Speklatif Realizm ve Transendental Materyalizm

Kant-Hegel-Deleuze-Zizek Drtgeni inden karak Doann Sonsuzluunun kin Olduu Aknsal Bir Anla D!n"as #aratan $ransendental %ater"aliz &in 'l! s!z 'znesi S()elling Cengiz Erdem 2011
Evrenin merkezinin dnya olmaktan ziyade gne olduunu iddia eden Kopernik Devriminin ve akln snrlar olduunu, yani bilebileceklerimizin sonsuz olmadn ne sren Kantn nclnde ger ekleen !ydnlanma "areketinin gzleri kr etmesi kuvvetle mu"temel bir aydnla kavumakla ne denli derin bir balant i erisinde olduunu artk "epimiz biliyoruz# !klcln kla ilgisi Kopernik ve Kanttan beridir srmekte$ %atta kimilerinin, rasyonalizmin ve bilimin yla kr olduu belirtmeye bile gerek brakmayacak derecede bariz gelinen noktada# &elli ki k ve aydnlanma arasndaki iliki krlkle "akikat arasndaki ilikiye paralel bir seyir izlemektedir ezelden beridir# Dnyay deitirebilmek i in ncelikle onu anlamak gerektii ise o kadar aik'r ki, bunu i(ade etmek ayp ka acak, "atta okuyucunun idrak kabiliyetine "akaret tel'kki edilecek neredeyse# )nesiz bir dnyada insan da olamayacandan dnyann insandan bamsz kendinde*ey olarak nasl bir yer olabileceini ta"ayyl edebilmek i in gnein snecei ynnde bilimsel verilere dayanan bir speklasyonlar serisi oluturmaksa ziyadesiyle elzemdir# +ira insansz bir dnya ta"ayyl edebilirsek, insan merkezli dnceyi aar ve dnyay gne sistemine "apsolmuluktan kurtarmak suretiyle ait olduu yere, yani evrenin sonsuzluuna kavuturabiliriz# ,nsansz bir dnyay ta"ayyl edebilmek i in bir lmsz gibi dnebilmek gerektiini ise bilmiyoruz szlerimize eklemeye gerek var m, ama gene de

ekliyoruz ite, belki vardr diye### %emen belirtelim, lmllere, yani dirilere "as bir zellik olan dnme kapasitesi, yaratt snrsz dzey sayesinde * ki bunu sonlu bir varlk olan insann sonsuzluu dnp matematiksel olarak a klayabilmesinden anlyoruz * dncenin sonsuzluu "'li"azrda kendi i inde barndryor olduunu gsterir# Dncenin znesi olmaktan ziyade ta kendisi olan insan ise bu anlamda lmszl bnyesinde barndryor demektir# &uradaki nemli nokta sz konusu lmszln (iziksel lmszlk olmaktan ziyade meta(iziksel lmszlk olduudur# -ani epistemolo.ik balamndan tamamen koparlm salt ontolo.ik bir dzlemde zu"ur eden dnce olay# &ir olay olarak dncenin zu"ru i in gereken yzey elbette ki maddi olacaktr# /'kin aklda tutulmaldr ki bu maddi yzey !ristotelesin izdii snrlar i ine "apsolmu (izik anlayn aan bir maddi dzeydir# 0eta(iziksel dzlemin maddenin uzants olduunu ortaya koyan aknsal materyalizm ite bu tarz bir dncenin rndr# 1zellikle 2c"elling tara(ndan gelitirilen bu (else(i yaklam, 3ic"tenin Kant radikalletirmek suretiyle idealizmin doruuna kmasna bir tepki olarak maddenin yeniden n plana karlmasn i erir# 0aksad yeni bir doa (else(esi gelitirmek olan 2c"ellinge gre maddenin madde* tesi etkileri vardr ve yaratlan sz konusu madde*tesi etkiler maddeyi at gibi, madde de onlar aar# &irbirine ayn anda "em i kin "em de akn olan iki (arkl varlk boyutundan, da"a dorusu varln iki (arkl dzleminden sz ediyoruz demek ki burada# &unlardan biri be duyumuzun duyumu da"ilinde olan grnen4(enomenal5 dzey, dieri ise be duyumuzla ulaamayacamz ama zi"nimizle alglayabileceimiz4numenal5 dzeydir# 1nceleri 2peklati( 6ealizm, sonralar 2peklati( 0ateryalizm, en son olarak da 7ransendental 0ateryalizm adlaryla anageldiimiz bu teorinin amac, zne ve nesnenin dier adlar olan (enomenal ve numenal dzeyler arasndaki ilikiyi ballamclktan kopararak, sz konusu ikiliin stesinden gelmek yerine onu bir ger ek olarak kabul edip bu iki dzey arasnda nasl da"a salkl ve retken bir iliki kurulabileceini

kuramsallatrmaktr# %epimizin takdir edecei zere doadaki deiimler ka nlmaz olarak siyasi arenada da kkl deiimlere sebep olabilmektedir# &elli ki aknsal materyalizm veya naturalizm4transcendental materialism or naturalism5 son derece yerinde bir (else(i yaklamdr# %er ne kadar idealist olmasa da !lman ,dealizminin ileri gelenlerinden kabul edilen 2c"ellingin nclk ettii bu yaklama gre (ikirlere veya idealara ra"imlik eden doann kendisidir# &az okuyucularmz bunun son derece bariz olduunu, zira dncelerin beyin denen organ tara(ndan retildiini, insan bir bitki olarak dnecek olursak beynin de bu bitkinin i ei veya meyvesi olduunu dile getirebilirler# 2z konusu okuyucularmzn bu dncesi elbette ki son derece yerinde bir tespittir# !ncak i bununla kalmyor ne yazk ki# 2c"ellingin (else(esini yeniden yorumlayarak gnmze uyarlayan 8ain %amilton )ranta gre 2c"ellingin nemi Kantn aknsal idealizminin ne srd 9idealar ger ei4maddeyi5 belirler: anlayna ters den bir bi imde 9ger ek4madde5 idealar belirler: anlayn benimsemi olmasndan kaynaklanr# %egelin Tinin Fenomenolojisi adl kitabnda "er eyin zaman i erisinde kendisinden (arkllap tekisine dntn, da"a dorusu "er eyin, tekisini kendi i inde "'li"azrda barndrdn ve olu srecinde i teki tekinin dsallatrlarak znenin kendisi "aline gelmesinin ka nlmaz olduunu sk sk tekrarladn aklda tutarsak, kendi i inde kendinden da"a kendi olan bir boluk olarak znenin kendini i(ade edebilecek ve kendinden (arkn dile getirebilecek bir speklasyon bi imini "ayata ge irebilmek i in ka nlmaz olarak Kant ile %egel arasnda, )illes Deleuzen deyimiyle bir ayrc*sentez4dis.unctive*synt"esis5 ilemi ger ekletirmek zorunda olduunu syleyebiliriz# +ira bir nesnenin kendini bir zne olarak tasvir edebilmesi ancak Kantn dnmsel yarg ve %egelin speklati( diyalektik strate.ilerinin kendi i lerinde blnp idealist yanlarndan arndrldktan sonra materyalist yanlarnn aknsalln i kin

olduu ger ek i speklasyonlar ats altnda yeniden birletirilmesiyle mmkn klnabilir# ;itekim ne aknsal idealizmi, ne de speklati( idealizmi tasvip eden +izekin 2c"ellingi /acan ve %egel zerinden okumasyla ortaya kan transendental materyalizmi, Kantn ve %egelin idealizmlerinden radikal bir kopu ger ekletirerek kendinde* <eyin akn olmayan bir dar ve i kin olmayan bir i eride konumlanm olduunu ortaya koymaktadr# Diyalektik 0ateryalizmin "er eyin srekli tekisine dnmesinden ibaret ksr*dngsn krp geride braklan konuma sz konusu konumu aacak ekilde mda"ale etmek gerektiini ortaya koyan bir duru olarak 7ransendental 0ateryalizm, akln doa tara(ndan oluturulduunu, (akat ayn akln da doay oluturduunu dile getirir# Kleinn terimleriyle i(ade edecek olursak 7ransendental 0ateryalizm bir nevi pro.eksiyon*intro.eksiyon 4da yanstma = i e yanstma5 mekanizmas i erisinde nasl bir "ayat yaayacamz bizi aan g lerin belirlediini kabul edip, sz konusu bilin d g lerin 4doa, evren5 son derece olumsal 4rastlantsal, contingent5 "areket ettiini aklda tutarak tm varl mevcut insan yapsna indirgemeyip, nce ger ekten insan olmann, sonra da eer gerekli grlrse insan bile amann mmkn olduunu ve yrrle konulabileceini ne srer# %er ne kadar kendinde*ey olarak lmszlk dncesini "ayata ge irebilmek sinir ve damar sisteminin bozguna uratlmasn gerektirir gibi gzkse de iin asl "i de yle deildir# 3'ni bir bedende4(enomenal5, ('ni olmayan bir dnceyi4numenal5 barndrabilecek kudrete erimek olarak da nitelendirebileceimiz bu 9olu modu: zellikle >?# -zyl sonu ve >@# -zyl banda +izek ve &adiou gibi dnrlerin de ka(asn kurcalamtr# Yzyl (The Century) adl kitabnda &adiou yirminci yzyln sadece bir kymlar ve (el'ketler yzyl olarak anlagelmesine kar karak, sz konusu yzyln ayn zamanda bir yaratlar ve yeni yaklamlar yzyl olarak da okunmas, okunabilmesi gerektiinin altn izerek, &rec"t, &reton, &eckett, Aessoa, 0allarmB gibi pek ok byk

sanat , yazar ve dnrn, 9)er ek tutkusu: diye nitelendirdii bir tutkuya sa"ip olduunu ne srer# CacDues /acann %ay'li*2embolik*)er ek lemindeki )er ek kavramn, yani bilin dn kasteden &adiouya gre )er ek tutkusu, /acann da altn izdii zere, bir nevi ulalmazn peinde koma eiliminin "em sebebi, "em de sonucudur# deolojinin Yce Nesnesi adl ilk kitabnda /acann )er ek kavramyla Kantn kendinde*<ey kavram arasndaki (arkn altn u szlerle izer +izekE )er ek kaydedilemez, ama biz bu imk'nszln kendisini kaydedebiliriz, yerini tespit edebilirizE &ir dizi baarszla neden olan trvmatik bir yerdir bu# /acann btn sylemek istedii, )er ekin, kaydedilmesine dair bu imk'nszlktan baka bir ey olmddrE )er ek, simgesel dzenin tesinde, onun ulaamad bir sert ekirdek, bir tr Kant 9kendinde*<ey: olarak varolan akn, poziti( bir kendilik deildir = )er ek kendi i inde "i bir ey deildir, simgesel yapdaki, merkezi bir imk'nszla iaret eden bir boluktan ibarettir# 1zneyi 9)er ekin bir cevab: olarak tanmlayan esrarl /acanc cmle ite bu anlamda anlalmaldrE 1znenin bo yerini, simgeselletirmesinin baarszl sayesinde kaydedebilir, kuatabiliriz, nk zne kendi simgesel temsilinin baarsz olduu noktadan baka bir ey deildir#F@G &u alntdan da anlalaca zere )er ek, sembolik4simgesel5 dzeni aan poziti( bir ey olmaktan ziyade, sembolik dzene i kin bir "i tir# 2embolik dzende temsil edilmesi nammkn olduu i inse kayda ge irilmesi imk'nsz bir boluktan ibarettir# %atrlanaca zere Kantn kendinde*<eyi ise (enomenal dzlemi aan numenal boyutta konumlanm, bilinemez (akat dnlebilir olan poziti( bir olguydu# Konuya a klk getirmek i in Huentin 0eillassouInun speklati( materyalizm4speklati( maddecilik5 dedii, !drian

Co"nstonun ise transendental materyalizm4aknsal maddecilik5 eklinde adlandrd ve ru" ile beden arasndaki ilikiyi mercekleri deitirdikten sonra mercek altna alan bu (else(i dn usJlnden ba"sedeceiz imdi# 2on yllarda ne kan Huentin 0eillassouInun speklati( materyalizminin temel iddias olan kendinde*<eyin insan dncesinden bamsz olarak bilinebilecei iddiasyla +izekin aknsal materyalizmi arasndaki en temel (ark znenin konumuna ve ilevine ilikindir#F>G ;itekim +izek, The Speculative Turn Continental !aterialism and "ealism adl kitapta yaymlanmak zere kendisiyle yaplan bir rporta.da speklati( realizmin en byk eksikliinin bir zne teorisinden yoksun olmas olduunu a k a i(ade etmitir#FKG %egel zerine yazd, #s it Still $ossi%le to %e a &e'elian Today( adl makalesinde ise +izek kendi aknsal materyalizmiyle Huentin 0eillassouInun speklati( materyalizmi arasndaki (arka 0eillassouInun ayn kitapta yer alan $otentiality and )irtuality adl makalesine at(ta bulunarak vurgu yapar# +izeke gre 0eillassouI zneyi /acann negati( )er ekiyle zdeletirmek yerine Kantn poziti( kendinde*<eyiyle zdeletirdii i in, savunduu aknsallk kart i kin materyalizme ters der# &u balamda denebilir ki +izekin durduu yerden baklnca 0eillassouInun tutarszl ballamclkla4correlationism5 it"am ettii Kantn izdii er eve i erisinde kalmasndan veLyani insandan bamsz nesnel ger eklie 4kendinde*<ey5 ulamak isterken ka nlmaz olarak aknsal zneye gereksinim duymasndan kaynaklanr# Mysa +izeke gre bize gereken ne aknsal bir zne teorisi, ne de zneyi nesnel ger eklie indirgeyen bir nesne teorisidir#FNG &ize gereken aknsalln i kin olduu materyalist bir (else(e anlay gelitirmek yolunda %egeli 2c"ellingle birlikte yeniden okumak ve unu aklda tutmaktrE )er ek, kar kutuplarn dolaysz akma noktas olarak tanmlanrE %er kutup dolayszca kartna ge erO "er biri kendi i inde zaten kendi kartdr# &unun tek (else(i muadili %egelci diyalektiktirE %egelin 0antknn en

banda Parlk ve %i lik birbirlerini tamamlamaz# %egelin sylemek istedii, bunlarn "er birinin kimliini tekinden (ark sayesinde kazand da deildir# 2ylemek istedii udurE Parlk kendi bana, onu 9olduu gibi:, sa( soyutlanml ve belirlenmemilii i inde, baka bir zglletirmeye gerek duymadan kavramaya altmzda, kendisinin %i lik olduunu gsterir#FQG %i liin Parla, Parlnsa %i lie i kin olduunu ortaya koyan bu szler numenal dzleme ait aknsal bir olgu olan kendinde*<eyin bilinebilmesinin 9dncenin sa( i kinlii ile dorudan doruya rtmesi:ni gerektirdiine vurgu yapar# Dnce dolaymyla kendinde*<eyin bilgisine ulamaksa ancak bir karma ilemiyle mmkn klnabilir# &ir soyutlama yaparak, nesnelliin bizim znelliimize bal olduklar varsaylan btn tikel, somut belirlenimlerini kartarak = btn tikel, belirli i eriklerin bu ekilde soyutlanmasndan sonra geriye kalan ey tam da sa(, bo bir Dnce bi imidir#FRG !z nce szn ettiimiz ve Kantn (else(esinde vcut bulan, insan dnyadan, dnyay ise insandan bamsz dnememe durumuna 0eillassouInun verdii ad ballamclkdr4correlationism5# &allamclk Kantta en zay( "alindeyken, 3ic"tede g lenir ve idealizmin doruklarna kadar kar# Kant kendinde*eylerden oluan numenal dzeyi dnlebilir ama bilinemez bir ey olarak tanmlarken, 3ic"te numenal dzey diye bir eyin olamayacan, zira numenal dzeyi konumlayan znenenin kendisinin (enomenal bir varlk olarak sadece (enomenler4grngler dnyas5 dzeyinde dnebileceini ileri srer# Dolaysyla Kanttan (arkl olarak 3ic"te a k a ortaya koyar ki kendinde*eylerin dnyas olarak numenal dzey bilinemez olmakla kalmaz, dnlemez de# Snk 3ic"teye gre kendinde*eyin onu dnen znenin (ikrinden bamsz olarak dnlmesi imk'nszdr# FTG

&allamcln doruk noktasnn !lman ,dealizminin de doruk noktas olmas ise "i de artc deildir# &ilindii gibi 3ic"teden sonra 2c"ellingle birlikte !lman ,dealizmi ksa sreli bir doaya ve maddeye dn yaam, (akat ne var ki %egelle birlikte tekrar kavramlar ve idealar dnyasna ynelerek diyalektik materyalizmin determinizmi gerei 0utlak ,dealizm ve 0utlak 0ateryalizm arasnda gidip gelmeye "apsolmutu ;ietzsc"e +erdt4+arat"ustra5 yaratncaya kadar# ;ietzsc"eyle birlikte sarslan %egelci diyalektik materyalizm i ine dt ve kendisiyle birlikte materyalizmi de srkledii girdaptan ancak /acan, Deleuze, &adiou ve +izek sayesinde kabilecekti# &u drt dnrn ortak noktas ise dncenin kaynanda maddeyi gryor olmalaryd# -ani "akikat dncelerin, (ikirlerin ve idealarn dnyaya "kmetmesi olmaktan ziyade, maddenin, doann, adlandrlamayann, "i liin ta kendisinin dnceleri douran etkenler olduuydu# 3akat zellikle +izekin %egel ve /acan destekli aknsal materyalizmine baktmz zaman grrz ki asl mesele maddenin dnceyi dourduunu kavramak meselesi deil, maddeden doan dncenin de maddeyi deitirebilecek gce ve kudrete sa"ip olduunu kavramak meslesidir# +ira ancak bylelikle diyalektik materyalizmin lm ve yaam, akn ve i kin, sonlu ve sonsuz arasndaki rolleri deitirmekten ibaret ksr dngs krlarak aknsal materyalizme4transcendental materialsim5 ynelmek suretiyle ru" ve beden, insan ve dnya, numenal ve (enomenal, dnce ve varlk, madde ve dnce, insanlk ve insanlkd, lm ve yaam, lmllk ve lmszlk arasndaki ilikiye yeni bir boyut kazandrlabilir# Dnyay deitirmek i in ncelikle onun ne olduunu ve nasl altn anlamamz, sonra da bu anlay er evesinde dnyay insana "apsetmeksizin deitirmeye ynelik eylemlere girimemiz "em mmkndr, "em de gerekli# Ksaca zne ve nesne olarak da anabileceimiz tm bu ikili ztlamalar doann yaps gerei vardr# Aek ok dnr bu ikili ztlamalarn stesinden gelip, zne ve nesnenin birlik ve btnln vurgulamaya alm, veL(akat bu giriimlerinde baarsz olup skJtu "ay'le uramlardr#

Parln bu iki boyutunun asla ayrlmaz bir btn olarak grlmemesi gerektiini, bil'kis bu ikiliin mu"a(aza edilmesi gereken bir ikilik olduunu syleyen 6ay &rassier ite tam da bu noktada transendental materyalizmin ni"ilist yz olarak kyor karmza# +izekin &adioudan (eyz alarak yaamn merkezine sonsuzluu bir bo kme olarak yerletiren /acan ve %egel destekli transendental materyalizminden (arkl olarak &rassier, Deleuze ve )uattariden (eyz alarak, zellikle non*p"ilosop"y kavramn yaratan /aruellein de etkisi altnda, yaamn merkezinde yaam aan bir ey olarak bulunan kendinde*eyin lmszlk deil, lmn ta kendisi olduunu syler# &u iki (arkl yaklamn ortak noktas ise lmllkle lmszln birbirini dlayan durumlar olduu varsaymndan "areket etmeleridir# Mysa biz biliyoruz ki insan denen ma"lJk lml olduu i in lmsz ve lmsz olduu i in de lml olan bir varlktr# Pe ite budur insan ayn anda "em tra.ik "em de komik klan elikinin nedeni de, sonucu da$ 9Mlmak, ya da olmamak, ite btn mesele bu,: dedirtmiti 2"akespeare %amlete zamanndaO bir bildii vard elbet# 1lm sz konusu olduunda insann bildii tek ey "i bir ey bilmedii ger ei olarak kyordu karmza# !lmas gereken bir varlk olarak lml insan kendisini neden ve nasl amas gerektiini kavradnda "akiki zgrlemeye doru ilk adm da atlmtr olur# &u noktada aklda tutulmas gereken "usus mutlak zgrlemenin ancak zgrlk kelimesi anlamn yitirdiinde, yani zgrlemeye gerek kalmadnda ger ekleebileceidir# Demek ki yaplmas gereken aslnda ezelden beridir ta"akkm altnda yaadmz 9gne merkezli evren: (ikrinden kurtulmaktr# )nei merkeze almayan bir evren doal olarak bildiimiz "'liyle insan da merkeze almayan bir evren olacaktr# &ylelikle kendisinin merkezde olmad gnesiz bir dnyada insan kendinden bamsz bir varolu dnebilecek, kendinden bamsz bir dnya ta"ayyl edebilecektir# %ayal gc ve akln yaratc senteziyle ortaya yeni anlam dnyalarnn kmas ise "em gerekli, "em de

zaten ka nlmazdr# &u noktada ka nlmaz szcn kullanrken sakn ola determinist bir yaklam benimsediimiz sanlmasn, byle bir ga(lete dlmesin# +ira bilakis bizim maksadmz determinizme ve idealizme kar materyalist ve aknsal bir varolu tarzn dnmsel olarak "ayata ge irmektir# %atrlanaca zere &adiou (else(enin drt koulunu ak, bilim, sanat ve siyaset olarak belirlemiti )arl* ve +lay adl kitabnda# &adiouya gre "akikat ancak mevcut durumdan, dzenden, rutinden radikal bir kopu neticesinde zu"ur edebilirdi# &ireyin zne olabilmesi i in ite bu radikal kopua sebep olan olaya sadakat gstermesi ve /acann szleriyle i(ade edecek olursak 9arzusundan dn vermemesi: gerekirdi# 2embolik ger ekliin dayatmalarna karn aklarnn "akikatine sadk kalmay se ecek iki zneyi birbirinden (arkl iki da yanstma = i e yanstma mekanizmasna benzetebiliriz# , ine doduklar toplumun yapsal olarak k k birer modeli olduunu iddia edecek kadar ileri gitmeye cret ve teebbs etmekten ka nmayacamz bu iki mekanizmann etkileiminden, ortaya mevcut toplumsal yapdan (arkl yapsal zellikler sergileyen yeni bir da yanstma = i e yanstma mekanizmas kmasnn ise kuvvetle mu"temel olduunu szlerimize ekleyebiliriz# ;e var ki bu noktada aklda tutmakta (ayda grdmz nemli bir olguya da temas etmenin zaruri olduunu dndmzden unlar da a((nza snarak kaleme almay uygun bulduumuzu i(ade etmeden ge emeyeceizE ,ki kmenin ara kesiti olarak zu"ur eden sz konusu yeni mekanizma kendi i inde da yanstma ve i e yanstma komponentleri olarak ikiye blnm olacandan, adna ak 4love5 demeyi alkanlk "aline getirdiimiz duygu durumunun "er iki zneyi de tekillie indirgeyip birletiren akn 4transendental5 bir birlikten ziyade, "er iki znenin de birbirine i kin 4immanent5 olduu bir ikilik durumu eklinde zu"ur ettiini dile getirebiliriz# /'kin ite tm bunlar ne srebilmek i in ncelikle 6omantik ak kavramnn 9biz bir btnz: anlayna ters den bir bi imde &adiounun ak kavramnn 9ikimiz de kendi i inde

blnm etmeliyiz#

birer

"i iz:

anlayn

benimsediini

teslim

!k4Mlay5 anlay &adiounun ak4olay5 anlayyla ite bu noktada rten Deleuzen 9"er ak kendi sonuna doru ilerler, "er bilin kendi lmn ister,: szne ters den bir bi imde 0arcel Aroustun S,ann in -ove adl yaptnda ka"ramanmz Mdette adl bir kadna lgnca aktr, (akat Mdette artk onu sevmemektedir# Saresizlik ve aclar i inde, ac ekmekten kurtulmann tek yolunun artk Mdettei sevmemeyi baarmaktan ge tiini dnr nceleri# !ma ksa bir sre sonra idrak edecektir ki aslnda istedii Mdettee olan akn srdrmeye devam etmesine ramen ac ekmiyor olmaktr, zira ak olmaktan duyduu4duyaca5 "az buna baldr# Eer ak biterse "ayat da anlamszlaacak ve lmeyi arzulamasa bile pek yaayas da olmayacaktr# -ani bir nevi psiik lme ma"kum olup bu"rana srklenecektir# &uradaki mesele ak acs yaamakta olan reddedilmi znenin psiik lmden sonra psiik yeniden*doumu "ayata ge irip, artk Mdettee ak olmamasna ramen, kendini ak olmak kapasitesini yitirmemi bir zne olarak yeniden yaratp yaratamayaca meselesidir# !nlam dnyasnn koordinatlar alt*st olmu, gere eklikle arasndaki ba yara alm bir insann yeniden anlaml bir "ayata kavumas ve tekrar ak olabilecek yetkinlie erimesi ancak eski benliini geride brakp yeni bir benlikle yeniden domasyla mmkn klnabilir# &izim lmszlkten anladmz ite budur# %er insan lml olduu gibi "er ak da sonludur# /'kin tpk "er insan gibi "er ak da yeniden domaya, (akat bu se(er (arkl bir nesneye ynelmi olarak, muktedirdir# ;eyse o, yani tam da bir kurbandan baka bir ey, bir lm*i in*varlktan baka bir ey ve dolaysyla lml bir varlktan baka bir ey# &ir lmszE ,nsann bana gelebilecek en kt durumlar, o kendini "ayatn karmakark ve zorbaca ak i inde ayr bir yere koyabildii srece, onun byle olduunu, yani lmsz olduunu gsterir# ,nsann "er"angi bir ve "esini

dnmek i in, bu ilkeden yola kmamz gerekir# ,nsan "aklar varsa da, bunlar kesinlikle "ayatn lme kar "aklar ya da se(alete kar "ayatta kalmann "aklar deildir# 1lmszn kendi kendilerine dayanan "aklardr ya da 2onsuzun strap ve lm denen olumsalln zerinde uygulanan "aklardr# 2onu ta "epimizin lecek olmas, geride sadece tozun kalacak olmas, ,nsann, koullarn onu maruz brakabilecei "ayvan*olma ayartsna kar koyabilen biri olarak kendini olumlad anda sa"ip olduu lmszlk kimliini "i bir surette deitirmez#FUG &ir lmsz olabilmek, da"a dorusu "'li"azrda olunubulunan lmszl idrak etmek suretiyle "ayata ge irebilmek i in lmden ka mak zm deildi# &il'kis "ayatta kalp lmll en ince ayrntlarna ve en u noktasna kadar tecrbe etmek suretiyle "'li"azrda i"tiva ettii lmszl yazarak a a karmak gerekiyordu# 1lmsz olabilmek i in nce lmek gerektii gibi bir durum sz konusuydu# ,lk bakta eliik gibi grnen bu paradoksal durum ise insann i indeki lmszlk potansiyelini ger ekletirmesi i in son derece gerekli bir kouldu# 1l bir insann bir da"a asla lemeyecei bariz olduuna gre, bir l (ormunda srdrlen yaamlarn lmszlere ait yaamlar olduu sylenebilirdi# 1lm ka nlmaz bir sondu elbet, (akat bu son sonluluun sonu olabilirdi ancak# 2onluluun sonunun da sonsuzluun balangc olduunu ise bilmiyoruz bu aamadan sonra sylemeye gerek var m#FVG &ir gn "epimiz leceiz, bunu "epimiz biliyoruz# &ilmediimiz ey bu lmn "angi koullar altnda ve ne zaman ger ekleeceidir# 2adece lecek oluumuzu bilmek bile "ayatlarmz "'li"azrda yaamakta olduumuzdan (arkl yaamak i in ge erli ve yeterli bir sebeptir# !ma ne yazk ki pek oumuz yaamlarmz bir gn mutlaka leceimiz ger eini ink'r zerine kurmutur# Eer insanlar bir gn mutlaka leceklerinin idrakiyle yayor olsayd, "'li"azrda bir lmszm gibi srdrrlerdi bence varlklarn# <unu demek istiyorumE <u anda yayor olduumuza gre,

"'li"azrda lmden arnm, yani lmsz varlklarz "epimiz de# +ira zaten lmszln ilk art yayor olmak, yani l olmamaktr# Dier yandan bakldnda grlen ise udurE %enz lmediimiz, yani lmden arnm olmadmz i in "epimiz lml varlklarz# -aam bir lm srecidir ve lmszlk ancak lmllk ortadan kalknca, yani artk lmek nammkn bir "'l alnca mmkn olup olaslklar alanna da"il edilebilir# Dnyay deitirebilmek i inse "ayat ve lm, ikisinin de tesindeki sonsuzluktan nce veL(akat ikisini de aan sonsuzluktan dnebilmek gerekir# 2onluluktan sonra "i bir ey yoktur, bir "i vardr zira# %er yeni ey ite bu "i likten mevcut anlam dnyasnn koordinatlarn bozguna uratacak ekilde, yani bir anlamszlk, bi imsizlik, yokluk (ormunda zu"ur eder# &u kendinde*ey /acann )er ek, Kantn ise ;umenal dedii, zaman ve mek'n aan transendental dzlemin ta kendisiymi gibi grnebilir# Mysa The #ndivisi%le "emainder (./lnmez 0rt*) adn tayan ve 2c"ellingin (else(esini /acanc bak a syla okuyup yeniden yazan kitabnda +izek, /acann )er ekiyle Kantn ;umenalinin ayn eyler olmadn syler# Aeki o zaman nedir bu kendinde*eyW &ilindii gibi Kantn aknsal idealizmini %egelin speklati( idealizminden ayran en nemli (ark, Kantn kendinde*eyi dnebileceimizi (akat bilemeyeceimizi, %egelinse kendinde*eyden ancak 0utlak &ilgiye dair neticeler karabileceimizi dile getirmesinden kaynaklanan bir (arktr# Kendi anlam dnyamz balamnda yeniden yazacak olursak diyebiliriz ki Kant bizim birer lml olarak kendinde*eyi 4lmszl, sonsuzluu5 dnebileceimizi ama bilemeyeceimizi 4tari( edemeyeceimizi5 sylerken, %egel kendinde*ey 4lmszlk, sonsuzluk5 dncesinden ancak bizim*i in*"ayatn 4lmllmzn, sonluluun, (enomenler dnyasnn5 anlam "akknda karmlar yapabiliriz demektedir# %er iki durumda da kendinde*ey olarak sonsuzluk veya lmszlk soyut bir (ikir olmann tesine gidememekte ve kendinde*ey olarak lmszlk 7anryla bir tutulmak suretiyle dinin etkisinden kurtulamam

meta(iziksel bir dzleme yerletirilmektedir# Kanta gre lmszlk lmll evreleyen bir durumken, %egel i in lmszlk lmlln i indeki bir boluktur# &ir baka deyile Kant i in sonsuzluk zneyi aknken, %egel i in sonsuzluk zneye i kindir# %er iki durumun da ayn anda doru olduu bir ger ek# /'kin bu "er iki durumda da lmszlk veya sonsuzluun soyut bir (ikir olmann tesine gidemedii ger eini deitirmiyor# 2eklarize edilmi4l'ikletirilmi5 bir sonsuzluk teza"r eitlii ve adaleti obr dnyaya "'vale etmek yerine bu dnyada salamaya alr# )erek +izekte, gerek Deleuze ve )uattaride, gerekse de &adiouda gzlemlendii zere kendini ortaya koyduu eitli bi imlerle 7ransendental 0ateryalizm "em maddenin, "em de ru"un anlamlarn genileten yaklamyla, insan aan asl kuvvetin, insann kendisinin de bir par as olduu doa olduunu ve dncenin doann derinliklerindeki kaotik, rastlantsal ve bilinmez kuvvetlerin ta"akkm altnda zu"ur ettiini ne srer# ;e aknsal idealizmi, ne de speklati( idealizmi tasvip eden biz de Kantn ve %egelin idealizmlerinden radikal bir kopu ger ekletirerek kendinde*eyin dnceden ve bilgiden bamsz olarak var olabileceini kuramsallatrmaya ynelecek ve 2c"ellingin izinden gideceiz# X!knsal olmayan bir dar ve i kin olmayan bir i eriX eklinde zetleyebileceimiz kendinde*eyin konumunun zamann ve uzamn birletii yer olduunu syleyen 2c"elling, sz konusu kendinde*eyin yokluunun temsili olarak grd )er ek veya ;umenali doann sonsuzluuyla bir tutmu ve yaratt doa (else(esiyle aknsal dzlemin doann ta kendisi olduunu ortaya koymutur# 7ransendental 0ateryalizmin kuramsallatrmaya alt sonsuzluun i kin olduu sonlu bir varlk teza"r de ite 2c"ellingin en azndan teoride ger ekletirdii bu i kin aknsallk modelinden (eyz alnarak "ayata ge irilmelidir, ki sanrz yle de yaplmtr zaten#

At* +esneleri F@G 2lavo. +izek, deolojinin Yce Nesnesi, ev# 7uncay &irkan 4,stanbulE 0etis, @VVV5, @UT F>G Huentin 0eillassouI ba"se konu speklasyon bi imine 2peklati( 0addecilik demeyi se erken, 6ay &rassier benzer bir speklasyon trne 2peklati( )er ek ilik demeyi se mitir# ,kisinde de ayn kalan szcn 2peklati( szc olduu gzden ka acak gibi deil# &elki de ite bu yzden biz de az nce speklasyon terimini kendimizden emin bir bi imde zikretmi olmamza ramen bunun ne tr bir speklasyon olacan dillendirmemeyi se miizdir, kim bilir# >??T ylnda /ondradaki )oldsmit"s Yniversitesinde 6ay &rassier, Huentin 0eillassouI, )ra"am %arman, ve 8ain %amilton )rantn konumac olarak katlmyla dzenlenen bir kon(eransta &rassier tara(ndan ortaya atlan speklati( ger ek ilik kavram insan aklndan, dncesinden, bilincinden bamsz ger eklikler ve insandan bamsz kendinde*eyler olduunu ortaya koyan (else(i bir akmdr# )erek Kta 3else(esinden, gerekse de !nalitik 3else(eden radikal bir kopu ger ekletirerek Kant ve %egelin uzants olan tm (else(i yaklamlarn, 0eillassouIun 2onluluktan 2onra4!(ter 3initude5 adl kitabnda ortaya koyduu deyimle ballamcln4correlationism5 dnyadan bamsz bir insan veya insandan bamsz bir dnya tasavvur etmekten aciz olduunu iddia eden speklati( ger ek ilik "em yeni bir dnce alan, "em de yeni bir dnme bi imi yaratmas balamnda nem arz etmektedir# ,nsan bilincinden bamsz kendinde*eylerin var olduu noktasnda birleen &rassier, 0eillassouI, )rant ve %armann (else(eleri arasnda pek ok (ark da mevcuttur aslnda# !ma biz imdilik birletikleri bu ortak nokta zerinden tartacaz speklati( ger ek ileri, zellikle de 0eillassouI ve &rassieri# 0eillassouInun 2onluluun 2onundan bir yl sonra yaymlad %i liin Szl4;i"il Znbound5 adl kitabnda

&rassier, %eidegger ve Deleuzen zaman ve lm okumalarnn eletirisi ve /yotardn )ne 3elaketi42olar [atastrop"e5 makalesinin bir yeniden okumas zerinden gnein N#Q milyar yl i erisinde snerek dnyadaki yaam sona erdirecei ger einin insan bilincinden ve dncesinden bamsz bir ger eklik olarak grlmesi gerektiini ve bunun da "epimizin "'li"azrda yaayan birer l olduumuz anlamna geldiini ne srmektedir# %er iki yazarda da karmza kan ortak zellik kendinde*ey olarak mutlan40eillassouI5 ve "akikatin4&rassier5 var olabilecei iddiasn tayor olulardr# &enim i in nemli olansa kendinde*ey olarak lmszln veya sonsuzluun, lml ve sonlu bir varlk olan insandan bamszlaan kimliksiz ve kiiliksiz bir bilincin a*ni"ilistik speklasyonlar dolaymyla politik bir ama i in kullanma sokulabilecei, sokulmas gerektii ger eidir# &adiounun "akikat ve olay teorisinden "areketle, bir lmszn gzyle ve bilinciyle tasvir edilen lmllerin dnyas mevcut*yap i erisinde gedikler a mak suretiyle yeni "akikatlerin zu"ur etmesini salayacaktr kanaatindeyim# FKG 2lavo. +izek and &en \oodard, #ntervie,1 The Speculative Turn Continental !aterialism and "ealism , eds# %arman, &ryant, 2rnicek 40elbourneE re#press, >?@@5, N@Q FNG +izek and \oodard, 8ntervie], N@Q FQG +izek, ,deolo.inin -ce ;esnesi, @UR*T FRG +izek, @UT FTG Mlmayan eyleri varm gibi gsterme eilimi i inde oluumun sebebi, sz konusu olmayan eylerin var olduunu dnmemdir# Dikkat ederseniz cmlemi 9olmayan eylerin var olduunu bilmemdir,: yerine 9olmayan eylerin var olduunu dnmemdir,: diyerek noktaladm# +ira ben bilmek ve dnmek mastarlar arasnda dipsiz bir u urum olduu kanaatindeyim# Dipsiz bir u urumun varlndan sz etmi olmamn maksad, siz de takdir edersiniz ki, olmayan

bir eyin var olmasnn ne anlama geldiini bir meta(or araclyla gstermek arzusunu tayor oluumdur# Elbette ki benim szn ettiim "er ey salt benim tara(mdan sz konusu edildikleri i in kantlar kendilerinden menkJl "akikatler deildir# &ir meta(or olarak 9dipsiz u urum: olgusu bolukla dolu bir varl i(ade eder# 3akat u da bir ger ek ki dnyada dipsiz u urumlar namevcuttur# Dnyada olmayan olgularn varlndan sz edebilmemiz bile (iziksel dnya koullarnda var olmas imk'nsz olan pek ok olgunun dnsel dzlemde mmkn olabileceinin gstergesidir# +ira dnce doas gerei meta(iziksel bir olaydr ve vazi(esi maddi bir olgu olan dil vastasyla (iziksel dnyada boluklar oluturmaktr# 7abii burada dil vastasyla derken sakn dili ve akl ara sallatrdmz sanmayn# !klda tutun ki burada ba"se konu dncenin (iziksel dnyada dil vastasyla yaratt ey boluktan baka bir ey deildir# &oluk yaratmaksa bizim pro.emiz balamnda bir ama olmaktan ziyade bir ara tr# -ani buradaki ama dilin ara sallatrlmasna kar dili boluk yaratmakta kullanlan bir araca dntrmek suretiyle ama la aracn rollerini deitirerek kendilerinin tekisine, yani birbirlerine dnmelerini salamaktr# &irbirlerine dnen ama ile aracn birbirlerini yok etmesinin ka nlmaz olduunu sylemeye ise bilmiyoruz gerek var m# Parlmak istenen nokta udurE 2onsuzluk zne ile nesne, ama ile ara , neden ile sonu arasndaki ilikinin anlamszlaarak ortadan kalkt, bylece de ite varlklar birbirleriyle ilikilerine baml olan bu kavramlarn bizzat kendilerinin yok olduu, zaman ile uzam i indeki bir boluk (ormunda zu"ur eden o malJm i kin dsallktr# 1zneye i kin aknsal bir kavram olan sonsuzluk mevcut*egemen varolu bi iminde ksa*devre yaratarak mevcut*egemen dzenden bir kopma yaratr# ,te !lain &adiounun Parlk ve Mlay4&eing and Event5 adl kitabnda bo*kme olarak nitelendirdii o sz konusu sonsuzluk bu lmsz znedir# FUG !lain &adiou, 2ti* 3/tl* 3avray4 5zerine .ir 6eneme , ev# 7uncay &irkan 4,stanbulE 0etis, >??N5, >T*U#

FVG &u arada yeri gelmiken belirtelim, biz ve ben biriz, nk ben zaten i imdeki karakterlerin rollerini "ayata ge irdii bir tiyatro sa"nesinden baka bir ey deilim# -ani ben bizim tiyatrodur denebilir, "atta ben yokum aslnda, nk biz bilmekteyizdir ki bir lr, geriye okluk kalr diye de eklenebilir# 1len birin yerine asla s(r ge mez, nk s(r, olmayan birden baka bir ey deildir# &irin yerine bir baka eyden ziyade "i liin kendisi ge tii zaman ortaya kan niceliksellik ve niteliksellik d duruma verilen addr s(r# &ir ise asla sa( "aliyle var olamayacana gre "er ey ikiden balar# Aeki ama birin asla var olamayacan da nereden kardkW &irin asla var olamayacan bir yerden karm deiliz sevgili okur# &ir zaten "i yoktu, asla olmad# 2aylar s(rdan balar ve iki ile devam ederdi ama biz ikiye ge ebilmek i in birin blnebilir varlna o kadar ok i"tiya duyduk ki asla olmayan bir eyden varm gibi sz ettik# Mlmayan bir eyden olmas mu"temel bir baka eye ge i aamasnda bir basamaa i"tiya duyduk nk biz# &ir ite byle dodu, yani olmayarak olan, olmayandan olana ge ebilmek i in oldurulan ve "ali"azrda blnm olduu "alde blnebilir bir btnlk maskesi takm olarak dodu bir# Demek ki s(rdan sonra bir deil, iki gelir, nk "er bir kendi i inde olan ve olmayan diye ikiye blnmtr, blnm olarak doar ve blnm olarak lr# &ir, "ep ve sadece doumdan nce ve lmden sonra var ol4may5an blnm bir btnlktr#