T.C.

Mersin Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
İşletme Ana Bilim Dalı

ONLİNE PERAKENDE SEKTÖRÜ VE TÜRKİYE’DEKİ DURUMU

Utkan, TURAN

Mersin,2011
 2

İÇİNDEKİLER

Giriş…………………………………………………………………....1
E-Ticaret Kavramı ve Tarihçesi……………………………………….2
E-Perakendecilik Kavramı.....................................................................5
E-Perakendeciliğin Avantajları..............................................................8
E-Alışverişte Yaşanan Sorunlar ve E-Alışverişi Tercih Etmeme
Sebepleri………………………….…………………………………....10
Türkiye’de BT Kullanımı Ve E-Alışveriş……………………………..12
Sonuç..…………………………………………………………………18
Kaynakça..……………………………………………………………..19
 3

GİRİŞ

Bilgi ve iletişim teknolojilerinin gelişmesi ve internet kullanımının

yaygınlaşmasıyla geleneksel anlamdaki ticaret ve perakendecilik elektronik ve
sanal ortamlara taşınmıştır.

Yeni bir alışveriş alanı olan internet, tüketicilere zaman ve mekân kısıtları
olmadan bulundukları konumdan doğrudan istedikleri firmalara ulaşabilme, o
firmaların ürün veya hizmetlerini inceleme ve internet ortamında ticaret yapan
diğer firmaların ürün ve hizmetleriyle kıyaslama imkânı doğurmuştur.

Üreticiler açısından e-perakendecilik; Firmaları tüketicilere aracıları ortadan

kaldırarak kolaylıkla ulaştırma ve doğrudan pazarlama ve satış ( “Direk Satış
Modeli” veya “Brick-and-Click” ) imkânları sunmuştur. (Barutçu, 2008:318)

E-perakendecilikle birlikte işletmeler küresel pazarlara kolaylıkla girebilmekte

ve bu pazarlarda yeni fırsat ve müşterilere ulaşabilmektedirler. Ayrıca internetle
birlikte sağlanan iletişim ve pazarlama araçlarıyla firmalar marka konumlandırma
ve ürün çeşitlendirme faaliyetlerini interaktif olarak yürütebilmektedirler.
(Enginkaya, 2006:10)
 4

E-Ticaret Kavramı ve Tarihçesi

WTO(Dünya Ticaret Örgütü)'nun tanımına göre:

"E-Ticaret; ürünlerin üretim(sunum), satış ve dağıtım işlemlerinin

telekomünikasyon ağlarıyla yapılmasıdır."

CEFACT(Birleşmiş Milletler Yönetim, Ticaret ve Ulaştırma İşlemlerini

Kolaylaştırma Merkezi)'a göre ise;

“İş, yönetim ve satın alma faaliyetlerinin, bu faaliyetlerin yürütülmesi için

yapılanmış veya yapılanmamış iş bilgilerinin, üreticiler, tüketiciler ve kamu
kurumları ile diğer organizasyonlar arasında elektronik araçlar üzerinden
yapılmasıdır.”

OECD’e göre, e-ticaret çeşitli süreçlerin oluşturduğu bir projedir. Bu süreçler;

• Ticaret öncesi firmaların elektronik ortamlarda pazar araştırması

yapması ve pazarı tanıması,

• Üretici ve perakende firmalarının elektronik ortamda buluşması,

• Müşterinin perakende firmasına ödemeyi yapması,

• Müşteriyle yapılan sözleşmenin koşullarının yerine getirilmesi, mal veya

hizmetin müşteriye teslimi,
 5

• Satış sonrası bakım ve destek hizmetlerinin sağlanması

E-Ticaretin gelişimine baktığımızda şu süreçlerden geçtiğini görüyoruz;

• 1979-Michael Aldrich-"Teleputer"ın icadı ve online alışverişin başlaması

• 1981-Thomson Holidays B2B Online Alışveriş uygulamasını

başlatmıştır.

• 1982-France Telecom Minitel Online Sipariş Aygıtı’nı geliştirmiştir.

• 1984-Gateshead/Tesco ilk B2C Online Alışveriş uygulamasını

gerçekleştirmiştir. Mrs Snowball ilk kayıtlı online müşterisidir.

• 1987-Swreg-Online ticaret yapan ilk yazılım şirketinin kurulması

• 1990-Tim Berners Lee-WWW ağ sevisinin kurulması

• 1993-Mosiac Web Tarayıcısının geliştirilmesi

• 1994-Netscape-Mozilla Web Tarayıcısı’nın ortaya çıkışı-Pizza Hut’ın

online sipariş uygulamasına başlaması -Online bankacılık-Online çiçek
satışı ve dergi abonelikleri gibi e-ticaret uygulamaları-Netscape 1.0 ile
SSL şifreleme yöntemi kullanılarak e-ticarette güvenlik arttırılmıştır.

• 1995-Jeff Bezos tarafından ilk küresel çapta online alışveriş sitelerinden

Amazon.com kurulmuştur. Aynı yıl içinde Pierre Omidyar tarafından ilk
Web tabanlı açık arttırma sitesi olan Ebay kurulmuştur.

• 1998-Elektronik posta pulları web üzerinden alınıp satılmaya ve

kullanılmaya başlanmıştır.
 6

• 1999-Business.com 7,5 milyon dolar’a Ecompanies

ortak girişim grubuna satılmıştır.

• 2000-Dot.com bubble meydana gelmiştir ve web sitelerinin piyasa

değerleri aniden düşmüştür.

• 2002-Ebay, Paypal’ı 1,5 milyon dolar’a satın alır.

• 2003-Amazon.com 35 milyon dolarlık yıllık net kâr açıklar

• 2005-Youtube açılır.

• 2006-Google tarafından 1,6 milyar dolara satın alınır.

• 2007-Business.com 345 milyon dolar’a RH Donelley şirketine satılmıştır

• 2008-ABD’de e-ticaret ve online perakende satışları 208 milyar dolar’a

ulaşmıştır.

(Uygur, 2010:10-16)
 7

E-Perakendecilik Kavramı

E-perakendecilik, perakendeci ile müşterilerin interaktif ağlar aracılığıyla

iletişime geçtiği, geleneksel perakendecilik süreçlerinin internet ortamına
aktarıldığı bir perakendecilik türüdür (Enginkaya, 2006:10). 90'lı yıllardan
itibaren web teknolojisindeki hızlı gelişmelerle birlikte ortaya çıkan e-
perakendecilik anlayışıyla perakende sektöründe geleneksel yapılar değişmeye
başlamıştır. Alışveriş süreci evden çıkmadan internet ortamında yapılabilmektedir

Geleneksel perakendecilikten ayrılan bir takım yönleri vardır; Geleneksel

perakendeci için mağazanın yeri ve dekoru önemliyken, e-perakende sektöründeki
işletmeci için kullandığı sanal mağazanın tasarımının etkileyici ve kullanımının
kolay olması gerekir. Geleneksel perakendecilikte müşteriyle iletişim yüz
yüzeyken ve müşteriyle iletişim kuran satış elemanları varken, e-perakendecilikte
yüz yüze bir iletişim yoktur; sanal iletişim söz konusudur. E-perakendecilikte,
mağaza mağaza dolaşan klasik müşteri tipleri yerine e-müşteriler vardır.(Barutçu,
2008:319)

E-Müşteri: Cai ve Jun, e-müşteriyi; ürün ve hizmetleri internet aracılığıyla satın

alan kişi olarak tanımlamışlardır. E-müşterilerin özellikleri(Enginkaya, 2006:14);

1. Gelişmiş bilişim ve iletişim araçlarına hâkim olabilmeleri

2. Pazardaki ürün ve markalarda araştırma yapıp, kıyaslama yapabilmeleri

3. Birbirleriyle iletişim kurup aynı ürün veya hizmetleri talep etmeleri

4. Zaman ve mekân kısıtlarının olmaması

 8

2003 yılında e-müşteri gruplarını belirlemek amacıyla 7 e-müşteri grubunda

yapılan kümeleme analizinde 6 farklı e-müşteri grubu belirlenmiştir. Bunlar; fiyat
karşılaştırması yapan ve en düşük fiyatlı ürünleri ve mağazaları tercih eden
ekonomik e-müşteri; Online alışveriş sitelerinden hoşlanan ve online alışveriş
yapmayı seven eğlenme amaçlı e-müşteri; Alışveriş yaparken fiyat-ürün
araştırması yapmayan ilgisiz e-müşteri; İnsanlara online alışverişin avantajlarını
anlatan, insanları online alışverişe teşvik eden yönlendirici e-müşteri; kişiye özgü
ürün ve hizmet talep eden özel e-müşteri ve ürün veya hizmet satın alırken birden
fazla faktörü düşünen, araştırma-karşılaştırma yapan ilgili e-müşteri olarak
gruplandırılmıştır.

(Barutçu, 2008:319-320)

Hawkins vd. ise online müşterileri 8 kısımda incelemiştir(Nikbay, 2006:13):

1. Alışveriş Severler: Yetkin bilgisayar ve internet kullanıcılarıdırlar ve

alışveriş alışkanlıklarını internet üzerinden devam ettirirler. Diğer
tüketicilere online alışverişin yararlarından bahsederler.

2. Maceracı Gezginler: Online alışverişi eğlence amaçlı kullanırlar. Bu

sebeple, online perakendeciler tarafından pek dikkate alınmazlar. İnternet
üzerindeki birçok fikre ve trende hâkimlerdir.

3. Şüpheyle Yaklaşanlar: İsteksizlikleri bilgisayarı çok iyi

kullanamamalarına bağlıdır fakat yeni bilgilere ve fikirlere de açıklardır.
Güvenlik problemlerinden herhangi bir endişe duymazlar.

4. İş Amaçlı Kullanıcılar: İnterneti genellikle iş amaçlı ve kariyerlerini

geliştirmek için kullanırlar.

5. Korku Duyanlar: İnternet ve bilgisayar kullanımıma hâkimdirler ancak

kredi kartı güvenliği, ürün teslimi, satın aldığı ürünü görememekten
kaynaklı korkularından dolayı tercih etmezler.
 9

6. Sakınanlar: Ürünün teslim süresini beklemeyi sevmezler

ve ürünü almadan önce ürünü görmek isterler. Perakendecilerin
kolaylıkla baş edemediği bir müşteri tipidir.

7. Teknoloji Özürlüler: Bilgisayar ve internette çok az zaman geçirirler ve

bilgi teknolojilerine ilgileri çok düşüktür.

8. Eğlence Arayanlar: İnterneti eğlence aracı olarak görürler ve internet

alışverişinden korkarlar. Güvenlik risklerinden çekinmezler ama ancak
uzun vadeli taksit imkânları varsa alışveriş yaparlar.

Hamilton, online müşteri tiplerini incelemiş ve 6 kategoride

sınıflandırmıştır(Nikbay, 2006:18)

1. Pratik Kullanıcılar: Sabırsız fakat kazançlı internet kullanıcılarıdır. Ayda

sadece 7 saat online alışverişe harcarlar ve bu tüm internet
kullanımlarının yarısını oluşturur.

2. Sörfçüler: Zamanının %32’sini internete harcarlar ve diğer kullanıcılara

nazaran 4 kat fazla sayfa dolaşırlar.

3. Yeni bağlananlar: İnternette yenidirler ve alışverişe sıcak bakmazlar.

Daha çok Brick-and-Mortar markaları tercih ederler.

4. Rutin Takipçiler: Bilgi bağımlısıdırlar ve interneti sıklıkla bilgi edinme

amaçlı kullanırlar.

5. Pazarlıkçılar: İnternette ucuzluk ve indirim kampanyalarını araştırırlar.

6. Sporseverler: Spor meraklısıdırlar ve spor ve eğlence sitelerinde

gezinmekten hoşlanırlar.
 10

E-Perakendeciliğin Avantajları

Müşteri açısından çeşitli avantajları vardır. Bunlar(Saydan, 2008:389):

• Reel hayattaki alışveriş merkezlerinde, çarşılarda karşılaşılan aşırı

kalabalıklardan ve kuyruklarda bekleme gibi problemlerden kurtulma

• Piyasa araştırması yapıp, birçok farklı firmayı, ürünü karşılaştırıp

bütçenize en uygun olanı kolaylıkla seçebilme imkânı

• Zaman ve mekân kısıtı olmaması;7/24 alışveriş imkânı olması

• Daha fazla ürün ve hizmet bilgisine daha kısa sürede ulaşma imkânı

• Ürün çeşitliliğinin ve alternatiflerinin geniş olması

Perakendeciler ve üreticiler açısından avantajları şöyle sıralanabilir(Enginkaya,

2006:11);

1. Zaman, mekân ve pazar kısıtı olmadan dünya çapında tanınma imkânı

sunar.

2. 7/24 sipariş alma olanağı vardır.

3. Kredi kartı onayıyla siparişler anında nakit paraya dönüştürülebilir.

4. Mağaza, satış personeli, depo maliyetleri gibi maliyetleri minimuma

indirir.

5. Katalog, fatura basımı gibi işlemlerin sanal ortamda yapılmasıyla

masrafların minimuma indirilmesi ve bilgilerin sanal ortamda hızlı bir
şekilde değiştirilip, güncellenebilmeleri imkânı vardır.

6. Minimum giderle daha yoğun reklam ve pazarlama olanağı sunar.

 11

Girişimlerin İnternet Üzerinden Yapılan Satışlar Vasıtasıyla

Elde Ettiği Faydalar (Devlet Planlama Teşkilatı[DPT],2010)

Perakendeciler ve tüketicilerin ortak faydalanabileceği bir takım avantajları da

vardır(Küpoğlu, 2008:41):

1. Perakendeciler, ürün ve hizmetlerini tüm dünyaya ulaştırma imkânı

bulurken, alıcılar da tüm dünyada sunulan ürün ve hizmetlerden
kendilerine uygun olanı seçebilmektedirler.

2. Perakendeciler, müşterilerine daha yakın olduklarından dolayı rakiplerine

nazaran daha çok tercih edilmekte, müşteriler de daha kaliteli hizmete
ulaşabilmektedir.

3. Perakendeciler, müşteri ihtiyaçlarını daha kolay kavrayabilmekte ve

onlara özel uygun ürün ve hizmetler sunabilmektedir, müşteriler de bu
ürün ve hizmetlere makul fiyatlarla sahip olabilmektedir.

4. E-alışveriş işlemleri, klasik alışveriş işlemlerine göre çok daha ucuza

yapılabilmekte ve hem satıcı hem de alıcı bu bakımdan tasarruf
sağlayabilmektedir.
 12

E-Alışverişte Yaşanan Sorunlar ve E-Alışverişi Tercih Etmeme

Sebepleri

İnternet Üzerinden Alışverişte Yaşanan Sorunlar-2009 Aralık

Sorunlar Türkiye Kent Kır
Yanlış ya da hasarlı ürün teslimi 52,3 43,0 100,
Teslimsüresinin belirtilenden fazla olması 30,0 16,3 100,
Sipariş verme veya ödeme esnasında internet 25,2 18,0 62,2
sayfasında sorun yaşanması
Garanti süresi ve diğer yasal haklar konusunda bilgi 10,6 12,7 0,0
zorluğu
Şikayet ya da tazminat zorluğu veya şikayet sonrası 9,3 3,7 37,8
yanıtın yeterli olmaması
Hile, dolandırıcılık ve sahtekarlık ile karşılaşma (kredi 5,1 6,1 0,0
kartı bilgilerinin kotuye kullanılması, mal ve hizmetleri
teslimalamamak)

Yapılan anket araştırmalarının sonuçları incelendiğinde internet üzerinden

alışverişte sorun yaşayanların oranı 2007 yılında %6,3, 2008 yılında %9,5, 2009
yılında ise %5,6 olarak gözlenmiştir. 2009 Aralık ayında açıklanan araştırmaya
göre internet üzerinden alışverişte en çok yaşanan sorun hasarlı ya da yanlış ürün
teslimi olarak gözükmektedir.

İnternet Üzerinden Satın Almama Nedenleri 2007-2008-2009

Tüketicilerin internet üzerinden alışveriş yapmama nedenleri incelendiğinde

internet üzerinden alışverişe ihtiyaç duyulmamasının oldukça yüksek bir oranda
olduğu görülmüştür. Ayrıca ürünü yerinde görerek almayı tercih etmenin oranının
 13

2009 yılı verilerine göre yüksek oluşuyla, hatalı ve yanlı ürün

tesliminden yaşanan şikâyetler arasında bağlantı da görülmektedir.

Genel olarak tüketicilerin internet üzerinden alışveriş sırasında yaşadığı sorunlar

şöyle özetlenebilir (Küpoğlu, 2008:33);

1. Alışveriş sırasında yaşanabilecek kişisel bilgilerin çalınması veya kredi

kartı dolandırıcılığı gibi güvenlik sorunları

2. Alınan ürünün garantisinin olup olmamasından kaynaklı sorunlar

3. Yanlış, hatalı veya bozuk ürün teslimi ve bunun sonucunda muhatap
bulunamaması

Girişimlerin İnternet Üzerinden Satışlarını Kısıtlayan Faktörler, 2008

Girişimlerin internet üzerinden satışlarını kısıtlayan faktörleri incelediğimizde

ilk üç sırayı ürün veya hizmetin e-satış için uygun olmaması, müşterilerin e-
ticarete aşina olmaması ve ödemelerle ilgili güvenlik problemlerinin aldığını
görmekteyiz.

(DPT, 2010)
 14

Türkiye’de BT Kullanımı ve E-Alışveriş

TÜİK HANEHALKI BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ KULLANIM

ARAŞTIRMASI SONUÇLARI (Türkiye İstatistik Kurumu[TÜİK], 2008)

Temel Göstergeler, 2008

%

50
45,2 43,1

38,0
40
35,9

30

20,6 18,3
20

10

0
Türkiye 16- 74 yaş grubu bireylerde 16- 74 yaş grubu bireylerde
Kent bilgisayar kullanım oranı Internet kullanım oranı
Kır

2008 Yılı TÜİK verilerine göre hanelerin %25,4’ünde internet erişiminin olduğu
gözlenmiştir. 16-74 yaş grubunda yapılan araştırmada erkeklerde internet
kullanım oranı %45,4, kadınlarda %26,6 olarak belirlenmiştir. Son üç ay
içerisinde(Ocak-Mart) bireylerin %32,2’si internet kullanmıştır. İnternet kullanan
bireylerin %11,6’sı internet üzerinden mal veya hizmet siparişi vermiş ya da satın
almıştır. Sipariş verme ya da satın alışın en son yapıldığı zamana göre % 7,2’si
son üç ay içerisinde, % 2,7’si üç ay ile bir yıl arasında, % 1,7’si ise bir yıldan
uzun süre önce gerçekleştirilmiştir. %88,4’lük kesim internet üzerinden hiç mal
veya hizmet siparişi vermemiş ya da satın almamıştır. Son 12 ayda İnternet
 15

üzerinden mal veya hizmet siparişi veren ya da satın alan

bireyler en fazla elektronik araç (cep telefonu, kamera, TV, DVD oynatıcı v.b)
almışlardır.

2009 TÜİK HANEHALKI BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ KULLANIM

ARAŞTIRMASI SONUÇLARI (TÜİK, 2009)
Temel göstergeler, 2007 - 2009
%
50

40,1
40 38,0 38,1
35,9
33,4
30,0 30,1
30
25,4

19,7
20

10

0
İnternet erişimi olan hane 16 - 74 yaş grubu bireylerde 16 - 74 yaş grubu bireylerde
oranı bilgisayar kullanım oranı internet kullanım oranı

2007 (*) 2008 (*) 2009

2009 yılında yapılan araştırmada hanelerin %30’unda internet erişiminin olduğu

saptanmıştır. İnternet kullanan bireylerin kişisel kullanım amacıyla İnternet
üzerinden mal veya hizmet siparişi verme ya da satın alma oranı % 11,8’dir.
Sipariş verme ya da satın alışın en son yapıldığı zamana göre % 5,8’i son üç ay
içerisinde, % 2,7’si üç ay ile bir yıl arasında, % 3,3’ü ise bir yıldan uzun süre
önce gerçekleştirilmiştir. İnternet kullanan bireylerin %88,2’si ise İnternet
üzerinden hiç mal veya hizmet siparişi vermemiş ya da satın almamıştır. Son 12
ayda İnternet üzerinden mal veya hizmet siparişi veren ya da satın alan bireyler en
fazla elektronik araç (cep telefonu, kamera, TV, DVD oynatıcı v.b) almışlardır.
 16

2010 TÜİK HANEHALKI BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ KULLANIM

ARAŞTIRMASI SONUÇLARI (TÜİK, 2010)
Temel göstergeler, 2007 - 2010
%
50
43,2
41,6 41,6
40,1
40 38,0 38,1
35,9
33,4
30,0 30,1
30
25,4

19,7
20

10

0
İnternet erişim imkanı olan 16 - 74 yaş grubu bireylerde 16 - 74 yaş grubu bireylerde
hane oranı bilgisayar kullanım oranı İnternet kullanım oranı

2007 2008 2009 2010

2010 yılı Nisan ayı içerisinde yapılan araştırmada ise hanelerin %41,6’sının
internet erişim imkânına sahip olduğu görülmüştür. Bu oran 2009 yılının aynı
ayında %30 olarak açıklanmıştı. İnternet kullanan bireylerin kişisel kullanım
amacıyla İnternet üzerinden mal veya hizmet siparişi verme ya da satın alma oranı
%15 olarsak saptanmıştır. Sipariş verme ya da satın alışın en son yapıldığı
zamana göre % 9,0’ı son üç ay içerisinde, %3,6’sı üç ay ile bir yıl arasında,
%2,5’i ise bir yıldan uzun süre önce gerçekleştirilmiştir. Son 12 ayda (Nisan
2009-Mart 2010) İnternet üzerinden mal veya hizmet siparişi veren ya da satın
alan bireyler %24,3 oran ile en fazla giyim ve spor malzemeleri almışlardır. Bunu
%23,8 ile elektronik araçlar, %19,3 ile ev eşyası, %15,2 ile seyahat bileti alma,
araç kiralama, %13,3 ile gıda maddeleri ile günlük gereksinimler izlemektedir.
Bir önceki yıl aynı dönemde elektronik araçlar %32,2 ile (cep telefonu, kamera,
TV, DVD oynatıcı v.b) ilk sırayı almıştı.
 17

2008 TÜİK GİRİŞİMLERDE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ KULLANIMI

ARAŞTIRMASI (TÜİK, 2008)

Giriþimlerde yýllara göre bilgisayar kullanýmý, Ýnternet eriþimi ve

web sayfasýsahipliði oranlarý
%
100.0
88.7 90.6 89.2
87.8
90.0 85.4
80.4
80.0

70.0 63.1 62.4

60.0
48.2
50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

0.0
Bilgisayar kullanýmý Ýnternet eriþimi Web sayfasýsahipliði

2005 2007 2008

2008 TÜİK verilerine göre girişimlerde internet erişim oranı 2007 yılı Ocak
ayında % 85,4 iken bu oran 2008 yılı Ocak ayında % 89,2’ye yükselmiştir.
İnternet erişimine sahip girişimlerin web sayfasına sahiplik oranları 2007 yılı
Ocak ayında % 63,1 iken, 2008 yılı Ocak ayında % 62,4 olarak açıklanmıştır.

Bir önceki yıla ilişkin göstergeler incelendiğinde, 2007 yılı Araştırması

sonuçlarına göre 2006 yılında web sayfasına sahip olan girişimlerin, bu sayfalar
üzerinden sundukları hizmetler sırasıyla % 61,3 ile “girişimin ürünlerini
pazarlamak”, % 57,7 ile “ürün kataloglarına ve fiyat listelerine erişimi sağlamak”
ve % 39,6 ile “satış sonrası destek hizmetleri sağlanması” şeklindedir. 2008 yılı
Araştırması sonuçlarına göre ise 2007 yılında web sayfasına sahip olan
girişimlerin, bu sayfalar üzerinden sundukları hizmetler sırasıyla % 78,4 ile “ürün
kataloglarına ve fiyat listelerine erişimi sağlamak”, % 44,5 ile “girişim
tarafından üretilen ürünlerin pazarlanması” ve % 28,4 ile “satış sonrası destek
 18

hizmetleri sağlanması” olarak görülmüştür. 2007 yılında internet

erişimine sahip girişimlerin % 15,4’ü internet üzerinden sipariş vermekte iken, %
9,4’ü ise internet üzerinden sipariş almaktadır.

2009 TÜİK GİRİŞİMLERDE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ KULLANIMI

ARAŞTIRMASI (TÜİK, 2009)

Girişimlerde yıllara göre bilgisayar kullanımı, İnternet erişimi ve web

sayfası sahipliği

%
100,0
88,7 90,7 90,7 85,4
89,2 88,8
90,0 87,8
80,4
80,0
70,0 63,6 62,3
58,7
60,0
48,2
50,0
40,0
30,0
20,0
10,0
0,0
Bilgisayar kullanımı İnternet erişimi Web sayfası sahipliği

2005 2007 2008 2009

2009 yılında yapılan araştırma sonuçlarına göre 2008 yılında bilgisayar kullanan
girişimlerin %16,2’si bilgisayar ağları üzerinden ürün/hizmet siparişi vermekte
olup, %10,1’i ise ürün/hizmet siparişi almaktadır. Girişimlerin internet üzerinden
yapılan satışlar vasıtasıyla elde ettiği faydalar arasında ilk sırayı %70,5 ile “yeni
pazarlara girmek, satış potansiyelini arttırmak” almaktadır. Girişimlerin İnternet
üzerinden satışlarını engelleyen veya sınırlandıran nedenler ise sırasıyla %56,4 ile
“müşterilerin internet üzerinden alım yapmaya hazır olmamaları”, %55,0 ile
“girişimin ürün/hizmetlerinin e-ticaret için uygun olmaması” ve %48,0 ile
“ödemelerle ilgili güvenlik problemleri” olarak açıklanmıştır.
 19

2010 TÜİK GİRİŞİMLERDE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ KULLANIMI

ARAŞTIRMASI (TÜİK, 2010)
Girişimlerde yıllara göre bilgisayar kullanımı, İnternet erişimi ve w eb sayfası
sahipliği
%
100,0 92,3
88,7 90,7 90,7 89,2 88,8 90,9
87,8 85,4
90,0 80,4
80,0
70,0 63,6 62,3
58,7 57,8
60,0 48,2
50,0
40,0
30,0
20,0
10,0
0,0
Bilgisayar kullanımı İnternet erişimi İnternet erişimi olan
girişimlerde w eb sayfası
sahipliği
2005 2007 2008 2009 2010

2010 TÜİK verilerine göre ise Ocak ayında İnternet erişimine sahip girişimlerin
%57,8’inin web sayfasına sahip olduğu, web sayfasına sahip olan girişimlerin, bu
sayfalar üzerinden sundukları hizmetlerin ise sırasıyla %78,4 ile “ürün katalogları
ve fiyat listesi”, %33,5 ile “web sitesinin güvenliği ile ilgili olarak güvenlik
politikası beyanı, gizlilik mührü veya sertifikası” ve %28,1 ile “açık iş
pozisyonları için ilanlar ve çevrimiçi (online) iş başvurusu” olduğu görülmüştür.

Araştırma sonuçlarına göre ayrıca 2009 yılında girişimlerin %15,0’inin

bilgisayar ağları üzerinden ürün/hizmet siparişi verdiği, %8,4’ünün ise
ürün/hizmet siparişi aldığı anlaşılmıştır. 2010 yılı Ocak ayında girişimlerin
%10,1’inin elektronik imza kullandığı, %21,9’unun Bilgi ve İletişim Teknolojisi
(BİT) güvenliği politikasına sahip olduğu açıklanmıştır.
 20

SONUÇ

Bilgi ve iletişim teknolojilerinin gelişmesi ve bu teknolojilerin yaygınlaşmasıyla

bir ok alan ve sektörde olduğu gibi perakendecilik sektörü de sanal ortamlara
taşınmaya başlamıştır. E-mağazacılık ve e-perakendecilik sektörünün
gelişmesiyle birlikte perakendeciler ve üreticiler ürün ve hizmetlerini sanal
mağazalar aracılığıyla her kesimden ve dünyanın her yerinden tüketicilere
ulaştırma imkânı bulurken, tüketiciler de sanal ortamlarda zaman ve mekân kısıtı
olmadan kendi bütçelerine uygun ürün ve hizmetleri, kısa sürede pazar ve piyasa
araştırması yaparak satın alma imkânı bulmaktadırlar.

TÜİK verileri incelendiğinde hanelerde internet kullanımının 2008’den 2010’a

%25,4’ten %41,6’ya çıktığı görülmüştür. İnternetten ürün veya hizmet sipariş
verme oranının ise 2 yıl içinde sadece %3,4 arttığı ve %15’e çıktığı
gözlemlenmiştir. Bu oranın düşük olmasının nedenlerine gelindiğinde en önemli
sebebin insanların internetten alışverişe ihtiyaç duymadıkları, diğer önemli
sebeplerinse gizlilik-güvenlik kaygıları duymaları, ürünü birebir müşteri
temsilcisiyle ve görerek satın alma alışkanlıklarının olduğu belirlenmiştir.

Girişimlere yönelik incelendiğinde; Girişimlerde internete erişim oranı 2007

Ocak ayında % 85,4 iken, 2010 Ocak ayında %90,9’a çıktığı görülmüştür. Bunu
yanında aynı yıllar içerisinde web sayfası sahipliği oranının ise düştüğü
gözlemlenmiştir. Bunun sebebinin, girişimlerin hizmetlerini kendi web
sayfalarından sunmayıp sadece bu işi yapan e-mağaza ve e-ticaret sitelerinden
sağladıklarından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Web sitesine sahip girişimlerinse
bu web sitelerinden sundukları hizmetin en çok ürün katalogları ve fiyat listeleri
yayınlamak olduğu görülmektedir. 2007 yılında web sayfasına sahip firmaların
sadece %9,4’ü ürün ve hizmet siparişi almaktadır. 2008 yılında bu oran %10,1’e
yükselmiş, 2009’da ise %8,4’e düşmüştür. Bu düşük oranların sebeplerine
baktığımızda girişimlerin son yıllarda ürün ve hizmetlerini kendi web sitelerinden
 21

değil de e-mağaza ve e-perakende sitelerinden pazarladıkları

anlaşılmaktadır. 2008 yılında yapılan bir araştırmada da internet üzerinden
satışları kısıtlayan faktörler; Ürün ve hizmetin e-ticarete uygun olmaması,
müşterilerin e-ticarete hazır olmaması ve ödemelerle ilgili güvenlik problemleri
olarak belirlenmiştir.

KAYNAKÇA

1. Barutçu, S. (2008). Perakendecilik sektöründe teknolojik değişim: E-

perakendecilik, e-mağaza bağlılığı ve e-mağaza bağlılığını etkileyen
faktörler. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler
Fakültesi, 317-334.

2. Enginkaya, E. (2006). Elektronik perakendecilik ve elektronik alışveriş.

Yıldız Teknik Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 11-16

3. Uygur, E. (2010). E-ticaret ve Türkiye’deki durumu. Atılım Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi.

4. Nikbay, Ü.H. (2006). Consumer behavior in electronic retailing and the

critical success factors affecting consumer preferences and loyalty.
Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yönetim Bilişim
Sistemleri. Yüksek Lisans Tezi.

5. Saydan, R. (2008). Tüketicilerin Online Alışverişe Yönelik Risk ve

Fayda Algılamaları: Geleneksel ve Online Tüketicilerin Karşılaştırılması.
Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 386-402.

6. Küpoğlu, C. (2008). Dünya'da ve Türkiye'de perakendecilik ve e-ticaret

karşılaştırması. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat
Anabilim Dalı İktisat Teorisi Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi.
 22

7. Bilgi Toplumu İstatistikleri 2010. (2010, Haziran).

http://www.bilgitoplumu.gov.tr/Documents/1/Yayinlar/BilgiToplumuIstat
istikleri_2010.pdf

8. TÜİK Haber Bülteni 2008 Yılı Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım

Araştırması Revize Sonuçları. (2009, Ağustos).
http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=6163

9. TÜİK Haber Bülteni 2009 Yılı Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım

Araştırması Sonuçları. (2009, Ağustos).
http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=4104

10. TÜİK Haber Bülteni 2010 Yılı Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım
Araştırması Sonuçları. (2010, Ağustos).
http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=6308

11. TÜİK Haber Bülteni GİRİŞİMLERDE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ

KULLANIMI ARAŞTIRMASI, 2008. (2008, Kasım).
http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=2068

12. TÜİK Haber Bülteni GİRİŞİMLERDE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ

KULLANIMI ARAŞTIRMASI, 2009. (2009, Kasım).
http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=4149

13. TÜİK Haber Bülteni GİRİŞİMLERDE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ

KULLANIMI ARAŞTIRMASI, 2010. (2010, Kasım).
http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id= 6360
23