GIRIS .........................................................................................................................................

2
1. MODÜLASYON ...................................................................................................................2
1.1 DOGRUSAL MODÜLASYON (GENLIK MODÜLASYONU)...............................5
1.1.1 Genlik Modülasyonun Temelleri.....................................................................5
Sekil 8:asiri modülasyon ..........................................................................................11
1.1.2 Tek Yan Bant Haberlesmesi............................................................................11
1.1.3 Bastirilmis Tasiyici Genlik Modülasyonu ..................................................14
1.1.4 Artik Yan Bant Modülasyonu..........................................................................15
1.1.5 Kuadratur Modülasyon.....................................................................................16
1.1.6 Frekans Çogullamali Dizgeler ........................................................................17
1.2 ÜSTEL MODÜLASYON (AÇISAL MODÜLASYON)............................................21
1.2.1 Faz Modülasyonu ..............................................................................................22
1.2.2 Frekans Modülasyonu......................................................................................22
1.2.3 Frekans Modülasyonun Tayf Analizi...........................................................22
1.3 VURUS MODÜLASYONU ........................................................................................23
1.3.1 Vurus Genlik Modülasyonu ............................................................................24
1.3.2 Vurus Kodlamali Modülasyon ........................................................................24
1.3.3 Delta Modülasyonu ...........................................................................................26
1.3.4 Zaman Çogullamali Dizgeler...........................................................................28
1.4 ÇEVIRGILIME..............................................................................................................32
1.4.1 Genlik Çevirgilemesi: .......................................................................................32
1.4.2 Frekans Çevirgilemesi......................................................................................33
1.4.3 Faz Çevirgilemesi...............................................................................................34
1.5 SAYISAL MODÜLASYON ........................................................................................35
Modülasyon teknikleri ....................................................................................................35
1.5.1 GMSK modülasyonu.........................................................................................36
1.5.2 MSK Modülasyonlu ..........................................................................................37
1.5.3 ASK sayisal genlik modülasyonun (amplitude shift keying)................39
1.5.4 FSK sayisal frekans modülasyonun (frequency shift keying) ............42
1.5.5 PSK sayisal faz modülasyonun (phase shift keying) ............................45
1.5.1 QPSK Karesel Genlik Modülasyonu(Quadrature Phase Shift Keying)47
1.5.2 OQPSK Ofset Karesel Genlik Modülasyonu .............................................48
1.5.3 ? /4-DQPSK Diferansiyel Karesel Genlik Modülasyonu ........................49
KAYNAKÇA ...........................................................................................................................52

1
 GIRIS
Haberlesmedeki en önemli konu modülasyondur.Bilgiyi içeren isareti daha yüksek
frekansli bir isarete (tasiyici) yükleme Islemidir. Bilgi transferi yüksek frekansli isaret ile yani
tasiyici ile yapilmaktadir.Alici tarafa ulasan modüleli isaretin üzerindeki bilginin çikartilmasi
islemine de modülasyon adi verilir.
Modülasyon ve de modülasyon islemlerinin geregi su sekilde açiklanabilir. Bilindigi
gibi insan sesinin frekansi 20 ile 4000 Hz arasindadir bir çok insan sesinin ayni anda
elektromanyetik dalgalar ile yayinlanmasi ile olusacak olan girisim sonucunda haberlesme
imkansiz hale gelebilir.Diger bir önemli engel ise,böyle alçak frekansli isaretler için gerekli
olan anten boyu kilometreler mertebesinde olmasidir.
Bu iki engeli asmak amaci ile alçak frekansli bilgi isareti yüksek frekansli bir tasiyici ile
iletilir.tasiyici frekanslar yüksek frekansli oldugundan, anten boyutu pratik sinirlar
içinde olur.Ayrica her istasyona farkli frekans degeri verilerek olusa bilecek girisimler
önlenmis olabilir.Modülasyon yukarida da söylendigi gibi bildiri isaretini iletime daha uygun
bir biçimine sokmak için yapilir.Periyodik bir isaretin – ki buna tasiyici denir - her hangi bir
özelligi bildiri isaretine – ki buna modülasyon isareti de denir -bagli olarak degistirilir . elde
edilen isarete modülasyonlu isaret denir.A0 cos (wot+F) (1)gibi bir sinisoidal bir tasiyicinin
genligi bildiri isaretine bagli olarak degistiriliyorsa bu modülasyon türüne “genlik
modülasyonu”denir .Eger tasiyicini frekansi veya fazi bildiri isaretine bagli olarak
degistiriliyorsa bu modülasyon türlerine “frekans modülasyonu veya “faz modülasyonu
denir.bu iki modülasyon türü “açi modülasyonu altinda da toplanabilir.çünkü tasiyici fo (t)=A0
cos(wot+F)=Re[A0 e j (? 0t ? ? ) ] (2)Biçiminde ifade edildiginde frekans faz
modülasyonunda ? 0 =(ot +F) (3) açisi bildiri isaretine bagli olarak degismektedir.Açi
modülasyonuna ayni zamanda “üstel modülasyonda” denir. Çünkü modülasyonlu isaret bildiri
isaretinin dogrusal bir islevidir.Sinüzoidal bir isaret gibi sürekli bir isaretin; genliginin,
frekansinin veya fazinin bildiri isaretine bagli olarak degistirilmesi gibi, dönemli vurus isareti
gibi kesikli bir isaretin vurus genligi ,vurus süresi veya vurus yeri bildiri isaretine bagimli
olarak degistirilerek de modülasyon gerçeklestirile bilir.

2
 1. MODÜLASYON

Modülasyon islemi bazen kodlamayi da kapsar vurus kodlamali modülasyon (VKM) ve

delta modülasyonu buna örnek olarak verilebilirler .
Bir modülasyon bazen yukarida sematik olarak bölümlenmis modülasyon türlerinden
birkaçini kapsaya bilir.Örnegin vurus modülasyonu yapildiktan sonra bu iletimden önce çogu
kez sürekli dalga modülasyonuna da tabi tutulabilir
Birde sürekli dalga modülasyonu ile vurus modülasyonu karisimi modülasyon islemleri
vardir.Yukarida modülasyonun bildiri isaretini iletime daha uygun bir biçime sokma amaci
ile yapildigi söylenmisti . Modülasyonun bildiri isaretini hangi bakimdan iletime daha uygun
hale getirdigi önemli noktalarimla asagida özetlenecektir .:
Anten boyutlarinin küçültülmesi:elektromanyetik isinimin(radyasyon verimli olabilmesi
için anten boyularinin elektro manyetik dalga mertebesinde olmasi gerekir .Ancak iletilmek
istenen bildiri isaretleri alçak frekansli olduklarindan bunlarin dogrudan iletilebilmeleri için
kilometrelerce uzunlukta antenlere ihtiyaç vardir.
Bu yüzden modülasyon yapilarak bildiri isaret tayfi yüksek frekanslara
kaydirilir.Böylece gerekli anten boyutlari küçültülmüs olur.Tüm frekans bölgesinden
yararlanma:dünya yüzünde pek çok gönderme ve almaç mevcuttur. Bunlarin her birinin
digerlerini bozmadan çalisabilmesi kendilerine ayri frekans bölgelerinin ayrilmasiyla
mümkün olmustur.

Modülasyon yardimiyla her bir göndermecin frekansi kendi için ayrilan frekans
bölgesine kaydirilmaktadir.böylece uzun dalgalardan mikro dalgalara hatta lazer dalgalarina
kadar bütün frekans bölgesinden yararlanmak mümkün olmaktadir.

Çogulluma Yapma: Bir haberlesme baglantisindan çogu kez birden fazla bildiri isareti
gönderilmek istenir.Örnegin çok sayida telefon ,teleks televizyon v.b kanali ayni radyo
baglantisi üzerinden ayni anda gönderilirler. Bunun yapilabilmesi “zaman çogullamasi” veya
“ frekans çogulla masi” islemleriyle mümkündür ki bu islemler de birer modülasyon
islemidir.

2
 Bozucu Etkileri Azaltmak: Bazi modülasyon türleri gürültü ,burusum girisim gibi
iletimi bozucu etkileri azaltma özelligine sahiptirler. Gönder meç ve Almaç yapimini
kolaylastirmak: Gönder meç ve almaçlarin çalismalari isaretin özelligine baglidir.
Bu yüzden uygun modülasyon seçilmesi ile bu aygitlarin yapilmasi kolaylastirilabilir.
Bu ekonomik bir etkendir. Örnegin yayin haberlesmesinde (radyo, televizyon v.b) almaçlar
mümkün oldugu kadar ucuz olmalidir. Çünkü milyonlarca insanlar bunlari satin alacaktirlar .
bu örnekte en ucuz en ucuz almaç yapimini saglayacak modülasyon türü seçilmelidir.
Böylece haberlesme sisteminin toplam fiyati en düsük olacaktir .
Uzay haberlesmesinden baska bir örnek verilsin . burada modülasyon türü seçimi
uzaydaki gönderme için minimum güç harcamasini saglayacak biçimde yapilir. Çünkü bu
gönder meçlere uzayda güç temini oldukça zor ve pahali bir sorundur. Gönder meç az enerji
harcarsa toplam sistem ekonomik olmaktadir.
Yukaridaki örnekler haberlesme sisteminin ekonomik olmasi yönünden modülasyon
türü seçiminin rolünü göstermektedir. Yani uygun modülasyon türü seçimi almaç,
gördermeç ve toplam haberlesme sisteminin yapimini kolaylastirmaktadir.

Anten Boyutlarinin Küçültülmesi:elektromanyetik isinimin(radyasyon verimli

olabilmesi için anten boyularinin elektro manyetik dalga mertebesinde olmasi gerekir .Ancak
iletilmek istenen bildiri isaretleri alçak frekansli olduklarindan bunlarin dogrudan
iletilebilmeleri için kilometrelerce uzunlukta antenlere ihtiyaç vardir. Bu yüzden
modülasyon yapilarak bildiri isaret tayfi yüksek frekanslara kaydirilir.Böylece gerekli anten
boyutlari küçültülmüs olur.

Tüm Frekans Bölgesinden Yararlanma:dünya yüzünde pek çok göndermeç ve almaç

mevcuttur. Bunlarin her birinin digerlerini bozmadan çalisabilmesi kendilerine ayri frekans
bölgelerinin ayrilmasiyla mümkün olmustur.Modülasyon yardimiyla her bir göndermecin
frekansi kendi için ayrilan frekans bölgesine kaydirilmaktadir.böylece uzun dalgalardan
mikro dalgalara hatta lazer dalgalarina kadar bütün frekans bölgesinden yararlanmak
mümkün olmaktadir.

Iletim Ortamina Uymak: iletim ortami koaksiyel kablo iletim (transmisyon) borusu
,hava iyonesfer , v.b olabilir.bu ortamlara uyan frekanslarda iletim yapabilmek için
modülasyon yapilir .

3
 Bozucu etkileri azaltmak: Bazi modülasyon türleri gürültü ,burusum girisim gibi
iletimi bozucu etkileri azaltma özelligine sahiptirler.

Gönder Meç Ve Almaç Yapimini Kolaylastirmak : Gönder meç ve almaçlarin

çalismalari isaretin özelligine baglidir. Bu yüzden uygun modülasyon seçilmesi ile bu
aygitlarin yapilmasi kolaylastirilabilir. Bu ekonomik bir etkendir. Örnegin yayin
haberlesmesinde (radyo, televizyon v.b) almaçlar mümkün oldugu kadar ucuz olmalidir.
Çünkü milyonlarca insanlar bunlari satin alacaktirlar . bu örnekte en ucuz en ucuz
almaç yapimini saglayacak modülasyon türü seçilmelidir. Böylece haberlesme sisteminin
toplam fiyati en düsük olacaktir .
Uzay haberlesmesinden baska bir örnek verilsin . burada modülasyon türü seçimi
uzaydaki gönderme için minimum güç harcamasini saglayacak biçimde yapilir. Çünkü bu
gönder meçlere uzayda güç temini oldukça zor ve pahali bir sorundur. Gönder meç az enerji
harcarsa toplam sistem ekonomik olmaktadir.
Yukaridaki örnekler haberlesme sisteminin ekonomik olmasi yönünden modülasyon
türü seçiminin rolünü göstermektedir. Yani uygun modülasyon türü seçimi almaç,gördermeç
ve toplam haberlesme sisteminin yapimini kolaylastirmaktadir.

4
 1.1 DOGRUSAL MODÜLASYON (GENLIK MODÜLASYONU)
Radyo dalgalari ile iletilen bilgi isaretleri genellikle alçak frekanslardir. Alçak
frekansli isaretler için atmosferik girisimler fazla olmasi ve dalga boylarinin büyük olmasi
nedeniyle bunlarin iletiminde modülasyon islemi yapilmaktadir .
modülasyonda ;alçak frekansli bilgi isaretleri yüksek frekansli tasiyici isaretine
bindirilir .Radyo dalgasi olarak bilinen tasiyici isaret uzayda az bir zayiflama ile
yayilabilecek kadar yüksek frekansli bir isaret olmalidir. Alçak frekansli bilgi isareti
,modülasyon veya ses isareti olarak da isimlendirilir.
Bildiri isaretinin tasiyici isaretine bindirilmesi analog olarak iki sekilde yapilmaktadir.
Bunlar genlik ve frekans(veya faz) modülasyonudur.

1.1.1 Genlik Modülasyonun Temelleri

Birbirinden çok farkli frekansli olan bilgi isareti ve tasiyicinin lineer olarak
karistirilmasi sekil 1’de gösterilmistir.sekilde gösterildigi gibi direnç uçlarinda elde edilen
isaret ve tasiyicinin seri toplami genlik modülasyonlu isaret degildir.
Sekil 1 de gösterilmis olan bu isaretin uzaya yayinlanmasi durumunda , alici antene
yalniz yüksek frekansli tasiyici isaret ulasir . alçak frekansli olan bilgi isareti uzay veya
atmosferde zayiflayacagi için alici antene ulasamaz.
Genlik modülasyonun isaretin elde edilmesinde lineer olmayan bir eleman veya devre
kullanilir. Tasiyici ve isaret bu devreden geçirilir .farkli frekansli iki sinüzoidal isretin lineer
olmayan bir devreden geçirilmesi halinde , devre çikisinda asagidaki bilesen elde edilir.
1. bir DC bilesen
2. tasiyici ve isaretin kendi frekanslarina ait temel bilesenler.

3. tasiyici ve isaret frekanslarinin toplam ve farklarina ait bilesenler

4. her iki isaretin harmonikleri

5
 fb
fb R
fc t

fb+fc
fc
t t

Sekil 1 : Degisik Bilgi isareti genliklerine ait AM dalgalari

Sekillerden görüldügü gibi, AM dalgalarinin tepelerinin zarfi genlik ve frekans olarak

bilgi isaretinin benzeri olmaktadir. Bu benzerlige ragmen, AM dalgasi içinde bilgi isaret
frekansina ait herhangi bir bilesen yoktur. Sayisal olarak; 1 MHz.’lik bir tasiyicinin 5
KHz.’lik bir bilgi isareti ile modüle edilmesi sonucunda elde edilen AM dalgasinda asagidaki
bilesenler bulunur.
1MHz + 5KHz. = 1.005.000 Hz. (Üst yan frekans)
1MHz. = 1.000.000 Hz. (Tasiyici frekansi )
1MHz – 5KHz. = 995.000 Hz. (Alt yan frekans)
Bir çok haberlesme sisteminde bilgi isaret saf sinüs olmayip, çok degisik frekanslari
içeren kompleks bir isarettir. Mesela insan sesi çok degisik dalga sekillerinden meydana gelir
ve 200 ile 3000 Hz. Arasindaki frekanslari içerir.
Böyle bir isaret tasiyici frekans ile modüle edildigi taktirde sesteki bütün frekanslar üst
ve alt bantlar seklinde elde edilir. Sekil 1’de 1 MHz.’lik bir tasiyici ile ses isaretinin
modülasyonu sonucunda elde edilen modüleli isaretin frekans spektrumu gösterilmistir.
Üst yan bant; 1.000.200 ile 1.003.000 Hz. Arasinda ve alt yan bant 997.000 ile 999.800
Hz. Arasindadir.

6
 Tasiyici
Genlik
1 MHz. Lik
tasiyici
Lineer
olmayan devre Modelli Alt yan Üst yan
200Hz – 3000Hz. isaret bant bant
Ses isareti

Sekil 2 : Birden fazla frekans içeren bilgi isaretinin modülasyonu

Genlik Modülasyonlu isaret

fm (t) = A0 [1 + m f b (t)] cos? 0 t (4)
fm (t) = A0 cos? 0 t + m A 0 f b (t) cos? 0 t biçiminde tanimlanir.
Buradaki simgelerin anlamlari sunlardir.
A0 : Tasiyici genligi (5)
?0
f0 : : tasiyici frekansi (6)
2?
f 0 (t) : A0 cos? 0 t : tasiyici isareti (7)
f b (t) : Bildiri isareti (8)
fm (t) : Modülasyonlu isaret (9)
M : Modülasyon katsayisi (10)
Genlik modülasyonunda modülasyonlu isaretin zarfi bildiri isaretini verir. Bu sekilde
gösterilmektedir.

fb(t) fm(t) Amax=A0 (1+m)

1 Amin =A0 (1-m)

-1 t t
(a) (b)

Sekil 3-bildiri isareti (a) ve genlik modülasyonlu isaret(b)

Modülasyonlu isaretin zarfinin, bildiri isaretini vermesi için

|f b (t)| = 1, m = 1 ve f0 > > Bb (11)
kosullarinin saglanmasi gereklidir.

7
 Burada Bb bildiri isaretinin bant genisligidir. Modülasyonlu isaretinin tayfi Fm (f), fm (t)
modülasyonlu isaretini fourier dönüsümü ile verilir. f m (t) islevinden dönüsüm teoremlerinden
yararlanarak Fm (f) elde edilir.
A0 mA0
Fm ( f ) ? [ ? ( f ? f 0 ) ? ? ( f ? f 0 )] ? [ Fb ( f ? f 0 ) ? Fb ( f ? f 0 )] (12)
2 2
burada d(f) delta islevini keskin vurus islevini, Fb (f) de bildiri isaretinin tayfina (fourier
dönüsümünü) göstermektedir. Fb (f) ve Fm (f) sekilde gösterilmektedir.

Fb (f)

mAb A0
(a) (b)
2

-Bb +Bb f f

f0 -Bb f0 f0 +Bb
Sekil 4-bildiri isaret tayfi(a) ve genlik modülasyonlu isaret tayfi(b)

Modülasyon bildiri isareti tayfini f 0 kadar kaydirmaktadir. Tasiyicinin altinda ve üstünde

alt yan bant ve üst yan bant olusmaktadir. Böylece çift yan bant genlik modülasyonu, bant
genisliginin Bm = 2Bb oldugu gösterilmis olur.
Örnek : f b (t) = Ab cos? b t gibi f b frekansli bir sinüzoidal isareti f 0 frekansli bir tasiyici ile
modülasyonun sonucu elde edilen tayf burada trigonometrik yoldan hesaplansin.
fm (t) = A0 [1 + m f b (t)] cos? 0 t yazilabilir. (13)

cos x cos y ? 1 2 [cos( x ? y) ? cos( x ? y )] (14)

bagintisindan yararlanilarak
mA0 Ab
f m (t ) ? A0 cos ? 0t ? [cos(? 0 ? ? b )t ? cos(? 0 ? ? b )t ] (15) edilir. Modülasyonlu
2
isaretin tek yanli çizgi tayfi da asagidaki gibi gösterilebilir.

8
 A0

mAb A0
2

f
f0 - fb f0 f0 + fb

Sekil 5 :Tek frekansli bir bildiri isaretinin genlik modülasyonunun tek yanli tayfi

Bildiri isareti
f b (t) ? ? Ai cos ? it (16)
i

gibi bir dizi sinüzoidal gibi isaretin toplamindan olusuyorsa modülasyonlu isaret için
mA0
f m (t ) ? A0 cos ? 0 t ?
2
? Ai [cos(? 0 ? ? i )t ? cos(? 0 ? ? i )t ] (17)
i

yazilabilir. Bunu tek yanli çizgi tayfi da sekildeki gibi gösterilebilir.

f
0 f0 -fi f0 -f1 f0 f0 +f1 f0 +fi
f0 +f2
f0 -f2
Sekil 6 : Bir dizi sinüzoidal isaretin genlik modülasyonun tek yanli tayfi

1.1.1.1 Yüzde Modülasyon :Yüzde modülasyon; modülasyon yüzdesi, modülasyon

derinligi veya modülasyon indeksi olarak ifade edilir. Daha önce açiklandigi gibi bilgi
isaretinin genligi arttikça, modüleli isaretin max ve min. Genlikleri de artar. Bu iliskiden
faydalanarak tasiyici ve bilgi isaretleri arasinda bir bagil baginti elde edilir. Genellikle m ile
gösterilir. Yüzde modülasyonu ifade etmek üzere sekil 7’deki gösterilis kullanilir.

9
 Sekilden görünecegi üzere, bilgi isaretinin genligi o oldugu zaman tasiyici modülesiz
olup genligi Ec’ye esit olur. Bilgi isareti ilk maksimum degerine ulastigi zaman (W noktasi)
AM isaretinin genligi tasiyici isaretinin genliginden Ei kadar büyük olur. Yüzde modülasyon
%m= Ei/Ec bantlari ile ifade edilebilir. Benzer sonuç W ve X noktalarindaki tepeden tepeye
Max. (B) ve Min. (A) degerleri kullanilarak da elde edilebilir.

B? A
%m ? %100
B? A

EI
%m ? %100
EC
B? A
%m ? %100
B? A

Ei
Ec B
A

Sekil 7:yüzde modülasyon

1.1.1.2 Asiri Modülasyon:Eger, modüleli isaretin minimum genligi 0 olacak sekilde

bilgi isaretinin genli arttirilacak ise, modülasyon yüzdesi; % 100 olur. Bu deger
modülasyonun alabilecegi Max degerdir. Tasiyicinin genlik degisimi 0 ile tasiyici genliginin 2
kati arasinda degisir.
Bilgi isaretinin genligi bu degerden daha fazla yapilirsa asiri modülasyon elde edilir.
Asiri modülasyonda modüleli isareti max. Genligi, tasiyici genliginden iki katindan fazla olur
ve Min. degeri kisa bir süre 0’da kalir. Asiri modülasyona ait dalga sekli sekil 8 de
gösterilmistir.
Modülasyon isaretindeki böyle bir bozulma veya distorsiyon radyo istasyon frekansinin
kaymasina ve komsu istasyonlar ile girisim olmasina neden olur. Mevcut standartlara göre

10
böyle bir duruma müsaade edilemez. Böyle bir durum alicilarda sesin yayilip saçilmasina
enden olur.

Sekil 8 : Asiri modülasyon

Sekil 8:asiri modülasyon

1.1.2 Tek Yan Bant Haberlesmesi

1.1.2.1 Tek Yan Bat Haberlesmesinin Özellikleri

Tek yan bant veya kisa olarak (SSB) haberlesmesi fikri 1914 yillarina kadar uzanir. Ilk
olarak matematik analizi yapildi. Saf bir sinüs bilgi isareti ile genlik modülasyonuna tabi
tutulan tasiyici isarette üç farkli frekans bulunur. Bunlar:
1- Tasiyici frekans
2- Tasiyici ve bilgi isaretinin farki
3- Tasiyici ve bilgi isareti frekanslarinin toplamidir.

Toplam ve farktan bu iki yeni frekans yan frekanslardir. Yapilan deneyler göstermistir
ki; bilgi isaretinin bir noktadan baska bir noktaya gönderilmesinde; tasiyici ile bir yan frekans
yok edilerek yalniz bir yan frekansin iletilmesi yeterli olmaktadir. Pratik olarak ilk SSB
haberlesmesi 1923 yilinda Amerika ile Ingiltere arasinda yapilmistir. Günümüzde, SSB
haberlesmesinin standart egim haberlesmesine göre üstünlükleri daha iyi anlasilmis ve daha
çok kullanilmaya baslanmisti.

11
 1.1.2.2 Güç Dagilimi

Standart bir AM iletiminde bilginin tümü yan bantlarda olmasina ragmen iletilen toplam
güç tasiyici ve yan bant güçlerinin toplamina esittir. Bu gücün yarisi veya daha fazlasi
tasiyiciya aittir. Böylece gücün büyük bir kismi iletim esnasinda bosa harcanmaktadir.
Bundan dolayi tek yan bant iletiminde tasiyici bastirilir veya yok edilir. Faydali güç
arttirilir. Alt ve üst yan bantlar ayni bilgileri içerdiklerinden bunlardan biri daha yok etmek ve
yalniz bir yan frekansi veya bandi iletmekle mümkündür. Böylece, hem faydali güç arttirilmis
olur hem de kullanilan bant genisligi azaltilmis olur.
Modülasyon derinligi % 100 olan alçak güçlü bir AM isaretinde 4W ise yan bantlarin
her biri 1’er W’lik güç düsmektedir. ;iletilen toplam güç 6 W olmasina ragmen, verici gücü
olarak 4 W’lik bir verici seklinde ifade edilir. SSB haberlesmesinde ise 1 W olarak ifade
edilir. Ancak SSB haberlesmesi de güç miktari tepe zarf gücü (PEP) olarak ifade edilir. Bu
gücün nasil hesaplandigini bir örnek ile görelim.
Tepeden tepeye genligi 150 V olan bir SSB isaretin 50 O luk bir antene verecegi güç
miktari
150
[ 0,707] 2 / 50 ? 56, 2W (18)
2
olur. Bu güç miktari iletilen bilgi isaretinin sekline bagli degildir. Her çesit isaret için
geçerlidir. Eger çok kisa süreli darbeler iletiliyorsa 56.2 W’lik gücün gerçek degeri çok daha
düsük olabilir. Modülesiz sinüzoidal bir isaret için bu güç her zaman aynidir.

1.1.2.3 Tek Yan Bant Çesitleri

Birkaç çesit tek yan bant sistemi vardir. Bu sistemler ve özellikleri asagida
belirtilmistir.
? Vericide tasiyici ve tek yan bant elenip, alt veya üst yan bantlardan biri iletilir.
Bu standart tek yan bant veya kisa olarak SSB seklinde bilir. Amatör radyolarda çok
kullanilir. Bu sistemde Min. güç ile Max. Isaret iletilir.

? Diger bir sistem ise bir yan bandin tamamen yok edilmesi ve tasiyicinin biraz
zayiflatilmasi seklidedir. Bastirilmis tasiyici alici tarafta otomatik kazanç kontrolü
(AGC) ve otomatik frekans kontrolü (AFC) için referans olarak kullanilir. Bu tip bilgi
iletimi tasiyicisi bastirilmis tek yan bant veya kisa olarak SSC seklinde ifade edilir.
Bastirilmis tasiyici, pilot tasiyici olarak da ifade edilir.

12
1- Özellikle askeri haberlesmede tercih edilen diger bir sistem ise yalniz tasiyici belli
bir oranda bastirilir ve iki yan bant iletilir. Buna bagimsiz yan bant iletimi (ISB)
adi verilir.
2- Diger bir yan bant sistemi ise televizyon resim isaretlerinin iletiminde kullanilan
sistemdir. Burada, yan bantlardan birinin belli bir miktari elenir. Tasiyici ve diger yan
bant tamamen iletilir. Bu yan bant artik yan ban VSB adini alir.
3- Yeni gelistirilmis olan diger bir sistem ise tasiyici bastirilmis tek yan bant sistemine
benzer. Ancak bu sistemde verici tarafta bilgi isaretinin genligi sikistirilir. Alici
tarafta ise ayni oranda genisletilir.

1.1.2.4 Tek Yan Bant Haberlesmesinin Faydalari

1- SSB’nin en önemli faydasi kullanildigi frekans bandinin daha dar olmasidir. Halbuki
standart bir AM haberlesmesinde iki yan bant genisligindeki bir frekans bandi
kullanilmaktadir. Dolayisiyla tek yan bant sistemleri çok sayida istasyonun bulundugu
bölgelerde tercih edilir.
2- Tek yan bant haberlesmesinin ikinci faydasi fazla bir seçicilik problemi olmaz. Çünkü
standart AM de oldugu gibi yan bantlar ile tasiyici arasindaki faz iliskisi burada söz
konusu degildir. Standart AM de yan bantlardan birisi iyonosfer tabakasindan yansiyip
aliciya ulastiginda tasiyici ile olmasi gerekenden farkli bir faz farki orta çikacaktir. Bu
da alicidaki isarette bir bozulma meydana getiri. Bazi kötü durumlarda AM’lerdeki
tüm bilgi isaretlerinin kaybolmasi da mümkündür. Normalde iki yan bant ayni fazda
olmalidir. Detektörden geçtikten sonra tasiyici ile yan bantlar arasindaki farklar (Bilgi
Isareti) ayni fazda olacaktir. Eger fark isaretler arasinda bir faz farki varsa çikista elde
edilecek isarette bir bozulma meydana gelir.
3- SSB sisteminin diger bir faydasi ise yayilan gücün büyük bir kisminin bilgi isaretine
ait olmasidir. Dolayisiyla daha az güçlerde çalismak mümkündür. Güce bagli olarak
boyut ve agirliklarinin küçülmesi özellikle mobil haberlesme sistemlerinde çok büyük
faydalar saglamaktadir
4- SSB sistemlerinde bant genisligi azaldigi için gürültü de ayni oranda azalir. Seçicilik
artmasi ve azalmasi ile SSB sistemleri standart AM sistemlerine göre 10 – 12 dB’lik
bir avantaj saglar. Yani, ayni verimliligi elde etmek için AM sisteminde 10 – 12 dB
daha fazla bir güç gerekmektedir.Güç olarak 10 W SSB isareti ile 100W’lik bir AM
isareti ayni olmaktadir.

13
 1.1.3 Bastirilmis Tasiyici Genlik Modülasyonu
Genlik Modülasyonunda, bildiri iletmedigi halde tasiyici da bildiri isareti le
gönderilmektedir. Bu verici gücün tutumsuz kullanilmasi demektedir. Genlik
modülasyonunda tasiyicinin atilmasi bildiri isaretini degistirilmez. Yani
fm (t) = fb (t) A0 cos? o t (19)
Modülasyonlu isaret tarafinda bildiri tayfi genlik tayfi modülasyonunda oldugu gibi ±f0
kadar kaymistir. Ancak genlik modülasyonundan farkli olarak tasiyici ortadan kalkmistir.
Fourier dönüsüm teoremi (frekans kaydirma baska adiyla modülasyon teoremi) uygulanarak
isaret tayfi elde edilir. Bastirilmis tasiyici genlik modülasyonlu isareti asagidaki bagintiyla
verilebilir.
A0
Fm ( t ) ? [ Fb ( f ? f 0 ) ? Fb ( f ? f 0 )] (20)
2

Fb (f+fo ) F(f-fo )

-fo Fo -Bb fo fo +Bb

Sekil 9:bastirilmis tasiyici genlik modülasyonlu isaretin tayfi

Asagidaki sekil modülasyonlu isaret zaman ekseninde gösterilmektedir. Genlik
modülasyonunda oldugu gibi burada f m (t)’nin zarfi bildiri isaretini vermemektedir. Bildiri
isaretinin sifirdan geçtigi noktalarda modülasyonlu isaretin fazi 1800 lik bir siçrama
yapmaktadir.
Bildiri isaretinin modülasyonlu isaretten elde edilebilmesi için bu faz siçrama anlarinin
da bilinmesi gereklidir. Yani de modülasyon GM’ dekine oranla daha zordur. Ancak
yukarida da söylendigi gibi GM’ ye oranla verici güç daha verimli kullanilmaktadir.

14
 1

-1

Sekil 10: Zaman ekseninde, bildiri isareti (a) ve bastirilmis tasiyici genlik
modülasyonlu isareti (b) gösterilmesi

1.1.4 Artik Yan Bant Modülasyonu

Yukaridaki konumda süzgeçleme yoluyla TYBM elde etmenin güçlüklerine
deginilmisti. Bu güçlükler keskin ayiran süzgeçlerin gerçeklestirilmesinde doguyordu. Ancak
asagidaki sekilde verilen ve gerçeklestirilmesi kolay bir süzgeç bu konuda büyük yarar
saglamaktadir. Süzgeç asagi bant sinirinda egilimli bir kenara sahiptir. Bu kenarin orta noktasi
tasiyici frekansinda seçilmistir.

H(f)
2H(f0 )
H(f0 -f1 )

H(f0 )
H(f0 +f1 )

f0 f0 +f1
f
f0 -f1

Sekil 11: artik yan bant modülayonu elde edilmesine yarayan bir süzgeç
H(f0 -f1 )+H(f0 +f1 ) = 2H(f0 ) (21)

15
 Kosulu saglanacak sekilde bir süzgeç seçildiginde bildiri isaretinin bütün frekans
bilesenleri esit zayiflama ile iletilirler. AYBM de diger yan baginti iletilen küçük parçasi
küçümsendiginde TYBM gibi % 50 bant genisligi tasarrufu saglamaktadir. AYBM’nin da
tasiyicili ve bastirilmis tasiyicili olmak üzere iki türü vardir. Tasiyicili AYBM uygulanmasina
örnek olarak televizyon iletiminde yapilan görüntü isaretinin modülasyonu verilebilir.

1.1.5 Kuadratur Modülasyon

Tek yan bant GM, çift yan bant GM’de iletilebilen bildiri isaretini burada kullanilan
bant genisliginin yarisini kullanarak iletebilmektedir. Bu geçekten hareket edildiginde, acaba
ÇYBGM’de iletilen bildiri isaretinin 2 katini (enformasyon miktarinin iki katini) ayni çift yan
bant genisligi içinde iletmek olanagi yok mudur, sorusu akla gelebilir. Evet bu olanak vardir.
Asagida anlatilacak kuadratur modülasyondur.
Bastirilmis tasiyici genlik demodülasyonunda almaçda tasiyicinin es frekans ve es fazli
olarak bilinmesi gerektigi ilgili konuda belirtilmisti. Eger ortada bir faz farki bulunursa
asagidaki durum ortaya çikar.

1
f 0 (t ) cos ? 0t cos(? 0t ? ? ) ? f b ( t ) [cos( 2 cos ? 0t ? ? )] cos ? (22)
2
Alçak geçiren süzgeç ile 2? 0 t frekansli terim tutularak
½ f b (t) cos? (numara ata - y)
elde edilir. Buradan anlasilacagi gibi bildiri isaretinin elde edilebilmesi için cos? ’nin 0
olmasi, yani tasiyici ile almaçtaki yerel tasiyicinin es frekans ve fazda olmasi gerekir. Y
teriminin ikinci bir ilginç yani vardir. ? = p/2 için bu terim 0 olmaktadir.
Iste kuadratur modülasyon bu gerçege dayanmaktadir. Göndermeç tarafindan es
frekansli ancak p/2 faz farkli iki tasiyici alinir. Bunla riski bildiri isareti ile ÇYB
modülasyonun yapilarak birlikte ayni kanaldan iletilirler.
Kuadratur modülasyon sistemi blok sema olarak sekil Y’ deki gibi gösterilebilir. Y
bagintisi nedeniyle almaç yandaki üst koldan fb1 t, alt koldan da fb2 t elde edilir.
Burada da ayni kanaldan birden fazla bildiri isareti gönderildiginden bu sisteme
kuadratur çogul lama sistemi veya p/2 faz farkli çogullama sistemi de kuadratur
modülasyonun uygulamada bir örnegi renkli televizyon teknigindedir.
Renk isareti (iletilmesi gereken iki renk fark isareti) renk tasiyici ile kuadratur
modülasyonu yapilmaktadir. Bu modülasyon türü renkli televizyon isaretinin siyah beyaz

16
televizyon isaretinin bant genisligi olan 5 MHz. Lik bant genisligine sigmasinda önemli bir
rol oynamistir.

fb1 (t)cos? 0t
AGS fb1 (t)
fb1 (t)

cos? 0 t
cos? 0 t Iletim yolu
?/2

?/2
sin? 0t fb2 (t)

fb2 (t) AGS

fb2 (t)sin? 0 t sin? 0t

Sekil 12:kuadratur modülasyon sistemi ilke semasi

1.1.6 Frekans Çogullamali Dizgeler

Iki nokta arasindaki bir haberlesme baglantisina birden fazla haberlesme kanali
yerlestirilecegine ve bunun modülasyon yardimiyla gerçeklestirilebilecegine baslangiçta
deginilmisti . bir baglanti üzerinde birden fazla haberlesme kanali saglayan iki önemli dizge
vardir.
a- frekans çogullamali dizgeler (frequency -division multiplex)
b- zaman çogullamali dizgeler(time –division multiplex)

Zaman çogullamali dizgeler dizgeler vurus modülasyonu konusunda incelenecektir.

Bütün genlik modülasyonu türlerinde frekans kaymasi elde edildiginde ve bu frekans
çogullamali dizgelere olanak tanidigindan adi geçen dizgelerden de burada kisaca söz
edilecektir.
Genlik modülasyonu bildiri isaret tayfini tasiyici frekansi kadar kaydirdigindan ,
bildiri isaretleri tasiyici isaretlerle degisik miktarlarda kaydirilarak belli bir frekans bölgesinde
birbirilerine karismayacak sekilde siralana bilirler .

17
 Böylece siralanmis isaretler arasinda güvenlik bantlari da birakilarak isaretlerin
karismamasi daha da güvenlik altina alinmis olur . sekil 13 de 3kanali bir frekans çogullama
dizgesi sematik olarak verilmektedir , bildiri isaret tayflari bunlarin uygun biçimde TYB
modülasyonu yapilmasi sonucunda elde edilen ara tayf gösterilmektedir .bu ara isaret daha
sonra vericide genlik modülasyonuna tabi tutulmaktadir.

Fa(f)
B1
f
F2(f)
B2
F3(f) f Güvenlik bandi

B3 f f
f01 f02 f03
f01 – B1 F02 –B2 F03 –B3
F1(f)
Sekil 13:frekans çogullamali dizge vericisi blok semasi (a),bildiri isareti tayflari(b)
Ve ara tayf(c)

Bu örnekte alt yan bantlar iletilmektedirler . Uygulamada çogullama yapilan kanal

sayisi bu örnektekinden çok fazladir.ancak Bu kanallar gruplara ayrilarak ön çogullamalar
yapilir . sonra bu gruplarda kendi aralarinda çogullanirlar . Alici semasi da bu örnek için
sekil 13 deki gibi gösterilmektedir.

18
 sekil 14:verici blok semasi

Yukarida frekans çogullama ilke olarak anlatildi . uygulamada frekans çogullamali

dizgeler CCITT (comite consultativ international Telephonique et Telegraphique) nin
tavsiye ettigi normlara göre yapilir.
Selik 14-a’de CCITT normuna göre kanal tayflari ve kanallari nasil birlestirilerek
guruplarin nasil olusturuldugu sematik olarak gösterilmektedir.
0,3 ve 3,4 kHz. Arasinda bir tayfi olan bir konusma kanali için 0 – 4 kHz.’lik bir bant
ayrilmistir. Bu konusma kanallarindan üçü birlestirilerek bir ön grup, 4 ön grup birlestirilerek
birinci grup olusturulur.
Diger gruplarin olusturulmasi sekillerden gözükmektedir. Çogullama için gerekli ara
tasiyicilar sekil 14-a’de verilmektedir. Ayrica
Sekil14-b’de oklarla gösterilen pilot isaretlerden, iletim yolundaki yükselteçlerin
kazançlarinin ayarlanarak zayiflama ve zayiflama dalgalarinin ortadan kaldirilmasinda
yararlanilir. CCITT normunun hazirlanmasinda göz önüne alinan bazi temel kurallar üzerinde
burada kisaca durulsun.
Bir yandan iletim bant genisligine mümkün oldugu kadar fazla kanal sigdirmak, diger
yandan da kanallar arasinda yeterli bosluklar birakarak, süzgeç yapimini kolaylastirmak
amaçlardan biri olmustur. Yine mümkün oldugu kadar az güçle yetinilmesi amaçlanmistir.
Bu nedenlerle tek yan bant bastirilmis, tasiyici genlik modülasyonu (TYBBTYM) seçilmistir.
Tasiyicilar iletilmeyerek, güç tasarruf edilmekte, tasiyicilar alici yanda eklenmektedir.

19
 Kanal sayilarinin saptanmasina mevcut kanallarin bant genislikleri esas olmustur.
Ayrica degisik kanal sayilari olusturmak olanagi göz önüne alinmistir.
Örnegin iki adet ikinci grup ile 120 kanalli sistemler, üç adet dördüncü grupla
27kanalli sistemler yapilabilmektedir.

sekil14-a :CCITT ye göre kanal tayfi

20
 sekil 14-b CCITT ye göre gruplar

1.2 ÜSTEL MODÜLASYON (AÇISAL MODÜLASYON)

Sinüzoidal bir isaret genlik, frekans ve fazinin verilmesi sureti ile tanimlanabilir.
Sinüzoidal bir tasiyicinin bu büyüklüklerinden, genligin bir bildiri isaretine bagli olarak
degistirilmesine dogrusal modülasyon oldugu gösterilmisti. Sinüzoidal tasiyici tanimlayan
diger iki büyüklügün yani frekansin veya fazin bildiri isaretine bagli olarak degistirilmesine
ise açisal veya üstel modülasyon denir.
Bir sinüzoidal tasiyici isareti asagidaki gibi gösterebiliriz.
f 0 (t) = A 0 cos?0 (t) (23)
Bu isaretin frekans veya fazinin degistirilmesi ?0 (t)açisinin degistirilmesi demektir ki
buradan açisal modülasyon adi gelmektedir. Sinüzoidal isaret üstel olarak asagidaki biçimde
yazilabilir.
f 0 ( t ) ? Re[ A0 e j? 0 (t ) ] (24)
bildiri isareti yukarida verilen tasiyici ifadesindeki üssü degistirdiginden açisal
modülasyona üstel modülasyon da denir.

21
 Genlik modülasyonunda, bildiri isaretinin her tayf bileseninin modülasyonlu isaret
tayfinda bir veya iki bilesen olusturdugu gösterilmisti. Modülasyonlu isaret bant genisliginin
ve bildiri isaret bant genisligine veya onun iki katina esit oldugu görülmüstü. Halbuki üstel
modülasyonda bildiri isaretinin bir tayf bileseni, modülasyonlu isaret tayfinda sonsuz sayida
bilesen dogurur ve üstel modülasyonlu isaret bant genisligi sonsuza kadar uzanir.
Üstel modülasyonun çok daha büyük bant genisligine ihtiyaç göstermesine karsilik
isaret / gürültü orani bakimindan da genlik modülasyonuna kiyasla daha iyi sonuçlar
vermektedir.

1.2.1 Faz Modülasyonu

Faz Modülasyonunda isaretin dogal fazi F(t) = Fk f b (t) ile gösterilir. Burada f b (t) bildiri
isareti, F k da faz kayma degismesidir. Faz kayma degismezi modülatöre bagli bir büyüklüktür
ve modülasyonlu isaretin maksimum faz kaymasini göstermektedir. f b (t) = 1 kabul
edilmektedir. Faz modülasyonunda açi
?mt = ? 0 t + ? k fb (t) (25)
olarak modülasyonlu isaret de f m (t) = A0 cos[? 0t+? kf b (t)] gösterilir. (26)

1.2.2 Frekans Modülasyonu

Frekans Modülasyonunda anil frekans f a (t) = f0 +fk fb (t) (27)

esitligi ile verilebilir. Burada f b (t) bildiri isareti, f k da frekans kayma degismesidir.
Modülasyonlu isaret için de asagidaki ifade verilebilir.

1.2.3 Frekans Modülasyonun Tayf Analizi

Tayf analizine baslarken, asagidaki sekilde genlik modülasyonlu ve frekans

modülasyonlu isaretlerin bir karsilastirilmasi yapilmaktadir.

22
 Sekil 15:frekans modülasyonu

Yukaridaki sekillerden anlasilacagi üzere frekans modülasyonlu isaretin anil frekansi

bildiri isaretine bagli olarak degismektedir. Anil frekans tasiyici etrafinda alçalip
yükselmektedir. Frekans modülasyonu ilk ortaya konuldugunda modülasyonlu isaret tayfinin
minimum anil frekansla, maksimum anil frekans arasinda bulundugu zannedilmisti. Böylece
bildiri isareti tayfina bagli olmayan bir modülasyonlu isaret tayfi elde edilecegi, böylece de
iletim bant genisliklerinden büyük ölçüde tasarruf edilecegi düsünülüyordu.
Bu yanilgi anil frekans ile tayf frekanslari arasinda bir fark oldugunu görmemekten
ortaya çikmakta idi. Çünkü herhangi bir an için, modülasyonlu isaretin anil frekansi
tanimlanabilmekle birlikte; genel olarak modülasyonlu isaret çok küçük araliklarda dahi
sinüzoidal bir isaret degildir. Bildiri isareti degistikçe anil frekans da degismekte ve
modülasyonlu isaretin bir salinimi dahi sinüzoidal isaretten az da olsa bir farklilik
göstermektedir. Yani modülasyonlu isaret çok küçük araliklarla dahi dönemsiz dalga
sekillerden olusmaktadir.

1.3 VURUS MODÜLASYONU

Vurus Modülasyonunda tasiyici olarak dönemli vuruslar alinmaktadir. Tasiyici dönemli

vuruslarin genlikleri, süreleri veya konumlari bildiri isaretine bagli olarak degistirilebilirler
veya bildiri isareti genlik degerleri vuruslarla kodlanarak iletilebilirler.

23
 Böylece vurus genlik modülasyonu, vurus süresi modülasyonu, vurus yeri
modülasyonu ve vurus kodlamali modülasyon gibi degisik vurus modülasyon türleri elde
edilebilir.
Vurus modülasyonun sürekli dalga modülasyonuyla karsilastirildiginda, son zamanlarda
gittikçe önem kazandigi ve uygulama alanlarinin genisledigi söylenebilir. Bunun çesitli
nedenleri bulunmaktadir.
Birinci neden vurus modülasyonu gürültü, burusum ve girisim gibi bozucu etkilerden
sürekli dalga modülasyonuna kiyasla daha az etkilenmektedir. Sayisal devre elemanlarinda,
örnegin sayisal tümlesik devrelerdeki gelismeler, sayisal devre tasariminin kolayligi sayisal
isaret islemindeki ilerlemeler diger nedenlerdir.
Sayisal isaretlerin bilgisayarda islenebilmeleri de sayisal tekniklerin gün geçtikçe daha
fazla kullanilmasina yol açmaktadir.

1.3.1 Vurus Genlik Modülasyonu

Örnekleme frekansinin yeterli büyüklükte olmasi kosuluyla, örneklenmis isaretin asil

isaretin karsiligi, tasidigi tüm enformasyonu tasidigi ve asil isaretin örneklenmis isaretten bir
alçak geçiren süzgeç yardimiyla elde edilebilir.
Dönemli bir vurus dizisinin vurus genlikleri bildiri isaretine bagli olarak degistirilmek
sureti ile örneklenmis isaret elde edilmektedir. Bu yüzden bu isleme vurus genlik
modülasyonu da denir.
Örnekleme isleminin büyük yarari, örnek alma süreleri disindaki bosluklarda baska
bildiri isaretlerinin gönderme olanaginin bulunmasidir. Böylece zaman çogullamali iletim
dizgileri elde edilirler. Vurus genlik modülasyonu zaman çogullamali dizgelerde kullanilir.

1.3.2 Vurus Kodlamali Modülasyon

Vusur genlik modülasyonunda örneklenen bildiri isareti genlikleri oldugu gibi

iletilmektedir. Ancak bu isaret genliklere kodlanarak da iletilebilirler. Bu durumda vurus
kodlamali modülasyon elde edilir. Örneklenmis bildiri isareti genlik degerlerinin
kodlanabilmeleri için önce kuvantalanmalari gerekir. Asagida bu islem anlatilmaktadir.
Kuvantalama :Bir isaretin kuvantalanmasi demek; isaretin alabilecegi en küçük genlik
ile en büyük genlik arasini basamaklara ayirmak ve isaretin bu basamaklarla yaklasigini elde
etmektir. Asagidaki sekil bu islem gösterilmektedir.

24
 f(t)

Asil Isaret

a
Kuvantalanmis Isaret

Sekil 16: Kuvantalama

Kuvantalama ile örneksel biçimde bulunan ve bu yüzden sonsuz sayida genlik düzeyine
sahip olan bir isaret, sayisal biçimli yani sonlu sayida genlik düzeyine sahip bir isarete
döndürülmektedir. Kuvantalanmis bir isaretin herhangi bir andaki degeri, asil isaret degerine
esit degildir (esit olmasi olasiligi çok küçüktür). Ancak asil isaretten en fazla a/2 kadar farkli
olabilir.
Kodlama :Kuvantalanmis isaret sonlu genlik düzeyine sahip oldugundan, bu genlik
düzeyleri kodlanarak iletilebilirler. Asagida kodlama islemi kisaca islenecektir.
Kodlama için genellikle ikili binary isaret kullanilir. Ikili isaret örnegin yalnizca iki
genlik düzeyine sahi isaret demektir.
Bu genlik düzeyleri 0 ve 1 olsun. Bu 0 ve 1’lerin kombinasyonlariyla, kuvantalanmis
isaret genlik düzeyleri kodlanabilirler. Kodlanacak genlik düzeyi sayisi M ise kodlama için
gerekli ikili isaret sayisi n ,M = 2n esitliginden bulunur. Bu esitlik n ikili isaretin 2n
kombinasyonu oldugunu göstermektedir. Asagidaki sekilde örnek olarak M = 8 düzeyi
kodlayan ikili isaret kombinasyonlari simge ve dalga sekli olarak gösterilmektedir.
Yukaridaki esitlikten n = 3 bulunur.

25
 Düzey Simge Dalga Biçimi
1 000
2 001
3 010
4 011
5 100
6 101
7 7 110
8 111

Sekil 17 : Kodlama
Isaretin bir örneginin genlik degeri kodlanarak gönderildiginde n sayida ikili vurus
gerekiyor. Bu yüzden kodlanmis isaretin iletilebilmesi için gerekli bant genisligi
kodlanmamis isaretinin n kadidir. VKM, VGM’ninden n kat daha fazla bant genisligi
gerektirmesine karsilik çesitli üstün yönleri dolayisiyla genis ölçüde uygulanmaktadir.

1.3.3 Delta Modülasyonu

Delta modülasyonu sayisal bir vurus modülasyonundur ve VKM’nin bir türüdür. Delta
modülasyonu isaret her örnekleme döneminde en fazla bir kuvantalama basamagi kadar
degisir (artar veya azalir).
Böylece asil isaretin bir yaklasigi elde edilmis olur. Delta modülasyonunda elde edilen
isaretin asil isaretin çok hizli degistigi yerlere bu isareti izleyemeyecegi açiktir. Ancak
örnekleme döneminin küçültüldügü ölçüde, Delta modülasyonuyla elde edilen isaret, hizli
bildiri isareti degisimlerini yakindan izleyebilir.
Sekil18 deki Delta modülasyonu göndermeci ve Delta Modülasyonu ile elde edilen
bildiri isareti sematigi olarak gösterilmektedir.

26
 Örnekleme tetiklemesi
Bildiri +
+ Modülatör
Ikili
Vuruslar
Isareti -

Tümlev Devresi

(A)

b
Bildiri Isareti

Tümlev devresi
Çikisindaki isaret

Sekil 18 : Delta Modülasyonu ile elde edilen bildiri isareti yaklasigi

Toplama devresi çikisi Sekil18-A’daki bildiri isaretinin tümleri devresi çikisindan

büyük oldugu sürece, + isaretlidir. Modülatör, her örnekleme döneminde + veya – isaretli bir
vurus üretir. Girisindeki isaret + ise ürettigi +, - ise ürettigi vurus – olur. Tümleri devresinde
bu vuruslarin tümlevi alinir. Bildiri isareti arttiginda modülatör + isaretli vuruslar üretir.
Bu vuruslarin tümleri devresinde tümlevi alinir. Tümlevi devresi çikisi tek basamaklar
halinde artarak bildiri isareti düzeyine erisir. Tümlev devresi çikisi, bildiri düzeyini geçince
modülatöre gelen isaret – olur. Bu durumda modülatör, - isaretli bir vurus üretir. Bu da tümlev
devresi çikisini bildiri isaretine yaklastirir.
Görüyoruz ki, tümlev devresi çikisi her örnekleme döneminde bir basamak degismek
suretiyle bildiri isaretinin bir yaklasigini ortaya koymaktadir.
Almaç modülatör çikisinda elde edilen ikili vuruslari alir. Bu ikili vuruslar almaçta da
bir tümlev devresinden geçirilerek göndermeç tümlev çikisindaki gibi, bildiri isaretinin
yaklasigi bir isaret elde edilir.
Delta modülasyonunun kodlamasi VKM’ dekine aranla daha kolay gerçeklestirilebilir.
Ancak hizli bildiri isareti degisimlerini VKM’ deki gibi iletilememektedir. Ancak gerektirdigi
bant genisligi VKM’ dekinden n kat daha azdir.

27
 Çünkü VKM’ de bir örnekleme döneminde n ikili vurus iletirken, delta
modülasyonunda bir adet ikili vurus iletilmektedir.

1.3.4 Zaman Çogullamali Dizgeler

Bir isaret en asagi bant genisliginin iki kati bir frekansla örneklendiginde tasidigi
enformasyon bakimindan kaybi olmuyor ve örneklenmis isaretten orijinal isaret yeniden elde
edilebiliyor. Bunu örnekleme teoremi kanitliyor.
Örneklenmis isaret yalnizca örnekleme süresince bildiri isareti genliginde olmaktadir.
Örnekleme döneminin geri kalan süresi bostur. Bu bos zamanda baska bildiri isaretleri
örnekleri iletilebilir. Birden fazla bildiri isaretine böyle bir zaman siralamasi yapar ayni iletim
kanalindan birlikte iletilen dizgelere Zaman Çogullamali Dizgeler denir.
Bu dizgelerin Telekomünikasyon teknigindeki uygulamalari çok genistir. Telgraf,
telefon, uzay haberlesmesi, uzaktan ölçme ve denetim uygulama alanlarina örnek verilebilir.

f1 (t)

f2 (t) f1 (t) f2(t) f3 (t) f4 (t) f1 (t) f2 (t) f3 (t) f4 (t) f1 (t)

T
f1 (t) f1 (t) f1 (t)

sekil 19:zaman çogullamali dizge :A-ilke semasi B-çogullarmis isaret C-tutma devresi çikisi

Yukaridaki Sekil 19’de genislikleri esit, dört bildiri kaynagi örnegi için zaman
çogullamalari bir dizge sematik olarak gösterilmektedir.
Buradaki alinan örnekteki bildiri isaretlerinin bildiri isaretlerinin iletilebilmesi için
gerekli bant genisligi B ise, zaman çogullamali dizginin bant genisligi 4B olacaktir.
Çünkü örneklenmis bir bildiri isaretinin bosluklarina baska bildiri isaretleri
yerlestirmekle elde edilen isaret bir örneklenmis isaretten daha hizli degismektedir. Ve degisik
bildiri isareti örneklerini sonra birbirlerinden ayirabilmek içi gerekli iletim bant genisligi bir

28
bildiri isareti için gerekli olandan daha fazladir. Yukaridaki örnekte vurus genlik
modülasyonlu isaretler çogullamaya tabi tutulmaktadir. Ancak vurus kodlamali modülasyonlu
isaretler de çogullamaya tabi tutulabilir.
Kodlamayla çogullanmis isaretteki vurus sikligi artmaktadir. Bu yüzden iletim bant
genisligi de artar. Örnegin genlik düzeyleri n adet ikili isaretlerle kodlaniyorsa çogullamali
dizginin bat genisliginin kodlamasiz durumdakinden n kat büyük olmasi gerekir.
Örnekleme ile isaretin enformasyon isareti degeri küçülmemekle birlikte örneklenmis
isaretin enerjisi asil isaretin enerjisinin çok küçük bir bölümüdür. Bu yüzden örneklenmis
isaretin isaret / gürültü orani, asil isaretinkine kiyasla küçüktür.
Bu mahzuru kaldirmak için tutuma devreleri kullanilir. Almaç bir bildirir isareti
örnegini alirken, ayni zamanda bir kondansatör dolar. Ayni bildiri isaretinin bir sonraki örnegi
gelene kadar kondansatör bir evvelki gerilim degerini saklar. Böylece asil isaretinin basamakli
bir benzeri elde edilmis olur.
Bant genislikleri birbirininkine esit olmayan bildiri isaretlerinin zaman çogullamasi
yapilmak istenildiginde asagida verilen iki yoldan biri izlenebilir.
A- Bant genisligi en büyük olan bildiri isaretine göre örnekleme frekansi seçilir. (Bu
durumda bant genisligi küçük bildiri isaretleri için güvenlik bandi birakilmis olur.)
B- Dar bantli bildiri isaretleri önce kendi aralarinda çogullamaya tabi tutulurlar (Ön
çogullama). Sonra ön çogullama isaretleri yapilmis isaretler genis bantli isaretler ile çogullanir
(Ana çogullama). Burada A yöntemindekinden daha az güvenlik bandi birakildigindan, A
yöntemindekinden daha fazla bant genisligi tasarrufu yapilir (Bazen hiç güvenlik bandi
birakilmayabilir).
Yukaridaki yollardan hangisinin kullanilmasi gerektigi bildiri isareti sayisina ve
bunlarin bant genisliklerine baglidir. Yine bildiri isareti sayisi ve bant genislikleri yüzünden
adi geçen yöntemlerin ikisi birden bir çogullama dizgesinde kullanilabilir.
Çogullama biçimi seçilirken rol oynayan etkenlerden birisi de bant genisliginden
tasarrufun mu yoksa devrenin kolay gerçeklestirilebilmesinin mi? Önem tasidigidir.
Yukarida anlatilanlara burada bir örnek verilecektir. Asagidaki listede gösterilen
bildiri kaynaklarinin zaman çogullamasi yapilmalari incelenecektir. Zaman çogullamasi
yapilmasi istenen 8 adet 3.400 Hz. Isaret bant genisligi olan kaynak ile 40 adet 180 Hz. Isaret
bant genisligi olan bant verilmektedir. Verilen bütün bu kaynaklar için esit örnekleme frekansi
kullanmak çok büyük bir bant genisligi gerektirecektir. Bu yüzden 180 Hz. Bant
genisligindeki kaynaklar bir ön çogullamaya tabi tutulurlar.

29
 Bir konusma (telefon) isareti bant genisligi 300 - 3400 Hz. Arasinadir. Böylece
örnekleme frekansi 6800 Hz. Olur. Ancak uygulamada konusma isaretleri 8000 Hz.
örnekleme frekansi ile örneklenirler. Böylece 1200 Hz. Bant genisligi birakilmis olur. 180
Hz.’lik kaynaklar içinde bant genisliginin en asagi % 20’si kadar güvenlik bandi birakilsin.
Çogullamanin mümkün çözümlemelerinden birisi asagida anlatilmaktadir.
Küme Kaynak Bant Güvenlik Örnekleme
sayisi Genisligi Bandi Frekansi
1 8 3400 Hz. 1200 Hz. 8000 Hz.
2 40 180 Hz. 40 Hz. 400 Hz.

180 Hz.’lik kaynaklar 20’serlik iki kisma ayrilir ve 400 Hz.’lik örnekleme frekansiyla
ön çogullama yapilirlar. Sonra 8000 Hz.’lik örnekleme frekansiyla ana çogullama yapilir.
Çogullama islemi sematik olarak asagidaki sekilde gözükmektedir.
1
2
3
Küme1 4 800 Hz.
5
6
7
8

Küme 2(1)
1
400 Hz
9
2

20
Küme 2(2)
21 400 Hz
10
22
Sekil 20: 8 adet 3400
Hz.’lik, 40 adet de
180 Hz.’lik kaynagin
40 çogullanmasi

Ana Çogullama
Ön Çogullama
30
(a)

1 2 3 8 9 10 1

12,5 µs

Çerçeve dönemi = 1/8000 = 125 µs

(b)

125 µs

Çerçeve dönemi = 1/400 = 2500 µs

Sekil 21 : Çogullamanin zaman ekseninde sematik gösterilmesi :

a- Ana çogullama b- Ön çogullama

Sekil 21’de 1 den8’e kadar olan örnekler, 8 konusma kalaninin örnekleridir. 9 ve 10

nolu örnekler 2 (1) ve 2 (2) kümelerinin birer örnegidir.
Zaman çogullamali vurus genlik modülasyonlu isaretin bant genisligi
8 X 8000 + 40 X 400 = 80k Hz. (28)
Olur. Bu su sekilde de hesaplanabilir. Ana çogullama sonucu t = 12,5 µs. araliklarla
vuruslar elde edilmektedir. Böyle vuruslarin elde edilmesi için de B = 1/t bant genisligine
gerek vardir. Böylece B = 80 kHz. Bant genisligi daha da artar.

31
 Çünkü bir örnek bu kez birden fazla vurusla iletilecektir. Örnegin genlikler 16 düzeyde
kuvantalanip ikili isaretlerle kodlansin.
Her örnegi göndermek için 4 adet iki isarete gerek vardir. Bu yüzden bu çogullama
sisteminin yukarida anlatildigi gibi VKM ile iletilmesi için B = 4 X 80 = 320 kHz.’lik bant
genisligine gerek vardir.
Çogullanan isaret kaynaklari bant gen,islikleri toplami 8 X 3400 + 40 X 180 = 34.400
Hz.’dir. Çogullamada güvenlik bandi birakildigi için kaynaklarin toplam bant genisligi 40
kHz. Kabul edilebilir. Ancak iletim için gerekli bant genisligi olarak yukarida 80 kHz.
Bulundu. Bunun nedeni B= 1/t kabul edilmesidir. B = 1/2t kabul edilirse 40 kHz. Elde edilir.
Ancak burçlarin birbirine karismamasi nedeniyle çogullama sistemlerinde B = 1/t kabul
edilmektedir.

1.4 ÇEVIRGILIME
Vurus kodlamali modülasyonda ikili isaretler kullanilmaktadir. isaretin bir genlik
düzeyinden digerine degismesi suretiyle enformasyon iletilmis olur. Vurus kodlamali
modülasyon vurus modülasyonunun bir türüdür ve vurus modülasyonunda tasiyici tanima
göre vuruslaridir.
Vurus kodlamali modülasyonda isaretin bir genlik düzeyinden digerine degismesi
yerine , bir sinüzoidal isaretin genligi ,frekansi veya fazi iki belirli degerin birinden digerine
degistirilebilir böylece vurus kodlamali modülasyonu ile sürekli dalga modülasyonunun
karisimi bir modülasyon ortaya çikmaktadir ki buna çevirgileme denmektedir.
Çevirgileme bir sinüzoidal isaretin genliginin,frekansinin veya fazinin yalnizca iki
belirli degerden birisini alacak biçimde degismesi demektir. Bu yüzden üç türü vardir. Genlik
çevirgilemesi ,frekans çevirgilemesi ve faz çevirgilemesi

1.4.1 Genlik Çevirgilemesi:

Sinüzoidal bir tasiyicinin genligi ikili isaret genligine bagli olarak degistirilir.asagidaki
sekilde görüldügü gibi

sekil 22: Ikili isaret veya var-tok çevirgilemesi(a),ve genlik çevirgilemesi

32
 Genlik çevirgilemeli isaretin bant genisligi su sekilde bulunabilir ikili isaret su sekilde
gösterilsin
fç(t)=Af(t)cos? o t olur.
Bu isaretin tayfi da;

A
Fç(t ) ? [ F ( f ? fo) ? F ( f ? fo)] seklinde olur. (29)
2

f f

Sekil23 : Güvenlik Çevirgilemeli Isaret Tayfi

1.4.2 Frekans Çevirgilemesi

Frekans çevirgilemesin de genligi degismeyen bir tasiyici frekansi ikili isaret

düzeylerine göre belirli iki frekans degerinden birisi olabilir. Ikili düzeylerden biri Acos? 1 t
digeri de Acos? 2 t ile gönderilir.
f 1 ? f 0 ? ? f ve f 2 ? f0 ? ? f (30)
olarak gösterilirse iki frekans arasindaki farkin iki ? f oldugu görülür. Bu durumda frekans
çevirgilemeli isaret
fç=Acos(? 0 t± ? ? )t gösterilir . (31)
Her hangi bir ikili isaret için frekans çevirgelemeli isaret asagidaki sekilde
gösterilmektedir.bu sekil incelendiginde frekans çevirgilemeli isaretin, iki genlik
çevirgilemeli isaretin toplamindan olustugu görülmektedir. Bu iki genlik çevirgilemeli Isareti
tasiyicilari f1 ve f2 frekanslaridirlar.

33
+
t

? ? ? 2? ?

sekil 24:frekans çevirgilemesi

1.4.3 Faz Çevirgilemesi

Faz Çevirgilemesi tasiyici fazinin iki belirli degeri birinden digerine geçmesi ile yapilir.
Asagida matematiksel ve çizimsel olarak gösterilmistir.

t t t 2t t

Sekil25 : Faz çevirgilemesi

Bir fazdan digerine geçisteki kesiklilik iletim esnasinda sürekli bir duruma getirilir.
Çünkü bu kesikli geçisi iletebilmek için sonsuz bant genisligine gerek vardir. Almaçta hangi
fazin gönderildiginin saptanmasi ise t sürelerinin ortasinda yapilir. Faz çevirgilemeli isaret
tayfi iki düzeyli isaret tayfinin aynidir; ancak tayf tasiyici frekansi f0 kadar kaymistir.
Faz çevirgilemesinin özel bir türü de türevsel faz çevirgilemelidir. Türevsel faz
çevirfilemesinin demodülasyonunda zamandas yerel tasiyiciya gerek yoktur.
Bu özelligi normal faz çevirgilemesine karsi olan üstünlügüdür. Ancak de
modülasyonundaki yanilgi orani bakiminda da normal faz çevirgilemesinden daha kötü
sonuçlar vermektedir. Burada türevsel faz çevirgilemesinden konunun bütünlügü bakimindan
söz edilmistir. Daha ayrintili olarak üzerinde durulmayacaktir.

34
 1.5 SAYISAL MODÜLASYON

Modülasyon teknikleri
Herhangi bir isareti bir yere göndermek istedigimizde temel band yeterli degildir. Bu
nedenle tasiyici frekansla isareti modüle etmek zorundayiz . dijital bit akisini ilettigimizde bit
akisini analog sinyallere çeviririz. A(t)cos(? t+?) isaret karakteristiginin genligi,frekansi ve
fazi vardir.böylece modülasyon tekniginde biz isaretin üç temel karakteristigini
degistirebiliriz.
Dijital sinyalleri iletmek için üç temel modülasyon metodu vardir.
1. sayisal genlik modülasyonun (ASK,amlitude shift keying)
2. sayisal frekans modülasyonun (FSK,frequency shift keying)
3. sayisal faz modülasyonun (PSK,phase shift keying)
? ve ? sabit tutulup a(t) ‘yi degistirdigimizde sayisal genlik modülasyonu
(ASK,amlitude shift keying),
A(t) ve ? sabit tutulup ? degistirildiginde sayisal frekans modülasyonu
(FSK,frequency shift keying)
A(t) ve ? sabit tutulup ? degistirilmek suretiyle sayisal faz modülasyonu(PSK,phase
shift keying) yapilmis olur.
Her yeni bir sembol iletildiginde iki karakteristik degisiyorsa buna da hibrid sistem
deniyor. Çogu metotlarda ? sabit A(t) ve ? ise degiskendir. Bu metot karesel genlik
modülasyon metodu (QAM,quadrature amlitude modülation) olarak biliniyor.
Her bir modülasyon metoduna göre farkli vericiler ve alicilar dizayn edilir.
Farkliliklarinin sebebi ,farkli band genisligine olmasi ve hata oranina sahiptir.Biz bu ünitede
daha çok kullanilan ortak metotlari ve onlarin hata oranlarini hesaplama üzerinde durmaya
çalisacagiz.Bütün isaretler kuramsal olarak sonsuz bir band genisligine sahiptir. Ama bütün
modülasyon türlerinin band genislikleri sinirli genislige sahip olmak zorundadir.

35
 1.5.1 GMSK modülasyonu
GMSK modülasyonunun kullanisli bir frekans spektrumuna sahip olmasi ona avantaj
saglamistir. Kuskusuz ki amaç frekans bandini en iyi sekilde degerlendirmektir. Yani girisim
olmadigi , bitisikligin maksimumum oldugu yada kullanildigi bir frekans bölgesi en yararli
olanidir. Bu sebepten GMSK (gaussian minimum shift keying) kullanilir.
GMSK metodu MSK (minimum shift keying) metodu içerir . MSK dijital faz
modülasyonu tipini ve modülasyon indeksini 0.5 olarak kullanir . MSK' nin yüksek frekans
harmonikleri üretmesi , bunlarin üst üste gelip komsu kanallarin frekans spektrumlarina zarar
vermesine yol açar. Bu yüzden GSM, komsu kanallara zarar vermeyi önlemek için kullanisli
bir filtre olan gaussian filtresini kullanir.
GMSK modülasyonu dar bölgelerde bitisik komsularin spektrumunu yüksek
dereceden zayiflatmaya imkan verir (60....80dB) buna ilaveten modüle e dilmis isaret alici
içinde etkili bir sekilde de modüle edilebilir. Ana log mobil telefonlarda kullanilan
modülasyondan daha iyi bir bit hata orani saglar. Yani iletilen bitlerde daha az hata vardir.
Sonuçta GSM’ de , kanal genisligini tam dolduracak ve komsu kanallari zayiflatacak
sekilde bir RF spektrumu islenmelidir. Frekans kullanilan kanala göre degisim gösterdiginden
spektrumun bu sekli son RF katinda tamamlanamaz . modülasyon temel band frekansi veya IF
frekansi yardimiyla gerçeklestirilir .

GMSK modülasyon yönteminde yararlanilanlar:

? degismez genlik
? sürekli faz bilgisi
? dar spektrum
GSM ‘de kullanilan GMSK modülasyonunun özenle ve dikkatli çalismalar sonucu
ortaya çikarilan spektrumu asagida gösterilmistir. Yuvarlatma faktörünün aldigi bir degerde
tasiyici frekansta 81.25kHz bir sapma görülür.Zamanla referansi asagidaki sekillerde
belirtilen üç sembol içinde , gönderilen faz bilgisi seçilmis olan , yalniz bir sembole olan
etkisi ile gerçeklestirilir .

36
 1.5.2 MSK Modülasyonlu
Faz siçramasina izin vermez. Faz kaymasi olmadan faz kaydira biliyoruz. Ani
siçramalardan olusan harmonikler olmaz dolayisi ile modülasyon çikisindaki isaret her hangi
bir filitreleme yapmadan komsu bandlara enerji geçisi saglar .genis banli sistemlerde MSK in
band verimliligi yetmeye bilir genis banli sistemde multipath oldugu için semboller
birbirine girisiyor.
Pe=0.5erfc? (Eb/N 0 )
Ortogonal frekans bölmeli çogullama (Orthogonal Frequency Division
Multiplexing,OFDM) frekans-seçici kanallar üzerinden iletimde sagladigi yüksek basarimdan
dolayi çok tasiyicili sistemlerin günümüzde tercih edilen bir türüdür.
Kullandigi frekans bölgesini çok sayida alt kanallara bölerek kanalin frekans-seçiciliginden
kurtulur. Bu bildiride, MSK modülasyonlu isaretlerin iletilmesi durumunda frekans-seçici
sönümlemeden kurtulmak amaciyla OFDM sistemi kullanimi önerilmis, degisik kodlar
tasarlanmis, bilgisayar benzetimleri yardimiyla bu sistemlerin hata basarimlari incelenmistir.
Günümüzde önemi hizla artan gezgin ve telsiz iletisim sistemleri , iletisim kanalinin
neden oldugu toplamsal Gauss gürültüsüne ek olarak sönümlemeden (fading) ve faz
seyirmesinden de büyük ölçüde etkilenmektedir.
Bu tür sistemler için, gerek kullanici sayisinin artmasi ve gerekse gezgin anten boyutlari
veya uydunun isinim sinirlamalari nedeniyle band ve güç verimliligi yüksek iletisim
tekniklerinin gelistirilmesi gerekmektedir.
Bu teknikler genellikle kafes kodlamali modülasyon (trellis coded modulation,
TCM) teknigine dayalidir. Sabit zarf, sürekli faz ve içerdigi dogal kodlama gibi özellikleriyle
gezgin iletisim kanallarinda yeglenen hizli frekans kaydirmali anahtarlama (minimum shift
keying, MSK), bir ön kodlayici yardimiyla kodlanarak band ve güç verimliligi yüksek çoklu
kafes kodlamali (multiple trellis coded modulation, MTCM) MSK sistemlerin olusturulmasi
için de oldukça uygun bir modülasyon teknigidir.
Diger taraftan genis bandli iletisim sistemlerinde, özellikle frekans seçici kanallar
üzerinden iletimde yüksek basarimlarindan dolayi, "çok tasiyicili (multicarrier)" sistemler
günümüzde yaygin olarak kullanilmaya baslamistir. Bu sistemlerin OFDM (orthogonal
frequency division multiplexing) olarak adlandirilan biçimi [1,2], tüm iletisim kanalini belli

37
sayida alt-kanallara bölerek bilgiyi birbirine dik(orthogonal) seçilmis alt-tasiyici frekanslarda
iletme ilkesine dayanmaktadir.
OFDM sistemlerde alt tasiyicilarin spektrumlarinin örtüsmelerine izin verildiginden
band verimliligi açisindan da bir üstünlük saglanmis olur.
Öte yandan, OFDM tek tasiyicili sistemlerle karsilastirildiginda oldukça uzun bir
isaretlesme periyoduna sahip oldugundan hizli sönümlemelere karsi daha iyi basarima
sahiptir.Literatürde, son yillarda çok tasiyicili sistemler arasinda oldukça ön plana çikan
OFDM ile çesitli kodlama türlerinin birlestirilmesi [3,4] ve giris isaret kümesi sinirlandirma
[5] konularinda arastirmalara rastlamak mümkündür.
Bu bildiride çoklu kafes kodlu MSK modülasyonunu OFDM iletim teknigi ile
birlestirerek özellikle sönümlemeli kanallar için yüksek basarima sahip bir iletisim sistemi
önerilmektedir.

1.5.2.1 Sistem Modeli

Ele alinan iletisim sisteminin blok diyagrami sekil 26 ' de görülmektedir.

sekil 26:blok diyagrami

Çoklu kafes kodlamali MSK modülasyonlu OFDM sistemi Verici kisimda bilgi dizisi,
katlamali kodlayici yardimiyla kodlanarak çoklu kafes kodlu MSK
isaretini olusturmak üzere önceden belirlenmis kanal simgelerine eslestirilir.
OFDM sisteminin en karakteristik özelligi olan dik tasiyicilari gerçeklestirmek için
uygulamasi kolay ve maliyeti düsük olan hizli Fourier (Fast Fourier Transform, FFT) ve ters
hizli Fourier dönüstürücülerden (Inverse Fast FourierTransform) yararlanilmaktadir.

38
 Kodlanmis ve eslenmis simge dizisini alt-tasiyicilara ötelemek amaci ile N'lik IFFT
blogu kullanilir. Burada, N sayisi alt-kanal sayisini gösterir ve pratikte 512, 1024 gibi degerler
alabilir.
Dikkat edilmesi gereken nokta ise IFFT ve FFT islemlerinin hizli ve etkin yapilabilmesi
için N degerinin 2'nin bir üssü olarak seçilmesidir. IFFT islemine uygun biçime getirilmek
amaciyla kodlanmis isaret dizisi 1-giris, N-çikislik bir seriden paralele dönüstürücü devresine
uygulanarak N li bir paralel dizi olusturulur.
IFFT blogu çikisi yeniden seri biçime dönüstürülerek simgeler arka arkaya kanala
gönderilir. Alici tarafta ise pes pese alinan her N kanal simgesi paralele dönüstürülüp FFT si
alinir. Tekrar seriye dönüstürülünce çoklu kafes kodlanmis MSK isaret dizisinin kanalin
sönümleme ve gürültü etkileriyle bozulmus biçimi elde edilir.
Alicinin son adiminda ise MTCM kod çözücü kafes kodlarin en büyükolabilirlikli
çözümünü gerçeklestiren Viterbi algoritmasini kullanarak iletilen bilgiyi yeniden elde etmeye
çalisir. Genis bandli iletisimde en kötü durumlardan birisi de iletisim kanalinin frekans seçici
olmasidir.
OFDM teknigi böyle bir kanali çok sayida (N adet) birbiriyle örtüsebilen alt-bantlara
bölerek kullanmayi saglarken, eldeki frekans-seçici kanali frekans-seçici olmayan yani
düzgün sönümlemeye (flat fading) sahip N adet alt-banda böler.(sekil 2) Böylece, her bir
banddan iletilen isaretler alicida daha kolay çözülebilir.

1.5.3 ASK sayisal genlik modülasyonun (amplitude shift keying)

sayisal genlik modülasyonunda iletilecek datanin sadece genligi degistirilmektedir.ASK
da anahtarlama kullanarak yapilan iletisimde keskin geçisler oldugu için isaretin merkez
frekansinin altinda harmonikler olusturur buda diger kanallarda interferens olusturmak
suretiyle tüm cihazlari etkiler.

sekil27:normal anahtarlamayla ASK modülasyonu

39
 .
fc

sekil 28:normal anahtarlamayla harmoniklerin yayilmasi

Böyle bir durum istenmez. Bu nedenle daha yumusak geçisli anahtarlama yapilmak
zorunda

Sekil 29: yumusak geçisli anahtarlama

Sekil 29 da ki gibi gerçeklesirse sekilde gerçeklestirilirse

f -2fb fc 2fb

Sekil 30:harmoniklerin az olmasi

So (t)=0 “0” ise açik

40
 S1 (t)=Acos(? o t) “1” ise kapali dir.
Eb nin ortalamasinin alinmasinin nedeni 1 iken isaret göndermemiz, sifir iken isaret
göndermememiz. Bu durum sifir ve bir gelme olasiliklarinin esit oldugu durumlar için geçerli

Bit periyodu süresince bit enerjisi Eb=AT2 /2

Saf,temiz ASK modülasyonu ikili sistemde “1” ve “0” göndermez.
Bu nedenle 0<t<T

So (t)=0 ve S1 (t)=Acos(2? ft) , band genisligi sistemi için hata olasiligi

Pe=Q(? 2z) Pe:probability of error

2
1 ?T ?
Z? ??V . cos( 2? ft )? dt
4 No ? 0 ?

V 2T
Z ?
8 No
Eb
Z ?
2 No
Eb Eb
Pe ? Q[ ] ? 12 erfc
No 2 No

Iç ifadesi küçükse hata gelme olasiligi düsük oluyor. Iç ifadesi büyükse hata gelme
olasiliginda büyük oluyor.bu modülasyon kullanisli degil çünkü isaret göndermiyorken alici
tarafindaki PLL in kilitlenme sorununu ortaya çikartiyor. Iç ifadesindeki degerin anlamli min.
a kadar enerjiye ihtiyaç oldugunu gösteriyor. Pe (hata olasiligini) formülü grafiksel olarak
asagidaki gibi ifade edebiliriz

41
 Pb

10-1

10-2

10-3

10-4

10-5 M=4 16 64 256 1024 4096

Eb/N0 ,dB
0 5 10 15 20 25 30 35 40

sekil 31: Eb/N0 için coherent M-ASK nin Bit hata olasiligi

1.5.FSK sayisal frekans modülasyonun (frequency shift keying)

Temel band isaretinin band genisliginin iki kadar band genisligi kullanarak ancak
iletisim ancak saglanabiliyor. Buda band genisliginin iki kati kadar verimsiz kullanmasina
neden oluyor.

Sekil 32:isaret frekansinin degismesi

42
 Buladada sekil 32 deki gibi bir frekans tan baska bir frekansa geçisler oldugu için
anahtarlama etkisi görülüyor.ana frekans yanlarinda harmonikler olusur. Bu harmonikleri yok
etmek için.GMSK modülasyonu kullanilmaktadir. Farkli band genisligindeki isaretlerin
gelmesi durumunda iletilen isaretlerin frekanslari degisir.

fc

Sekil 33: GMSK da harmoniklerin diger bandlara yayilmasi

Sekil 35:gausyan filtreden geçirilmesiyle geçislerin daha yumusak olmasi

43
 Bu durumda frekans geçisleri yumusuyor.Bu da GFSK modülasyonu olarak
adlandirilir.bluetood un ilk generasyonunda kullanilmistir. Bu modülasyonda 5 bitten fazla
gelmemesi saglaniyor.
So (t)=Acos(? +? ? )t “0” ve

s1 (t)= Acos(? -? ? )t “1”

Bit basina enerji ifadesi Eb e=AT2 /2

M-FSK modülasyonu için M farkli frekanslarda gereksinim vardir.yani seviye sayisini
göstermektedir. M=2n ( M:seviye sayisi n:bit sayisi) modülasyon metodu boyunca 0? t? T
dir.
So (t)=Vcos(2? ft) ve S1 (t)=Vcos2? (f+? f)t
? f=k/2Tve k:tam sayidir.
Eb/N o terimine FSK ile ASK benzer performansa sahiptir.
M-FSK modülasyonu için coherent ve non coherent ‘e göre hata olasiklari ve band
verimlilikler asagidaki gibidirler.

V 2T
Z ?
4 No
Eb
Z ?
2 No
Eb Eb
Pe ? Q[ ] ? 12 erfc
No 2 No

M
2Bw log 2
R? Chorent
M?3
M
2Bw log 2 R:data hizi(orani)
R? nonChorent
2M
Bw:band genisligi
Pe (hata olasiligini) formülü grafiksel olarak asagidaki gibi ifade edebiliriz

44
 Pb

10-1

10-2

10-3

10-4

M=64 32 16 8 4 2
-5
10

10-6
0 5 10 15 20 Eb/N0 ,dB

sekil 36: Eb/N0 için coherent M-FSK nin Bit hata olasiligi

1.5.5 PSK sayisal faz modülasyonun (phase shift keying)

Isaretin fazini bir ileri bir geri kaydirarak modülasyon yapiliyor.isaret 1 iken isaretin
aynisi gönderiliyor,isaret 0 iken (? /2) 1800 gecikmis hali gönderiliyor. Çok seviyeli faz
modülasyonunda ise farkli gecikmelere ugrayarak gerçeklesmektedir.

45
 S0 (t)=Acos(? t ) “0” ve
S1 (t)=Acos(? t+? ) “1”

Çarpma islemiyle 1800 kaydirma islemi yapilabilir. Ama çarpma islemi nonliner bir
process oldugu için modülasyonda sakincalar doguruyor.bu nedenle çarpma islemi yerine
anahtarlama islemiyle de olabiliyor.
Bir bit araligindaki enerji Eb=AT2 /2
hata mesafesi =VS M(? /M)
V:algilayicidaki isaretin genligi

?V sin ? ?
1 ? M ?
Pe ? erfc? ?
log 2M ? 2? ?
? ?

1 12
V ? [ Eb(log 2 M
) ]
T
1 12
? ? [ No( )]
2T
?
1 1
1 Eb
Pe ? (
M
M
)erfc[sin( )(log 2 ) 2 ( ) 2 ]
log 2 M No

Eb
SNR ? log 2 (
M
)
No
M
Bw log 2
R?
2

Pe (hata olasiligini) formülü grafiksel olarak asagidaki gibi ifade edebiliriz

46
 Pb

10-1

10-2

10-3

10-4

10-5 M=4 8 16 32 64 128 256

Eb/N0 ,dB
10-6
0 5 10 15 20 25 30 35 40

sekil 37: Eb/N0 için coherent M-PSK nin Bit hata olasiligi

1.5.1 QPSK Karesel Genlik Modülasyonu(Quadrature Phase Shift Keying)

Bir baska sistemi test ederken en dogru sonucu verecek modülasyon sistemi QPSK
dir.

1 ? 1
Eb 1
Pe ? (
M
M
)erfc[sin( )(log 2 ) 2 ( ) 2 ]
log 2 M No

2Eb Eb
Pe ? Q[ ] ? 12 erfc
No No

1 ? 1 ? ?
S (t ) ? ai (t ) cos( 2? ft ? ) ? aq( t ) sin( 2? ft ? ) ? A cos( 2? ft ? ? ? (t )
2 4 2 4 4
1
A ? [ ( ai 2 ? aq 2 )] ? 1
2
aq (t )
? ( t ) ? ? arctg
ai (t )

47
 1.5.2 OQPSK Ofset Karesel Genlik Modülasyonu
Burada (-1,1) noktasindan (1,-1) noktasina direk geçis yapilmiyor. Ancak önce bir
900 lik bir (1,1)noktasina döndürerek,sonra (1,-1) noktasina gidiliyor.. bu durumda böyle
yapilmasinin nedeni direk geçislerin yüksek harmoniklerin olusmasina neden olmasidir. Buda
frekans bandinin kullanilmasinda sorun çikariyor

48
 -

Sekil 39:QPSK (a),OQPSK modülasyon isaretleri

Sekil 39 –a deki birinci geçis yerinde 1800 geçis var bir sonraki sembolde reel ve
sanal kisimlarinin 1800 döndürülmesi gerekiyor. Bu da bir çok harmoniklerin olusmasina
neden oluyor çünkü sifir geçisi meydana geliyor. Meydana gelen harmoniklerin filitrelenmesi
çok zor. Bu 1800 geçisleri önlemek için sekil xxx-b deki gibi OQPSK deki gibi modülasyon
türü kullanilmaktadir.

1.5.3 ? /4-DQPSK Diferansiyel Karesel Genlik Modülasyonu

? /4 fark denetleyici modülasyonu da denebilir.Normalde bir önceki data degeri
bilinmeli ,data degeri sabit kalmali, fakat sabit kalma ihtimali yoktur. Onun için türev alma
burada gereklidir.Önce modüle edecegimiz açi önce 450 =? /4 kadar , sonra 900 =? /4
gidiyoruz.

1800 faz degisimi ;

1- ani siçramalara neden oldugu için diger kanallarda interferens olusturur
2- 0 geçisini gerektirir.(bu da
isaretin kararsiz olmasina neden olur.)

49
 -
Sembol ? /4-DQPSK faz geçisi
00 45
01 135
10 -45
11 -135

00 geldiginde bulundugu noktadan 450 ileri gidiyor.

10 geldiginde bulundugu noktadan 1350 ileri gidiyor.
10 geldiginde bulundugu noktadan -450 geri gidiyor.
11 geldiginde bulundugu noktadan -135 geri gidiyor.
Su anki degerimiz I=1 , Q=0 ve açinin 0 oldugunu kabul edersek . bir sonraki data 1,1
ise sonraki degerlerimiz söyle olur.
I=-? 2/2 , Q=? 2/2 ve açisi 2250 olur
Ik = Ik-1 cos? ? k-? k-1sin? ? k
Qk = Ik-1sin? ? k+? k-1cos? ? k
Görüldügü gibi formülde iki tane sayi var bunlarin çarpilmasi için bir islemci gerekiyor.
Sistem bunu gerçek zamanda yapmak zorunda . bu sistemde dört tane çarpma , iki tane
trigonometrik ve iki tane toplama islemi vardir . islemlerin daha hizli olmasi için
trigonometrik islemler look up tablosuyla gerçeklestirilir.
Ik = cos? k-1cos? k-sin? k-1 sin? k =cos(? k-1+? ? k )

50
 Qk = cos? k-1cos? k+sin? k-1 sin? k =sin(? k-1 +? ? k )
Bu islemin yapilmasindan sonra isaret analog filitreleme yapmak için hala uygun degil

aq
Seriyi paralele Difarensiyel Alçak
dönüstürücü Faz geçiren
kodlama filtre
ai

Çikisin karesel modülatöre gitmesinden önce karesel modülatörde analog filitreleme

sonucu band istenildigi sekilde filtreleniyor bu nedenle sayisal LPF kullaniliyor.
Sayisal filtreler yan harmonikleri yok etmede çok basarililar.

Filtrenin
maskesi
Harmonikler böyle maskenin
disina tasabilir.

Sekil 41: harmoniklerin maskenin disina tasmasi

Maskenin disina tasan kismin gücü maskenin içindeki gücün 20-25 dB olmalidir.

51
 KAYNAKÇA
[1]. Cimini L.J., Jr., "Analysis and simulation of a Digital Mobile Channel Using Orthogonal
Frequency
Division Multiplexing", IEEE Transactions on Communications, Vol.33, No.7, ss.665-675,
Temmuz
1985.
[2]. L. Litwin, “OFDM An Introduction to Multicarrier Modulation”, IEEE Potentials, ss. 36-
38, Nisan-
Mayis 2000.
[3]. Harada M., Yamazato T. Katayama M. Ogawa A., "OFDM systems with multiple Trellis
Coded
Modulation", The 11th IEEE International Symposium on Personal, Indoor and Mobile Radio
Communications, Vol.2, ss.814-818, 2000 .
[4]. D. Agrawal, V. Tarokh, A. Naguib, N. Seshadri,”Space-Time Coded OFDM for High
Data-Rate
Wireless Communication Over Wideband Channels”, Vehicular Technology Conference
1998, ss. 2232-
2236.
[5]. D.L. Goeckel, G. Ananthaswamy, “On the Design of Multidimensional Signal Sets for
OFDM
Systems”, IEEE Transactions on Communications dergisine gönderilmis, Mart 2000 .

52
53