ÇİZİLMİŞ PLANLARDAN

ALAN ÖLÇMESİ

Prof. Dr. Ahmet ÖZTÜRK

 ÇİZİLMİŞ PLANLARDAN ALAN ÖLÇMESİ

Elde çizilmiş planlar olduğunda ve çok hassasiyet gerekmediğinde

alanlar planlardan ölçülebilir.
Planlardan alan ölçmede şu metodlar kullanılır.
1. Geometrik şekillere bölme metodu
2. Diyagram metodu
3. Mekanik metod
 1. Geometrik şekillere bölme metodu

Alanı üçgen ve dörtgenlere bölüp bu şekillerin alanlarını ölçme

esasına dayanır. Eğer eğrisel kenar varsa üçgenin içinde ve
dışında kalan alanın eşit olması sağlanır.
 2. Diyagram metodu

1. Paralel Çizgili Diyagram

2. Hiperbol Diyagram (Anlatılmayacak)
3. Kare Çizgili Diyagram

1. Paralel Çizgili Diyagram

Paralel çizgili Diyagram, eşit aralıklarla saydam kağıtlara

çizilmiş bir diyagramdır. Alan üzerine yerleştirilir. Böylece
alan üçgen ve yamuklara bölünmüş olur.
Kenar çizginin iki tarafında eşit alan açıkta bırakılır.
 1. Paralel Çizgili Diyagram

a
F=axl1+axl2+. . .+axln

F=axΣ l1-n
l
l 1 l2 l3 l l l l 7 8 l 9
4 5 6
Örneğin Σ l=545 mm
a=5 mm ise
F=5x545=2725 mm2
3. Kare Çizgili Diyagram

1 cm218 adet
0.25 cm232 adet
1 mm2327 adet
F= 29.27 cm2
 MEKANİK METOD
PLANİMETRE İLE ALAN ÖLÇMESİ

Çizilmiş planlardan mekanik esaslara göre alan ölçmeye yarayan

aletlere planimetre denir. 3 tipi vardır.
a) Doğrusal planimetre (artık kullanılmamaktadır anlatılmayacaktır).

b) Kutupsal planimetre (Kullanımı giderek azalmaktadır).

c) Elektronik planimetre
a) Doğrusal planimetre
 PLANİMETRE İLE ALAN ÖLÇMESİ

Kutupsal planimetre

ek et ko l u
Ha r
Kutup ko
lu
n
Sayıcı Düze
PLANİMETRE VE KISIMLARI
 PLANİMETRE İLE ALAN ÖLÇMESİ

Alanı ölçülecek plan, düzgün bir şekilde resim masasına bant ile
yapıştırılır. Planimetrenin hareket kolu, alanı ölçülecek planın ölçeğine
göre ayarlanır. Her planimetrenin belirli ölçeklere göre kendisine ait
fabrikasyon olarak belirlenen hareket kolu ve (q) değerleri vardır. Bu
değerler planimetre kutusu içerisinde bir çizelgede yer almaktadır.

Hareket kolu ve
verniyer birim alan değeri
ayar çizelgesi
 PLANİMETRE İLE ALAN ÖLÇMESİ
Kutupsal planimetre

Sayıcı tablası

Sayıcı tekerlek

Verniyer Tanbura
 PLANİMETRE İLE ALAN ÖLÇMESİ
Kutupsal planimetre

7
3
12

3127
 PLANİMETRE İLE ALAN ÖLÇMESİ
Kutupsal planimetre

3 7
70

7703
 PLANİMETRE İLE ALAN ÖLÇMESİ

Planimetre İle Alan Hesabı

F = nxq F= Alan (m2) (mm2)

n= Planimetre okuması
q= Verniyer birim alanı (m2) (mm2)

2 tip planimetre var.

1. Sıfırlamalı P.
2. Sıfırlamasız P.
 PLANİMETRE İLE ALAN ÖLÇMESİ
Planimetre İle Alan Hesabı

Sıfırlamalı
1. Okuma 4026 (n1)
2. Okuma 4014 (n2)
3. Okuma 4017 (n3)
Toplam 12057 (Σn)
n = 12057/3 = 4019
q= 10 m2  F=4019x10=40190 m2
 PLANİMETRE İLE ALAN ÖLÇMESİ
Planimetre İle Alan Hesabı

Sıfırlamasız q=20 m2, q=2 mm2

FA=? m2 FP=?cm2
Başlangıç okuması 1420 2243(n1)
1. Okuma 3663 2240(n2)
2. Okuma 5903 2246(n3)
3. Okuma 8149
Toplam 6729 (Σn)
n = 6729 /3 = 2243
q= 20 m2  FA=2243x20=44860 m2
q= 2 mm2  FP=2243x2=4486 mm2
FP=44.86 cm2
 PLANİMETRE İLE ALAN ÖLÇMESİ

Sıfırlamasız

Başlangıç okuması 7882 1232(n1)

1. Okuma 9114 1234(n2)
2. Okuma 1
0348 1226(n3)
3. Okuma 1
1574
PLANİMETRE İLE ALAN ÖLÇMESİ

3. Elektronik Planimetre
PLANİMETRE İLE ALAN ÖLÇMESİ
Elektronik planimetre
ELEKTRONİK (DİJİTAL) PLANİMETRE
KULLANIM AKIŞ ŞEMASI

PLANİMETRE
ON tuşu ile açılır.

AYARLAMA AŞAMALARINA GEÇİLİR

ELEKTRONİK (DİJİTAL) PLANİMETRE
KULLANIM AKIŞ ŞEMASI

UNIT-1 tuşuna sırayla basılıp istenilen

birim sistemi seçilir.
Metrik
İngiliz
Japon

Buradan Metrik sistem seçilir;

UNIT-2 tuşuna sırayla basılıp istenilen alan
birimi seçilir.
cm2
m2
km2
ELEKTRONİK (DİJİTAL) PLANİMETRE
KULLANIM AKIŞ ŞEMASI

SCALE tuşuna basılarak alanı ölçülecek

olan planın ölçeği şu şekilde ayarlanır;

SCALE
A: 500
SCALE
B: 500
SCALE

Bu aşamalar takip edilirse planın

ölçeği 1/500 olarak ayarlanmış olur.
ELEKTRONİK (DİJİTAL) PLANİMETRE
KULLANIM AKIŞ ŞEMASI

ÖLÇÜM AŞAMALARINA GEÇİLİR

Planimetrenin merceği planın sınırları
üzerinde bir başlangıç noktasına getirilip
START tuşuna basılır.
Saat istikameti yönünde hareket kolu çevrilip
başlangıç noktasına tekrar gelindiğinde MEMO
tuşuna basılır.
Ekranda okunan değer ayarlanan birime göre
ALAN değerini verir.
Bu işlemler arka arkaya üç defa yapılıp
AVER tuşuna basılır ve üç alan değerinin
ortalaması alınır.
 KUTUPSAL PLANİMETRE İLE
ALAN ÖLÇMESİ
Planimetrenin kutup kolu üzerinde bulunan eklem mili,
hareket kolu üzerine bulunan eklem yuvasına oturtulur.
Hareket kolu ve kutup kolu birbirlerine göre dik konumda
olacak biçimde, hareket ucu ise alanı ölçülecek planın
ortasına gelecek şekilde yerleştirilir. Hareket ucu alanın
sınır çizgisi boyunca hareket ettirilerek her noktaya ulaşıp
ulaşmadığı kontrol edilir. (Eğer şekil büyük ise birden fazla
parçaya bölünür ve her parçanın alanı ayrı ayrı ölçülür,
hesaplanır ve toplanarak toplam alan bulunur.) Hareket ucu
her noktaya rahat bir biçimde ulaşıyor ise sınır çizgisi
üzerinde bir başlangıç noktası işaretlenir. Hareket ucu bu
noktaya yerleştirilir ve planimetrenin sayıcı düzeninden
başlangıç okuması yapılır.
 KUTUPSAL PLANİMETRE İLE
ALAN ÖLÇMESİ
Belirlenen başlangıç noktasından itibaren hareket ucu saat
yelkovanı yönünde planın sınırları üzerinde hareket ettirilerek
tekrar başlangıç noktasına gelinir ve sayıcı düzenden birinci
okuma yapılır. Aynı işlemler tekrarlanarak ikinci ve üçüncü
okumalar yapılır. Elde edilen okumalar arasındaki farklar
alınarak (n1, n2 ve n3) değerleri hesaplanır. Bu değerlerin
aritmetik ortalaması alınır ve tek bir (n) değeri saptanır. Daha
sonra ( F = n x q ) eşitliğinde (n) yerine yukarıda bulunan
değer, (q) yerine de planimetre kutusundaki çizelgeden ölçek
ve hareket kolu değerine karşılık gelen verniyer birim alan
değeri (plan için veya arazi için olanı) alınır ve bunlar
çarpılarak planın alanı bulunur.
 KUTUPSAL PLANİMETRE İLE
l ALAN ÖLÇMESİ

F  nq
m2, cm2, mm2

m2, cm2, mm2

 PLANİMETRE İLE ALAN ÖLÇMESİ
Planimetre İle Alan Hesabı
ÖRNEK: 1/500 ölçekli bir planda, planimetre ile yapılan bir
alan ölçümü sonucunda elde edilen okuma değerleri aşağıdadır.
Verniyer birim alan değeri q = 2 m2 olduğuna göre arazideki
alanı hesaplayınız.
Başlangıç okuması : 1420
1. okuma : 3663
2. okuma : 5903
3. okuma : 8149

ÇÖZÜM:
n1= (1.okuma) – (başlangıç okuması) = 3663 – 1420 = 2243
n2= (2.okuma) – (1.okuma) = 5903 – 3663 = 2240
n3= (3.okuma) – (2.okuma) = 8149 – 5903 = 2246
PLANİMETRE İLE ALAN ÖLÇMESİ
Planimetre İle Alan Hesabı
 PLANİMETRE İLE ALAN ÖLÇMESİ
Planimetre İle Alan Hesabı

ÖRNEK: Sıfırlamalı bir kutupsal planimetre ile 1/5000 ölçekli

planda yapılan ölçüm sonuçları aşağıda belirtilmiştir. Planimetrenin
verniyer birim alan değeri q = 20 mm2 olduğuna göre arazideki alanı
dekar olarak bulunuz?
n1 = 2460
n2 = 2446
n3 = 2456
ÇÖZÜM:
F=n.q
n = (n1+n2+n3)/3 = (2460 + 2446 + 2456)/3 = 2454
F = 2454 x 20 mm2 = 49080 mm2 (Plandaki alan)
PLANİMETRE İLE ALAN ÖLÇMESİ
Planimetre İle Alan Hesabı