ATIK

ATIK NEDİR?
NEDİR?
NASIL
NASIL GERİ
GERİ KAZANILIR?
KAZANILIR?
Prof.Dr.Seval SÖZEN
İstanbul Teknik Üniversitesi
Çevre Mühendisliği Bölümü
 Atık nedir?
Artık ihtiyaç duymadığımız ve
uzaklaştırdığımız her tür madde atık olarak
tanımlanabilir.

 Katı
 Sıvı
 Gaz
 Katı Atık Nedir?
Katı atık:
 

 Gündelik hayatta: katı atık = çöp

 Katı atık: Kullanılma süresi dolan ve yaşadığımız ortamdan
uzaklaştırılması gereken her türlü katı malzeme.
 Yiyecek artıkları, işyerleri ve fabrikalardan atılan maddeler ve
artık kullanılmaz hale gelen, değerini yitiren eşyalar.
 Katı atıklar konusunda bunları
biliyor musunuz?

 Özellikle büyük yerleşim birimlerinden

kaynaklanan en büyük çevre sorunu çöplerdir.
 Uygun şekilde depolanmamış çöpler
 yeraltı ve yüzeysel su kirliliğine,
 mikropların üremesine,
 çevreye kötü kokuların yayılmasına,
 görüntü kirliliğine ve
 çeşitli hayvanlar vasıtasıyla taşıyıcı mikropların yayılmasına
neden olmaktadır.
 Katı atıklar konusunda bunları
biliyor musunuz?

• Çöpü kaynağında azaltmazsak, bir gün çöp

dağları arasında nefes alamaz hale
gelebiliriz.
• Gelecek kuşakların çöp dağları altında
ezilmesini istemiyorsak, bilinçli tüketim
yapıp az çöp çıkarmak zorundayız.
Katı Atıkların Sınıflandırılması
Katı atıklar evde, okulda, hastanede, endüstride, bahçelerde ve daha
birçok yerde oluşabilir. Katı atıklar oluştukları yerlere göre adlandırılırlar.
 
 Evsel Katı Atıklar,
 Tıbbi Katı Atıklar,
 Tehlikeli Katı Atıklar,
 Endüstriyel Katı Atıklar,
 Tarımsal ve Bahçe Atıkları ve
 İnşaat artığı ve moloz dır.
 Evsel Katı Atıklar

• Plastik

• Metal

• Cam

• Kağıt
 Tıbbi Atıklar
• Hastanelerden

İSTANBUL TIBBİ ATIK YAKMA TESİSİ

(Odayeri/Göktürk)1995 yılında kurulmuş
 Tehlikeli Atıklar
 Kimyasal atıklar ve zehirli maddeleri içeren atıklar.
 Bu atıkların toplama işlemi diğer atıklardan ayrı olarak yapılmalı ve
atıklar tehlikesiz hale getirilmelidir.

 Günlük hayatımızda bizde tehlikeli katı atık oluşmasına neden oluruz.

 evde kullanılan boya,
 temizlik malzemeleri,
 yağlar (yemek için kullanılan değil),
 piller ve
 tarım ilaçları
Bu ürünlerin artan kısımları evsel zararlı atık olarak adlandırılır. Bu ürünler yanlış
kullanıldığında insan sağlığı ve çevre için tehlikeli olabilir.
 Endüstriyel Katı Atıklar

 Sanayi ve üretim işlemleri sırasında oluşan

tehlikeli ve zararlı madde içermeyen katı
atıklardır.
 Bu tür katı atıklar genellikle üretim artığı
maddeler veya kullanım ömrünü tamamlamış makine
ve hurda malzemeleridir.
 Tarımsal ve Bahçe Atıkları

 Park ve bahçelerde oluşan bitki

artıkları, tarımsal faaliyetlerden
kaynaklanan organik kökenli bitki
atıkları ve benzeri yerlerde oluşan
çalı-çırpı gibi atıklar.
 İnşaat artığı ve moloz

 Herhangi bir inşaatın yapılması sırasında

artan ya da yıkılması sonucu ortaya çıkan
atıklar.
 Atık Miktarı
İstanbul'un bir günlük ortalama çöp
üretimi 15.000 ton civarındadır.
Günlük ortalama 15.000 ton olarak
üretilen çöpün içeriği:
Organik Maddeler

Kağıt

Kül

Plastik

Tekstil

Seramik-Tuğla-İnert
Madde
Cam

Metal
 Atıklar Nasıl ve Nereye
Uzaklaştırılacak?
 Çevre ve insan sağlığına zarar vermelerini
önlemek amacı ile katı atıklar;
toplanmalı,
taşınmalı
uzaklaştırılmalı
 Uzaklaştırma Yöntemleri: depolama,
yakma ve kompostlamadır.

ATIK YÖNETİMİ
 Atık Yönetimi
 Depolama: Çöplerin toprağa yerleştirildiği planlı alanlarda gerçekleştirilir.
Depolama alanları genellikle yer altı suyu kirliliğinin önlenmesi için dolgu ile
doldurulmuş sistemlerdir.

 Yakma: Düzenli depolama alanı için gerekli yer ihtiyacının azaltılmasına

yardımcı olan bir diğer yöntemdir. Yakma tesislerinde çöpler yüksek
sıcaklıkta yakılarak, atık hacmi azaltılır ve aynı zamanda elektrik enerjisi
üretilir.

 Kompostlama: Yemek artıkları, bahçe atıkları gibi organik çöplerin

mikroorganizmalar tarafından giderilmesi ile humus benzeri maddelerin
oluşturulmasıdır.
 Bu Atıkları Ne Yapacağız?
Katı atık miktarının yıllar geçtikçe artması yüzünden
oluşan katı atık miktarının bu yöntemlerle azaltılması
zorlaşmaktadır.

Bu nedenle, tüm dünyada katı atık miktarının azaltılması

için üç ilke uygulanmaya başlamıştır.

Bu üç ilke; azaltma, yeniden kullanım ve geri kazanımdır.

 Atık Yönetimi
 Azaltma: Ürünlerin tasarımı, üretimi ve kullanımı sırasında
uygulanan yöntemlerin değiştirilerek daha az atılacak madde
oluşturulmasıdır.

 Yeniden kullanım: Atılması düşünülen, artık işe yaramayan eşyaların

başka bir amaçla tekrar kullanmasıdır.

 Geri dönüşüm: Kâğıt, cam, plastik ve metal gibi maddelerin diğer

maddeler ile birlikte atılmadan ayıklanması ve bunların yeni bir ürün
gibi tekrar kullanılmasıdır.
 Atık Yönetimi
Azaltma

 Bir şeyi daha az kullanmak ve küçültmek daha az çöp

oluşmasını sağlar.
 Üretim aşamasında daha az atık üreten yöntemler
kullanılır.
 “Kaynakta azaltma” daha az atık oluşturacak eşyalar
alınarak
sağlanabilir.
 Atık Yönetimi
Azaltma

 Atıkları azaltarak çevre için yapabileceklerimiz:

 Günlük faaliyetlerimiz sırasında oluşan çöplerin miktarını ve

çevreye zararlı etkilerini azaltmalıyız.
 Daha uzun ömürlü ve dayanıklı eşyaları satın almalıyız.
 Bir şey satın alırken paketinin üzerinde “zehirli madde içermez”
yazmasına dikkat etmeliyiz.
 Eski bir eşyamızı atmak yerine başka bir amaçla tekrar kullanmaya
çalışmalıyız.
 Kullan - at piller yerine yeniden doldurulabilir pilleri kullanmalıyız.
 Atık Yönetimi
Azaltma

 Atıkları azaltarak çevre için yapabileceklerimiz:

 Ödev ya da resim yaparken kâğıdın her iki sayfasını da

kullanmalıyız. Eğer kâğıdın sadece bir sayfasını kullanmamız
gerekiyorsa kâğıdı daha sonra kullanmak için “tekrar kullanım”
kutusuna koymalıyız.
 Eski kıyafetlerimizi atmak yerine başkalarına vermeliyiz.
 Kütüphane olanaklarını kullanmalıyız. Herkesin kendine kitap ve
dergi alması yerine birçok kişinin aynı kitabı ya da dergiyi
okuması ile kağıt tasarrufu sağlayabiliriz.
 Atık Yönetimi
Azaltma

 Atıkları azaltarak çevre için yapabileceklerimiz:

 Küçük bir şey aldığımızda tezgâhtardan poşet istememeliyiz.

Eğer aldıklarımız çok fazla ise geri dönüşümlü poşet kullanmayı
tercih etmeliyiz.
 Kullanmadığımızda lambayı, televizyonu ve bilgisayarı kapatarak
enerji tasarrufu sağlamalıyız.
 İnsan sağlığına zararlı kimyasal maddeler içeren temizlik
ürünleri yerine doğal bileşenlerden oluşmuş ve çevreye zararlı
olmayan ürünleri tercih etmeliyiz.
 Atık Yönetimi
Yeniden Kullanım

 Artık kullanılmayan eşyaları atmak yerine başka

bir faydalı amaçla kullanmaya tekrar kullanım
denir.
 Tekrar kullanımda, eşyalar tekrar kullanılmadan
önce bir işlem görmediği için tekrar kullanım
geri kazanımdan daha iyi bir yöntemdir.
 Atık Yönetimi
Yeniden Kullanım

 Eşyalarımız kırıldığında yenisini almak yerine eskilerini

tamir ettirip tekrar kullanmalıyız.
 Kullanmadığımız eşyalarımızı çöpe atmak yerine
başkalarına vererek veya satarak tekrar kullanımını
sağlayabiliriz.
 Çay ve kahve içerken plastik bardaklar yerine tekrar
kullanabileceğimiz bardakları tercih etmeliyiz. Böylece
her seferinde bir plastik bardak harcamak yerine kendi
bardağımızı tekrar tekrar kullanabiliriz.
 Atık Yönetimi
Yeniden Kullanım
 Kağıt peçete ve havlu yerine bez peçete ve
havlu kullanmalıyız.
 Su şişelerini atmak yerine tekrar doldurmalıyız.
 Eski dergileri ve gazeteleri çöpe atmak yerine
bunları toplayan kişilere vermeliyiz.
 Her türlü boş kutuyu kullanışlı hale getirerek
tekrar kullanmalıyız.
 Atık Yönetimi
Geri Kazanım
Cam, metal, plastik ve kâğıt/karton
gibi değerlendirilebilir atıkların ayrı
ayrı toplanarak belirli işlemlerden
geçirilip yeniden kullanılacak hale
getirilmelerine geri-kazanım denir.
 Atık Yönetimi
GERİ KAZANIM

Geri Kazanım Konusunda Bunları Biliyor musunuz?

 Geri kazanımla, doğal kaynaklarımız korunur, enerji tasarrufu sağlanır,
ekonomiye katkı sağlanır, çöplüğe giden atık miktarı azalır ve geleceğe
yatırım yapılır.
 Türkiye’de atıkların geri kazanımı konusunda uzun yıllardır süren çalışmalar
vardır. Cam, kâğıt, karton, plastik ve metal gibi atıklar özellikle çöp dökme
sahalarından ve sokak toplayıcıları kanalıyla sokaklardan toplanmakta ve
ham madde kaynağı olarak çeşitli sektörlerde kullanılmaktadır.
 Türkiye’de çöp miktarının yaklaşık % 15-20 ’sini geri kazanılabilir nitelikli
atıklar oluşturmaktadır.
 Atık Yönetimi
GERİ KAZANIM

Geri Kazanım Konusunda Bunları Biliyor musunuz?

 Bir ton kullanılmış kâğıt, geri kazanıldığında 16 adet çam ağacının, bir ton
kullanılmış gazete kâğıdı kullanıldığında ise 8 adet çam ağacının kesilmesi
önlenmiş olacaktır.
 Geri dönen her bir ton cam için yaklaşık 100 litre petrol tasarruf edilmiş
olacaktır.
 Bir cam şişe doğada 4000 yıl, plastik 1000 yıl, bira kutusu 10-100 yıl, sigara
filtresi 2 yıl süre ile kalmaktadır.
 Piller % 99, kâğıt atıklar % 50 ve bahçe atıkları % 62 oranında geri
kazanılabilir maddelerdir.
 Atık Yönetimi
GERİ KAZANIM
 
 Geri dönüştürülebilir atıklar çöpe karıştıklarında kirlenirler. Bu
nedenle yeni ürün elde edilemez; ya da, elde edilecek yeni ürünün
kalitesi düşük olur.
 Geri kazanılabilir atıklarının ayrı toplanarak geri kazandırılması, bütün
gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, ülkemizde de yasal bir zorunluluktur.
 Geri kazanılabilir maddelerin belirlenebilmesi için bu maddelerin
üzerine bazı semboller ve kodlar yazılmaktadır. Bu kodlar tüm ülkeler
tarafından bilinmekte ve bir şey çöpe atılırken bu sembollere dikkat
edilmektedir.
 Atık Yönetimi
GERİ KAZANIM
 
 Evinizdeki tekrar kullanılamayan birçok şey geri kazanılarak başka yeni bir
eşya olarak kullanılabilir.
 Geri kazanılmış bir ürün ile hayal bile edemeyeceğimiz birçok yeni ürün elde
edilebilir.
 Örneğin, Geri kazanılmış soda şişelerinden T-shirtler, taraklar ve milyonlarca
diğer plastik eşya yapılabilir. Hatta yeni bilgisayarınızın kutusu bile geri
kazanılmış plastikten yapılmış olabilir.
 Geri kazanımı uygulamak hiç zor bir iş değildir.
 Geri kazanılabilir malzemeleri diğer çöplerle birlikte atmayıp geri kazanım
merkezlerine göndermemiz bile yeterli olabilir.
 ATIK YÖNETİMİ
GERİ KAZANIM
 
 Yeni aldığımız bir eşyanın geri kazanılmış olduğunu anlamamız için
üzerinde aşağıdaki işaretin olması gerekir. Eğer bir eşya bu işareti
taşıyorsa, o eşya geri kazanılmış bir atıktan üretilmiş demektir.
 Atık Yönetimi
GERİ KAZANIM
 

Evimizde her gün kullandığımız geri kazanılabilir malzemelerin bazıları:

  Gazeteler
Piller
Alüminyum kutular Yağlar
İnşaat malzemeleri Boyalar
Kartonlar Plastik poşetler
Kimyasallar Plastik şişeler
Elektronik ekipmanlar Çelik kutular
Camlar (şişeler ve kavanozlar) Lastikler
Dergiler Beyaz eşyalar
Metaller Ahşap malzemeler
  Yazı ve fotokopi kağıtları
Bahçe atıkları
 
 Atık Yönetimi
GERİ KAZANIM

 Geri Kazanımın Aşamaları :

 Değerlendirilebilir atıkların (Cam, metal, plastik ve kağıt/karton) diğer
atıklar ile karıştırılmadan temiz bir şekilde ayrı olarak biriktirilmelidir.
 Ayrı olarak biriktirilen bu atıklar, çöple karışmadan temiz bir şekilde
belediyeler tarafından uygun araçlar kullanılarak ayrı toplanır.
 Kaynağında ayrı toplanan bu atıklar ayırma tesislerinde cinslerine göre
(cam, metal, plastik, kağıt/karton olarak) sınıflandırılır.
 Sınıflandırılan atıklar tekrar işlenmek ve değerlendirilmek üzere geri
kazanım işletmelerine sevk edilir.
 Atık Yönetimi
GERİ KAZANIM

 Geri dönüştürülmek üzere kategorilere ayrılmış atıklar:

1-Şişe, 8-Polistiren
2-Zayıf plastik, 9-Cam,
3-Güçlü plastik, 10-Pil,
4-Karton, 11-Metal,
5-Çeşitli, 12-Organik,
6-Konserve, 13-Tetrapak,
7-Kâğıt, 14-Fabrik,
 ATIK YÖNETİMİ
GERİ KAZANIM

 Geri kazanımı yaygınlaştırmak için biz ne yapabiliriz?

 Herhangi bir ürünü alırken geri kazanıma uygun olmasına dikkat edelim.
 Kâğıtlarımızı, defterlerimizi tutumlu kullanıp kullanılmış kâğıtları geri kazanalım.
 Tükettiğimiz kâğıtları çöpe atmak yerine toplayıp geri kazanım merkezine
götürerek çevre kirliliğini önleyebiliriz.
 Bir kere kullanıp atacağımız poşetler yerine, sürekli kullanabileceğimiz bez
torba, sepet ve fileleri tercih edelim.
 Plastikler doğada parçalanma süresi en uzun olan madde olduğu için yok edilmesi
güçtür. Bu nedenle bu maddelerin mümkün olduğunca ayrı biriktirilip geri
kazanılmaları sağlanmalıdır.
 GERİ KAZANIM
NASIL GERÇEKLEŞİR?
Bir Geri Kazanım Projesi
Çöpleri türlerine göre ayrı
ayrı toplarsak, onları geri
kazanabiliriz.

Biz çok mutluyuz.

Yeni bir ürüne
dönüşmek için
toplanıyoruz.
 Bir Geri Kazanım Projesi
Biz geri kazanım
merkezine
gidiyoruz. Sana
yeni bir ürün olarak
geri geleceğiz.

Toplanan atıklar geri

kazanılır ve bize yeni ürün
olarak geri gelir.
 Bir Geri Kazanım Projesi

Çöplerinizi
şişe, kutu ve
kağıt olarak
Geri kazanılabilir ayrı toplarsak
atıklarınızı geri kazanım geri kazanımı
kutusuna atarsanız, bu başlatırsınız.

atıklar işleme sokulmak

için alınır.
 Bir Geri Kazanım Projesi

Gazeteler de geri Geri kazanım

kazanılabilir.
Merkezi
Bu yüzden eski
gazetelerimizi geri
kazanacak şekilde
hareket etmeliyiz.
 Bir Geri Kazanım Projesi

Topladığın çöpler geri

Ayrı ayrı topladığımız kazanım merkezine
götürülüyor.
bütün geri kazanılabilir
maddeler toplanıp geri
kazanım merkezine
götürülür.
 Bir Geri Kazanım Projesi
Çöpleri ayırıp
kutularda
topluyoruz.
k
sti
Pla

Geri kazanım merkezinde

geri kazanılabilir
maddeler türlerine göre
ayrılıp, işlemlerden
geçirmek için büyük Me
tal

kutularda toplanır.
kar
ton
um
miny
Al ü

Cam
 Bir Geri Kazanım Projesi
Ayrılıp kutulara
doldurulan geri
kazanılabilir atıklar
ezilme, sıkıştırma gibi
işlemlerden geçirilir. Bu
işlemlerden sonra atıklar Kutulardaki
atıklar ezilip,
fabrikalara gönderilip sıkıştırılıyor.
yeni maddeye
dönüştürülmeye Pla
sti
k

hazırdırlar. Cam
 Bir Geri Kazanım Projesi
Fabrikalarda atıklar
hammaddeye dönüştürülür.
Ayrılan geri kazanılabilen Pl
maddeler ilgili fabrikaya
as
tik Plastik
Fabrikası

götürüldüğünde yeni
ürünler yapılır.

Halı
Fabrikası Bu hammaddelerden yeni
eşyalar üretilir.
 Bir Geri Kazanım Projesi

Yenilenmiş
kağıt

Örneğin, eski gazeteler

yeni gazete üretmek için
kullanılır.

Gazeteci
 Bir Geri Kazanım Projesi

anılmış
Geri kaz
esinden
s od a şiş
ştir.
Geri kazanıma yardımcı üretilmi

olmamızın diğer bir yolu

da geri kazanılabilir
maddeleri satın almaktır.
TEŞEKKÜR EDERİM