integralleri gelir. Bu integraller
[93]: Bkz. Bir parçacık veya cismin çoğunlukla alan-ortalamalı hız ile oluşturulan kinetik
yeri hafifçe değiştirildiğinde, onun ilk konumundan enerjiyle doğru orantılı olarak ele alınır. Bu yaklaştırımın yol
uzaklaşmaya devam etmesi. açtığı hata miktarı önemli boyutta olabilir. Bu yüzden
(
[92]: Bkz. Bir parçacık veya yaklaştırımı iyileştirmek İçin terim bir kinetik enerji düzeltme
cismin yeri hafifçe değiştirildiğinde, onun yeni konumda faktörü ile çarpılır. Düzeltme faktörü
kalması.
[337]: Bkz. şekline bağlı olup
profiller için en büyüktür
à
[133]: Genellikle
Öte yandan çok yüksek
bir akış içerisine yerleştirilen silindirlerin ardında gözlenen
boru akışlarında 1 e çok yakındır.
dalgalı şekilde değişen ve daimi olmayan
L14, 122, 149]: Akış analizi için belirtilen ve
oluşturduğu desen (örneğin rüzgarda tellerin arkasında oluşan kontrol yüzeyinin bir bölümünden veya çeşitli bölümlerinden
çevri caddesi bazen farklı ses tonlarının duyulmasına neden akışın giriş ve/veya çıkış yaptığı hacim. Buna ayrıca
olur). Kayma zorlamasına maruz kaldığında ya
de denir (bkz.
*14]: Bkz.
deformasyon son bulduğu sabit bir statik konuma şekil
değiştiren ya da kırılan malzeme. Ayrıca bkz. [138]: Buna de denir. Verileri,
[40]: Bir sıvı içerisindeki basıncın
akış içerisinde sabit değişken eğrileri olarak çizmenin
altına düşmesinden ötürü buhar kabarcıklarının bir yoludur. Örneğin
sıkıştı rıiamaz
oluşması. daimi akışlarda sabit çizgileri olarak tarif
ð
[347]: Boru akışlarındaki bir boru edilebilir.
şebekesinin tam gelişmiş akış bölgelerindeki sürtünme
[172]: Tüm mühendislik analizlerinin
ile bu şebekenin diğer akış bölgelerindeki
dayandığı temel ilkeler. Bu yasalara göre maddesel özellikler
toplamından oluşur. Yerel kayıp bölgeleri; olan kütle, momentum, enerji ve entropi; aralarında
boru bağlantılarını, dönüşleri, vanaları vb. kuvvetlerin, işin ve
yer aldığı diğer fiziksel
içerir. Yerel kayıpların sürtünme kayıplarından daha büyük özellikler ile sadece dengeli olarak değişebilir. Bu yasalar
olması rastlanan bîr durumdur. "
$ Hız matematiksel biçimde yazılıp, sınır şartları, başlangıç şartları
bileşenine dik yönlerde, hız bileşenlerinin gradyenlerine ve bünye bağınt il arıyla uygun bir şekilde birleştirildiğinde
(türevlerine) karşılık gelir. kestirim amacıyla kullanılabilir.
[3, 231]: Bkz,
i
è è
%
[201 ]:
konumunu zamanın fonksiyonu olarak tanımlayan bir vektör,
Bu temel fizik yasası, sabit bir kütlenin D
!"##
#V(ac,fc«]. Dolayısıyla akışkan akışındakİ
toplam
zamana göre değişim hızının, bu kütle maddesel konum vektörü zaman
üzerine yapılan net //in hızı ve bu kütleye geçen net içerisindeki yörüngesini tanımlar.
ð[124]:
ile dengelendiğini ifade eder, Daima aynı atomları ve molekülleri içeren
parçacık
Not: Bir sistemdeki ak ışkan kütlesine ait kütle, m omentum veya elaman. Dolayısıyla maddesel parçacığının kütlesi p
ve enerjinin zamana göre türevini matematiksel olarak sabittir. Akışkan akışı söz konusu olduğunda bu terim
türevlere dönüştürmek için
ile aynı şeyi ifade eder.
kullanılır.
[175]: Daima aynı
[127]: Bununla eşanlamlı terimler şunlardır:
atomları ve molekülleri içeren bir hacmin D daima aynı
ve
Bu terimler bir
kütleyi içermesi gerektiğini ifade eden temel fizik yasası. Buna ile beraber hareket eden akışkan
göre bir sistemin kütlesinin zamana göre değişim hızı sıfırdır. değişkenlerinin (sıcaklık, hız vb.) zamana göre değişim hızını
Fiziğin bu yasası, eğer madde; Eİnsteinın izafiyet yasasına göre ifade eder. Bu nedenle /anında bir D noktasındaki
kütlenin ve enerjinin birbirlerinin yerini alabildiği ışık hızına sıcaklığın maddesel türevi; bu anında akıştaki bu (x, v,
yakın hızlarda hareket ediyorsa gözden geçirilmelidir.
noktasında hareket eden üzerindeki sıcaklığın
olup sabit bir zamana göre türevidir. Bir |
referans koordinat
kütlenin D
moment umunun zamanla değişim hızının, bu sisteminde (yani hareketli parçacığa iliştirilmiş re ferans
kütleye uygulanan tüm kuvvetlerin net toplamı ile dengelendiğini koordinat sisteminde) parçacığın sıcaklığı 7^,^ sadece zamana
ifade eder. (veya (
$[563 ]: Arka kısmı bağlıdır. Bundan dolayı zaman türevi toplam türev D
körlenmiş hareketli bir nesnedir. Küt cisimler, arkalarında haline gelir. Bir Euler koordinat sisteminde ise sıcaklık 7(.r,
şiddetli kaynaklanan
bırakırlar. hem konuma (ör, hem de / zamanına bağlıdır.
|
[122]:
aksine Dolayısıyla
hem zamana göre bir kısmi türevi
Lagrange akış analizi, hareket eden maddesel parçacıklara hem de
içerir; $
z,
tutturulan referans koordinat sisteminde yapıhr. Örneğin ! Ayrıcabkz,
Newtonun İkinci yasasının standart biçimi katı
[71]: Sıvılardaki hidrostatik basınç ilkesine
parçacık ivmesi, parçacık ile beraber hareket eden bir koordinat dayanarak basıncı ölçen cihaz.
sistemine göredir. Böylelikle ivmesi parçacık hızmın zamana
[2]: Fiziğin makroskobik korunum yasaları (kütle,
göre türevi olarak ifade edilir. Katı cisimlerin hareketini analiz momentum, enerji, ikinci yasa) kullanılarak maddenin
ederken genelde bu analitik yaklaşım kullanılır, incelenmesi ve analizi.
%[180, 207]: Bkz.
|
[127]: Bkz.
[11,
[250]: Bir maddesel parçacığının hızının
323]: Bitişik haldeki tüm çiftlerinin yan yana (vektör) yönündeki değişimle ile ilg ili ivme.
levhalar halinde hareket ettiği kararlı ve düzgün akışkan akışı.
([236]: Kontrol hacmi için yazılan
Laminer olmayan bir akış ya
ya da türbülansa
momentum akısı terimlerinin alan
akışıdır. Bu durum kritik
üzerinde ortaya integrallerinin basitleştirilmişinde yapılan yaklaştırımlan
çıkar.
ðð
(
"|$ [378]: Buna ayrıca lazer düzeltmek için eklenen düzeltme faktörü.
Bir
Doppler anemometresi de (LDA) denir. Bir akıştaki hız bileşenini
(veya momentumu;
yerel olarak ölçme tekniğidir ve kesişen iki lazer ışını ile maddesel parçacığının kütlesi ile hızının çarpımıdır. Maddesel
oluşturulan küçük bir hedef hacmindeki akışta, akıştaki parçacıklardan oluşan makroskobik bir hacmin momentumu;
parçacıkların geçişi ile ilgili Doppler kayması esasına dayanır. b ir im hacim başına momentumun hacim üzerinden integralidir .
p
tersine, Birim hacimdeki momentum ise, maddesel parçacığının
olduğu gibi bunda da akışa müdahale yoğunluğu ile hızının çarpımıdır. Momentumun bir vektör olduğu
söz konusu değildir. unutulmamalıdır. [341]: Tam gelişmiş boru
[10]: Akışın karakteristik hızının ses hızına akışında sürtünme faktörünün, Reynolds sayısı ve pürüzlülük
bölümüyle elde edilen
oran. Mach sayısı, akıştaki basınç parametresinin fonksiyonu olarak gösterildiği yaygın olarak
değişimlerine karşılık gelen
düzeyini belirler. kullanılan diyagram. Bu diyagram, laminer akış teorisi ile
[127]: Bir akış içerisinde /anında D Colebrookun çeşitli "zımpara kağıdı" pürüzlülüğü değerlerinde
noktasında bulunan bîr ivmesi. Bu ivme, türbülansh boru akışı için çok miktarda deneysel veriye dayalı
akışkan hızının
ile verilir:
olarak geliştirdiği ampirik denk leminin grafiksel bir gösterimidir
([124]: Bir
[66]; Bkz.
karşıtıdır.
è
[47]: Bkz.
integralinin buna karşılık gelen a lan/hac i m/zaman periyoduna
Buna ayrıca
da denir. Tiim sürtünme etkileri bölümüdür.
ortadan kalktığında akabilen hayali bir akışkan kavramıdır. .
ð
[273]: Göz önüne alınan bir
Mükemmel akışkan diye bir şey, yaklaşırım olarak bile değişkeni boyulsuzlaştırmak için seçilen tek bir değişken ya
yoktur. Bundan ötürü bir mühendisin bu kavramı çok fazla da değişkenlerin kombinasyonu. Ayrıca bkz.
dikkate alması gerekmez. =
!+
ve
[430,475]: Akışkan hareketine ait
(
[17]: Bir akışkanın birim hacminin ağırlığı, yani
(veya
bir akışkan parçacığı dikkate akışkan yoğunluğunun yerçekimi ivmesi ile çarpımıdır
alınarak D
halde) ve Newton tipi akışkanlar için
yerine
ile
&(
(
"&/$[131, 380]: Akıştaki
arasındaki bünye denklemi yazılarak elde edilmiş biçimi. Bu bir hız bileşenini yerel olarak ölçme tekniği. Bu teknik, kısa
yüzden Navier-Stokes denklemi, basitçe Newton tipi bir zaman süresince darbeli lazer ışınları gönderilerek aktşlaki
akışkanlar için yazılmış Newtonun ikinci yasasıdır. =
, küçük parçacıkların hareketlerinin izlenmesi esasına dayanır.
ð[47,428]: Bir akışkan
maruz p
ve
farklı olarak, lazer
kaldığında sürekli olarak şekil değiştirir (deformasyona uğrar). Doppler hız ölçümünde olduğu gibi burada da akışa müdahale
Eğer akışkan Newton tipinde ise deformasyon hızı (yani şekil söz konusu değildir.
değiştirme hızı) uygulanan kayma gerilmesi ile doğru ð
[127]: Bkz.
orantılıdır ve bu orantı sabitine
denir. Genel ð
Akışın zamanla değişmeyen bir ortalama
akışlarda bir deformasyon hızı etrafında salınım yaptığı daimi olmayan akış.
matematiksel olarak bir
tensörü ile, & !ð[ 190, 365]: pve
eş
ise bir
ile tarif edilir. Newton tipi bir zamanlı olarak ölçümü ve Bernoulli denkleminin
akışkanın akışında gerilme tensörü şekil değiştirme hızı uygulamasıyla akışkan hızını ölçen cihaz. Buna ayrıca Pitot -
tensörüyle doğru orantılıdır ve bu orantı sabitine
Darcy probu da denir.
denir, İçerisinde asılı parçacık veya büyük molekül olmayan &
[5271: Sürtünme direnci
[36, 122J: Maddenin, sonlu kütleli
kuvvetinden (kayma gerilmesi) kaynaklanan ve yüzeye elemanlarının sürekli (boşlukların olmadığı) bir
bitişik momentimi akış hızındaki eksikliğin en yüksek dağılımı olarak ele alınması. Bunun için her bir hacim
olduğu tabakanın bir ölçüsü. Newtonun ikinci yasasına elemanının, molekülleri tek tek ele almaksızın makroskopik
göre kuvvet momentumun birim zamandaki değişimi etkisini model 1 eyebilecek kadar fazla sayıda molekül
olduğundan, momentum kalınlığı yüzey kayma içermesi gerekir,
geriwmesi ile doğru orantılıdır. Bütün sınır tabakalarda $
[404]: Bir akıştaki
</dır. uygulanan
matematiksel ifadesidir.
([330]: ! fc/fıden ve
(512]: Yüzeyden kenara kadar
uygulanan
à
sınır tabakayı tanımlayan viskoz tabakanın tam kalınlığı. sürtünmenin, akışın
&|ile boy utsuzl
Kenarı tam olarak tarif etmek çok zordur ve bu yüzden aştın la boru boyunca basınç düşüşüne katkısının, boru
sınır tabakanın "kenan", çoğunlukla sınır tabaka hızının uzunluğunun boru çapına oranı D|
ile doğru orantılı olduğu
serbest akım hızının büyük bir yüzdesine eriştiği nokta gösterilebilir. Orantı katsayısı/ye sürtünme faktörü denir.
olarak tanımlanır (örneğin pakım yönündeki hız Sürtünme faktörü, ampirik bağıntılarda deneyden (türbülanslı
bileşeninin, serbest akım hızının yüzde 99u olduğu akış) ve teoriden (laminer akış), ise
noktanın yüzeyden uzaklığıdır). Reynolds sayısının ve boyutsuz pürüzlülüğün fonksiyonu
olarak eide edilir. Momentumun korunumu, sürtünme
L524J: Sürtünmeden dolayı yüzeye faktörünün boyutsuz çeper kayma gerilmesi (yani
bitişik külle akışında meydana gelen azalmanın bir sonucu
ile doğru olduğunu ortaya koymaktadır.
olarak akını çizgilerinin yüzeyden uzaklaşmasını ifade eden
ð
[347]: Bkz.
bir sınır tabaka kalınlığı ölçüsü. Yer değiştirme kalınlığı (<5*)
Bkz.
ve
bu kütlesel debi eksikliğinin olduğu tabaka kalınlığının bir
ölçüsüdür. Bütün sınır tabakalarında #tf dır. sürtünmesi/ akış [190]: Akışkan akışının matematiksel
151º Bkz.
[14, olarak ele alınmasında bazen sürtünme terimlerinin olmadığı
1481: Tek başına kullanıldığında
kelimesi
momentumun ve enerjinin korunumu denklemleri kullanılır.
anlamı taşır. à veya
karşıtıdır. Bu tür matematiksel ele alımlarda akışın "sürtünmesiz"
[141: Akış analizi için seçilen ve yüzeyinin olduğu, yani
ve
en az bir kısmından akışın geçtiği hacim. Buna ayrıca D
olmadığı
%denir. "kabul edilir". Ancak viskoz kuvvetlerin, viskoz yitimin
ð
[I4j: Analiz İçin seçilen ve daima aynı ve/veya yük kayıplarının bulunmadığı ve mühendislik ilgi
içeren b i r h ac i m. Dolayısıyla hacmin yüzeyinin alanına giren hiç bir gerçek akışkan mevcut olamaz. Bir
hiçbir yerinden akış geçmez. Kapalı bir sistem akış ile beraber mühendisin daima sürtünme etkilerinin yoğunlaştığı akış
hareket etmelidir. Katı parçacıkların Newton ikinci yasası ile bölgelerini tespit etmesi gerekir. Mühendis, kestirim için
yapılan analizinin genel olarak bir
analizi model geliştirirken, ilgilenilen değişkenlerin kesliriminde bu
olduğu not edilmelidir. Bu bazen, serbest cisim olarak viskoz bölgelerin etkisini düşünmeli ve viskoz bölgelerin
nitelendirilir. [101: ses hızında D 1). basitleştirilmiş işlemlerindeki hata seviyesini tahmin
[2]: Belirli bir referans koordinat sisteminde tamamen etmelidir. Yüksek
akışlardaki sürtünmeli
durgun halde bulunan maddenin mekanik açıdan incelemesi bölgeler; sınır tabakaları,
ve
ve analizi,
aynca
kuşatan akış bölgelerini içerir.
[189j: !
yer alan basıncı
[313,476]: Newtonun ikinci yasasında
ayın etmek için kullanılan diğer bir
ivmeyi sıfır alarak akışın iyi bir şekilde modellenebildiği yere
terimi. kadar sürtünme kuvvetlerinin akışkan ivmelerine egemen
+
[476]: Bkz.
[535, 570]: olduğu akış rejimi. Bu tür akışlar 1 in çok altındaki Reynolds
bir değeri aştığında bir kanat yüzeyinden sayıları (Re « 1) üe ayırt edilir. Reynolds sayısı genell ikle
çok büyük miktarda meydana gelmesi olayı. karakteristik hız ile karakteristik uzunluğun çarpımının
Bunun sonucunda kaldırma kuvvetinde büyük bir kayıp ve kinematik viskoziteye bölümü | olarak
direnç kuvvetinde artış görülür. Stol duruma gelmiş bir uçak yazılabildiğinden, sürünme akışları çoğunlukla çok küçük
hızlı bir şekilde düşer. Bu durumda yüzeye tutunmuş sınır cisimler etrafında yavaş hareket eden akışlar (örneğin toz
tabaka akışını tekrar sağlamak, kaldırma kuvvetini tekrar parçacıklarının havada çökelmesi veya spermlerin suda
oluşturmak ve direnci azaltmak için uçağın burnunu aşağıya hareketi) veya çok viskoz akışkanların (mesela buzul ve
indirmek gerekir. katran akışlan) akışıdır. Buna ayrıca Stokes akışı da denir.
[141]: Bkz.
[139]: Şekil değiştirme hızı, için,
ile eş anlamlı olan bu terim hızın zamana
olarak da adlandırılabilir. Bu, bir akışta göre kısmi türevine eklenmelidir. Örneğin daimi akışta bir
verilen bir konumda ve zamanda bir daralma bölgesinde hareket eden akışkan parçacığı hızlanır,
deformasyon, yani şeklini değiştirme hızıdır. '
ancak zamana göre türevi sıfırdır. Akışkan ivmesinin
akışkan parçacığının şeklindeki muhtemel tüm değişiklikleri büyüklüğünü (örneğin
ifade
tam olarak ifade etmek için altı sayı gerekir. Matematiksel etmek için gerekli ilave tasımsal ivme terimine
olarak ikinci-dereceden simetrik bir şekil değiştirme hızı denir. Ayrıca bkz.
|
tensörünün altı tane bağımsız bileşeni vardır ve genellikle 3 x
ve
Bkz.
3lük simetrik bir matris olarak yazılır. Şekil değiştirme, şekil
\e
[15,270]:
değiştirme hızının zamana göre integrahdir ve bir akışkan Bkz.
Bkz.
parçacığının belirli bir zaman periyodu sonundaki
[201]: Bkz.
deformasyonunu tarif eder,
ð
%[41]: Bkz.
[141]: Birim hacmi
başına, bir hacmindeki değişim hızı. ð
[125, 127]: Bkz.
Buna ayrıca hacimsel genişleme hızı da denir.
[336, 337J: Bkz.
[139, 141]: Üç koordinat eksenine
L36, 150]: Toplam hacim veya toplam kütleye açtığı akış. Örnekler şunlardır: Pompa ile basılan borulardaki
bağlı olan akışkan özelliği (örneğin toplam iç enerji). Bkz. sıvı akışı, bilgisayar parçalarını soğutmak için fanla üflenen
hava akışı. Bunun tersine yerçekimi alanı
ð
L347]: Bkz. içindeki bir akışkanda sıcaklık (yani yoğunluk)
(
[36, 150]: Toplam hacim veya toplam kütleden değişimlerinden ileri gelen içsel kaldırma kuvvetlerinden
bağımsız olan akışkan özelliği (diğer bir deyişle, birim doğar. Örnekler şunlardır: İnsan vücudu etrafında veya
kütledeki veya bazen birim hacimdeki
atmosfer içerisinde yükselen hava akışı.