You are on page 1of 136

T.C.

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP
(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE
İKLİMLENDİRME

SOĞUTMA ELEKTRİKSEL DEVRE


ELEMANLARININ MONTAJI

ANKARA 2008
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
 Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak
yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).
 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve
geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.
 Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
 Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.
 Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
 Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.
İÇİNDEKİLER

AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iv
GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1 .................................................................................................... 3
1. TERMİKLER ....................................................................................................................... 3
1.1. Termiğin yapısı ve çalışma prensibi ............................................................................. 3
1.2. Termik çeşitleri ............................................................................................................. 4
1.3. Rölenin Yapısı ve Çalışma Prensibi.............................................................................. 4
1.4. Röle Çeşitleri ................................................................................................................ 6
1.4.1. Akım Rölesi........................................................................................................... 6
1.4.2. Potansiyel (Voltaj) Rölesi...................................................................................... 6
1.4.3. Isıl Röle.................................................................................................................. 7
1.4.4. Elektronik Röle...................................................................................................... 7
1.4.5. Defrost Röleleri ..................................................................................................... 8
1.5. Termiğin Montajı .......................................................................................................... 8
1.6. Rölenin Montajı .......................................................................................................... 10
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 11
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 13
ÖĞRENME FAALİYETİ–2 .................................................................................................. 15
2. KONDANSATÖRLER (KAPASİTÖRLER) .................................................................... 15
2.1. Kondansatörün Tanımı, Yapısı ve Görevi .................................................................. 15
2.2. Kondansatör Çeşitleri.................................................................................................. 16
2.2.1. İlk Hareket Kondansatörü.................................................................................... 16
2.2.2. Daimî Devre Kondansatörü ................................................................................. 16
2.3. Kondansatör Montajı................................................................................................... 17
2.3.1. Motorların Çalışmasında Kapasitörlerin Rölü..................................................... 17
2.3.2. Kapasitör Seçimi.................................................................................................. 17
2.3.3. Kapasitör Arızalarının Sebepleri ......................................................................... 17
2.4. Kapasitör Ölçümü ....................................................................................................... 18
2.4.1. Kapasitör Analizörü............................................................................................. 18
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 19
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 20
ÖĞRENME FAALİYETİ–3 .................................................................................................. 22
3. TERMOSTATLAR ............................................................................................................ 22
3.1. Termostatın Tanımı, Yapısı Ve Çalışması .................................................................. 22
3.2. Termostat çeşitleri....................................................................................................... 25
3.3. Termostatların Soğutma Sistemleri İçin Önemi.......................................................... 26
3.4. Termostatların Ayar Ve Kontrolleri............................................................................ 28
3.5. Termostat Montajı....................................................................................................... 33
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 34
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 36
ÖĞRENME FAALİYETİ–4 .................................................................................................. 38
4. AŞIRI AKIM RÖLELERİ.................................................................................................. 38
4.1. Aşırı Akım Rölesinin Tanımı...................................................................................... 38
4.1.1. Manyetik Aşırı Akım Rölesi................................................................................ 38
i
4.1.2. Termik Aşırı Akım Rölesi ................................................................................... 39
4.2. Aşırı Akım Rölelerinin Test ve Montajı ..................................................................... 40
4.2.1. Bimetal Aşırı Yük Koruyucu............................................................................... 41
4.2.2. Manyetik Aşırı Yük Koruyucu ............................................................................ 41
4.2.3. Termal Aşırı Yük Koruyucu................................................................................ 42
4.2.4.İşlem Durdurma (Lokavt) Rölesi.......................................................................... 42
4.2.5. Elektronik Kompresör Motor Koruyucuları ........................................................ 43
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 44
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 45
ÖĞRENME FAALİYETİ–5 .................................................................................................. 47
5. BASINÇ PROSESTATI..................................................................................................... 47
5.1. Basınç Prosestatı Tanımı, Yapısı Ve Çalışması.......................................................... 47
5.2. Basınç Prosestatı Çeşitleri........................................................................................... 48
5.2.1. Alçak Basınç Anahtarı......................................................................................... 49
5.2.2. Yüksek Basınç Anahtarı ...................................................................................... 49
5.3. Basınç Prosestatı Ayar Ve Montajı ............................................................................. 51
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 54
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 55
ÖĞRENME FAALİYETİ–6 .................................................................................................. 57
6. YAĞ BASINÇ PROSESTATI........................................................................................... 57
6.1. Yağ Basınç Prosestatının Tanımı, Yapısı Ve Çalışması ............................................. 57
6.2. Yağ Basınç Prosestatının Ayar Ve Montajı ................................................................ 59
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 60
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 61
ÖĞRENME FAALİYETİ–7 .................................................................................................. 63
7. SOLENOID VALFLER ..................................................................................................... 63
7.1. Solenoid Valflerin Tanımı, Yapısı Ve Çalışması........................................................ 63
7.2. Solenoid Valflerin Çeşitleri Ve Kullanım Alanları..................................................... 63
7.3. Solenoid Valflerin Test Ve Montajını Yapmak .......................................................... 66
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 68
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 69
ÖĞRENME FAALİYETİ–8 .................................................................................................. 71
8. DEFROST SAATİ ............................................................................................................. 71
8.1. Defrost Saati Görevi Ve Çalışması ............................................................................. 71
8.2. Defrost Saati Kontrol Ve Montajı............................................................................... 72
8.2.1. Rezistansın Yerinden Demontaj Yapılması......................................................... 73
8.2.2. Rezistansın Sağlamlığının Ölçülmesi, Yeni Rezistansın Monte Edilmesi .......... 73
8.2.3. Defrost Saatinin Yerinden Demontajı.................................................................. 75
8.2.4. Defrost Saatinin Sağlamlığının Ölçülmesi, Yeni Defrost Saatinin Montajı ........ 75
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 77
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 78
ÖĞRENME FAALİYETİ–9 .................................................................................................. 80
9. TERMOSTOP .................................................................................................................... 80
9.1. Termostop Tanımı Ve Görevi ..................................................................................... 80
9.2. Termostopun Kontrol Ve Montajı............................................................................... 81
ii
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 83
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 84
ÖĞRENME FAALİYETİ–10 ................................................................................................ 86
10. AYDINLATMA ELEMANLARI .................................................................................... 86
10.1. Soğutma Sistemlerinde kullanılan Aydınlatma Elemanları ...................................... 86
10.2. Aydınlatma elemanlarının test ve montajı ................................................................ 86
10.2.1. Lamba ve Duyu Yerinden Demontaj Yapılması................................................ 86
10.2.2. Lamba ve Duyun Sağlamlığının Ölçülmesi, Yeni Lamba ve Duyun Monte
Edilmesi ......................................................................................................................... 88
10.2.3. Lamba arızaları aşağıdaki gibi sıralanabilir....................................................... 88
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 89
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 90
ÖĞRENME FAALİYETİ–11 ................................................................................................ 92
11. BUTONLAR .................................................................................................................... 92
11.1. Kapı ve fan butonunun görevi................................................................................... 92
11.2. Kapı Butonunun Test ve Montajı.............................................................................. 93
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 94
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 95
ÖĞRENME FAALİYETİ–12 ................................................................................................ 97
12. DAMPER TERMOSTATLAR ........................................................................................ 97
12.1. Damper termostatın tanımı ve çalışması ................................................................... 97
12.2. Damper termostatın kullanıldığı yerler ..................................................................... 99
12.3. Damper termostat test ve montajı ............................................................................. 99
UYGULAMA FAALİYETİ ............................................................................................ 101
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................. 102
ÖĞRENME FAALİYETİ–13 .............................................................................................. 104
13. SENSÖRLER ................................................................................................................. 104
13.1. Sensörler tanımı ve yapısı ....................................................................................... 104
13.1.1. Sıcaklık Sensörlerinin Seçilmesi ..................................................................... 104
13.1.2. Sıvı hissediciler................................................................................................ 108
13.1.3. Nem sensörleri................................................................................................. 110
13.1.4. Çiğ Noktası Duyargaları .................................................................................. 113
13.1.5. Basınç Hisseden Elemanlar ............................................................................. 112
13.1.6. Sıvı Akışını Hisseden Elemanlar ..................................................................... 115
13.1.7. Seviye Ölçüm Duyargaları .............................................................................. 117
UYGULAMA FAALİYETİ ............................................................................................ 121
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................. 122
MODÜL DEĞERLENDİRME ............................................................................................ 124
CEVAP ANAHTARLARI ................................................................................................... 127
KAYNAKÇA ....................................................................................................................... 130

iii
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 522EE0176
ALAN Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme
DAL/MESLEK Soğutma Sistemleri
MODÜLÜN ADI Soğutma Elektriksel Devre Elemanlarının Montajı
Soğutma elektriksel devre elemanlarının tanımı, çeşitleri,
MODÜLÜN TANIMI kullanıldığı yerler, bakım ve montajı ile ilgili temel bilgi ve
becerilerin kazandırıldığı öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/32
ÖN KOŞUL Ön koşulu yoktur
Soğutma elektriksel devre elemanlarının bakım, onarım,
YETERLİK montaj ve demontajlarının yapılmasında kullanılan yöntem
ve teknikleri öğrenmek.
Genel Amaç
Bu modül ile uygun ortam sağlandığında tekniğine uygun
olarak soğutma cihazlarında kullanılan elektriksel devre
elemanlarının çeşitlerini, kullanıldıkları yerleri öğrenecek
ve farklı devreler üzerine montajını, test ve bakımlarını
yapabileceksiniz.
Amaçlar
1. Gerekli donanımı kullanarak soğutma elektriksel devre
elemanlarını soğutma devresi üzerine kurabileceksiniz.
MODÜLÜN AMACI
2. Soğutma elektriksel devre elemanlarının çeşitlerini ve
kullanıldığı yerleri öğreneceksiniz.
3. Soğutma devresinin büyüklüğüne göre soğutma
elektriksel devre elemanlarının seçimini
yapabileceksiniz.
4. Soğutma elektriksel devre elemanlarının bakımını
yapabileceksiniz.
5. Farklı soğutma devrelerine değişik elektriksel devre
elemanlarının montajını yapabileceksiniz.
Sınıf, atölye, laboratuVar, kütüphane, bilgisayar, internet
EĞİTİM ÖĞRETİM
ortamı, vb çalışma alanları, çeşitli katalog ve teknik
ORTAMLARI VE
dokümanlar, kurbağcık, açıkağızlı anahtar takımı, el
DONANIMLARI
matkabı, tornavida takımı vb. el takımlarıdır.
 Modülün içinde yer alan her faaliyetlerin sonunda
kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek kendinizi
ÖLÇME VE değerlendireceksiniz.
DEĞERLENDİRME  Öğretmen, modülün sonunda size bütün uygulama
faaliyetlerini içeren bir performans testi yaparak
kazandığınız bilgi ve becerileri ölçebilecektir.

iv
GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,

Her geçen gün gelişen teknolojiye ayak uydurmak durumundayız. Özellikle teknik bir
alanda çalışacak bireyin bu konuda daha hassas olması gerekmektedir. Sizlerde çağımızın en
gelişmeye açık ve insan hayatında önemli yeri olan bir mesleğe adım atmış bulunuyorsunuz.

Tesisat ve İklimlendirme bölümümüzde bilgi ve beceriye dayalı uygulamalarda bu


modülle, soğutma elektriksel devre elemanlarının tanımı, çeşitleri, bakımı ve montajı ile
ilgili konularda temel bilgi sahibi olacaksınız. Buradaki konular, mesleki gelişiminizin
temelinin sağlam atılmasını sağlayacak şekilde hazırlanmıştır. Ancak unutulmamalıdır ki,
mesleğinizde ilerlemek, teknolojik gelişmeleri yakından takip ederek kavrayabilmek ve hatta
uygulamalarınızla yeni ufuklar açmak ancak temeli sağlam atılmış birikimlerle olur.

Bu modülde yer alan faaliyetler sizlere; uygulama yaparak öğrenmeyi ve kullanılabilir


bilginin sahibi olmanızı sağlayacaktır. Bu noktadan hareketle modülde yer alan faaliyet konu
ve uygulamaları sindirerek öğrenmeniz gerekmektedir. Öğrenme konusunda göstereceğiniz
özen aynı zamanda uygulamaların daha zevkli hale gelmesini de sağlayacaktır.

En detaylı iklimlendirme sistemi ile en basit soğutma cihazının, soğutma (çevrimi


üzerine kurulu temel) prensipleri aynıdır. Bu tespitle; modülde yer alan faaliyetlerin
dikkatlice, sindirilerek ve neden sonuç ilişkisine dayalı bir muhakeme yürütülerek
öğrenilmesi; kullanılacak bilginin kalıcı ve kullanılabilir olması açısından çok önemlidir.

Sizleri kendi seçiminiz olan mesleğinizde başarılı olmanız dileğiyle…

1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
AMAÇ

Termik ve rölelerin temel çalışma prensiplerini öğrenerek çeşitlerini görecek, bakım,


test ve montajını yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Termik, röle çeşitlerini araştırınız.


 Termik, röle ölçülerini ve fiyatlarını araştırınız, not alınız.
 Çevrenizdeki soğutma devrelerinin tip ve büyüklüğüne göre termik ve röle
seçimlerini inceleyiniz.

1. TERMİKLER
1.1. Termiğin yapısı ve çalışma prensibi

Şekil 1.1: Termiğin yapısı ve çalışma prensibi

Bütün elektrik devrelerinde, aşırı akıma karşı bir şekilde koruma sağlanmalıdır.
Evlerde kullanılan sigorta bu tip korumaya iyi bir örnektir. Bir soğutma sisteminin güvenli
bir şekilde çalışabilmesi için de arıza anında elektrik motorunu durduran bir devre kesiciye
gerek duyulur. Termostat devresine seri bağlanarak kullanılan bu elemana termik denir.
Termiğin yapısında bir direnç ve bi-metal uç bulunur. Yük devresinde aşırı akım
çekildiğinde direnç aşırı ısınarak bi-metal ucun genleşmesine sebep olur. Böylece, bi-metal
ucun yer değiştirmesiyle kontaklar açılarak devre akımı kesilecektir. Bi-metal ucun soğuması
ve büzülerek eski konumuna dönmesiyle kontaklar kapanacak ve tekrar devreden akım
geçecektir.

3
1.2. Termik çeşitleri
Termikler, soğutma sistemlerinde güvenle kullanılan, aşırı akıma karşı devreyi
koruyucu basit cihazlardır. Devre üzerinde kompresörün bir şekilde, aşırı yüke maruz
kalması ve motorun kalkış yapamaması, ciddî problemler yaratabilir. Röle hasarlanabilir ve
hatta motor sargıları yanabilir. Bunları önlemek amacıyla devrede daimi sigorta gibi görev
yapan termik kullanılır. Termik, belirli bir aşırı akımın, belirli bir süre içinde geçişine izin
veren bir elektrik devre elemanıdır. Bu süre bitiminde ısınmış kontaklarını açarak devreyi
keser. Bu şekilde, devre elemanlarının da zarar görmesini önler. Kontaklar bir süre sonra
soğuyarak eski pozisyonlarına geri döner ve akım geçmeye başlar. Şekil 1,1’de termiğin
yapısı ve çalışma prensibi görülmektedir.

Resim 1.1: Termikler


.
1.3. Rölenin Yapısı ve Çalışma Prensibi
Röleler elektrik devresini kontrol etmek üzere kullanılan manyetik bir bobinin ürettiği
harekete göre açma veya kapama yapan cihazlardır.

Şekil 1.2: Röle ve devre üzerindeki yeri


4
Resim 1.2: Akım rölesi Resim 1.3: PTC röle

Diğer bir ifadeyle, ufak güçteki elektromanyetik anahtarlara röle adı verilir. Röleler
kullanıldığı yerin özelliğine göre pek çok şekilde düzenlenebildiğinden, herbirinin yapısını
tek tek açıklamak mümkün değildir. Bunlardan bazıları aşırı akım rölesi, ısıl röle, (PTC)
elektronik solid-state (katı hal) rölesidir. Hepsinin ortak fonksiyonu, elektrik devrelerini, bir
tahrik vasıtasıyla kontrol etmektir.

Şekil 1.2’ de ev tipi soğutucularda kullanılan aşırı akım rölesinin devre üzerindeki yeri
görülmektedir.

Motorunun ilk hareketini sağlamak üzere tasarlanmış diğer bir röle tipi de elektronik
röledir (Resim 1.4).

Hermetik tip kompresörlerin kullanıldığı ev tipi soğutucularda, elektrik motorunun ilk


hareketi, yaygın olarak kullanılan ve motor gövdesine yerleştirilmiş ilk hareket rölesi (akım
rölesi) ile gerçekleştirilir. Elektrik motoru ana sargısı üzerinden geçen yüksek kalkış akımı,
röle bobininde yüksek manyetik alan oluşmasına neden olur. Bunun sonucu rölenin hareketli
kontakları, rölenin yay direncini yener ve sabit kontaklar üzerine yapışarak, elektrik
motorunun yardımcı sargısını devreye sokar.

Resim 1.4: Ev ve küçük tip ticari soğutucularda kullanılan röleler

5
Yardımcı sargının devreye girmesiyle motorda, yüksek kalkış torku oluşur ve motor
hızla kalkış yapar. Yardımcı sargının devreye girmesi ve motorun hareketiyle ana sargı
üzerinden çekilmekte olan akım % 70-80 nispetinde düşer. Bu düşüş, röle bobini üzerindeki
manyetik alanın devamı için yeterli değildir ve röle kontakları yay direncinin etkisiyle eski
durumlarına geri döner. Bunun sonucu yardımcı sargı devreden çıkar ve elektrik motoru
sadece ana sargı üzerinden geçen devre akımıyla beslenerek termostatın izin verdiği sürece
devrede kalır.

Isıl röle ise adından da anlaşılacağı üzere sıcaklık değişimlerine göre devrede açma,
kapama yapan aygıttır. Yapılarında bulunan bi-metal parçalar sıcaklık değişimlerinde
hareket ederek kontakları açar veya kapar. Böylece elektrik motorunun ilk hareketi sağlanır.

Elektronik rölesinin yapısı diyot, transistor ve triyak gibi yarı iletkenlerden oluşur.
Yarı iletken, akım ve gerilim değişimlerine göre devrede açma, kapama yaparak motorun
kalkışını sağlar. Daha çok 1/8 ile 1/3 hp küçük güçteki hermetik ekovatların ilk hareketinde
kullanılırlar.

1.4. Röle Çeşitleri


 Akım rölesi
 Potansiyel (voltaj) rölesi
 Isıl röle
 Elektronik röle
 Defrost röleleri

1.4.1. Akım Rölesi

Kompresörün ilk hareketi esnasında mevcut ataletin aşılması gerekir. Bundan dolayı
normal çalışma akımının 4–5 katı fazla akım çeker. Bu çekilen aşırı akım devreye seri
bağlanmış röle bobininde manyetik alan oluşturur. Oluşan manyetik alan röle kontaklarının
kısa bir süre için kapanmasına yol açar. Kontakların kısa süre için kapanması, akımın
yardımcı sargıya verilmesine neden olur. Yardımcı sargı çok kısa bir an devrede kalır. Motor
harekete geçtikten sonra çekilen akım düşeceği için röle bobininin oluşturduğu manyetik
alan azalır ve kontaklar tekrar açılır. Yardımcı sargı devre dışı kalmış olur. Motor duruncaya
kadar sadece ana sargı devrede kalır.

1.4.2. Potansiyel (Voltaj) Rölesi

Kompresör motoru ilk kalkış esnasında röle kontakları kapalı konumda bulunduğu için
ana ve yardımcı sargılar kısa bir süre için birlikte devreye girerler.

Devreye paralel olarak bağlanan röle bobini enerjilenir ve normalde kapalı olan röle
kontaklarını açar.

Röle kontaklarının açılmasıyla yardımcı sargı devreden çıkar ve kontaklar kompresör


motoru duruncaya kadar açık konumda kalır.
6
Bu şekilde ilk kalkıştan sonra sadece ana sargı devrede kalmış olur.

Potansiyel rölenin akım rölesine kıyasla avantajı kıvılcım üretmemesi ve daha uzun
ömürlü olmasıdır.

1.4.3. Isıl Röle

Bu rölede Ni-Cr alaşımından yapılmış olan direnç teli devreye seri olarak
bağlanmıştır.

Motorun ilk hareketi esnasında tel hemen ısınmadığı için ana ve yardımcı sargı birlikte
devreye girer ve rotorun kalkışı kolaylaştırılmış olur.

Sonra tel ısınmaya başlar ve ısınma sonucu boru uzadığı için mafsal mekanizması
yardımıyla rölenin S ucu devre dışı bırakılır.

Ucunun devre dışı bırakılmasıyla kompresör motorunun yardımcı sargısı da devre dışı
kalmış olur ve motor duruncaya kadar ana sargı devrede kalır.

Herhangi bir arıza veya zorlanma nedeniyle motor normalden çok fazla akım
çektiğinde direnç telinin boyu daha fazla uzayacağı için rölenin M ucu da devre dışı kalır.
Dolayısıyla ısıl rölelerde ayrıca termik koruyucuya ihtiyaç yoktur. Röle hem kalkış hem de
emniyet görevini üstlenmiş olur.

1.4.4. Elektronik Röle

Bu rölede pozitif sıcaklık katsayılı yarı iletken eleman (PTC) kullanılır. PTC elemanı
üzerinden akım geçtikçe ısınır ve direnci 10 000 ohma kadar yükselir. Röle yardımcı sargı
devresine bağlandığından ilk anda akımı geçirir, fakat daha sonra devredeki direncin
artmasına, dolayısıyla akımın çok azalmasına neden olur.

Akım çok azalınca yardımcı sargı devreden çıkmış olur. Kompresör motoru tekrar
duruncaya kadar ana sargı devrede kalmış olur.

Motor durduktan sonra tekrar çalışabilmesi için rölenin soğuması gereklidir. Bunun
için 4–5 dakika süre geçmesi lazımdır.

1.4.4.1. Elektronik Başlatma Rölelerin Özellikleri

 Baryum-titan alaşımı kullanılan ve dışı yanmayan malzeme ile kaplanan


termistör elemana sahiptir.
 İki bağlantı kablosu mevcuttur.
 Tesisatı basit olup, bağlantısı akım rölesine benzer.
 Bu röle, daimi ayrık kapasitörlü (PSC) motorlara bağlanarak zorlu kalkış
durumlarında motora destek verir.

7
1.4.4.2. Elektronik Rölelerle Çalışırken Dikkat Edilecek Hususlar
 Tesisatı yapmadan önce üreticilerin talimatını okuyunuz.
 Devre kontrolü yaparken uygun cihazlar (avometre) kullanınız.
 Bağlantı kablosunu ark yaptırarak voltaj kontrol etmeyiniz.
 Cihazı aşırı sıcakta açıkta bırakmayınız.
 Elektronik röle çalışırken sıcaklığı 77 oC civarında olduğundan kılıfına
dokunmayınız.
 Röleler çalıştıktan sonra soğuması için belli bir süre (1–2 dk) beklenmelidir.
 Bu tip röleler sadece kılcal borulu sistemler için uygundur.

1.4.5. Defrost Röleleri

Defrost röleleri, çoğunlukla bir zamanlayıcı gibi belli zamanlarda sistemi defrosta
geçirir. Ancak karlanmanın hissedilmesi veya kar erime işleminin bitmesi, hissedici kuyruk
veya hissedici elemana sahip defrost termostatı yardımıyla yapılır.

Pencere veya split tip klimalarda bu yöntem uygulanır. Dış ünite dönüş borusu dışına
bağlanan defrost rölesi karlanmayı sıcaklık yardımıyla hisseder ve klimayı defrost konumuna
getirir. Dört yollu vana belli bir süre yaz konumunda çalıştırılarak karlanma giderilir.

1.5. Termiğin Montajı


Termiğin montajını yapmadan önce soğutucunun elektrik bağlantısı prizden
çıkartılmalıdır. Termiğin bir ucu terminal üzerindeki termostat çıkış ucunun bağlandığı
terminal bağlantısı üzerindeki faz–1 ucuna bağlanmalıdır. Termiğin diğer ucu ise kompresör
füzit uçlarından ortak uca bağlanarak kompresör gövdesine sabitleme yayı ile
sabitlenmelidir. Kompresör kapasitesine uygun temik seçilmelidir.

8
Resim 1.5: Termiğin kompresör üzerine montajı

Resim 1.6: Termiğin kompresör üzerine sabitlenmesi

9
1.6. Rölenin Montajı

Resim 1.7:Rölenin kompresör üzerine montajı


Rölenin montajı yapılırken soğutucunun elektrik bağlantısı prizden çıkartılmalıdır.
Terminal bağlantısı üzerindeki nötr ucu röle soketine bağlanmalı ve röle kompresör füzit
uçlarından ana ve yardımcı sargı uçlarına takılmalıdır.

10
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak, termik ve röleyi test ediniz.

İşlem Basamakları Öneriler

 Aşağıda listesi verilen


malzemeleri temin ediniz.
 Malzemeler

Ölçü aleti(avometre)
Temik
Röle
Çakmak

 Avometreyi ohm kademesine  Avometreyi açınız.


alınız.  Avometreyi ohm kademesine alınız.
 Avometrenin proplarını termiğin uçlarına temas
ettirerek termiğin sağlamlığını ölçünüz.
 Avometre ile termiği ölçünüz.
 Avometrenin ekranı bir değer gösteriyorsa termik
sağlamdır.
 Termiği sol elinize alınız.
 Çakmağı sağ elinize alarak yakınız.
 Termiğin bi-metal ucunu ısıtınız.
 Termiğin bi-metal ucu bir süre sonra tık ederse
termiksağlamdır.

 Çakmak yakarak termiği test


ediniz.

11
 Röleyi test ediniz.

 Avometreyi açınız.
 Avometreyi ohm kademesine getiriniz.
 Avometrenin proplarını role kontaklarına temas
ettiriniz.
 Röleyi ters çevirerek avometrenin ekranını
kontrol ediniz.
 Avometrenin ekranında değer değişimi varsa role
sağlamdır.

12
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI)

1. Aşağıdakilerden hangisi termiğin görevidir?


A) Kompresörü çalıştırmak B) Buharlaştırmak
C) Yoğuşturmak D) Aşırı akımda kompresörü durdurmak

2. Aşağıdakilerden hangisi röle çeşitlerinden değildir?


A) Akım rölesi B) Defrost rölesi
C) Damper röle D) Elektronik röle

3. Termiğin devre üzerindeki yeri neresidir?


A) Kompresörün ortak ucu B) Kompresörün ana sargı ucu
C) Hepsi D) Montaj şekli

4. Rölenin elektrik bağlantısı nasıl olmalıdır?


A) Sadece faz bağlanmalı
B) Sadece nötr bağlanmalı
C) Hem faz hem nötr bağlanmalı
D) Hiçbiri

5. Termiğin elektrik bağlantısı nasıl olmalıdır?


A) Hem faz hem nötr bağlanmalı
B) Sadece faz bağlanmalı
C) Sadece nötr bağlanmalı
D) Hepsi

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek


kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.

13
UYGULAMALI TEST (YETERLİK ÖLÇME)

FAALİYET ADI: Termik, röle sağlamlık testini ve montajını yapmak

AMAÇ: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve tekniğine uygun olarak, Termik,


röle sağlamlık testini ve montajını yapabileceksiniz.

Değerlendirme
Değerlendirme Ölçütleri
Evet Hayır
 İş önlüğünüzü giydiniz mi?
 Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?
 Avometreyi açabildiniz mi?
 Avometrenin proplarının takarak ohm kademesine getirebildiniz
mi?
 Termiği test edebildiniz mi?
 Röleyi test edebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “EVET” ler


kazandığınız becerileri ortaya koyuyor.”HAYIR” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.

Tamamı EVET ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

14
ÖĞRENME FAALİYETİ–2

ÖĞRENME FAALİYETİ–2
AMAÇ

Kondansatörlerin tanımı, çeşitleri ve temel çalışma prensiplerini öğrenerek bakım ve


montajını yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Kondansatör çeşitlerini araştırınız.


 Kondansatör ölçülerini ve fiyatlarını araştırınız, not alınız.
 Çevrenizdeki elektrik motorlarının tip ve büyüklüğüne göre kondansatör
seçimini inceleyiniz.

2. KONDANSATÖRLER (KAPASİTÖRLER)
2.1. Kondansatörün Tanımı, Yapısı ve Görevi
Kondansatör, araları yalıtılmış iki metal levhadan yapılmış elektrikî bir aygıttır. Şekil
23.43’te görüldüğü gibi iki metal levha arasında hava olabileceği gibi, kâğıt, parafin vb.
yalıtkan maddeler de olabilir. İki levha arasındaki yalıtkana dielektrik adı verilir.
Dielektriğin cinsine göre de kondansatörler ayrı adlar alırlar; kâğıtlı kondansatörler, havalı
kondansatörler, elektrolitik kondansatörler gibi.

Şekil 2,1’ deki kondansatörün metal levhalarına bir doğru gerilim uygulandığında, o
anda devrede bulunan duyarlı bir ampermetrenin göstergesinin bir sapma gösterdiği ve
hemen yine sıfır noktasına döndüğünü görürüz. Bu bize devreden kısa süreli bir akım
geçtiğini gösterir. Gerçekten, şekil 2,1’de 2. durumda boşta duran anahtar, 1 durumuna
getirilince B ve C levhaları (+) ve (-) olarak elektrik yüklenirler. Bu yüklenme sırasında
iletkenlerden akım geçeceğinden ampermetre bir sapma gösterir. Ancak, B ve C levhaları
tam yüklenip iki levha arasındaki potansiyel farkı, üretecin gerilimine eşit değere erişince
elektron akışı durur ve ampermetre göstergesi sıfır noktasına geri döner.

B ve C levhaları tam yüklendikten sonra anahtar 3 konumuna getirilirse, C den B ye


doğru bir akım geçer ve levhalar boşalır. Ancak, bu akımın yönü dolma (şarj) akımının ters
yönündedir. B ve C levhaları arasındaki elektron alışverişi sona erince devreden hiçbir akım
geçmez.

B ve C levhaları, büyük yüzeyli, levhalar arasındaki uzaklık az ve aralarındaki


yalıtkan madde dielektrik özelliği iyi olan bir maddeden ise bu iki levha üzerinde oldukça
çok miktarda elektrik yükü toplanabilir. Bir kondansatörün yük toplama yeteneğine o
kondansatörün sığası veya kapasitesi denir ve C harfi ile gösterilir.

Soğutma sistemlerinde kondansatör, başlıca iki amaca yönelik kullanılır;


15
2.2. Kondansatör Çeşitleri
2.2.1. İlk Hareket Kondansatörü

İlk hareket kondansatörünün soğutma sistemindeki fonksiyonu çok önemlidir.


Kompresör elektrik motoru, ilk harekete bu kondansatörle geçecektir. Bilindiği üzere
soğutma sistemlerinde (kompresör tahrikinde) kullanılan elektrik motorları ana sargı ve
yardımcı sargı olmak üzere iki ayrı bobin devresi taşırlar. Bunlardan yardımcı sargı elektrik
motorunun yük altında kalkışını (ilk hareketini) kolaylaştırmak üzere tasarlanmış ve ana
sargı ile 90º’ lik faz farkı oluşturacak şekilde konumlandırılmıştır. Sargılar arasındaki faz
farkı, ilk hareket için gerekli olan kalkış momentini (torku) sağlar.

Şekil 2.1: Soğutma devrelerinde elektrik motoru uygulamalarına yönelik kondansatör kullanımı

Bu şekilde, yani faz farkı yaratacak şekilde tasarlanmış bobin devresinde alternatif
akımda kullanılan kondansatör (kapasitör) tek fazlı olan devre akımını iki fazlı duruma
çevirir. Kondansatör her iki sargıda birden kullanılabilir. Eğer yalnız yardımcı sargı, yani ilk
hareket sargısında kullanılıyorsa, ilk hareket kondansatörü adını alır. İlk hareket
kondansatörü motor devre kalkışında birkaç saniye devrede kalır ve kalkışı takiben röle veya
merkezkaç anahtarla devreden çıkarılır. Soğutmadan kaynaklanan bir problem de motor yük
altında sık sık devre kalkıyorsa veya ilk hareket sargısı uzun zaman devrede kalıyorsa,
kondansatör izolasyonu aşırı ısınarak patlar.

2.2.2. Daimî Devre Kondansatörü

Eğer kondansatör sadece ana sargıda, yani daimî devrede görev yapan sargı üzerinde
görev yapıyorsa, daimî devre kondansatörü adını alır Soğutma sistemindeki fonksiyonu,
ilk hareket kondansatörü ile ilk anda motorun kalkışına yardım etmesidir. Motor normal
dönme momentine ulaşınca motorun güç faktörünü en iyi şekilde ayarlayarak aşırı akım
geçmesine mâni olur. Daimî devre kondansatörü olmadan da motor çalışabilir, ancak motor
çok fazla akım çeker.

16
Devre üzerinde kullanılan kondansatörler, devre gerilimine uygun gerilimde ve doğru
kapasitede (sığada) kullanılmalıdır. Hiçbir zaman ilk hareket kapasitörü, daimi devre
kapasitörü yerine kullanılamaz.

2.3. Kondansatör Montajı


2.3.1. Motorların Çalışmasında Kapasitörlerin Rölü

 Kapasitör motorun çalışma akımını azaltır.


 Kapasitör motor kalkış momentine yardımcı olur.
 Kalkış kapasitörünün yetersiz olması motorda yavaş kalkınmaya neden olur.
 Kapasitörün çok büyük veya çok küçük seçilmesi motorların ısınmasına neden
olur.

2.3.2. Kapasitör Seçimi

Motor Gücü Kalkış Kapasitörü Daimi Kapasitör Volt


1/8 BG 36–44 5 230
1/6 BG 43–51 7 230
1/4 BG 54–62 10 230
1/3 BG 80–96 15 230
1/2 BG 100–130 16 230
3/4 BG 160–204 17 230
1 BG 220–250 18 230
1.2 BG 260–300 20 230

2.3.3. Kapasitör Arızalarının Sebepleri

 Arızalı başlatma anahtarı (rölesi)


 Aşırı motor yükü
 Aşırı hizmet süresi (uzun zaman çalışma)
 Kötü motor yatakları
 Düşük hat voltajı
 Yanlış kapasite değeri
 Uygunsuz kapasitör voltaj değeri
 Aşırı sıcaklık

17
2.4. Kapasitör Ölçümü

Resim2.1: Kapasitör test cihazı

2.4.1. Kapasitör Analizörü


 Kapasitans değerinin ölçümü
 Güç katsayısının ölçümü
 Açık (kopuk) kapasitörleri belirler.
 Kısa devre olmuş kapasitörleri belirler.
 Kapasitör kaçaklarını gösterir.

Resim 2.2: Kapasitör analizörü

18
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak kondansatörün devre üzerine


bağlantısını yapınız.

İşlem Basamakları Öneriler


 Aşağıda listesi verilen malzemeleri  İş önlüğü giyiniz. İş önlüğü giymek
temin ediniz. çalışma disiplininize etki edeceğinden
 Malzemeler işe odaklanmanızı arttıracaktır.
Kondansatör  Çalışma ortamınızın temizliğini kontrol
Avometre ediniz. Çalışma ortamınızın temiz
Elektrik kablosu olması güzel ürünlerin çıkmasını
Pense sağlayacaktır.
Tornavida takımı  İş güvenliği tedbirlerini göz önünde
Soket bulundurunuz.
 Soğutucunun fişini prizden çıkartınız.
 Kondansatörü analizör veya avometre
 Soğutucunun fişini prizden çıkartınız ve
ile test ediniz.
kondansatörü test ediniz.
 Kondansatöre akım verip uçlarını kısa
devre ederek test edebilirsiniz.
 Terminal bağlantısını sökünüz.
 Terminal bağlantısını sökerek  Kondansatörü bağlayınız.(İHK ise ana
kondansatörü bağlayınız. sargı ile yardımcı sargı arasına DDK ise
ana sargı ile ortak uç arasına)
 Soğutucuyu çalıştırarak sistemi test  Soğutucunun fişini prize takınız.
ediniz.  Soğutucuyu çalıştırınız.

19
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI)

1. Aşağıdakilerden hangisi kondansatör çeşitlerindendir?


A) Daimi devre kondansatörü B) Elektronik kondansatör
C) Aşırı akım kondansatörü D) Isıl kondansatör

2. Kondansatörün görevi aşağıdakilerden hangisidir?


A) Kompresörü durdurmak B) Kompresörün kalkışına yardımcı olmak
C) Termiği devreden çıkarmak D) Termiği devreye sokmak

3. Aşağıdakilerden hangisi kondansatörün görevlerinden değildir?


A) Kompresörün kalkışına yardımcı olmak
B) Kompresörü voltaj değişimlerinden korumak
C) Sürekli devrede kalarak voltaj dalgalanmalarını almak
D) Hepsi

4. Kondansatörün elektrik bağlantısı nasıl olmalıdır?


A) Sadece faz bağlanmalı
B) Sadece nötr bağlanmalı
C) Hem faz hem nötr bağlanmalı
D) Sadece toprak bağlanmalı

5. İHK kondansatörü mü yoksa DDKkondansatörü mü daha büyük kapasiteli


seçilmelidir?
A) İHK kondansatörü
B) DDK kondansatörü
C) Her iki kondansatör aynı kapasitede seçilirSıcak soğutucu akışkan ile eritme
D) Hepsi

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. ve Doğru cevap sayınızı belirleyerek


kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.

20
UYGULAMALI TEST (YETERLİK ÖLÇME)

FAALİYET ADI: Kondansatörleri ölçme-kontrol ve montajını yapmak

AMAÇ: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve tekniğine uygun olarak,


Kondansatörleri ölçme-kontrol ve montajını yapabileceksiniz.
Değerlendirme
Değerlendirme Ölçütleri
Evet Hayır
1. İş önlüğünüzü giydiniz mi?
2. Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?
3. Soğutucunun fişini prizden çıkartabildiniz mi?
4. Kondansatörü test edebildiniz mi?
5. Terminal bağlantısını sökebildiniz mi?
6. Kondansatör bağlantısını yapabildiniz mi?
7. Soğutucunun fişini takarak sistemi test edebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “Evet” ler


kazandığınız becerileri ortaya koyuyor.”Hayır” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.

Tamamı Evet ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

21
ÖĞRENME FAALİYETİ–3
ÖĞRENME FAALİYETİ–3
AMAÇ

Termostatın tanımı, çeşitleri ve temel çalışma prensiplerini öğrenerek bakım ve


montajını yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Termostat çeşitlerini araştırınız.


 Termostat ölçülerini ve fiyatlarını araştırınız, not alınız.
 Çevrenizdeki soğutma devrelerinin tip ve büyüklüğüne göre termostat seçimini
inceleyiniz.

3. TERMOSTATLAR
3.1. Termostatın Tanımı, Yapısı Ve Çalışması
Isıtma veya soğutmanın kontrolü, sıcaklık değişimi üzerine kurulmuştur. O halde
ısıtma veya soğutmanın gerçekleştirilmesi, belirlenmiş sıcaklık aralıklarında sıcaklığın
değişimine göre belirlenecektir. Soğutma ve iklimlendirme sistemlerinde sıcaklık kontrolü,
termostat adı verilen cihazın kullanılmasıyla sağlanır. Diğer bir ifadeyle termostatlar,
soğutulacak hacim, soğutulacak akışkan veya evaporatör gibi kısımların sıcaklıklarının,
belirli değerler arasında kalmasını sağlamak amacıyla kullanılan kumanda kontrol
cihazlarıdır.

Şekil 3.1: Soğutma devrelerinde kullanılan termostat ve fonksiyonel yapısı

22
Resim 3.1: Sıcak-soğuk termostat
Soğutma sistemlerinde kullanılan termostatlar kullanılacağı yerin özelliğine göre
çeşitli tipte yapılırlar.

Şekil 3,1’de ev tipi buzdolaplarında kullanılan mekanik termostatın fonksiyonel yapısı


görülmektedir.

Temelde, iki tip termostat vardır:


 Isıtma sistemlerinde kullanılan termostatlar,
 Soğutma sistemlerinde kullanılan termostatlar.

Bunların dışında her iki özelliğin bir arada bulunduğu, yani hem ısıtma, hem de
soğutma işinin aynı sistem üzerinde gerçekleştirildiği ünitelerde (ısı pompaları gibi), sıcaklık
kontrolünde kullanılmak üzere geliştirilmiş kombine termostatlar da mevcuttur.

Yukarıda bahsettiğimiz gibi termostatlar sıcaklığa tepki veren cihazlardır. Bunu da


yapısal özelliklerine bağlı olarak çeşitli şekilde gerçekleştirirler. Soğutma ve iklimlendirme
sistemlerinde kullanılan termostatlar başlıca iki ana kısımdan oluşur. Birinci kısım, sıcaklık
değişimlerine tepki veren mekanik bölümdür. Mekanik tepkinin kumanda ettiği elektrikî
kontaklar ise ikinci kısımda bulunur. Basit manada termostat, sıcaklık değişimlerine bağlı
olarak devrede bir elektrik anahtarı gibi çalışan ve böylece bağlı olduğu sistemi açma ve
kapama yaparak kumanda eden cihazdır.

Diğer bir termostat tipi ise, iletken direncinin sıcaklığa bağlı olarak değiştiği ve
böylece devre akımının elektronik olarak sürekli kontrol edildiği termostattır. Örneğin,
gelişmiş soğutma sistemlerinde, kondenser sıcaklığına bağlı olarak fan devrinin sürekli
olarak kontrol edildiği termostatlar bu tiptedir.

Soğutma sistemlerinde, temelde beş farklı çalışma yapısına sahip ortam şartlarına
ayarlanabilen termostat kullanılır. Bunlar:
 Farklı genleşme özelliğine sahip metallerin birleştirilmesiyle elde edilen bi-
metal termostatlar,
 Farklı genleşme özelliğine sahip metal çubuk ve metal borudan meydana gelen
termostatlar,
23
 Kapalı bir körük içindeki gazın genleşmesi (basınç) prensibi üzerine
geliştirilmiş termostatlar,
 Tamamı sıvı ile dolu ve sızdırmaz kapalı körüğün, sıcaklık değişimine, basınç
değişimi şeklinde verdiği tepki üzerine geliştirilmiş termostatlar,
 Sıcaklığın iletken direncini değiştirmesi prensibi üzerine geliştirilmiş akım veya
gerilim kontrolü termostatlar.

Şekil 3.2: Termostatların iç yapısında kullanılan farklı uygulamalar içingeliştirilmiş sıcaklık


değişimlerini algılayıcılar(sensörler)

Şekil 3,2’ de farklı genleşme kabiliyetine sahip iki metalin ayrılmaz şekilde
birleştirilmesiyle meydana gelen bi-metal termostat görülmektedir. Bi-metal eleman,
birbirine bağlanmış iki değişik metalden ibarettir. Elemanı çevreleyen sıcaklığın
değişmesiyle, metaller genleşecek veya büzülecektir. Eğer bi-metal elemanı çevreleyen
sıcaklık artarsa, hem A metali hem de B metali genleşmeye başlayacaktır. Ancak, A metali B
metalinden daha hızlı genleşir. Bu durum bi-metal elemanın eğilmesine ve bağlı bulunduğu
kontakları kapamasına neden olacaktır. Sıcaklık düşünce A metali B metalinden daha hızlı
büzülecek, böylece eleman bu sefer ters yönde gerilecek ve kontaklar açılacaktır.

Bu termostat gerek ev tipi ısıtma ve soğutma ünitelerinde, gerekse termostatın bizzat


kontrol edilecek ortama yerleştirildiği donma şartlarının üzerinde çalışan soğutma
sistemlerinde sıklıkla kullanılır.

Termostatlı kontrolde ikinci yöntem, şekil 3.2., 3 ve 4’te gösterilen sıcaklığa bağlı
değişen, akışkan basıncını kullanmaktır. Haznenin (duyarganın) içinde sıvı veya gaz vardır
ve körük (diyaframın) içindeki basınç, haznedeki (duyargadaki) sıcaklığın değişmesiyle artar
veya azalır. Hazne sıcaklığının artmasıyla haznedeki basınç artar ve körük (diyafram)
genleşir. Körük (diyaframa) bağlı mekanik bir bağlantı vasıtasıyla elektrik kontakları
kapatılır ve devreden akım geçmesiyle sistem çalışır. Termostat devrenin tasarlanış şekline
bağlı olarak ya kompresörü devreye sokar (ev tipi soğutucularda olduğu gibi) veya bir
24
solenoid valfi açarak (sıvı deposunun (receiver) kullanıldığı soğutma sistemlerde olduğu
gibi) sıvı soğutucuya yol verir.

Diğer bir termostat yapısı, sıcaklık değişimine hassas bir iletkenin kullanıldığı,
sıcaklık artışına veya azalmasına, direnç değişimi göstererek tepki veren ve böylece devre
akımını kesen veya yol veren termostat tipidir. Şekil 23.31, 5’te elektronik devre termostat
yapısı görülmektedir.

3.2. Termostat çeşitleri


 Oda termostatları
 Isıtmada kullanılan termostatlar
 Soğutmada kullanılan termostatlar
 Heatpump (ısı pompalı cihazlarda) kullanılan termostatlar
 Defrost termostatları
 Damper termostatlar (no-frost dolaplarda soğutucu bölme termostatları gibi.)
 Genel amaçlı kullanılan termostatlar

Termostatlar ısıtma veya kontrolü, sıcaklık değişimi üzerine kurulmuştur. Isıtma ve


soğutmanın gerçekleştirilmesi, belirlenmiş sıcaklık aralığında değişimine göre
belirlenecektir. Soğutma ve iklimlendirme sistemlerinde sıcaklık kontrolü, termostat adı
verilen cihazın kullanılmasıyla sağlanır.

Diğer bir ifade ile termostatlar, soğutulacak hacim, soğutulacak akışkan veya
evaparatör gibi kısımların sıcaklıklarının. Belirli değerler arasında kalmasını sağlamak
amacıyla kullanılan control cihazlarıdır.

 Kullanım Yerine Göre


 Ev tipi soğutucu termostatı
 Ticari soğutucu termostatı
 Klima termostatı
 Oda termostatı

 Gerilim Seviyesine Göre


 Hat gerilimli termostatlar
 Düşük gerilimli termostatlar
 Mili volt gerilimli termostatlar

 İç Yapısına Göre
 Bimetal-cıvalı termostat
 Gaz-sıvı körüklü termostat
 Elektronik termostat (normal veya programlı tipte olabilir.)

 Özel Termostatlar (diferansiyel, defrost... vb. Termostatlar)

25
3.3. Termostatların Soğutma Sistemleri İçin Önemi
Termostatlar mekanik, elektriki, elektromekanik ve elektronik olmak üzere farklı
çalışma prensiplerinde üretilmektedir. Yapısal olarak termostatların çalışma prensibi şekil
3,2’de görülmektedir.

Resim 3.2: Oda tipi termostat

Termostatlar kullanıldıkları sistemin yapısıyla ilgili olarak sınıflandırılmaktadır.


Bunlar ısıtma, soğutma veya ısıtma-soğutma fonksiyonlarının birlikte olduğu sistemler
olabilir. Örneğin, bir elektrikli termosifonda veya kat kaloriferi cihazında kullanılan
termostat, ısıtmada sıcaklık kontrolünü sağlar. Bir buzdolabında, derin dondurucuda veya
sebilde kullanılan termostat ise soğutmada sıcaklık kontrolünü sağlamaktadır. Diğer taraftan
heatpump (ısı pompası) özelliğine sahip klimalarda hem ısıtmada hem de soğutmada sıcaklık
kontrolünü yapan termostatlar kullanılır. Benzer şekilde oda termostatları da, hem ısıtma
hem de soğutma fonksiyonlarının yer aldığı iklimlendirme sistemlerinin, odadan sıcaklık
kontrolünü yapan cihazlardır (resim3.2) İklimlendirme sistemlerinin çoğunda
programlanabilen oda termostatları kullanılmaktadır. Oda termostatları yaşanılan ortamı
istenilen süre kadar ısıtıp, konfor ve ekonomi sağlayan sıcaklık kontrol cihazlarıdır. Klima
veya kat kaloriferini oda veya holden kumanda ederek, yaşanılan ortam sıcaklığını istenilen
değerde sabit tutmasını sağlar. Üzerinde +8 ºC ile +30 ºC arası ayarlanabilir göstergesi
mevcuttur.

Resim 3.3:Tek kapılı buzdolabı termostadı

26
Resim 3.4: Pencere tipi klima termostadı Resim 3.5: Defrost butonlu buzdolabı termostadı

Düşük sıcaklıklarda donmayı önlemek için ön ısıtıcıdan sonra donma termostatı


yerleştirilir. Bölgedeki havanın sıcaklığı çok düşük olursa sistemin nemlendirici ve nem
tutucu gibi donabilme ihtimali olan yerlerindeki donmayı önlemek için sistemdeki fanları
(aspiratör ve vantilatör) ya durdurur ya da düşük devirde çalıştırır. Böylece havadaki hızlı
akım duracağından, havanın sıcaklığı yükselir ve donma noktasından kurtulur.

Resim 3.6: İşletme ve donma termostadı

27
Düşük su sıcaklığı kesme kontrolleri su soğutma gruplarının (chiller) su çıkışına
bağlanarak sistemi donma tehlikesinden korur. Bu kontrola frizistat adı da verilmektedir.

Kontrolün ayarı normalde +40 oC olarak yapılır. Şayet ayrılan su sıcaklığı bu değerin
altına düşerse kontrol kompresörü durdurur ve / veya alarmı devreye sokar.

3.4. Termostatların Ayar Ve Kontrolleri

Şekil 3.3: Termostat kontakları

ara bölme
rezistansı
faz kompresöre faz

kompresöre

Şekil 3.4: Düğmeden defrostlu termostat Şekil 3.5: Çift kapılı buzdolabı termostatı

Şekil 3.5’ deki termostat bağlantısı en basit bağlantı şeklidir. Şekil 3.4’ deki termostat
kontakları açık olduğu zaman ara bölme rezistansı devreye girer, kontaklar açık olduğunda
kompresörü çalıştırır.

28
kapı iç
anahtarı lâmba

ara bölme
rezistansı

faz Komp.
6 3 4

Şekil 3.6: K59 modeli termostat

Lâmba
bağlantısı
A ısı
antisipatörü
120
1
V
230 nötr
2 V bağlantı

L M

Kontaktör
bobinine
Basınç anahtarlarından
giriş
Şekil 3.7: Ranco termostat bağlantısı

Bu termostatta devreye seri hâlde bir direnç (ısı antisipatörü) bağlanarak kontaklarını
erken kapatması sağlanmıştır. Bu şekilde cihazın ataleti (tembellik) önlenir. Ayrıca bu cihaz
220 V veya 120 V gerilimlerle çalışabilmektedir.

29
3
1

22 L M A
0
kontaktör
bobinine
basınç
anahtarlarından
nötr
bağlantıs
Şekil 3.8: Penn P-28 Termostat Bağlantısı

Bu termostat soğuk odalarda kullanılır. Sistem devreye girme sıcaklığına ulaştığında


basınçlı körüğün tahrikiyle anahtarlama yapılarak kompresör devreye sokulur.

basınç anahtarlarından giriş


L
kontaktör
M
bobinine

T2

S
nötr hattına
zamanlama 220
modülü

Şekil 3.9: Robertshaw gard pak IV termostat bağlantısı

Bu termostatta zamanlama modülü mevcut olup soğuk oda termostat ayar sıcaklığına
ulaştığında devreyi keser. Ancak termostatın tekrar çalışması için belirli bir süre geçmesi
gerekir.

30
nötr hattına
220
L basınç anahtarlarından
giriş
110

M S
kontaktör
T2
bobinine

Şekil 3.10: Danfoss MP-55 termostat bağlantısı

Bu termostat da soğuk odalarda kullanılır. 220 V veya 120 V gerilim ile çalışabilir.
Termostat körüğü ortam ısındığında genleşir ve kontağını kapatır. Devredeki bimetal eleman
ısınır ve ana kumanda anahtarı kapatılarak kontaktör bobinine enerji verilmiş olur.

Şekil 3.11: Ev tipi soğutucu termostatı

31
Resim 3.7: Ticari tip soğutucu termostatı

Şekil 3.12: Klima termostatı

Resim 3.8: Elektronik ( dijital ) termostatlar

32
3.5. Termostat Montajı
Termostat genellikle kapı butonu ve lamba ile birlikte bir bölme içinde yer alır. Bölme
kapağı vidalı ya da geçmeli olabilir. Termostatın montajı için önce termostatın hissedici ucu
evaporatör üzerine sabitlenmeli ve ayar volanı bölme içindeki yerine bağlanmalıdır. Bölme
kapağı da soğutucu gövde üzerine takılmalıdır.

Resim 3.9: Termostatın montajı

Termostatın duyar elamanı önce vida ile tutturulmuş buzluk kısmına sabitlenmelidir.
Daha sonra termostat gövdesi bölme üzerindeki yerine vidalanarak sabitlenmelidir. Daha
sonra kablo soketleri takılmalıdır. Termostatın montajı sırasında buzdolabında elektrik
enerjisinin olmamasına dikkat edilmelidir. Kablolar takılırken renk kodlarına dikkat
edilmelidir.

Şekil 3.13: Mekanik termostatın fonksiyonel çalışma prensibi

33
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak arızalı termostatı değiştiriniz.

İşlem Basamakları Öneriler

 Malzeme listesi
Tornavida
Termostat

 Soğutucunun fişini prizden çıkartınız.


 Eski termostatın hissedici ucunu sökünüz.
 Eski termostatı
 Termostatın bağlantı rakorunu çıkartınız.
yerinden sökünüz.
 Termostatın elektrik bağlantı soketlerini sökünüz.
 Termostatı dışarı alınız.

34
 Termostatın soketlerini takınız.
 Termostatın hissedici ucunu evaporatör üzerindeki yerine
 Yeni termostatı sabitleyiniz.
takınız.  Termostatın bağlantı rakorunu sıkınız.
 Termostat kutusunu gövdeye bağlayınız.
 Soğutucuyu çalıştırarak sistemi test ediniz.

35
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI)

Aşağıda verilen sorular DOĞRU veya YANLIŞ olarak işaretlenecektir. Sorunun


cevabı doğru ise parantez içerisine (D) işareti, yanlış ise parantez içerisine (Y) işareti
koyunuz.

1. (…..) Termostatlar, soğutulacak hacim, soğutulacak akışkan veya evaporatör gibi


kısımların sıcaklıklarının, belirli değerler arasında kalmasını sağlamak amacıyla
kullanılan kumanda kontrol cihazlarıdır.

2. (…..) Oda termostatları yaşanılan ortamı istenilen süre kadar ısıtıp, konfor ve
ekonomi sağlayan sıcaklık kontrol cihazlarıdır.

3. (…..) Donma termostatı havanın sıcaklığı çok düşük olursa sistemin nemlendirici ve
nem tutucu gibi donabilme ihtimali olan yerlerindeki donmayı önlemek için
sistemdeki fanları (aspiratör ve vantilatör) ya durdurur ya da düşük devirde çalıştırır.

4. (…..) Termostatın montajı için önce termostatın hissedici ucu kondenser üzerine
sabitlenmeli ve ayar volanı bölme içindeki yerine bağlanmalıdır.Bölme kapağıda
soğutucu gövde üzerine takılmalıdır.

5. (…..) Termostat kontakları açık olduğu zaman ara bölme rezistansı devreye girer,
kontaklar açık olduğunda kompresörü çalıştırır.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. ve Doğru cevap sayınızı belirleyerek


kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.

36
UYGULAMALI TEST (YETERLİK ÖLÇME)

FAALİYET ADI: Termostatların sağlamlık testini ve montajını yapmak.

AMAÇ: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve tekniğine uygun olarak,


termostatların sağlamlık testini ve montajını yapabileceksiniz.
Değerlendirme
Değerlendirme Ölçütleri
Evet Hayır
 İş önlüğünüzü giydiniz mi?
 Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?
 Soğutucunun fişini prizden çıkartabildiniz mi?
 Termostatın yapısını ve çalışmasını öğrenebildiniz mi?
 Termostat çeşitlerini öğrenebildiniz mi?
 Termostatların soğutma sistemleri için önemini öğrenebildiniz mi?
 Termostatların ayar ve kontrolleri yapabildiniz mi?
 Termostat montajını yapabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “EVET” ler


kazandığınız becerileri ortaya koyuyor.”HAYIR” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız

Tamamı EVET ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

37
ÖĞRENME FAALİYETİ–4
ÖĞRENME FAALİYETİ–4
AMAÇ

Aşırı akım rölesinin tanımı, görevi, kullanıldığı yerleri öğrenerekir bakım ve


montajını yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Aşırı akım rölesi çeşitlerini araştırınız.


 Aşırı akım rölesinin görevleri, kullanıldığı yerleri ve fiyatlarını araştırınız, not
alınız.
 Çevrenizdeki hangi soğutma devrelerinde aşırı akım rölesinin kullanıldığını
araştırınız.

4. AŞIRI AKIM RÖLELERİ


4.1. Aşırı Akım Rölesinin Tanımı
Aşırı akımların elektrik motorlarına vereceği zararları önlemek için kullanılan
elemanlara, aşırı akım rölesi adı verilir. Elektrik devrelerinde kullanılan sigortalar da koruma
görevi yaparlar. Çalışma karakteristikleri nedeniyle sigortalar elektrik motorlarını
koruyamazlar. Yalnız hatları korurlar.

4.1.1. Manyetik Aşırı Akım Rölesi

Motor akımının manyetik etkisiyle çalışan aşırı akım rölelerine, manyetik aşırı akım
rölesi adı verilir. Bir manyetik aşırı akım rölesi elektromıknatıs, kontak ve geciktirici eleman
olmak üzere üç kısımdan oluşur. Elektromıknatısın bobini güç devresinde motora seri olarak
bağlanır. Yani bobinden motorun akımı geçer.

Aşırı akım rölesinin normalde kapalı kontağı kumanda devresinin girişine konur. Bu
kontak açıldığında, kumanda devresinin akımı kesilir ve motor durur. Kısa süreli aşırı
akımlarda, örneğin motorun yol alma anında çektiği akımda, rölenin çalışıp kontağı açması,
yağ dolu silindir içinde hareket eden bir pistonla önlenir.

38
Resim 4.1: Manyetik aşırı akım rölesinin İç yapısı ve sembolü

4.1.2. Termik Aşırı Akım Rölesi

Motor akımının yarattığı ısının etkisiyle çalışan aşırı akım rölelerine, termik aşırı akım
rölesi adı verilir. Termik aşırı akım rölelerinin endirekt ısıtmalı, direkt ısıtmalı ve ergiyici
alaşımlı olmak üzere üç çeşidi vardır. Termik aşırı akım röleleri devrelerde, yandaki şekilde
gösterilirler.

Resim 4.2: Endirekt ısıtmalı Resim 4.3: Direkt ısıtmalı

39
Resim 4.4: Ergiyici alaşımlı

4.2. Aşırı Akım Rölelerinin Test ve Montajı


Termik aşırı akım röleleri üç fazlı motor devrelerinde genellikle alttaki şekildeki gibi
bağlanırlar. Bu bağlantıda her faz üzerine bir termik aşırı akım rölesi konur. Üç termik aşırı
akım rölesi bir kapalı kontağı kumanda eder.

Motor çalışırken herhangi bir nedenle uzun süre akım çekerse, termik aşırı akım
rölesinin kapalı kontağı açılır. Çalışan kontaktör ve motor devreden çıkar. Böylece motor
yanmaktan korunmuş olur.

Resim 4.5: Güç ve Kumanda devresi

Elektrik şartnameleri, bütün kompresörlerin aşırı yükten korunmaları gerektiğini ileri


sürer.
Küçük kompresörler kendi üzerlerinde bulunan bimetal termiklerle korunurlar. Aşırı
yük durumunda bu termik motor akımını keserek sistemi durdurur.

40
Üç fazlı motor termikleri de benzer prensiple çalışırlar, tek fark termik motor devresi
yerine kontrol devresini açar ve sonuçta kontaktör enerjisi kesilmiş olur.

Genelde bütün santrifüj kompresörlerde bazı akım sınırlayıcılar mevcuttur. Bu


sınırlama motor kapasitesinin %100’ üne ayarlanabilir. Akım bu değere ulaştığında kapasite
kontrol kanatlarını devreye sokar.

Resim 4.6: Termik aşırı akım rölesi çeşitleri

4.2.1. Bimetal Aşırı Yük Koruyucu


 İç ve dış olmak üzere iki tipi vardır.
 Bimetal disk bir kontak gibi açılır ve kapanır.
 Sıcaklık arttığında bimetal eğilerek motor devresini keser.
 Gerilimi, anahtarlama (kobtrol) ve klavuz hizmeti olarak ikiye ayrılır.
 Otomatik veya el kurmalı (resetli) olabilir.

4.2.2. Manyetik Aşırı Yük Koruyucu


 Akım hisseden manyetik bobin
 Klavuz hizmet kontakları
 Otomatik veya elle kurmalı (reset)
 Aşırı yük bobini motor sargısı ile seri bağlanır.
 Aşırı yük kontakları kontaktör bobini ile seri bağlanır.

41
Resim 4.7: Manyetik röle

4.2.3. Termal Aşırı Yük Koruyucu


 Akım hissedici ısıtıcı
 Klavuz hizmet kontakları
 Otomatik veya manuel kurmalı (resetli)
 Aşırı yük röle ısıtıcısı motor sargıları ile seri bağlanır.
 Aşırı yük kontakları kontaktör bobini ile seri bağlanır.

ısıtıcılar kontaklar

bimetal disk

Şekil 4.1: Termal aşırı yük koruyucu


4.2.4.İşlem Durdurma (Lokavt) Rölesi
 Kompresör motorunu, motor durduktan sonra korur.
 Kontakları normalde kapalıdır.
 Kontakları termik ve basınç anahtarı kontakları ile seri bağlıdır.
 Bobini kontaktör bobini ile paralel bağlanır.

42
 Kompresör tekrar çalışıncaya kadar röle bobinindeki enerji kesilmiş olmalıdır.

Şekil 4.2: İşlem durdurma (lokavt) rölesinin bağlantısı

4.2.5. Elektronik Kompresör Motor Koruyucuları

 Sıcaklık değişmelerine çabuk ve hassas tepki,


 Faz koruma sağlar.
 Hissediciler (sensör) motor sargıları içine konur.
 Kontrol modülü kompresör motoru terminal kutusu içine veya kontrol panosuna
yerleştirilir.

Resim 4.8: Elektronik termik

43
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak aşırı akım rölesinin montaj ve
test etme işlemini yapınız.

İşlem Basamakları Öneriler

 Malzeme listesi
Tornavida takımı
Kontrol kalemi
Aşırı akım rölesi

 Genellikle üç fazlı motorlara takınız.


 Her faz üzerine aşırı akım rölesi bağlayınız.
 Aşırı akım rölesinin  Aşırı akım rölesine bir kontağı kumanda ettiriniz.
takınız.  Motor çalışırken herhangibir nedenle aşırı akım çekerse aşırı
akım rölesinin motora gelen akımı kesmesini sağlayınız.
 Aşırı akım rölesini seri bağlayınız.
 Avometre ile aşırı akım rölesini ölçünüz.
 Aşırı akım rölesini  Avometre değer gösteriyorsa aşırı akım rölesi sağlamdır.
test ediniz.  Avometre değer göstermiyorsa aşırı akım rölesi arızalıdır.
 Sistemi çalıştırınız.

44
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI)

Aşağıda verilen sorular DOĞRU veya YANLIŞ olarak işaretlenecektir. Sorunun


cevabı doğru ise parantez içerisine (D) işareti, yanlış ise parantez içerisine (Y) işareti
koyunuz.

1. (…..) Aşırı akımların elektrik motorlarına vereceği zararları önlemek için kullanılan
elemanlara, aşırı akım rölesi adı verilir.

2. (…..) Motor akımının manyetik etkisiyle çalışan aşırı akım rölelerine, manyetik aşırı
akım rölesi adı verilir. Bir manyetik aşırı akım rölesi elektromıknatıs, kontak ve
geciktirici eleman olmak üzere üç kısımdan oluşur.

3. (…..) Küçük kompresörler kendi üzerlerinde bulunan termostat ile korunurlar. Aşırı
yük durumunda bu termostat motor akımını keserek sistemi durdurur.
Donma termostatı havanın sıcaklığı çok düşük olursa sistemin nemlendirici ve
nem tutucu gibi donabilme ihtimali olan yerlerindeki donmayı önlemek için
sistemdeki fanları (aspiratör ve vantilatör) ya durdurur ya da düşük devirde
çalıştırır.

4. (…..) Motor çalışırken herhangi bir nedenle uzun süre akım çekerse, termik aşırı
akım rölesinin kapalı kontağı açılır. Çalışan kontaktör ve motor devreden çıkar.
Böylece motor yanmaktan korunmuş olur.

5. (…..) Aşırı akım rölesinin normalde kapalı kontağı kumanda devresinin girişine
konur. bu kontak açıldığında, kumanda devresinin akımı kesilir ve motor durur.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. ve Doğru cevap sayınızı belirleyerek


kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.

45
UYGULAMALI TEST (YETERLİK ÖLÇME)

FAALİYET ADI: Aşırı akım rölesi testini ve montajını yapmak

AMAÇ: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve tekniğine uygun olarak, aşırı akım
rölesi testini ve montajını yapabileceksiniz.
Değerlendirme
Değerlendirme Ölçütleri
Evet Hayır
 İş önlüğünüzü giydiniz mi?
 Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?
 Soğutucunun fişini prizden çikartabildiniz mi?
 Aşırı akım rölesinin tanımını öğrenebildiniz mi?
 Manyetik aşırı akım rölesi ve termik aşırı akım rölesini
öğrenebildiniz mi?
 Aşırı akım rölelerinin test ve montajını yapabildiniz mi?
 Bimetal aşırı yük koruyucu, manyetik aşırı yük koruyucu, termal
aşırı yük koruyucu, işlem durdurma (lokavt) rölesi ve elektronik
kompresör motor koruyucularını öğrenebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “EVET” ler


kazandığınız becerileri ortaya koyuyor.”HAYIR” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.

Tamamı EVET ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

46
ÖĞRENME FAALİYETİ-5
ÖĞRENME FAALİYETİ–5
AMAÇ

Basınç prosestatının tanımı, yapısı, çalışması, çeşitleri, bakım ve montajını


yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Basınç prosestatı çeşitlerini araştırınız.


 Basınç prosestatlarının kapasitelerini ve fiyatlarını araştırınız, not alınız.
 Çevrenizdeki soğutma devrelerinin tip ve büyüklüğüne göre basınç prosestatı
seçimini inceleyiniz.

5. BASINÇ PROSESTATI
5.1. Basınç Prosestatı Tanımı, Yapısı Ve Çalışması
Çok düşük evaporatör sıcaklığına karşı koruma sağlar. Basınç kontrol cihazları,
soğutma ve iklimlendirme tesislerindeki kompresörleri çok düşük emme veya çok yüksek
basma basınçlarından korumak amacıyla kullanılır. Basınç kontrol cihazları, kompresörleri
ve hava soğutmalı konderserlerin fanlarını çalıştırma ve durdurmak için de kullanılır.

Basınç kontrol cihazlarının seçimi, kullanıldığı devrenin çalışma basıncı ve soğutucu


akışkan tipiyle ilgilidir. Seçilen cihazın kontrol ayarı devrenin çalışma basınçlarına ( emme
ve basma basınçlarına ) gore cihaz üzerindeki vidaların ayarlanmasıyla yapılır.

Anormal açık veya yüksek basınçlara bağlı olarak oluşabilecek hasarlardan korunmak
için soğutma sistemlerine güvenlik elemanları yerleştirilir. Aşırı yüksek basınç, kompresöre
aşırı yük bindirir ve sistemin hasar görmesine neden olur. Emiş tarafındaki düşük basınç
genellikle bir tıkanmanın veya düşük yüklemenin göstergesidir. Soğutma sisteminin alçak
basınç emiş ve yüksek basınç basma tarafındaki basınçları çalışma anında sürekli olarak
izleyip tehlikeli sınırlara ulaştığında kompresörü durdurmak amacıyla sisteme monte
edilirler. Alçak ve yüksek basınç anahtarları tek başına uygulanabildiği gibi her ikisi beraber
aynı sistemde uygulana bilir. Alçak basınç anahtarlarının görevi; Evaparatördeki sıcaklık,
sistemin alçak basınç tarafındaki gaz basıncını atmosfer basıncının altına düşürerek
kompresör körüğünden veya kaçak yapan yerlerden hava ve rutubetin sisteme sızmasını
önlemek ve emiş basıncının aşırı derecede düşürerek emme–basma basınç farkının aşırı
artması sonucu motorun aşırı yüklenmesini önlemek amacıyla devreye bağlanır. Yüksek
basınç anahtarı ise; hava ve su soğutmalı kondenser kullanılan sistemlerde önemlidir.
Kondenserdeki soğutma yetersiz kaldığında (fan arızası, su kesilmesi) kompresör çıkış
basıncı aşırı derecede artarak hem kompresörü hasara uğratacak hemde soğutucu akışkanın
kimyasal reaksiyona uğramasına neden olacaktır.

47
Ayrıca sistemde yoğunlaşan gazların bulunması ve aşırı bir soğutma yükünün olması
halinde kompresör çıkış basıncı (yoğuşma basıncı) aşırı derecede artacaktır. Bu nedenle 2-3
H.P gücünün üstündeki güçlerde mutlaka yüksek basınç anahtarı kullanılmalıdır. Basınç
anahtarları hava soğutmalı kondenserlerin fanlarınıda kumanda edebilir. Gıcırtı, çarpma,
titreşim ve aşınmayı önleyerek uzun süre kullanımı yani sistemin ömrünü arttırırlar. R-12 R-
22, R-134a, R-502 ve R-717 gibi akışkanlarla kullanılabilir. Yapıları bir kılcal boru, basınç
algılayıcı noktayı bir esnek körüğe bağlar. Körük basınç değişimlerine göre bir yaya karşı
hareket eder ve bir elektirik kontağını çalıştırır. Bu cihazlar basınca duyarlı çalıştıklarından
yapılarındaki bir kılcal boru ile soğutma devresine (Alçak ve yüksek basınç tarafına)
genellikle rakorla bağlanır. Presostatın kompresörü koruma fonksiyonu, basıncın ayarlanmış
sınır basınç değerlerine ulaştığında, elektriki olarak devreyi kesmesi prensibine dayanır.

5.2. Basınç Prosestatı Çeşitleri

Resim 5.1: Basınç anahtarları

Resim 5.2: Alçak ve yüksek basınç anahtarları

48
5.2.1. Alçak Basınç Anahtarı

Düşük basınç tarafı akışkan basıncı anormal bir şekilde düşerse, alçak basınç anahtarı
çalışmayı otomatik olarak durdurur ve herhangi bir arızayı önler.

Görevleri;

 Alçak taraf basıncı ayar değerinin altına düştüğünde kompresör motorunun


devresini keser.
 İklimlendirme sisteminde evaporatör üzerinde donmayı önlemek için kullanılır.
 Soğutmada; kabin sıcaklık kontrolünde, defrost kontrolünde kullanılır.
 Kompresörün alçak basınç tarafına bağlanır.

Resim 5.3: Alçak basınç anahtarları

5.2.2. Yüksek Basınç Anahtarı

Yüksek basınç tarafı akışkan basıncı anormal bir şekilde artarsa, yüksek basınç
anahtarı çalışmayı otomatik olarak durdurur ve herhangi bir arızayı önler.

Görevleri;

 Yüksek taraf basıncı ayar değerine ulaştığında kompresör motor devresini keser.
 Sistemin valf bulunmayan yüksek kısmına bağlanır.
 İklimlendirme ve soğutmada kullanılır.
 El veya otomatik kurmalı (reset) olabilir.

49
Şekil 5.1: Yüksek basınç anahtarı

Şekil 5.2: Alçak ve yüksek basınçda koruma yapan basınç control cihazı

50
5.3. Basınç Prosestatı Ayar Ve Montajı

Şekil 5.3: Alçak basınç anahtarı bağlantısı

4
motor
16 A
1
faz
2 sinyal
lâmbası

Şekil 5.4: Alçak basınç anahtarı


Alçak basınç anahtarları genellikle sistemin emme hattına bağlanarak emme hattı
basıncı vakuma yaklaştığında devreyi keserek kompresörün aşırı zorlanmasını ve emme
hattına kaçaklardan hava girmesini önlerler. Ayrıca işletim cihazı olarak da kullanılabilirler.
Bu durumda emme hattı basıncını, soğutulan ortam sıcaklığına göre ayarlamak gerekir.
Devreye seri olarak bağlanır.
4 sinyal
16 A 1 lâmbası
faz
motor
2

Şekil 5.5: Yüksek basınç anahtarı

51
Yüksek basınç anahtarı, ayarlanan basınca kadar yükseldiğinde kumanda devresini
açarak sistemi durdurur. Ayarlanan fark (diferansiyel) basıncına düştüğünde tekrar sistemi
çalıştırır veya tekrar çalıştırmak için kurma (reset) düğmesine basmak gereklidir. Küçük
kapasiteli sistemlerde basınç anahtarı doğrudan güç hattına seri olarak bağlanırken, büyük
kapasiteli sistemlerde kontrol hattına bağlanarak kontaktör bobinini kumanda ederler.

R
S
T

sigortalar

alçak- yüksek (kombine)


basınç anahtarları

kontaktör bobin

95
96 98
termik normal arıza ucu

solenoid vana
yüksüz yol verme basınç kontrolü

kompresör
motoru

Şekil 5.6: Alçak-yüksek (bileşik) basınç anahtarı

52
Alçak basınç (vakum) anahtarı ve yüksek basınç anahtarı çoğu kez birleştirilerek
devreye kombine basınç anahtarı şeklinde bağlanır. Bu cihazlar emniyet amacıyla
kullanılabildiği gibi yüksek tarafa depolamalı (pump-down) kumanda sisteminde alçak
basınç anahtarı işletme elemanı olarak da kullanılabilir.

İlk yol verme esnasında emme hattı basıncının yüksek olması kompresörün aşırı
yüklenmesine neden olacağı için, emme hattına bağlanan yüksek basınç anahtarı, basınç
normale dönünceye kadar devreyi açık tutarak yüksüz kalkışı sağlar.

Soğutma sisteminde yüksek basınç genellikle şu nedenlerden kaynaklanır:


 Kirli kondenser,
 Sistemdeki soğutucu akışkanın fazla olması,
 Sistemde hava veya yoğunlaşmayan gazların varlığı,
 Aşırı yüklenme,
 Fan arızaları, vb.

Bu tehlikelere karşı korunmak için yüksek basınç anahtarı kullanılır. Basma hattı
basıncı kesme sınırına ulaştığında anahtar kompresör devresini keserek onu durdurur.

Sistemin tekrar devreye girmesi otomatik veya manuel (elle kurmalı) olabilir.

Şekil 5.7: Basınç kontrollerinin devreye bağlantısı

53
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak basınç prosestatının ayarını ve


montajını yapınız.

İşlem Basamakları Öneriler

 Malzemeler
Tornavida
Kontrol kalemi
Basınç anahtarı

 Soğutucunun fişini prizden çıkartınız.


 Basınç prosestatını sisteme takınız.
 Basınç prosestatını
 Basınç prosestatının elektrik bağlantısını yapınız.
takınız.
 Sistemi vakumlayınız.
 Sisteme yeteri kadar soğutucu akışkan şarj ediniz.
 Basınç prosestatının çalışma ve diferansiyel aralığını basıç
 Basınç
anahtarı üzerinde yapınız.
prosestatının
 Sistemi çalıştırarak basınç prosestatını test ediniz.
ayarını yapınız.
 Sistemin çalışmasını kontrol ediniz.

54
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI)

Aşağıda verilen sorular DOĞRU veya YANLIŞ olarak işaretlenecektir.


Sorunun cevabı doğru ise parantez içerisine (D) işareti, yanlış ise parantez
içerisine (Y) işareti koyunuz.

1. (…..) Basınç kontrol cihazları, soğutma ve iklimlendirme tesislerindeki


kompresörleri çok düşük emme veya çok yüksek basma basınçlarından korumak
amacıyla kullanılır.

2. (…..) Alçak basınç anahtarları genellikle sistemin basma hattına bağlanarak emme
hattı basıncı vakuma yaklaştığında devreyi keserek kompresörün aşırı zorlanmasını
ve emme hattına kaçaklardan hava girmesini önlerler.

3. (…..) Basınç kontrol cihazlarının seçimi, kullanıldığı devrenin çalışma basıncı ve


soğutucu akışkan tipiyle ilgilidir.Seçilen cihazın kontrol ayarı devrenin çalışma
basınçlarına ( emme ve basma basınçlarına ) gore cihaz üzerindeki vidaların
ayarlanmasıyla yapılır.

4. (…..) İlk yol verme esnasında emme hattı basıncının yüksek olması kompresörün
aşırı yüklenmesine neden olacağı için, emme hattına bağlanan yüksek basınç
anahtarı, basınç normale dönünceye kadar devreyi açık tutarak yüksüz kalkışı sağlar.

5. (…..) Alçak basınç anahtarı; ayar değerinin altına düştüğünde kompresör motorunu
devresini keser, İklimlendirme sisteminde evaporatör üzerinde donmayı önlemek için
kullanılır, soğutmada; kabin sıcaklık kontrolünde, defrost kontrolünde kullanılır,
kompresörün alçak basınçtarafına bağlanır.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. ve Doğru cevap sayınızı belirleyerek


kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.

55
UYGULAMALI TEST (YETERLİK ÖLÇME)

FAALİYET ADI: Basınç presostatlarının ayar ve montajını yapmak

AMAÇ: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve tekniğine uygun olarak, basınç


presostatlarının ayar ve montajını yapabileceksiniz.
Değerlendirme
Değerlendirme Ölçütleri
Evet Hayır
 İş önlüğünüzü giydiniz mi?
 Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?
 Basınç prosestatı tanımını, yapısını ve çalışmasını öğrenebildiniz
mi?
 Basınç prosestatı çeşitlerini (alçak ve yüksek basınç anahtarı)
öğrenebildiniz mi?
 Basınç prosestatının ayar ve montajını yapabildiniz mi?
 Soğutucunun fişini takarak sistemi test edebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “EVET” ler


kazandığınız becerileri ortaya koyuyor.”HAYIR” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız

Tamamı EVET ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

56
ÖĞRENME FAALİYETİ-6
ÖĞRENME FAALİYETİ–6
AMAÇ

Yağ basınç prosestatının tanımı, yapısı, çalışması, bakım ve montajını


yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Yağ basınç prosestatının çeşitlerini ve kullanıldıkları yerleri araştırınız.


 Yağ basınç prosestatının kapasiteleri ve fiyatlarını araştırınız, not alınız.
 Çevrenizdeki soğutma devrelerininde yağ basınç prosestatının kullanılıp
kullanılmadığını araştırınız.

6. YAĞ BASINÇ PROSESTATI


6.1. Yağ Basınç Prosestatının Tanımı, Yapısı Ve Çalışması
Basınçlı yağlamalı soğutma kompresörlerinde yağlamanın iyi olup olmadığı yağ
basıncının ölçülmesiyle belirlenir. Yağ basıncının sadece yağ pompası çıkışında ölçülmesi,
kompresör karter basıncı sistemin çalışma şartlarına göre değişeceğinden yeterli
olmayacaktır. Bu nedenle yağ basınç anahtarının yağın pompa çıkış basıncı ile emiş/karter
basıncının ölçerek çalışan bir kontrol yapması gerekir. Ayrıca yağlama pompası kompresör
milinden tahrik edildiği için ve kompresör çalışmadan yağ pompası bir müddet çalışıp yağ
basıncını istenen seviyeye getiremeyeceği için yağ basınç anahtarının yağ basıncına bağlı
kalmaksızın yağ pompasının yeterli ve kısa bir süre çalışmasına imkân vermesi gerekir. Bu
nedenle yağ basınç anahtarının bir ısı rölesi konmuştur. Röle yağ basınç farkı istenen
seviyeye ulaşmazsa kompresörü daha uzun süre çalıştırarak yağlama yetersizliğinden
kompresörün zarar görmesini engeller. Yağ basınç anahtarları elle kumandalıdır.
Kompresörün yetersiz yağlama sonucu durması halinde bir yetkilinin durumu görüp gerekli
işlemleri yaptıktan sonra kompresörü tekrar çalıştırması sonucu sistem tekrar devreye girer.

Resim 6.1: Yağ basınç anahtarı


57
Yağlama yağı emniyet kontrolleri, kompresörlerin yataklarını ve diğer mekanik
parçalarını korumak için kullanılır.

Yağ aşırı miktarda soğutucu akışkan absorbe edebilir veya yağ soğutma devresinden
kompresöre dönmeyebilir. Bu durumda, yağ basıncı belli bir süre içinde gerekli seviyeye
yükselmezse yağ basınç anahtarı kompresörü durdurur. Yağ basınç anahtarı iki ayrı
noktadaki basınç farkına göre çalışır. Alçak tarafı kartere, yüksek tarafı ise yağ pompası
çıkışına bağlanır. İstenen yağlama için gerekli basınç farkı sağlanamazsa gecikmeli
durdurmayı sağlayacak ısıtıcı devreye girer. Bimetal anahtar ısınınca kompresör kumanda
devresini keserek sistemi korur.

Şekil 6.1: Yağ basınç anahtarının iç yapısı

Şekil 6.2: Yağbasınç anahtarının kompresör üzerindeki yeri


58
6.2. Yağ Basınç Prosestatının Ayar Ve Montajı

Yağ Basınç Anahtarı Bağlantı Şeması

Şekil 6.3: Yağ basınç anahtarının bağlantı şeması

59
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak yağ basınç anahtarının


montajını ve testini yapınız.
ALİYETİ
İşlem Basamakları Öneriler

 Sistemin fişini prizden çıkartınız.


 Yağ basınç anahtarını takınız.
 Yağ basınç anahtarının elektrik
 Yağ basınç anahtarını bağlayınız. bağlantısını yapınız.
 Sistemi vakumlayınız.
 Sisteme yeteri kadar soğutucu akışkan
şarjını yapınız.
 Sistemi çalıştırınız.
 Yağ basınç anahtarını test ediniz.  Yağ basınç anahtarının çalışıp
çalışmadığını kontrol ediniz.

60
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI)

Aşağıda verilen sorular DOĞRU veya YANLIŞ olarak işaretlenecektir. Sorunun


cevabı doğru ise parantez içerisine (D) işareti, yanlış ise parantez içerisine (Y) işareti
koyunuz.

1. (…..) Yağlama yağı emniyet kontrolleri, kompresörlerin yataklarını ve diğer


mekanik parçalarını korumak için kullanılır.

2. (…..) Yağ aşırı miktarda soğutucu akışkan absorbe edebilir veya yağ soğutma
devresinden kompresöre dönmeyebilir. Bu durumda, yağ basıncı belli bir süre içinde
gerekli seviyeye yükselmezse yağ basınç anahtarı kompresörü yüksek devirde
çalıştırmaya devam eder.

3. (…..) Yağ basıncının sadece yağ pompası çıkışında ölçülmesi, kompresör karter
basıncı sistemin çalışma şartlarına göre değişeceğinden yeterli olacaktır.

4. (…..) Yağ basınç anahtarının bir ısı rölesi konmuştur. Röle yağ basınç farkı istenen
seviyeye ulaşmazsa kompresörü daha uzun süre çalıştırarak yağlama yetersizliğinden
kompresörün zarar görmesini engeller.

5. (…..) Yağ basınç anahtarları otomatik kontrollüdür.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. ve Doğru cevap sayınızı belirleyerek


kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.

61
UYGULAMALI TEST (YETERLİK ÖLÇME)

FAALİYET ADI: Yağ basınç presostatının ayar ve montajını yapmak

AMAÇ: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve tekniğine uygun olarak, yağ basınç
presostatının ayar ve montajını yapabileceksiniz.
Değerlendirme
Değerlendirme Ölçütleri
Evet Hayır
 İş önlüğünüzü giydiniz mi?
 Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?
 Yağ basınç prosestatının tanımını, yapısını ve çalışmasını
öğrenebildiniz mi?
 Yağ basınç prosestatının ayar ve montajını yapabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “EVET” ler


kazandığınız becerileri ortaya koyuyor.”HAYIR” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız

Tamamı EVET ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

62
ÖĞRENME FAALİYETİ-7
ÖĞRENME FAALİYETİ–7
AMAÇ

Solenoid valflerin tanımı, yapısı, çalışması, çeşitleri, kullanıldıkları yerler ile bakım ve
montajını yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Solenoid valflerin çeşitlerini araştırınız.


 Solenoid valfin kullanıldığı yerleri, çalışma prensibini ve fiyatlarını araştırınız,
not alınız.
 Çevrenizdeki soğutma devrelerinin tip ve büyüklüğüne göre solenoid valf
seçimini inceleyp araştırınız.

7. SOLENOID VALFLER
7.1. Solenoid Valflerin Tanımı, Yapısı Ve Çalışması
Soğutma sistemlerinde akışkan geçmesini elektrik sinyaliyle açıp kapayan veya
akışkanın yönünü değiştiren solenoid valfler yaygın olarak kullanılmaktadır.

Direkt etkili solenoid valfler küçük kapasiteli sistemlerde akışkan geçişini sadece
manyetik bobin etkisiyle açıp kapayan akış kontrol elemanıdır.

Pilot kontrollü solenoid valflerde ise büyük kapasiteli sistemlerde kullanılmaktadır. Bu


tip valflerden manyetik bobin etkisine ilaveten akışkan basıncı etkisinde de
yararlanılmaktadır. Valf içerisinde piston iki kuvvetin etkisiyle hareket ederek akış geçişini
durdurup açabilir veya ısı pompalarında olduğu gibi akışkanın yönünü değiştirebilir.

7.2. Solenoid Valflerin Çeşitleri Ve Kullanım Alanları


Soğutma sistemlerinde akışkan geçmesini elektrik sinyaliyle açıp kapayan veya
akışkanın yönünü değiştiren solenoid valfler yaygın olarak kullanılmaktadır.

Tipleri:
 Direkt etkili solenoid valf
 Pilot kontrollu solenoid valf

İki, üç ve 4 yollu selonoid valfler vardır. Dört yollu selenoid valfler ısı pompası
uygulamalarında kullanılmaktadır. Diğer selonoid valfler kompresörün yüksüz kalkmasında
ve defrost işlemlerinde akış kontrol elemanı olarak kullanılmaktadır.

63
Direkt etkili solenoid valfler küçük kapasiteli sistemlerde akışkan geçişini sadece
manyetik bobin etkisiyle açıp kapayan akış kontrol elemanıdır.

Pilot kontrollü solenoid valflerde ise büyük kapasiteli sistemlerde kullanılmaktadır. Bu


tip valflerden manyetik bobin etkisine ilaveten akışkan basıncı etkisinde de
yararlanılmaktadır. Valf içerisinde piston iki kuvvetin etkisiyle hareket ederek akış geçişini
durdurup açabilir veya ısı pompalarında olduğu gibi akışkanın yönünü değiştirebilir.

Resim 7.1: Solenoid valf

a) Direkt etkili solenoid valf b) Pilot kontrollü solenoid valf


Şekil 7.1: Solenoid valfin iç yapısı

Isı pompalarında veya evaporatördeki karlanmayı gidermek için ters devre


işlemlerinde başarıyla kullanılmaktadır.

Ticari tip soğutma uygulamalarında sıcak gaz ile defrost işlemi ve yüksüz yol verme
işlemi üç yollu solenoid valflerle gerçekleştirilmektedir.

64
a) Yüksüz yol verme uygulaması b) Sıcak gaz ile defrost uygulaması
Şekil 7.2: Üç yollu solenoid valf uygulaması

Isı pompalarında veya evaporatördeki karlanmayı gidermek için ters devre


işlemlerinde başarıyla kullanılmaktadır.

a) Isıtma devresi b) Soğutma devresi


Şekil 7.3: Solenoid valfin ısıtma-soğutma devresi üzerindeki çalışması

Ticari tip soğutma uygulamalarında sıcak gaz ile defrost işlemi ve yüksüz yol verme
işlemi üç yollu solenoid valflerle gerçekleştirilmektedir.

65
a) Yüksüz yol verme uygulaması b) Sıcak gaz ile defrost uygulaması
Şekil 7.4: Üç yollu solenoid valf uygulaması

7.3. Solenoid Valflerin Test Ve Montajını Yapmak


Bir gazın ya da sıvının akışını kontrol etmek üzere tasarlanmış bir tür elektrovalftir.
Çoğunlukla, soğutucu sıvı hatlarında, evaporatöre giden sıvı hâldeki soğutucunun akışını
kontrol etmek için kullanılır. Bazen de çok evaporatörlü farklı sıcaklıklı sistemlerde,
evaporatörleri birbirinden bağımsız çalıştırmak üzere emme hattında kullanılır. Diğer bir
uygulama şekli de kompresörlerin yüksüz kalkışı içindir. İlk kalkışta emme hattı ile basma
hattı by-pass yaptırılır. Solenoid valflerin önemli diğer bir kullanım yeri de, çok daha büyük
valflerin kumandasıdır.

Solenoid valfin çalışma prensibi basittir. Hareketli bir piston taşıyan bir borunun
etrafına elektromanyetizma oluşturacak bir bobin yerleştirilmiştir. Bobinden akım
geçirildiğinde, manyetik bir alan oluşur, bu da pistonu yukarı borunun içine çeker. Piston
yükselince valf açar ve akışa izin verir. Akım verildiğinde (solenoid bobin enerjilendiğinde)
açan veya kapatan ve alternatif ve doğru akımda çalışan tipleri mevcuttur. Normalde kapalı
tipte imal edilirler. Havşa veya lehim bağlantılı solenoid valfler, freon türevi soğutucu gazlı
sistemlerde, sıvı, emme ve sıcak gaz hatlarında güvenle kullanılmaktadır.

66
Bir solenoid valfi daima doğru konumda monte etmek gerekir (Normal olarak piston
ve bobin dikey konumda olmalıdır). Akış yönünün doğruluğu kontrol edilmelidir. Etiketteki
nominal voltaj değerinin, uygulama için uygunluğunu kontrol etmek gereklidir. Ayrıca
solenoid valfin soğutucu akışkan tipi ve basıncı için uygunluğunu kontrol etmek gereklidir.

Solenoid valfin sağlamlığını tesbit için, valfin bobinine uygun gerilim verilerek bobin
enerjilendirilir. Valfin yolu açıp kapama yapıp yapmadığı kontrol edilerek valf test edilmiş
olur.

67
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak solenoid valfin montajını


yapınız.

İşlem Basamakları Öneriler


 Sistemin fişini prizden çıkartınız.
 Solenoid valfi sisteme bağlayınız.
 Solenoid valfin elektrik bağlantısını
 Solenoid valfi takınız. yapınız.
 Sistemi vakumlayınız.
 Sisteme yeterli soğutucu akışkan şarjını
yapınız.
 Sistemi çalıştırınız.
 Sistemi test ediniz.  Solenoid valfi test ediniz.
 Sistemin çalışmasını kontrol ediniz.

68
ÖLÇME VEVE
ÖLÇME DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI)

Aşağıda verilen sorular Doğru veya Yanlış olarak işaretlenecektir. Sorunun cevabı
doğru ise parantez içerisine (D) işareti, yanlış ise parantez içerisine (Y) işareti koyunuz.

1. (…..) Solenoid valfi hangi konumda monte edildiğinin önemi yoktur. İki taraftanda
akış yönü olabilir.

2. (…..) Soğutma sistemlerinde akışkan geçmesini elektrik sinyaliyle açıp kapayan veya
akışkanın yönünü değiştiren solenoid valfler yaygın olarak kullanılmaktadır.

3. (…..) Solenoid valfin sağlamlığını tesbit için, valfin bobinine uygun gerilim
verilerek bobin enerjilendirilir. Valfin yolu açıp kapama yapıp yamadığı kontrol
edilerek valf test edilmiş olur.

4. (…..) Isı pompalarında veya evaporatördeki karlanmayı gidermek için ters devre
işlemlerinde başarıyla kullanılmaktadır.

5. (…..) Ticari tip soğutma uygulamalarında sıcak gaz ile defrost işlemi ve yüksüz yol
verme işlemi üç yollu solenoid valflerle gerçekleştirilmektedir.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. ve Doğru cevap sayınızı belirleyerek


kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.

69
UYGULAMALI TEST (YETERLİK ÖLÇME)

FAALİYET ADI: Solenoid valfların sağlamlık testini ve montajını yapmak

AMAÇ: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve tekniğine uygun olarak, Solenoid


valfların sağlamlık testini ve montajını yapabileceksiniz.
Değerlendirme
Değerlendirme Ölçütleri
Evet Hayır
 İş önlüğünüzü giydiniz mi?
 Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?
 Solenoid valflerin tanımını, yapısını ve çalışmasını öğrenebildiniz
mi?
 Solenoid valflerin çeşitlerini ve kullanım alanlarını öğrenebildiniz
mi?
 Solenoid valflerin montaj ve testini yapabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “Evet” ler


kazandığınız becerileri ortaya koyuyor.”Hayır” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.

Tamamı Evet ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

70
ÖĞRENME FAALİYETİ-8
ÖĞRENME FAALİYETİ–8
AMAÇ

Defrost saatinin görevi, çalışması bakım ve montajını yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Defrost saatinin görevini, çalışma prensibini ve kullanıldığı yerleri araştırınız.


 Defrost saatinin ölçülerini ve fiyatlarını araştırınız, not alınız.
 Çevrenizdeki soğutma devrelerinde kullanılan Defrost saatinin seçimlerini
inceleyiniz.

8. DEFROST SAATİ
8.1. Defrost Saati Görevi Ve Çalışması
Defrost saati daha öncede değinildiği gibi belirli zaman aralıklarında evaporatör
üzerinde biriken buzların erimesi için ısıtıcıları devreye sokar. Buzdolabının evaporatörü
üzerindeki buzun eritildiği bu periyot defrost periyodu olarak adlandırılır.

Defrost saatinin önemli bir fonksiyonu da evaporatör üzerindeki buzlar eridikten sonra
ısıtıcıların devreden çıkmasından sonra buzdolabı içerisinde hava sirkülasyonu başlatmadan
önce kompresörü belirli bir süre çalıştırarak evaporatör bölgesini soğutarak kontrolü
sağlamasıdır. Bu kontrol fan gecikmesi olarak adlandırılır.

Defrost saati elektriki bağlantısı söküldüğü şekilde monte edilmelidir. Desrost saati,
kompresörün bulunduğu bölümdedir. Defrost saati elektrik bağlantılarına ulaşabilmemiz
ancak defrost saati muhafaza kutusunu açtıktan sonra mümkün olacaktır. Muhafaza kutusunu
açtıktan sonra defrost saati karşımıza çıkar. Defrost saatinin tamiri söz konusu olamayacağı
için yenisinin takılması gereklidir. Defrost saati elektrik bağlantısı, sökülüp takılacağı yeri
bellidir. Yeni defrost saati sistem içindeki yerine soketleri birleştirmek suretiyle elektriksel
bağlantısı gerçekleştirilmiş olur.

71
8.2. Defrost Saati Kontrol Ve Montajı

Resim 8.1: Defrost saatinin monte edilmesi

Defrost rezistansının sistem içindeki görevi, Defrost ısıtıcısı da denilen rezistans ,


defrost zamanında devreye girerek evaporatör üzerinde biriken buzların erimesini
sağlamaktır.

Defrost rezistansının monte edilmesi; Defrost rezistansı Evaporatörün altındaki kanala


yerleştirilmiştir. Defrost rezistansına ulaşmak veya değiştirmek için Evaporatörün etrafındaki
alüminyum sacların sökülmesi gereklidir. Bu saclar sökülmeden defrost rezistansına
ulaşılamaz. Defrost rezistansı tamir edilmez yenisi ile değiştirilmelidir. Yeni defrost
rezistansı söküldüğü şekilde yerine monte edilmelidir. Gücü ve ölçüsü sökülenle aynı olması
gereklidir. Yeni defrost rezistansı, evaporatör üzerindeki konumuna iyice yerleştirerek monte
edilir. Daha sonra rezistans elektrik bağlantı uçları soket yerlerine bağlanır.

72
Resim 8.2: Yeni defrost rezistansının yerine monte edilmesi

Resim 8.3: Defrost rezistansı elektrik bağlantıları

8.2.1. Rezistansın Yerinden Demontaj Yapılması

Evaporatörün kapağı çıkartıldıktan sonra evaporatörü gövdeye bağlayan iki adet yıldız
başlı vida sökülür. Buzdolabı rezistansını sökmek için önce buzdolabı kapağının üzerinde
bulunan muhafazanın dikkatli bir şekilde çıkartılması gereklidir. Daha sonra dışı nikelajlı bir
kâğıtla kaplı görünümündeki rezistans soketlerinden çıkartılarak değiştirilir.

8.2.2. Rezistansın Sağlamlığının Ölçülmesi, Yeni Rezistansın Monte Edilmesi

Yeni rezistans yerine takılmadan önce sağlam olup olmadığı ohmmetre ile kontrol
edilmeli ve bu şekilde monte edilmelidir. Ohmmetre’ nin iki ucu rezistans uçlarına temas
ettirilerek bir değer okunabiliyorsa rezistans sağlamdır.

73
Resim 8.4: Rezistansın yerinden demontaj yapılması

Yeni rezistans söküldüğü gibi yine aynı şekilde yerine monte edilmelidir. Yeni
rezistans yerine takılırken dikkat edilmesi gereken husus fazla esnememesine ve
kopmamasına özen gösterilmelidir. Rezistansların takılması esnasında uçlarının yanlış
takılma durumu yoktur. Her iki uçta çalışma işlevi gördüğü için ters düz takılabilir.

Defrost rezistansının monte edilmesi, Defrost rezistansı Evaporatörün altındaki kanala


yerleştirilmiştir. Defrost rezistansına ulaşmak veya değiştirmek için Evaporatörün etrafındaki
alüminyum sacların sökülmesi gereklidir. Bu saclar sökülmeden defrost rezistansına
ulaşılamaz. Defrost rezistansı tamir edilmez yenisi ile değiştirilmelidir. Yeni defrost
rezistansı söküldüğü şekilde yerine monte edilmelidir. Gücü ve ölçüsü sökülenle aynı olması
gereklidir. Defrost rezistansının sistem içindeki yeri belli olup sökülenin yerine yenisi aynı
şekilde monte edilir.
74
8.2.3. Defrost Saatinin Yerinden Demontajı

Buzdolabı içindeki multiflov kapağı ve straforunu çıkardıktan defrost saatinin elektrik


bağlantılarını soket uçlarından çıkarmalıyız. Daha sonra defrost saatini montaj plastiğine
bağlayan iki adet yıldız başlı vidayı sökmeliyiz. Vidaları söktükten sonra defrost saatini
aşağı doğru hafifçe çekerek çıkartırız.

Resim 8.5: Defrost saatinin demonte edilmesi

8.2.4. Defrost Saatinin Sağlamlığının Ölçülmesi, Yeni Defrost Saatinin Montajı

Defrost saati de elektriksel bir bağlantı elemanıdır. Defrost saatinin sağlam olup
olmadığı da yine avometre ile kontrol edilmek suretiyle anlaşılabilir. Avometre’nin kablo
uçlarını Defrost saati uçlarına dokundurduğumuzda bir değer okuyabiliyorsak defrost saati
sağlam demektir.

Defrost saati elektriki bağlantısı söküldüğü şekilde monte edilmelidir. Defrost saati,
no- frost buzdolabı gövdesinde veya kompresörün bulunduğu bölümdedir. Defrost saati
elektrik bağlantılarına ulaşabilmemiz ancak defrost saati muhafaza kutusunu açtıktan sonra
mümkün olacaktır. Muhafaza kutusunu açtıktan sonra defrost saati karşımıza çıkar. Defrost
saatinin tamiri söz konusu olamayacağı için yenisinin takılması gereklidir. Defrost saati
elektrik bağlantısı, sökülüp takılacağı yeri bellidir. Yeni defrost saati sistem içindeki yerine
soketleri birleştirmek suretiyle elektriksel bağlantısı gerçekleştirilmiş olur.

75
Resim 8.6: Yeni defrost saatinin yerine monte edilmesi
Ev tipi ve ticari soğutucular ile soğuk odaların evaporatörleri 0°C altında buharlaşma
sıcaklığında çalışırlar. Bunun sonucu olarak evaparatör yüzeyinde kar oluşur ve belli zaman
aralıklarında oluşan kar eritilmezse birikim artarak soğutma işimin aksamasına nede olur.
Biriken karın eritilmesi oda sıcaklığı 0°C üzerinde ise doğrudan oda havası ile sağlanabilir.
Elle kumandalı defrost kumandalarında evaparotörün karlanma durumu gözle izlenip
kar eritme işlemine gerek duyuldukça kumanda devresini harekete geçiren anahtar elle
harekete geçirilerek defrost işlemi başlatılır. Defrostun sona erdirilmesi yine gözle takip
edilerek sağlanır. Elle kontrollü uygulamalarda çoğunlukla elektrik dirençli ısıtıcılar
kullanılır.
Yarı otomatik defrost kumandaları daha çok ev tipi soğutucularda kullanılmakta ve
ekonomik bir çözüm sağlamaktadır. Bu sistemde prensip defrost işleminin başlatılması ve
sona erdirilmesi otomatik olarak yapılmaktadır. Sogutma termostatının çift duyarlı
yapılmasıyla sağlanır. Duyargalardan birisi normal sıcaklık kumandasını sağlamakta diğeri
ise defrost kontrolünün tekrar devreden çıkarılmasını gerçekleştirmektedir. Defrost
düğmesine basıldığında kompresör defrostta göre kumandalandırılır ve defrost işlemini
sağlayacak eleman(sıcak gaz selonoidi, elektrikli ısıtıcı) harekete geçirilir. Defrost işlemi
tamamlandığında ise ikinci duyarga yükselen sıcaklık etkisiyle kompresörü normal çalışma
konumunda çalıştırır. Aynı zamanda bir zaman rölesi ile defrost işlemi yapılabilir.
Tam otomatik defrost kumandaları defrost işlemini kendisi yaparlar. Bu yöntemde
zaman saatleri kullanılır. Zaman sayacı sistemin ihtiyacına göre belli zaman aralıklarında
defrost işlemini başlatır ve belli bir süre devam ettirip tekrar normal soğutma çevrimine
döndürür.

76
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak defrost saatini değiştiriniz.

İşlem Basamakları Öneriler


 Soğutucunun fişini prizden çıkartınız.
 Defrost saatinin bağlantı vidalarını
sökünüz.
 Eski defrost saatini sökünüz.
 Defrost saatinin elektrik bağlantı
soketlerini çıkartınız.
 Defrost saatini dışarı alınız.
 Defrost saatinin elektrik bağlantısını
yapınız.
 Defrost saatini takınız.  Defrost satini yerine yerleştiriniz.
 Defrost saatinin bağlantı vidalarını
sıkınız.
 Sistemin fişini prize takınız.
 Defrost saatini test ediniz.  Sistemi çalıştırınız.
 Sistemin çalışmasını kontrol ediniz.

77
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI)

Aşağıda verilen sorular Doğru veya Yanlış olarak işaretlenecektir. Sorunun cevabı
doğru ise parantez içerisine (D) işareti, yanlış ise parantez içerisine (Y) işareti koyunuz.

1. (…..) Defrost rezistansının sistem içindeki görevi, Defrost ısıtıcısı da denilen


rezistans defrost zamanında devreye girerek kondenser üzerinde biriken buzların
erimesini sağlamaktır.

2. (…..) Defrost saatinin sistem içindeki görevi, defrost saati belirli zaman
aralıklarında evaporatör üzerinde biriken buzların erimesi için ısıtıcıları devreye
sokmaktır.

2. (…..) Defrost rezistansı kondenser yüzeyine monte edilmiştir.

3. (…..) Yeni rezistans yerine takılmadan önce sağlam olup olmadığı ohmmetre ile
kontrol edilmeli ve bu şekilde monte edilmelidir. Ohmmetre’ nin iki ucu rezistans
uçlarına temas ettirilerek bir değer okunabiliyorsa rezistans sağlamdır.

4. (…..) Defrost saatinin önemli bir fonksiyonu da evaporatör üzerindeki buzlar


eridikten sonra ısıtıcıların devreden çıkmasından sonra buzdolabı içerisinde hava
sirkülasyonu başlatmadan önce kompresörü belirli bir süre çalıştırarak evaporatör
bölgesini soğutarak kontrolü sağlamasıdır.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. ve Doğru cevap sayınızı belirleyerek


kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.

78
UYGULAMALI TEST (YETERLİK ÖLÇME)

FAALİYET ADI: Defrost saati sağlamlık kontrolünü ve montajını yapmak

AMAÇ: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve tekniğine uygun olarak, defrost saati
sağlamlık kontrolünü ve montajını yapabileceksiniz.
Değerlendirme
Değerlendirme Ölçütleri
Evet Hayır
 İş önlüğü giydiniz mi?
 Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?
 Soğutucunun fişini prizden çıkartabildiniz mi?
 Defrost saatinin görevini ve çalışmasını öğrenebildiniz mi?
 Defrost saati kontrolünü ve montajını yapabildiniz mi?
 Rezistansı yerinden demontajını, rezistansın sağlamlığının
ölçülmesini, yeni rezistansın monte edilmesini yapabildiniz mi?
 Soğutucunun fişini takarak sistemi test edebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “EVET” ler


kazandığınız becerileri ortaya koyuyor.”HAYIR” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.

Tamamı EVET ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

79
ÖĞRENME FAALİYETİ-9
ÖĞRENME FAALİYETİ–9
AMAÇ

Termostopun tanımı, görevi, bakım ve montajını yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Termostop çeşitlerini araştırınız.


 Termostop çeşitlerini ve fiyatlarını araştırınız, not alınız.
 Çevrenizdeki soğutma devrelerinde kullanılan termostop çeşitlerini inceleyip
araştırınız.

9. TERMOSTOP
9.1. Termostop Tanımı Ve Görevi

Termostop farklı sıcaklık değerleri için açma-kapama yapmak üzere tasarlanmış devre
elemanıdır. Özellikle defrost periyodunun sonlandırılmasında kullanılır. Evaporatör üzerine
yerleştirilmiştir. Defrost periyodunda devreye girer ve evaporatör üzerindeki defrost
rezistanslarına akım verir. Evaporatör sıcaklığı +12 °C’ ye yükseldiğinde rezistansları
(defrost rezistansı ve evaporatör altı rezistansı) devreden çıkararak defrost periyodunu sona
erdirir. Evaporatör sıcaklığı -5 °C’ ye düştüğünde kontağını kapatarak bir sonraki defrost
konumu için hazır hale gelir.

80
Resim 9.1: Termostop çeşitleri

9.2. Termostopun Kontrol Ve Montajı

Resim 9.2: Termostopun evaporatör üzerindeki yeri

81
Resim 9.3: Termostopun gövdeye montajı

Termostopun ölçü aleti ile ölçülerek sağlamlığı kontrol edilir. Sağlam değil ise yenisi
ile değiştirilir. Termostopun montajında termostopun hissedici ucu evaporatörün üzerinde
bulunan yuvasına oturtulur. Elektrik bağlantı soketleri takılarak elektrik bağlantısı yapılır ve
evaporatörün ön kısmında bulunan plastik kapak yerine oturtularak montajı tamamlanır.

Resim 9.4: Termostopun gövde üzerindeki yeri

82
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak termostopun montajını ve


testini yapınız.

İşlem Basamakları Öneriler

 Malzemeler
Termostop
Ölçü aleti
Tornavida

 Soğutucunun fişini prizden çıkartınız.


 Termostopun önündeki kapağı
 Eski termostopu sökünüz.
çıkartınız.
 Eski termostopu sökünüz.
 Yeni termostopu evaporatör üzerindeki
yuvasına takınız.
 Termostopun elektrik bağlantı
 Termostopu bağlayınız.
soketlerini bağlayınız.
 Termostopun ön kısmındaki kapağı
kapatınız.
 Sistemin fişini prize takınız.
 Sistemi çalıştırınız.
 Termostopu test ediniz.
 Termostopun çalışmasını kontrol ediniz.
 Sistemin çalışmasını kontrol ediniz.

83
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI)

Aşağıda verilen sorular Doğru veya Yanlış olarak işaretlenecektir. Sorunun cevabı
doğru ise parantez içerisine (D) işareti, yanlış ise parantez içerisine (Y) işareti koyunuz.

1. (…..) Termostop farklı sıcaklık değerleri için açma-kapama yapmak üzere


tasarlanmış devre elemanıdır.

2. (…..) Termostopun sağlamlık kontrolü yapılamaz, çalışmayan termostoplar ölçüm


yapılmadan yenisiyle değiştirilir.

3. (…..) Termostop özellikle defrost periyodunun sonlandırılmasında kullanılır.

4. (…..) Termostopun montajında termostopun hissedici ucu kondenserin üzerinde


bulunan yuvasına oturtulur.

5. (…..) Termostop, evaporatör sıcaklığı -5°C’ye düştüğünde kontağını kapatarak bir


sonraki defrost konumu için hazır hale gelir.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. ve Doğru cevap sayınızı belirleyerek


kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.

84
UYGULAMALI TEST (YETERLİK ÖLÇME)

FAALİYET ADI: Termostop sağlamlık kontrolünü ve montajını yapmak

AMAÇ: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve tekniğine uygun olarak, termostop


sağlamlık kontrolünü ve montajını yapabileceksiniz.
Değerlendirme
Değerlendirme Ölçütleri
Evet Hayır
 İş önlüğü giydiniz mi?
 Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?
 Soğutucunun fişini prizden çıkartabildiniz mi?
 Termostop tanımını ve görevini öğrendiniz mi?
 Termostopun kontrol ve montajını yapabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “EVET” ler


kazandığınız becerileri ortaya koyuyor.”HAYIR” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.

Tamamı EVET ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

DEĞERLENDİRME

85
ÖĞRENME FAALİYETİ-10
ÖĞRENME FAALİYETİ–10
AMAÇ

Aydınlatma elemanlarının görevini, bakım ve montajını yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Aydınlatma elemanlarının çeşitlerini araştırınız.


 Aydınlatma elemanlarının boyutlarını ve fiyatlarını araştırınız, not alınız.
 Çevrenizdeki soğutma devrelerinin tip ve büyüklüğüne göre aydınlatma
elemanlarının seçimini inceleyiniz.

10. AYDINLATMA ELEMANLARI


10.1. Soğutma Sistemlerinde kullanılan Aydınlatma Elemanları
Soğutucu kapı açıldığında devreye giren, dolap içersini aydınlatmakta kullanılan
lamba vardır. Lamba soğutucunun iç kısmındaki aksamlara zarar verilmemesi için max.15W
seçilmelidir.

Resim 10.1: Lamba ve duyun konumu

10.2. Aydınlatma elemanlarının test ve montajı


10.2.1. Lamba ve Duyu Yerinden Demontaj Yapılması

Lamba elle çevrilmek suretiyle sökülür. Ancak duyu sökebilmemiz için komple kapı
butonu ve lambanın bağlı olduğu bloğu sökmemiz gereklidir. Kasa komple yerinden
çıkartıldıktan sonra duya ulaşılır ve duyun soketleri elle çekilmek suretiyle çıkartılır.

86
Resim 10.2: Lamba ve duy bölmesinin sökülmesi

Yeni duy ve lamba söküldüğü şekilde yerlerine monte edilmelidirler. Duy ve lambanın
değiştirilmesi esnasında takılan yerin kuru olması su damlacıklarının bulunmaması gereklidir

Lamba elle çevrilmek suretiyle sökülür. Ancak duyu sökebilmemiz için komple
lambanın bağlı olduğu bloğu sökmemiz gereklidir. Kapak komple yerinden çıkartıldıktan
sonra duya ulaşılır ve duyun soketleri elle çekilmek suretiyle çıkartılır.

10.2.1.1. Derin Dondurucunun Lambasının Değiştirilmesi

 Tornavida kullanarak lamba kapağını çıkartınız.


 Daha sonra lambayı elle çevirmek suretiyle çıkartınız.

Şekil 10.1: Lambanın yerinden sökülmesi

87
10.2.1.2. Soğutucu Bölümün Lambasının Değiştirilmesi
 Sabit somunu tornavida yardımı ile çıkartınız.
 Lamba platformunun iki arka deliğine tornavidayı sokarak ve bastırarak ayırın.
 Lambayı elle çevirerek çıkarın.

10.2.2. Lamba ve Duyun Sağlamlığının Ölçülmesi, Yeni Lamba ve Duyun Monte


Edilmesi
Lamba ve duyun sağlam olup olmadığı konusunda ilk kontrol gözle yapılır. Daha
sonra seyyar bir kablo çekilmek suretiyle lamba ve duy kontrol edilebilir. Lamba duya
takıldığı zaman lamba yanıyorsa hem lamba hem duy sağlam demektir.

10.2.2.1. Derin dondurucu lambasının monte edilmesi


 Çıkarmış olduğunuz lambanın yerine yenisini takınız.
 Daha önce sökmüş olduğunuz lamba kapağını aynı şekilde yerine takınız.
 Lamba kapağının önce ön kısmını daha sonra da arka kısmını yerleştiriniz.

10.2.2.2. Soğutucu bölümün lambasının monte edilmesi


 Yeni lambayı yerine takınız.
 Lamba platformunun iki arka deliğine tornavidayı sokarak ve bastırarak ayırın
 Önce lamba kapağının arka kısmını yerleştirin ve bunu vida ile sabitleyin.
 Daha sonra lamba kapağının ön kısmını söktüğünüz gibi takınız.

10.2.3. Lamba arızaları aşağıdaki gibi sıralanabilir


ARIZA NEDENLERİ GİDERİLMESİ
 Dolap fişi prizden çekilir. Duy
uçlarından biri çıkartılır. Fiş prize
 Lamba duyunda kısa takılır ve dolap kapısı açılır. Sigorta
 Dolabın kapısı devre olabilir. atmaz ise arıza duydan
açıldığında sigorta  Duya gelen kaynaklanmaktadır. Duy değiştirilir.
atıyor kablolarda kısa  Yukarıdaki işlem yapıldığında sigorta
devre olabilir. atıyorsa arıza duya gelen kablolardan
meydana gelmektedir. Arızalı kablolar
değiştirilir.
 Lamba arızalı
 Lamba kontrol edilir. Arızalı ise
olabilir
değiştirilir.
 Buton arızalı
 Buton kontrol edilir. Arızalı ise yenisi
olabilir.
ile değiştirilir.
 Aydınlatma  Kablolarda
 Kablo bağlantıları kontrol edilir.
lambası yanmıyor kopukluk veya
Çıkan uçlar yerine takılır. Kablolar
bağlantı yerlerinden
arızalı ise değiştirilir.
çıkmış olabilir
 Lamba duyu kontrol edilir, arızalı ise
 Lamba duyu arızalı
yenisi ile değiştirilir.
olabilir

88
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak aydınlatma lambasını


değiştiriniz.

İşlem Basamakları Öneriler

 Malzemeler
Tornavida
Lamba
kontrol kalemi

 Lamba ve duy kutusunu gövdeden çıkartınız.


 Eski lambayı sökünüz.
 Lambayı duydan çıkartınız.
 Yeni lambayı duya takınız.
 Yeni lambayı takınız.
 Lamba ve duy kutusunu gövdeye bağlayınız.
 Soğutucunun fişini prize takınız.
 Lambayı test ediniz.
 Soğutucunun kapısını açarak lambayı test ediniz.

89
ÖLÇME VEVE
ÖLÇME DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI)

Aşağıda verilen sorular DOĞRU veya YANLIŞ olarak işaretlenecektir. Sorunun


cevabı doğru ise parantez içerisine (D) işareti, yanlış ise parantez içerisine (Y) işareti
koyunuz.

1. (…..) Soğutucu kapı açıldığında devreye giren, dolap içersini aydınlatmakta


kullanılan lamba vardır. Lamba soğutucunun iç kısmındaki aksamlara zarar
verilmemesi için max.15W seçilmelidir.

2. (…..) Lamba duya takıldığı zaman lamba yanmıyorsa hem lamba hem duy sağlam
demektir.

3. (…..) Lamba elle çevrilmek suretiyle sökülür. Ancak duyu sökebilmemiz için
komple kapı butonu ve lambanın bağlı olduğu bloğu sökmemiz gereklidir. Kasa
komple yerinden çıkartıldıktan sonra duya ulaşılır ve duyun soketleri elle çekilmek
suretiyle çıkartılır.

4. (…..) Dolap fişi prizden çekilir.Duy uçlarından biri çıkartılır. Fiş prize takılır ve
dolap kapısı açılır. Sigorta atmaz ise arıza duydan kaynaklanmaktadır. Duy
değiştirilir.

5. (…..) Duy ve lambanın değiştirilmesi esnasında takılan yerin kuru olması su


damlacıklarının bulunmaması gereklidir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. ve Doğru cevap sayınızı belirleyerek


kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.

90
UYGULAMALI TEST (YETERLİK ÖLÇME)

FAALİYET ADI: Aydınlatma elemanlarının sağlamlık testini ve montajını yapmak

AMAÇ: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve tekniğine uygun olarak, aydınlatma


elemanlarının sağlamlık testini ve montajını yapabileceksiniz.
Değerlendirme
Değerlendirme Ölçütleri
Evet Hayır
 İş önlüğü giydiniz mi?
 Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?
 Soğutucunun fişini prizden çıkartabildiniz mi?
 Soğutma Sistemlerinde kullanılan aydınlatma elemanlarını
öğrenebildiniz mi?
 Aydınlatma elemanlarının test ve montajını yapabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “EVET” ler


kazandığınız becerileri ortaya koyuyor.”HAYIR” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.

Tamamı EVET ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

91
ÖĞRENME FAALİYETİ-11
ÖĞRENME FAALİYETİ–11
AMAÇ

Kapı ve fan butonunun görevi, çeşitleri ve montajını yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Kapı ve fan butonu çeşitlerini araştırınız.


 Kapı ve fan butonu boyutlarını ve fiyatlarını araştırınız, not alınız.
 Çevrenizdeki soğutma devrelerinin tip ve büyüklüğüne göre kapı ve fan butonu
seçimini inceleyiniz.

11. BUTONLAR
11.1. Kapı ve fan butonunun görevi

Şekil 11.1: Kapı butonu çeşitleri


Buzdolaplarında dolabın içini görmemizi sağlayan bir aydınlatma lambası
bulunmaktadır. Bu lambanın sadece dolabın kapağı açıldığı zaman yanması, her zaman
yanmasına oranla enerji tasarrufu sağlayacaktır. Bu nedenle kapı hareketine göre çalışan bir
düzenek geliştirilmiştir.

Resim 11.1: Kapı butonu

92
Kapı butonu, bir tür lamba devresi anahtarı gibi çalışan buzdolabı elektrik devresi
elemanıdır. Evimizde bir lambayı yakmak istediğimizde anahtara elimizle basmamız
devreyi kapalı pozisyona getirmemiz gerekir. Kapı butonunda ise yaylı bir kontak
bulunmaktadır. Yaya bir baskı uygulandığında (itildiğinde) kontaklar arası temas yani
elektrik akımı kesilir, baskı kaldırıldığında ise kontaklar temas ederek buzdolabının içini
aydınlatmada kullanılan lambaya elektrik akımı gider ve lamba yanar.

Kapı butonu, devrenin açılıp kapanması için gereken baskı gücünü buzdolabı
kapısından alır. Buzdolabı kapısı kapatıldığında kapı kenarı pimi içeri iterek elektrik
devresini keser, kapı açıldığında ise buton yay üzerindeki baskı kalkmış olacağından
kontaklar temas ederek lambaya elektrik gider.

11.2. Kapı Butonunun Test ve Montajı


Kapı butonu tek başına buluna bildiği gibi, termostat kutusunun bulunduğu gövdeye
de bağlı olabilir. Kapı butonları buzdolabı gövdesine vidalı veya da geçmeli olarak monte
edilirler. Vidalı olanlar tornavida ile geçmeli olanlar ise elle çekilmek suretiyle sökülürler.

Resim 11.2: Kapı butonunun sökülmesi ve montajı

93
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak kapı butonunu değiştiriniz.

İşlem Basamakları Öneriler

 Malzemeler
Tornavida
Buton

 Soğutucunun fişini prizden çıkartınız.


 Soğutucunun kapağını açınız.
 Kapı butonunun tırnaklarını çıkartınız.
 Eski butonu sökünüz.
 Kapı butonunun elektrik bağlantı
soketlerini sökünüz.
 Kapı butonunu çıkartınız.
 Kapı butonunun elektrik bağlantı
 Yeni butonu takınız. soketlerini takınız.
 Kapı butonunu gövdeye sabitleyiniz.
 Soğutucunun fişini prize takınız.
 Kapı butonunu test ediniz.  Soğutucunun kapısını açarak kapı
butonunu test ediniz.

94
ÖLÇME VEVE
ÖLÇME DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI)

Aşağıda verilen sorular DOĞRU veya YANLIŞ olarak işaretlenecektir. Sorunun


cevabı doğru ise parantez içerisine (D) işareti, yanlış ise parantez içerisine (Y) işareti
koyunuz.

1. (…..) Kapı lamba butonu kapağı açıldığı zaman lambanın yanmasını, kapı kapandığı
zaman lambanın sönmesini sağlayan bir düzenektir.

2. (…..) Buzdolaplarında dolabın içini görmemizi sağlayan bir aydınlatma lambası


bulunmaktadır. Bu lambanın sadece dolabın kapağı açıldığı zaman yanması,
enerjinin fazla harcanmasına neden olur.

3. (…..) Kapı butonları buzdolabı gövdesine vidalı veya da geçmeli olarak monte
edilirler. Vidalı olanlar tornavida ile geçmeli olanlar ise elle çekilmek suretiyle
sökülürler.

4. (…..)Kapı butonunda ise yaylı bir kontak bulunmaktadır. Yaya bir baskı
uygulandığında (itildiğinde) kontaklar arası temas yani elektrik akımı kesilir, baskı
kaldırıldığında ise kontaklar temas ederek buzdolabının içini aydınlatmada kullanılan
lambaya elektrik akımı gider ve lamba yanar.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. ve Doğru cevap sayınızı belirleyerek


kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.

95
UYGULAMALI TEST (YETERLİK ÖLÇME)

FAALİYET ADI: Kapı ve fan butonlarının sağlamlık testini ve montajını yapmak

AMAÇ: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve tekniğine uygun olarak, kapı ve fan
butonlarının sağlamlık testini ve montajını yapabileceksiniz.
Değerlendirme
Değerlendirme Ölçütleri
Evet Hayır
 İş önlüğü giydiniz mi?
 Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?
 Soğutucunun fişini prizden çıkartabildiniz mi?
 Kapı ve fan butonunun görevini öğrenebildiniz mi?
 Kapı Butonunun Test ve Montajını yapabildiniz mi?
 Soğutucunun fişini takarak sistemi test edebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “EVET” ler


kazandığınız becerileri ortaya koyuyor.”HAYIR” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.

Tamamı EVET ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

DEĞERLENDİRME

96
ÖĞRENME FAALİYETİ-12
ÖĞRENME FAALİYETİ–12
AMAÇ

Damper termostatın tanımı, çalışması, kullanıldığı yerler, bakımı ve montajını


yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Damper termostat çeşitlerini araştırınız.


 Damper termostat ölçülerini ve fiyatlarını araştırınız, not alınız.
 Çevrenizdeki soğutma devrelerininde kullanılan damper termostatları
inceleyiniz.

12. DAMPER TERMOSTATLAR


12.1. Damper termostatın tanımı ve çalışması

Resim 12.1: Damper termostatın iç kısmı

Damper termostat soğutma kanalına yerleştirilmiş olup yalnız bulunduğu bölümün


sıcaklık derecesini ayarlanmış değerde tutar. Herhangi bir elektriki bağlantısı yoktur. İçine
doldurulmuş gazın basıncıyla mekanik olarak çalışır.

97
Resim 12.2: Damper termostat görünüşleri

98
Resim 12.3: Damper termostat

12.2. Damper termostatın kullanıldığı yerler


Damper termostatlar genellikle no-frost soğutuculada kullanılmaktadır.

12.3. Damper termostat test ve montajı


Damper termostat düğmesinin minimum (sıcak) veya maksimum (soğuk)
ayarlanmasına göre soğutucu bölüme gelen havanın miktarını ayarlayan kapakçığa sahip,
tamamen mekanik bir sistemdir. Eğer maksimuma ayarlanmış ise menfez kapakçığı en
büyük aralıkta açılır ve dondurucu kısımdan soğutucu kısıma daha fazla soğuk hava
gelmesini sağlayarak soğutucu kısmın daha fazla soğumasını sağlar. Bu termostatın hissedici
ucu multi-flow kutusunun içersindedir. Damper termostatın demontaj ve montajı esnasında
strafor ve süngerlerin eski şekilde sabitlenmesine yani izolasyonuna çok dikkat edilmelidir.

99
Resim 12.4: Damper termostatın montajı

Resim 12.5: Damper termostatın soğutucu üzerindeki yeri


100
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak damper termostatını


değiştirerek, test ediniz.

İşlem Basamakları Öneriler

 Malzemeler
Tornavida
Damper termostop

 Soğutucunun kapısını açınız.


 Eski damper termostatı
 Damper termostatın bağlantı vidalarını çıkartınız.
sökünüz.
 Damper termostatı sökünüz.
 Damper termostatı yuvasına yerleştiriniz.
 Yeni damper termostatı takınız.  Damper termostatın gövdeye bağlantı vidalarını
sıkınız.
 Sistemin fişini prize takınız.
 Sistemi çalıştırınız.
 Damper termostatı test ediniz.
 Damper termostatın çalışmasını kontrol ediniz.
 Sistemin çalışmasını kontrol ediniz.

101
ÖLÇME VEVE
ÖLÇME DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI)

Aşağıda verilen sorular DOĞRU veya YANLIŞ olarak işaretlenecektir. Sorunun


cevabı doğru ise parantez içerisine (D) işareti, yanlış ise parantez içerisine (Y) işareti
koyunuz.

1. (…..) Damper termostat soğutma kanalına yerleştirilmiş olup yalnız bulunduğu


bölümün sıcaklık derecesini ayarlanmış değerde tutar.Herhangi bir elektriki
bağlantısı yoktur.İçine doldurulmuş gazın basıncıyla mekanik olarak çalışır.

2. (…..) Damper termostatlar genellikle şerbetlik tipi soğutucularda kullanılmaktadır.

3. (…..) Damper termostat düğmesinin minimum (sıcak) veya maksimum (soğuk)


ayarlanmasına göre soğutucu bölüme gelen havanın miktarını ayarlayan kapakçığa
sahip, tamamen mekanik bir sistemdir

4. (…..) Damper termostatın hissedici ucu multi-flow kutusunun içersindedir. damper


termostatın demontaj ve montajı esnasında strafor ve süngerlerin eski şekilde
sabitlenmesine yani izolasyonuna çok dikkat edilmelidir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. ve Doğru cevap sayınızı belirleyerek


kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.

102
UYGULAMALI TEST (YETERLİK ÖLÇME)

FAALİYET ADI: Damper termostatların sağlamlık testini ve montajını yapmak

AMAÇ: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve tekniğine uygun olarak, damper


termostatların sağlamlık testini ve montajını yapabileceksiniz.
Değerlendirme
Değerlendirme Ölçütleri
Evet Hayır
 İş önlüğü giydiniz mi?
 Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?
 Soğutucunun fişini prizden çıkartabildiniz mi?
 Damper termostatın tanımını ve çalışmasını öğrenebildiniz mi?
 Damper termostatın kullanıldığı yerleri öğrenebildiniz mi?
 Damper termostat test ve montajını yapabildiniz mi?
 Soğutucunun fişini takarak sistemi test edebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “EVET” ler


kazandığınız becerileri ortaya koyuyor.”HAYIR” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.

Tamamı EVET ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

103
ÖĞRENME FAALİYETİ-13
ÖĞRENME FAALİYETİ–13
AMAÇ

Sensörlerin tanımı, yapısı ve çeşitlerini öğrenerek test ve montajlarını


yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Sensörlerin görevlerini ve kullanıldıkları yerleri bulunduğunuz çevreden


araştırınız.
 Sensörlerin çeşitlerini ve fiyatlarını İnternet ortamında yerel ve yabancı internet
sitelerini gezerek çeşitleri, özellikleri ve bu alandaki teknolojik birikimi
inceleyiniz.
 Sensörlerin kullandığımız cihazlar üzerindeki önemi ve bize sağladığı faydalar
hakkında elde ettiğiniz tüm doküman ve bilgileri dosya haline getiriniz. Böylece
soğutma ve iklimlendirme alanında sensörlerin önemi hakkında bilgi sahip
olacaksınız.

13. SENSÖRLER
13.1. Sensörler tanımı ve yapısı
Sensörler, kontrol edilen fiziksel değişkendeki değişiklikleri ölçen ve kontrolörün
kullanması için orantılı etki veya sinyal üreten aygıtlardır.
Bir hissedici eleman, bir değişkeni izler ve ölçer. İklimlendirme değişkenleri sıcaklık
nem ve basınçtır. Farklı tip duyargalar, farklı tip sinyaller üretilir.

13.1.1. Sıcaklık Sensörlerinin Seçilmesi

Sıcaklık hisseden elemanlar maddelerin şu özelliklerinden yararlanılarak çalışırlar.

Katı, sıvı ve gaz biçimindeki maddelerin genleşmesi


Elektrik direncinin değişmesi
Elektrik motor gücünün şiddeti
Işık ve ısı radyasyonlarının şiddeti

 Bi-metal Eleman

Bir bi metal eleman birbirine sıcak presle bitiştirilmiş iki farklı metal şeritten oluşur.
İki metal farklı genleşme katsayısına sahip olduğundan sıcaklık değiştiğinde eleman eğilir ve
konumunu değiştirir. Ortamın durumuna ve gerekli harekete bağlı olarak eleman düz şerit, U
şekilli veya spiral sarımlı olabilir.
104
Bu eleman oda tipi, takmalı tip, cıvalı tip, daldırma tipi termostatlarda yaygındır. Kaba
sıcaklık ölçümleri için uygundur. Ölçüm aralığı -20/260 0C' dir ve gecikmeli çalıştıklarından
uzaktan kullanıma uygun değildir.

Şekil 13.1: Bimetal elemanlı sıcaklık göstergesi

Resim 13.1: Bi metal sıcaklık hissedicileri

 Rot ve Tüp Eleman

Bir çubuk (rot) ve boru tipi eleman bir yüksek genleşmeli metal boru ve düşük
genleşmeli çubuktan (rot) oluşur. Çubuğun bir ucu borunun arkasına sabitlenmiş, diğer ucu
serbest hareket edebilmesi için serbest bırakılmıştır. Boru uzunluğu sıcaklıkla değişir,
çubuğun boşta kalan ucu hareket eder. Bu eleman bazı geçmeli ve daldırma termostatlarda
kullanılmaktadır.

105
 Contalı Körük Eleman
Bir sızdırmaz körük eleman; buhar, gaz veya sıvı ile doldurulmuş olabilir. Sıcaklık
değişmeleri gaz veya sıvının basıncını ve hacmini değiştirir, sonuçta kuvvet veya hareket
değişimi olur.

Uzun kuyruklu bir hissedici eleman veya kapsül sızdırmaz körüğe veya diyaframa bir
kılcal boruyla bağlanır; sistemin tamamı buhar gaz veya sıvı ile doldurulur. Kuyruktaki
sıcaklık değişmeleri hacim veya basınç değişmelerine neden olur ve kılcal boru üzerinden
körüğe veya diyaframa taşınır. Uzun kuyruklu eleman, sıcaklık ölçüm yeri termostattan
uzakta olduğu durumlarda kullanışlıdır.

Şekil 13.2: Contalı ve körük eleman tipleri

 Direnç Elemanlar (RTD)


Sıcaklık değişimine göre değişen elektrik direnç telinden yapılmıştır. Bu elemanlarda,
sıcaklık artışı ile düzgün bir şekilde artan elektrikli iletken dirençli saf metallerin
özelliklerinden yararlanılır, uzak mesafe ölçümlerinde kullanılabilir.

Tipik olarak platin, rodyum-demir, nikel, nikel-demir, tungsten veya bakırdan


yapılırlar. Örnek olarak platin -18/150 0C arasında %±0,3 sınırları içinde doğrusaldır. Bu
cihazlar, basit devre yapısına ve yüksek doğrusallığa, duyarlılığa ve mükemmel kararlılığa
sahip olduklarından iklimlendir ve soğutma sistemlerinin otomatik kontrolünde yaygın
olarak kullanılırlar.

Resim 13.3: Direnç elemanlı termometre propları Resim 13.4: Elektronik termometreler
106
 Termistör

Sıcaklık değişimi ile elektriksel direnci değişen özel bir çeşit yarı iletkendir. Çubuk
plaka veya boncuk biçiminde imal edilirler. Bu amaçla kullanılan metal-oksitlerin dirençleri
sıcaklıkla büyük değişik gösterir. Genellikle sıcaklık arttıkça direnci azalan elemanlar (NTC,
negatif sıcaklık katsayılı) kullanılır. Fakat özel amaçlarla direnci sıcaklıkla artan (PTC,
pozitif sıcaklık katsayılı) elemanlar da mevcuttur.

Resim 13.5: Elektronik sıcaklık hissedicileri

Direnç değişikliği metalik dirençlerden yaklaşık 10 kat daha büyüktür.


Yaklaşık %5/K. Örneğin K’ lık sıcaklık değişiminde 1000 Ω kadar değişebilir, böylece tam
bir ölçüm mümkün olur. Onların sıcaklık-direnç karakteristik eğrileri geniş bir bölge için
doğrusal değildir. Özel bir sıcaklık aralığında bu cevabı doğrusal değişime dönüştürmek için
çeşitli teknikler kullanılır. Sayısal kontrol ile kullanılan bir teknik, bir bilgisayara
“karşılaştırma tablosu” depolanarak sıcaklık haritalarıyla ölçülen direnç karşılaştırılır. Tablo
eğriyi küçük kısımlara böler ve her bölüm onun doğrusal kademesi üzerinde kabul edilir.
Termistör elemanı, ayakları ile bir galvanometreli köprü devresine bağlanabilir ve kalibre
edilebilir. Bu ölçme yönteminin kolay, hassas ve hızlı olması gibi üstünlükleri vardır.
Termistörler, çoğunlukla termo-eleman ile sıcaklık ölçümlerinde referans sıcaklığının
ayarlandığı elektronik sıcaklık ayarlama devrelerinde veya hassasiyeti büyük olan ve sınırlı
çalışma aralıklarına sahip uygulamalarında kullanılırlar. Örnek olarak Split klima sistemleri
verilebilir.

Şekil 13.2: Elektronik sıcaklık hissedicileri

107
 Termal Eleman (Termokupul)

Birbirine bağlı uçları arasında sıcaklık değişiminin fonksiyonu olarak değişen voltajın
meydana geldiği iki farklı metalin birleşmesidir. Tellerin yapılmış oldukları malzemelere ve
birleşme noktasının bulunduğu ortamın sıcaklığına bağlı olarak teller arasında bir
elektromotor kuvveti oluşur.

Eğer farklı metallerden (örneğin bakır ve konstantan) oluşan iki telin temas yeri
ısıtılırsa ve aynı zamanda diğer uçları soğuk tutulursa, o zaman bir elektriksel gerilim (termal
gerilimi) meydana gelir. Bu, sıcak ve soğuk temas yerinin (lehim yeri) arasındaki sıcaklık
farkıyla hemen hemen doğru orantılı olarak yükselir ve bir mili voltmetrede okunabilirler.

Sıcaklık ölçümlerinde termokuplların platin/nikel dirençli ölçüm cihazlarına göre


hassasiyetleri daha azdır. Termokupllar, düşük maliyetleri, kullanım kolaylıkları ve orta
derece güvenlikleri ile oldukça yaygındırlar.

Şekil 13.2: Termal elemanların (termokupl) termostat ve köprü devresi ile bağlanması

Resim 13.6: Termal eleman tipleri (termokupllar)

13.1.2. Sıvı hissediciler


 Sıvılı termometreler
Sıvılı termometreler, ısıtma, soğutma, havalandırma ve iklimlendirme
uygulamalarında kullanılırlar. Bu kullanımların bazıları, soğutucu, ısıtıcı akışkan ve hava
sıcaklıklarının belirlenmesidir. Yüksek doğruluk ve düşük maliyetlerinden dolayı cıvalı cam

108
termometrelerin sıcaklık ölçümlerinde kullanımı oldukça yaygındır. Fakat gazlardaki
ölçümlerde ısıl ışınımdan etkilenirler. Teorik ölçüm Aralıkları -38/550 0C'dir.

Resim 13.7: Cep tipi termometreler

 Işımalı Termometreler (Kızılötesi Termometre, Pirometre)


Işınım termometreleri, bir yüzeyden kaynaklanan ışınımı ölçülmeye yarar. Mutlak
sıcaklık (K) ile doğru orantılıdır. Toplam ışınım termometresi ( l = 0,2 mm’den 20 mm
arasındaki dalga boyu aralığındaki ışınları kapsamaktadır), Dalga ışınım termometresi
(örneğin l = 8,0…12,0 mm) ve spektral ışınım termometreleri (örneğin l = 0,65 mm) olarak
ifade edilir.

Yüzeyin, emisyon derecesinin saptanması halinde, yüzey sıcaklığı temas etmeden


ölçülebilir. Bu ulaşılması zor olan soğutma-klima serpantinlerindeki sıcaklık ölçümleri için
önemli bir avantajdır.

Ölçüm alanı –100 °C’ den 5000 °C’ ye kadardır. Yaklaşık 0 °C’ den 50 °C’ ye kadar
ölçüm alanlı duyargalar ve soğutma tavanlarında yüzey sıcaklığı dağılımının ölçülmesi için
çözünürlüğü 0,1 K olması gerekir.

Resim 13.8: Işınım termometresi

109
13.1.3. Nem sensörleri
Higrometreler ve nem duyargaları ortam havasının veya hareket halindeki havanın
bağıl nemini ve çiğ nokta sıcaklığının ölçümünde kullanılırlar. Malzemeler atmosferik neme
doğrudan tepki verdiklerinden bağıl nemde doğrudan ölçülmüş olur. Otomatik kontrol
sistemlerinde iki temel nem duyarga tipi kullanılır: Mekanik higrometreler ve elektronik
higrometreler.

Bir mekanik higrometre higroskopik malzeme prensibi üzerine çalışır, genellikle neme
duyarlı naylon veya kabarcıklı polimer malzeme kullanılır, su buharına maruz kaldığında
nemi tutar ve genleşir. Boyut ve yapı değişimi bir mekanik bağlantı ile denetlenir ve bir
pnömatik veya elektronik sinyale dönüştürülür. Diğer higroskopik malzemeler; saç, ahşap,
kâğıt veya hayvan zarı gibi organik malzemeler. Örnek olarak higroskopik bir tuz olan
lityum klorür, havadaki suyu şiddetli bir şekilde, çözeltinin buhar basıncı ile hava arasında
bir denge oluşana kadar emer.

Elektronik higrometreler, hissedici elemanda kapasite ve /veya direnci kullanırlar.


Direnç elemanı bir higroskopik bir madde ile kaplanmış iletken ızgaradır. Izgaranın
iletkenliği tutulan nemle değişir; böylelikle direnç, bağıl neme uygun olarak değişir. İletken
eleman bir alternatif akım tahrikli Wheatstone Köprüsü ile bağlanır ve nem değişmelerine
hızlıca cevap verir.

Kapasite elemanı iletken olmayan bir film zar ile kaplanmıştır. Bu eleman iki
tarafından metal elektrotla kaplanmış ve gözenekli bir plastik kapsüle monte edilmiştir. Bağıl
neme karşılık duyarganın kapasite değişmeleri, bağıl nemin yükselmesine karşılık doğrusal
değildir. Sinyal doğrusal hale getirilerek ve sıcaklık yükseltici devre ile dengelenerek bağıl
nem değişimi % 0–100 arasında çıkış sinyali sağlanır.

Şekil 13.3: İnsan saçından yapılmış higrometre Şekil 13.4: Lityum klorürlü nem ölçer

110
Resim 13.9: Elektronik nem ölçer Resim 13.10: Nem kaydedici

Resim 13.11: Higrostat Resim 13.12: Termo-higrometre

Resim 13.13: Nem duyargaları ve kesiti

111
Resim 13.14: Duvar tipi higrostat Resim 13.15: Çeşitli nem duyargaları

13.1.4. Çiğ Noktası Duyargaları

Çiğ noktası duyargaları, soğuk yüzeylerde ki yoğuşma riskinin (örneğin soğutma


tavanları için su gidiş hatları) doğrudan kontrol edebilmek için kullanılır.

Bu duyargalar, iletken film veya kapasite nemölçerler gibi imal edilmişlerdir ve


doğrudan soğuk yüzey üzerine monte edilirler. Eğer yüzey sıcaklığı, havanın çiğ noktası
sıcaklığına yaklaşırsa, sınır değerinin (sınır tabakasında bağıl nem %95) aşılması halinde
yoğunlaşma riski ortaya çıkar.

Resim 13.16: Çiğ noktası transmitteri Resim 13.17: Çiğ noktası monitörü

13.1.5. Basınç Hisseden Elemanlar

Basınç hisseden elemanlar, basınç aralığına bağlı olarak üç genel sınıfa ayrılabilirler:

Basınç ve vakum değerleri kg/cm2 veya mmHg (mm cıva) cinsinden ölçüldüğünden,
eleman genellikle körük, diyafram veya Bordon tüpüdür. Ölçüm elemanının bir tarafı

112
atmosfere açık olabilir ki bu durumda eleman, atmosferik seviyenin üstündeki veya altındaki
basınçlara cevap verebilir.

Hava kanalındaki statik basınç genelde su sütunu cinsinden ölçüldüğünden ölçüm


elemanı, yağ içine daldırılmış ters bir çan, geniş bir diyafram veya geniş esnek bir metal
körüktür. Orifislerle bağlantılı olarak kullanılırsa fark basınçlarını da ölçebilir. Örnek olarak
pitot tüpleri ile hem statik hem de dinamik (hız) basıncını ölçebilirler.

Üzerindeki basınca bağlı olarak direnci veya kapasitansı değişen yarı iletkenler hassas
kontrol sistemlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.

 Basınç Dönüştürücüler (Transmiterler ve Trans düzerler)


Bir pnömatik basınç transmitteri bir körüğün, diyaframın veya Bordon tüpü
mekanizmasının hareketini mutlak basınca, gösterge basıncına veya fark basıncına
dönüştürür. Bazı uygun bağlantılarla düzenlendiğinde bu mekanik hareket bir kontrol cihazı
için hava basıncında değişme oluşturur. Bazı durumlarda hissedici ve kontrol işlevi, bir
basınç kontrolü olarak tek bir elemanda birleştirilir.

Bir elektronik basınç transdüzeri bir potansiyometreyi veya fark transformatörünü


çalıştırmak için bir diyaframın veya Bordon tüpünü mekanik olarak hareketlendirmesinde
kullanılabilir.

Bir diğer tip transdüzer gergin bir diyafram üzerinde gerilimölçer kullanır.
Gerilimölçer diyaframa uygulanan kuvvet sonucu oluşan yer değiştirmeyi denetler.
Elektronik devreler, standart bir çıkış sinyali üretmek için sıcaklık dengelenmesini ve
yükseltilmesini sağlar.

Resim 13.18: Silikon basınç duyargaları Resim 13.19: Fark basınç duyargası

113
Resim 13.20: PC'ye bağlanabilen basınç Hissediciler Resim 13.21: Basınç göstergeleri

Resim 13.22: Basınç trans düzerleri

Resim 13.23: Krojenik basınç trans düzeri Resim 13.24: Mili volt çıkışlı basınç transdüzeri
13.1.6. Sıvı Akışını Hisseden Elemanlar

Sıvı akışını hisseden elemanlar, çeşitli temel hissetme prensiplerini ve aşağıdaki


aygıtları kullanabilirler: Orifis (delik) plakası, Pitot tüpü, venturimetre, akış nozulları, türbin
metre, rota metre, pervaneli akış ölçer ve dalga geçirmeyen akış ölçer.

Dalga geçirmeyen akış ölçerler bir Doppler etkili ölçer gibi kullanılır ve borunun
dışından bağlanarak ölçüm yapabilir. Diğer akış ölçerler akışkan hattına bağlanırlar.

114
Bunların her birisinin ölçüm aralığı, hassasiyeti ve karmaşıklığına bağlı olarak değişen
ve farklı durumlar için tercih edilme nedenleri vardır. Genelde fark basınç tipli aygıtlar
(Orifis plakalar, Pitot tüpleri, venturiler ve akış nozulları) basit olup fiyatları uygundur,
ancak ölçme sahası sınırlıdır. Bu elemanların hassasiyetleri uygulama ve kullanım şekline
bağlıdır.

Resim 13.25: Basınç- akış transmitteri Resim 13.26: Mini hava hızölçer (anemometre)

Resim 13.27: Akış hissediciler

Resim 13.28: Debi ölçer Resim 13.29: Deplasmanlı debi ölçer

115
Resim 13.30: Sıcak telli hava hızölçerleri (anemometre)

Resim 13.31: Pervaneli anemometre

Resim 13.32: Pervaneli anemometre Resim13.33: Pilot tüpü


116
Resim 13.34: Rota metre tipi debi ölçerler Resim 13.35: Kadranlı akış ölçer

Resim 13.36: Elektromanyetik akış ölçerler Resim 13.37: Gaz debi ölçer

Resim 13.38: Hız trans düzeri Resim 13.39: Akış transmitteri

13.1.7. Seviye Ölçüm Duyargaları


Seviye ölçüm duyargaları; mekanik şamandıralı, şamandıralı-mekanik-elektrik direnç
dönüşümlü, kapasitif, endüktif, fotoselli veya ultrasonik olabilir.

117
Resim 13.40: Seviye transmitteri

Resim 13.41: Ultrasonik Resim 13.42: Ultrasonik seviye Resim 13.43: Sıvı seviye
Seviye kontrol cihazı ölçümü duyargaları

13.1.8. Diğer Hissedici Elemanlar

Yangın algılama veya duman yoğunluğu, iç hava kalitesi, rüzgâr yönü ve şiddeti,
iletkenlik seviye mahal meşguliyeti spesifik yerçekimi, akım, karbondioksit (CO2) , karbon
monoksit (CO) değerleri ölçme gibi başka amaçlar için kullanılan hissedici elemanlar,
ısıtma, havalandırma veya hava şartlandırma sistemlerinin komple kontrolü için çoğu kez
gereklidir.

118
Resim 13.44: Kanal Tip CO2 Hissedici Resim 13.45: Oda Tip CO2 Hissedici

119
Resim 13.46: Uzaktan kumandalı klimalarda kullanılan sensörler

Resim 13.47: Defrost sensörü

120
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak defrost sensörünü değiştiriniz.

İşlem Basamakları Öneriler

 Malzemeler
Defrost sensörü
Tornavida

 Soğutucunun fişini prizden çıkartınız.


 Eski defrost sensörünü evaporatör üzerindeki
yuvasından sökünüz.
 Eski sensörü sökünüz.
 Defrost sensörünün elektrik bağlantı soketlerini
çıkartınız.
 Eski sensörü dışarı alınız.
 Defrost sensörünün elektrik bağlantısını yapınız.
 Yeni defrost sensörünü takınız.  Defrost sensörünü evaporatör üzerindeki
yuvasına yerleştiriniz.
 Soğutucunun fişini prize takınız.
 Sistemi çalıştırınız.
 Defrost sensörünü test ediniz.
 Defrost sensörünü kontrol ediniz.
 Sistemin çalışmasını kontrol ediniz.

121
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI)

Aşağıda verilen sorular DOĞRU veya YANLIŞ olarak işaretlenecektir. Sorunun


cevabı doğru ise parantez içerisine (D) işareti, yanlış ise parantez içerisine (Y) işareti
koyunuz.

1. (…..) Sıcaklık hisseden elemanlar maddelerin katı, sıvı ve gaz biçimindeki


maddelerin genleşmesi, elektrik direncinin değişmesi, elektrik motor gücünün
şiddeti, ışık ve ısı radyasyonlarının şiddeti özelliklerinden yararlanılarak çalışırlar.

2. (…..) Termistör sıcaklık değişimi ile elektriksel direnci değişen özel bir çeşit yarı
iletkendir.

3. (…..) Higrometreler ve nem duyargaları ortam havasının veya hareket halindeki


havanın basıncını ve sıcaklığınının ölçümünde kullanılırlar.

4. (…..) Çiğ noktası duyargaları, soğuk yüzeylerde ki yoğuşma riskinin doğrudan


kontrol edebilmek için kullanılır.

5. (…..) Sensörler, kontrol edilen fiziksel değişkendeki değişiklikleri ölçen ve


kontrolörün kullanması için orantılı etki veya sinyal üreten aygıtlardır.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. ve Doğru cevap sayınızı belirleyerek


kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.

122
UYGULAMALI TEST (YETERLİK ÖLÇME)

FAALİYET ADI: Sensörlerin sağlamlık testini ve montajını yapmak

AMAÇ: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve tekniğine uygun olarak, sensörlerin


sağlamlık testini ve montajını yapabileceksiniz.
AÇIKLAMA: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan, eğer
yapıldıysa EVET kutucuğunu, yapılmadıysa HAYIR kutucuğunu işaretleyiniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
 İş önlüğü giydiniz mi?
 Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?
 Sensörlerin tanımını ve yapısını öğrenebildiniz mi?
 Sıvı hissediciler, nem sensörleri, çiğ noktası duyargaları, basınç
hisseden elemanlar, sıvı akışını hisseden elemanlar, seviye ölçüm
duyargaları, diğer hissedici elemanları öğrenebildiniz mi?
 Soğutucunun fişini takarak sistemi test edebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “EVET” ler


kazandığınız becerileri ortaya koyuyor.”HAYIR” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.
Tamamı EVET ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

123
MODÜL DEĞERLENDİRME
MODÜL DEĞERLENDİRME
DOĞRU-YANLIŞ SORULAR

Aşağıdaki soruları cevaplayarak bu faaliyette kazandığınız bilgileri ölçünüz.

1. (…..) Termiğin görevi aşırı akımda kompresörü durdurmaktır.

2. (…..) Kondansatörün görevi termiği devreye sokmaktır.

3. (…..) Termostatlar, soğutulacak hacim, soğutulacak akışkan veya evaporatör gibi


kısımların sıcaklıklarının, belirli değerler arasında kalmasını sağlamak amacıyla
kullanılan kumanda kontrol cihazlarıdır.

4. (…..) Aşırı akımların elektrik motorlarına vereceği zararları önlemek için kullanılan
elemanlara, aşırı akım rölesi adı verilir.

5. (…..) Basınç kontrol cihazları, soğutma ve iklimlendirme tesislerindeki


kompresörleri çok düşük emme veya çok yüksek basma basınçlarından korumak
amacıyla kullanılır.

6. (…..) Alçak basınç anahtarları genellikle sistemin basma hattına bağlanarak emme
hattı basıncı vakuma yaklaştığında devreyi keserek kompresörün aşırı zorlanmasını
ve emme hattına kaçaklardan hava girmesini önlerler.

7. (…..) Ticari tip soğutma uygulamalarında sıcak gaz ile defrost işlemi ve yüksüz yol
verme işlemi üç yollu solenoid valflerle gerçekleştirilmektedir.

8. (…..) Defrost rezistansının sistem içindeki görevi, Defrost ısıtıcısı da denilen


rezistans defrost zamanında devreye girerek kondenser üzerinde biriken buzların
erimesini sağlamaktır.

9. (…..) Termostop farklı sıcaklık değerleri için açma-kapama yapmak üzere


tasarlanmış devre elemanıdır.

10. (…..) Higrometreler ve nem duyargaları ortam havasının veya hareket halindeki
havanın basıncını ve sıcaklığınının ölçümünde kullanılırlar.

11. (…..) Soğutucu kapı açıldığında devreye giren, dolap içersini aydınlatmakta
kullanılan lamba vardır. Lamba soğutucunun iç kısmındaki aksamlara zarar
verilmemesi için max.15W seçilmelidir.

124
PERFORMANS TESTİ
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1. Termiğin yapısı ve çalışma prensibini öğrenebildiniz mi?
2. Termik çeşitlerini öğrenebildiniz mi?
3. Rölenin yapısı ve çalışma prensibini öğrenebildiniz mi?
4. Röle çeşitlerini öğrenebildiniz mi?
5. Termiğin montajı yapabildiniz mi?
6. Rölenin montajını yapabildiniz mi?
7. Kondansatörün tanımı, yapısı ve görevini öğrenebildiniz mi?
8. Kondansatör çeşitlerini öğrenebildiniz mi?
9. Kondansatör montajını yapabildiniz mi?
10. Kapasitör ölçümünü yapabildiniz mi?
11. Termostatın tanımı, yapısı ve çalışmasını öğrenebildiniz mi?
12. Termostat çeşitlerini öğrenebildiniz mi?
13. Termostatların soğutma sistemleri için önemini öğrendiniz
mi?
14. Termostatların ayar ve kontrollerini yapabildiniz mi?
15. Termostat montajını yapabildiniz mi?
16. Aşırı akım rölesinin tanımını öğrenebildiniz mi?
17. Aşırı akım rölelerinin test ve montajını yapabildiniz mi?
18. Basınç prosestatı tanımı, yapısı ve çalışmasını öğrenebildiniz
mi?
19. Basınç prosestatı çeşitlerini öğrenebildiniz mi?
20. Basınç prosestatı ayar ve montajını yapabildiniz mi?
21. Yağ basınç prosestatının tanımı, yapısı ve çalışmasını
öğrenebildiniz mi?
22. Yağ basınç prosestatının ayar ve montajını yapabildiniz mi?
23. Solenoid valflerin tanımı, yapısı ve çalışmasını öğrenebildiniz
mi?
24. Solenoid valflerin çeşitleri ve kullanım alanlarını
öğrenebildiniz mi?
25. Solenoid valflerin test ve montajını yapabildiniz mi?
26. Defrost saati görevi ve çalışmasını öğrenebildiniz mi?
27. Defrost saati kontrol ve montajını yapabildiniz mi?
28. Termostop tanımı ve görevini öğrenebildiniz mi?
29. Termostopun kontrol ve montajını yapabildiniz mi?
30. Soğutma sistemlerinde kullanılan aydınlatma elemanlarını
öğrenebildiniz mi?
31. Aydınlatma elemanlarının test ve montajını yapabildiniz mi?
32. Kapı ve fan butonunun görevini öğrenebildiniz mi?
33. Kapı Butonunun Test ve Montajını yapabildiniz mi?
34. Damper termostatın tanımı ve çalışmasını öğrenebildiniz mi?
35. Damper termostatın kullanıldığı yerleri öğrenebildiniz mi?
36. Damper termostat test ve montajını yapabildiniz mi?
37. Sensörler tanımı ve yapısını öğrenebildiniz mi?
125
DEĞERLENDİRME

Yaptığınız değerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa öğrenme faaliyetlerini


tekrarlayınız. Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, “HAYIR”
yanıtlarınız var ise hayır yanıtlarınızla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız.
Tamamı “EVET” ise modülü başarı ile geçtiniz.

126
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ–1’İN CEVAP ANAHTARI

1 D
2 C
3 A
4 C
5 B

ÖĞRENME FAALİYETİ–2’NİN CEVAP ANAHTARI

1 A
2 B
3 D
4 C
5 A

ÖĞRENME FAALİYETİ–3’ÜN CEVAP ANAHTARI

1 D
2 D
3 D
4 Y
5 D

ÖĞRENME FAALİYETİ–4’ÜN CEVAP ANAHTARI

1 D
2 D
3 Y
4 D
5 D

ÖĞRENME FAALİYETİ–5’İN CEVAP ANAHTARI

1 D
2 Y
3 D
4 D
5 D
127
ÖĞRENME FAALİYETİ–6’NIN CEVAP ANAHTARI

1 D
2 Y
3 Y
4 D
5 Y

ÖĞRENME FAALİYETİ–7’NİN CEVAP ANAHTARI

1 Y
2 D
3 D
4 D
5 D

ÖĞRENME FAALİYETİ–8’İN CEVAP ANAHTARI

1 Y
2 D
3 Y
4 D
5 D

ÖĞRENME FAALİYETİ–9’UN CEVAP ANAHTARI

1 D
2 Y
3 D
4 Y
5 D

ÖĞRENME FAALİYETİ–10’UN CEVAP ANAHTARI

1 D
2 Y
3 D
4 D
5 D

128
ÖĞRENME FAALİYETİ–11’İN CEVAP ANAHTARI

1 D
2 Y
3 D
4 D

ÖĞRENME FAALİYETİ–12’NİN CEVAP ANAHTARI

1 D
2 Y
3 D
4 D

ÖĞRENME FAALİYETİ–13’ÜN CEVAP ANAHTARI

1 D
2 D
3 Y
4 D
5 D

MODÜL DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARI

1 D
2 Y
3 D
4 D
5 D
6 Y
7 D
8 Y
9 D
10 Y
11 D

129
KAYNAKÇA
KAYNAKÇA

 ALTINKURT SDT K. Soğuk Depolama Tekniği

 BULGURCU Hüseyin İ.K.S.2

 DAĞSÖZ A. Kemal Soğutma Tekniği ve Klima

 ÖZKOL Nuri, KOSGEB

 ÖZKOL Nuri T.M.M.O.B.Uygulamalı Soğutma Tekniği

 SAYAR Engin Deniz MEB Soğutma ve İklimlendirme Meslek Bilgisi Temel


Ders Kitabı,

 MEB.Endüstriyel ve Ticari Soğutma Sistemlerinin Bakımı

 MEB.Soğutma ve İklimlendirme Cilt 1

 Arçelik Yayınları

 Ariston/Philco Yayınları

 Thermo King Yayınları

130

You might also like