T.C.

Mİ
LLÎ EĞİ
TİM BAKANLIĞI

MEGEP
(MESLEKÎ EĞİ
TİM VE ÖĞRETİ
M Sİ
STEMİ
NİN
GÜÇLENDİRİLMESİPROJESİ)

TESİ
SAT TEKNOLOJİ
SİVE
İKLİMLENDİRME

TEMEL OKSİ
-ASETİ
LEN KAYNAĞI

ANKARA 2007
 Milli Eğ ğı
itim Bakanlı tarafı
ndan geliş
tirilen modüller;
 Talim ve Terbiye Kurulu Baş kanlı ğ
ının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı
Kararıile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğ itim Okul ve Kurumları nda
kademeli olarak yaygı nlaştırı
lan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim
programları nda amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandı rmaya yönelik
geliş
tirilmişöğ retim materyalleridir (Ders Notlarıdı
r).
 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandı
rmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacı yla öğ renme materyali olarak hazı ş
rlanmı,
denenmek ve geliş tirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve
Kurumları nda uygulanmaya baş lanmı ştı
r.
 Modüller teknolojik geliş melere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandı rmak koş ulu ile eğitim öğ retim sı rası nda geliş
tirilebilir ve yapı
lan
değişiklikler Bakanlı
kta ilgili birime bildirilir.
 Örgün ve yaygı n eğitim kurumları
, iş
letmeler ve kendi kendine mesleki
yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden
ulaşılabilirler.
 Bası
lmış modüller, eğitim kurumları
nda öğ
rencilere ücretsiz olarak
dağı
tı
lı
r.
 Modüller hiçbir ş
ekilde ticari amaçla kullanı ı
lamaz ve ücret karş ğı
lı nda
satı
lamaz.
 İ
ÇİNDEKİ
LER

AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iii
Gİ RİŞ.......................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİ YETİ-1 ....................................................................................................3
1. BASINÇ REGÜLÂTÖRLERİ.............................................................................................3
1.1. Oksi-Gaz Kaynakçı lığ ı..................................................................................................3
1.1.1. Karpit ve Elde Edilmesi .........................................................................................3
1.1.2. Asetilen Gazı nı n Elde Edilmesi............................................................................. 4
1.1.3. Asetilen Kazanlarıve Özellikleri...........................................................................4
1.1.4. Asetilen Tüpleri ve Özellikleri ..............................................................................5
1.1.5. Oksijen Tüpü ve Özellikleri...................................................................................6
1.1.6. Bası nç Regülâtörleri .............................................................................................. 6
1.1.7. Güvenlik Elemanları .............................................................................................. 8
1.2. Kaynak Elemanları nı n Hazı rlanması ............................................................................8
1.2.1. Oksijen ve Asetilen Tüplerinin Kurulması ............................................................8
1.2.2. Bası nç Düş ürücülerinin Sökülüp Takı lması .......................................................... 9
1.2.3. Asetilen Kazanları nı n Hazı rlanması ....................................................................10
UYGULAMA FAALİ YETİ.............................................................................................. 12
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME ....................................................................................13
ÖĞRENME FAALİ YETİ -2................................................................................................... 14
2. ÜFLEÇ YAKMA - SÖNDÜRME YAPMAK ................................................................... 14
2.1. Hamlaçlar (Şalomalar) ve Özellikleri ......................................................................... 14
2.2. Bekler ve Çeş itleri....................................................................................................... 15
2.2.1. Kaynak bekleri..................................................................................................... 16
2.2.2. Kesme bekleri ...................................................................................................... 16
2.3. Temizleme Maddeleri (Dekapanlar) ........................................................................... 17
2.4. Kullanı lan Takı mları n Bakı mı ....................................................................................17
UYGULAMA FAALİ YETİ.............................................................................................. 18
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME ....................................................................................19
ÖĞRENME FAALİ YETİ -3................................................................................................... 20
3. ALEV AYARI YAPMA ....................................................................................................20
3.1. Alev AyarıÇeş itleri ....................................................................................................20
3.1.1. Yumuş ak Alev ..................................................................................................... 20
3.1.2. Normal Alev ........................................................................................................21
3.2. Alev Ayarı nı n Yapı lması ............................................................................................ 22
UYGULAMA FAALİ YETİ.............................................................................................. 23
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME ....................................................................................24
ÖĞRENME FAALİ YETİ -4................................................................................................... 25
4. İŞPARÇASINI HAZIRLAMA .........................................................................................25
4.1. El Tesviyeciliği........................................................................................................... 25
4.1.1. Markalama ........................................................................................................... 25
4.1.2. Eğ e ve Çeş itleri ....................................................................................................27
4.1.3. Eğ eleme ............................................................................................................... 28
4.2. Kaynak Ağ zıAçmak................................................................................................... 29
4.3. Kullanı lan Takı mları n Bakı mı ....................................................................................30
UYGULAMA FAALİ YETİ.............................................................................................. 31

i
 ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME ....................................................................................32
ÖĞRENME FAALİ YETİ -5................................................................................................... 34
5. TELSİ Z Dİ Kİ ŞÇEKME ....................................................................................................34
5.1. Kaynak Uygulamaları ................................................................................................. 34
5.1.1. Telsiz DikişÇekme.............................................................................................. 34
UYGULAMA FAALİ YETİ.............................................................................................. 35
5.2. Kaynak Pozisyonları ................................................................................................... 36
5.3. Oksijen Kaynağı nda Alı nmasıGerekli Güvenlik Önlemleri ...................................... 36
UYGULAMA FAALİ YETİ.............................................................................................. 38
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME ....................................................................................39
ÖĞRENME FAALİ YETİ -6................................................................................................... 41
6. TELLİDİ Kİ ŞÇEKME ...................................................................................................... 41
6.1. Kaynak Telleri ............................................................................................................41
6.2. Kaynak Uygulamaları ................................................................................................. 41
6.2.1.Telli DikişÇekme................................................................................................. 41
UYGULAMA FAALİ YETİ.............................................................................................. 42
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME ....................................................................................44
ÖĞRENME FAALİ YETİ -7................................................................................................... 46
7. PUNTALAMA................................................................................................................... 46
7.1. Puntalama ve Önemi ................................................................................................... 46
7.2. Kaynak Ağ zıBırakma................................................................................................. 46
UYGULAMA FAALİ YETİ.............................................................................................. 48
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME ....................................................................................49
MODÜL DEĞERLENDİ RME .............................................................................................. 50
CEVAP ANAHTARI ............................................................................................................. 52
KAYNAKÇA .........................................................................................................................55

ii
 AÇIKLAMALAR

AÇIKLAMALAR
KOD
ALAN Tesisat Teknolojisi ve İ
klimlendirme
DAL/MESLEK Alan ortak
MODÜLÜN ADI Temel Oksi-Asetilen Kaynakçı
lı
ğı
ıyapı
Oksi-asetilen kaynağ mıyla ilgili bilgileri içeren bir
MODÜLÜN TANIMI
öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/32
ÖN KOŞUL
Oksi–asetilen kaynakçı lığında kullanılan alet ve avadanlı
kları
n
YETERLİ
K özelliklerini bilmek, telli ve telsiz dikişçekme, puntalama
yapabilmek.
Genel Amaç
Gerekli ortam hazı
rlandığ ında, oksi-asetilen kaynakçı ğ
lıında iş
parçası
nıpuntalayarak telli ve telsiz dikişçekebileceksiniz.
Amaçlar
1. Gerekli olan takı m ve aletleri kullanarak basınç
regülatörlerini takıp, gerekli kullanı
m bası nçları
nı
ayarlayabileceksiniz.
2. Oksi-asetilen kaynakçı ğ
lı ı
nda, üfleci gaz açma ve
kapama sı rası
na uygun olarak yakı
p söndürebileceksiniz.
3. Oksi-asetilen kaynakçığ
lıında, kaynak çeşidine göre
MODÜLÜN AMACI kaynak alevini ayarlayabilecek seviyeye
gelebileceksiniz.
4. Gerekli donanımıkullanarak kaynak uygulamalarıiçin iş
parçası
nıhazı rlayabileceksiniz.
5. Gerekli donanı
mı kullanarak oksi-asetilen
kaynakçı ğ
lıında iş parçası üzerine telsiz dikiş
çekebileceksiniz.
6. Gerekli donanı
mı kullanarak oksi-asetilen
kaynakçı ğ
lıında iş parçası üzerine telli dikiş
çekebileceksiniz.
7. Oksi-asetilen kaynakçığ
lıında, iş parçası
nı
puntalayabileceksiniz.

iii
 Ortam:
Sınıf, atölye, laboratuar, internet ortamı
, iş
letme, kütüphane,
ev, vb. Öğ rencinin kendi kendine veya grupla çalı şabileceğ
i
tüm ortamlar
EĞİ
TİM ÖĞRETİ M Donanı
m
ORTAMLARI VE
Atölye: Oksi-gaz kaynak postası , kaynak teli, çakmak, kaynak
DONANIMLARI çekici, tel fı
rça, gözlük, deri önlük, eldiven, mengene, metre,
testere, eğe, çizecek, işparçası , kaynak teli, kaynak masası ,
sektördeki özel işletmeler.
Sını
f: Televizyon, vcd, dvd, tepegöz, projeksiyon, bilgisayar ve
donanımları, kütüphane, öğretim materyalleri vb.
Modülün içerisinde yer alan her bir öğ renme faaliyetinden
sonra verilen ölçme araçlarıile kendinizi değerlendireceksiniz.
Bu değ erlendirme sonunda kendi baş arını
zıölçebilecek ve
ÖLÇME VE eksiklerinizi görebileceksiniz. Anlamadı ğınız konularıtekrar
DEĞERLENDİ
RME ederek bilgilerinizi tazeleyiniz.
Modülün sonunda ise kazandı ğ ı
nız bilgi, beceri ve tavı
rları
nızı
ölçmek amacıyla öğretmen tarafı ndan hazı rlanacak olan ölçme
aracı
yla değ
erlendirileceksiniz.

iv
 Gİ
RİŞ

Gİ
RİŞ
Sevgili Öğrenci,

Oksi-asetilen kaynağ ı, oksijen ve asetilen gazlarıkullanı larak yapılan bir kaynak

tekniğidir. Kullanılan asetilen gazıgenelde iş letmelerde karpitten elde edilmekteydi.
Günümüzde oksi-asetilen kaynağı nda oldukça farklıyanı cıgazlar kullanı
lmaktadır. Bunlar
arasında propan, metan, bütan ve hidrojen gazlarısayılabilir.

Büyük iş letmelerde oksi-asetilen kaynağı nın kullanımıher geçen gün artmaktadı r.

Genellikle ince parçaların birleş tirilmelerine uygun olduğ undan otomotiv yan sanayisinde
yaygı n olarak kullanılmaktadı r. Bunun yanısı ra, sert ve yumuş ak lehim iş lerinde, ı
sı
tma
sektöründe boruları n kaynağ ında yaygı n olarak kullanılmaktadı r. Oksi-asetilen kaynakçısı
önceleri zor ve tehlikeli ş artlarda çalı şmaktaydı . Sık sık yaralayı cıişkazaları na maruz
kalmaktaydı .İşkazalarına genelde karpit kazanları nın yüksek bası nçtan dolayıpatlaması ,
alevin geri tepmesi neden olmaktaydı . Teknolojik geliş melerle beraber günümüzde karpit
kazanlarıyerini asetilen ve diğ er gazlara bı rakmış, işgüvenliğ i araç ve gereçlerdeki
ş
yenilikler artmı, işkazalarıazalmı ş, işgüvenliğinde iyileş meler sağlanmı ştı
r.

Oksi-asetilen kaynakçı sıteorik bilgi, eğitim ve işbaşıeğitimiyle yetiş mektedir. Bu

mesleği yapmak hem el becerisi hem de teknik bilgi gerektirdiğ inden öğrenilmesi zordur.
Öğrenme süresi kiş iden kişiye değiş mektedir. Mesleğin baş
arıyla yürütülebilmesi için kalite
kontrol ve işgüvenliğ i bilgileri giderek daha fazla önem kazanmaktadı r. Bu mesleğ i icra
edecek kiş ilerin seçiminde günümüzde meslek liseleri mezunları nın tercih edilmesi yönünde
bir eğilim vardı r.

İnsanların seçtikleri meslekleri benimsemeleri ve işlerini severek yapmaları , başarı nın

temel ş artı
dır. Endüstri meslek lisesi Gaz Teknolojisi bölümünü tercih eden öğ renci, nasıl bir
meslek sahibi olacağ ı
nıbilmelidir. Bu onun okul ve okul sonrasıyaş antısınıdoğ rudan
etkiler. Bölümünü severek ve benimseyerek öğ renim gören öğrenci, daha baş arılıolur.

1
2
 ÖĞRENME FAALİ
YETİ-1
ÖĞRENME FAALİ
YETİ-1
AMAÇ
Gerekli olan takı
m ve aletleri kullanarak bası
nç regülâtörlerini takı
p, gerekli kullanı
m
bası
nçları
nıayarlayabileceksiniz.

ARAŞTIRMA
 Oksijen ve asetilen tüplerinin dolum tesislerini dolaşarak bilgi toplayınız.
 Asetilenin nasıl elde edildiğ ini sektördeki firmaları
dolaşarak bilgi toplayı nı
z.
 Topladı ğınız bilgileri arkadaş larınızla paylaşı
nız.
 Topladı ğınız bilgileri rapor halinde sununuz.

1. BASINÇ REGÜLÂTÖRLERİ
1.1. Oksi-Gaz Kaynakçı
lı
ğı

Kaynak: Birbirinin aynıveya ergime aralı klarıbirbirine yakı n iki ya da daha fazla
,ı
metalik ve termoplastik parçayı sıbasınç veya her ikisini birden kullanarak aynıcinsten bir
malzeme ilave ederek veya etmeden birleştirme iş
ine denir.
ı
Oksi-asetilen kaynağnda yakı
cıve yanı
cıolmak üzere iki tür gaz kullanı
lı
r.
 Yakı cıGazlar
Oksijen
 Yanı
cıGazlar
 Asetilen (Her türlü kaynak işleminde kullanı lı
r)
 Hidrojen (Düşük sı caklı
klar için elveriş lidir)
 Propan (Kesme iş lemlerinde kullanı lır)
 Havagazı (Lehimleme iş lerinde kullanı lır)
Oksi-asetilen kaynağ ını
n bugünkü durumuna pek çok güçlükler aş ılarak ulaşmı ştır.
Kaynağı n endüstride ticari amaçla kullanılmasıyirminci yüzyı lı
n baş ları
nda gerçekleş miş tir.
Oksi-asetilen kaynağıergitme yoluyla yapı lan kaynak çeş itlerinden birisidir. Oksi-asetilen
kaynağıkullanı m alanlarında gaz kaynağ ıveya oksi-gaz kaynağ ıolarak adlandı rılmaktadır.

1.1.1. Karpit ve Elde Edilmesi

Karpit (CaC2), kok kömürü ve söndürülmemişkirecin elektrik fı rı
nlarında 2760-3870°
C’ de ergitilmesiyle elde edilir. Fırı
nlarda elde edilen karpit potalara dökülerek soğutulur.
Potalardan alı nan kütle halindeki karpit değirmenlerde kı rdırılarak küçük parçalar haline
getirilir. Daha sonra eleklerden geçirilerek tane büyüklüklerine göre sı nı
flandırılır. Tane
büyüklükleri 2-7, 7-15, 15-25, 25,50 ve 50-80 mm ölçüsündedirler. Tane büyüklüklerine
göre ayrı ş
tı
rı
lan karpit bidonlara doldurularak piyasaya sürülür. Bu bidonların ağırlıkları60-
3
70kg arasında değ
işir. Karpit bidonları
nı
n su ve ateş
ten uzak bulunan depolarda saklanması
yerinde olur.
1.1.2. Asetilen Gazı
nın Elde Edilmesi
Asetilen, karpitin su veya bileş enleri ile temasısonucu elde edilir. Asetilen, renksiz,
çürük sarı msak gibi kokan, kolay yanı cıve karbonca zengin uçucu bir gazdı r. Oksijenle
birleş
ip yandı ğ ızaman oluş turduğ u alev yaklaş ık olarak 3500 C° sı caklı
k vermektedir.
Havadan hafif, uçucu bir gazdı r. Asetilen 2,5 bar’da patlama özelliği olan bir gazdı r. Çünkü
2,5 bar; bileş
enleri olan hidrojen ve karbon moleküllerine ayrı lı
r. Ayrı şma sı rasında yüksek
ısımeydana gelir ve bu da ani patlamalara neden olur. Asetilenin güvenli kullanı lmasıiçin
en çok 1,5 bar yüksekliğ ine kadar çıkartılması gerekir.

Şekil 1.1: Asetilenin elde edilmesi

1.1.3. Asetilen Kazanlarıve Özellikleri

Karpitin (CaC 2) su ile teması nısağ layarak asetilen (C 2H2 ) üreten ünitelere asetilen
kazanlarıdenir. Sac malzemeden yapı lı
rlar. Korozyona karş ıdayanı klı ğı
lı nıartı rmak için
boyanır. Çeşitli tip ve kapasitelerde yapılmı şlardı
r. Asetilen kazanlarıçalı şma ş ekline göre
üç guruba ayrılırlar.

Şekil 1.2: Asetilen kazanları

4
  Karpitin kazana dalı
p çı
kmasıile çalı
şan kazanlar alçak bası
nçlı
kazanlardır.
Ürettikleri gazı
n basıncı0.5kg/cm2’dı r. Seyyar olup küçük montaj iş
lerinde kullanı
lı
r.
Yaklaşı
k olarak 2.5-3 kg karpitin çözümünü bir defada yaparlar.
 Suyun karpitin üzerine dökülmesi ile çalı
şan kazanlar orta bası
nçlı
kazanlardı
r.
1.25 kg/cm2 bası nca kadar gaz üretebilirler.5 ile 10 kg ‘lik çekmeceleri bulunur. Orta
büyüklükteki iş
letmelerde bulunur. Kazan sabit olarak bir odada durur. Yanı nda su ve yangı n
söndürme araçlarıbulunmalı dır. Okulları
mızda yaygı n olarak bulunur.
 Seri üretim veya kuru sistem ile çalı
şan kazanlar yüksek bası
nçlı
kazanlardı r.
Endüstrideki atölye ve fabrikaların asetilen tüplerinin doldurulması
nda kullanı
lı
r.2
kg/Cm2 bası
nca kadar asetilen üretimi yaparlar.
Asetilen kazanlarını n bulunduğ u odaya görevli dışında kimse girmemelidir. Kazanları n
çalışma sistemini bilmeyen kimse ye kazan üzerinde bir çalı şma yaptı rılmamalı dı
r. Ateş ,
sigara, alev ve sı
cak işparçaları yla asetilen odaları
na girilmemelidir. Kazanı n bulunduğ u oda
sürekli havalandı rılmalı dır. Kazan kapakları gaz sı zdı
rmamalı , kazan içine hava
girmemelidir. Asetilen kazanı nı n bulunduğu odaya mutlaka yangı n söndürme tüpü
konulmalı dır. Asetilen odası nın yakı nı na yangın ve patlama anlamı na gelen iş aretler
konulmalı dır. Her asetilen kazanı nın bir sulu güvenliğ i bulunmalıdı r. Kaynak üfleçlerinin
bağ landığınoktalara birer sulu güvenlik konulmalı dır.

1.1.4. Asetilen Tüpleri ve Özellikleri

Asetilen tüpü, asetilen gazı nın
depolanmasıve taş ınması nda kullanı lır. Asetilen
tüpü dikiş siz veya kaynaklı olarak yapı lır.
Oksijen tüpüne göre daha kı sa boylu ve büyük
çaplı dır. Asetilen tüpleri 3–5 ve 10 kg
ağı rlı
klarında piyasada bulunurlar. Piyasada
kullanı lan tüplerde 25 bar bası nç bulunur.
Asetilen tüpleri sarı , kırmızıve turuncu renge
boyanı r. Asetilen yanı cı özelliği nedeniyle
yalnı z başına tüpe doldurulmaz. Asetilen, aseton
ve alkolde çok iyi erime yeteneğ ine sahiptir.
Böylece tüpün 1/3’ü aseton ile doldurulur.40 lt’
lik bir asetilen tüpünün içinde yaklaş ık olarak 13 Şekil 1.3: Asetilen tüpü
lt aseton vardı r.

5
1.1.5. Oksijen Tüpü ve Özellikleri

 Oksijen: Atom ağ ı ğı16 olan renksiz, kokusuz ve tatsı

rlı z bir gazdı
r. Oksijen
sıvı
laşı
nca mavi renk alı
r. Oksijen yakı
cıgörevi görür. Kaynakta kullanılan
yanıcıgazları
n yakılmasında oksijen kullanı
lı
r.

 Oksijen Tüpü:150–200 bar bası ncı

nda oksijenin depolanması nı, taşınmasını ve
kaynak yerinde kullanı lması nısağlayan silindir biçimli depolara oksijen tüpü
denir. Oksijen tüpleri dikişsizdir. Yüksek özellikli çeliklerden özel çekme
tezgâhlarında yapı lı
r. Kısa ve uzun boyludur. Tüplerin deney bası ncının 250 bar
basınca dayanmasıgerekmektedir. Kı sa tüpler 40 lt, uzun tüpler 50 lt hacimlidir.
Normal olarak tüplerin ağ ırlı
kları65-75 kg arası nda değ işmektedir. Tüp bası ncı
1 kg/cm2 iken tüpte 40 lt oksijen vardı r. Tüpteki oksijen miktarı , 40 x tüp
basıncıdır. Oksijen tüpleri maviye boyanı r.

1.1.6. Bası
nç Regülâtörleri
Tüpteki basıncıkullanma bası ncına dönüş türerek, üflece gönderen bası nç ayarlama
elemanlarına basınç regülâtörü denir. Tüp içerisindeki basınç değ iş
se de ayarlanan kullanma
basıncıdeğ işmez. Bası nç regülâtörleri üzerinde “manometre” bulunur. Manometre ölçme
yapar, bası
nç regülâtörü ise bası
ncıistenilen seviyede ayarlamaya yarar.
İ
ki tür bası
nç regülâtörü vardı
r.
 Asetilen bası
nç regülâtörü (düşürücüler)
 Oksijen basınç regülatörü (düş
ürücüler)

6
 Şekil 1.4: Bası
nç düş
ürücüler

 Asetilen Bası
nç Regülâtörü
Asetilen bası nç regülâtörü, asetilen tüpündeki yüksek bası ncıdüş ürerek hortuma
gönderen bası nç ayarlayıcısı
dır. 25 bar çalışma bası ncında çalı ş ı
r. 40 bar deneme bası ncı
na
dayanı klıdır. Konik rakorlu olarak üretilen bası nç regülâtörü tüpün vanası na doğ rudan
bağ lanır. Düz rakorlu bası nç regülâtörlerine ise conta konularak rakor somunu sı kı
lı
r. Conta
plastik veya kurş un malzemeden özel yapı lmı şolmalı dır. Somunu anahtar ile sı karken basınç
göstergelerinden tutulmamalı dı r. Tüpün vanası nıaçtı ktan sonra sabun köpüğ ü ile
sızdırmazlı k testi yapıldı
ktan sonra çalışma bası ncıayarıyapı lır.
 Oksijen Bası
nç Regülâtörü
150 bar bası ncındaki oksijen tüplerinde kullanı lı
r. Oksijen regülatörünün tüpe
bağ lantısıdüz ve konik rakorlu yapı lı
r. Düz rakorlularda sı zdırmazlığısağlamak için conta
kullanı lı
r.1,5-5 bar kullanma basıncıkaynağ a yeterlidir. Basınç regülâtöründeki kelebeğin ve
musluğun kapalıolup olmadı ğıkontrol edilerek tüp vanasıaçı lmalıdı
r. Aksi takdirde
hortumlara yüksek bası nçlı
oksijen gidebilir. Bu da hortumları n patlamasına neden olabilir.
Tüpün vanasıaçı
ldı
ktan sonra çalış
ma bası
ncıayarlanmalı
dır.
 Oksijen ve Asetilen Hortumları
Hortumlar oksijen ve asetileni tüplerden hamlaca iletir. Asetilen hortumunun delik
çapı8 mm’ dir.10 kg/cm2 bası nca dayanı klıve kırmı zırenktedir. Oksijen hortumunun delik
çapı6 mm,25 kg/cm2 bası nca dayanı klı dı
r ve mavi renktedir. Hortumlar keten ve kauçuktan
meydana gelir. Asetilen hortumları nın rakorlarıçentikli ve sol dişli, oksijenin ise çentiksiz ve
sağdiş li olur. Hortumlar eksiz olmalı ,6 m’ den uzun olmamalı dır. İki uzun hortumun birer
uçlarıhamlaca diğer uçları ndan biri oksijen regülâtörüne, diğ eri ise asetilen regülatörüne
veya sulu güvenliğe bağ lanı r. Hortumları n birbirine dolaş maması için aralı klarla
bağ lanmalı dır. Kaynak bittiğ i zaman hortumlar makaraya sarı lmalıve musluklar açı larak
boş altılmalı dır. Hortumlar yağ lı
, mazotlu yerlere ve sı cak parçalara değ dirilmemeli, kesme
yapı lırken kı vılcımlardan korunmalı dı r.
7
 Şekil 1.5:Bası
nc düş
ürücüsüne hortumun takı
lması

1.1.7. Güvenlik Elemanları

 Sulu Güvenlik
Bu tür güvenlik sübaplarıüretim kazanları nda
kullanı lı
r. Sübaplar, asetilen kazanı ndan çıkan gazı n
gidişborusu ile üretim aracıarası nda bulunan büyük
güvenlik kademesidir. Sulu güvenlik sübapları na
asetilen giriş i alttan, çı kışıise üsttendir. Seviye
musluğuna kadar sulu güvenliğ e su doldurulur. Fazla
olan su kontrol musluğ undan tahliye edilir. Sulu
güvenlik sübapları nı
n çalı ş ması nda temel amaç,
üfleçten gelecek geri tepmenin (alevin) kazana
geçmesini önlemektir. Kazanda üretilen asetilen sulu
güvenliğ e gelince, belirli bir su kesimini kat ederek
yüzeye çı kar. Eğ er geri tepme bu yüzeye kadar
gelirse su içerisinde ilerleme olanağıbulmaz. Bu
nedenle alev devam edemeyerek söner. Böylece
tehlike sulu güvenlikte geçiş tirilmişolur.
Şekil 1.6: Sulu güvenlik

1.2. Kaynak Elemanları

nın Hazı
rlanması
1.2.1. Oksijen ve Asetilen Tüplerinin Kurulması
Oksijen ve asetilen tüpüne bası nç regülâtörleri, bası nç regülatörlerine de asetilen ve
oksijen hortumlarıkelepçe ile takı lır. Üfleçler de aynış ekilde hortumun diğer ucuna kelepçe
ile bağlanı r. Yüksek bası nca dayanı klıbezli hortum kullanı lır. Oksijen hortumu mavi, siyah
veya yeş il; asetilen hortumu ise kırmı zı, turuncu veya sarırenklerde olmalı dır. Eğer hortum
boylarıçok uzun ve birbirine karı ş ıyorsa ş ekil 1.8’ de gösterildiği gibi birbirine bağ lanarak
karı ş
ıklık giderilebilir.

8
Şekil 1.7: Asetilen ve
Şekil 1.8: Oksi- asetilen tüplerinin bağlantı
sı
oksijen tüp arabası

1.2.2. Bası
nç Düş
ürücülerinin Sökülüp Takı
lması
Bası nç düşürücülerinden beklenen verimin alı nması , tüplere takı lmasından baş layı p
açılması na ve işbitiminde kapatı lmasına kadar belli kurallara uyulması nıgerektirir. Bası nç
düş ürücüler tüplere takılı
rken, tüp üzerindeki bağlantının temizliği kontrol edilir. Bunun için
bağ lantıyeri temizlenir. Contalar kontrol edilir. Contalar hasarlıise yenileriyle değiş tirilir.
Vida bağ lantı
larıkurbağacı k anahtarıile; bası nç regülatörü üzerine takı lan hortuma
kelepçeleri de tornavida ile sıkıca sı
kılır ve gaz kaçaklarıkontrol edilir. Basınç düş ürücünün
sökülmesinde de aynış ekilde kurbağ acık anahtarıkullanılarak bağ lantıvidasısökülür.

Şekil 1.9: Tüplere bası

nç düş
ürücüsünün takı
lması

9
1.2.3. Asetilen Kazanları
nın Hazı
rlanması

Asetilen kazanı nıhazı rlarken öncelikli olarak su seviye yüksekliğ ini kontrol etmemiz
gerekir. Bunu da su seviye musluğ unu açarak yapabiliriz. Daha sonra karpit çekmecesine
gerekli miktarda karpit koyarak karpit kapağ ısı zdırmayacak ş ekilde kapatılı
r. Su doldurma
deliğini de kapatınca asetilen kazanı mız hazı r hale gelmişolur. Asetilen üretmek için karpit
üzerine su boş altarak asetilen elde etmeye baş larız. Güvenli bir çalı ş ma için basınç
göstergesinin ve emniyet supabı nı
n çalış
ıyor olması na dikkat etmemiz gerekir.

Şekil 1.10: Asetilen kazanıkı

sı
mları

10
Şekil 1.11: Asetilen ve oksijen tüpünün kazanı
n kaynak postası
na bağlanı
şı

11
 UYGULAMA FAALİ
YETİ
UYGULAMA FAALİ
YETİ
İ
şlem Basamakları Öneriler
 Tüpler yuvarlayarak taş ı
mayınız, uygun bir
taşıyı
cıile veya dip kısmıüzerinde döndürerek
taşıyı
nız (Bk. ş
ekil 1.7 ).
 Oksijen ve asetilen tüpünü  Tüpleri çalışma alanı ndan yeterli uzaklı
kta
hazı
rlayı
nız. tutunuz.
 Tüpleri kullanılı
rken mümkün olduğu kadar
dik konumda olacak ş ekilde bağlayını
z.

 Takı mhaneden uygun malzemelerinizi alı nız.

 Oksijen hortumunun renginin mavi, yeş il veya
 Basınç regülatörü hortumları
nı siyah olması na; asetilen hortumunun rengi ise
hazı
rlayı
nız. sarı
, turuncu veya kı rmı zırenklerde olması na
dikkat ediniz.

 Takımhaneden kurbağacı k anahtarıve conta

 Bası
nç regülatörünü tüp üzerine alı
nız.
montajınıyapını
z.  Sızdırmazlığısağlamak için conta kullanmayı
ihmal etmeyiniz.
 Tüpü elle açı p kapatı
nız. Döndürme kollarını
 Tüpü açınız. herhangi bir zorlayı
cıkuvvet kullanmayını
z.

 Basınç regülâtörü üzerindeki  Hortuma gazı

n gidebilmesi için musluğ
u
açı
nız.
kapama musluğ
unu açı
nız.
 Tüpün vanasınıaçtı ş
ktan sonra çalıma ayarı nı
yapınız.
 Ayar kelebeği ile çalı
şma ayarı
nı  Sabun köpüğü ile sı
zdı ğıkontrol ediniz.
rmazlı
yapı
nız.  Sızdı ğı kontrol için kesinlikle ateş
rmazlı
kullanmayını
z.

12
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Bu faaliyet kapsamı
nda hangi bilgileri öğ
rendiğ ağı
inizi aş daki sorularıcevaplayarak
belirleyiniz.

ÖLÇME SORULARI

1. Karpit nası
l elde edilir?
2. Asetilen gazınası
l elde edilir?
3. Oksijen tüpleri kaç bar bası
nçta doldurulur?
4. Asetilen kazanları
nın bulunduğ
u alan neden tehlikelidir?
5. Kaç çeş
it asetilen kazanıvardı
r?
6. Bası
nç regülâtörlerinin görevi nelerdir?
7. Asetilenin tüplere doldurulmasınası
l sağlanı
r?
8. Asetilen ve oksijen hortumları
nın özellikleri nelerdir?
9. Tüp bası
ncı
nın kaynak iş
leminde kullanı
labilir bası
nca düş
ürülmesinde ne kullanı
lı
r?
10. Kaynak nedir?
11. Yanı ıgüvenlik nası
cıgazlarda geri tepmeye karş l alı
nır?

DEĞERLENDİ
RME
Cevaplarını ı
zıcevap anahtarıile karşlaş
tı
rı
nız. Doğ
ru cevap sayı
nızıbelirleyerek
kendinizi değ
erlendiriniz.
Eksiklerinizi faaliyete dönerek, araş
tı
rarak ya da öğ
retmeninizden yardı
m alarak
tamamlayabilirsiniz.

13
 ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–2

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-2
AMAÇ
Oksi-asetilen kaynakçığ
lıında, üfleci gaz açma ve kapamayı
, sı
rası
na uygun olarak
yakı
p söndürebileceksiniz.

ARAŞTIRMA
 Sanayide kullanı lan hamlaç çeş itlerini araştı
rı
nız.
 Oksi-asetilen kaynağı nda kullanı lan temizleme maddelerini araş
tı
rı
nız.
 Sanayide kullanı lan kaynak ve kesme beklerini inceleyiniz.
 Topladı ğınız bilgileri rapor halinde sununuz.
ğ
Topladıınız bilgileri arkadaş ları
nızla tartı şınız.

2. ÜFLEÇ YAKMA - SÖNDÜRME YAPMAK

2.1. Hamlaçlar (Şalomalar) ve Özellikleri

Oksijenle asetileni emniyetli bir ş ş

ekilde karıtı
rı
p, kaynak alevi oluş masınıve kontrol
altı
nda tutulmasınısağlayan hamlaçtı r. Hamlaçlar genellikle pirinç malzemeden yapı
lır. Yan
yana iki girişucundan asetilen ve oksijen girer. Hamlaç üzerinde iki adet musluk (valf)
vardır. Bunlardan biri asetileni, diğ
eri oksijeni kumanda eder.
Uzun süreli çalı şmalarda üfleçlerde meydana gelen aksaklı klardan biride gaz
kaçaklarının olması dır. Gaz kaçaklarıbağ lantıyerlerindeki vidalardan, üfleç parçaları nın tam
yerlerine oturtulmaması , hortum ve hortumları n bağlantıkı sımlarında da kaçaklara rastlamak
mümkündür. Gaz kaçağı nın bulunmasıiçin kaynak donanı mıçalı şır durumuna getirmek
gerekir. Gaz kaçakları nın kontrolünü hiç bir zaman alev ile yapmayı nız. Bunun için en etkili
ve güvenilir yol sabun köpüğü ile yapı lan yöntemdir. Su ve sabun ile hazı rlanmışolan sı vı,
bir fırça yardımı yla bağlantıyerlerine sürülür. Kaçak olan yerlerde sabun köpüğü balon
şeklinde büyüyecektir. Çok küçük gaz kaçakları nın yerleri bile bu yöntemle bulunabilir.

14
 Şekil 2.1: Hamlaç takı
mı(üfleç çantası
)

2.2. Bekler ve Çeş

itleri

Üfleç uçları
na takı
lan (değiş
ik büyüklükteki ) eğ
ik borulara bek denir.
Hamlaç çıkışı ş
nda oksijen ve asetilen karıtı
rı
larak bek ucundan çı
kar ve bir kı
vılcı
mla
bek ucunda alev oluşturur. Bek ucunda meydana gelen alevin sı ğı3250’C° dir.
caklı
Kaynak alevinin elde edilmesi için önce hamlaç üzerinde bulunan oksijen musluğ u
(valf) açı
lır. Ardından asetilen musluğ u açı lı
r ve zaman kaybedilmeden ateş (çakmak, kibrit)
yardı mıyla karışımı n alev almasısağlanı r. Bu kuraldır. Oksijen musluğ u açılmadan asetilen
musluğunu açı p yanmayıgerçekleş tirseniz bile baş arı
lıbir yanma elde edemezsiniz; Hemen
oksijeni açsanı z bile alev çoğu zaman sönecektir. Söndürme iş leminde ise öncelikli olarak
yanıcıgaz olan asetilen musluğu kapatı lı
r. Daha sonra oksijen musluğ u kapatı lı
r.
Bekler hamlaca bir rakor somunu ile bağlanı
r. Aynıhamlaca gerektiğinde kesme ve
kaynak beki takı
labilir.
İ
ki çeş
it bek vardı
r:
 Kaynak bekleri
 Kesme bekleri

Şekil 2.2: Bek ucunu yakma

15
2.2.1. Kaynak bekleri
Kaynak bekinde oksijen enjektörden geçerken, basıncıdaha düş ük olan asetileni
emerek bir karmaç meydana getirir. Bu karmaç bek ucunda yanarak kaynak alevi meydana
getirir.
 Kaynak bek numaraları

1 (0,5-1mm), 2 (1-2mm), 4 (2-4mm), 6 (4-6mm), 9 (6-9mm), 14 (9-14mm), 20 (14 -

20mm), 30 (20-30mm) Bunlar mm olarak kaynatı lacak olan malzemenin kalı nlığını
göstermektedir.

2.2.2. Kesme bekleri

Kesme bekleri normal hamlaç sapı na takılacak ş
ekilde veya yalnı
z kesme beki olarak
yapılmışlardır. Kesme beki oksijen enjektörden geçerken bası ncıdaha düşük olan asetileni
emerek bir karmaç meydana getirir. Bu karmaç bek uçunda yanarak ı sıtı
cıalevi sağlar. Parça
biraz ı
sı
nı nca kesici oksijen musluğ u açı lı nda ı
r. Bu zamanda bekin ortası sı
tıcıaleve karı şan
yüksek basınçlı oksijen alevi sertleş
tirir ve parçayıyakarak kesmesini sağlar.
Kesme Beklerin Numaraları
50 (5-50 mm), 100 (50-100 mm), 200 (100-200 mm), 300 (200-300 mm)’dir.
Bunlar mm olarak kaynatı
lacak olan malzemenin kalı ğ
nlıınıgöstermektedir.

Şekil 2.3: Kaynak üfleç takı

mları

16
2.3. Temizleme Maddeleri (Dekapanlar)
Parça yüzeyinde bulunan kaynak ve lehim esnası nda oluşan oksitleri temizleyen ve
kaynak iş lerinin daha kaliteli olması
na yardı mcıolan malzemelere temizleme maddeleri
denir. Özellikle çelik dışındaki metallerin kaynağı
nda temizleme elemanıolarak pastalar
kullanılı
r. Birleşme yerinde oluş an hı
zlıoksitlenme kaynağ ı
n yapı mı nıçok zorlaştırı
r veya
olanaksız hale getirir. Bu nedenle kaynatı lmasıgüç olan metallerin kaynatılmasında pasta
kullanılmasızorunludur.

2.4. Kullanı
lan Takı
mları
n Bakı
mı
Beklerin Korunmasıve bakı
mıbelirtilmiş
tir:
 Bekler çekiç gibi kullanılmaz sağ a sola vurulmaz.
 Bekler yanar vaziyette bir yere bı rakılmaz, söndürülerek yerine kaldı
rılı
r.
 Kaynak yaparken bek ı narak içten yanma yapabilir, bunu önlemek için ı
sı sı
nan
bek soğutulur.
 Bek ıslı
k sesine benzer bir ses çı karmaya baş ladığızaman içten yanma
başlamıştır, derhal önce asetileni sonra oksijeni kapatını
z.
 Kaynak yaparken bekin ucuna biriken oksitleri temizlemek için parçanı n
yüzeyine bek sürülmemeli, soğutularak elle temizlenmelidir.
 Tıkanmı şbek uçlarıyumuş ak pirinç telle açı
lmalıdır.
 Meme kenarı ndaki oksitler zı
mpara ile temizlenmelidir.
 Kaynakla iş imiz bittiğinde hamlaçlarısöküp, temizleyerek takı m çantasına
koyunuz.

17
 UYGULAMA FAALİ
YETİ
UYGULAMA FAALİ
YETİ
İ
şlem Basamakları Öneriler

 Oksijen hortumunu üflecin uygun  Üflece hortumu rakorla bağladı ktan

ağ
zına takı
nız. sonra kelepçe ile iyice sı kıştı
rını z.
Tornavida ile kelepçeyi iyice sı
kınız.

 Asetilen hortumunu üflecin uygun  Üflece hortumu rakorla bağladı ktan

ağ
zına takınız. sonra kelepçe ile iyice sı kıştı
rını z.
Tornavida ile kelepçeyi iyice sı
kınız.

 Üfleçte gaz açma sı rası

na göre gaz  Önce oksijen, sonra asetileni açı
nı
z.
ayarıyapı ldıktan sonra bek ucunu Çakmak ile bek ucunu yakınız.
yakınız.

 Üfleçte gaz kapama sı rasına göre  Öncelikli olarak asetileni ve daha

bek ucundaki alevi söndürünüz. sonra oksijeni kapatı
nız. Bek ucunda
alev yakmadan önce sı k sık açıp
kapatarak, tekrar yaparak elinizi
alış
tı
rınız.

18
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

ÖLÇME SORULARI

1. Hamlaç nedir?
2. Oksijen ve asetilen hortumları
nı
n renkleri nası
l olmalı
dır?
3. Bası
nç düş
ürücü ile üfleç arası
ndaki gaz iletimini sağlayan kaynak elemanınedir?
4. Üfleçte gaz açma ve kapama sı
rasınası
ldı
r?
5. Gaz kaçaklarıne ile kontrol edilmelidir?
6. Dekapan nedir?

DEĞERLENDİ
RME

Cevaplarını ı
zıcevap anahtarıile karşlaş
tı
rı
nız. Doğ
ru cevap sayı
nızıbelirleyerek
kendinizi değ
erlendiriniz.
Eksiklerinizi faaliyete dönerek, araş
tı
rarak ya da öğ
retmeninizden yardı
m alarak
tamamlayabilirsiniz.

19
 ÖĞRENME FAALİ
YETİ-3

AMAÇ ÖĞRENME FAALİ

YETİ
-3
Oksi-asetilen kaynakçığ
lıında, kaynak çeş
idine göre kaynak alevini ayarlayabilecek
seviyeye gelebileceksiniz.

ARAŞTIRMA
 Piyasada kullanı lan bakır, alüminyum, demir, çelik, karbonlu çeliklerin alev
ayarlarınıaraş tırınız.
 Topladı ğınız bilgileri arkadaş ları
nı ş
zla tartıı
nız.
ğ
Topladıınız bilgileri rapor halinde sununuz.

3. ALEV AYARI YAPMA

3.1. Alev Ayarı
Çeş
itleri
Asetilen gazının oksijenle ş
iddetli yanması ndan meydana gelen ı sıkaynağ ına oksi-
asetilen alevi denir. Alevin oluş umu üfleçlerde karı şım odalarıkanalıile olmaktadı r.
Metallerin ergitilmesinde, ı
sıtı
lmasında ve yüzey sertleş
tirme iş
lemlerinde kullanı
lı
rlar.
Oksi-asetilen alevi kullanma tekniği bakı
mından üç çeş
ittir:
A-Yumuş
ak alev B-Normal alev C-Sert alev
3.1.1. Yumuş
ak Alev

Bu alev çatallıyanarak harlayı cıses verir. Üfleçten çıkan asetilen oranıfazla olan
alevdir. Alevin rengi sarıve turuncudur. Alev çok yumuş aktı
r. Beyaz çekirdek dış
ında uzun
gölge oluş ur. Asetilen fazlasıkarbonlayı cıözelliğ e sahiptir. Alüminyum ve alaş ımları
,
demir, elektron nikeli vb. metallerin kaynağında kullanılır.

Şekil 3.1: Asetileni fazla alev

20
 Şekil 3.2: Asetileni çok fazla alev

3.1.2. Normal Alev

Bu alevde parlak beyaz bir uç bulunur. Oksijen ve asetilen miktarları
nı
n eş
it olduğ
u
alev türüdür. Çıkan alev yumuş aktır. Normal alev, gölge alevin çekirdek alev ucunda
kaybolduğu alevdir.
lan metaller ş
Normal alev ile kaynatı unlardı
r: Bakı
r, kurş
un, bronz, çinko, çelik döküm
ve karbonlu çelikler vb.

Şekil 3.3: Normal alev

3.1.3. Sert Alev

Alevin ucu sivri olup, alev sesi de tiz, kuvvetli sestir. Üfleçten çı kan oksijen ve
asetilen karışı
mıorantı sız bir alevdir. Oksijen fazla, asetilen daha azdı
r. Alev açı
k mavi bir
renk alır. Çekirdek alevi kısa ve incedir. Sert bir alevdir.
ı
Genellikle pirinç alaşmları
nı ı
n kaynağnda kullanı
lı
r.

Şekil 3.4: Oksijeni fazla alev

21
3.2. Alev Ayarı
nın Yapı
lması
Oksi-gaz kaynağ ı
nda, yanı cıve yakı cıgaz karı şımları
nın yanması yla meydana gelen
aleve kaynak alevi adıverilir. Malzemerin kaynatı lmasında alev türünün seçimi çok
önemlidir. Malzemeler, metalurjik yapısıve kimyasal ilgileri nedeni ile şiddetli oksitlenme
veya karbonlaşma gibi kimyasal oluş umlara girerler. Bunun dı şı
nda, alevin sı caklığıda
ergitme ortamıbakımından çok etkili olur.
Alev seçiminde gereç için önemli olan faktörler:
 Isıgeçirgenliğ
i
 Ergime noktası
 Isınma genleşmesi
 Yüzeysel durumu

Oksi-asetilen kaynağ ı
nda önemli olan kaynak alevidir. Kaynağ a baş
larken normal olan
kaynak alevi, kaynak sı rası
nda biraz bozulabilir. Eğ itimini iyi almışve pratik yapmışbir
kaynakçı , başparmağ ıile valfleri idare ederek alevin kaynak süresince normal kalması nı
sağlar. Yapılan kaynağ ın sağlam ve güzel görüntülü olmasıkaynak alevine bağ lı
dır.

Şekil 3.5:Oksi-asetilen alevi

22
 UYGULAMA FAALİ
YETİ
UYGULAMA FAALİ
YETİ

İ
şlem Basamakları Öneriler
 ş
Çalı ma için gerekli işgüvenliğ i
önlemlerinizi alınız.
 ş
Çalı mak için öğ retmeninizden izin
alı
nız.
 Oksijen ve asetilen tüplerini açı
nız.  Oksijen ve asetilen tüpünü açmadan
önce kaçak testi yapı nı
z.
 Musluklarıherhangi bir zorlayı cı
malzeme ile açmayı nız. Elle açıp
kapatı nı
z.
 5.Asetilen basınç düş
ürücüsünü 25
bar bası nca, Oksijen bası nç
 Bası
nç ayarları
nıyapı
nı
z. düşürücüsünü 1.5-6. bar basınca
ayarlayını
z. ( bakı nız bası nç
düşürücüler.)
 Üfleçteki önce oksijen sonra asetilen  Öğrenme Faaliyeti-2’ye bakı
nız
valfini açı
nız.

 Üfleci açı
nız.  Öğrenme Faaliyeti-2’ye bakı
nız

 Kaynak yapı lacak malzeme türüne

 Alev ayarıçeş
itlerine bakı
nız.
göre alev ayarınıyapı
nız.

23
 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamı
nda hangi bilgileri öğ
rendiğ ağı
inizi aş daki sorularıcevaplayarak
belirtiniz.

ÖLÇME SORULARI

1. Kaç çeş
it alev ayarıvardı
r?
2. Kaynak alevi neden önemlidir?
3. Alev ayarı
nıneye göre belirleriz?
4. Yumuş
ak alev nerelerde kullanı
lı
r?

DEĞERLENDİ
RME

Cevaplarını ı
zıcevap anahtarıile karşlaş
tı
rı
nız. Doğ
ru cevap sayı
nızıbelirleyerek
kendinizi değ
erlendiriniz.
Eksiklerinizi faaliyete dönerek, araş
tı
rarak ya da öğ
retmeninizden yardı
m alarak
tamamlayabilirsiniz.

24
 ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-4

AMAÇ ÖĞRENME FAALİ

YETİ
-4
Gerekli donanı mı kullanarak kaynak uygulamaları için iş parçası
nı
hazı
rlayabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 El tesviyeciliği konuları nda genişbilgileri makine teknolojisi alanları

nda, ilgili
sektörlerden kaynak taramasıyaparak kaynak ağ zıaçma konusunun önemini
araştırı
nız.
 Piyasadaki uygulamaları n nası
l yapı ğ
ldı ı
nıgözlemleyerek bilgi toplayı nız.
Topladı ğınız bilgileri rapor halinde sı
nıfa sununuz.

4. İ
ŞPARÇASINI HAZIRLAMA
4.1. El Tesviyeciliğ
i
4.1.1. Markalama

Yapı lacak bir işparçasıüstüne imalat resminden, imal edilmişparçalardan veya

verilen bilgilerden ölçü ve ş ekiller aktarmaya markalama denir. Bir iş in yapı labilmesi için
istenen ölçülerde markalama yapı lı
r. Yapılan markalama ölçü aletleriyle kontrol edilir. İyi
bir kaynakçı ; doğ ru ölçme, iyi bir kontrol ve doğru markalama yapmalı dır. Bunun için de
markalama aletlerini tanımasıgerekir.
Markalama aletleri ş
unlardı
r:
 Kumpas
 Çelik cetvel
 Gönye
 Pergel
 Nokta
 Çizecek
 Mihengir

4.1.1.1. Kumpaslar
Kumpaslar parça ölçülerini kontrol etmekte kullanı lı
r. Yüzeyleri hassas iş
lenmiş
tir.
Sert malzemeden yapılı
r. Metrik ve inç olarak ölçme yapar.
Kumpas; cetvel, verniyer, mandal, alt çene, üst çene ve kı lıç kısımları ndan oluş ur.
Mandal verniyerin hareketini sağ lar. Alt çeneler, dı şölçülerin alı nması nda kullanı lı
r. Üst
çeneler, iç çapları
n ölçülerinin alı
nması nda kullanı lı
r. Kılı
ç, derinlik ölçülerini alır.

25
 Kumpasta kolay ve pratik okuma yapmak gerekir. Ölçme yaparken kumpas çenelerinin
parça yüzeylerine tam oturmasına dikkat ediniz.
Kumpası
n ölçme hassasiyeti;1/10’luk 0,1-1/20’lik 0,05 ve 1/50’lik 0,02’dir

Şekil 4.1: Kumpası

n kı
sı
mları

4.1.1.2. Çelik Cetvel

Ölçme ve markalama iş lerinde kullanılı
r.100 ve 1000’mm arası nda değ işken
boylardadı r. Eni 10-20mm olup 0,5mm kalı ğı
nlı ndadır. +_0,5mm. ölçme hassasiyetindedir.
Cetvelle ölçü alırken gözün dik açıoluş turmasıönemlidir.

Şekil 4.2:Çelik cetvel

4.1.1.3. Gönyeler

Genellikle parça yüzeylerinin dikliğini ve parçaları

n birbirine olan açı
ları
nı
ı
karşlaştı
rmakta kullanı
lan aletlere gönye denir.

4.1.1.4. Pergel
Daire ve daire yayıçizmek, ölçü taş ımak ve uzaklı
k iş
aretlemek için kullanı
lı
r. Çelik
malzemeden yapı lmışolup uçlarısertleş
tirilmiş
tir.

Şekil 4.3:Pergel

26
4.1.1.5. Nokta
Delinecek daire merkezlerinin ve markalama çizgilerinin belirtilmesinde kullanı lı
r.
Takım çeliğ inden yapı lmış olup uçlarısertleş tirilmiş markalama aletidir. Noktalama
yaparken nokta dik tutulur. Kavislerde çizgilere sı
k, düz çizgilere seyrek vurulur.

Şekil 4.4: Nokta

4.1.1.6. Çizecekler

Markalamada alı
nan ölçülerin, parça üzerine iş
aretlenmesinde çizgi çizmeye yarar.
Yay çeliğ
inden yapı
lmıştı
r.

Şekil 4.5: Çizecek

4.1.1.7. Mihengir
İşparçasıüzerine düzgünleş
tirilmişbir satı
h esas alı
nmak üzere paralel çizgi çizmek
üzere kullanı
lı
r.

4.1.2. Eğe ve Çeş

itleri

İşparçalarından; üzerindeki dişler yardı mıyla talaşkaldı rarak işparçası nıistenilen

biçim ve ölçüye getirmeye; yüzey düzeltme işlerinde kullanı
lan aletlere eğ
e denir.

Eğelerin en belirgin özelliği yüzeyleri üzerinde belli bir düzene göre dizilmişküçük ve
sayıca çok diş lerin olması dır. Eğ eler kırılgan olup darbelere dayanı ksızdır. Çünkü sert
malzemeden yapı ş
lmılardır. Eğ eler mengeneye, tezgâhlara vurulmamalı yere
düşürülmemelidir. Her eğenin kullanı m yeri ayrıdır. Eğeler üç çeş itte bulunur. Eğe isterken
bu üç özelliğ
ini belirtmek gerekir.
Eğe çeş
itleri:
 Kesitlerine göre eğeler
 Boylarına göre eğ eler
 Diş
lerine göre eğeler

27
 Şekil 4.6:Eğenin kı
sımları

a)Tek sı
ra diş
li b)Çok sı
ra diş
li
Şekil 4.7:Eğe diş
leri

4.1.3. Eğeleme
İşparçalarıüzerinden eğ
elerle talaşkaldı
rarak yapı
lan, yüzey iş
leme iş
lemlerine
eğeleme denir.
 Eğelemenin Kuralları
 Yapı lacak işlemlerin cinsine, parçanın boyutlarına ve işlenecek profile
göre eğ e seçilir.
 İyi bir eğeleme yapmak için eğ eleme kurallarına uyulmalı dır.
 Eğe sapı nı sağelinizin ayasına dayayı nız ve parmakları nızla kavrayınız.
 Sol elinizin ortası nıeğe ucuna koyunuz. Parmakları nızıeğe altından
bastırı nız
 İki el arasında eğ eyi sı
kıtutarak eğeleme yapı nız.
Eğe sağel ile ileri hareket ettirilerek sol el hafif bir
basma etkisi yapar. Böylece eğe diş lerinin parçaya
basmasısağlanı r. Bu sayede parça üzerinden talaş
kaldı
rı
lmışolur.
İ
ki çeş
it eğeleme vardı
r:
 Serbest eğeleme
 Ölçülü ve gönyeli eğ
eleme

Şekil 4.9: Eğeleme duruş

u
Şekil 4.8: Eğe konumu

28
4.2. Kaynak Ağ
zıAçmak
Kaynağ a baş lamadan önce, parçaları n kaynağ a hazırlanması ; kaynağ ın en önemli
kademelerinden biridir. Hazırlık, kaynatılacak malzemelerin kenarları nın, yapılacak kaynak
türüne (yatay, yan, tavan veya dik),malzemenin profil biçimine göre planlanması dır. Kalı
n
parçaların kaynak eklerinin istenilen sağlamlıkta olabilmesi için birleşecek olan kenarlara
kaynak ağzıaçı lı
r. Bunun amacıkaynak alanı nın parça yüzeyinde daha genişolması dır.
Birleşecek olan kenarların ağız açılarıparçanın kalınlığı
na ve kullanı lacak yere göre 50°—
70° arasında değişmektedir. Ancak bu açınormal olarak 60° tutulur.

Kaynak ağ zı; kaynatılacak gerecin kalı ğ

nlıına ve kullanma yerine göre tek veya çift
taraflıolarak yapılı
r. Ancak tek taraflıolanlar 5–10 mm kalınlığa kadar, çift taraflıolanlar 10
mm’ den kalı n malzemelere uygulanı r.

 Kaynak Ağ zıAçma Araçları

 Oksijenle Kesme Üfleci: Elle kumandalıolarak çalı şan bu üfleçler
hemen hemen bütün kaynak ağ zıtürlerinde en çok kullanı lı rlar.
 Oksijenle Kesme Makinesi: Bir düzgün ray veya kı zak üzerinde
doğ rusal ve dairesel hareketle kesme iş lemi kolaylı kla yapı lır. Kesme hı
zı
iyi ayarlandığında kesim çok temiz olur.
 Zımpara Taş ı
: Atölyelerde kullanı lan normal taş larla yapı labilir.
 Eğ eleme ile: Kaynak ağzıaçı lması nda en uygun araç eğ edir; ancak uzun
zaman almasınedeniyle bu iş lem pratik değildir.
 Kaynak Ağ zıAçma Makineleri: Planya ve el tabancaları , kaynak ağzı
açmada kullanı labilir.

a)Kı
vrı
k kaynak ağzı b)Alı
n kaynak ağzı c) V kaynak ağzı

ç) Y kaynak ağzı d) Çift yönlü V kaynak ağzı e) X kaynak ağzı

29
 f)Yarı
m V kaynak ağzı g)K kaynak ağzı ğ) Yarı
m çift yölü V kaynak ağzı

Şekil 4.10: Kaynak ağzıçeş

itleri

4.3. Kullanı
lan Takı
mları
n Bakı
mı
Eğeleme esnası nda diş
ler arasına sıkışan talaştanecikleri iş
lenen parçayıçizer. Bunu
önlemek için eğeler sık sık tel fırça ile temizlenmelidir. Diğ er markalama aletlerinin iş
bitiminden sonra uygun temizleme maddeleriyle temizlenerek yerlerine koyunuz veya takı m
haneye teslim ediniz. Temizlenmeden yerlerine kaldı rılan markalama aletlerinin
paslanacağınıve işgöremez duruma geleceğini unutmayı nız.

30
 UYGULAMA FAALİ
YETİ
UYGULAMA FAALİ
YETİ

İ
şlem Basamakları Öneriler

 Gerekli olan işelbisenizi giyiniz.

 Markalanacak olan iş parçası nı ve
 İş parçası
nı ölçüsünde markalama
ölçüleri öğretmenden alını z.
yapı
nız.
 Markalama aletlerini takı m haneden
alı
nız.
 Verilen ölçü standardı
nda işparçasını
 İ
şparçası
nıölçüsünde kesiniz. testere veya gerekli kesme aracı yla
kesiniz.

 İşparçasıüzerinde kesme sı rasında

 Kesilen işparçası
nıtemizleyiniz. oluş an çapakları , zı
mpara, taşveya eğe
ile temizleyiniz.

 Öğ retmeninizden hangi aracı

 İ
şparçası
na kaynak ağ
zıaçı
nız. kullanacağını öğreniniz. (Bakınız
kaynak ağzıaçma çeş
itleri )

31
 ÖLÇME
ÖLÇME VE
VE DEĞ
DEĞ ERLENDİ
ERLENDİ RME
RME
Bu faaliyet kapsamı
nda hangi bilgileri öğ
rendiğ ağı
inizi aş daki sorularıcevaplayarak
belirleyiniz.

A. ÖLÇME SORULARI

1. Markalama nedir?
2. Markalama araçlarınelerdir?
3. Eğeyi tanı
mlayı
nız. Çeş
itleri nelerdir?
4. Eğeleme nedir?
5. Kaynak ağzı
açma araçlarınelerdir?

32
B. UYGULAMA TESTİ
Öğretmeniniz tarafı
ndan size verilen işparçası
nıuygun araç ve markalama aletleri
kullanarak markalayı
nız. Uygun kaynak ağ zıaçı
nız.
Verilen iş
i bitirdikten sonra kontrol listesini açı
klamaya göre doldurunuz.
KONTROL Lİ
STESİ

Modülün adı Oksi-asetilen kaynağı Öğrencinin

Amaç Markalama ve kaynak ağ
zı Adısoyadı ...................................
açabileceksiniz.
Sı
nıf .............................
Konu El tesviyeciliği Numara ................................
Tarih ……/……/……….

AÇIKLAMA: Aş ağı
da listelenen davranış larıne derecede öğrendiğ inizi değer ölçeğinde
işaretleyiniz. Yapamadı ğı nız davranışları“HAYIR”; yaptı ğı nı
z davranı şları“EVET” olarak
( X ) işaretleyiniz.Yapamadı ğınız davranışlarıöğretmeninize danı şarak tekrar edniz.

GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Hayı

r Evet

şönlüğünüzü giyerek işyapmaya hazı

1-İ r hale geldiniz mi?

2-Verilen işparçası
nın ölçülerini aldı
nız mı
?

3-Markalama aletlerini takı

mhaneden aldı
nı
z mı
?

4-Markalanan parçayıuygun kesme aracı

yla kestiniz mi?

5-Kestiğiniz parçanı
n üzerindeki çapaklarıtemizlediniz mi?

6-İ
stenen kaynak ağ
zıaçma yöntemine göre kaynak ağzıaçtı
nız mı
?

ş
7-İinizi yaparken gerekli güvenlik kuralları
na uydunuz mu?

DÜŞÜNCELER:.......................................................................
....................................................................................................

DEĞERLENDİ
RME
Cevaplarını ı
zıcevap anahtarıile karşlaş
tı
rı
nız. Doğ
ru cevap sayı
nızıbelirleyerek
kendinizi değ
erlendiriniz.
Eksiklerinizi faaliyete dönerek, araş
tı
rarak ya da öğ
retmeninizden yardı
m alarak
tamamlayabilirsiniz.

33
 ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–5

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-5
AMAÇ

Gerekli donanı mıkullanarak oksi-asetilen kaynakçığı

lı nda işparçasıüzerine telsiz
dikişçekebileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 ş
Piyasada çalıan ustaları şolduğ
n kaynak yaparken uygulamı u teknikleri
gözlemleyiniz.
Gözlemlerinizi rapor hâlinde sı
nıfa sununuz.

5. TELSİ
Z Dİ
KİŞÇEKME
5.1. Kaynak Uygulamaları
5.1.1. Telsiz DikişÇekme

Kaynak iş leminde en önemli hususlardan biri,dikişi meydana getiren kaynak metalinin

kaynatı lan metal ile aynıözellikte olması dır. Bunu sağ ğ
ladı ı
nı z taktirde, kaynak baş arınız
artar. Kaynakçıkaynak dikiş ini istediği tarzda kontrol altında tutmalı dır. Oksi-asetilen
kaynağ ının özelliklerinden biri olan telsiz dikişbunu sağ lar. Telsiz dikiş , adından
anlaş ı
lacağ ıgibi ek kaynak teli kullanı lmadan yapı lan kaynak uygulamaları na verilen
isimdir. Özellikle ince parçalar bu yöntem ile baş arılıbir şekilde kaynatı lı
r. Üfleçin parça
yüzeyine yaptı ğ ıacı60° - 70°’dir. Kaynak yerinin kalı nlığının, kaynatı lacak parça
kalınlığından 1 mm daha fazla olmasıgerekir.
Örneğin; 1.6mm olan bir parçaya telsiz dikişçekmek için parçanı
n birleşme kenarları
2.6 mm bükülür. Kaynak metalini, bükülen kı sımdaki metalin kaynak esnasında ergimesi
oluşturur.

34
 UYGULAMA FAALİ
YETİ
UYGULAMA FAALİ
YETİ
na telsiz dikişkaynağı
Verilen işparçası uygulayı
nız.

ARAÇ GEREÇLER
1.Oksi-asetilen kaynak postası
2.Nokta, çekiç, çizecek, çelik cetvel, fı
rça, gözlük
3.2.5 x 80 x 120 mm siyah sac
İ
ŞLEM BASAMAKLARI
1.Sac malzemeyi ölçüsünde markalayı nız.
2.Kaynak yapı lacak çizgileri nokta ile markalayı nız.
3.Parçayı masaya yerleş tiriniz.
4.Uygun üfleci takarak oksi-asetilen postası nıhazı rlayı
nız.
5.Beki yakarak uygun alevi ayarlayı nız.
6.Marka çizgilerinden sağ dan sola doğru sı ra ile dikişçekiniz.
7.Dikişlerin üzerini kaynak fı rçası ile temizleyiniz.
Not: 1-Kaynak alevini daima masa üzerinde tutunuz. Çünkü bir yanma olayı
na neden
olursunuz.
2-Bu faaliyetin sonunda verilen performans testi ile kendinizi değ
erlendiriniz.
35
5.2. Kaynak Pozisyonları

İşparçalarınıçeş itli konum ve ş ekillerde kaynaklıbirleş

tirme yapma iş
lemlerine
kaynak pozisyonu denir. Kaynak pozisyonlarış unlardı
r:
 Yatay düz kaynak pozisyonu
 şköş
Yatay iç ve dı e kaynak pozisyonu
 Düşey ( Yukarıdan aşağı,aş
ağı
dan yukarıdik ) kaynak pozisyonu
 Düşey yan kaynak pozisyonu
 Tavan kaynağ ıpozisyonu

Belirli bir noktaya bağ lıolmayan küçük iş parçaları nı

, kaynakçının kolayı
na
gelebilecek konuma getirilebilir. Büyük işparçaları n da ise değiş
iklik yapmak mümkün
değ ildir. Kaynakçı, her türlü ş
artlarda kaynak çekebilmelidir.

5.3. Oksijen Kaynağ

ında Alı
nması
Gerekli Güvenlik Önlemleri

Oksi-asetilen kaynağ ı nda kullanı lan yanıcıgazlar (asetilen vb.) tehlikenin varlı ğı
nı
gösterir. Tehlikede olan sadece kaynakçı nı
n kendisi değildir. Kaynakçı , çevresinde bulunan
canlıların da tehlikede olduğ unu bilmelidir. Kaynakçıher an tehlike olacağı nıdüş ünerek
tedbiri elden bırakmamalı dır. Gerekli önlemleri alabilmek için yeterince bilgilenmelidir.

 Oksi-asetilen kaynağı yapılan ortamlarda ve kaynak yapı lmasısırası

nda
güvenlik nedeniyle aş ağ ıdaki kurallara uyulmalı dır. Bu, can güvenliği
bakı mı ndan gereklidir.
 Hiçbir yağ, bası nçlıoksijen elemanları na (tüp, valf, veya hortum)
sürülmemelidir.
 Bası nçlıoksijen, bası nçlıhava yerine kullanı lmamalı dır.
 Oksi-asetilen kaynağı yapılan ortamlarda yanı cıve patlayı cımadde
bulundurulmamalı dır.
 Yanan oksi-asetilen aleviyle ş aka yapmayı nı
z.
 Sizin için normal olmayan bir durum olduğunda öğ retmeninize haber veriniz.
 Daima uygun bek ve gaz bası ncıkullanı nız.
 Hortum ve bası nç düş ürücü bağ lantılarını n sızdırmaz olduğundan emin olunuz.
 Kaçak yapan tüp ve kazanlarıasla kullanma. Gaz kaçağ ınıateşile kontrol
etmeyiniz.
 Yanan üfleci asetilen kazanı na ve gaz tüpüne asmayı nız.
 Yüzeyi boyalımalzemelerin kaynağ ı nda maske kullanı nı z.
 Kaynak iş lerinde uygun giysi giyiniz.
 Karpit ve karpit fı çıları nısu ve nemden koruyunuz.
 Oksijen ve asetilen tüplerini dikkatli taş ıyı nız. Uygun bir taş ıyı
cıkullanını z ya
da taban kenarı nda döndürülerek taş ıyını z.
 Kaynak çalı şması nda önce sulu güvenliği kontrol ediniz.
 Gaz kokusu hissettiğinizde yanan üfleçleri ve tüp vanaları nıkapatınız.
36
 Gaz hortumları nıkaynak alevinden ve kı vı lcı
mlardan uzak tutunuz.
 Asetilen ve oksijen tüplerini ayrıdepolayı nız. Dolu ve boştüpleri birbirinden
ayırı
nı z.
 Tüpler mutlaka dik konumda sabitlenmelidir.
 Üfleç uygun biçimde yakı lı
p söndürülmelidir.
 Yanı cıgazlarıserbest havaya bı rakmak, tehlikelidir.
 Kaynak yapı lan ortam sürekli havalandı rılmalı dır.
 Asetilen ve oksijen tüpleri kaynak veya kesme yapı lan yerden uzak olmalıdı r.
 Kaynak yapı lacak gereç hakkı nda yeterli bilgi edinildikten sonra kaynak işlemi
yapılmalı dı
r.

37
 UYGULAMA FAALİ
YETİ
UYGULAMA FAALİ
YETİ
İ
şlem Basamakları Öneriler

 İ
ş parçası kaynak ortamı
na  İ
şönlüğünüzü giyiniz.
yerleş
tiriniz.  İ
şparçası nıkaynak masasıüzerinde
kaynak yapını
z.

 Oksijen ve asetilen tüpleri (asetilen  Sı

zdırmazlığıkontrol ediniz.
kazanı ve karpit) bağlantı ları  Kaynak elemanları nı n hazı rlanması
yaparak basınç ayarları nıyapı nız. konusuna bakını
z.

 Üfleçte gaz ayarlarıyapıldı

ktan  Üfleç yakma ve söndürme yapmak
sonra bek ucunu yakı
nız. konusuna bakı
nız.

 İ
şparçasıüzerine tekniğ ine uygun  Gerekli güvenlik önlemlerini aldı nı
z
olarak telsiz dikişçekme işlemini mı ?
yapınız.  İ
şlem basmakları na dikkat ediniz.

38
 ÖLÇME
ÖLÇME VE
VE DEĞ
DEĞ ERLENDİ
ERLENDİ RME
RME

Bu faaliyet kapsamı
nda hangi bilgileri öğrendiğinizi aş
ağı
daki sorularıcevaplayarak
belirleyiniz.

A. ÖLÇME SORULARI

1. Telsiz dikişçekerken dikkat edilmesi gereken husus nedir?

2. Oksi-asetilen kaynağ ıyapı lı ı
rken kaynağ ıolarak
n telsiz dikiş çekme kaynağ
adlandırı
lmasının nedeni nedir?
3. Oksi-asetilen kaynakçı
sı
nın ası
l amacıne olmalı
dır?
4. Kaynak pozisyonu nedir?
5. Kaç çeş
it kaynak pozisyonu vardı
r?

39
B. UYGULAMA TESTİ

Modülün adı Oksiasetilen kaynağ

ı Öğ
rencinin
Amaç İşparçasıüzerine düzgün telsiz Adısoyadı ................................
kaynak çekebileceksiniz.
Sı
nıf ................................
Konu Telsiz dikişçekme Numara ……………………
Tarih ……/……/…………
AÇIKLAMA: Aş ağ ıda listelenen davranı şlarıne derecede öğrendiğ inizi değer ölçeğ inde
işaretleyiniz.Yapamadı ğınız davranı şları“HAYIR”; yaptı ğını
z davranış ları“EVET” olarak
( X ) işaretleyiniz.Yapamadı ğınız davranı şlarıöğretmeninize danı şarak tekrarlayınız.
GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR HAYIR EVET
1-İşgüvenliğ i tedbirlerini aldı nı
z mı ?
2-Markalama aletlerini temin ettiniz mi?
3-İşparçası nıuygun biçimde markaladı nız mı ?
4-Tüpleri açtı nız mı ?
5-Parça kalı nlığına göre bası nç ayarını zıyaptı nız mı ?
6-Üfleç üzerindeki gaz muslukları nısı rasına uygun olarak açtı nız
mı ?
7-Bek ucunu düzgün bir ş ekilde yaktı nız mı ?
8-Malzeme kalı nlığına göre alev ayarı nıyaptı nız mı ?
9-İşparçası nıdüz olarak masanı n üzerine yerleş tirdiniz mi?
10-Telsiz dikişkaynağ ınıdüzgün olarak yaptı nız mı .?
11-Kullandığınız takı m ve markalama aletlerini temizleyip
takı
mhaneye teslim ettiniz mi?
12-Çevre temizliğine önem verdiniz mi?

DÜŞÜNCELER: .......................................................................
....................................................................................................

DEĞERLENDİ
RME

Cevapları nızıcevap anahtarıile karş ılaş

tırı
nı
z. Doğru cevap sayınızıbelirleyerek
kendinizi değerlendiriniz.
Eksiklerinizi faaliyete dönerek, araş
tı
rarak ya da öğretmeninizden yardı
m alarak
tamamlayabilirsiniz.

40
 ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–6
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-6
AMAÇ
Gerekli donanı
mıkullanarak oksi-asetilen kaynakçığ
lıı
nda işparçasıüzerine telli dikiş
çekebileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 ş
Piyasada çalıan ustaları şolduğ
n kaynak yaparken uygulamı u teknikleri
gözlemleyiniz.
 Gözlemlerinizi rapor halinde sı
nıfta sununuz.

6. TELLİDİ
KİŞÇEKME
6.1. Kaynak Telleri

İki parçanı n birbirlerine birleştirme iş leminde mutlaka ek bir madde kullanmak

gerekmektedir. Oksi-asetilen kaynağ ıile çeşitli metaller kaynatı
ldı ğıiçin çeş
itli metallerden
yapı lmı şteller de kaynak teli olarak kullanı lmaktadı r. Oksi-asetilen kaynağında kullanı lan
tellerin boylarıyaklaşık olarak 1 metredir.
lan kaynak telleri ş
Kaynakta kullanı unlardı
r:
 1-Yumuş ak kaynak telleri
 2-Yüksek alaşımlıkaynak telleri
 3-Krom nikel kaynak telleri
 4-Bronz kaynak telleri
 5-Alüminyum kaynak telleri
 6-Dökme demir kaynak telleri

6.2. Kaynak Uygulamaları

6.2.1.Telli DikişÇekme
Alevin meydana getirdiğ iısı
, işparçasınıergitir. Meydana gelen kaynak banyosu içine
daldırılan kaynak teli eriyerek, kaynak metalini meydana getirir. Oksi-asetilen kaynağ ı
nın
özelliklerinden biri olan telli dikişbunu sağ lar. Kalın işparçalarının kaynak metali ek tel
kullanmayıgerektirir. Kaynak teli kullanı larak yapılan bu tarzdaki kaynaklar sonunda elde
edilen dikiş,telli dikişolarak adlandı rı
lı
r.
Kaynak yapı mıuygulama acı sından farklı
lı
klar gösterdiğinden, kaynakta üstünlükler
sağlar. Bunlar sol ve sağkaynaktı n istenilen oranda ı
r. Bunlardan birini seçerek parçaları sı
alması nıya da almaması nıgerçekleş tirmeniz mümkündür. Üfleçin konumu parça yüzeyine
60°-70°’dir. Telin parça yüzeyine konumu 30°-40°’dir.

41
 UYGULAMA FAALİ
YETİ
UYGULAMA FAALİ
YETİ
Verilen işparçası
na ek teli kullanı
larak kaynak tekniğ
ine uygun kaynak yapı
nız.

ARAÇ GEREÇLER
1.Oksi-asetilen kaynak postası
2.Nokta, çekiç, çizecek, çelik cetvel, gözlük, kaynak teli, fı
rça
3.2 x 80 x 120 mm siyah sac

İ
ŞLEM BASAMAKLARI
1. Sac malzemeyi ölçüsünde markalayı nız.
2. Kaynak yapı lacak çizgileri nokta ile markalayı nız.
3. Parçayımasaya yerleş tiriniz.
4. Uygun üfleci takarak oksi-asetilen postası nıhazı rlayı
nız.
5. Beki yakarak uygun alevi ayarlayı nız.
6. Marka çizgilerinden sağ dan sola doğru sı ra ile dikişçekiniz.
7. Dikişlerin üzerini kaynak fı rçasıile temizleyiniz.

Not:1-Kaynak alevini daima masa üzerinde tutunuz. Çünkü bir yanma olayı
na neden
olursunuz.
2-Faaliyetin sonunda verilen performans testi ile kendinizi test ediniz.
42
 İ
şlem Basamakları Öneriler

İ
şparçasıkaynak ortamı
na yerleş
tiriniz.  İ
şönlüğ
ünüzü giyiniz.
 İ
şparçası
nıtemizleyiniz.
 Kaynak masası üzerinde kaynak
yapı
nız.

 Oksijen ve asetilen tüpleri (asetilen  Sızdı

rmazlığıkontrol ediniz.
kazanıve karpit ) bağlantı
larıyapı
larak
 Kaynak elemanları nı n hazırlanması
basınç ayarlarıyapı
nız.
konusuna bakı
nız.
 Parça kalı ğ
nlıına dikkat ediniz.

 Üfleçte gaz ayarlarıyapı ktan sonra  Üfleç yakma ve söndürme yapmak

ldı
bek ucunu yakı
nız. konusuna bakı
nız.

İş parçası üzerine tekniğine uygun  İ

şlem basamakları
na özen gösteriniz.
olarak telli düz dikişçekme iş lemi
yapınız.

 Kaynak sonrası fı rça ile kaynak  Yaptığınız ı

kaynağn daha iyi
bölgesini temizleyiniz. görünebilmesi için kaynak bölgesini
uygun temizleme maddesini kullanarak
temizleyiniz.

43
 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Bu faaliyet kapsamı
nda hangi bilgileri öğrendiğinizi aş
ağı
daki sorularıcevaplayarak
belirleyiniz.

A. ÖLÇME SORULARI

1. Kaynak yapı
mında kullanı
lan kaynak tellerini sayı
nız?
2. ı
Oksi-asetilen kaynağnda kaç çeş
it yöntem vardı
r?

44
B. UYGULAMA TESTİ
 Verilen işparçası na ilave ek teli kullanılarak kaynak tekniğ
ine uygun telli dikiş
kaynağıçekiniz.
 Verilen işi bitirdikten sonra kontrol listesini açıklamaya göre doldurunuz.

KONTROL Lİ
STESİ

Modülün adıOksi-asetilen kaynağ

ı Öğ
rencinin
Amaç Uygun malzemeye göre alev ayarı Adısoyadı .............................
yaparak telli dikiş
Sı
nıf .............................
çekebileceksiniz.
Numara .............................
Konu Telli dikişçekme
Tarih ……/……/………
AÇIKLAMA: Aş ağ ıda listelenen davranı ş larıne derecede öğ rendiğ inizi, değer ölçeğ
inde
iş aretleyiniz. Yapamadı ğı nı z davranı şları“HAYIR” ; yaptı ğ ı nız davranı şları“EVET”
olarak ( X ) iş aretleyiniz. Yapamadı ğı nı z davranı ş larıöğ retmeninize danı şarak
tekrarlayı nı z.
GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR HAYIR EVET
1-İ şgüvenliğ i ile ilgili güvenlik kuralları nıaldı nı z mı ?
2-Oksijen ve asetilen tüplerini açtı nı z mı ?
3-Bası nç düş ürücünün muslukları nı n açtı nı z mı ?
4-Sı zdı rmazlı k testi yaptı nı z mı ?
5-Bası nç düş ürücüleri ayarı nıyaptı nı z mı ?
6-Hamlaç üzerindeki gaz muslukları nısı rası yla açtı nı z mı ?
7-Usulüne uygun bek ucunu yaktı nı z mı ?
8-Sı rası yla yumuş ak, sert ve normal alev ayarıyaptı nı z mı ?
9-Verilen işparçası na göre alev ayarı yaptı nı z mı ?
10-İ lave ek teli kullanı larak tekniğ ine uygun düz dikişiş lemi
yaptı nı z mı ?
11-Yaptı ğ ını z kaynağ ıtemizlediniz mi?
ÖĞRENM
DÜŞÜNCELER:.........................................................................
.....................................................................................................

DEĞERLENDİ
RME

Cevapları nızıcevap anahtarıile karş ılaş

tırı
nı
z. Doğru cevap sayınızıbelirleyerek
kendinizi değerlendiriniz.
Eksiklerinizi faaliyete dönerek, araş
tı
rarak ya da öğretmeninizden yardı
m alarak
tamamlayabilirsiniz.

45
 ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–7

AMAÇ ÖĞRENME FAALİ

YETİ
-7
Oksi-asetilen kaynakçığı
lı nda, işparçası
nıpuntalayabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 ş
Piyasada çalıan ustaları şolduğ
n kaynak yaparken uygulamı u teknikleri
gözlemleyiniz.
Gözlemlerinizi rapor halinde sı
nıfta sununuz.

7. PUNTALAMA
7.1. Puntalama ve Önemi

Parçaları n kaynağ ısırasında meydana gelebilecek eksen bozukluklarıve kaynak

çekmelerine karş ıaralıklıve geçici kaynaklara punta denir. Kaynak, punta iş leminden sonra
yapılı
r. Parça birleş imindeki düzgünlük, puntalama sı rasında ayarlanı r. Puntalamanı n
düzgünlüğü oranı nda kaynak düzgünlüğ ü elde edilir. Punta iki parça kenarı nıbirbirine tek
noktada bağ layacak büyüklükte olmalı dı
r. Zayıf yapılan punta kaynak sı rası
nda kı rı
lı
r. Fazla
büyük yapı lan punta ise, yapılacak kaynağı n yüzey düzgünlüğünü bozar. Puntalama yeterli
büyüklükte olmalı dır. Bu büyüklük iki parçaya en az 1–2 mm. binecek ş ekildedir.
Puntalar belirli bir sı
raya göre yapılır. Her yapılan punta, parçayıpunta yapı lan tarafa
doğru çekerek düzgünlüğünü bozar. Puntalama parçanı n et kalı ğ
nlıına bağlıolarak sık veya
seyrek yapı labilir. Bu nedenle punta daima karş ılı
klıyapı lı
r. Her yapılan puntadan sonra
gerekli düzeltme ve gönye kontrolü yapı lı
r.
Boruları n puntalanmasıise ş öyle olur: Borular silindir biçimlidir. Boru kesiti yatay ve
dikey eksende dört noktada kesiş ir. Puntalama bu dört nokta üzerinden yapı lır. Puntalamanın
dayanı mı nıarttı rmak için daha fazla sayı da veya yeteri kadar punta yapı lı
r. Boruları
n
birbirini takip eden eksenlerde veya istenilen açı larda eklenmesi istenir. Borular, silindir
yüzeyli olduklarıiçin birleş tirme düzgünlüğ ünün ayarlanması nda zorluklar meydana
gelebilmektedir. Bu zorluklarıaş mak için çeş itli düzenekler kullanı labilir. Bu düzenekleri
aşağ ı
daki ş ekillerde görebilirsiniz.

7.2. Kaynak Ağ
zıBı
rakma
Birleştirme kaynağ ıyapmadan önce parçaları n kaynağ rlanmasıkaynağı
a hazı n en
önemli kademelerinden biridir. Kaynak ağ zıbı rakma genellikle sac levhalar,borular ve ince
sac parçaları nın birleştirilmesinde yapı
lmaktadır. Kenar hazı
rlı ğını
n uygun yapı lması ,ısıtma
ve ergime sı rasında oluş acak çekme, biçim değ iştirme gibi oluş umlar için gerekli
toleransların verilmesidir. Malzemelerde tam bir kaynak iş lemesi oluşturmak için açı sal
hazı rlı
k (kaynak ağ zı) yapı lmasızorunludur. Kaynak ağzıbı rakma genellikle malzemelerin
46
et kalı ğ
nlıına ve kullanılacak kaynak teline bağ lıolarak değişmektedir. Aş
ağı
da verilen
çizelgede parça kalı ğ
nlıına göre tel çaplarıve kenar açı ğıverilmiş
klı tir.

Malzeme kalı
nlı
ğı Kenar açı
klı
ğı Kaynak teli çapımm Kaynbara tekniğ
i
mm

1 mm yok Yok Kalınlığı3.2 mm

kadar olan
1,2 mm 0.8-1.2 1.2–1.6 gereçlerde sol
kaynak
1.6 mm 1.6 1.6

3.2 mm 3.2 3.2

4.8 mm 3.2 3.2 Kalınlığı3.2 mm’

den büyük
6.3 mm 3.2 3.2–4.0 gereçlerde sağ
kaynak
9.5 mm 3.2 5

Tablo 7.1: Malzeme kalı

nlı
ğına göre kenar açı
klı
ğı

47
 UYGULAMA FAALİ
YETİ
UYGULAMA FAALİ
YETİ

İ
şlem Basamakları Öneriler

İ
şparçası
nıtemizleyiniz.  İ
şönlüğünüzü giydiniz mi?
 Temizleme için gerekli takı
mları
alı
nız (takı
mhaneden).
 İ
şparçası
nıtemizleyiniz.

 Birleş
tirmede kullanılacak tel çapı  Bakı
nı
z çizelge–7.1
kadar işparçaları
nın arasında boş
luk
bırakı
nı z.

 Uygun aralı
klarla iş parçası
nı  İş parçası nın kalı ğı
nlı na göre
puntalayı
nız. puntalama sı
k ve seyrek yapılı
r.

 Puntalama sonrasıfı rça ile kaynak  Kaynağ ın daha iyi görünebilmesi için
bölgesini temizleyiniz. tel fı
rça ile temizleyiniz.

48
 ÖLÇME
ÖLÇME VE
VE DEĞ
DEĞ ERLENDİ
ERLENDİ RME
RME
Bu faaliyet kapsamı
nda hangi bilgileri öğ
rendiğ ağı
inizi aş daki sorularıcevaplayarak
belirleyiniz.

ÖLÇME SORULARI

1. Kaynak iş
lemini yapmadan önce puntalama yapmanı
n sebebi nedir?
2. Puntalama nedir?

49
 MODÜL DEĞERLENDİ
RME

MODÜL DEĞERLENDİ
RME
Bilgi sayfalarıdoğrultusunda aş
ağı
da verilen işparçası rlayarak, ş
nıhazı ekildeki gibi
puntalama işlemini yapınız.

ARAÇ VE GEREÇLER
1. Oksi-asetilen kaynak postası
2. Çekiç, örs veya düzeltme pleyti, tel,fı
rça, gözlük
3. 2 x 70 x 120 mm siyah sac Ǿ2 mm tel
 İ
şi bitirme süreniz 40 dakikadı
r.
İ
şinizi bitirdikten sonra performans denetim listesinden kendinizi değ
erlendiriniz.

50
PERFORMANS DENETİ
M Lİ
STESİ

GÖZLEMLENECEK DAVRANIŞLAR Evet Hayı

r

1 İ
şönlüğünüzü giyerek işyapmaya hazı
r hale geldiniz mi?

2 ş
Çalıma alanıiçin gerekli güvenlik kuralları
nıaldı
nız mı
?

3 Markalama aletlerini kavradı

nız mı
?

4 Verilen işparçası
nıdüzgün markaladı
nı
z mı
?

5 İ
şparçası
nıtemizleyip kaynak için hazı
rladı
nı
z mı
?

6 Kaynak için gerekli takı

mları
nıhazı
rladı
nı
z mı(eldiven,
gözlük, fı
rça)?

7 Malzeme kalı ğı
nlı nıgöz önünde bulundurarak kaynak ağzı
bı
raktı
nız mı
?

8 Uygun tel çapıseçtiniz mi?

9 Bek ucunu kurallara uygun açtı

nız mı
?

10 Malzeme cinsine göre alev ayarıyaptı

nız mı
?

11 İ
şparçası
nıuygun puntaladı
nı
z mı
?

12 Üfleci kurallara uygun bir ş

ekilde söndürdünüz mü?

13 Kaynak sonunda işparçanı

zıtemizlediniz mi?

14 ş
Çalıma sonunda kullandı ğı
nız takı
mları temizleyip
takı
mhaneye teslim ettiniz mi?

15 ş
Çalı ş
ma sonunda çalı ğ
tıı
nız alanıtemizlediniz mi?

16 ş
Çalıı
rken işgüvenlik kuralları
na uydunuz mu?

Ölçme sonuçları na göre sizin modül ile ilgili durumunuz öğ retmeniniz tarafı
ndan
değ
erlendirilecektir. Bu değerlendirme için öğ
retmeninize başvurunuz.

51
 CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARI
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-1 CEVAP ANAHTARI
1. Karpit (CaC2), kok kömürü ve söndürülmemişkirecin elektrik fı
rı
nları
nda 2760-3870°
C de ergitilmesiyle elde edilir.
2. ş
Asetilen gazıkarpit su karıı
mıile elde edilir.
3. Oksijen tüpleri 150–200 bar bası
nçta doldurulur.
4. Asetilen gazıhava veya oksijenle meydana getirdiği karış ı
mlar dolayı
sı
yla tehlikelidir.
Bu karışımların herhangi bir şekilde tutuş masıbüyük patlama meydana gelir. Asetilen
gazı2,5 bar’ da patlama özelliği gösterir.
5. a-Karpitin kazana dalıp çıkmasıile çalışan kazanlar, alçak basınçlıkazanlardır.
b-Suyun karpitin üzerine dökülmesi ile çalışan kazanlar, orta basınçlıkazanlardı r.
ş
c-Seri üretim veya kuru sistem ile çalıan kazanlar, yüksek bası nçlıkazanlardır.
6. Tüpteki bası
ncıkullanma bası ncına dönüş
türerek üflece gönderen bası
nç ayarlama
elemanları
na bası
nç regülâtörü denir.
7. Asetilen özelliği nedeniyle yalnız başı
na tüpe doldurulmaz. Bu nedenle tüpün içine
asetilen emici gözenekli maddeler doldurulur. Asetilen asetonda ve alkolde çok iyi
erime yeteneğ ı
ine sahiptir. Böylece gözeneklerin içine yaklaşk tüpün 1/3’ü kadar
aseton doldurulur.
8. Asetilen hortumunun delik çapı8 mm’ dir.10 kg/cm2 bası nca dayanı
klıve kı rmızı
renktedir. Hortum keten ve kauçuktan meydana gelir..Oksijen hortumunun delik çapı6
mm,25 kg/cm2 bası nca dayanıklıdır ve mavi renktedir.Hortum keten ve kauçuktan
meydana gelir.
9. Bası
nç regülâtörleri.(düş
ürücüler)
10. Birbirinin aynıveya ergime aralıklarıbirbirine yakı n iki veya daha fazla metalik ve
termoplastik parçayıı sıbasınç veya her ikisini birden kullanarak aynıcinsten bir
malzeme ilave ederek veya etmeden birleştirme işine denir.
11. Sulu güvenlikle sağ
lanı
r.

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-2 CEVAP ANAHTARI
1. Oksijenle asetileni emniyetli bir ş ş
ekilde karıtı
rı
p kaynak alevi temin etmeye yarayan
aletlerdir.
2. Asetilen hortumunun rengi kı
rmı
zı
, oksijen hortumunun rengi mavi olmalı
dır.
3. Oksijen ve asetilen hortumları
.
4. Gaz açma: Önce üfleç üzerinde bulunan oksijen musluğ
u açı
lı
r. Ardı
ndan asetilen
musluğu açı
lı
r.
Gaz kapama: Öncelikli olarak yanı
cıgaz olan asetilen musluğ
u kapatı
lı
r. Daha sonra
ise oksijen musluğ
u kapatı
lır.
52
5. En güvenilir yol sabun köpüğü ile yapı
lan kontroldür.
6. Parça yüzeyinde bulunan kaynak ve lehim esnası nda oluş
an oksitleri temizleyen ve
kaynak iş
lerinin daha kaliteli olması
na yardı
mcıolan malzemelere denir.

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-3 CEVAP ANAHTARI
1. A-Yumuş
ak alev
B- Normal alev
C- Sert alev
2. lan kaynağı
Yapı n sağlam ve güzel görüntülü olması
kaynak alevine bağ
lı
dır.
3. Metalin özelliklerine göre ve parçanı
n kalı ğı
nlı na göre alev ayarıyapı
labilir.
4. ı
Alüminyum ve alaş , demir, elektron nikeli vb. metallerin kaynağı
mları nda kullanı
lı
r.

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-4 CEVAP ANAHTARI
1. Yapı lacak bir işparçasıüstüne imalat resminden, imal edilmişparçalardan veya
verilen bilgilerden ölçü ve ş
ekiller aktarmaya markalama denir.
2. 1-Kumpaslar
2-Çelik cetvel
3-Gönyeler
4-Pergel
5- Nokta
6-Çizecekler
7-Mihengir
3. İşparçaları ndan; üzerindeki diş
ler yardımıyla talaşkaldı rarak işparçası nıistenilen
biçim ve ölçüye getirmeye ve yüzey düzeltme işlerinde kullanılan aletlere eğe denir.
A-Kesitlerine göre eğeler
B-Boyları
na göre eğ
eler
C-Diş
lerine göre eğ
eler
4. İşparçalarıüzerinden eğ
elerle talaşkaldı
rarak yapı
lan yüzey iş
leme iş
lemlerine
eğeleme denir.
5. 1-Oksijenle kesme üfleci
2-Oksijenle kesme makinesi
3-Zı ı
mpara taş
4-Eğeleme ile
5. Kaynak ağzı
açma makineler

53
 ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-5 CEVAP ANAHTARI
1. Dikiş
i meydana getiren kaynak metalinin kaynatı
lan metal ile aynıözellikte olması
dı
r.
2. Ek kaynak teli kullanı
lmadan yapı
lan kaynak uygulamaları
na verilen addı
r.
3. , her türlü ş
Kaynakçı artlarda kaynak çekebilmelidir.
4. İşparçalarınıçeş itli konum ve ş
ekillerde kaynaklıbirleş
tirme yapma iş
lemlerine
kaynak pozisyonu denir.
5. 1-Yatay düz kaynak pozisyonu
şköş
2-Yatay iç ve dı e kaynak pozisyonu
3-Düş
ey (Yukarı ağı
dan aş , aş
ağı
dan yukarıdik) kaynak pozisyonu
4-Düş
ey yan kaynak pozisyonu
ıpozisyonu
5-Tavan kaynağ

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-6 CEVAP ANAHTARI
1. 1. Yumuş
ak kaynak telleri
ı
2-Yüksek alaşmlıkaynak telleri
3-Krom nikel kaynak telleri
4-Bronz kaynak telleri
5-Alüminyum kaynak telleri
6-Dökme demir kaynak telleri
2. Sol ve sağkaynak

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-7 CEVAP ANAHTARI
1. Parça birleş imindeki düzgünlük puntalama sı rasında ayarlanır. Puntalamanın
düzgünlüğü oranı nda kaynak düzgünlüğ ü elde edilir. Puntalama yapılmadan yapı
lan
kaynaklar işparçası
nın gönyesini ve yüzey düzgünlüğünü bozar.
2. Parçaları
n kaynağ ısırası
nda meydana gelebilecek eksen bozukluklarıve kaynak
ıaralı
çekmelerine karş klıve geçici kaynaklara punta denir.

54
 KAYNAKÇA

KAYNAKÇA
 KASIM Adsan, Oksi-Gaz Kaynağı
, Milli Eğ
itim Bası
mevi, Ankara, 1991.
 KUMRAL Sabri, Tesisat Teknolojisi İ şVe İ
şlem Yaprakları9.Sı
nıf, Yaygı
n
Eğitim Enstitüsü Matbaası
, Ankara, 2003.
 KUMRAL Sabri, Tesisat Teknolojisi İ şVe İ ş
lem Yaprakları10.Sı
nıf,
Yaygı
n Eğ
itim Enstitüsü Matbaası
, Ankara, 2003.
 ÇELLİY.Saip, Kaynak Teknolojisi, Form Ofset, Ankara, 2003.
SERFİ

55