Professional Documents
Culture Documents
“Kayo’y nagkaisa upang ibigkis ang inang bayan sa Espanya gamit ang mga kwintas na
rosas ngunit ang totoo, iginagapos n’yo siya sa pamamagitan ng mga kadenang
hinaharap? Isang bansang walang sariling diwa, bansang walang laya, lahat ng taglay
ninyo’y hiram lamang, pati na ang inyong mga depekto! Nagmamakaawa kayong
sambayanang nakikibaka pa rin para sa isang bansang tunay na malaya at may sariling
1 ng 39
sarili, muling humihiling ng “tanikalang matibay pa sa diyamante” ang ilang Pilipinong
isang pamantasan ni Uncle Sam. Kung tutuusin, mas nauna pa nga siya sa kanila nang
kanyang lagdaan ang dokumentong tila isang sentensyang bitay sa wikang Filipino at
mga wikang bernakular, ang Executive Order/EO 210. Pagpuksa sa Filipino at mga
malamang na magising tayo isang araw na burado’t lusaw nang lahat ang mga dakilang
2 ng 39
sa sambayanan sa panibagong yugto ng Amerikanisasyon. Kailangan ng Filipino at ng
kasaysayan.
“nagmamakaawa nang wala munti mang hiya” na maging Amerikano sa isip, sa salita at
Ingles bilang pangunahing wikang panturo batay sa isang bahagi ng panimula nito:
“...there is a need to develop the aptitude, competence and proficiency of our students
in the English language to maintain and improve their competitive edge in emerging
3 ng 39
kolumnistang bihasa sa Filipino at sa Ingles: “Ang pinakabagong development sa
Maaaring sumobra ang tantya ni Cruz sa pagpalit ng wikang Tsino sa Ingles bilang wika
Scientific and Cultural Organization (UNESCO), 45.5% ang share ng Ingles bilang
wikang gamit sa internet noong 2001, habang 8.5% lamang ang sa Intsik. Kagulat-
gulat na makalipas ang tatlong taon, 29% na lamang ang sa Ingles habang 20.2% na
ang sa Intsik. Mula 5.9%, umabot sa 10.9% ang bahagi ng kategoryang other
Filipino at mga dayalekto ngunit nagbibigay-puwang din sa iba pang wikang dayuhan,
4 ng 39
Walang batayan ang pagpipilit ng mga Amerikanista na isabatas ang gahum ng Ingles
dahil diumano’y ito ang wika ng ICT. Bakit tayo sasandig sa Ingles lamang kung papaliit
na ang share nito sa daigdig ng mga kompyuter, habang papalaki naman ang sa iba
pang wika? Isa pa, hindi ba’t sa Hapon at Korea na parehong nangunguna sa ICT
ay sinasabing umaabante na rin sa ICT gamit ang sariling wika. Katunayan, ang
na mula’t mula pa’y Ingles na ang gamit sa ICT ay importer lamang ng mga laptop at
microchip. Malibang tumulad tayo sa mga bansang may pagmamahal sa sariling wika –
makahahakbang pasulong sa ICT at sa iba pang larangan. Wala nang ibang wikang mas
mabisa sa pagkatuto ng kahit anupaman kundi ang wikang ginagamit ng madla, ang
inang wika ng bawat mamamayan, ang wikang unang natututuhan sa tahanan, ang
Walang dudang ang wikang ito’y ang wikang Filipino at ang mga katutubong dayalekto.
Strengthen the Use of English as a Second Language in the Educational System, hindi
5 ng 39
maikukubli ng kahit sinong mapaglubid ng buhangin, gaano man kagaling, ang pagiging
for English, Math and Science from at least the Third Grade. The English language shall
for learning areas conducted in the English language in high school is expected to be
not less than seventy percent (70%) of the total allotment for all learning areas...”
Ganito rin halos ang sinasabi sa Seksyon 4 ng HB 4701 tungo sa deklaradong layunin
na “...to make the education of the young aligned with the requirements and realities of
and developing the use of the English language as the medium of instruction in all
levels of education, from the preschool to the tertiary level.” Pinalala pa ito ng mga
kailangang paunlarin ang Ingles ng mga Pilipino para makasabay sa takbo ng mundo sa
6 ng 39
wikang paturo. Kapag matibay ang pundasyon sa inang wika, magiging madali rin ang
pagkatuto ng iba pang wika. Kung gayon, salat sa kaalamang panlinggwistika at walang
sapagkat kahit ang mga grupong maka-Filipino ay naniniwalang kailangan pa ring ituro
ang Ingles, ngunit ang pagsasantabi sa wikang pambansa para lamang maisulong ang
kung pare-parehong pauunlarin ang mga umiiral na wika sa Pilipinas, pangunahin ang
7 ng 39
KWF na maipaliwanag sa taumbayan ang kabutihan ng multilinggwalismo upang
tagapangulo nito: “It is time to foster respect for ALL languages especially endangered
languages, and to promote and protect them. Let us celebrate our linguistic diversity
with the peoples of the world. Wika Mo. Wikang Filipino. Wika ng Mundo. Mahalaga!”
(Nolasco 2008).
pabor sa multilinggwalismo kontra sa gahum ng Ingles, sapagkat ganito rin ang trend
8 ng 39
(2003). Ayon sa nasabing dokumento, “Studies have shown that, in many cases,
language, achievement in other subject areas, and second language learning.” Ibinatay
Sa antas lokal, napatunayang balido ang konklusyon nina Dutcher at Tucker kung
Filipino (76.44%) dahil “...ang unang wika ay siyang ginamit na midyum ng pagtuturo
sa mga tinuran ni Mehrotra: “...students learn to read more quickly when taught in their
mother tongue. Second, students who have learned to read in their mother tongue
learn to read in a second language more quickly than those who are first taught to read
in the second language. Third, in terms of academic learning skills as well, students
taught to read in their mother tongue acquire such skills more quickly.”
9 ng 39
Batay sa isang posisyong papel (c.2003) ng Sanggunian sa Filipino (SANGFIL),
noong dekada 1960 ang “mas mabilis at mabisang matuto” ng mga kabataang Pilipino
sa sariling wika.
Ano nga ba ang sariling wika ng mga Pilipino? Walang iba kundi ang wikang
Filipino at ang mga katutubong dayalekto, aminin man o hindi, tanggapin man o hindi
Miriam College na si Dr. Patricia Licuanan sa isang forum (2007) na may mahigit 150
Filipino o Tagalog bilang una o pangalawang wika (ayon sa datos ng isang pambansang
census) habang tinatayang 30,000 lamang ang nagsasalita ng Ingles bilang unang wika
na karamihan pa’y mga Amerikanong nakatira sa bansa. Samakatwid, mas malaki pa rin
ang porsyento ng gumagamit ng Filipino at ng mga dayalekto bilang unang wika at/o
wika ng komunikasyon. Ayon naman kay Vivencio R. Jose (1996), sa maraming lugar sa
Hiligaynon at Waray...” Malamang na ang Filipino at ang mga wikain ay kapwa rin
10 ng 39
ginagamit sa iba pang rehiyong di-Tagalog, depende sa kontekstong panlipunan (sino
maniobrang kontra rito ng ilang mga nasa gobyerno. Tinawag ni Dr. Bienvenido
ay Filipino ang gamit na wika. Ang mga advertisement ay kadalasang Filipino kundi man
Filipinong may halong kaunting Ingles. Sa pahayagan, mas malawak ang sirkulasyon ng
mga tabloid sa wikang Filipino kaysa sa mga broadsheet na Ingles. Batay sa banggit ni
Daily Inquirer, Philippine Star, Manila Bulletin atbp.) ay 1.5 milyong kopya lamang kada
(Abante, Abante Tonite, Bulgar, People’s Journal, People’s Journal Tonight, and People’s
Taliba).
Walang dudang mula Aparri hanggang Zamboanga, isama pa ang Y’ami, Saluag,
Balabac at iba pang dulong bahagi ng Pilipinas, malayo na ang narating ng wikang
Filipino. Patuloy na ginagamit ang mga dayalekto sa iba't ibang rehiyon ngunit
11 ng 39
patungong Camiguin, matatas na nag-uusap-usap sa Bisaya ang mga drayber, tour
guide at iba pang mga taga-roon, ngunit nang ako’y makipagkwentuhan sa kanila,
sila at Bisaya ang kanilang unang wika. Biro nga ng isa kong kaibigang Filipino major
din, kahit nga ang mga Abu Sayyaf na nagkukuta sa pinakamagubat at pinakaliblib na
noong buhay pa si Abu Sabaya, ang sikat na tagapagsalita ng grupo, Filipino ang lagi
Mindanao Network (RMN). Sa FM, ilang istasyon na lamang ang purong Ingles pa rin
ang wikang ginagamit. Tuwang-tuwa nga ako tuwing nakakapakinig sa ibang DJ dahil
sa totoo lang, tunog-akademiko ang kanilang mga talasalitaan. Pwede mo na nga silang
12 ng 39
Sa mismong pamahalaan, may mga kapuri-puring pagtatangka na ipalaganap
ang Filipino. Sa Supreme Court Forum on Access to Justice (2008), natutuwang ibinalita
paggamit ng Filipino sa deliberasyon ng mga korte sa ilang lugar. Naging mabilis ang
mga hukuman. Nagtayo rin ang Korte Suprema ng isang komite sa pagsasalin na ang
Ingles tungong Filipino. Makabuluhan din ang pagsusumikap nina Pangalawang Pang.
Noli de Castro, Sen. Francis “Chiz” Escudero, Sen. Ma. Consuelo “Jamby” Madrigal, Sen.
Lito Lapid at Sen. Antonio Trillanes sa madalas na paggamit ng Filipino sa kanilang mga
pampublikong pahayag.
nakasalamuha, sa pakiwari ko’y magaling na rin silang mag-Filipino. Mayorya rin sa mga
half Filipino (na sa ibang bansa isinilang at sa ibang bansa rin nakatira) na
13 ng 39
buhay at ginagamit sa midya gayundin sa internet ng mga Filipino sa iba’t ibang panig
ng mundo. Bunga nito, di kataka-takang ito ang wikang mas gamitin din sa maraming
asignatura sa wikang Filipino kaya mas mataas ang average na markang nakukuha ng
mga mag-aaral (Dr. Mario Miclat: 2001). Samantala, dahil Ingles ang nangingibabaw na
Math and Science Survey/Third International Math and Science Study/TIMSS ayon kina
Virgilio Almario (1996) at Juan Miguel Luz (2007). Kasama sa mga nangunguna sa
nasabing pagsusulit ang Timog Korea, Hapon, Belgium at Republikang Czech, mga
bansang di Ingles kundi sariling wika ang wikang panturo sa Agham at Matematika.
Kung tutuusin, marami nang mga sangguniang aklat ang nailimbag sa Filipino sa iba’t
14 ng 39
suporta na rin ng marami-raming samahang pangwika. Kapuri-puri rin ang dami at
mag-aaral sa antas-gradwado.
iba’t ibang sangay ng karunungan. Sinuri ni Dr. Clemencia Espiritu (2005) ang mga
teolohiya (Padre Alberto Alejo), sosyolohiya (Dr. Prospero Covar), kasaysayan (Dr.
Almario). Pinatunayan naman ni Dr. Pamfilo Catacataca (2006) sa isang sanaysay ang
15 ng 39
Tiamson-Rubin (1993) Teresita Fortunato (1995), na kapwa nagwagi sa Gawad Surian
sa Sanaysay-Gantimpalang Collantes.
kahit sa mga asignaturang ayon sa batas ay kailangang ituro sa Ingles. Ayon mismo sa
mga kaibigan kong guro sa mga paaralang pribado at publiko, imposibleng gamiting
pangunahin at/o tanging wikang panturo ang Ingles dahil hindi naman ito ang unang
English Only Campaign ng eskwelahan. At bakit nga hindi, gayong kahit medyo ma-
Ingles ang kanilang Filipino ay walang dudang Filipino na rin ang mas gamitin ng
marinig kong tsismisan. Patagong natutuwa ako sapagkat mismong mga estudyante
naming coño ay sa Filipino na rin nagtsitsismisan. Patunay lamang ito na hindi lamang
Filipino, aminin man at hindi ng mga Amerikanista. Kung tutuusin, ang sapilitan nilang
na pagtuturo. Hindi sila magkukumahog na “palakasin” ang Ingles kung ito’y hindi
16 ng 39
Pagtataguyod sa Filipino at Dayalekto: Unang Hakbang Tungong
Multilinggwalismo
raming bata ang mga wikain sa Pilipinas. Samakatwid, kapwa Filipino at mga
katutubong dayalekto ang mas mabisang pangunahing wikang panturo kaysa sa Ingles
sapagkat umiiral at nakaugat na sa lipunang Pilipino ang mga ito. Natumbok ni Dr.
Melania L. Abad (2007) ang ganitong konsepto: “Ang pagkatuto ay mabilis at epektibo
at wala nang iba pang wikang kakatawan dito kundi ang wika niya sa araw-araw at
Filipino at mga katutubong dayalekto ang pagsisikhay na isulong din ang Ingles at iba
unang wika ay nagbubunsod sa mabilis na pagkatuto ng/sa iba pang wika. Samakatwid,
17 ng 39
Sa isang masaklaw na pag-aaral, sinuri ni Susan Malone (2003) ang mga
know best, enabling them to build on the knowledge and experience they bring to the
nina Wayne Thomas at Virginia Collier (2001): “The strongest predictor of L2 [second
Pilipino (na batay sa Tagalog) ang korpus at lilinangin sa tulong ng iba pang wikang
18 ng 39
palaganapin ang pag-asimila sa mga salitang katutubo para sa mga salitang walang
leksikograper nila ang mga salitang buhat sa iba’t ibang wikang katutubo ng Pilipinas.
(hegemony), “bana” (husband), “bodong” (peace pact), “ábyan” (close friend), “adi”
(male friend), “faga” (small fragments from a meteor that fell to the earth from outer
space), “himugà” (heinous crime), “dán-aw” (small lake), “dág-om” (rain cloud),
talasalitaan ng mga pangkaraniwang Pilipino ang mga salitang mula sa mga wikang
katutubo. Walang ibang dapat magpasimuno sa ganitong proseso kundi ang mga taal
na tagapagsalita ng mga dayalekto gaya ng mga Bisaya, ayon kay Leoncio P. Deriada
(1995).
maging ganap ang paggamit ng Filipino sa iba’t ibang larangan at para maisakatuparan
Establishing a Multilingual Education and Literacy Program (HB 3719). Waring akma ang
19 ng 39
pamamagitan ng paggamit sa unang wika bilang pangunahing wikang panturo mula
pre-school hanggang Grade VI. Sa antas sekundarya, Filipino at Ingles naman ang
pagkatuto ng ikalawang wika: alalaon baga’y kailangan munang patibayin ang unang
Pagtuturo sa mga Paaralan na akda naman ni Kinatawan Liza Maza ng Gabriela Party-
list. Sa gayong paraan, kapwa mapalalakas ang wikang Filipino at mga dayalekto sa
bansa habang hindi napapabayaan o naisasantabi ang wikang Ingles at iba pang
wikang dayuhan.
20 ng 39
sa mga pambansang seminar-worksyap na nadaluhan ko ay may kinatawan ang halos
bawat rehiyon ng Pilipinas. Malayo na talaga ang narating ng Filipino at lalo pang
malayo ang mararating nito kung tuluy-tuloy nating panghahawakan ang mga
Filipino. Karaniwan, dehado ang mga major sa Filipino pagdating sa iskolarsyip dahil
pang asignatura ang Filipino lalo na pagdating sa pondo ng iskolarsyip para sa mga
larangan sapagkat sa isang unibersidad sa Asya Pasipiko ay matagal nang nakatala ang
karagdagang asignatura para sa mga major sa Filipino. Isa sa mga kamag-aral naming
tatlong yunit ukol sa isang gamiting dayalekto na ituturo na parang foreign language.
kung tutuusi’y magiging karagdagang pahirap ito sa amin. Humantong pa nga ang
21 ng 39
aming usapan sa pagmumungkahi ng isang Bachelor in Education, major in Philippine
mga dayalekto ang isang aspekto ng globalisasyon. Hindi ko pinupuri ang buong
nagkaroon ng interes ang nakararaming bansa na pag-aralan ang kultura ng iba pang
22 ng 39
uri ng pamumuhay ng kanilang mga karatig-bansa, hangga’t maaari. Nakaugat ang
bentahe o kalamangan ang pagiging multilinggwal. Mas maraming alam na wika, mas
pampublikong hayskul ang nag-enrol sa mga foreign language class noong 2000,
habang batay naman sa ulat ng US National Center for Education Statistics, aabot sa
23 ng 39
principle of unity in diversity: embracing a wide variety of cultures, customs, beliefs –
and languages. The Charter of Fundamental Rights of the European Union respects
bansa sa kanila kung nagsasalita sila ng wika ng mga bansang iyon. Binigyang-diin
encourage, even for languages which are very much minority languages, their
development in the rest of the continent, is inseparable from the very idea of a Europe
edukasyon ang pangkalahatang padron sa mga bansa sa Europa. Taong 2002 nang
magkasundo ang mga pinuno ng mga bansa sa Europa na pasimulan ang “ambisyosong
24 ng 39
patakaran” ng pagtuturo ng “‘inang wika at dalawa pang ibang wika” sa mga mag-aaral
Vinci para maparami ang mga mag-aaral ng mga mga wikang dayuhan (Michael Kelly et
al.: 2004). Sa pagdagsa ng mga migrante sa Europa, ang mga wikang pinapayagang
Potratz: 2004).
multilinggwal ang mga Asyano. Bago pa dumating ang mga dayuhang mananakop mula
sa Kanluran, maraming wika na ang umiiral sa Asya. Katunayan, ayon kay Malone
(2003), sang-katlo (1/3) sa 6,000 wika ng daigdig ang sinasalita sa Asya. Bunga nito,
pagtuturo bagamat itinuturo rin ang Ingles at iba pang wikang dayuhan. Pinatunayan
nina Dr. Pamela Constantino, Dr. Florencia Victor at Rho Young Chul (2005) ang pag-
Victoria ng Australia, tinuturuan ng isa pang wikang bukod sa Ingles ang lahat ng mga
25 ng 39
bata (Guus Extra at Kutlay Yağmur: 2005). Samantala, ayon kay Vuyisile Msila (2007),
may mga patakaran na ang South Africa na nagtataguyod sa inang wika ng mga mag-
mas maraming wika na ang ginagamit sa iba’t ibang mga rehiyon sa halip na sumandig
edukasyon ng iba’t ibang rehiyon. Kung susumahin, buong mundo’y masaya nang
at mga katutubong dayalekto sa Pilipinas, lumalawak naman ang interes dito ng iba’t
Ayon kay Ivy Dulay (c.2006), may 50 unibersidad, kolehiyo, hayskul at mga
mag-aaral. Binanggit din niya na ayon sa datos ng 2005 US Census, “Tagalog” ang
lumalaki ang posibilidad na mabawasan kundi man maglaho ang interes sa wikang
26 ng 39
ginugugol para sa pagpapalaganap nito sa Amerika. Sino pa nga ba ang mag-aaral ng
pinagmulan?
70 qualified Philippine specialists having good command of Filipino and several dozens
of Indonesian specialists who studied Filipino as optional subject were trained in Russia.
Today we have two Filipino groups and two PhD student-linguists in Moscow State
University and one Filipino group in St. Petersburg State University.” Sa kabuuan,
matatas mag-“Tagalog.”
asignatura ang Filipino sa maraming paaralan sapagkat ang mga nagtuturo nito ay
wikang Filipino dahil sa dami ng mga manggagawang Pilipino sa mga lugar na iyon.
mga yayang Pilipino ng Filipino ang mga batang Pranses na kanilang inaalagaan upang
27 ng 39
maging mas madali ang kanilang pakikipagkomunikasyon sa kanila. Lumalabas tuloy na
nagiging unang wika ng mga batang nabanggit ang Filipino sa halip na Pranses
nagtatrabaho sa iba’t ibang panig ng mundo at parami nang parami ang permanente
praktikal para sa mga dayuhan na pag-aralan ang wikang Filipino. Hindi malayong
maging isang mayor na wikang dayuhan sa iba’t ibang bansa ang Filipino pagdating ng
panahon.
Sa aming paaralan, may Special Filipino Subject (Level 1-3) para sa mga
sa kanilang lupang tinubuan. Umaabot sa 200 mag-aaral kada taon ang sumasailalim sa
programang ito. Papalaki nang papalaki ang bilang ng mga Koreano sa aming paaralan
kaya naman inaasahang mas lalawak ang saklaw ng programang Special Filipino. Malaki
ang posibilidad na maging isang popular na pangalawang wika ng mga Koreano ang
Filipino, lalo pa nga’t parami nang parami ang mga Koreanong nag-aaral sa Pilipinas
bawat taon.
28 ng 39
Hamon at Kahingian ng Globalisadong Mundo
Filipino sapagkat marami-rami na rin itong binhing sumisibol sa iba’t ibang panig ng
lalo nating itaguyod ang paggamit at pagtuturo ng Filipino. Kapag napagbuti natin ang
pagtuturo ng/sa Filipino, mas mabisa na nating matututuhan ang iba pang mga wikang
sapagkat kung tutuusin, maaaring dumating ang panahon na ibang wika na ang maging
lingua franca ng daigdig, gaya ng Mandarin. Kung ganap nating napatibay ang ating
nating matibay na tulay ang inang wika sa pag-aaral ng anumang pangalawang wika.
muli tayong magsisimula sa wala kapag nabago ang lingua franca ng mundo.
Panahon nang sumandig tayo sa ating wikang pambansa gaya ng mga mauunlad na
bayan at gamitin itong tulay sa mas mabisang pagkatuto ng di lamang isa kundi marami
29 ng 39
naman ang tsansa ng isang bagito na mapasok sa trabaho kung mas maraming wika
Ingles sapagkat mula nang umarangkada ito, napilitan ang mayorya ng mga bansa na
et al.: 2008). Hindi na sapat ngayon ang pagsasalita ng Ingles, sapagkat sa tindi ng
produkto ang isang bansa sa isa pang bansa kung may kaalaman siya sa kultura at lalo
kabalyerong Amerikanista sa gobyerno na walang ibang nasa isip kundi paslangin ang
30 ng 39
isaisip na ang tunay na kaunlaran ng bayan ay makakamit, pangunahin, sa
ganitong paraan, hindi lamang natin maisasalba ang ating wikang Filipino at mga
at paggamit ng isang wikang pambansa, mas magiging mas mabilis at epektibo ang
maaakit na mag-aral ng ating wika. Habang pinagbubuti natin ang pagtuturo ng/sa
Filipino, lalo nating napatitibay ang tulay na magagamit natin sa pag-aaral ng mga
wikang dayuhan. Habang dumarami ang wikang dayuhan na ating natututuhan, mas
dumarami ang oportunidad na ating maaaring makamtan. Kung gayo’y di lamang natin
31 ng 39
Mga Sanggunian:
32 ng 39
__________________________. 2005. Panimula ng “Ikalawang Sourcebook ng
SANGFIL”.
Cruz, Isagani. 2001. Kung Bakit sa Wikang Filipino Lamang Dapat Ituro ang mga
States and the Pacific Islands: Culture, Science, Politics”). Okinawa, Japan. [masisipat
sa http://criticplaywright.blogspot.com/2006/12/split-level-americanization-case-
study.html]
http://www.gutenberg.org/files/10676/10676-h/10676-h.htm]
Deriada, Leoncio P. 1995. Ang Pagpapunlad ng Filipino sa Tulong ng mga Bisaya (sa
Quezon.
Dulay, Ivy. c.2006. Opposition to HB4701 Which Imposes the Use of English As the
http://www.petitiononline.com/HB4701/petition.html]
Dutcher, N. and Tucker, G.R. 1997. The Use of First and Second Languages in
Washington D.C.
33 ng 39
Espiritu, Clemencia C. (editor). 2005. Ang Filipino sa Ibayong Kurikulum. (sa
Maynila.
Linggwistikang Filipino.
http://ec.europa.eu/education/languages/pdf/doc1631_en.pdf]
http://ec.europa.eu/education/policies/lang/consult/report_en.pdf]
http://www6.gencat.net/llengcat/noves/hm05primavera-estiu/docs/extra.pdf]
34 ng 39
Fortunato, Teresita F. 1995. Tungo sa Intelektwalisasyon ng Filipino sa Ekonomiks:
Gullas, Eduardo et al. 2006. House Bill/HB No. 4701 (An Act to Strengthen and
ligne.net/2005_Prospective-Internet/Actes/2-2-1_Jerman-Blazic_Borka.pdf]
Jose, Vivencio R. 1996. Ang Wika ng Pagpapalaya, at Ang Papel ng Akademya (sa
Kelly, Michael et al. 2004. European Profile for Language Teacher Education –A
http://ec.europa.eu/education/languages/pdf/doc477_en.pdf]
(seminar paper: Seminar on Multilingual Situation and Related Local Cultures in Asia
http://www3.aa.tufs.ac.jp/~P_aflang/TEXTS/eekari02march.pdf]
35 ng 39
__________________________. 2005. English-Tagalog Dictionary (6th Edition). Lunsod
ng Maynila.
sa http://www.quezon.ph/wp-content/uploads/2007/04/licuanan-speech-1.pdf]
Languages Could Strengthen Europe (Proposals from the Group of Intellectuals for
Commission. Belgium.
[masisipat sa http://ec.europa.eu/education/languages/pdf/doc1646_en.pdf]
Lumbera, Bienvenido. 2005. Saan Tutungo ang Wikang Filipino Ngayong Binubura ito
Lumbera, Bienvenido et al. (mga editor) 2007. Mula Tore Patungong Palengke:
Luz, Juan Miguel. 2007. ‘English First’ Policy Will Hurt Learning). Inquirer.Net.
[masisipat sa http://archive.inquirer.net/view.php?db=1&story_id=44752]
Macapagal-Arroyo, Gloria. 2003. Executive Order (EO) 210, Series of 2003. (nasa
36 ng 39
Malone, Susan. 2003. Education for Multilingualism and Multi-literacy in Ethnic
[masisipat sa http://www.sil.org/asia/ldc/plenary_papers/susan_malone.pdf]
Mehrotra, S. 1998. Education for All: Policy Lessons From High-Achieving Countries
Miclat, Mario. 2001. Bukas na Liham ng SANGFIL kay Pangulong Gloria Macapagal-
Msila, Vuyisile. 2007. From Apartheid Education to the Revised National Curriculum
Statement: Pedagogy for Identity Formation and Nation Building in South Africa
(nalimbag din sa Nordic Journal of African Studies). University of South Africa, South
[masisipat sa http://wika.pbwiki.com/f/PRESS+STATEMENT_February+12.pdf]
http://asagcaoili-ariel.blogspot.com/2007/06/nolascos-maraming-wika.html]
37 ng 39
http://ec.europa.eu/commission_barroso/orban/news/docs/speeches/080402_speech_H
ague/EN_Tradition_and_Cultural_Diversity_Multilingualism.pdf]
http://www.summerschool.isig.it/Documenti/Speeches/Orban.pdf]
ng Maynila.
1992-1998).
Turgo, Nelson. 2006. Kung Bakit Nagmura Ako ng Putang Ina sa Buwan ng Wika O
Lucena, Quezon.
38 ng 39
[masisipat sa http://planet.naga.gov.ph/2006/08/18/kung-bakit-nagmura-ako-ng-
putang-ina-sa-buwan-ngwika/]
[masisipat sa http://www.undemocracy.com/A-RES-61-266.pdf]
[masisipat sa http://unesdoc.unesco.org/images/0012/001297/129728e.pdf]
[masisipat sa www.euroclic.net/inhoud/cfiles/pdf/netherlands2.pdf]
web.kssp.upd.edu.ph/linguistics/plc2006/papers/FullPapers/III-A-3_Zabolatnaya.pdf]
39 ng 39