Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi

Fizyoloji Anabilim Dalı

Kalp Kasının
Fizyolojik Özellikleri

Yrd. Doç. Dr. Şebnem Gülen

sebnem@baskent.edu.tr
Dolaşım sisteminde kalp
Kalbin yerleşimi ve pozisyonu
Kalp
Kalp zarları

• ENDOKARD:
• İç yüzeyi sarar
• Sürtünmeyi azaltır
• Endotel+destek doku
• kapakların yüzeyini de örter
• PERİKARD:
• Dış yüzeyi sarar
• Dışta fibröz perikard tabanda büyük damarların
etrafını sarar, tepede diyafragmaya tutunur.
• İçte seröz perikard tek katlı yassı epitel
• Arada kaymayı sağlayan sıvı tabakası
Kalbin Yapısı

• Odacıklar
• Koroner damarlar
• Kapakçıklar-
(tek yönlü akım)
• Miyokard
Kalbin fonksiyonel anatomisi

• Sağ atriyuma: V. Cava sup., V. Cava inf., sinus

coronarius
• Sol atriyuma: 4 adet V. Pulmonalis
• Sağ ventrikülden: A. Pulmonalis (venöz kan)
• Sol ventrikülden: Aorta (arteryel kan)
• 700 ml hacimÆ300 ml kas+400 ml boşluk
• Her atımda 70+70=140 ml kan dolaşıma
Kalp kapakları

• AV(kuspid) ve semilunar
• Fibröz yapı
• Tek yönde geçişi sağlarlar
• AV; Chordae tendinea ile m. papillare lere
tutunurlar
Ventrikül kasılmasında kalp kapakları
Ventrikül gevşemesinde kalp kapakları
Kalp kası hücreleri:

1. Otoritmik
2. Miyokardiyal
• İnterkalat diskler
• Desmozomlar
• Gap Junction lar
• Hızlı iletim
• Hücreden hücreye
• Bol mitokondri
• Geniş T tübülleri
Kalp kasının özellikleri
Kalpte
sinsityum

•Fonksiyonel
Sinsityum
•Atriyum S.
•Ventrikül S.

•Hep ya da hiç

•Ca2+ kaynağı; Z
çizgisine yakın tek
sistemde geniş T
tübülü ve SR
•Kapiller ağ fazla
Kalp kasının uyarılma mekanizması,
Kasılma & Gevşeme
Kalp kasının uyarılma ve kasılması
Kalbin dereceli kasılması

• Dereceli kasılma: dereceli çapraz köprü oluşumu

• Hücre içi [Ca++] düzeyi kurulan çapraz köprü
sayısını belirler
• Otonom sinirler & epinefrinle düzenlenme
Kalp kasında gerimin kasılma gücüne etkisi

• Kasılma başındaki
sarkomer boyu
• Kas boyu uzunluğu artışı
• Uygun çapraz köprü
sayısı artışı
• Hücreye Ca2+ girişi
artışı
• Çalışan kalpte kasın boyu
ne zaman artar?
Kalp kası kasılmasının özellikleri

• Uzunluk-gerim ilişkisi
• ↑ gerim, ↑ Ca++ girişi
• ↑ kasılma gücü
• Uzun aksiyon potansiyeli
• Uzun refrakter dönem
• Sumasyon olmaz
• Tetanus olmaz
Kalpte uzunluk gerim ilişkisi
Kalp kasında aksiyon potansiyeli

• Hücre tipine göre farklılıklar gösterir

• Kalp kası hücreleri
• Otoritmik hücreler
• Her iki tipte de Ca2+ önemli rol oynar
Kalp kası hücrelerinde aksiyon potansiyeli
Kalp kası hücrelerinde aksiyon potansiyeli

• “platolu potansiyel”
0. Depolarizasyon (voltaj
kapılı hızlı Na+
kanallarının açılması)
1. Spike “dikensi”
potansiyel-hızlı
repolarizasyon (VK Na
kanallarının kapanması)
2. Plato (Ca2+un voltaj
kapılı yavaş
kanallarından girişi ve
K+ un çıkışının net
etkisi)
3. Yavaş repolarizasyon (K+
un çıkışı)
4. Dinlenim potansiyeli
Kalp kasında tetanus olmaz
İSKELET KASI KALP KASI
Otoritmik hücreler: sinyalin başlangıcı
Pacemaker potansiyeli

• Sinoatriyal ve
atriyoventriküler nod
0. “prepotansiyel” (yavaş 1 2
Na+ sızma kanallarının 0 0
geçirgenliği)
1. Yavaş depolarizasyon
(voltaj kapılı yavaş
Ca2+-Na+ kanallarının
açılması)
2. Repolarizasyon (K+
kanallarının açılması)
Pompa işlevi için: elektriksel uyarı akışı
Kalpte aksiyon potansiyellerinin kaynağı

• Pacemaker hücreler…
• 1852 Stannius’un deneyleri
• 1906 Ascchoff-Tawara…AV nod
• 1907 Keith Flack…..SA nod
Kalbin iletim sistemi
Kalpte uyarılma-ileti sistemi-1

• Sinoatriyal nod
• İntra-atriyal ileti yolu: iki atriyumu önden
birleştiren Bachmann dalı
• İnter-nodal iletim yolları: sinüs ve AV nod
arasında üç ayrı dal
• Ön dal; Bachmann dalının inen kolu
• Orta dal: Wenckebach dalı
• Arka dal; Thorel dalı
• Atriyoventriküler nod
• Hiss demeti
• Purkinje lifleri
Kalpte uyarılma-ileti sistemi-2
• Sinoatriyal nod
• Sağ atriyum arka duvarında v. Cava sup.’un
ağızlaştığı yerin arka iç kısmında
• 3x10 mm, ince lifler
• Hücreler iğ şeklinde 5mm
• Bol glikojen içeriği
• Ara diskler yok, az sayıda desmozom
• Zengin damar ağı
• sağ vagusun pregangliyoner lifleri, sempatik
postgangliyoner lifler…
• Atriyoventriküler nod
• Sağ atriyumda interatriyal septumun sağ
arkasında sinüs coronariusa doğru yerleşmiş
Pompa işlevi için: elektriksel uyarı akışı
Kalpte uyarılma-ileti sistemi-3

SA nod

0,03sn

AV nod 0,12 sn
 Kalp hücrelerinin özellikleri

Doku Yaklaşık İleti hızı Yaklaşık Tek başına

hücre (m/s) dinlenim oluşturduğu
çapı (µm) potansiyeli frekans (atım/dk)
(mV)
Sinüs 5 0,05 -60-(-50) 70-80
düğümü değişken
Atriyum 10 0,3-0,5
kası
AV düğüm 5 0,05 -60-(-75) 40-60

Purkinje 30 2-5 -80-(-90) 15-40

lifleri*
Ventrikül 9-16 0,3-0,5 -90
kası
Ekstrasistol
Kalp ritminin ve uyarı iletiminin otonom sinir
sistemi tarafından düzenlenmesi
Kalp ritminin ve uyarı iletiminin otonom sinir
sistemi tarafından düzenlenmesi

• Parasempatik sinir sistemi

• Başlıca SA, AV nodlar, daha az atriyumlar,
daha da az ventriküller
• Ps sinir uçlarından salgılanan AchÆM2
reseptörüÆK+ geçirgenliğinde artışÆ
hiperpolarizasyon
• Sinüs ritminin hızı azalır
• AV iletiyi yavaşlatır
Kalp ritminin ve uyarı iletiminin otonom sinir
sistemi tarafından düzenlenmesi

• Sempatik sinir sistemi

• Kalbin tüm bölümlerinde
• S sinir uçlarından salgılanan NoradrenalinÆβ1
reseptörüÆCa2+ ve Na2+ geçirgenliğinde
artışÆ daha pozitif dinlenim potansiyeli
• Sinüs ritminin hızı artar
• AV ileti hızlanır
• Kasılma ve pompalama gücü artar
Sempatik uyarım-epinefrinin kalp kasına etkisi
Sempatik ve Parasempatik

• Sempatik– kalp hızını artırır (Ca++ & I-f kanal

akışlarını artırarak)
• Parasempatik – kalp hızını azaltır(↑ K+ çıkışı &
↓ Ca++ girişi)
Kalp atım sayısı

• Dinlenme durumunda, genç, sağlıklı erkekte

65-75/dk (kadınlarda biraz daha yüksek)
• 60-100/dk sinüs ritmi
• Frekans yaşla veya uykuda azalır.
• Egzersizle, heyecanla, ısı artışıyla artar.
• Antrene sporcularda artmayabilir
• 60↓bradikardi
• 100 ↑taşikardi
Myokard metabolizması

• Myokard enerji kaynağı olarak; glikoz, esterleşmemiş

veya serbest yağ asitleri, laktat, piruvat, keton
cisimlerini kullanabilir.
• Normal kan düzeylerinde glukoz ve laktik asit eşit
düzeyde tüketilir.
• Egzersizde laktik asit tüketilir.
• Enerji aerobik yoldan sağlanır “oksijen açığına
girmez”
• Hipokside glukoz kullanımı artar.
• SGOT MI da artar.
• Myokardın oksijen tüketimi tüm vücudun tüketiminin
% 10 u kadar.