S MUL NK DERSLER

S MUL NK KULLANIMI:

Model olu turmak 2( Basit bir oransal denetleyici tasar m )

Bu yaz m zda Simulink'i kullanarak basit bir otomatik kontrol sisteminin

simulasyonunu yapaca z.Böylelikle temel Simulink kullan m n da görmü olaca z.

Simulink’i çal t rmak için öncelikle MATLAB’i çal t ral m.Simulink’i MATLAB araç
çubuklar ndaki Simulink simgesine t klayarak ya da komut sat r na simulink yazarak
çal t rabiliriz.

Simulink'i çal t rd m zda kar m za Simulink Kütüphanesi gelecektir.Simulink

bloklar bu kütüphanede kategorilere göre ayr lm olarak bulunmaktad r.

Simulink Kütüphanesi

Simulink Kütüphanesinin file menüsünden New/model seçene ine t klayarak yeni

bir Simulink ortam açal m.Simulink otomatik olarak untitled* ad nda bir sayfa
açacakt r.+smin yan ndaki * i areti henüz Simulink sayfam z kaydetmedi imizi
belirtiyor.

,imdi kütüphanemizdeki sources bölümünde bulunan step adl blo a t klay p

Simulink sayfam za sürükleyip b rakal m.Bunu sistemizin ad m fonksiyonu cevab n
bulmakta kullanaca z.
 ,imdi de continous kategorisinden Transfer fcn blo unu ,sinks bölümünden de
scope blo unu Simulink sayfam za sürükleyip b rakal m.S ra geldi ba lant lar
yapmaya... Farenin imleci bloklar n uçlar ndaki ç k nt ya getirdi inizde + i areti
eklini ald n göreceksiniz.Step fonksiyonun ç k na fareyi götürüp t klayarak ortaya
ç kan yolu transfer fonksiyonunun giri ine sürükleyip ili tirin.Önce kesik kesik
görünen çizginin keskin bir hal ald n göreceksiniz.Ayn i lemi transfer fonksiyonu
ile scope blo u için de uygulay n.Resimde görülen sistemi elde edeceksiniz.

Transfer fonksiyonu blo uyla istedi iniz transfer fonksiyonunu Pay

polinomu/Payda polinomu eklinde olu turabilirsiniz:Transfer blo una çift
t klad n zda transfer blo unun parametre diyalog kutusu aç lacakt r:
 MATLAB'de genel olarak polinom tan mlama u ekilde olmaktad r:

Örn: s^3+3*s^2+s+4 ===> [1 3 1 4]

s^5+s^2 ===> [1 0 0 1 0]
Gördü ünüz gibi polinomlar katsay lar n bir vektör biçiminde yazarak
tan ml yoruz.Olmayan terimlerin katsay lar na 0 yaz yoruz.
Transfer fonksiyonu blo unun num ve den parametreleri ,transfer fonksiyonun pay
ve payda polinomlar d r.Bu polinomlara istedi iniz de erleri yukar daki biçimde
yazarak istedi iniz transfer fonksiyonunu elde edebilirsiniz.Biz bu örne imizde
1.dereceden bir sistemle çal aca m z için bu de erleri oldu u gibi b rak yoruz.

Step fonksiyonu blo una t klayarak parametre ayarlar n yapaca m z diyalog

kutusunu açal m.Step fonksiyonunun temel parametreleri u ekildedir:

Step time(Ad m zaman - saniye):Step fonksiyonun de er de i tirece i zaman

Initial value(Ba&lang ç de)eri):Step fonksiyonunun ba lang ç de eri
Final Value(Son De)er):Step fonksiyonun ad m zaman nda alaca son de er
Bu de erlerden istedi inizi de i tirerek de i ik denemeler yapabilirsiniz.,imdi
ba lang ç de erini 0,son de eri de 1 alarak 1.dereceden sistemimizin cevab n
scope'da gözlemeyelim.Simulasyonu çal t rmak için Simulink araççubu undan

similasyonu ba latma butonuna t klay n.

Resimde sistemimizin aç k çevrim ad m fonksiyonu cevab

görülmektedir.Gördü ünüz gibi sistemimiz 6.saniyeye yak n bir zamanda 1 de erini
almaktad r.,imdi sisteme geribesleme ekleyerek yeniden gözlemleyelim.Sistemin
ç k ndan alaca m z sinyali giri ten ç kararak sisteme girece iz.Sisteme geri
besleme eklemek için step fonksiyonundan sonra bir toplama blo u kullanmam z
laz m.Bunun için Simulink kütüphanesinden Math Operations bölümünden Sum
(toplama) blo unu sürükleyip Step fonksiyonunun yan na b rak n.Ard ndan toplam
blo una çift t klayarak parametre penceresini aç n.Orada bulunan list of signs adl
bölümdeki iki ++ i aretinin sondakini silerek eksi yap n (+-)

Önceki ba lant lar koparmak için sinyallerin üzerine t klay p seçili hale getirin ve
delete tu uyla onlar silin.Step fonksiyonunu sum blo unun + giri ine ba l yoruz.Eksi
giri in üzerinde fareyle t klay p ç k a do ru sürükleyerek scope'a giden sinyal üzerine
yap t r yoruz.Sistemimiz ekildeki gibi görülmelidir:
Bu sistemin cevab n görmek için similasyonu çal t r n ve scope çift t klay n:

Görüldü ü gibi sistemimizin daha h zl bir ekilde giri e tepki göstermi tir.Bu
geribesleme kullanman n bir avantaj d r.Ancak görüldü ü gibi sistem kararl duruma
geçti inde giri te vermi oldu umuz 5 de erine de il,2.5 de erine
oturmu tur.+stedi imiz 5 de erine oturmas için sisteme bir de kazanç blo u
ekleyelim.
Kazanç için Simulink kütüphanesinden Math Operations bölümünden Gain
blo una alarak modelimize ekleyelim.Gain blo unu Sum blo u ile transfer fonksiyonu
aras na ekleyin.Gain blo unun yapt i lem sadece giri te ald de eri içinde
bulunan gain(kazanç) kaysay s ile çarpmakt r.Sistemimizin son hali a a da
görülmektedir:
 Gain blo una çift t klayarak blok parametreleri diyalog kutusunu aç n.Buradaki
gain bölümündeki say y 30 yap n*.Ard ndan diyalog kutusuna OK diyerek
similasyonu çal t r n.Sistemimizin cevab u ekilde olacakt r:

Görüldü ü gibi sistemimiz giri te verilen 5 de erine h zl bir ekilde

oturmu tur.Burada yapm oldu umuz basit P (proportional- oransal) kontrol
sistemimidir.Ayn zamanda Simulink'in kullan m n da görmü olduk.Siz de kendi
kendinize de i ik sistemlerin cevaplar n izlemek için de i ik denemeler
yapabilirsiniz.Hepinize kolay gelsin

KAYNAKLAR:
U ur Arifo lu - MATLAB ve Mühendislik Uygulamalar - ALFA Yay nc l k
Simulink - Using Guide - MATHWORKS

Co&kunTA0DEM R
©Bilim Online 2005