KANBAN Sistemi

Arş. Gör. Eren ÖZCEYLAN

Selçuk Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü
 Sunum Planı

- Çekme Sistemi
- Kanban ve Çeşitleri
- Kanban Sistemi ve Süreci
- Kullanım Kuralları ve Kanban Hesabı
- Avantaj ve Dezavantajları
- MAN A.Ş.’de Kanban Uygulaması
- Sonuç
YALIN ÜRETİM TEKNİKLERİ
Hücre Değer

e lem
de Tempo

en t
Yerin a

D Ha
am Tipi

ge
Depol Akış
Zamanı
nı
Analizi
im
KA Yerleş
syon IZE Planı
TP
O to ma N 5S
M
Tek ım ı
Par k s
ça T a ma
ik

SPC Akı lış

nl

Ça
ş
ve

RFT
Gü

Görsel ırlık a
BAN H a z
anı
S ta H at
Yönetim
nd a
KAN Za m sı rt İş e
a le m
Ön
ltıl m
A z a
Ortaya Çıkışı

Kanban sistemi, bir grup Toyota yöneticisinin 1950’li yıllarda Amerika’daki

fabrikaların nasıl çalıştıklarını görmek için geldiklerinde, süpermarketlerin
fabrikalardan farklı çalıştıklarını görmeleri ve bunu Japonya’daki fabrikalarda
uygulamaları ile ortaya çıkmıştır.

Bir süpermarkette ürünlerin raflara

yerleştirilmesi, ürünlerin raflardan
müşteriler tarafından çekilmesi ile başlar.
Ürünün müşteri tarafından raftan çekilmesi,
üretim için bir sinyal veya bir Kanban’dır.
Kanban ?
Kanban sistemi bir üretim çizelgeleme ve envanter kontrol sistemidir.
Japonca dan gelen kanbanın bu dildeki anlamı "kart”tır.
Kanban sistemi ; bir işletmenin her prosesinde ve aynı zamanda işletmeler
arasında gerekli zamanda , gerekli miktarlarda gerekli ürünlerin üretimini
uyumlu olarak kontrol eden bir bilgi sistemidir.
Çekme Sistemi

Hangi ürünün, ne zaman ve ne miktarda üretileceğinin sadece son proses

tarafından bilinmesi bu prosesin önceki proseslerden sadece kendine gereken

parçaları çekmesini sağlayacaktır ve böylece sonraki aşamanın parça çekimi

olmadan önceki aşamada üretim yapılmayacak ve sonuçta her aşama

kendisinden sonra gelen aşamanın ihtiyacını karşılamak üzere tam zamanında

üretim yapacaktır.
 İçeriği
B. Parça Adı
A.
Geldiği Yer
C. D. E.
Parça No Parça Çeşidi Kanban No

F. G. H.
İş İstasyonu Miktar Kutu No
Gideceği Yer

Kanban sisteminde kullanılan kanban kartları genellikle dikdörtgen

biçiminde, plastik karton veya metal olan ve üzerinde belirli bilgileri taşıyan
kartlardır. Kanban kartlarının içerdiği bilgiler yukarıdaki şekilde sıralanabilir:
Değer Akışı Haritalamada Kullanılan Kanban
Sembolleri
 Kanban Kart Sistemi

Kanban kart sistemi, kabaca iki ana gruba ayrılır. Bunların ikisi de Toyota

Şirketi tarafından geliştirilmiştir. Bunlar :

- Çift Kart Sistemi

- Tek Kart Sistemi

2-Kanban Sisteminin Karşılaştırılması
Tek kartlı Kanban, teslimatları çok sıkı kontrol eder. Bundan dolayı, kullanılan iş
merkezinde iki parçadan veya bir kaptan daha fazlası bulunamaz ve bu iş merkezine
hizmet eden stok noktası elimine edilir.
Bu şekilde kullanım noktaları etrafındaki karışıklık ve düzensizliği önlemek tek
kartlı Kanbana bir avantaj sağlar.

Dual kartlı Kanban iki kat daha etkindir. Problemleri çözmek ve göstermek için
Kanban verimliliğini geliştirme özelliğine sahiptir. Tek kartlı Kanban bu özelliği
taşımaz. Çünkü verilen bir parça adedinin dolu kaplarının sayısı üzerinde kontrol
yoktur. Bu sebeple, tek kartlı Kanban kullanan firmalar, verimlilik gelişimlerini diğer
yollarla ölçmek zorundadırlar.
Çeşitleri
Uygulamada genellikle iki tip kanban vardır:

- Çekme Kanbanı ( Witdrawal Kanban )

- Üretim - Sipariş Kanbanı ( Product - Ordering Kanban )

Bunların dışında yaygın olmasa da kullanılan kanban çeşitleri:

• Tedarikçi Kanbanı
• Acil İhtiyaç Kanbanı
• Özel Kanban
• İşaret ( Sinyal ) Kanbanı
• Malzeme kanbanı
 Çekme Kanbanı
Bir sonraki istasyonun , bir önceki istasyondan çekmek istediği parça cinsi ve
miktarını belirleyen ve parça / malzeme çekmek amacı ile kullanılan karttır. Çekme
kanbanı akışı şu şekilde olmaktadır:
 Çekme Kanbanı
Çekme kanbanı, daha önceden belirlenmiş miktarı önceki istasyonun tampon
bölgesinden sonraki istasyonun giriş tampon bölgesine çekilmesi için kullanılır.
Ürünler,
önceki istasyonu bir çekme kanbanı olmadan terk edemez.
 Üretim Kanbanı

Bu kanban üretim aşamasının üretmesi gereken parçanın cins ve miktarını gösterir.

Üretim kanbanının ana fonksiyonu, önceki sürece kartta belirtilen miktar kadarlık bir
parçanın üretilmesi için sipariş bırakmaktır. Bu yüzden, bir üretim kanbanı, bir çekme
kanbanında ki gibi mevcut parça bilgilerini de içermelidir.
Tedarikçi Kanbanı

Dışarıdan tedarik edilecek parçaların teslimi konusunda taşeron firmalardan

istenen
talimatları içeren bir çeşit çekme kanbanıdır. Tedarikçi kanbanında teslim süreleri açık
olarak yazılmalıdır. Bazen teslim süresi yerine örneğin, 1.8.2 gibi işaretler konulabilir.
Bunun anlamı şudur: Bir günde 8 teslim yapılması gereklidir ve iki kanban
gönderildikten sonra ilk hücrede üretim başlatılabilir.
Diğer Kanban Çeşitleri

Acil ihtiyaç kanbanı

Sinyal kanbanı

Malzeme kanbanı
Özel kanban
 Modern Kanban Tipleri

Otomatik kanban
Telsiz kanban

Elektronik kanban
 Otomatik Kanban

Örneğin 2 tezgâh, A tezgâhında tamamlanan parçaların stoklanması için bir

hat ile birbirine bağlanmıştır. Stok düzeyi, diyelim ki 4 birime ayarlansın. A
tezgâhı
4 birim işlediğinde, ara hatta bağlı bir sınırlayıcı düğme faaliyete geçer ve A
tezgâhını durdurur. B tezgâhı, diyelim ki 2 birim kalıncaya kadar parçaları
çekmeye devam eder.
Daha sonra başka bir düğme devreye girer ve A tezgâhı tekrar işlemeye
başlar. Bu yolla, her süreçte yalnızca sabit bir iş miktarına izin verilir ve süreçler
birbirine bağlanır. Böylece önceki süreçlerdeki gereksiz işleme ve stok yığılması
önlenmiş olur. Bu sistemde bilgi akışı hızlı olduğundan, temin süresini kısaltır ve
malzeme yönetim sistemini iyileştirir.
Elektronik Kanban
Bilgisayar sistemlerine sahip birçok imalat şirketi, kanban kullanımıyla ilgili
başlıca
problemlerini ortadan kaldırmak için elektronik kanbana yönelmektedirler.
Bu problemler,

- Kartların kaybolması veya yanlış yere konulması,

- Kanban kartları için az da olsa bekleme zamanı,
- İstasyon arası uzaksa erken uyarı sağlaması,
- Fazla kart sayısının olması.

İmalat şirketlerinin elektronik kanbanı

benimsemelerinin başka sebepleri de vardır,
üretim işçileri geleneksel yöntemde malzeme
hareketlerini her çıkış noktasında izlemektedirler.
Buna karşın elektronik kanban, süreci bir
monitörde görüntüleyerek, fabrikada malzeme
peşinde koşmaya son verir.
 Telsiz Kanban
Ne var ki, hareketli iş merkezlerini işletmek, elektronik kanban
kullanan firmalar için büyük bir mücadele gibidir. Bir araştırmaya göre,
her yıl firmalarda kurulu olan bilgisayar üslerinin % 40'ı; güvenlik kurallarında,
ürün tasarımında, üretim çıktısının hacminde, takım ve tertibatlarda ve yasal
çevrede ortaya çıkan değişikliklerin sebep olduğu zorluklardan dolayı yer
değiştirmek zorunda kalmaktadırlar.

Sipariş belgelerinin hazırlanması ve işlenmesi

ve teslim çizelgelerinde gerekli düzeltmelerin
yapılması önemli ölçüde zaman ve kağıt işi
gerekmektedir. Telsiz kanban, hem alıcılar
hem de tedarikçiler için kağıt işlerini ortadan
kaldıracak ve böylece verimli ve etkin bir
sistem oluşturacaktır.
 Kanban Sistemi

Kanbanlar daima üretim akışına ters yönde , sondan başa doğru hareket ederek
üretim birimlerini birbirine bağlarlar.

Bu zincirin işletme dışında

satıcılara kadar uzatılması
durumunda ise hammadde
stokları da kaldırılmış olacaktır.
Kanban Nasıl Kullanılır ?

Diyelim son montaj hattına talaşlı imalat atölyesinden gelen parçalar var. Bu
parçaların içinde bulunduğu paletlerin her birinin üzerinde, parçanın ne olduğunu,
hangi ürün modeline ait olduğunu, palet kapasitesini ve paletlerin hangi atölyeden
geldiğini belirten bir çekme kanban kartı bulunmaktadır.

Parçalar paletlerden alınıp ürüne, diyelim otomobillere monte edildikçe ve her

bir palet boşaldıkça, üzerindeki çekme kanbanları çıkarılıp bir çekme kanbanı
kutusuna yerleştirilir.
Süreç

Bu kutudaki çekme kanbanları önceden belirlenmiş bir sayıya ulaşınca,

önceden belirlenmiş bir zamanda, montaj hattındaki bir işçi boşalmış paletlerle

birikmiş kanbanları alıp, bir forkliftle talaşlı imalat atölyesine gider.

Bu atölyede ilk iş olarak getirdiği boş paletleri belli bir yere bırakır. Daha

sonra o atölyede yine belli bir yerde hazır beklemekte olan işlenmiş parça

paletlerine yönelir. Burada elindeki kanban sayısı kadar paleti alır ve forklifte

yerleştirir.
 Süreç
Bu arada, aldığı her bir parça paletin üzerinde yine parçanın ne olduğunu, hangi
otomobil modeline ait olduğunu, hangi işlem sürecinden geçtiğini, palet kapasitesini
belirten bir üretim kanbanı bulunmaktadır. Paletleri forklifte yerleştirirken üretim
kanbanlarını çıkarır ve her birinin yerine beraberinde getirdiği ve o üretim
kanbanına karşılık gelen bir çekme kanbanı iliştirir. Elindeki çekme kanbanlarının
tümü bitene kadar bu işlemi sürdürür.

Paletlerden çıkardığı üretim kanbanlarını talaşlı imalat atölyesinde bekleyen bir

üretim kanbanı kutusuna yerleştirir. Sonuç olarak çektiği parça paleti kadar üretim
kanbanı bu kutuya konmuş olur.
Süreç

Dolu parça paletlerini alıp tekrar montaj hattına döner ve bu durumda

montaj hattında l. maddeden itibaren devir yeniden başlamış olur.

Talaşlı imalat atölyesinde ise üretim kanbanları kutularda belli bir sayıya
ulaşınca ya da önceden belirlenmiş bir zamanda, bu atölyedeki bir işçi üretim
kanbanlarını alır ve atölyede o an birikmiş üretim kanbanları kadar ve değişik
ürünlere ait olabilecek bu kanbanların kutudaki sıralamasına da aynen
uyularak,
tekrar üretime geçilir.
Süreç
Kullanım Kuralları

Kural 1. Sonraki üretim süreci önceki süreçten gerekli parçaları gerekli miktarda

gereken zamanda çekmelidir.

Kural 2. Önceki üretim süreci sonraki süreç tarafından çekilen miktar kadar

üretim yapmak zorundadır.

 Kurallar
Kural 3. Kanban sayısı en aza indirilmelidir.

Kural 4. Kanban, talepteki ufak dalgalanmalar

karşısında üretim hızını ayarlamak
amacıyla kullanılmalıdır.

Kural 5. Hatalı parçalar, hiçbir zaman

bir sonraki üretim sürecine geçirilmemelidir.
Kanban Sayısının Hesabı

- Üretim Kanbanı Sayısı

- Sinyal Kanbanı Yeri

Üretim Kanbanı Sayısı
Üretim Kanbanı Sayısı

Gerçek kanban sayısı sadece tamsayı olabileceğinden, ilk kanban kartı sayısı
olarak 2 alınır.
Sinyal Kanban Yeri
Sinyal Kanban Yeri

Bu durumda üretim emri sinyal kanbanının pozisyonu üçüncü kap olmaktadır.

Avantajları

• Basit ve anlaşılabilir bir süreç sağlar.

• Hızlı ve kesin bilgi sağlar.

• Bilgi iletimi sayesinde düşük maliyetler sağlanır.

• Değişikliklere hızlı karşılık verme sağlanır.

• Süreçlerde kapasite fazlası belirlenir.

• Problemler, hatalar hemen fark edilebilir.

• Üretim şeffaflaşır.
 Avantajları
• Aşırı üretimi engeller.

• İsrafı (muda) azaltır.

• Stoklar üzerinde kontrol sağlanır.

• İstenildiği zaman stok miktarları artırılabilir veya azaltılabilir.

• Çalışanlara yetki ve sorumluluk verilir.

 Dezavantajlar

• Bazen üretimde uzun süreli duraksamalara neden olur (her ne kadar problemin

çözülmesi için durulduğu sanılsa da gereksiz beklemelere neden olabilir).

• Büyük oranda sabittir (değiştirmeniz gerekecek durumlar oluşabilir yada çevre

faktörü değişken olabilir).

• Eğer Toyota’ da ki ortamdan farklı kanban araçları kullanılırsa bu basitçe sipariş

başlatma ve hızlandırma sistemi olacaktır. Yeniden sipariş verme sistemi işletmek için

çok pahalı bir sistemdir. Aşırı yanlış parça envanteri üretebilir.

 Kanban Uygulaması
MAN Türkiye A.Ş.’de Kanban Sistemi,
Kanban, çekme sistemine ulaşılabilmek amacıyla uygulanılan metotlardan
birisidir. Genelde yaygın olarak kullanılan kanban kart uygulaması teknolojiyi
daha etkin kullanmak suretiyle e-Kanban’a dönüştürülmüştür. Uygulamadaki
e-Kanban, Man Türkiye A.Ş.’de kullanılan ERP sistemi olan BaaN ile barkod
sisteminin birleşmesidir.
Neden e-Kanban?
İşletme içindeki normal ihtiyaç planlaması sisteminin farklı ürün
yapılarına sahip gruplar için tek bir elden tek bir plan altında uygulamaya
sokulması ve bir çok nedenden ötürü üretim birimi ve çalışanların beklenmedik
anlarda zor durumda kalmasından dolayı işletme içinde e-Kanban uygulaması
uygun görülmüştür.
 Kanban Uygulaması
e-Kanban ile Dağıtılacak Malzemelerin Tanımlanması,

Man Türkiye A.Ş.’ de tüm malzemeler e-Kanban ile dağıtılmamaktadır.

e-Kanban ile dağıtılacak malzemeleri tespit ederken alttaki kriterlere uygun
olması gerekmektedir.
• Kürek malzemeler (civata, somun, pul v.b.),
• Aylık kullanımı 100’ün üzerinde olmalı,
• Maliyeti 3 euronun altında olması gerekir.
• e-Kanban parçaları oran olarak araç üzerine maliyet olarak yüklenmektedir
• e-Kanban parçalarının tanımları yeniden yapılarak BaaN’ a tanıtılmaktadır.

e-Kanban parçalarının ortak özellikleri,

e-Kanban Elemanları
1. Kürek ambarları,
Kürek ambarları çalışanların malzemeleri rahatça alabilecekleri şekilde
dizayn edilip kurulmuştur.
2. Üretimdeki kanban rafları,
Zaman kaybına en aza indirecek şekilde raflar yerleştirilmektedir.

Kanban rafları
Kanban rafları numaralandırılması
Kürek malzemelerinin banttaki yerlerine tekrar konabilmesi için her raf gözünün
adreslenmesi zorunlu olarak gerekmektedir.

Bu adresler aynı zamanda barkodlu olarak basılıp raf üzerine yerleştirilir. Bu

sayede adres okutulması işlemi gerçekleştirilir.
 e-Kanban Elemanları
3. Kanban kartları,
Şekilde 06.11064.2111 numaralı parçanın KLT sepet tipi ile depolandığını,
1000 adetlik sabit çıkışların yapıldığını, malzemenin ambarının 04C olduğu
ve
bu malzemenin D16 nolu iş merkezinde kullanıldığını görebiliriz.
 e-Kanban Elemanları
4. Barkod okuyucu,
Üretimde azalmış veya bitmiş olan malzemelerin barkodlu parça numarası ile
adresini okutması işleminde kullanılan araçlardır. Okutulan bilgiler daha sonra
BaaN sistemine aktarılır.

KANBAN ÇEVRİMİ

Üretim ile ambar arasında geçen bu çevrimde bir çok faaliyet

gerçekleştirilmektedir. Bu faaliyetlerin ilk aşaması üretimin malzemeyi kullanması
ile başlar, azalmakta olan malzemeleri belirleyen ambar çalışanlarının malzemeyi
üretime getirmesi ile proses sona erer.
Kanban Çevrimi
 Kanban Çevrimi
Adım 1. Üretimdeki kanban raflarının kontrolü,
Kürek ambarında çalışan kişiler sabah ve akşam olmak üzere günde iki kez
üretimdeki kanban raflarını kontrol ederler. Azalmakta olan raflar kaydedilir.
Adım 2. Bilgilerin sisteme aktarılması ve malzemelerin hazırlanması,
Üretimden barkod cihazıyla okutulan bilgiler BaaN sistemine aktarılır.
 Adım Adım Çevrim
Adım 3. Hazırlanan malzemelerin üretim alanına sevki,
İşçi getirmiş olduğu malzemeyi ilgili adrese yerleştirir ve boşalan kutuyu da
aracına yükler. Malzemeyi nereye vereceğini sistemsel sevk işlemi sırasında BaaN
dan alınan malzeme çıkış fişinin üzerinden görmektedir. Bu sayede yanlış yere
malzeme gönderilmesi engellenmektedir. Aracındaki tüm malzemeleri üretimdeki
raflara yerleştirdikten sonra kanban çevrimi tamamlamış olmaktadır.
Süreç Kuralları

• Kanban kartları ve raf numaraları zarar görmemelidir.

• Raflara, tanımlanmamış hiçbir malzeme konulmamalıdır.

• Raf içerisinde en fazla 2 kutu üst üste durabilir.

• Her hangi bir değişiklik yapılacaksa bu ambar görevlisinin bilgisi dahilinde

olmalıdır.

• Kartla tanımlanmış kutunun içinde başka malzeme bulunmamalıdır.

MAN Kanban Bilgileri
Kanban ile yönetilen parça sayısı 3.681 adettir.

Kanban malzemelerinin dağıtımı toplam dağıtılan kalemlerin yaklaşık olarak

8-10 % arasındadır. Bir başka deyişle e-Kanban ile dağıtılan malzemelerin oranı
yüzde 10 civarındadır. Geri kalan yüzde 90 lık kısım ise komisyonlama ve
DPI(Dinamik Üretim Stoku) mantığı ile üretime dağıtılmaktadır.
MAN Kanban Bilgileri
e-Kanban uygulamasına 01.01.2005 tarihinde geçilmiş. Burdaki değişmenin
asıl sebebi e-Kanban sistemi oturmaya başladıkça kanban sistemine uygun
olmayan
veya kullanımdan kalkan malzemelerdir. Sisteme sürekli yeni malzeme girdiğinden
dolayı aktif sayısıda artmaktadır.
 Kanban Sevkiyat Analizi
Ana ambar tarafından üretime malzeme çıkışlarında, sistem otomatik olarak
sevk miktarı açıklar. Bu bilgiler daha öncesinde her bir kalem için hesaplanarak
BaaN’a aktarılmıştır. Hesaplama yapılırken ilgili kalem için günlük ihtiyaç tespit
edilir. Günlük ortalama ihtiyaç tespit edildikten sonra hedeflenen üretim minumum
stok ilkesine göre dört günlük malzeme sisteme girilir.

Şekilde 06.15013.6111 nolu malzemenin günlük ortalama ihtiyacı 1210’dir. Bu

malzemenin stok ömür süresi 4 gün olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla
06.15013.6111
nolu malzeme üretime her zaman 5000 adet olarak gönderilecektir.

Sevkiyat Büyüklüğü=Günlük Ortalama ihtiyaç*Stok Ömür Süresi

MAN Kanban Sonuçları

- Kanban Parçaları için Standartların Sağlanması

- Stokların Azaltılması (2 yıl içinde %58)

- İş Gücünün Azaltılması (malzemenin hazırlanma süresi 6,38 dk/parça

iken kanban raflarından bir malzemenin üretime gönderilmeye hazır hale

getirilmesi 3,20 dk/parçaya düşürülmüştür.)

- Proses Optimizasyonu

- Daha Yüksek Sevkiyat Garantisi

• Ahmetoğlu F., Geleneksel Kanban Sisteminin Kurulması,
Yüksek Lisans Tezi, Yıldız T.Ü.,İstanbul, 2007
• Demir C., Tam Zamanında Üretim, Yüksek Lisans Tezi, Gazi
Ü., Ankara, 2006
• Ardalan A., Analysis of local decision rules in a dual-
kanban Flow Shop, Decision Sciences, Vol. 28, No. 1 (1997), pp.
195- 211.
• Charlene B., The Human Side of Just-In-Time: How To
Make The Techniques Really Work.
TEŞEKKÜRLER