MODÜL 11 DERS NOTLARI

Theoery of Flight
1.1.1 Ana Uçuş Kumandaları

- Ana uçuş kumandaları uçağa 3 temel hareketi verebilmemizi sağlayan

kumandalardır. Üç temel hareket yatış, sapma ve yunuslamadır. Bu kumandaları
şöyle sıralayabiliriz:

• Aileron(Kanatçık)
• Elevator(İrtifa dümeni)
• Rudder(İstikamet dümeni)

1.2. Yardımcı Uçuş Kumandaları ve Diğer Elemanlar

- 1.2.1.1.Slot

Düşük hızlarda kontrolü sağlamak için kanat ya da kuyruk yüzeylerinde, hücum

kenarı tarafında yarıklar açılır. Bu sayede yüksek hücum açılarında hava akımı
yarıktan geçerek kanat üst kısmında da akışın sürmesini sağlar.Böylece uçak
süratsiz kalma yani stall(perdövites) durumuyla daha düşük bir hızda karşılaşır

1.2.1.2.Slat

Kanat hücum kenarının ileriye doğru uzamasını sağlayan parçalara slat

denir.Böylece kanat kamburluğu artarak kaldırma kuvveti de artar.Düşük
hızlarda uçabilmeyi sağlar.

1.2.1.3.Flap
Flap kanat alanını ve üst kısmın kavisini artıran böylece kaldırma
kuvvetinin de artmasını sağlayan kısımlardır Uçaklarda geri sürükleme
kuvvetini arttırmak için kullanılan yardımcı kumanda elemanlarından biri
spoiler(bozucu)dir.

1.2.2.1.Flight (Roll )Spoiler (Uçuş/yatış spoileri)

Uçuş sırasında aileronlara bağlı olarak otomatik şekilde çalışırlar.
Dönülmek istenen
tarafa göre o taraftaki spoiler yatış açısıyla uyumlu şekilde açılır

1.2.2.2.Speed Brake (Hız Freni/Hız Kesici)

Uçuş sırasında yavaşlama isteniyorsa pilot tarafından istenilen ölçüle her
iki kanattaki
spoilerler açılırlar

1.2.5.1. Tab’ ler

Tablar kullanım alanlarına göre dörde ayrılırlar:
• Kontrol Tabı (Control Tab)
 • Düzeltme Tabı (Trim Tab)
• Denge Tabı (Balance Tab)
• Anti-Denge Tabı (Anti-Balance Tab)
• Control Tab
1.2. Uçak Gövdesi Yapısal Sınıflandırılması

truss (kafes)

monocoque (kabuk-monokok),

semimonocoque (yarı monokok)

• Ayrıca gövde yapısında kullanılan elemanların gövde yükünü taşıyan esas

yapı elemanlarından olanlara primary structure (birincil yapı)

• ana gövde yapı elemanlarının dışındaki ve yardımcı olan yapılara ise

secondary structure (ikincil yapı) denir

BÖLGE TANIMLAMA

1.4.Gerilim

Gerilim, bir kuvvetin yönüne ve şekline bağlı olarak bir cisme etki etmesiyle,
cisim üzerinde farklı şekil değişiklikleri oluşturmaya zorlamasıdır
1.4.1. Çekme
Çekme (Tension) gerilimi, bir cismin iki ucundan birbirine zıt yönde çekilmesi
oluşan zorlamadır.

1.4.2. Sıkıştırma
Sıkıştırma (Compression) gerilimi, bir cismin iki ucundan birbirine zıt yönde
basılması ile meydana gelir.

1.4.3. Burulma
Burulma (Torsion), bir cismin iki farklı ucundan kendi ekseni etrafında birbirine
zıt yönde dönmeye zorlanması ile oluşur. Uçak ileri hareket ederken
motorların bir tarafa dönmeye zorlaması ile oluşur.

1.4.4. Eğilme
Eğilme (Bending), cismin iki ucundan uygulanan kuvvetler ile eğilmeye
zorlanmasıdır. Eğilme geriliminde iki farklı gerilim meydana gelir. Eğilen
cismin bir tarafında çekme gerilimi oluşurken, diğer tarafında basma gerilimi
meydana gelir.

1.4.5. Kesilme
Kesilme (Shear) gerilimi, cismin bir tabakasının üzerindeki tabakanın kayması ile
oluşan bir kırılma kuvvetidir. Genellikle perçin, civata ve vidalarda meydana
gelen bir zorlamadır.

2. Gövde Yapısal Elemanları

2.1. ‘Stringer’ler
Stringer’ler frame yapı elemanlarını birbirine ve gövde sacına bağlayan
elemanlardır. Gövde iskelet yapısının şeklini oluşturur.

2.2. ‘Longeron’lar
Stringer şeklinde aynı işlevde yapı elemanıdır. Stringer’lere longeron da denir.
Longeron’lar bazı yerlerde boru şekilli yapı elemanı olarak bulunur.
2.3. ‘Bulkhead’ler
Gövdede oluşan farklı yükleri taşır ve dağıtırlar. Gövde üzerinde kanat
bağlantılarının olduğu bölgede, iniş takımları ve kuyruk bölümü yüzeyinde
bulunurlar.

2.4. ‘Frame’ler
Gövdenin şeklini oluşturan ana yapı elemanlarındadır. Stringer’lerin boylarının
kısa tutulmasını sağlar. Yapısal dengesizliği önlerler. Gövde yapısı üzerinde
oluşan kesilme (shear) ve gerilme yüklerini taşırlar. Gövde yapısında 20 inch
aralıklarla dizilmişlerdir

2.9. Keel Beam

Keel beam yapısı gövdenin merkez kanat kısmında bulunur. Maksimum eğilmenin
meydana geldiği iniş takım yuvasını destekler.Gövde yapısı içindeki en büyük kriş
yapısıdır

4. EMPENANGE (KUYRUK KISMI)

- Empenange; yatay ve dikey stabilazatörler ile kuyruk konisi kısımlarından

oluşmaktadır.

6. KAPILARIN YAPISI, MEKANİZMALARI, ÇALIŞMA VE

EMNİYET TERTİPLERİ
6.1. Passenger/Crew Doors (Yolcu / Ekip Kapıları)

Yolcu/ekip kapıları, forward entry door (ön giriş kapısı), aft entry door (arka
giriş kapısı) ve door mounted evacuation slides (kapıya bağlı boşaltma
kızakları) olarak üç çeşit kapıdan oluşur.

6.1.1. Entry Doors

Giriş kapıları, gövdenin ön sol ve arka sol tarafında bulunan, iç taraf-dış taraf
açılan, tapa tip kapılardır. Kapı açıldığında, kapı ön tarafında bulunan üst ve
alt menteşe donatıları kapıyı destekler. Kapı, uçağın içinden ya da dışından
açılabilir.

6.2. Emergency Exit Hatch (Acil Çıkış Kapısı)

Yolcu kompartımanının acil bir durumda boşaltılması için bu kapılar kullanılır.Acil

çıkış kapıları tapa tip olup kanat üzerinde konumlandırılmışlardır. Çıkış kapıları
uçağın içinden ya da dışından açılabilir. Kapı, pencere üstündeki ayırma kolu ile
açılır.

7. UÇAK PENCERELERİ, RÜZGÂR KORUMA YAPILARI VE

MEKANİZMALARI
7.1. Kokpit Pencereleri

• Kokpit pencereleri birden beşe kadar numaralandırılmış olup sol ve sağ

olmak üzere toplam on adettir
• Birbirinin simetrisi olan pencerelerin numaraları aynı olup sol ve sağ olarak
isimlendirilirler
• Bu pencerelerden 2 numaralı olan kayar tip açılan cam olup 1, 3, 4 ve 5
numaralı camlar sabittir.
• Bazı kokpit camları window anti-ice system’ e (Pencere buzdan korunma
sistemi) bağlıdır.

7.2. Yolcu Kabini Pencereleri

Yolcu kabini camları üç parçadır.

• Bunlar dış cam (Outer pane),orta cam (Middle pane) ve iç cam (İnner
pane).
• Dış cam Uçak gövdesinin dış şekline uyum sağlaması için dış camın dış
yüzeyi gövde yüzeyi gibi şekillendirilmiştir. Bu şekilde aerodinamik
pürüzsüzlük sağlanmış olur.
• Orta cam yapısal açıdan emniyet sağlar. Normal basınç yükünün 1.5 katını
taşıyabilir.
Orta camın alta yakın kısmında bir havalandırma deliği yer alır.
• İç cam yapısal değildir. Orta camı korumak içindir.

8. KANATLAR
8.2.Kanat Yapı Elemanları

8.2.1. Spar

İç yapıyı oluşturan ve temel yük taşıyıcı eleman spar’lardır.

8.2.2.Rib
Rib’ler, kanadın dış bombelerine şekil verir, onu destekler. Rib’ler de kanat
boyunca uzanan stringer’lara bağlıdır.

PNEUMATIC
- Pneumatic enerjisi …… için kullanılır;

*motor startı

*kabin basınçlandırılması

*kanat anti-ice

*su tankı basınçlandırılması

*hidrolik tank basınçlandırılması

- Pneumatik sistem kaynakları

*motorlar

*APU

*Ground kart

- Motordan alınan havaya engine bleed air denir (EBA)

- 2 tane ground connector vardır

• HP ground connector : motor startı için

• LP ground connector :A/C için

- Yüksek basınç kademesinden gelen havanın basıncı HP valf tarafından

ayarlanır

- IP check valf kompresörü ters akıştan korur

- Soğutma havası motor fan ductan alınır

- Fan air valve :precooler a giden havanın miktarını ayarlar

- Pneumatic Dağıtım Sistemi:

• Pylon duct

• Left and right duct

• Apu duct

• Cross over duct

 - Sol sistem kaynakları: 1 nolu motor ve APU

- Sağ sistem kaynakları :2 nolu motor ve Ground kart

- Pneumatic sistem kontrolü nasıl yapılır? Cevap: manuel olarak ve otomatik

olarak

- Bleed Valf fonksiyonlar ;

• Shut off

• Pressure regulator

• Check valf

• Over temperature control

- Valf,yay yükü ile kapalıya gider,pneumatic güç ile açıga gider

- Bleed valf basınç regülasyonunu downstream hattından yay

mekanizmasına gönderilen hava ile yapar

- Bleed valf elektriki kontrollü pneumatic olarak çalışır

- Bleed valf 2 türlü kapanır

*kokpitten switch ile

*pneumatic controller ile

- precooler havaya 200 derece den sonra soğutma işlemi yapar

- Overpressure valf normalde açıktır basınç arttıgında pnömatiki olarak

kapalıya gider

- APU bleed valf elektriki kontrollüdür

- Ground konnektorler 3 inchliktir

- Cross bleed valf 115 V AC ile kontrol edilir

- Cross bleed valf manuel override lever ile manuel olarak açılır veya kapanır

- Ductlardaki kaçaklar overheat detection sistemi ile kontrol edilir

- Pnömatik kontroller,valf içindeki pozisyon bilgisini nerden alır?

• Valfin içindeki limit switch den

AIR CONDITION
- Air condition havası pnömatik sistemden alınır
- Air condition fonksiyonları

• Heating (ısıtma)

• Cooling (soğutma)

• Ventilation (havalandırma)

• Pressurize (basınçlandırma)

- Air Condition sistem havası ……… olmalıdır

• Temiz

• Fresh

• Comfortable temperature

• Doğru nem oranı

• Doğru basınç oranı

- Her yolcu için dakikada 35 kg veya 0,283 metre küp fresh hava
sistemden gelmelidir

- Her bölgenin(aircraft zone) sıcaklıgı 18 ile 30 C derece arasında

ayarlanabilir

- Pack valf(FCSOV) sisteme giden fresh hava miktarını ayarlar

- FCSOV: Flow Control and Shut Off Valve

- Basic Temperature: ilgili bölgelerde ki (aircraft zones) set edilen en düşük

sıcaklıktır

- Uçak bölgelerinde (aircraft zones) ki set edilen en düşük sıcaklık kokpit

bölgesidir

- 3 tip soğutma yöntemi vardır

 • Heat exchanger

• Vapor-cycle machine

• Air-cycle machine

- Pack check valf :sisteme gelen ters akışları engeller

- Her pack ,pack controller ve pack back up a sahiptir

- Ozone converter :havadaki ozonu oksijene çevirir

- by-pass valf:pack içindeki havanın sıcaklığını ayarlar

- by-pass valf çok açıga giderse ACM nin hızı düşer

- by-pass valf elektriki olarak kontrol edilir (115 V-AC)

- take-off ve landing esnasında RAI ve RAE ful kapalı olmalıdır ,sebebi FOD
girebilir

- NACA tip hava girişi: drag oluşturmaz

- Scoop tip hava girişi:Drag oluşturur

- Water Seperation:2 çeşit water seperator sistemi vardıra

• LP water seperator

• HP water seperator

- Diffrentiel pressure arttığı zaman anti-ice valf açığa gider

- Pack Controller ECAM/EICAS a bilgi gönderir

- Pack Controller a …………. dan bilgi gelir

• By-pass valf

• Pack control valf

• RAI &RAE

• Cocpit –flow demand signal

- Cocpitten switch e bastıgımızda (pack valf switch) direk pack valfi kontrol
eder pack controllera sinyal gitmez

- Uçuş sırasında Ram Air Door lar ful açık veya ful kapalı olmaz

- Hızlı sıcaklık değişiklikleri gerektiğinde by-pass valf kullanılır

- Ram Air Door lar yerde açıktır

- Max cooling istendiğinde ram air doorlar açık by-pass valf kapalı olur

- 2 pack ten biri inop olursa diğer pack high flow olur

- Packten çıkan soğuk hava mixture unite gider

- Kokpite sadece fresh hava gider kullanılmış hava gitmez

- Emergency Ram Air Inlet bütün packler kaybedildiğinde açılır

- Vetilation System : Galleys,cargo compartment,equipment cooling

- 4 tip cargo vardır.Bunlar;

• Non-ventilated cargo

• Ventilated cargo(heated)

• Ventilated cargo(unheated)

• Air conditioned cargo

- Blower fan kabindeki havayı çekip kargoya yollar

- Isolation valf blower fanın önüne yerleştirilmiştir

- Yangın durumunda isolation valf kapanarak hava akışını keser

- 2 tane heating system vardır

• Bleed havası ile

• Elektriki olarak

- Elektriki olarak ısıtmada blower fan ın önünde heater vardır

- Kargo sıcaklığı cok artarsa overheat switch kontrol sistemine sinyal

gönderir ve kontrol sistem override valfi kapatır

- Lavatory ve galley havası direk olarak dışarıya atılır

- Kokpitten gelen soğuk hava E&E kompartmanına gelir orda box ları
soğuturken ısınan hava ön kargoya gönderilir böylece kargo ısıtılır

- Skin air inlet valf uçuş sırasında kapalı olmalıdır

- Skin air inlet valf uçak yerdeyken ventilation havasının dışarı atıldığı valftir
 - Differental pressure =cabin pressure – ambient pressure

- Negative pressure durumu uçağın ani alçalmalarındaki dış basıncın iç

basınçtan fazla olmasıdır

- Cabin vertical speed i up pozisyonuna aldığımızda outflow valf açılır kabin

irtifası artar ve kabin basıncı düşer

- Ditching mode:uçağın denize iniceği durumda uçaktaki bütü kapakların

kapanmasıdır

FLIGHT CONTROLS

- Aileron trim switch :eleronlara elektriki kumanda verir

- Load limiter levyelerden biri sıkıştıgında diğerinin çalışmasına izin verir

- İnboard aileron:yüksek hızlarda kullanılır (ASA all speed aileron)

- Outboard aileron:düşük hızlarda kullanılır (low speed aileron)

- Lock out mechanism yüksek hızlarda outboard aileronu kitler

- Lock out actuator:uçağın hız bilgisini alarak outboard aileronu kumanda

eder

- Düz uçuş sırasında rudder ın 3 ana fonkisyonu vardır

• Trim

• Turn

• Stabilize
 - Rudder sol pedala bastıgımzda rudder sola hareket eder uçak sola döner

- Travel limitation: yüksek hızlarda kontrol yüzeylerinin hareketini sınırlar

- Levyeyi öne doğru ittiğimizde elevator down olur uçak burun aşağı hareket
yapar

- Balance tab:kumanda yüzeyinin tersine hareket eder kumanda kolaylığı

sağlar

- Anti-balance tab:yüksek hızlarda kumandayı ağırlaştırır kumanda yüzeyi ile

aynı hareketi yapar

- Control tab:kokpitten gelen kumanda doğrudan tab e gelir

- Trim tab:kokpitten kumanda edilir (trim vermek için)

- Subsonic:ses hızının altı

- Transonic:ses hızının oluştuğu an

- Supersonic:ses hızının üzeri

- Yaw damper:rudderın dutch-roll hareketini engeller

FUEL
Uçağa yakıt ikmalinden önce alacağımız yakıtın bazı kontrolleri
yapılması gereklidir. Kontrol etmemizin nedenleri;

• JP 1 veya JET A 1 olup olmadığı

• Pislik ve tortu kontrolü

• Renk kontrolü
 • Su kontrolü

• a) Hidrokit metodu

Bir kavanoz içindeki yakıta hidrokit maddesi katılır. Oluşan

kimyasal olay neticesinde kavanoz dibinde pembe-menekşe bir
renk meydana gelirse yakıt içindeki su limit dışıdır.

• b) Shell dedektörü metodu

Şırınga ucuna sarı renkli bir kapsül yerleştirilir. Şırınga ile yakıt
çekilir. Kapsül rengi yeşil-mavi-lacivert renge dönüşüyorsa yakıt
içindeki su limit dışıdır

• c) Kimyevi kağıt şeritlerle ve pastalarla kontrol metodu

Yakıt içerisine sokulan kimyevi şerit ve pastalarda renk değişimi

meydana gelmesi yakıt içindeki suyun limit dışı olduğunu gösterir.

• d) Gözle kontrol metodu

Kavanoz içine alınan yakıtta kabarcıklar görünmesi yakıt içinde su
olduğunu gösterir.

2.UÇAK YAKIT SİSTEMLERİ

• Yüksek basınç yakıt sistemi

• Alçak basınç yakıt sistemi
2.1.Yüksek basınç yakıt sistemi

Alçak basınç yakıt sisteminden gelen yakıtın basıncını yükselterek kontrollü bir
şekilde kullanılmasını sağlamakla beraber konusu gereği "Motor" derslerinde
anlatılacaktır.

2.2.Alçak basınç yakıt sistemi

Depolardan motor yakıt pompasına kadar olan sistemi içerir. Depolardaki yakıtı
performanslı bir şekilde motor yakıt pompasına iletmekle görevlidir. Alçak basınç
yakıt sisteminin kullanımını sağlamak için depoların doldurulması,
havalandırılması, boşaltılması ve ihtiyaç halinde depoların içerisindeki yakıtın
birbirlerine transferini sağlayan sistemlerle takviye edilmişlerdir. Bu sistemin
başlıca elemanları Depolar, boru ve bağlantılar, pompalar (Booster pumps),
yangın kesme valfleri (Fire Shutoff valf), filtre ve bunlarla ilgili indikasyon
sistemleridir.

3.YAKIT DEPOLARI (Fuel Tanks)

1-Yekpare tip yakıt depoları
2-Torba tip yakıt depoları
-Booster pompalar uçaktaki yerleri itibariyle üç değişik konumdadır.
1- Motor ve pompa tank içinde olan booster pompalar
2- Motor tank dışarısında, pompa tank içerisinde olan booster pompalar.
3-Motor ve pompa tank dışarısında olan booster pompalar.

9.YAKIT İKMAL SİSTEMİ (FUEL FILLING SYSTEM)

Uçağa yakıt ikmali esnasında dikkat edilecek hususlar :

1- Kapalı yerde ikmal ve boşaltma yapılmamalıdır.

2- İkmal ve boşaltma anında APU veya motor çalıştırılmamalıdır.
3- Yakıt sızıntısı yapan Tanker ve hortum kullanılmamalıdır.
4- İkmal sırasında yangın söndürücüler bulunmalıdır.
5 -Sigara içilmemelidir.
6- İkmal sırasında çivili ayakkabı giyilmemelidir.
7- Kibrit ve yanıcı maddeler elbise üzerinde taşınmamalıdır.
8- Radyo, radar ve elektrik kumanda sw.'leri açılmamalıdır.
9- İkmal aracı uçağa uygun durumda yanaşmalı ve aracın ekzost çıkışı kontrol
edilmelidir.
10- İkmalden önce yakıt cinsi ve su kontrolleri yapılmalıdır.
11- Gece yakıt ikmalinde aydınlatma yeterli olmalıdır.

11.1.ÇARPRAZ BESLEME SİSTEMİ (CROSS-FEED SYSTEM)

1- Başka bir tanktan diğer bir tankı beslemede besleme sistemlerini

birbirlerine bağlar.

2- Yakıt tanklarındaki her hangi bir bakım amacıyla veya tanklar arasındaki
yakıt dengesini sağlamak için yakıtın diğer tanka aktarılmasında kullanılır.
3- Yakıt tanklarının boşaltılması esnasında kullanılır.

12.YAKIT HAVALANDIRMA SİSTEMİ (FUEL VENT SYSTEM)

Havalandırmanın amacı;
1- Uçağın her türlü konumunda tanktaki yakıt üzerinde pozitif bir basınç
sağlayarak booster pompaların verimli çalışmasını sağlar.
2- Tanklara ikmal ve boşaltma esnasında alınan yakıt kadar havanın dışarı
çıkması veya boşaltılan yakıt kadar havanın tanka girmesine imkan vererek
depoların deforme olması önlenir.
3- Yakıt ikmal sistemindeki arıza halinde yakıt vent box'lar dan akarak tankların
hasarlanmalarını önler

- NACA intake : yakıt tankına atmosfer baskısı sağlayarak pompalara

yardımcı olur.yakıt ikmali sırasında içerde oluşan basıncı dışarı atar

- Surge tank: yakıt ikmali sırasında istenilen seviyeden fazla yakıt alınırsa
surge tanka gider

- Yakıt ikmali yapılırken ilk olarak kanat tanklarına yakıt alınır

- Yakıt harcanırken ilk center tank tan harcanır

- Booster pump:motor pompları yakıtı çekerken hatta hava kabarcığı

oluşmasını önlemek için

- boosterler hattı basınçlarlar

- Yakıt yoğunluğunu densiyometre ölçer(compensator)

- Compensator+densiyometre =condensicon

- Flame errestor: kanat ucundaki vent girişinde bulunan bal peteği

yapıdır.NACA intake den

ateş kıvılcım girmesini önler

- BOEING lerde center tank nitrojenle basınçlandırılarak tank ta yangın

çıkması önlenir(NGS=nitrojen generating system)

- Engine master switch on veya off yapıldığında engine low pressure valf
açılır veya kapanır

- LP valf elektrik kesildiğinde otomatik olarak açığa gider

HYDRAULIC
Hidrolik Depolar

Depolar sistemin çalışması için gerekli olan sıvıyı muhafaza ederler. Sistemde
meydana gelebilecek kaçakların karşılanabilmesi için bir miktar fazla sıvıyı
alabilecek hacimde imal edilirler.

1.1.2. Hidrolik Pompalar

Bir hidrolik sistemde sıvı basıncının oluşması için pompalar kullanılır. Pompalar
hidrolik sisteminin güç kaynağıdır. Pompanın çalışabilmesi için mutlaka bir dönü
hareketinin ya da doğrusal hareketin olması gerekir.

Bütün pompalar yağlamaları ile soğutulmalarını kendi sistemlerine ait hidrolik

sıvısı
ile yapar. Bu işlemler için her pompa üzeride dahili bir yağlama hattı bulunur. Bu
hatta case
drain (gövde boşaltma) adı verilir.

1.1.3. Hidrolik Filtreler

Sisteme giren yabancı maddelerin temizliğini filtreler yapar. Sıvıda filtreleme
sayesinde sistem elemanlarının arızalanması önlenmiş olur.

Filtre üzerinde filtre elemanının kirlendiğini gösteren indikatörler bulunur.

Filtreler yapısal olarak bypass (kısa devreli) tip ve non bypass (kısa devresi
olmayan) tip olmak üzere iki çeşittir

1.1.4. Hidrolik Regülatörler

Bazı durumlarda alıcıların sabit hızda çalışmaları veya sistem basıncının belirli bir
değerde sabit kalması istenir. Bu nedenle hidrolik sistem basıncı bir şekilde
sabitlenmelidir. Bu amaca yönelik olarak regülatörler kullanılır.

1.1.5.13. Hidrolik Aküler

Uçaklarda kullanılan hidrolik aküler genellikle küre şeklindedir. Her akü, bir sıvı ve
gaz hücresi içerir. Bu hücreler birbirinden ya bir diyafram ile ya da bir piston ile
ayrılmışlardır.

Hidrolik aküler, hidrolik pompasının darbelerini sönümlendirir,

Sistemdeki kaçaklardan dolayı ani basınç düşümlerini önler,
sistemde bir kaç alıcı birden çalıştığında pompaya yardımcı olur
ana pompaların elden çıkması durumunda acil basınç kaynağı sağlar

LANDING GEAR

İniş takımının görevlerini üç başlık altında toplayabiliriz.

 • Yerde hareket
• Kalkış
• İniş

2.2.1. Burun Dikmesi

• Burundaki iniş takımı dikmesi uçağı yerde dengede tutmak ve istenilen
yöne hareket
• etmesini sağlamak amacı ile uçağın burun kısmına yerleştirilmiştir.

2.2.2. Ana İniş Takım Dikmeleri

• Arka amortisör dikmeler ana (main) iniş takımı olarak isimlendirilir. Ana
uçak yükünü
• bu dikmeler taşır.

2.4. Uzama ve Geri Alma Sistemleri

2.4.1. Normal
• Sistemin normal operasyonunda kullanılan açma/geri toplama
manivelası yön seçme
valfine bir kablo-makara sistemi ile irtibatlıdır. Kumanda manivelasındaki
bir solenoid, uçak yerdeyken manivelayı DOWN pozisyonunda kilitler.

2.4.2. Acil Durum

• İniş takımı açma/geri toplama sisteminde bir arıza ya da uçak hidrolik
sisteminde bir
basınç düşüklüğünün meydana gelmesi durumunda iniş takımları normal
çalıştırma ile
açılmayabilir. Bu gibi acil durumlarda iniş takımlarının açılıp
kilitlenebilmesi için sistemde
el ile açma mekanizması bulunur.

3.1. Uçak Tekerlekleri

Uçak tekerlekleri jant olarak adlandırılmaktadır. Jantlar alüminyum alaşımdan
yapılır.
İki parça halinde olmaktadır. Fren sistemi iç jantta bulunur

3.2. Uçak Lastikleri

Uçağın yer ile ilişkisini sağlayan tekerleklerin ana elemanları lastiklerdir. Lastikler,
uçak kullanımları için özel kauçuk esaslı malzemelerden imal edilirler. İniş
takımları dikme pistonlarına alaşımlı çelikten yapılmış jantlar ile bağlanırlar.

Uçak lastikleri ağır yük taşımaya maruz kaldığı için yüksek mukavemetli ve
minumum boyut ve ağırlıkta imal edilmektedir

Lastikler, aşırı sıcaklık sebebiyle artan basınçtan korunmaları için fuse plug
(sigorta
tapa)’larla emniyetlendirilmiştir.

4.1. Fren Sistemleri

4.2.1. Normal Fren (normal brake)

Kokpitte bulunan rudder pedallarına basılarak çalışır. Pedala basılarak hidrolik
basınç artırılr. Hidrolik basınç etkisi ile rotor stator ile temas eder. Bu fren tipi
bağımsız bir fren şeklidir.

4.2.2. Kayma Önleme Freni (anti-skid brake)

Uçağın inişte tekerleklerini kaydırmadan ve kilitlemeden hızını yavaşlatan frendir.
Bu fren sisteminin kendine ait bir devresi vardır.

4.2.3. Otomatik Fren

Bazı uçakların iniş ve kalkışı esnasında pilotlara düşen görevler mümkün
olduğunca azaltılmıştır. Bu durumun başlıca amacı, meydana gelebilecek anormal
durumlarda oluşabilecek panik ortamında uçak emniyetini sağlamaktır.

4.2.4. Park Freni

Kokpitte uçak tiplerine göre değişik yerlere yerleştirilmiş kumandalarla çalıştırılan
bir park freni
sistemi sayesinde uçakların yerde sabit kalması sağlanmıştır.

4.2.5. Uçuş Freni

Uçak yerden kalktıktan sonra iniş takımları toplanırken tekerlekleri frenlemek için
uçuş freni otomatik olarak çalışır.

IŞIKLAR

Uçaklarda aydınlatma sistemleri genellikle üç bölüm halinde incelenir.

• Harici aydınlatmalar ( Exterior lighs)

• Dahili aydınlatmalar ( İnterior lights)
• Acil durum aydınlatmaları ( Emergency lights) olarak sayabiliriz.

11.14.1.1. Harici: navigasyon, iniş, taxi, buz.

Harici aydınlatmalar uçağın dış bölümlerinde olup, uçağın iniş, kalkış ve

uçuşu sırasında uçağın diğer uçaklar tarafından görülebilmesi (baş ve
kuyruk pozisyonları) uçağın ve pilotların görüşünü sağlamak amacı ile
kullanılır.

Harici aydınlatma genellikle şu bölümlerden oluşur:

• Kanat aydınlatmaları (wing illumination )

• Seyrüsefer aydınlatmaları ( navigation lights)
• Pist görüş aydınlatmaları ( runway turnoff)
• İniş aydınlatmaları ( landing lights)
• Taksi aydınlatmaları ( taxi lights)
• Çarpışma önleyici aydınlatmalar ( anti collision)
• Logo lambaları
11.14..2. Dahili: kabin, kokpit, kargo

Uçaklarda dahili aydınlatmaları (interior lights),

• Yolcu kabin aydınlatmaları ( passenger compartment lights)

• Uçuş kompartıman (kokpit) aydınlatmaları ( flight compartment
lights )
• Kargo ve servis kompartıman aydınlatmaları olarak üçe ayırmak
mümkündür.

11.14.3. Acil durum

Acil durum ( emergency) aydınlatmaları, çıkış uyarı ışıklarını ve çıkış
yolunu normal gücün olmadığı durumlarda otomatik olarak devreye alarak
aydınlatırlar. Bu aydınlatmalar uçuş kompartımanı ve yolcu kabininde
olduğu gibi, uçağın dış gövde kısmında da mevcuttur.

AVIONIC

- Ps: 1013 mB(deniz seviyesindeki basınç)

- 1 knot : 1852 m/sn

- EIDS : Electronic Indıcating Display System

• Airbus : EID : electronic instrument display

• Boeing:IDS: integrated Display system

- EFIS :Electronic Flight Instrument System : Uçuş durumları

- ECAM: Electronic Centralized Aircraft Monitoring

- EICAS:Engine Indicating Crew Alert System(BOEING) :motor

parametreleri ve sistem bilgileri

- EFIS:PFD(primary Flight Display),ND(navigation Display)

- ECAM:EWD(Engine and Warning Display),SD(System Display)

- Display Unit üzerindeki foto direnç ortam ışığına göre display parlaklığını
ayarlar

- Raster: arkaplan resimleri tarama

- Stroke :çizgiler ve rakamlar

- Soğutma arızası olduğunda displayda ilk raster kaybolur

- BITE test:Sistemdeki box ın kendi kendini test etmesi

- ACARS:Aircraft Comminication Addressing and reporting System

- PFR:Past Flight Rapor:uçuş sonrası raporu

- Işıklarda ki ana renkler

• Yeşil

• Mavi

• Kırmızı
- Yeşil+kırmzı:sarı

- Yeşil+mavi :Cyan Rengi

- Mavi +kırmızı:magenta rengi

- Uçakta kullanılan bataryalar 24V fakat Battery Sharger bataryayı şarj ettiği
için ölçülen değer 28V çıkıyor

- Akü yada Batarya haricinde hiçbir üreteç düzgün doğru akım üretmez

- Doğrultmaçlar düzgün doğru akım üretemezler

- Yüksek tork istenen yerlerde 3 faz kullanılır

- Uçaktaki AC kaynaklar: jeneratörler(APU ve Engine),Static inverter

- Uçaktaki DC kaynaklar:bataryalar,TR Unitler,EXT power DC

- Uçak üzerindeki jeneratörler aşırı yüklendiğinde otomatik olarak devre

dışı olur

- Jeneratörlerin çıkışı:KvA dir

- Her jeneratör için AC-BUS vardır

- Yalıtkanlık direncini doğrudan doğruya ölçen ölçü aletlerine megaohmetre

denir

- Akım ayarlayıcı diençlere reosta denir

- Gerilim bölücü olarak kullanılan dirençlere ise potansiyometre denir

- Üreteçler gerilimi arttırmak için seri bağlanırlar ,akımı arttırmak için

paralel bağlanırlar

- Elektrik akım şiddetini ölçmeye yarayan aletlere ampermetre denir

- Ampermetre devreye seri bağlanır

- Ampermetre küçük dirençli bir ölçü aletidir

- Pensli ampermetre ile hem akım ölçülür hemde gerilim ölçülür

- Elektrik devrelerinde gerilim ölçmeye yarayan ölçü aletlerine Voltmetre

denir

- Voltmetre devreye paralel bağlanır

- Voltmetre büyük dirençli bir ölçü aletidir

- Akım,gerilim, ve direnç gibi üç büyüklüğü ölçen aletlere de Avometre

denir

- Uçaklarda sonoton tip Nickel-Cadmium bataryalar kullanılır

- Nickel-Cadmium bataryalarının özellikleri

• Fire Proof (yangına karşı korunmuş)

• Sızdırmaz(asit buharlarına karşı)

• Yüksek akım verebilir(APU startı esnasında)

• Uzun ömürlü
 • Çabuk şarj olabilir

- GCU : jeneratörün çıkışının gerilimini ölçer

- Uçaklarda ki AC Bus lar non-parallel bağlıdır

- GPCU:Grnd power bağlandığında grnd power değerlerinin limit içi olduğunu

kontrol eder

- IDG DE-ENERGIZED:

• İlgili jeneratörün switch i off ise

• Differential protection da bir arıza varsa

• Engine start lever cut-off yapılırsa

• Fire-handle çekildiğinde

- IDG DISCONNECT:IDG şaftının AGB den ayrılması durumudur

• Yağda aşırı ısınma durumunda

• Düşük yağ basıncı durumunda

- Manuel olarak IDG disconnect edildiyse yerde tekrar connect edilebilir

A B C

- Ext power

E F N

- A,B,C uçları : 3 faz , N ucu : Nötr

- E-F uçları:Grnd power degerleri limit içi ise E-F uçları kısa devre olarak
grnd-power ın uçağı beslemesine izin verir
 - TR ın devre dışı kalması;

• Yüksek akım çekilmesi

• Aşırı ısınma

- AC-BUS TR DC-BUS

RCCB

- RCCB : Reverse Current Circuit Breaker

- Uçaklarda 3 tip circuit breaker kullanılır

• Push to reset

• Push-pull

• Toggle

- Uçaklarda kullanılan AC jeneratörler 3 fazlıdır

• Her bir faz ucu ile nört ucu arasındaki gerilim 115 V dur

• Faz uçlarının birbirleri arasındaki gerilim 200 V dur

FIRE PROTECTION
Yangın sistemleri iki ana kısımdan oluşur.

• Yangın algılama sistemi

• Yangın söndürme sistemi

• A tipi yangın ağaç, kâğıt, giysi gibi maddelerin yanması sonucu oluşur.
• B tipi yangın, yakıt ve yağ gibi sıvı maddelerin yanmasıyla oluşan yangın
tipi.
• C tipi yangın, yanıcı ve parlayıcı gazların yanmasıyla oluşan yangın tipidir.
• D tipi yangın, alüminyum, magnezyum gibi metallerin yanmasıyla oluşan
yangın tipidir.

11.8.2.3.2.1. Halon 1301 (BTM)

60 °C kaynama sıcaklığına sahip bir gazdır. Uçaklarda otomatik söndürme

sistemlerinde kullanılır. Kürenin içinde yoğunlaştırılarak sıvı olarak saklanır.
Yangın anında sisteme küreden soğuk bir gaz olarak ayrılır. Bu soğuk gaz yangın
alanına dağılarak yangını söndürür.
11.8.2.3.2.2. Halon 1211 (BCF)

Taşınabilir yangın söndürücülerde kullanılır. Gazın kaynama sıcaklığı 0°C’dir.

Böylelikle söndürme anında sisteme yoğunlaştırılarak verildiğinden söndürülecek
bölgeye 4 metre mesafeden uygulanabilir

- Halon gazının tercih edilmesinin sebepleri

• Yangını daha çabuk söndürür

• Maliyeti ucuzdur

- Fire detection

Nikel çubuk

• Responder tip

Helyum gazı

• Thermistor tip tuz

Nikel çubukler

BORDA ALETLERİ
11.5.1.1.Pitot-Statik Göstergeleri

Pitot-Statik sistemin amacı; uçak sistemlerine dinamik (pitot) ve ortam (statik)

basıncı tespit etmektir. Dâhili bağlantı sistemleri ve komponentleri girişlerdeki
basıncı altitude (irtifa) ve airspeed (hız) sinyallerine çevirir.

• Buzlanmayı önlemek için problar ısıtılır.

• Alternatif portlar standby altimetre ya da airspeed göstergesi için statik

ve dinamik basınç sağlar.

• Drain fittingler (boşaltım teçhizatı) pitot-statik sistemde birikmiş suyu

boşaltmaya yarar.
 • Pilot mahallindeki üç aletin çalışması için gerekli olan pitot ve statik
basıncı sağlar:

1. Hız saati (Pitot Basınç ve Statik Basınç)

2 Altimetre (Statik Basınç)
3 Varyometre (Statik Basınç)

• Pitot: Havanın çarpma basıncı, hava içinde hareket eden cisme

karşı oluşan basınçtır (toplam basınç=dinamik basınç +statik
basınç).

• Statik Basınç: Durgun atmosferik basınç, etrafımızı saran hava

basıncıdır.

• Pitot-statik sistem, 4 pitot-statik probe, 2 alternatif statik port, 1

window (pencere) ve pitot-statik ısı modülü, 12 drain fitting ve
çeşitli teçhizatlar; manifoldlar, tubing(boru), hose(hortum) ve
fitttinglerden ( bağlantı elemanı) meydana gelmiştir.

11.5.1.1.1. Altimetre
• Uçakların deniz seviyesine göre yüksekliğini feet cinsinden gösteren
göstergelere altimetre denilir. Statik basınç ile çalışır. Statik basınç
deliklerinden alınan hava basıncına göre yüksekliği ölçer

• Akrep yelkovan gibi boyca birbirinden farklı üç ayrı gösterge kolu vardır.
En uzun olan 100 feet aralığı, orta uzunluktaki kol ise 1000 feet aralığı,
en kısa kol ise 10000 feet aralığı gösterir.

• Kadranın içinde açılmış bir pencereden de bir düğme ile ayarlanabilir

baro metrik basınç görülür. Kalkış yapılan veya inilecek yerin
barometrik basıncı ayarlanarak doğru yükseklik değerlerinin elde
edilmesi sağlanır.

Kabin Altimetresi ( Cabin Altimeter ) basınçlandırılmış tüm uçaklarda bulunur

ve kabin basıncını feet olarak yükseklik cinsinden gösterir. Pilot bu göstergeye
bakarak kabin basıncının limitler içinde olup olmadığını kontrol eder.

Radyo Altimetre ( Radio Altimeter )

• 2500 feet yüksekliğin altında çalışmaya başlar Elektriki altimetre uçağın

barometrik yüksekliğini gösterir.

• Barometrik altimetre gibi irtifayı feet olarak gösterir ve ADC den (air
data computer) aldığı elektrik sinyalini kullanarak çalışır.

11.5.1.1.2. Hız Göstergesi (air speed indicator)

Hız saati statik hava basıncı ile pitot basıncı arasındaki basınç farkını ölçen
diferansiyel basınç (dinamaik basınç=1/2ρV2) göstergesidir.
 - Hız Saatinin görevleri;

• Kalkış için normal sürate ulaştığını bildirir.

• Uçağı stall süratinin üzerinde tutmaya yardımcı olur.
• Uçak süratinin emniyet limitleri dışına çıkması durumunu ikaz eder.
• En uygun uçuş sürati için gaz ayarına yardımcı olur.
• En iyi tırmanış ve süzülüş açıları hesabına esas teşkil eder.

• Dalışta sürat artışı, tırmanışta sürat azalması nedeni ile düz uçuş yapılıp
yapılmayacağı kontrolünü sağlar.

• Hava hızı deniz mili cinsinden ifade edilir.Knot: Deniz Mili (1852 m/saat)

11.5.1.1.3. Dikey Hız Göstergesi (Varyometre)

• Statik basınç sistemine bağlı olarak çalışan bu gösterge dakikada feet

olarak yükselme veya alçalma hızını yani dikey hızı gösterir

• Uçak alçalırken atmosfer basıncı artar ve diyaframın içindeki basınç

kasanın içindeki basınçtan daha yüksek olur. Bu durumda diyafram
genişler ve ibre DOWN (dalış) gösterir.

11.5.1.2. Jiroskop (Gyroscope)

* Modern uçaklarda jiroskopik prensiple çalışan göstergeler kullanılmaktadır

* Rotorun montaj şekline göre iki gyroskopik esastan birine bağlı olarak çalışır.
Bunlar; rigidity ve precession dır

Rigidity: Gyro rotorunun dönüş yönünü koruması değiştirmek istememesi

özelliğidir. Gyro konumunu korurken, uçak gyronun etrafında hareket eder. Kendi
ekseni etrafında yüksek devirle dönen bir rotor dönüş düzlemini uzaya göre
muhafaza eder. Bu durumda gyro rotoru üç eksende çember içine montaj
edilmiştir. Uçağın üç etrafındaki hareketi esnasında rotor durumunu bozmaz.
 • Suni ufuk

• Directional gyro (dönüş koordinatörü)

Precession: Kendi ekseni etrafında yüksek devirle dönmekte olan bir gyro
rotoruna dönme ekseni üzerinden bir kuvvet uygulandığında dönüş yönünün 90°
ilerisinde ters yönde bir kuvvet oluşur. Bu durumda Gyro rotoru iki eksende
çember içine monte edilmiştir. Dönüşlerde rotor sabit kalmayıp dönüş yönünün
tersine doğru yatacaktır.

• Rate of turn (dönüş kayış ) göstergeleri bu şekilde çalışır.

11.5.1.2.1 Suni Ufuk (Standby Horizon)

• Bu göstergede gyro rotoru dönmeye başladıktan sonra ufuk çizgisini ve

yeryüzünü temsil eden çizgi ve şekiller uçağın havadaki pozisyonu ne
olursa olsun gerçek ufuk çizgisine paralel kalır.

• Bu gösterge aynı anda uçağın pitch ve roll konumlarını ve flagler (bayrak)

yardımıyla gyro devrelerinin arızalarını gösterir.

• Cage knob’ı herhangi bir anda kendimize doğru çektiğimizde, gyronun

düzeltme zamanını azaltmış oluruz. Yaklaşık 30 saniyedir

11.5.1.2.2. Konum Yön Göstergesi (Attitude Dırector

Indıcator=ADI)

ADI uçağın pitch ve roll konumlarını vertical gyro’dan (yön göstergesi) aldığı
bilgilerle derece olarak

• flight director roll ve pitch kumandalarını,

• süzülüş açısını (Glide Slope)

• pisti karşılama (rising runway),

• dönüş ve yatışı (Rate Of Turn) gösteren indikatördür.

11.5.1.2.3. Yön Göstergesi (Directional Gyro)

İstikamet (yön) göstergesi Flux valfden gelen manyetik yön bilgisi ile set
edilerek, uçağın manyetik kuzeye göre yönünü derece olarak bildirir.

• Flux Valf: Arzın manyetik alanını hissedip, manyetik kuzeye göre

yön bilgisini veren alettir. Uçağın manyetik sahasından uzak olan
kanat uçlarına birer adet yerleştirilmiştir

11.5.1.2.6. Turn And Slip Indicator (Yatış Ve Dönüş Göstergesi)

 • Bu gösterge pilota savrulmadan, kaymadan, dengeli ve koordineli bir
dönüş yaptıracak bilgileri verir. İki göstergeden oluşmaktadır. İçinde
bulunan gyro burnun yön değiştirme hızını verir.

• Yatış Göstergesi: Düz ve ufki uçuşta siyah bilye tüpün ortasında durur.
Koordineli dönüşte yine ortada kalır. Dönüş oranına göre yatış az olursa
siyah nokta ters tarafa kayar (Merkez kaç kuvveti yerçekimi kuvvetinden
fazladır). Bu şekildeki uçuşa savruluş denir. Yatış miktarı dönüş oranına
göre fazla ise siyah nokta dönüş tarafına doğru kayar. Bu tür uçuşa kayış
denir.

• Dönüş Göstergesi: göstergenin gyroskop kısmıdır. Uçağın sağa-sola

dönüş miktarını gösterir. Kadran üzerinde 3 referans işareti vardır.

11.5.2.2 Haberleşme (Communıcatıon)

Uçaklarda iki ana tür haberleşme sistemi vardır. Bunlar:

• Uçak İçi Haberleşme (İntercom) : Bu uçuş ekibinin kendi aralarında kulaklık-

mikrofon setleri, telefon ve hoparlör anons sistemi ile yaptıkları haberleşmedir.
• Dış Haberleşme (Radio) : Sivil ve askeri uçakların yer trafik kontrolörleriyle, hava
alanlarıyla, komuta kontrol merkezleriyle ve diğer uçaklarla haberleşmesi radyo ile
yapılır

• VLF ya da ELF: Son derece alçak frekans. 30 KHz’in altındadır. Stratejik

denizaltılar tarafından kullanılır.

• LF: Alçak frekans. 30-300 KHz arasındadır. Uzun menzilli güvenilir haberleşmede
kullanılır. Haberleşme kalitesi düşüktür.

• L/MF: Bu aralıkta yayın yapan radyolar uzun menzilli hava raporu ve navigasyon
bilgileri verirler.

• MF: Orta frekans. 0.3-3MHz. Arasındadır. Orta dalga olarak bildiğimiz radyo
yayınlarında kullanılır.
 • HF: Yüksek frekans.(Kısa Dalga) 3-30 MHz arasındadır. HF sinyalleri dünyanın
atmosferindeki iyonosfer tabakasından yansıyarak uzun menzilli haberleşmeyi
sağlar. Bu nedenle uydu haberleşmeleri dışındaki uzun menzilli haberleşme HF
radyo ile yapılır. Uçaklarda bulunan bir veya iki HF haberleşme sistemi uzak
mesafe haberleşmeyi sağlar. Bir çalışma frekansının veya modunun seçilmesinden
sonra sistem verici veya alıcı olarak kullanılabilir. Bu sistem uçak-yer veya diğer
uçaklar arasında genlik modülasyonlu ve tek yan bantlı ses haberleşmesini sağlar.

• VHF: Çok yüksek frekans. 30-150 MHz arasındadır. VHF sistemi normal veya şifreli
olarak AM (Amplitude Modulation) veya FM(Frequency Modulation) bantlarında
hava-hava, hava-yer haberleşmesini sağlar. Savaş uçaklarında yer kuvvetleriyle
haberleşmede kullanılır. Uçaklarda bulunan iki adet VHF telsiz haberleşme sistemi
kısa mesafe haberleşmeyi sağlar.

• UHF: Ultra yüksek frekans. 150-400 MHz arasındadır. Özellikle askeri uçaklarda en
yaygın olarak kullanılan haberleşme sistemidir. Normal veya şifreli yayın
yapılabildiği gibi elektronik karıştırmaya karşı önlemli sistemlerde kullanılır

11.5.2.3.2. Marker Beacon Sistemi

Marker Beacon sistemi uçağın, belirli coğrafik noktaların tam üstünden geçtiğini
kokpit ekibine gösterir. Bir radyo istasyonu bir noktadan işaret alır. Marker’lar
genel olarak piste son yaklaşmada kullanılır

11.5.2.3.7.ADF (Automatic direction fınder)

Otomatik yön bulucu anlamındaki ADF’de yerdeki çeşitli radyo vericilerini, aletli
iniş sistem vericilerini ve normal standart AM radyo vericilerini kullanarak uçağın
gittiği yönü manyetik pusula yönlerine göre gösterir. Bu sistemde gitmesi geren
istikamet de belirtilir.

11.5.2.3.8. ILS (Instrument landing system)

Aletli iniş sistemi’ denilen bu sistemde VOR ve ADF kullanılarak inilecek olan hava
alanı pisti hizasına geldikten sonra havaalanı pisti yanından yayın yapan radyo
vericisi uçağa pistin hassas olarak yönünü, yaklaşma ve iniş açısını verir.

11.5.2.3.9. DME (Distance measurement equipment)

‘Mesafe Ölçme Ekipmanı’ olan DME, uçakların bulundukları noktadan gitmek

istedikleri veya ayrıldıkları yere olan mesafeyi ölçer. Bu sistemde uçak bir radyo
sinyali yayınlar ve bu sinyal yer radyo istasyonundan geri yollanır. (VORTAC veya
VOR-DME istasyonu). Uçakta bulunan cihaz gönderilen sinyalin gidip gelme
süresinde mesafeyi deniz mili olarak gösterir.

Kısaltmalar

• VOR : VHF Omnidirectional Range

• V / S : Vertical Speed

• PFD : Primary Flight Display

 • P / B : Pushbutton

• ND : Navigation Display

• IRS : Inertial Reference System

• ILS : Instrument Landing System (LOC and G / S)

• HDG : Heading

• FMS : Flight Management System

• FMGS : Flight Management and Guidance System

• DME : Distance Measuring Equipment

• ADR : Air Data Referans

• TCAS:Traffic Alert and Collision Avoidance System

- Navigasyon Sistemleri

• Marker beacon sistemi:uçak belirli yerlerden geçerken indikasyon

sağlar

• Weather Radar

• Low range radio altimeter sistemi:yeryüzü yüzeyi üzerinde uçağın

yüksekliğini ölçmeyi sağlar

• Ground proximity Warning system:yeryüzü yüzeyine bağlı olarak

tehlikeli bir uçuş yolu üzerinde ise pilotlara sesli ve görsel ikazlar verir

• VOR/ILS:önceden seçilmiş yönden sapmaları ve seçilmiş vor

istasyonuna manyetik yön ve ilişkilerini göstermeyi sağlar

• DME(Distance Measuring Equipment)seçilmiş DME istasyonuna eğimli

uzaklık mesafesini gösterir

EQUIPMENT &FURNISHING

11.7.1 EMERGENCY(ACİL DURUM) EKİPMAN GEREKSİNİMLERİ

11.7.1.1 Acil Ekipman Malzemeleri

a) Kanat üstü kaçış kayışları (Overwing Escape Straps)

b) Kaçış çekme ipleri (Escape Lanyards)

c) Sökülebilir acil durum malzemeleri (Detachable Emergency Equipment)

d) Kaçış slaytları (Escape Slides)

11.7.1.5. Uçuş Kompartımanı Acil Durum Malzemeleri

 Uçuş kompartımanındaki sökülebilir acil durum malzemeleri şunlardan
oluşmaktadır:

• Balta
• Duman gözlükleri
• Yangın eldivenleri
• Can yelekleri
• El fenerleri
*Koruyucu nefes alma malzemeleri

11.7.1.6. Yolcu Kompartımanı Acil Durum Malzemeleri

- Yolcu kompartımanındaki sökülebilir acil durum malzemeleri şunlardır:

• İlk yardım takımları

• Megafonlar
• Can yelekleri
• El feneri

11.7.1.8 Taşınabilir Oksijen Tüpleri

11.7.1.8.1.Uçuş Mürettebatı Oksijeni

Taşınabilir ekip oksijen tüpünde demand tip regülatör ile full face smoke
mask mevcuttur. Tüpte shut off pressure gage’i ve oksijen maskesine
takılabilen bir bağlantı mevcuttur. Tüp basıncı 1800 PSI’dır.

11.7.1.8.2Yolcu Oksijeni

* Taşınabilir oksijen tüpleri kabinin muhtelif yerlerine yerleştirilmiştir

* Kullanılacak çıkışa bağlı olarak oksijen 25–90 dakika kullanılır.

11.7.1.9. Taşınabilir Yangın Söndürücüler

11.7.1.9.1. Karbondioksit(CO2) Gazlı Yangın Söndürücü

CO2 Yangın söndürücü kokpitteki elektrik yangınlarında kullanılmak üzere

yerleştirilmiştir

11.7.1.9.2 Sulu Yangın Söndürücü

Sulu yangın söndürücüleri yağ ve elektrik yangını dışındaki yangınlarda

kullanılır.
* Bu tip söndürücüler anti-freeze ilavesi ile düşük ısılarda kullanılır

* Hiçbir zaman mutfak ve elektrik yangınlarında kullanılmazlar.

11.7.1.9.3.Kuru Kimyasal Tozlar

Bütün yangın tiplerinin söndürülmesinde kullanılır. Çok etkilidir ve yangın

sırasında oluşan kimyasal reaksiyonu durdurur

* Genellikle kargo kompartımanında kullanılır