BÖLÜM – I

KLĐMA

1.1.TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR

Latin kökenli bir sözcük olan klima, iklim anlamına gelir.Đklim sözcüğünden bir
ülkeyi etkisi altında bulunduran coğrafi ve atmosferik koşullar ya da sıcaklık ,
atmosferik basınç , rüzgar ve fırtına gibi atmosferin durumunu ve belirli bir
yerdeki değişimini karakterize eden meteorolojik olguların tümü anlaşılır.

Đnsanın biyolojik yapısı yanında ruh ve beden sağlığı da meteorolojik olgulardan

çok etkilenir. Çevremizi ,çevremizde geçen doğa olaylarını algıladığımız
duygularla ancak tanıyabilir, anlayabilir ve değerlendirilebiliriz.Atmosferik
ortamda dokunma duyusu ile algılagımız duyuların başında sıcaklık ve soğukluk
duyguları gelir.Yerine göre , sıcaklık duygusunu algıladığımız zaman serinlemek
ve soğukluk duygusunu algıladığımız zaman da ısınmak isteriz.

1
Rahat çalışabileceğimiz, rahat dinlenebileceğimiz ve rahat eğlenebileceğimiz bir
ortamın oluşturulabilmesi için yapay yollarla ve teknolojik yöntemlerle atmosferik
çevre koşullarının değiştirilmesi gerekir. Günümüzde yaşamamızı rahat
sürdürebileceğimiz bir ortamın oluşturulabilmesi için atmosferik çevre koşullarının
değiştirilerek yerine göre sıcaklık yerine göre soğukluk duygularına
dönüştürülmesini sağlayan yapay yolların ve teknolojik yöntemlerin tümüne
KLĐMA denilmektedir.

Su , bilindiği gibi, atmosferik basınçta kolay buharlaşır. Yeryüzünün dörtte

üçünün denizlerle örtülü olması ve suyun da atmosferik basınçta kolay
buharlaşması yeryüzünü çevreleyen hava tabakasının devamlı olarak su buharı
ile beslenmesine neden olur. Yeryüzünün herhangi bir yerinde, atmosferin
içerdiği su buharının miktarı bu yerin denizden uzaklığına, yüksekliğine ve
sıcaklığına bağlıdır. Yeryüzünü çevreleyen hava tabakasının içerdiği su buharına
NEM denir. Havanın içerdiği su buharı yani nem insan sağlığı için çok önemlidir.
Sıcakta terleyen bir kişi, terin buharlaşmasıyla rahatlar. Eğer çevrenin havası su
buharı ile doygun hale gelmiş ise ter buharlaşmaz ve bunalıma yol açar. Hava
su buharı yanında karbondioksit , kükürt dioksit , karbon monoksit gibi gazlarla
çeşitli nitelikte tozları da içerir. Bunun için tiyatro , sinema , konferans salonu gibi
kültür ve eğlence merkezleri ile işyerlerinde teneffüs edilen havanın bu gibi
sağlığa zararlı maddelerden temizlenmesi ve mensucat fabrikalarında olduğu gibi
iplik imal edilirken pamuk liflerinin kopmaması için ortamın belirli bir nemlilikte
tutulması gerekir. Kültür ve eğlence merkezleri ile işyerlerinde havanın
temizlenmesi ve ortamın belirli bir nemlilikte tutulması ancak klima cihazlarından
yaralanarak gerçekleştirilebilir.

1.2.NEMLĐ HAVA

Çevremizi saran atmosfer, salt oksijen ve azot karışımı olan havadan

oluşmamıştır. Havanın içerisinde yüksek oranda su buharı da vardır.

2
Havanın içerdiği su buharının miktarı çevre koşullarına ve meteorolojik olgulara
bağlı olarak değişir. Havanın içerdiği su buharı , yukarıda da kısaca değinmiş
olduğumuz gibi , insanın hem biyolojik yapısın a hem de beden ve ruh sağlığına
etkir. Örneğin deniz kıyısında , (300 C) sıcaklık ta bunalan , nefes alıp vermekte
güçlük çeken ve hatta baygınlık geçiren bir kişi, (1500 m) yükseklikte , bir yayla
da yine (300 C) sıcaklık ta bunalmaz , nefes alıp vermekte güçlük çekmez ve
kendisini zinde hisseder. Sıcaklığı aynı olmasına karşın sonucun farklı olmasının
nedeni , deniz kıyısında havanın içerdiği su buharı miktarının yaylada havanın
içerdiği su buharı miktarından fazla olmasıdır.

1.3.MUTLAK NEM

( 1 m3 ) nemli havanın içerdiği su buharı miktarının kuru hava miktarına oranına

mutlak nem denir. Buna göre, mutlak nem 1 kg kuru havanın içerdiği su buharı
miktarı olarak ta tanımlamak mümkündür. Mutlak nemi belirlemek için 1 m3 nemli
hava , nem tutucu bir madde olan CaCl2 üzerinden geçirilir. CaCl2 nemli havanın
içerdiği su buharını tutar. CaCl2 ün nemli hava geçirilmeden önceki ağırlığı ile
nemli hava geçirildikten sonraki ağırlığı arasında ki fark , nemli havanın içerdiği
su buharı miktarını yani mutlak nemi ifade eder. 1 m3 nemli havanın içerdiği su
buharının ağırlığını gs , kuru havanın ağırlığını gh ve mutlak nemi x ile gösterecek
olursak ,
gs
x= (1.1)
gh

eşitliğini yazabiliriz. Nemli hava , su buharı ile kuru hava karışımıdır. Nemli
havayı oluşturan elemanlarda su buharının kısmi basıncı çok düşüktür. Bunun
için yetkin gazlara uygulanabilen Genel Gaz Kanunu ve Dalton Kanunu nemli
havaya , nemli havayı oluşturan su buharı ile kuru havaya uygulanabilir.

3
1 m3 nemli havayı oluşturan su buharını kısmi basıncının Ps , kuru havanın kısmi
basıncını Ph ile gösterelim. Nemli havanın mutlak sıcaklığı T , basıncı P , su
buharının gaz sabiti RS ve kuru havanın gaz sabiti de Rh olduğuna göre Dalton
Kanunu uyarınca
P=Ps+Ph (1.2)
eşitliğini , Genel Gaz Kanunu uyarınca da
Ps . V =gs . Rs . T (1.3)
ve
Ph . V =gh . Rh . T (1.4)
eşitliklerini yazabiliriz.
gs
x= (1.5)
gh
ve
V = 1 m3
olduğu için
Ps Rh
x= . (1.6)
Ph Rs
eşitliği elde edilir. Suyun molar ağırlığı (Gms =18.10-3 kg/mol) ve kuru havanın
molar ağırlığı da (Gmh = 28,84.10-4 kg/mol) ‘ dur. Evrensel Gaz Sabiti (Ru = 0,848
kgm/mol.K0 ) olduğu için suyun gaz sabiti

Ru 0,848kgm / mol.K 0
Rs= = −3
= 47,1 kgm/kg.0K (1.7)
Gms 18.10 kg / mol
Rs=47,1 kgm/kg. 0K

ve kuru havanın gaz sabiti,

Ru 0,848kgm / mol.0 K
Rh= = −3
=29,4 kgm/kg.0K (1.8)
Gmh 28,84.10 kg / mol
Rh=29,4 kgm/kg.0K
olur.

4
Rs ve Rh ın bulmuş olduğumuz değerlerini
Ps Rh
X= . (1.9)
Ph Rs
eşitliğini elde ederiz. Bu açıklama göstermektedir ki mutlak nem , nemli havayı
oluşturan elemanlardan su buharının kısmi basıncının kuru havanın kısmi
basıncına oranının (0,6242) katına eşit olmaktadır.

1.4.BAĞIL NEM

( 1 m3 ) nemli havanın içerdiği su buharı miktarının aynı sıcaklık ve aynı toplam

basınçta içerebileceği maksimum su buharı miktarına oranına bağıl nem denir.
Bağıl nemi φ , ( 1 m3 ) havanın içerdiği su buharının ağırlığını gs , aynı sıcaklık ve
aynı toplam basınçta içerebileceği maksimum su buharı miktarını da gd ile
gösterecek olursak yukarıda yapmış olduğumuz tanım uyarınca
gs
φ= ( 1 . 10 )
gh
eşitliğini yazabiliriz. Diğer yandan ( 1 m3 ) nemli havanın içerebileceği maksimum
su buharının kısmi basıncını Pd ile gösterelim. Bu durumunda Genel Gaz
Kanununa göre,
Ps . V =gs . Rs . T ( 1 . 11 )
ve
Pd . V =gd . Rs . T ( 1 . 12 )
eşitliklerini yazabiliriz. Bu eşitliklerle
gs
φ= ( 1 . 13 )
gd
eşitliğinin birleşimini yapacak olursak
Ps
φ= ( 1 . 14 )
Pd

eşitliğini elde ederiz.

5
 Ps
X= 0,6242. ( 1 . 15 )
Ph

olduğu için
x P
φ= . h ( 1 . 16 )
0,6242 Pd

olur.

1.5.ÇĐĞ NOKTASI

Sabit basınçta soğutulan nemli havanın içerdiği su buharının yoğunlaşmaya

başladığı sıcaklığa çiğ noktası denir. Çiğ noktasını saptayabilmek için bu
tanımdan da anlaşıldığı gibi su buharı ve kuru hava karışımının sabit basınçta
soğutulması gerekir.

1.6.YAŞ TERMOMETRE SICAKLIĞI

Belirli bir su kütlesinin doygun olmayan hava tarafından etkilendiğini varsayalım.

Suyun sıcaklığını doygun olmayan havanın sıcaklığından daha büyük olursa
sudan havaya ısı akımı başlar ve su ağır ağır buharlaşarak sıcaklığı düşer.
Suyun sıcaklığı havanın sıcaklığına eşit olunca sudan havaya ısı akımı son bulur.
Ancak hava doygunlaşmadığı için buharlaşma devam eder. Buharlaşmanın
devam etmesi suyun sıcaklığının altına düşmesine sebep olur. Bu durumda
havadan suya ters yönde bir ısı akısı başlar. Buharlaşan suyun kaybettiği ısı
miktarı havadan suya iletilen ısı miktarından büyük olursa düşmeye devam eder.
Bir süre sonra öyle bir sıcaklığa gelinir ki artık buharlaşan suyun kaybettiği ısı
miktarı havadan suya iletilen ısı miktarına eşit olur. Đşte bu sıcaklığa
termodinamikte ve klima tekniğinde YAŞ TERMOMETRE SICAKLIĞI denir.

6
Haznesine ıslak pamuk sarılan bir termometrenin gösterdiği sıcaklık yaş
termometre sıcaklığıdır. Üzerinden hava geçirilen su yaş termometre sıcaklığına
kadar ancak soğutulabilir.

1.7.BAĞIL NEMĐN BELĐRLENMESĐ

1.7.1.PSĐKROMETRĐK ÇĐZELGELERDEN YARARLANARAK BAĞIL NEMĐN

BELĐRLENMESĐ

Kuru termometre sıcaklığı ile yaş termometre sıcaklığı arasındaki farklara göre
düzenlenmiş olan psikrometrik çizelgelerden yaralanılarak bağıl nemi belirlemek
mümkündür.

1.8.NEMLĐ HAVANIN ANTALPĐSĐ (SU BUHARI-KURU HAVA

KARIŞIMININ SABĐT BASINÇTAKĐ ISI TUTUMU)

Bir gaz karışımının antalpisi yani sabit basınçta ki, ısı tutumu bu gaz karışımını
oluşturan elemanların antalpilerinin toplamına eşittir. Gaz karışımının ağırlığını G
, gaz karışımın oluşturan elemanların ağırlığını da G1, G2,....Gn ile gösterelim.
Birim ağırlık için gaz karışımının antalpisi h ve gaz karışımını oluşturan
elemanların antalpiside h ve gaz karışımını oluşturan elemanların antalpiside h1,
h2,......hn olursa yukarıda yapmış olduğumuz açıklama uyarınca
G.h = G1.h1+G2.h2+........+Gn.hn ( 1 . 17 )
Eşitliğini yazabiliriz. Bu eşitliği 1 kg kuru hava ve x kg su buharından oluşan bir
su buharı – kuru hava karışımının antalpisi de hh ve su buharı-kuru hava
karışımının antalpiside h olduğuna göre
(1+x).h = hh+x.hs ( 1 . 18 )

şeklinde yazabiliriz.

7
 BÖLÜM – II
2.KLĐMA ĐÇĐN HAVA HAZIRLANIRKEN DENETĐM ALTINDA
BULUNDURULMASI GEREKEN ETKENLER

Klima için hava hazırlanırken akım hızı, sıcaklık ve bağıl nem derecesi gibi
etkenlerden denetim altında bulundurulması gerekir.

2.1.AKIM HIZI

Klima cihazında istenilen nitelikte hazırlanan hava , iklimlendirilmesi gereken

yerler ana boruların aracılığı ile taşınır. Ana borularda hava akım hızı yüksektir.
Ancak iklimlendirilecek yerlere hava damper ve ızgaralardan geçirilerek 2 m/sn
lik ya da 3 m/sn lik bir hızla üflenmelidir. Havanın iklimlendirilecek yerlere daha
yüksek bir hızla üflenmesi insan sağlığına zararlı hava akımlarının oluşmasına
neden olur.

2.2.SICAKLIK VE BAĞIL NEM DERECESĐ

Klima cihazında hazırlanarak iklimlendirilecek yerlere gönderilen havanın yaz

mevsiminde sıcaklığı minimum 19 0C , maksimum 24 0C ve kış mevsiminde de
sıcaklığı minimum 17 0C maksimum 22 0C olmalıdır. Yaz ve kış mevsimlerinde
iklimlendirmede kullanılan havanın bağıl nem derecesi 0,30 ve 0,60 arasında
değişir. Fakat en uygunu bağıl nem derecesi 0,50 olan havadır.

2.3.KLĐMA CĐHAZI

Yukarıda belirtilen nitelikte havayı hazırlayan elemanter bir klima cihazı şu

bölümlerden oluşur. Bu klima cihazı damper , filtre , nemlendirici yani duş ,
soğutucu , damla tutucu , vantilatör ve ısıtıcı gibi organlardan oluşmuştur.

8
Ayrıca klima cihazının girişine bir aspiratör de yerleştirilebilir. Duştan geçen hava
beraberinde su tanecikleri sürükler. Havanın sürüklediği su taneciklerinin
ayrışması için duş çıkışına nem tutucu maddelerden yapılmış ızgaralar
yerleştirilir.

Klima cihazında yaz ve kış koşullarında olmak üzere iki tür işletme söz
konusudur. Havanın kış işletmesinde ısıtılması ve nemlendirilmesi yaz
işletmesinde de soğutulması ve kurutulması gerekir.

2.4.KIŞ ĐŞLETMESĐ HESABI

Kış işletmesinde , yukarıda da değinmiş olduğumuz gibi , hava ısıtılır ve

nemlendirilir. Kış işletmesinde ısıtma ve havalandırılmanın nasıl yapıldığını
somut bir örnekle açıklamağa çalışalım.

Klima cihazı tarafından emilen dış havanın sıcaklığı 0 oC olsun ve bağıl nem
0
derecesi de φ =0,80 olsun. Emilen havanın örneğin 18 C sıcaklıkta
iklimlendirilecek yere gönderilmesi ve yeterince nem tutması yani su buharı
içermesi zorunluluğu vardır. Sevk borularında ki transmisyon kayıplarını
karşılamak için konfor tesislerinde , üfleme havası sıcaklığının 35 0C ve 40 0C
arasında bulunması arzu edilir. Ne kadar yalıtılırsa yalıtılsın sevk borularında,
iklimlendirilecek yerlere gönderilen havanın sıcaklığı ısı kayıpları nedeniyle
düşer, fakat buna karşın mutlak nemi sabit kalır. Bu koşullar da gerçekleştirilmesi
istenen bir kış işletmesi hesabı için Mollier diyagramından yaralanılır.klimacılıkta
çok kullanılan bu diyagram , daha önce incelediğimiz diyagramla esasta aynı
olmakla beraber düşey konumda ki sıcaklık ve yatay konumdaki su buharı
tutumu eksenlerinden oluşan dik açılı koordinatlar sistemin de bağıl nem eğrileri
ve eğik konumdaki antalpi çizgileriyle sıcaklık çizgilerinden oluşturulmuştur.

9
Diyagram üzerinde alınan her nokta nemli havanın belirli bir durumunu karşılar
diyagram üzerinde alınan bir noktayı su buharı tutumu ve sıcaklık koordinatları ile
bağıl nem eğrisi üzerinde ki ve antalpi doğruları arasındaki konumu karakterize
eder.

2.5.YAZ ĐŞLETMESĐ HESABI

Yaz işletmesi hesabında kış işletmesi hesabından biraz daha değişik bir yol
izlenir ve çevre havasının sıcaklığının en çok 7 0C azaltabilineceği kabul edilerek
hesaplar yapılır. Çünkü çevre havasının sıcaklığında klima cihazının aracılığı ile
daha büyük bir değişikliğin meydana getirilmesi sağlığa zararlı hava akımının
oluşmasına neden olur. Uygulama da iklimlendirilecek ortamın sıcaklığı ile klima
cihazında hazırlanarak üflenen havanın sıcaklığı arasında ki farkın minimum 2 0C
ya da 3 0C olması arzu edilir. Đklimlendirilecek ortamdan çekilmesi gereken ısı
miktarı, transmisyon ve güneş radyasyon ısıları ile canlıların yaydığı ısının
toplamı olarak düşünülebilir.

10
 BÖLÜM – III
3.ĐKLĐMLENDĐRME PROJESĐ

3.1.TEKNĐK RAPOR

Ankara da 1200 kişinin rahatça oturup film seyredebileceği bir sinema salonuna
klima tesisatı yapılacaktır. Sinema salonunun saat başına ısı kaybı 16000 kcal ,
transmisyon ve güneş radyasyon ısı kazancı 12000 kcal olarak hesaplanmıştır.
Sinema salonunda film seyreden her kişinin çevreye saat başına 100 kcal ısı
verebileceği düşünülmekte ve bu ısının 40 kcal lik bölümünün gizli ısı olduğu
kabul edilmektedir. Sinema salonunda yazın hava sıcaklığının 25 0C , bağıl nem
derecesinin 0,50 ve kışın ve kışın hava sıcaklığının 20 0c , bağıl nem derecesinin
de 0,40 olması istenmektedir. Dış hava koşulları yaz için 32 0C kuru termometre
sıcaklığı 0,34 bağıl ne derecesi ve kış için –12 0C kuru termometre sıcaklığı
0,85 bağıl nem derecesi olarak belirlenmiştir. Bu verilenlerden yaralanarak yaz
ve kış işletmesi için sinema salonuna üflenecek hava miktarını , kış işletmesin
de saat başına 16000 kcal lik ısı kaybını karşılayan sıcaklık farkını , gizli ısıyı
taşıyan su buharı miktarını ve buna bağlı olarak havanın yaz işletmesinde için
soğutma yükü ile kış işletmesi için ön ve son ısıtma yükleri hesaplanacaktır.

3.2.HESAPLAR

3.2.1.Yaz ve kış işletmesi için sinema salonuna üflenecek hava

miktarı
QRT - Radyasyon ve transmisyon ısısı yani duyulur ısı kazancı
QRT - 12000 kcal / saat
QĐ - Sinema salonunda oturan seyircilerin saat başına yaydıkları ısı miktarı
h - Seyirci sayısı
qi - Saat başına 1 kişinin yaydığı ısı miktarı
h = 1200

11
qi = 60 kcal / saat
QĐ = n . qi =1200 . 60 =72000 kcal / saat
QD - Sinema salonundan saat başına çekilmesi gereken ısı miktarı

QD = QRT + QĐ = 12000 + 72000 =84000 kcal / saat (3.1)

Yaz işletmesinde üflenen hava sıcaklığının tü = 17 0C olması gerekir. Çünkü

üflenen havanın sıcaklığı ile sinema salonu havasının sıcaklığı arasında 8 0C lik
bir farkın bulunması zorunluluğu vardır.Psikrometrik diyagram da görülen dış
havanın , iç havanın yani sinema salonu havasının ve üflenen havanın durumunu
belirleyen noktalar saptanır. Dış havanın durumunu belirleyen DHY noktası ile
üflenen havanın durumunu belirleyen ÜHY noktası apsisi aynı noktalardır ve bu
noktalar mutlak nem eksenine dik aynı doğru üzerinde bulunurlar. Sinema
salonu havasının durumunu belirleyen SHY noktası bir rastlantı sonucu DHY ve
ÜHY noktalarından geçen doğru üzerinde bulunmaktadır. SHY noktası DHY ve ÜHY
noktalarını birleştiren doğru üzerinde bulunduğu için durumu bu nokta ile
belirlenen sinema salonu havasının mutlak nemi dış havanın mutlak nemi ile
üflene havanın mutlak nemine eşit olur. Diyagram dan dış havanın mutlak nemi
x =10 g/kg bulunur. Yine diyagramdan ÜHY noktasında nemli havanın antalpisi
hÜHY=10,1 kcal/kg ve SHY noktasında nemli havanın antalpisi de hSHY=12 kcal/kg
olarak bulmak mümkündür. Bu durumda ÜHY ve SHY noktalarını sınırladıkları
arlıkta nemli havanın antalpi değişimi
∆ h1 = hSHY - hÜHY = 12 –10,1 =1,9 kcal/kg (3.2)
olur.
G – saat başına üflene havanın ağırlığı
8400kcal / kg
G = QD / ∆ h1 = = 44210,526 kg/saat (3.3)
1,9kcal / kg

γ - üflenen havanın özgül ağırlığı

γ = 1,21 kg/m3

12
 V – saat başına üflenen havanın hacmi

G 44210,526kg / saat
V= = 3
= 36537, 624 m3/saat (3.4)
γ 1,21kg / m
V = 36537,624 m3/saat

Genellikle , saat başına yaz iletmesinde ne kadar hava üflenirse kış işletmesinde
de o kadar hava üflenir.

3.2.2.Gizli ısıyı taşıyan su buharı miktarı ve havanın yaz işletmesinde

ne kadar kuru üfleneceği

17 0C sıcaklıkta ve bunu karşılayan doygunluk basıncında buharlaşma ısısı

r = 606,5 – 0,695 t şeklinde ki Regnault denklemin den yaralanılarak hesaplanır.
t = tü =17 0C

r = 606,5 x 0,595 x t =606,5 – 0,695 x 17 = 594,695 kcal/kg (3.5)

Sinema salonunda film seyreden her kişinin saat başına yaydığı ısının 40 kcal lik
bölümü gizli ısı kabul edilmektedir.
QG - toplam gizli ısı
qG - kişi başına gizli ısı
qG = 40 kcal/saat
QG = n . qG =1200 x 40 = 48000 kcal/saat
GB – gizli ısıyı taşıyan su buharı miktarı

QG 48000kcal / saat
GB = = = 80,715 kg/saat (3.6)
r 594,685kcal / kg

Havanın yaz işletmesine ne kadar kuru üfleneceğini belirleyebilmek için gizli ısıyı
taşıyan su buharı miktarının 1 kg kuru havaya düşen miktarını bulmak gerekir.

13
 ∆ x – gizli ısıyı taşıyan su buharı miktarının 1 kg kuru havaya düşen
miktarı
80715 gr / saat
∆ x = GB / G = = 1,825 gr/kg (3.7)
44210,526kg / saat
X1 = üflenmesi gereken havanın mutlak nemi
X = 10 gr/kg
∆ x = X – X1 (3.8)
X1 = X - ∆ x =10 – 1,825 = 8,175 gr/kg

Bu açıklama üflenecek havanın mutlak neminin X1 = 8,175 gr/kg olması

gerektiğini göstermektedir. Bunun için havanın mutlak neminin ∆ x = 1,825 gr/kg
kadar azaltılması zorunluluğu vardır.

3.2.3.Yaz işletmesi için soğutma yükü

Va – sinema salonundan zorunlu olarak atılan yani saat başına değiştirilmesi
gereken havanın hacmi
va – kişi başına değiştirilmesi gereken havanın hacmi
va = 20 m3 / saat
Va = n . va = 1200 x 20 = 24000 m3/saat
η – dış hava oranı
η = Va / v = 24000/36537,624 = 0,6568
Dış hava oranı η = 0,6568 olduğu için DHY ve SHY noktaları arasında antalpi
farkının 1 - η kadar daha az olması gerekir. DHY ve SHY noktalarını birleştiren
doğru üzerinde bu antalpi farkını veren KHY noktası bulunur. KHY noktası
diyagram üzerinde emilen havanın durumunu belirleyen noktadır. Havanın
∆ x = 1,825 gr/kg daha kuru üflenmesi gerekir. 17 0C sıcaklıkta ∆ x = 1,825 gr/kg
daha kuru üflenen havanın durumunu gösteren nokta diyagram üzerinde
saptanır. Bu nokta ÜHY1 noktasıdır. ÜHY ve KHY noktalarını birleştiren doğru
soğutma sürecini ifade eder.

14
Bu doğrunun doygunluk eğrisini kestiği Sys noktasından geçen sıcaklık doğrusu
klima cihazında soğutucu yüzey sıcaklığını gösterir. Soğutucu yüzey sıcaklığı 9 0
C dir. Gerçekte durumu ÜHY1 noktası ile belirlenen nemli havanın çiğ noktası
sıcaklığı 12 0 C dir. Soğutma yüzeyi sıcaklığının bundan daha düşük alınmasının
edeni soğutma sürecinde ki kayıplar dır. ÜHY1 noktasında nemli havanın antalpisi
hÜhy1 = 9,08 kcal/kg
ve KHy noktasında nemli havanın antalpiside
hKHy = 13,22 kcal/kg
olduğu için soğutma sürecinde antalpi değişimi
∆ h2 = hÜhy1 - hKHy = 9,08 – 13,22 = - 4,14 kcal/kg olur.
Soğutma yükünü bulmak için antalpi değişimini üslenecek üflenecek havanın
ağırlığı ile çarpmak gerekir.
Qsy – soğutma yükü
GÜ – üflenecek havanın ağırlığı
GÜ = η .G = 0,6568 . 44210,526 = 29037,473 kg/saat (3.9)
Qsy = GÜ . ∆ h2 = 29037,473 . (-4,414 ) = - 120215,13 kcal/saat ( 3 . 10 )
Kış işletmesinde ısı kaybını karşılayan sıcaklık farkı
Q1K – kış işletmesin de saat başına ısı kaybı
Q1K – 16000 kcal/saat
∆ tK – kış işletmesinde ısı kaybını karşılayan sıcaklık farkı
20 0C sıcaklıkta bağıl nem derecesi φ D = 0,50 olan havanın mutlak nemi x = 7,2
gr/kg dır.
G
Q1K = . ∆ tK . (0,2367 + x . 0,4445) olduğu için ( 3 . 11 )
1+ x
(1 + x).Q1K (1 + 0,0072).16000
∆ tK = = = 4,5194 0c olur.
G.(0,2367 + x.0,4445) 44210,526.(0,2367 + 0,0072.0,4445)
( 3 . 12 )

3.2.4.Kış işletmesinde ön ısıtma yükü ile son ısıtma yükü

Dış havanın sıcaklığı - 12 0C bağıl nem derecesi 0,85 ve sinema salonu
havasının sıcaklığı 20 0C olarak verilmiştir.

15
Diyagramda dış havanın durumunu belirleyen DHK noktası ile salon havasının
durumunu belirleyen SHK noktaları saptanır. DHK noktasında havanın mutlak nemi
x1=1,2 g/kg ve SHK noktasında havanın mutlak nemi x2=5,8 g/kg dır. Bunun için
dış hava koşullarında emilen havanın nemlendirilerek ısıtılması gerekir. Dış hava
koşullarında emilen hava önce mutlak nemi aynı kalmak koşulu ile ısıtılır. Buna
ön ısıtma denir. Sonra adiyabatik yıkama ile nemlendirilir yani mutlak nemi
artırılır ve adiyabatik yıkama ile mutlak nemi artırılan hava ısıtılarak salona
gönderilecek bir duruma getirilir. Adiyabatik yıkama ile nemlendirilen havanın
ısıtılarak salona gönderilecek duruma getirilmesine son ısıtma adı verilir. Ön
ısıtma noktasını bulmak için SHK noktasından indirilen dikmenin doygunluk
eğrisini kestiği noktadan antalpi doğrusuna paralel bir doğru çizilir. Bu doğrunun
DHK noktasından geçen mutlak nem eksenine dik olan doğruyu kestiği nokta ön
ısıtma noktasıdır. Ön ısıtma noktası diyagram üzerinde K ile gösterilmiştir.
(16000 kcal/saat) lik ısı kaybını karşılayan sıcaklık farkı bilindiği gibi ( ∆ tK =
1,5194 0C ) dir. Bunun için üflenecek havanın sıcaklığının salon sıcaklığından
∆ tK kadar daha büyük olması gerekir. Diyagram üzerinde ordinatı SHK noktasının
ordinatından ∆ tK kadar daha büyük olan ÜHK noktası saptanır. Bu nokta salona
üflenecek havanın durumunu belirler. Adiyabatik yıkama ile nemlendirilen
havanın ÜHK noktasına değin ısıtılması zorunluluğu vardır. DHK ile K noktası
arasında ki antalpi farkı ön ısıtma için gerekli ısı miktarını ve K noktası ile ÜHK
noktası arasında ki antalpi farkı da son ısıtma için gerekli ısı miktarını ifade eder.
hÜHK = 8,7 kcal/kg
hK = 5 kcal/kg
hDHK = - 2,115 kcal/kg
∆ hÖ = hK – hDHK = 5 – (-2,115) = 7,115 kcal/kg ( 3 . 13 )
∆ hS = hÜHK - hK = 8,7 – 5 = 3,7 kcal/kg ( 3 . 14 )
∆ h = ∆ hÖ + ∆ hS = 7,115 + 3,7 = 10,815 kcal/kg ( 3 . 15 )
QÖ – ön ısıtma yükü
QÖ = G . ∆ hÖ = 44120,526 . 7,115 = 313917,54 kcal/saat ( 3 . 16 )
QS – son ısıtma yükü
QS = G. ∆ hS = 44120,526 . 3,7 =163245,94 kcal/saat ( 3 . 17 )

16
 Σ Q = QÖ + QS = 313917,54 + 163245,94 = 477163,48 kcal/saat ( 3 . 18 )
bu hesaplar salonun tüm havası değiştirildiğine göre geçerlidir. Ancak ekonomik
işletmelerde salonun tüm havası değiştirilmez. Yukarıda yaz işletmesinde 24000
m3 havanın değiştirildiğini açıklamış ve dış hava oranını da η = 0,6558 olarak
belirlemiştik. Kış işletmesinde salon da kalan ve sonra bir aspiratör tarafından
çekilerek klima cihazına getirilen hava atmosfer den emilen taze hava ile bir
karışım oluşturur. Bu karışımın hem sıcaklığı hem de mutlak nemi atmosferden
emilen havanın sıcaklığından ve mutlak neminden daha büyük olur. Karışımın
bağıl nem derecesinin 0,70 olduğunu kabul edelim. Diyagram üzerinde karışımın
durumunu tanımlayan noktayı bulmak için önce DHK ve K noktalarının birleştiren
doğru üzerinde DHK noktasından 1-η . KDHK kadar uzakta bulunan K’ noktası
saptanır. K’ noktasından geçen sıcaklık doğrusunun 0,70 bağıl nem derecesine
ait bağıl nem eğrisini kestiği KHK noktası bulunur. Bu nokta karışımın diyagram
üzerinde durumunu belirleyen noktadır. KHK noktasında havanın mutlak nemi
x’ = 2,25 gr/kg dir. KHK noktasından geçen mutlak nem eksenine dik olan doğru
çiğ noktasından geçen antalpi eğrisini K1 noktasında keser. Bu nokta ön ısıtma
noktasıdır. Ön ısıtma noktasına değin ısıtılan hava adiyabatik yıkama ile
nemlendirilir. Adiyabatik yıkama ile nemlendirilen hava daha sonra son ısıtma
ile üflenecek duruma yani ÜHK noktasına getirilir. KHK noktası ile K1 noktası
arasında ki antalpi farkı ön ısıtma için gerekli olan ısı miktarını ve K1 noktası ile
ÜHK noktası arasındaki antalpi farkı da son ısıtma için gerekli olan ısı miktarını
ifade eder.
hÜHK = 8,7 kcal/kg
hK1 = 5 kcal/kg
hKHK = 1 kcal/kg
∆ hÖ = hK1 – hKHK = 5 – 1 = 4 kcal/kg ( 3 . 19 )
∆ hS = hÜHK - hK1 = 8,7 – 5 = 3,7 kcal/kg ( 3 . 20 )
∆ h = ∆ hÖ + ∆ hS = 4 + 3,7 = 7,7 kcal/kg ( 3 . 21 )
∆ h = 7,7 kcal / kg
QÖ = G . ∆ hÖ = 44120,526 .( 4 ) = 176482,1 kcal/saat ( 3 . 22 )
QS = G. ∆ hS = 44120,526 . 3,7 = 163245,94 kcal/saat ( 3 . 23 )

17
 Σ QG = QÖ + QS = 176482,1 + 163245,94 = 339728,04 kcal/saat ( 3 . 24 )
Σ Q - Σ QG = 477163,48 – 339728,04 = 137435,44 kcal/saat ( 3 . 25 )
Açık olarak görülmektedir ki tüm salon havasının boşaltılmadığı ekonomik
işletmelerde saat başına 137435,44 kcal ısı tasarruf edilmektedir. Şekil de bu
örneğe uygun bir klima cihazının şeması görülmektedir.

18