LİSE 11.

SINIF KİMYA KİTABI

ETKİNLİKLER İNCELEMESİ
ERDEM YAVSI EBUSSUUTOĞLU

ELIF ÇUKUROVA

SEVCAN ÖZER

GÖZDE KILIÇ

CANSU CAN
ERAY SEL
BİLİMSEL SÜREÇ BECERİLERİ
Temel süreçler
Nedensel süreçler
Deneysel süreçler
 TEMEL SÜREÇLER
a) Gözlem yapma : Duyu organlarını kullanarak istenen
ortamın gözlenmesidir.
b) Ölçme: Birim sistemleri cinsinden nesnelerin veya
maddelerin özelliklerini sayısal olarak ifade etmedir
c) Sınıflama: Olayları, nesneleri ve fikirleri ortak
özelliklerine göre gruplandırmadır.
d) Verileri kaydetme : Gözlem ve inceleme sonuçlarının
gruplandırılarak kaydedilmesidir.
e) Sayı ve uzay ilişkileri kurma: Nesnelerin ve olayların
şekli, zamanı, hızı, uzaklığı vb. gibi özelliklerinin
algılanıp tespit edilmesidir.
 NEDENSEL SÜREÇLER
a) Önceden kestirme: Deney yapmadan önce
incelenecek konu hakkında bir sonuca varmaktır.
b) Değişkenleri belirleme: İncelenen olay ve durumu
etkileyen faktörleri belirlemedir.
c) Verileri yorumlama: Toplanarak gruplanmış veya
tablolanmış veriler hakkında görüş belirtilmesidir.
d) Sonuç çıkarma: Bir olay veya durum hakkında bir
sonuca varmaktır.
 DENEYSEL SÜREÇLER
a) Hipotez kurma: ön gözlem ve denemelere dayanarak
incelenen olay veya durum hakkında geçici bir
genelleme yapmadır.
b) Verileri kullanma ve model oluşturma: Verileri
kullanarak elde edilen fikirlerden matematiksel ifadelere
ve tasarımlara varmadır.
c) Deney yapma: Bağımsız değişkenleri kontrol ederek,
bağımlı değişkenler üzerine etkilerini inceleme yoluyla
hipotezleri yoklamadır.
d) Değişkenleri değiştirme ve kontrol etme: Bir olay
veya durum üzerine etki eden faktörlerden birini
değiştirip diğerlerini sabit tutarak sonuçlar üzerine ne tür
etkide bulunduğunu tespit etmektir.
e) Karar verme: Bilimsel süreç becerilerini kullanarak bir
hükme veya yargıya varmaktır.
 TEMEL SÜREÇLER
a) Gözlem yapma : Etkinliğin
amacı kısmında öğrencinin
verilen konuda gözlem
yapması istenmiştir.
b) Ölçme: Bu etkinlikte nicel bir
değişme gözlenmeyeceği
için ölçme yapılmamıştır.
c) Sınıflama: Etkinliğin sonuç
kısmında ortak özelliklere
göre öğrencinin sınıflama
yapması istenmiştir.
d) Verileri kaydetme : Gözlem
sonuçlarının kaydedilmesi
istenmiştir.
e) Sayı ve uzay ilişkileri
kurma: Verilen etkinlikte
rüzgar gülünü gözlemle
olduğu için termal özellikler
fark edilip kaydedilmiştir.
 Nedensel Süreçler
a) Önceden kestirme:Etkinlikte
buhar gücünün rüzgar
gülünü döndüreceği
uygulama kısmında
söylenmiştir.
b) Değişkenleri belirleme:iki
farklı sıcaklıkta değişik
sonuçlar gözleneceği
öngürülüp iki farklı sıcaklıkta
deney yapılması istenmiştir.
c) Yorumlama: Verilerin
tablolar eşliğinde değil de
gözlemler eşliğinde
yorumlanması istenmiştir.
d) Sonuç çıkarma:Etkinliği
sonuçlandıralım kısmında ise
sorular eşliğinde sonuçlar
çıkarılması sağlanmıştır.
Deneysel Süreçler
a) Hipotez kurma: Etkinliği
sonuçlandıralım kısmındaki
sorular ile öğrencilerin bazı
hipotezler kurması sağlanmıştır.
b) Verileri kullanma ve model
oluşturma: Elde edilen verilerle
yeni bir model oluşturulması
durumu söz konusu değildir.
c) Deney yapma: Bu etkinliğin
haricinde öğrencilerin başka bir
deney tasarlaması istenmemiştir.
d) Değişkenleri değiştirme ve
kontrol etme:İki farklı sıcaklıkta
rüzgar gülünün incelenmesi
istenmiştir.
e) Karar verme:Elde edilen verilerle
termal enerjinin mekanik enerjiye
dönüştüğü sonucuna varılmıştır.
 Bilimsel süreçler

a) Gözlem yapma : Suyun

içinde mürekkebin
dağılmasını olayını
öğrencinin gözlemlemesi
istenmiştir.
b) Ölçme:Sayısal herhangi bir
sonuca varılmamıştır.
c) Sınıflama: Sınıflama
yapılabilecek herhangi olay
söz konusu değildir.
d) Verileri kaydetme :Herhangi
bir kaydı yoktur.
e) Sayı ve uzay ilişkileri
kurma:Mürekkebin
beherglas içinde dağılması
gözlemlenmiştir.
 Nedensel Süreçler
a) Önceden kestirme: Deney
öncesinde entropinin bir olasılık
fonksiyonu olup olamayacağı
iredelenmesi istenmiştir.
b) Değişkenleri belirleme:
İncelenen olay ve durumu
etkileyebilecek faktörler
belirtilmiştir.
c) Verileri yorumlama:Gözlenen
veri sadece mürekkebin suyun
içinde dağılması olduğu için
sadece bunun neden
olabileceği,tekrar damla olup
olamayacağı ve entropi ile
arasındaki ilişkinin açıklanması
istenmiştir.
d) Sonuç çıkarma: Etkinliğin
sonuncunda ve devamındaki
anlatım sayesinde öğrencinin
gerekli çıkarımlarda bulunması
sağlanmıştır.
Deneysel Süreçler
a) Hipotez kurma: Deney
öncesinde öğrencilerin herhangi
bir hipotez kurması söz konusu
değildir. Sadece neyle
karşılabileceğine dair fikri vardır.
b) Verileri kullanma ve model
oluşturma: Verileri kullanarak
elde edilen fikirlerden entropinin
olasılık fonksiyonu olduğu
sonucuna ulaşır.
c) Deney yapma:Öğrencinin
kendinin herhangi yeni bir deney
tasarlayıp yapması söz konusu
değildir.
d) Değişkenleri değiştirme ve
kontrol etme:Bu etkinlikte
değişkenleri değiştirme ya da
kontrol edebileceği durum yoktur.
e) Karar verme: Bilimsel süreç
becerilerini kullanarak etkinlik
sonunda entropinin olasılık
fonksiyonu olduğu sonucuna
varır.
 2.1) Kimyasal Tepkime Hızının
Sıcaklıkla Değişiminin İncelenmesi

Bilimsel süreçler
a) Gözlem yapma : Tepkime
hızının sıcaklıkla değişiminin
gözlenmesi.
b) Ölçme: Tepkime sürelerini
ölçme ve iki ayrı sistemin
sürelerini karşılaştırma.
c) Sınıflama: Herangi bir
sınıflama istenmemiştir.
d) Verileri kaydetme : Gözlem
ve incelemeler ile sıcaklık-hız
gözlemleri kaydedilir.
e) Sayı ve uzay ilişkileri
kurma: Sonuçlandırma
kısmında moleküllerin
geometrik şekil ve uzaysal
yönelimleri anlatılmışır.
 2.1) Kimyasal Tepkime Hızının
Sıcaklıkla Değişiminin İncelenmesi
Nedensel Süreçler
a) Önceden kestirme: Amaç
kısmında sıcaklık değişimi
hızı değiştirmesi gözleneceği
belirtilmiştir.
b) Değişkenleri belirleme:
Farklı sıcaklıklarda iki sistem
incelenmiştir.
c) Verileri yorumlama: Veriler
gözlem yoluyla elde edilip
yorumlanılması istenmiştir.
d) Sonuç çıkarma:
Sonuçlandırma kısmında
birden fazla sonuca
ulaşılmıştır.
Deneysel Süreçler
a) Hipotez kurma: Uygulama
kısmında sıcaklığın hıza etkisi ile
ilgili bazı hipotezler üretilir.
b) Verileri kullanma ve model
oluşturma: Hız-Sıcaklık ile ilgili
matematiksel ifadeler ve modeller
denklemler sonuçlandırma
kısmında
c) Deney yapma: Bu etkinliğin
haricinde öğrencilerin başka bir
deney tasarlaması istenmemiştir.
d) Değişkenleri değiştirme ve
kontrol etme: İki farklı sıcaklıkta
gözlem yapılmıştır.
e) Karar verme: Sonuç olarak
sıcaklık artışını hızı arttırdığı
hükmüne varılmıştır.
2.2) Aktivasyon Enerjisi

Bilimsel süreçler
a) Gözlem yapma : Uygulama
kısmında veriler gözlem
yoluyla kaydedilir.
b) Ölçme: Nicel bir ölçme
yapılmamıştır.
c) Sınıflama: Gruplama işlemi
yapılmamıştır.
d) Verileri kaydetme:
Uygulama kısmında veriler
kaydedilir.
e) Sayı ve uzay ilişkileri
kurma: Sonuçlandırma
kısmında sayısal ilişkiler
kurulmuştur.
 2.2) Aktivasyon Enerjisi
Nedensel Süreçler
a) Önceden kestirme: Amaç
kısmında ipuçları verilmiştir.
b) Değişkenleri belirleme:
Sonuçlandırma kısmında hız,
zaman, şiddet gibi değişkenler
irdelenmiştir.
c) Verileri yorumlama:
Sonuçlandırma kısmında veriler
denklemlerle, grafiklerle ve
matematiksel denklemlerle
yorumlanmıştır.
d) Sonuç çıkarma: Aktivasyon
enerjisi ile kanılara varılmıştır.
Deneysel Süreçler
a) Hipotez kurma: Önceden bir hipotez
kurultmamıştır. Yeterli bilgilendirme
yoktur.
b) Verileri kullanma ve model
oluşturma: Sonuçlandırma kısmında
grafik ve denklemlere yer verilmiştir.
c) Deney yapma: Başka bir deney
önerilmemiştir.
d) Değişkenleri değiştirme ve kontrol
etme: Bir değişken üzerinde kontrol
apılmamıştır.
e) Karar verme: Sonuçlandırma
kısmında tanımlar ve sonuç
grafiklerine yer verilmiştir.
2.3) Katalizörün Tepkime Hızına Etkisi

Bilimsel süreçler
a) Gözlem yapma : Birden
fazla denemlerin sonunda
gözlemlerin kaydedilmesi
istenmiştir.
b) Ölçme: Nitel gözlemlerle
gerçekleşir.
c) Sınıflama: Sonuçlandırma
kısmında elde edilen verilere
dayanarak sınıflandırıcı
tanımlar yapılmıştır.
d) Verileri kaydetme : Gözlem
yoluyla veriler kaydedilir.
e) Sayı ve uzay ilişkileri
kurma: Sonuçlandırma
kısmında sayı ilişkileri
kurulmuş aktivasyon enerjisi
değerlerine değinilmiştir.
 2.3) Katalizörün Tepkime Hızına Etkisi
Nedensel Süreçler
a) Önceden kestirme:
Katalizörün etkisine değinilmiş;
resim ve açıklamasıyla bu
desteklenmiştir.
b) Değişkenleri belirleme:
Katalizörlü ve katalizörsüz
sistemler belirlenmiştir.
c) Verileri yorumlama:
Sonuçlandırma kısmında 2.
soruyla irdelenmiştir.
d) Sonuç çıkarma: Verilerin
sonuçları grafiğe de dökülerek
sonuçlandırma kısmında
sunulmuştur.
Deneysel Süreçler
a) Hipotez kurma: Katalizör hakkında
genelleme etkinlik ile ilgili resimlere
ve yorumuna bakılarak yapılmıştır.
b) Verileri kullanma ve model
oluşturma: Sonuçlandırma
kısmında 2 boyutlu bir grafik
sunulmuştur.
c) Deney yapma: Deney farklı
sistemlerden oluşmuş fakat farklı
bir deney yapılmamıştır.
d) Değişkenleri değiştirme ve
kontrol etme: Tek değişken
katalizörlü ve katalizörsüz ortamdır.
Bunu haricinde değişken durumu
irdelenmemiştir.
e) Karar verme: Sonuçlandırma
kısmında katalizörün etkisi
anlatılmış ve tanımlanmıştır.
2.4) Homojen Faz Katalizörleri

Bilimsel Süreçler
a) Gözlem yapma : Gözlemler
renk oluşumu takibini
gerektirmiştir.
b) Ölçme: Renk üzerinen nitel
ölçim yapılmış. Süre
karşılaştırılması istenmiştir.
c) Sınıflama: Saptanan bir
gruplama yoktur.
d) Verileri kaydetme : Renk,
hız (zaman) değişimleri
kaydedilmiştir..
e) Sayı ve uzay ilişkileri
kurma: Renk oluşum hızının
ölçülmesi istenmiştir.
 2.4) Homojen Faz Katalizörleri
Nedensel Süreçler
a) Önceden kestirme: Amaç
kımında bilgi verici ifadeler
kullanılmıştır.
b) Değişkenleri belirleme: İki
beherde oluşturulan farklı
sistemlerdeki değişken
belirtilmiştir.
c) Verileri yorumlama: İlke
kısmında yorum ve
açıklamalar yer almıştır.
d) Sonuç çıkarma: Not
kısmında nişasta ile bilgiler
verilmiştir.
Deneysel Süreçler
a) Hipotez kurma: Bir Genelleme
yapılmamıştır.
b) Verileri kullanma ve model
oluşturma: Sonuçlandırma
kısmında böyle bir durum yer
almamaktadır.
c) Deney yapma: İlk gözlem
bittikten sonra aynı bileşikle farklı
miktarlarda bir deney daha
yapılması istenmiştir.
d) Değişkenleri değiştirme ve
kontrol etme: Değişkenlerde bir
değişiklik yapılmamıştır.
e) Karar verme: Fe derişiminin
tepkime hızını nasıl etkidiği
sorulmştur.
2.5) Tepkime Hızının Tanecik Boyutu İle İlişkisi

Bilimsel süreçler
a) Gözlem yapma : Gaz çıkış
hızı gözlemlenmiştir.
b) Ölçme: Nitel gözlem vardır.
Nicelik ölçümü yapılmamıştır.
Karşılaştırma istenmiştir.
c) Sınıflama: Sınıflama ve
sınıflandırıcı bir ifade
kullanılmamıştır.
d) Verileri kaydetme :
Gerçekleşen tepkimelerle
ilgili gözlemlerin yazılması
istenmiştir.
e) Sayı ve uzay ilişkileri
kurma: Sonuçlandırma
kısmında moleküllerin yüzey
alanı açıklaması uzay
ilişkisini belirtir. Hesaplama
istenmemiştir.
 2.5) Tepkime Hızının Tanecik Boyutu İle İlişkisi
Tepkime Hızının Tanecik Boyutu İle İlişkisi
Nedensel Süreçler
a) Önceden kestirme: Amaç
kısmındaki ifadelerle tahmin
yürütülür.
b) Değişkenleri belirleme:
Karşılaştırmalı bir deney
düzenlenmiş ve değişkenler
belirtilmiştir.
c) Verileri yorumlama:
Sonuçlandırma kısmında
sonuçlar hakkında tartışma
önerilmiştir.
d) Sonuç çıkarma: Sonuç
yargısı net olarak belirtilmiştir.
Bunula birlikte kavram
yanılgısı bulunmaktadır:
Tanecik boyutu ile yüzey
alanı farklı kavramlardır
Deneysel Süreçler
a) Hipotez kurma: Her hangi bir
genelleme yapılmamıştır.
b) Verileri kullanma ve model
oluşturma: Sonuçta kimyasal
tepkimenin denklemi
yazılmıştır.
c) Deney yapma: Deneyin
haricinde farklı olarak bir
yoklama yapılmamıştır.
d) Değişkenleri değiştirme ve
kontrol etme: Kontrol etme
yoktur. Sadece deney içim
gerekli karşılaştırma
yapılmıştır.
e) Karar verme: Sonuç
tanımlaması en sonda
belirtilmiştir.
2.6) Kimyasal Denge

Bilimsel süreçler
a) Gözlem yapma : Renk
değişimi gözlemi vardır.
b) Ölçme: Gözlem sırasında
nitel değerler istenilmiştir.
c) Sınıflama: Sınıflama veya
tanımlarla oluşan gruplama
yoktur.
d) Verileri kaydetme : Her
tüpteki süreç izlenip
kaydedilmesi istenmiştir.
e) Sayı ve uzay ilişkileri
kurma: Kullanılan maddeler
haricinde sayı değerleri
kullanılmamış, uzay ilişkisi
de belirtilmemiştir.
 2.6) Kimyasal
Kimyasal Denge
Denge

Nedensel Süreçler Deneysel Süreçler

a) Önceden kestirme: Önceden
bir sonuç gösterilmemiştir.
b) Değişkenleri belirleme:
Değişkenler farklı tüplere
uygulanarak belirtilmiştir.
c) Verileri yorumlama:
Sonuçlandırma kısmında 2
soru ile sağlanmıştır.
d) Sonuç çıkarma: Sonuç
cümlesi en sonda belirtilmiştir.
a) Hipotez kurma: Etkinlik içindeki
aşamalı denemelerde geçici
genellemeler bulunmaktadır..
b) Verileri kullanma ve model
oluşturma: Veriler tartıştırılmış ama
model oluştutulmamıştır.
c) Deney yapma: Değişkenlerin
yoklaması bulunmamaktadır.
d) Değişkenleri değiştirme ve kontrol
etme: Bulunmamaktadır.
e) Karar verme: Etkinliğin sonunda
süreç sonunda hükme varılmıştır.
3.1) Saf Su Mutlak Bir Yalıtkan mıdır?

Bilimsel süreçler
a) Gözlem yapma : Sürecin
izlenerek takip edilmesi
istenmiştir.
b) Ölçme: Nitel ölçüm
bulunmaktadır.
c) Sınıflama: Sınıflam mevcut
değildir.
d) Verileri kaydetme : Süreç
izlenir ve varolan durum
kaydedilir.
e) Sayı ve uzay ilişkileri
kurma: Sayı ve uzay
ilişkisleri bulunmamaktadır.
 3.1) Saf Su Mutlak Bir Yalıtkan mıdır?
Saf Su Mutlak Bir Yalıtkan mıdır?

Nedensel Süreçler Deneysel Süreçler

a) Önceden kestirme: Yer a) Hipotez kurma: Yer
almamaktadır. almamaktadır.
b) Değişkenleri belirleme: b) Verileri kullanma ve model
Değişken bulunmamaktadır. oluşturma:
c) Verileri yorumlama: İzlenen Bulunmamaktadır.
durumun tartışılması c) Deney yapma: Hipotez
istenmiştir. üretilmeyip yoklama da
d) Sonuç çıkarma: yapılmamaıştır.
Bulunmamaktadır. d) Değişkenleri değiştirme ve
kontrol etme: İstenmemiştir.
e) Karar verme: Karar cümlesi
yoktur durum belirtilmemiş;
etkinlik soru ile
sonlandırılmıştır.
3.2) Çözeltinin pH’ının, pH Kâğıdı İle Belirlenmesi

Bilimsel süreçler
a) Gözlem yapma : Renk
gözlemi yapılmıştır.
b) Ölçme: Yapım ve sonuç
kısmında nicel ve nitel veriler
kullanılmıştır.
c) Sınıflama: Sonuç kısmında
gruplandırıcı tanımlamalar
yapılmıştır.
d) Verileri kaydetme : Çizelge
tablosu oluşturularak verilerin
buraya kaydedilmesi
istenmiştir.
e) Sayı ve uzay ilişkileri
kurma: Derişim değerleri
istenmiştir.
3.2) Çözeltinin pH’ının, pH Kâğıdı İle Belirlenmesi
Nedensel Süreçler
a) Önceden kestirme: Her hangi
bir ipucu bulunmamaktadır.
b) Değişkenleri belirleme:
Değiken durumlar belirtilip farkı
ölçüleri kayıt ettirilmiştir.
c) Verileri yorumlama: Tabloda
kaydedilen verilerin
karşılaştırılması istenmiştir.
d) Sonuç çıkarma: Sonuca kesin
olamamakla birlikte
değinilmiştir.
Deneysel Süreçler
a) Hipotez kurma: Geçici de olsa bir
genelleme yapılmamıştır.
b) Verileri kullanma ve model
oluşturma: Veriler kıullanılarak
sadece tablo oluşturulmuştur.
c) Deney yapma: Başka deney
önerilmemiştir.
d) Değişkenleri değiştirme ve
kontrol etme: Birden fazla tüple
çalışılmış ve değişkenlerin
kullanılıp karşılaştırılmıştır.
e) Karar verme: Gerekli karar
belirtilmiştir.
3.3) İndikatörlerin Belli pH’larda Renk Reğiştirmesi

Bilimsel süreçler
a) Gözlem yapma : Uygulama
süresince direk gözlemle
izleme sağlanmıştır.
b) Ölçme: Nitel ve nicel ölçüm
yapılmıştır.
c) Sınıflama: Olaylar, veri
tablosunda sınıflandırılmıştır.
d) Verileri kaydetme : Tablo
oluşturulup verilerin uygun
yerlere kaydedilmesi
istenmiştir.
e) Sayı ve uzay ilişkileri
kurma: Sayısal veriler de
istenmiş ama uzay
ilişkişendirilmesi yer
almamaktadır
 3.3) İndikatörlerin Belli pH’larda Renk Reğiştirmesi
Nedensel Süreçler
a) Önceden kestirme: Amaç
kısmında ipucu içermektedir.
b) Değişkenleri belirleme:
Değişkenler belirtilmiş ve veri
tablosunda da yer
almaktadır.
c) Verileri yorumlama:
Değerlendirme kısmında
soru sorularak yorum
istenmektedir.
d) Sonuç çıkarma: Somut
olarak sonuç yazılmamış
öğrenciden cevap olarak
istenmiştir.
Deneysel Süreçler
a) Hipotez kurma:
Sunuçlandırma kısmında dah
önceki etkinliklere
değinilmiştir.
b) Verileri kullanma ve model
oluşturma: Yer
almamaktadır. Sadece veri
tablosu oluşturulmuştur.
c) Deney yapma: Başka bşr
eney istenmemiştir.
d) Değişkenleri değiştirme ve
kontrol etme:
Uygulanmamıştır. Zaten
birden fazla değişkene sahip
deneydir.
e) Karar verme: Deneyle ilgili
bir yargıya net olarak
varılmamıştır.
3.4) Kuvetli Asit ve Bvazdan Oluşan Eşdeğer Karışımın ve
Saf Suyun pH’ının Karşılaştırılması

Bilimsel süreçler
a) Gözlem yapma : Uygun
deney ortamında yapılır.
b) Ölçme: Nice olarak ölçümler
yapılmıştır. (pH ölçümü)
c) Sınıflama: Sınıflama
yapılmamaıştır.
d) Verileri kaydetme : Sadece
isteniler değerler ölçülmüş.
(pH)
e) Sayı ve uzay ilişkileri
kurma: Ölçüm sırasında
sayısal veriler kullanılmış
ama uzay ilişkierine
değinilmemiştir.
 3.4) Kuvetli Asit ve Bazdan Oluşan Eşdeğer Karışımın ve
Saf Suyun pH’ının Karşılaştırılması

Nedensel Süreçler Deneysel Süreçler

a) Önceden kestirme: Durumla
ilgili önceden bir sonuca
varılmamış.
b) Değişkenleri belirleme:
Etkileyen faktörler
belirlenmemiş.
c) Verileri yorumlama:
Sonuçlardan yola çıkarak
tartışma önerisi bulunmaktadır.
d) Sonuç çıkarma: Bir olay veya d) Değişkenleri değiştirme ve
durum hakkında bir sonuca tam
olarak varmamaktır.
a) Hipotez kurma: ön gözlem
ve denemelere dayanarak
incelenen olay veya durum
hakkında geçici bir genelleme
yspılmamıştır.
b) Verileri kullanma ve model
oluşturma: Sadece kimyasal
denklem sunulmuştur.
c) Deney yapma: Değişkenler
kontrol edilmemiştir.
kontrol etme: Ayrıca bir
deney yapılmamıştır..
e) Karar verme: Son kısımlarda
etkinlikle dolaylı olarak ilgili
bilgiler verilmiştir.
3.5) Konjuge Asit/Baz Çifti Çözeltisinde pH’ın Değişimi

Bilimsel süreçler
a) Gözlem yapma : Zayıf bir asit-
baz karışımına kuvvetli bir asit
baz karışımı ilave edildiğinde
olabilecek pH değişiminin
gözlemlenmesidir,
b) Ölçme: Beherglas ve deney
tüplerinin pH’ının ölçülmesidir.
c) Sınıflama: Herhangi bir olay
sınıflandırılmamıştır.
d) Verileri kaydetme : Veriler
tablolar şeklinde kaydedilmiştir.
e) Sayı ve uzay ilişkileri kurma:
pH değerleriyle ortamın asidik ya
da bazik olması incelenmiştir..
3.5) Konjuge Asit/Baz Çifti Çözeltisinde pH’ın Değişimi
Nedensel Süreçler
a) Önceden kestirme: ilaveler
sonrası pH değişimi olacağı
tahmin edilmiştir.
b) Değişkenleri belirleme:
İlave edilecek NaOH ve HCl
çözeltileridir.
c) Verileri yorumlama: pH
değerlerine göre ilavelerin
başlangıçtaki çözeltileri nasıl
etkilediğinin yorumlanması
istenmiştir.
d) Sonuç çıkarma: Etkinliği
sonuçlandıralım kısmında pH
değişimlerinin tartışılması
istenmiştir.
Deneysel Süreçler
a) Hipotez kurma: Hipotez
kurulmamıştır.
b) Verileri kullanma ve model
oluşturma: Hipotez
kurulmamıştır.
c) Deney yapma: Deney
yapılmamıştır.
d) Değişkenleri değiştirme ve
kontrol etme: Zayıf asit-baz
karışımı sabit tutulmuş olası
bir değişim kuvvetli asit ve
baz ilaveleriyle gözlenmiştir.
e) Karar verme: Kuvvetli asit
ilavesinin konjuge asit-baz
çiftinin pH’ını düşüreceği,
kuvvetli baz ilavesinin ise pH’ı
yükselteceği kararı verilir.
3.6) Çözünme Çökelme Dengesi

Bilimsel süreçler
a) Gözlem yapma: Zayıf bir asit-
baz karışımına kuvvetli bir asit
baz karışımı ilave edildiğinde
olabilecek pH değişiminin
gözlemlenmesidir.
b) Ölçme: Beherglas ve deney
tüplerinin pH’ının ölçülmesidir.
c) Sınıflama: Herhangi bir olay
sınıflandırılmamıştır.
d) Verileri kaydetme : Veriler
tablolar şeklinde
kaydedilmiştir.
e) Sayı ve uzay ilişkileri kurma:
pH değerleriyle ortamın asidik
ya da bazik olması
incelenmiştir..
 3.6) Çözünme Çökelme Dengesi
Nedensel Süreçler
a) Önceden kestirme:
Başlangıçta yemek tuzu ilave
edildikçe çözeltinin doygun
olacağı tahmin edilmiştir.
b) Değişkenleri belirleme: Kaya
tuzu ve yemek tuzu birer
değişkendir.
c) Verileri yorumlama:
Başlangıçtaki doymuş yemek
tuzu çözeltisine kaya tuzu ilave
edilmesi sonucu tartım
sonuçları üzerinden yorum
yapılması istenmiştir.
d) Sonuç çıkarma: Çözeltinin
kütlesi ve kaya tuzunun
şeklindeki olası değişimlere
dair sorular sorulmuştur.
Deneysel Süreçler
a) Hipotez kurma: Dengenin
dinamik bir süreç olduğudur.
b) Verileri kullanma ve model
oluşturma: Verileri kullanarak
elde edilen fikirlerden
matematiksel ifadelere ve
tasarımlara varmadır.
c) Deney yapma: Öğrencilerin
yeni bir deney tasarlaması
istenmemiştir.
d) Değişkenleri değiştirme ve
kontrol etme: Herhangi bir
değişkenin değiştirilmesi söz
konusu değildir.
e) Karar verme: Etkinliği
sonuçlandıralım kısmındaki
sorularla öğrencilerin konu
hakkında bilgi sahibi olmuştur.
3.7) Kristallenme

Bilimsel süreçler
a) Gözlem yapma: Doymuş bir
çözeltiye çözünen ilavesiyle
kristalleşmeyi gözlemlemek.
b) Ölçme: Ölçme yapılmayıp
sadece gözlemle yetinilmiştir.
c) Sınıflama: Çözeltileri
doymuşluklarına göre
değerlendirmedir.
d) Verileri kaydetme :
Kristallenmenin gerçekleşip
gerçekleşmediği kaydedilir.
e) Sayı ve uzay ilişkileri
kurma: Herhangi bir ölçme
olmadığı için sayılarla ve
uzayla herhangi bir ilişki
kurulmamıştır.
 3.7) Kristallenme
Nedensel Süreçler
a) Önceden kestirme:
Herhangi bir önceden
kestirme yapılmamıştır.
b) Değişkenleri belirleme:
Değişken değişikliği
gözlemlenmemiştir.
c) Verileri yorumlama: Deney
sadece gözlemlere dayalı
olduğu için veri eldesi yoktur.
d) Sonuç çıkarma: Aşı krsitali
olayını deney sonucunda
elde etmiştir.
Deneysel Süreçler
a) Hipotez kurma: Hipotez
kurulmamıştır.
b) Verileri kullanma ve model
oluşturma:
c) Deney yapma: Bağımsız
değişkenleri kontrol ederek,
bağımlı değişkenler üzerine
etkilerini inceleme yoluyla
hipotezleri yoklamadır.
d) Değişkenleri değiştirme ve
kontrol etme: Bir olay veya durum
üzerine etki eden faktörlerden birini
değiştirip diğerlerini sabit tutarak
sonuçlar üzerine ne tür etkide
bulunduğunu tespit etmektir.
e) Karar verme: Bilimsel süreç
becerilerini kullanarak bir hükme
veya yargıya varmaktır.
3.8) Kompleks Oluşum Dengesi

Bilimsel süreçler
a) Gözlem yapma : Kompleks
oluşumunun çözünürlüğe
olan etkisi gözlemlenmiştir.
b) Ölçme: Herhangi bir ölçme
yapılmamıştır.
c) Sınıflama: İki farklı Bakır
bileşiği çözünürlüklerine göre
mukayese edilmiştir.
d) Verileri kaydetme : Veri
kaydedilmesi talep
edilmemiştir.
e) Sayı ve uzay ilişkileri
kurma: Sayısal veya yer-yön
ilişkisi yoktur.
 3.8) Kompleks Oluşum Dengesi
Nedensel Süreçler
a) Önceden kestirme: Bakırın
bileşiklerinin renkleri
önceden kestirilmiştir.
b) Değişkenleri belirleme:
Değişkenler belirtilmemiştir.
c) Verileri yorumlama:
Toplanarak gruplanmış veya
tablolanmış veriler hakkında
görüş belirtilmesidir.
d) Sonuç çıkarma: Etkinlikleri
sonuçlandıralım kısmında
tepkimeler verilerek
öğrencilerin sonuca gitmesi
sağlanmıştır.
Deneysel Süreçler
a) Hipotez kurma: Hipotez
kurulmamıştır.
b) Verileri kullanma ve model
oluşturma: Tepkimeler
sonucunda sayısal denge
ifadesine ulaşılmıştır.
c) Deney yapma: Öğrencinin
herhangi bir deney
tasarlamasına gerek
duyulmamıştır.
d) Değişkenleri değiştirme ve
kontrol etme: Bakır(II)Hidroksit
sabit tutulup amonyak ilavesi
yapılmıştır.
e) Karar verme: Öğrenci dengenin
hangi tarafa kaydığını yaparak
öğrenecek ve dengeye
kompleksin nasıl etki yaptığına
dair karar verecektir.
3.9) Tepkime Sonlanma Noktasının Bulunması

Bilimsel süreçler
a) Gözlem yapma :
İndikatörlerin renklerinin
gözlenmesi
b) Ölçme: Herhangi bir nicel
ölçme yapılmamıştır.
c) Sınıflama: Sonuçlandırma
kısmında indikatörler
renklerine göre
sınıflandırılmıştır.
d) Verileri kaydetme : Verilerin
sonuçlandırma kısmında
kaydedilmesi istenmiştir.
e) Sayı ve uzay ilişkileri
kurma: Sayı ve uzay ilişkileri
kurulmamıştır.
 3.9) Tepkime Sonlanma Noktasının Bulunması
Nedensel Süreçler
a) Önceden kestirme:
Uygulamaya dair ipucu
vardır.
b) Değişkenleri belirleme:
Asit, baz ve indikatörlerdir.
c) Verileri yorumlama:
Verilerin yorumlanması
istenmemiştir.
d) Sonuç çıkarma: Sonuç
çıkarılması istenmemiştir.
Deneysel Süreçler
a) Hipotez kurma: Ön gözlem
ve deneme yapılmadığından
hipotez kurulmamıştır.
b) Verileri kullanma ve model
oluşturma: Tablo
kullanılmıştır fakat sayısal
veriler oluşturulmamıştır.
c) Deney yapma: Başka bir
deneyin yapılması
istenmemiştir.
d) Değişkenleri değiştirme ve
kontrol etme: herhangi bir
kontrol grubu
oluşturulmamıştır.
e) Karar verme: Karar verme
yargısına rastlanmamıştır.
3.10) İndikatörlerin Asit Ve Bazlardaki Renkleri

Bilimsel süreçler
a) Gözlem yapma :
İndikatörlerin renk
oluşumlarının gözlenmesi
hedeflenmiştir.
b) Ölçme: Herhangi bir ölçme
yapılmamıştır.
c) Sınıflama: Deney sonunda
indikatörlerin renklerine göre
sınıflandırılmıştır.
d) Verileri kaydetme :
İndikatörlerin renkleri
yazdırılarak tablo
tamamlatılmıştır.
e) Sayı ve uzay ilişkileri
kurma: Yer almamaktadır.
3.10) İndikatörlerin Asit Ve Bazlardaki Renkleri
Nedensel Süreçler
a) Önceden kestirme:
Titrasyon sonucu mol
sayılarının eşi
b) Değişkenleri belirleme:
Asit, baz ile indikatörlerdir.
c) Verileri yorumlama:
İndikatörün asit ve baz
ortamındaki renkleri
değerlendirilir.
d) Sonuç çıkarma: Etkinlikler
sonuçlandırma kısmında
sonuçlandırılmamıştır.
Deneysel Süreçler
a) Hipotez kurma: Herhangi bir
hipotez kurulmamıştır.
b) Verileri kullanma ve model
oluşturma: Veriler
gözlemden ibaret olup
matematiksel bir sonuca
varılmamıştır.
c) Deney yapma: Deney
önerilmemiştir.
d) Değişkenleri değiştirme ve
kontrol etme: Asit ve baz
miktarları sabit tutulmuş veya
değiştirilmiştir.
e) Karar verme: Bilimsel süreç
becerilerini kullanarak bir
hükme veya yargıya
varmaktır.
4.1) Galvanik Hücre

Bilimsel süreçler
a) Gözlem yapma : Galvanik
hücre oluşturarak her bir
bileşenin işlevinin
gözlemlenmesidir.
b) Ölçme: Sayısal verilerle
ölçme yapılmamıştır.
c) Sınıflama: Veriler
sınıflandırılmamıştır.
d) Verileri kaydetme : Sadece
gözlem yapılmıştır.
e) Sayı ve uzay ilişkileri
kurma: Sayı ve uzay ilişkileri
kurulmamıştır.
 4.1) Galvanik Hücre

Nedensel Süreçler Deneysel Süreçler

a) Önceden kestirme: Deney a) Hipotez kurma: Hipotez
öncesinde tahminde kurulmamıştır.
bulunulmamıştır. b) Verileri kullanma ve model
b) Değişkenleri belirleme: oluşturma: Gözlemler
Değişken kullanılmamıştır. sonucu matematiksel bir ifade
c) Verileri yorumlama: oluşturulmamıştır.
Sonuçlandırma kısmında c) Deney yapma: Öğrenciden
soru sorularak öğrenciden bu doğrultuda başka bir
yorum yapması istenmiştir. deney yapması istenmemiştir.
d) Sonuç çıkarma: Sorularla d) Değişkenleri değiştirme ve
öğrencinin bir sonuca kontrol etme: Kontrol grubu
varması amaçlanmıştır. yoktur.
e) Karar verme: Gözlemlerin
sonucunda sorular ile
öğrencinin bir karara varması
amaçlanmıştır.
4.2) İstemli mi, İstemsiz mi?

Bilimsel süreçler
a) Gözlem yapma : Redoks
tepkimelerinin kendiliğinden
gerçekleşip
gerçekleşmediğinin
gözlemlenmesi
b) Ölçme: Birim sistemleri
cinsinden nesnelerin veya
maddelerin özelliklerini
sayısal olarak ifade etmedir
c) Sınıflama: Verilerin
sınıflandırılması
istenmemiştir.
d) Verileri kaydetme : Sadece
gözlemlerin paylaşılması
istenmiştir.
e) Sayı ve uzay ilişkileri
kurma: Sayı ve uzay ilişkisi
kurulmamıştır.
 4.2) İstemli mi, İstemsiz mi?
Nedensel Süreçler
a) Önceden kestirme: Deney
öncesi tahminde
bulunulmamıştır.
b) Değişkenleri belirleme:
Değişkenler belirlenmemiştir.
c) Verileri yorumlama:
Öğrencinin gözlemlediği
verileri arkadaşlarıyla
paylaşması istenmiştir.
d) Sonuç çıkarma: Sonuca
varılması istenmemiştir.
Deneysel Süreçler
a) Hipotez kurma: Deney
öncesi herhangi bir deneme
yapılması istenmediğinden
hipotez kurulmamıştır.
b) Verileri kullanma ve model
oluşturma: Gözlemler
sonucu matematiksel bir
ifadeye ulaşılmamıştır.
c) Deney yapma: Bu deney
doğrultusunda başka bir
deney istenmemiştir.
d) Değişkenleri değiştirme ve
kontrol etme: Bu deneyde
değişken bulunmamaktadır.
e) Karar verme: Deney sonucu
karara varılmamıştır.
4.3) İndirgenme Potansiyelleri Sırası

Bilimsel süreçler
a) Gözlem yapma : Metal asit
etkileşimlerinin indirgenme
potansiyelleri ile irdelenmiştir.
b) Ölçme: Herhangi bir ölçüm
yapılmamıştır.
c) Sınıflama: İndirgen ve
yükseltgen türleri istenmiştir.
d) Verileri kaydetme : Verilerin
kaydedilmesi
hedeflenmemiştir.
e) Sayı ve uzay ilişkileri
kurma: Sayı uzay ilişkisi
kurulmamıştır.
 4.3) İndirgenme Potansiyelleri Sırası
Nedensel Süreçler
a) Önceden kestirme: Deney
yapmadan önce herhangi bir
tahmin yürütülmemiştir.
b) Değişkenleri belirleme:
Farklı metallere göre gözlem
yapılmıştır.
c) Verileri yorumlama:
Sonuçlandırma kısmında
sorularla sağlanmıştır.
d) Sonuç çıkarma: Öğrencinin
sorular yardımı ile bir sonuca
varması istenmiştir.
Deneysel Süreçler
a) Hipotez kurma: Ön gözlem
bulunmadığından hipotez
kurulmamıştır.
b) Verileri kullanma ve model
oluşturma: Herhangi bir
matematiksel ifadeye
ulaşılamamıştır.
c) Deney yapma: Hipotez
yoklanmamıştır.
d) Değişkenleri değiştirme ve
kontrol etme: Farklı
metallerle kontol
yapılmamıştır.
e) Karar verme: Sorularla
öğrencilerin bir karara
varması amaçlanmıştır.