You are on page 1of 90

T.C.


LLÎ EĞİ
TİM BAKANLIĞI

MEGEP
(MESLEKÎ EĞİ
TİM VE ÖĞRETİ
M Sİ
STEMİ
NİN
GÜÇLENDİRİLMESİPROJESİ)

TESİSAT TEKNOLOJİSİVE
İKLİMLENDİ RME

ELEKTRİ
K ARK KAYNAĞI–1

ANKARA 2007
ğ
Milli Eğitim Bakanlııtarafı
ndan geliş
tirilen modüller;

 Talim ve Terbiye Kurulu Baş kanlı ğını


n 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı
Kararıile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğ itim Okul ve Kurumlarında
kademeli olarak yaygınlaştı
rılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğ
retim
programları nda amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandı rmaya yönelik
geliş
tirilmişöğretim materyalleridir (Ders Notlarıdı
r).

 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandı


rmak ve bireysel öğ
renmeye
rehberlik etmek amacı yla öğ renme materyali olarak hazı ş
rlanmı,
denenmek ve geliş tirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğ itim Okul ve
Kurumları nda uygulanmaya baş lanmı ştı
r.

 Modüller teknolojik geliş melere paralel olarak, amaçlanan yeterliğ i


kazandırmak koş ulu ile eğitim öğ retim sı rası nda geliş tirilebilir ve
yapılmasıönerilen değiş
iklikler Bakanlı
kta ilgili birime bildirilir.

 Örgün ve yaygı n eğ
itim kurumları
, iş
letmeler ve kendi kendine mesleki
yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden
ulaşı
labilirler.

 Bası
lmış modüller, eğ
itim kurumları
nda öğ
rencilere ücretsiz olarak
dağı


r.

 Modüller hiçbir ş
ekilde ticari amaçla kullanı ı
lamaz ve ücret karş ğ
lıında
satı
lamaz.
İ
ÇİNDEKİ
LER

AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iii
Gİ RİŞ.......................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİ YETİ –1 ....................................................................................................3
1. İŞPARÇASINI HAZIRLAMA ...........................................................................................3
1.1. El Tesviyeciliği............................................................................................................. 3
1.1.1. El Tesviyeci Tezgâhları .........................................................................................3
1.1.2. Markalama Aletleri, Görevi, Özellikleri ve Kullanı lmaları ...................................5
1.1.3. Eğ e ve Çeş itleri ......................................................................................................6
1.2. Eğeleme.........................................................................................................................7
1.2.1. Serbest Eğ eleme ....................................................................................................7
1.2.2. Ölçülü ve Gönyeli Eğ eleme:..................................................................................9
1.3. Kaynak Ağ zıAçma..................................................................................................... 11
1.3.1. Kaynatı lacak Gereçlerin Birleş tirilmeleri............................................................ 12
1.3.2. Kenar İ ş lemsiz Alı n (küt) Birleş tirmeler .............................................................13
1.3.3. Kenar İ ş lemli Birleş tirmeler ................................................................................13
1.3.4. İ ç ve Dı şKöş e Birleş tirmeler .............................................................................. 14
1.3.5. Bindirme Birleş tirmeler ....................................................................................... 15
1.4. Kullanı lan Takı mları n Bakı mı ....................................................................................17
UYGULAMA FAALİ YETİ.............................................................................................. 18
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME ....................................................................................19
ÖĞRENME FAALİ YETİ –2 .................................................................................................. 22
2. ELEKTROT TUTUŞTURMAK ........................................................................................ 22
2.1. Elektrot Tutuş turmak .................................................................................................. 22
2.1.1. Kaynak Makineleri .............................................................................................. 22
2.1.2. Elektrik Kazaları na Karş ıAlı nacak Tedbirler .....................................................32
2.1.3. Amper AyarıYapmak.......................................................................................... 37
2.1.4. Elektrotlar, Çeş itleri ve Özellikleri...................................................................... 39
2.1.5. KaynakçıTakı mları .............................................................................................43
2.1.6. Elektrik Kaynağ ı nda Güvenlik Önlemleri ........................................................... 44
2.1.7. Örtülü Elektrot Tutuş turmak ve Ark Boyunu Ayarlamak ................................... 45
2.1.8. Örtüsüz Elektrot Tutuş turmak(Çı plak Elektrot Arkı ) .......................................... 50
UYGULAMA FAALİ YETİ.............................................................................................. 51
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME ....................................................................................53
ÖĞRENME FAALİ YETİ –3 .................................................................................................. 55
3. DÜZ Dİ Kİ ŞÇEKMEK ...................................................................................................... 55
3.1. Kaynak Uygulamaları ................................................................................................. 55
3.1.1. Amper Ayarlama ................................................................................................. 56
3.1.2. Elektrot Hareketleri .............................................................................................56
3.1.3. Ark Boyu ............................................................................................................. 57
3.1.4. Dikiş in Baş langı ç ve BitişYerleri ....................................................................... 58
UYGULAMA FAALİ YETİ.............................................................................................. 63
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME ....................................................................................65
ÖĞRENME FAALİ YETİ -4................................................................................................... 70
4. PUNTALAMA................................................................................................................... 70
4.1. Puntalama ve Önemi ................................................................................................... 70

i
UYGULAMA FAALİ YETİ.............................................................................................. 74
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME ....................................................................................75
MODÜL DEĞERLENDİ RME .............................................................................................. 78
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 82
KAYNAKLAR....................................................................................................................... 84

ii
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 522GAZ011
ALAN Tesisat Teknolojisi Ve İ
klimlendirme
DAL/MESLEK Alan Ortak
MODÜLÜN ADI Elektrik Ark Kaynağı
1
Bu modül, kaynak yapı lacak işparçaları nıhazırlama,
kaynak makinelerinin çeşitlerini tanı
yı ş
p çalıtı
rma ve
MODÜLÜN TANIMI
elektrotu tutuş
turma konuları nıiçeren bir öğrenme
materyalidir.
SÜRE 40 / 32
Elektriğ in temel ilkeleri ve temel kanunlarımodüllerini
ÖN KOŞUL
almı şolmak.
Gerekli ortam sağlandı ğında kaynak uygulamalarıiçin iş
YETERLİ
K
parçalarıhazı rlayarak elektrot tutuş turmak.
Genel Amaç
Kaynak atölyesi ortamı nda kaynak yapı lacak iş
parçaları nıhazı rlayıp, elektrotu turtuş turabileceksiniz.
Amaçlar
MODÜLÜN AMACI
1. Gerekli donanı mıkullanarak kaynak uygulamaları
için işparçaları nıhazı rlayabileceksiniz.
2. Kaynak için gerekli donanı mıkullanarak tekniğine
uygun olarak elektrodu tutuş turabileceksiniz.
Atölye, sı nıf, laboratuvar, işparçası , çizecek, metre,
EĞİTİ
M ÖĞRETİ M testere, eğe, zı mpara ve gönye, kaynak makineleri,
ORTAMLARI VE elektrot, işparçası , kaynak çekici, tel fı rça, maske ve deri
DONANIMLARI önlük.
Modül içinde yer alan her öğ renme faaliyetinden sonra
verilen ölçme soruları
yla kendinizi değ erlendireceksiniz.
ÖLÇME VE
Modül sonunda ise kazandı ğı nı
z bilgi, beceri, tavırları
DEĞERLENDİ
RME
ölçmek amacı yla öğretmen tarafı ndan hazı rlanacak
ölçme araçlarıyla değerlendirileceksiniz.

iii
iv

RİŞ


RİŞ
Sevgili Öğrenci,

Kaynakçı lı
k, elektrik arkı
nın 1801 yı

nda keş
fi ile baş ş
lamı, 1885 yı

nda ilk kaynak
makinesinin yapılması yla süregelmiştir.

Birinci Dünya Savaş ıyı


lları nda kaynak hı zlıgelişmiş tir. Kaynağın hı zla geliş
imiyle
uçak yapı mında kullanı lmaya baş lanılmıştı
r.1917 yılı
nda gemilerin yapı mı nda da kaynak,
perçinli birleş tirmelerin yerini almı ş r. Birinci ve İ
tı kinci Dünya Savaş larıarası nda ark
kaynağ ıda ilerlemiş tir. Koruyucu gaz kaynaklarıbulunmuş tur. Araştırmalar sonucu çeş itli
tiplerde elektrotlar geliş tirilmiş
tir.

Teknolojideki baş döndürücü geliş meleri yakı ndan takip etmek gerekir. Bu
geliş
melerle kaynak otomobil fabrikaları nda, köprü yapı mında, çelik kostrüksiyon
yapımında, bası
nçlıkaplar yapı
mıgibi sanayinin birçok alanı ş
nda yerini almıtı
r.

Sanayide bu gibi birçok iş


in yanı
nda gaz ve tesisat sistemlerinin yapı
labilmesi için
kaynakçı
lara gereksinim vardı
r.

Günümüzde sürekli geliş im gösteren kaynaklı birleş


tirmeler sanayinin temel
mesleklerinden biri haline gelmiş
tir.

1
2
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–1

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–1
AMAÇ
Uygun ortam sağ ğ
landı ında işparçası
nıkaynağa hazı
rlama aş
amaları
nısı
rası
yla
öğ
renerek uygulamalarıyapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA
 El tesviyeciliği konuları
nda genişbilgileri makine teknoloji alanları
yla ilgili
sektörlerden kaynak taramasıyaparak bulabilirsiniz. Bu bilgileri derleyerek
rapor haline getiriniz.

1. İ
ŞPARÇASINI HAZIRLAMA
1.1. El Tesviyeciliğ
i
Yapılmasıistenilen metal işparçaları ndan talaşkaldı
rarak ya da talaşkaldı
rmadan
lan ş
yapı ekillendirme iş
lemlerine el tesviyeciliğ
i denir.

El tesviyecilik iş
leri teknolojik yeniliklere bağ
lıolarak azalsa bile mesleki baş
arı
nın
temelini oluş
turur.

1.1.1. El Tesviyeci Tezgâhları

Üzerine çeşitli takı


m ve aletlerin konulduğu, mengenelerin bağ ğıişmasaları
landı na
tesviyeci tezgâhıdenir.

Şekil 1.1: Tesviyeci tezgâhı

3
 Mengeneler

Karş ılıklıçeneleri arası


nda işparçaları nıbağlamaya yarayan aletlerdir. Mengeneler
ağız yapıları ı
na göre paralel ağzlıve boru mengenesi olarak çeş itlendirilir. Mesleklere göre
piyasada kullanı lan yaygın mengene çeşitleri ş
unlardı
r:

 Tesviyeci mengeneleri,
 Tezgâh mengeneleri,
 Ayaklımengene,
 EI ve pah mengeneleri,
 Boru mengeneleridir.

1 2
5
 Markalama

Yapılacak bir işparçası nın, yapım resminin veya ş ablonunun iş in yapı lacağı
malzemenin üzerine aktarı lması dı
r. Markalamada, verilen işresminin ölçüleri yapı lacak
malzemenin üzerine çizilir. Çizilen bu markalama çizgilerine göre işyapı lır. Bazıbasit
parçaları
n markalanması na gerek yoktur. En basit markalama iş leminde bile belli bir zaman
harcanmasından dolayıbazıiş ler markalanmadan da yapı labilir. Fabrikalarda seri üretimde
markalama işleminin yerini kalıplar, otomatik tezgâhlar almıştı
r.

İşi markalayarak yapmak insana güven duygusu verir, hatayıazaltı


r ve iş
in daha
ekonomik olmasınısağlar.

lemlerinde dikkat edilecek noktalar ş


Markalama iş unlardı
r:

 Uygun yüzey seçilmeli ve temizlenmelidir.


 Markalama için gerekli markalama aletleri hazı rlanmalıdır. Bozuk ve
hatalıaletler kullanı
lmamalıdır.
 Markalama aletlerinin doğ ru ş ekilde kullanı
lması gerekir. Doğ ru
kullanılmazsa markalama hatalıolur.
 Markalama bittikten sonra, markalamanı n son olarak bir daha gözden
geçirilmesi yerinde olur.
4
1.1.2. Markalama Aletleri, Görevi, Özellikleri ve Kullanı
lmaları

1.1.2.1. Markacı
Pleyti

Markalama ve yüzey düzgünlük kontrol iş inde kullanılır. Dökme demirden


yapılmı ştı
r. Yüzeyi düzgün ve hassastı r. Bu nedenle üzerine yüzeyi bozabilecek çekiç, eğe
ve buna benzer gereçler konulmamalı dı r. İ
ki çeş
it markacıpleyti vardır. Büyük pleytler
ayaklı, küçük pleytler masa (tezgâh) tipidir.

1.1.2.2. Çelik Cetvel

Ölçmeye, ölçü taş ımaya ve çizgi çizmeye yarar. Cetvel bölüntüleri 1mm’dir.
Paslanmaz çelikten yapı

r.15O mm, 25O mm, 3OO mm, 5OO mm ve 1OOO mm boyları nda
bulunur.

1.1.2.3. Çizecek

Uç açı
sı1O º - 15º sivri çelik çubuktur. Malzeme üzerine çizgi çizmeye yarar.

1.1.2.4. Pergel

ı
Daire, daire yayıçizilmesinde, ölçü taşnması
nda, sac levhalara paralel düz çizgiler
çizilmesinde kullanılı
r.

1.1.2.5. Nokta

Matkap ile delik delme iş leminde matkabın parçaya rahatça oturmasıamacı


yla yuva
açmak ve bazıparçalarıişaretlemekte kullanı

r.

1.1.2.6. Çekiç

Çakma, markalama, doğ rultma, keskileme ve bunlara benzer birçok amaçlarla


kullanılan hemen herkes tarafı
ndan bilinen bir el aletidir. Ağ ırlı
k olarak 5O gramdan
başlayıp 2OOO grama kadar olanlarıvardır. Çekiçle çalış
ırken en çok dikkat edilecek nokta,
çekiç sapını
n gevş
ek olmaması dır. Sapıgevş ek çekiç, işesnasında saptan kurtularak kazaya
yol açar.

1.1.2.7. Gönye

Yüzeylerin düzgünlük ve kenarları


n açı
ları
nın kontrolü ile markalama iş
lemlerinde
kullanı

r.

5
1.1.3. Eğe ve Çeş
itleri

İşparçasınıistenilen biçim ve ölçüye getirmek, yüzeyleri düzeltmek, kesicileri


bileylemek için yüzeyindeki diş
lerle talaşkaldı
ran bir el aletidir. Yüksek karbonlu çelikten
yapılır.

Şekil 1.2: Eğenin kı


sımları
.

1.1.3.1. Eğ
eye Sap Takmak

Eğenin omuz kı smıile ağaç sap arası


nda 1O mm kalı ncaya kadar sap takı
lmalıdır. Eğe
kuyruğunun konikliğinden dolayıağaç sap kademeli olarak farklıçaplarda delinir. Eğe sapı ,
eğeye hafifçe takılı
r, sonra eğe gövdesinden el ile tutularak sağlam bir zemin üzerinde bir iki
defa kuvvetlice vurularak sap oturtulur.

Plastik saplar sağ


lam olsa da ağ
aç sapları
n yerini tutamaz.

ş
Yanlı ş
Yanlı

Şekil 1.3: Eğe sapı


nın takı

şı

1.1.3.2. Eğ
elerin Bakı

Eğeleme sı rası
nda eğ e diş
leri arası
nda talaş
lar sı
kış
abilir. Bunlar parçayıçizdiği gibi
eğelemeyi de güçleş tirir. Bunun önüne geçmek için eğ eler sık sı k tel fırçayla
temizlenmelidir.
6
1.1.3.3. Eğ
e Çeş
itleri

Eğeler; diştürü, dişdüzeni, dişsı ğı


klı mş
, kesiti ve yapı itli ş
ekline göre çeş ekillerde


flandı
rılırlar.

Şekil 1.4: Kesitlerine göre eğe çeş


itleri
1.2. Eğ
eleme
Bir parçadan, eğ eleme tekniğ ine uygun biçimde, yüzeyinde bulunan küçük diş
ler
yardı
mı rarak ş
ile talaşkaldı ekil vermeye eğeleme denir.

1.2.1. Serbest Eğeleme

Marka çizgisine O,5 mm kalı ncaya kadar yapı


lan eğ
elemeye serbest eğeleme veya
kaba eğeleme denir. Okullarda yeni gelen öğrencilere, düzgün eğ eleme alış ğ
kanlıı
kazandırmak için serbest eğ
eleme iş
lemi yaptı
rılı
r.

Eğelemede sert malzemeler için ince diş


li eğeler, yumuş
ak malzemeler için kaba diş
li
eğeler seçilir.

7
Eğeleme iş leri yaparken kişinin duruşşekli çok önemlidir. Vücudun ağ ı
rlığısol ayak
üzerine verilerek (sol ayak önde) 45 o açı
lmalı
dır. Bu sayede düzgün bir eğeleme yapılabilir.
Vücut hareket ettirilmeden esnetilmelidir

Sol el kesme
baskısınısağ lamalı

r

Sağayak, dengeyi ı
Sol ayak, vücut ağ ğ
rlıını
sağlamalı
dır ı
taşmalıdı r
Şekil 1.5: Eğelemede çalı
şma konumu

 Eğeleme, kol hareketi ile yapılmalıdır.


 Sağel kesme hareketini sağ lamalıdır.

 Eğenin TutuluşBiçimi

Eğeleme baskısıiçin büyük eğ enin ucuna avuç içiyle, orta boy eğ


enin ucuna
baş
parmakla baskıolmalı

r. Küçük eğ
e tek elle tutulabilir.

Şekil 1.6: Eğelerin tutuluşbiçimleri

 Eğenin Hareket Şekli



Temel koş
ul eğ
enin yüzeye 45 çapraz sürülmesidir. Bu da genişyüzeyli parçalara
uygulanır.

8
Şekil 1.7: Çapraz eğeleme.

1.2.2. Ölçülü ve Gönyeli Eğeleme:

İ
şlemlerin cinsine, parçanı
n boyutları
na ve iş
lenecek profillere bağlıolarak eğ
e seçilir.

 Eğeleme Tekniği

Düzlemsel yüzeylerin gönyesinde eğ


elenmesi yapı

rken düzlemliklerinin
bozulmamasıgerekir.

Kesme baskı sıeğenin üzerine bastı rarak, kesme hareketi ileri sürerek olur ve talaş
kaldı
rma oluş
ur. Eğeyi ileri sürerken daima yere yatay durumda olması na dikkat etmelidir.

Şekil 1.8: Eğenin ileri sürülmesi Şekil 1.9: Kesme baskı


sıve yönü

Eğelenecek yüzeyi mengene ağı


zları da kalacak ş
ndan 3 – 5 mm yukarı ekilde parçayı
mengeneye bağlayını
z.

Şekil 1.10: Parçanı


n mengeneye bağlanması Şekil 1.11: Eğenin tutulması

Eğelemede sağel ileri geri hareket ettirilirken sol el hafif bir basma etkisi yapar.
9
Eğe ileriye giderken aynıdoğ
rultuda olmalı
dır. Geri gelirken ise ilerleme payıkadar
yana kaydırılmalıdır.

Şekil 1.12: Eğenin hareketi

Genişyüzey gönyeye geldikten sonra bu yüzeye dik ve gönyesinde olacak ş ekilde


uzun ve dar yüzeyleri boylaması ini 90◦gönye ile kontrol ediniz.
na eğeleyiniz. Yüzeyin dikliğ

Şekil 1.13: Uzun ve dar yüzeylerin boylaması


na eğelenmesi

Daha sonra genişyüzeyi marka çizgilerine kadar ölçüsünde ve gönyesinde eğ


eleyiniz.

 Eğelemede Meydana Gelebilecek İ şKazaları ve Önlenmesi:


 İş
e gereken dikkat ve önemi veriniz.
 Sapsız eğe kullanmayı nı z, avuç içine batabilir.
 Oluşabilecek talaş larıüflemeyiniz, gözünüze kaçabilir.
 Eğeyi parça üzerinde bı rakmayı nız, düşerek kı rı
labilir.
 Eğeyi diğer aletlerle üst üste, gelişigüzel koymayı nız.

Şekil 1.14: Eğe sapsı


z kullanı
lmamalı
dır Şekil 1.15: Sapıhatalıeğe kullanı
lmamalı
dır

10
1.3. Kaynak Ağ
zıAçma
Boru ve işparçaları nın kaynakla birleş tirmelerinde, birleş
me yerlerinde alı
n alı
na
gelen yüzeylerin profiline kaynak ağzıdenir.
Kaynak ağ zıaçmadaki esas amaç sağ lıklıve iyi nüfuz etmişkaynak oluşturmaktı
r.

Kaynak öncesi yapı lan hazı


rlı
klar kaynağ ıbaşarıya ulaş tırmak için çok önemlidir.
Hazırlı
k olmadan yapı lan kaynaklıbirleştirmeler sağlam olmaz. Hazı rlığa verilen önem,
kaynağın kalitesi, görünüş ü, ekonomik oluşu ile yakı
ndan ilgilidir.

Hazı
rlı
k yapacak kiş
i ya da kaynakçı
nın kaynatma tekniği bakı
mından yeterli bilgiye
sahip olmasıgerekir.

Şekil 1.16: Kaynak ağı


z ölçüleri

 Ön Hazı
rlı
kta Dikkat Edilecek Noktalar:

 Kaynak yapı lacak parçaları


n kalı
nlıkları
 İ
şin niteliğ
ine uygun kaynak ağ zı
nı n seçilmesi
 Kaynak yapı lacak parçaları
n düzgünlükleri
 Kaynak yapı lacak parçaları
n puntalanması

11
Şekil 1.17: Kaynak ağı
zşekilleri

 Kaynak Ağzı
Açı
lması
nıGerektiren Hususlar:

 Gereç kalı
nlı
kları
 Kaynak alanına kavuşma durumu
 Kaynağıyapma konumu
 Birleş
tirmedeki kaynağın kalitesi
 Kaynak yapma yöntemi
 Kaynak ağzıaçma aletlerinin durumu
 İ
şin ekonomik boyutu

1.3.1. Kaynatı
lacak Gereçlerin Birleş
tirilmeleri
 Küt birleştirmeler (kenarları n alı
n alı
na eş
lenmesi)
 İç köşe ve dışköş e birleş
tirmeleri
 Bindirme birleş tirmeler

12
1.3.2. Kenar İ
şlemsiz Alı
n (küt) Birleş
tirmeler

2
Şekil 1.18: Küt Birleş
tirme.

 Kapalıküt birleş
tirme: 2 mm’ye kadar kalı
nlı
ktaki parçalar aralı
k olmaksı

n
kaynak edilir.

Şekil 1.19: KapalıBirleş


tirme.
 Açık küt birleş tirmeler: 2 – 7 mm’ye kadar kalınlıktaki parçalara uygulanı
r.
Bu aralık 1,5 – 3,5 mm arası nda değ iş
mektedir. Tek kenara kaynak ağzı
açı
lacak parçalar 7 – 1O mm kalı nlı
kta olmalı
dır.

Şekil 1.20: Açı


k küt birleş
tirmeler Şekil 1.21: Kenar hazı
rlı
ğıyapı
lmı
şküt birleş
tirme

1.3.3. Kenar İ
şlemli Birleş
tirmeler

Kaynak ağzıgerecin kalı ğı


nlı na ve kullanma yerine göre seçilir. 2O mm’ ye kadar
kalı
nlı tirmelerde V kaynak ağzı
klarıolan birleş , daha büyük olanlarda çift V, X kaynak
ağzıaçı
lmasıgerekir.

ı
J ve U kaynak ağzlarıkaynak dikiş
inin özelliğ
ine göre açı
labilir.

13
Şekil 1.22: Kenar hazı
rlı
ğıyapı
lmı
şiş
ler

1.3.4. İ
ç ve Dı
şKöş
e Birleş
tirmeler

Kenarın kenara kaynak edilmesi esastı r. İ


ç köş e kaynak birleş tirmeleri yüzey
yüzeyedir. Birleş
tirme boyunca aralı k kalmayacak ş
ekilde kenar yüzeye değ erek iki yüzey
kaynatı
lacak biçimde ayarlanmalıdır.

Birleştirmenin çok sağlam olmasıiçin köş


eler her iki taraftan kaynatı

r. Kaynak dikiş
i
küçük tutulursa iyi olur.

Şekil 1.23: İ
ç köş
e kaynakları

Şekil 1.24:Dı
şköş
e kaynakları Şekil 1.25: Dı
şköş
e dikiş
i

14
1.3.5. Bindirme Birleş
tirmeler

Kenar yüzey kaynağıda denilebilir. Üst üste binen parçaları


n toplam genişliğ
i, iki
gereç kalı ğı
nlı nı
n toplamı
nın iki katıkadardır veya toplam kı
smın 12 mm fazlası
dır.

ı
Kaynak ağz yüzeyleri düzgün olmalı

r. Oksit, pas, boya, yağvarsa temizlenmelidir.

Simetrik iç
köşe dikişi

Simetrik olmayan
iç köş
e dikişi

Şekil 1.26 : Bindirme kaynağıtürleri Şekil 1.27: Bindirme dikiş


lerinin hazı
rlanması

Şekil 1.28: Bindirme kaynak

15
Ağı
z (kenar) kayması

Parçalar arası
ndaki açı
klı
k çok az

Kenarları
n düz kı
smıçok yüksek

Parça arası
ndaki açı
klı
k çok fazla

Şekil 1.29: Kaynak ağzıhazı


rlamada ve parçalarıbirleş
tirmede en sı
k rastlanan hatalar

 Borulara Kaynak Ağ
zıAçmak ve Puntalama Yapmak

6 mm ve daha fazla kalınlıklarıolan borulara kaynak ağ zıaçı lı n borulara 60-


r. Kalı

70 ’ lik konumda, 1,5 – 3 mm arası nda kenar faturasıkalacak biçimde kaynak ağzı
açılmalıdı
r. Kaynak esnasında parçaların ara açı ğıda kenar faturasıkadar olmalı
klı dır. Bu
aşamada borularıkarşı
lıklıyerlerden tam bir ara kesit olacak ş
ekilde puntalamak doğ ru olur.

Şekil 1.30: Borunun puntalanması

16
1.4. Kullanı
lan Takı
mları
n Bakı

1- Masaüstü pleytin yüzeyinin düzgünlüğünü kontrol ediniz, gerekirse yüzeyi


yağ
layınız.
2- Çelik cetvel bölüntülerinin kontrolünü yapı
nız, yerde olmaması
na dikkat ediniz.
3- Çizeceğin ucunun sivriliğ
ini kontrol edip, gerekirse sivriltiniz.
4- Hassas pergelin ayar vidasıile basit pergelin uçları
nıkontrol ediniz, pergel ucu
bozulmuşsa onarınız.
5- Sı
k sı ş
k çalıı
lan noktanı ı
n ucu aşnabilir, kontrol ederek istenilen açı
da düzeltiniz.
6- Çekiç sapları
nın kontrolü önemlidir, oynayan, çatlayan sapları
onarı
nız.
7- Gönyeler uygun altlı
kları
n üzerinde olmasıgereken hassas aletlerdir, sı
k sı
k
kontrol ediniz.
8- Eğ e saplarınıkontrol edip onarı
nız. Eğ
e diş
leri arası
na talaş
lar sış
kı ş
mısa, sı
k sı
k,
tel fı
rçayla temizleyiniz.
9- Mengene ağı zlarınıve kolları
nıkontrol ediniz. Hareketli kı

mları
nızaman zaman
ıile gresleyiniz.
gres yağ
10- Boru mengenelerinin diş
li çenelerini kontrol edip onarı

z.
11- El testerelerinin sap, pim ve testere lamaları
nısı
k sı
k kontrol ediniz, rahat bir
kesme için yağkullanı nız.
12- Sac makasıve kollu makası
n kesici yüzeylerini sı
k sı
k kontrol edip gözden
geçiriniz.
13- Giyotin makas(sac kesme) kullanımı
nda ne kadar özen gösterilirse bakımıda o
kadar kolay olur. Giyotin makas, atölyede genelde izinsiz çalı şılmayacak
ı
makinelerin başnda gelmektedir.
14- Zımpara taşları
nıuzun süre kullandı ktan sonra taş
larıdeğ
iştiriniz. Sonuna kadar
kullanmaya kesinlikle izin vermeyiniz. Gözlüksüz çalış
mayınız.

17
UYGULAMA
UYGULAMA FAALİ
FAALİ YETİ
YETİ
İ
ŞPARÇASI HAZIRLAMA

İ
şlem Basamakları Öneriler
 İş parçası nı mengeneye  İş parçasını mengeneye
yerleş
tiriniz. ortalayarak, dengeli sı
kını
z.

 İşparçası nımengene ağ ızlarından


yüksek veya uzun bağlamayı nı
z.
(Keser veya eğ elerken parça
eğrilebilir, bu durumdan rahatsı z
edici tiz sesler meydana gelir.)
 İ
ş parçası nı ölçüsünde
markalayı
nız.  Markalamanın tamlı ğı
, işin ölçü
ve biçimine yansı yacağ ı için
markalamaya özen gösteriniz.

 Kesme iş lemi ne tür olursa olsun


 İş parçası
nı ölçüsünde önemli olan, iş in ölçüsünde ve
kesiniz. firesiz kesilmesidir. İş
i
ölçüsünden fazla kesip, hem
malzeme kaybı na hem de zaman
kaybı na yol açmayı nı
z.

 Kesilen iş parçası
nı  Çapaklarıince eğe ile alı

z.
temizleyiniz.
 Zı mpara taşıile desteği arası
ndaki
boş luk 2 – 3 mm’den fazla
olmamalı dır.
 Zı mpara taş ı desteğini taş
 İş parçası
na kaynak ağzı dönerken ayarlamayı nız. Bir
açı
nız. kazaya neden olursunuz.
 Parçaya iyi iş lemişbir kaynak
için kaynak ağzıaçı nız.

 İş kazalarından uzak, verimli


çalışmanı n temeli; atölyedeki
 Çalışılan ortamı düzendir.
temizleyiniz.  Bunun içinde her çalı şmadan
sonra kullandı ğı
nı z takı mları
teslim ediniz Çalış ma yerinizi
temizleyerek düzenlemesini
yapı nı
z.

18
ÖLÇME
ÖLÇME VE
VE DEĞ
DEĞ ERLENDİ
ERLENDİ RME
RME
Bu faaliyet kapsamı ğ
nda hangi bilgileri kazandıını ağı
zıaş daki sorularıcevaplayarak
belirleyiniz.

ÖLÇME SORULARI

A- ÇOKTAN SEÇMELİTEST SORULARI

1. İ
şdisiplin kurallarıaş
ağı
dakilerden hangisidir?

A) Dikkat dağ ıtı


cıdavranışlardan kaçı
nmak
ş
B) Tertipli ve düzenli çalımak
C) İşarkadaş ları
yla uyumlu çalışmak
D) Hepsi

2. ş
Makine ve aletlerin çalıma ömürleri aş
ağı
dakilerden hangisine bağ
lıdı
r?

A) Teknolojik kurallara bağlı dı


r
B) Hassasiyete ve bakı mları
na bağlı
dır
ş
C) Makine ve aletlerin çalıma konumuna bağlı
dır
D) Beceri ve dikkate bağ lı
dır

3. Aş
ağı
dakilerden hangisi el tesviyeciliğ
i iş
i değ
ildir?

A) Metal işparçaları
na kaynak yapmak
B) Metal işparçaları
ndan talaşkaldı
rmak
C) İ
şparçalarınıölçmek
D) İ
şparçalarını markalamak

4. Aş
ağı
dakilerden hangisi mengene çeş
idi değildir?

A) Demirci mengenesi
B) Boru mengenesi
C) Tezgâh mengenesi
D) Tesviyeci mengenesi

19
B- BOŞLUK DOLDURMA TEST SORULARI

1. Yapı lacak işparçasını m resminin veya ş


n,yapı ablonunun iş lacağımalzemenin
in yapı
üzerine aktarı
lmasına……………….denir.

2. Marka çizgisine ………..mm kalı


ncaya kadar yapı
lan eğelemeye serbest eğ
eleme
denir.

3. Boru ve işparçaları nın kaynakla birleş


tirmelerinde,birleş
me yerlerinde alı
n alı
na gelen
yüzeylerin profiline …………….. ağzıdenir.

4. Altı
mm ve daha……………..kalı
nlı
klarıolan borulara kaynak ağ
zıaçı
labilir.

5. İ
şkazaları ş
ndan uzak, verimli çalımanı
n temeli, atelyedeki ……………. .

6. El aletlerinin her …….…… bitiminden sonra temizlenmesi gerekir.

DEĞERLENDİ
RME

Cevaplarınızıcevap anahtarı ı
yla karşlaş



z. Doğ
ru cevap sayı
nızıbelirleyerek
kendinizi değ
erlendiriniz.

Yanlış cevapları
nız varsa eksiklerinizi faaliyete dönerek, araş

rarak ya da
öğ
retmeninizden yardı
m alarak tamamlayabilirsiniz.

20
UYGULAMALI TEST

İ
ŞİN TANIMI: Atölyede verilen malzemeden işparçasıhazı
rlamak.
ğı
Yaptı nı
z iş
lemleri kontrol listesinde iş
aretleyiniz.

KONTROL Lİ
STESİ

MODÜL ADI : Elektrik Ark Kaynağı


–1
YETİ : İ
UYGULAMA FAALİ şParçasıHazı rlama

AÇIKLAMA: Bu faaliyet kapsamı nda aş ağı da listelenen davranışlardan kazandı ğı


nız
becerileri EVET ve HAYIR kutucukları na (X) iş areti koyarak kontrol ediniz.
DEĞERLENDİ RME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayı
r
1.Çalı şma ortamı nı n hazı rlanması
a.Kaynakçı lıkla ilgili yeterli bilgi edindiniz mi?
b.İşe uygun alet ve makineler seçtiniz mi?
c.İşe uygun malzemeler seçtiniz mi?
2.İşparçası nı n mengeneye yerleş tirilmesi
a. Çalı şma tezgahı nıdüzenlediniz mi?
b. Mengeneyi doğ ru kullandı nız mı ?
3.İşparçası nı n ölçüsünde markalanması
a.Markalama aletlerini hazı rladını z mı?
b.Markalamada iş in referans(ölçü alı nacak) yüzeylerini belirlediniz
mi?
c.Markalamanı n tamlı ğınıkontrol ettiniz mi ?
4.İşparçası nı n ölçüsünde kesilmesi
a.İşi ölçüsünde ve firesiz kestiniz mi ?
b.Kesme iş leminde kurallara uydunuz mu ?
5.Kesilen işparçası nı n temizlenmesi
a.Kesilen işparçası nımengeneye uygun biçimde bağ ladını
z mı?
b.Çapaklarıince eğe ile aldı nız mı?
c.Zı mpara makinesini amacıdoğrultusunda kullandı nız mı?
6.İşparçası na kaynak ağ zını n açılması
a.Kaynak öncesi yapı lan hazı rlığıönemsediniz mi ?
b.Kaynak ağ ızlarını n hazı rlanması ndaki alet ve makineleri dikkatli
kullandı nız mı?
c.İşin niteliğ ine uygun kaynak ağzı seçtiniz mi ?
7.Çalı şılan ortamı nı n temizlenmesi
a.Atelyeyi düzenlediniz mi ?
b.Alet ve makineleri temizleyerek bakı mları nı yaptı nı z mı?
c.Çalı şılan tezgahlarıtemizlediniz mi ?
DEĞERLENDİ
RME
Uygulama faaliyetinde iş aretlediğiniz “EVET” ler kazandı ğ
ını
z becerileri ortaya
koyuyor,”HAYIR” ları nız için ilgili faaliyetleri tekrarlayı
nı NOT: Bu uygulama ile
z.İ
yeterliliğ
inizi pekiş
tiriniz.

21
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–2

AMAÇ ÖĞRENME FAALİ


YETİ
–2
Uygun ortam sağlandı ğında hazı şparça üzerinde kaynak için gerekli iş
rlanmı lemleri
yaparak elektrot tutuş
turabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Kaynak makinelerinin çeş ş


itlerini ve çalıma prensipleri hakkı
nda bilgileri metal
teknolojisi alanları yla ilgili sektörlerden kaynak taramasıyaparak araş tı
rınız.
Bunlarla ilgili bilgi ve kataloglarıderleyerek bu grup çalı ş nırapor ş
ması eklinde
sını
fa sununuz.

 Elektrot çeş itlerinin nerelerde kullanı


ldığınıöğreniniz. Elektrot kutuları
ndaki
etiketlerin önemini raporunuzda belirtiniz.

2. ELEKTROT TUTUŞTURMAK
2.1. Elektrot Tutuş
turmak
Kaynağ ı
n yapı lması(elektrotun tutuşturulması) için ark akımıüreten makinelere
gereksinim vardı r. Ark akı mıüreten makinelere kaynak makinesi denir. Makineler
çoğ unlukla kaynatı lacak malzemelerin kalınlıklarıtemel alınarak tasarlanı
rlar. Diğ
er bir
faktör ise kaynakçının çok kolaylı
kla kaynak yapması nısağlamaktır.

2.1.1. Kaynak Makineleri

2.1.1.1. Kaynak Transformatörleri

Kaynak transfomatörü varolan alternatif akı mın gerilimini değiş tirir. Kaynak
jeneratörü gibi yeni bir akı m oluş turmazlar. Kaynak transformatörleri, ince saclardan
oluşmuşbir demir çekirdek ile bu çekirdeğ
e sarılıiki sargı
dan meydana gelir.

22
Şekil 2.1: Basit bir transformatör devresi

Şekil 2.2: Bir transformatörün tüm devresi

Şekil 2.3: Sac levhalardan oluş


an demir çekirdek ve sargı
lar

23
Şekil 2.4: Kaynak transformatörü

Kaynak transformatörlerinin boş ş


ta çalıma gerilimi en fazla 70 volttur. Alternatif akı
m
doğru akı ma nazaran daha tehlikeli olduğ undan, boş ta çalı ş ma gerilimleri
jeneratörlerinkinden daha küçüktür.

Bir fazlıkaynak makinelerinde girişgerilimi 220 V. üç fazlı


larda ise 380 volttur.

Kaynak akımını mş
n gerilimi 25 – 35 V. akı iddeti ise, makinenin gücüne göre 10 –
250 amper arası nda değiş
mektedir. Kaynak transformatörleri daha çok lastik tekerlekli
olarak yapı
lır.

Günümüzde çanta kaynak makineleri dediğ


imiz seyyar makineler çok
kullanı
lmaktadı
r.

2.1.1.2. Kaynak Jeneratörleri

Elektrik motoru ve kaynak jeneratöründen oluş ur. Kaynak akı mı nın üretilmesi,
elektrik motorunun aynımil üzerinde bulunan jeneratörünü çevirerek oluş ur. Genellikle
ş
elektrik motoru 380 voltla çalıır. Kaynak akı
mıdoğru akı
m olup kaynak akı m gerilimi 25 –
35 V, akı m ş iddeti makinenin gücüne göre 10 – 500 amper arasındadır. Akı m ş iddetini
kolayca ayarlayabiliriz.

Şekil 2.5: Kaynak jeneratörü (elektromotorlu)

24
Elektromotor, yı z-üçgen ş
ldı alterli bir trifaze motordur. Şalter iki kademeli olup aynı
anda birinden diğ ş
erine geçerek çalıtı
rılma hatalıve tehlikelidir.

Birinci kademeden ikinci kademeye geçiş


te motor devrini yükseltmemişolması
gerekir.

Diğ klamayla, ş
er bir açı alter kolu (0) dan λa getirilir. Ses yükselir. Sesin sabitleş
mesi
beklenir. Şalter kolu λdan Δe getirilir, makinenin çalı
ştığ ıgörülür.

Şekil 2.6: Elektromotor

Kaynak jeneratörlerinin boş ş


ta çalıma gerilimi yapış
lıları
na göre 40 – 100 volt
arası
nda değiş
mektedir.

2.1.1.3. Koruyucu Gaz AltıKaynak Makineleri


Koruyucu gazlarla yapı lan kaynaklarda, kaynak jeneratörü veya redresörün yanında bir
de koruyucu gaz tüpü bulunur. Bası nç düşürücü ile tüpten alı
nan gaz, hortumla özel kaynak
pensine iletilir. Ark oluş
tuğu zaman, koruyucu gaz ark üzerine örtü görevi yapar, havadaki
oksijen ve azotun etkisinden korur.
lan kaynaklar ş
Koruyucu gazla yapı eklen birbirlerine çok benzer.

2.1.1.4. TIG Kaynağı(Tungsten İ


nert Gas)

Ark sıcaklı ğı
na (ergime) dayanı klıtungsten elektrot kullanı lır. Kaynak sı rası
nda
koruyucu gaz elektrotu, kaynak alanı nı, ergiyik kütlesini ve çevresel ı
sıetkisinde olan yerleri
havanı n oksitlenmesinden korumaktadı r. Tungsten elektrotun görevi sadece ark
oluş turmaktı
r. Ark başladıktan sonra pens hamlaç gibi kullanı larak diğer elde oksijen kaynak
teli bulunmalıdır. Koruyucu gaz olarak helyum veya argon gazıkullanı lır.

Kaynak yapma tekniğ i bakı


mı ı
ndan oksi- gaz kaynağna, kaynak ı

sıoluş
turması
bakı
mından ise elektrik ark kaynağı
na benzetilmektedir.
25
Tig kaynağıiçin herhangi bir alternatif akı mlıkaynak makinesi, doğ ru akı mlı
(redresör veya jeneratör) kaynak makinesi kullanmak mümkündür. Bu makinelerin istenilen
değ erde kaynak akı mıüretmesi ş arttı
r. Çünkü kaynak anı nda belirli bir ark oluş masıve
bunun korunmasıgereklidir. Son zamanlarda birçok üretici firma bu makinelerde otomatik
veya yarıotomatik kontrol sistemleri bulundurmaktadı r. Tig kaynağıiçin yapı lan
makinelerin daha çok tercih edilişnedeni hem alternatif ve hem de doğru akı m ürettikleri
içindir. Kaynak akı mınıve koruyucu gazıkaynak alanı na kaynak pensleri (torçlar) iletirler.
Arkı n oluşması, kaynak akımının tungsten (wolfram) elektrot yardı mıile işparçası na teması
iletir. Penste bulunan özel fincandan (baş lı
k) kaynak alanı na koruyucu gaz üflenir.
Kaynatı lan gerecin kalı
nlığıve elektrot çapı na göre fincan büyüklükleri tesbit edilir. Rahat
çalı şma ortamı nda kalabilmeleri için torçlar (pensler) mutlaka soğ utulmalıdır. Torçlar 200
ampere kadar hava ile 200 amper üstünde kullanı lanlar ise su ile soğutulur.

Şekil 2.7: Tig kaynak üniteleri

Şekil 2.8: Pensin kesiti

26
Argon, helyum veya bunları n karı ş
ımıolan gazlar koruyucu gaz olarak kullanılır. Bu
gazları
n kaynağ ı
n sağ lam yapı lması nda katkılarıtartışılmaz. Elde edilme kolaylı ğı nın,
ucuzluğu ve iyi koruma yapmasınedeniyle argon gazıdaha çok kullanı lır. Helyum gazı ,
kaynağın derin işleme yeteneğini arttırmasıözelliği vardır. Argon gazıhavadan daha ağı r
oluşu nedeni ile daha iyi koruma yapar. Bütün bunları n yanında gaz türünün seçiminde
kaynak yapılacak gerecin önemi büyüktür.

Şekil 2.9: Özel düş


ürücü

Koruyucu gazlar oksijen ve asetilen tüpleri gibi çelik tüplere doldurulur. Tig kaynağı
düz, yan, dik ve tavan konumları nda uygulanır. Tig kaynağı nda normal maske kullanmak
mümkün değ ildir. Çünkü bir elde pens, diğ er elde kaynak teli olacağ ından baş a geçmeli
maskeler kullanı lır. Maske camıdaha koyu renkli olmalı dı
r. Elektrot uçlarıalternatif akı
mda
sivri, doğ
ru akı mda ise küreseldir. Elektrot pens ucundan kaynak konumuna göre 3,5 – 10
mm uzunlukta olmalı dı r. Kaynak sı
rası
nda pens parçaya 75, tel kullanı ğ
ldıızaman 15lik
bir eğimle tutulmalı dı
r.

27
Şekil 2.10: Tig kaynatma tekniği

2.1.1.5. Mİ
G Kaynağı(Metal İ
nert Gas)

MIG Metal Inert Gas Welding sözcüklerinin başharflerinden oluş an bir isimdir. Gazın
koruyucu etki altı nda yapılan metal ark kaynağ ıyöntemidir. Elektrot ince tel halinde bir
makaradan (bobinden) pense gönderilir. Bu kaynak otomatik veya yarıotomatik olarak
yapı lır. Tel gelişhızı, akı
m değeri ve gaz gelişhızıyarıotomatikte önceden ayarlanı r. Pens
(torç) elle yönetilir. Kaynağın oluşmasıiçin kaynakçı nın beceri ve tecrübesine gereksinim
vardı r.

28
Şekil 2.11: Mig kaynağı

Teknik bilgiye sahip olanlar otomatik kaynaklarıgerçekleş


tirir. Tecrübede önemlidir.
Beceri pek aranmaz.

 Mig Kaynağı nın Yararları


 Sağ lam ve temiz kaynak yapı lı
r. Örtülü elektrot dumanıyoktur, örtülü
elektrot kaynağı ndan pahalı dır.
 Becerili bir kaynakçıkı sa zamanda Mig kaynağı nıöğ renebilir.
 Normal elektrot kaynağ ına göre kaynak iş lemi daha sürekli ve hı
zlıdı
r.
 Kaynak alanısı caklı ğıfazla değildir.
 Mig kaynağ ıile ince sacları n kaynağı nın yapılmasımümkündür.
 Mig kaynak dikiş i etli değ ildir, dardır. Bu nedenle dar açı lıkaynak ağzı
açılmalıdır.

 Elektrotun Kaynak Alanı na Geçişi


 Püskürtme
 Küresel geçiş
İ
stenilen biçimde kaynağ ın oluş
masında püskürtme geçişdaha etkilidir.

 Mİ G Kaynak Ünitesi
Akım kaynağıredresör veya jeneratördür. Alternatif akı m genelde tercih edilmez.
Bütün konumlardaki kaynaklar için 200 – 250 amperlik kaynak akı mıyeterlidir. Doğ ru
akımı n negatif ve pozitif kutuplarıkullanı labilir. Kaynak pensinin üç görevi vardı r. Teli
belirli yöne iletmek, koruyucu gazıüflemek ve kaynak akı mının telin uç kısmına geçiş ini
sağ lamaktı r.200 ampere kadar kaynak pensleri hava soğ utmalı, 200 amperin üzerinde su
soğutmalıolarak yapı lı
rlar. Pensteki tetik veya düğ me ile kaynak oluş umunu sağlayan
ş
nitelikler harekete geçer. Mig kaynak pensleri eğri ve dik çalıacak biçimde yapı lı
rlar.

2.1.1.6. MAG Kaynağı


(Metal Activ Gas)

Özel yapılı
, özlü kaynak elektrotu kullanı

r. Karbondioksit CO, koruyucu gaz olarak
kullanır.(MAG) kaynağı
lı na karbondioksit ark kaynağ ıdenir. Çeş ı
itli metal ve alşmları

n
kaynağında kullanılı
r.
29
2.1.1.7. Redresörlü Kaynak Makinesi

Bir transformatör ile bir redresörden (doğrultmaç) oluş ur. Transformatör ş ebeke
gerilimini değiş mş
tirir. Akı iddeti yükseldikçe gerilimi düş
ürür. Redresör de akı mıbir yönde
geçirdiğinden doğ ru akım elde edilir. Bu makinelerde hareketli parça yoktur. İ
yi bir ş
ekilde
soğutulmaya ihtiyaçlarıvardı r. Bunun için bir soğ
utucu vantilatör vardır.

Redresör kaynak makinelerinin boş ş


ta çalıma gerilimi 65 – 70 volttur.

Şekil 2.12: Kaynak redresörü Şekil 2.13: Kabloları


n bağlanması

30
Şekil 2.14: Kaynak makinesinde hatalıbağlantı

Şayet parça kablosu atölyede bir demir konstrüksiyona bağlanı rsa, bu bağ lantıdan
akımı
n geçiş i yetersizdir. Konstrüksiyondaki perçin bağlantılarını
n dirençleri akım geçişine
olumsuz etki yapar. Civata, flanşbağ lantı

, zincir gibi kı

mlar akı
mı n dağılması nısağlar.

Parça kablosunun doğ rudan doğ ruya parçaya bağ lanmasıgerekir. Pens ve parça
kablolarıkaynak makinesi üzerine veya koluna sarı lmamalı dır. Böyle sarı
lma bobin haline
dönüş eceğinden kuvvetli bir manyetik alan meydana gelir. Bu durumda kaynak makinesine
tesir eder. Kabloları
n açı
larak yere konulmasıdaha doğ ru olur.

Şekil 2.15: Kabloları


n yanlı
şsarı
lması

Kaynak makinesi gövdesinin topraklanmasış r. Şayet topraklama olmazsa


arttı
makinedeki arı
za dolayısı iyi elektrik çarpar. Atölyedeki elektrik ş
yla temas eden kiş ebeke
akı
mı , mevcut topraklama hattıile topraklandığından, kaynak makinesıgövdesi akı m
bağ ş
lama kablosu üzerinden topraklanmıtı
r.

31
Akı
m bağ
lantıkablosunda ayrı
ca topraklama hattıvardı
r.

Şantiyelerde kullanı
lan kaynak gurupları
nın ayrı
ca topraklanmalarıgerekir.

Şekil 2.16: Şantiye yerinde kullanı


lan cihazlarda topraklama

2.1.2. Elektrik Kazaları


na Karş
ıAlı
nacak Tedbirler

2.1.2.1. Akı
mın Vücuda Etkisi ve Elektrik Çarpması

50 volta kadar gerilimlerin insan vücuduna etkisi vardı r. Normal ş artlarda tehlikesi
yoktur. Tehlike sınırı65 volttan sonradır.110, 220, 380 voltluk tesisler ile yüksek gerilim
hatlarıtehlike oluş
turur.

Gerilim için tehlike sı


nırı

n yanı nda akımş iddetinin de tehlike sı
nırıvardır. Ölümcül
olaylarda en tehlikelisi akımşiddetidir. İnsan vücudu doğru akı mda 50, alternatif akımda 25
miliamper akı mdan etki görür. Bu akı mlar bile insanlarıöldürebilir.

İnsan vücudunun iletkenliği teller kadar değ ildir. Vücut akıma karş ıdirenç gösterir.
Vücudun direnci insana ve durumuna göre değ işir. Bir işçinin iki elinin parmak uçları
arasındaki direnç, bir büro memurunun parmak uçlarıarası ndaki dirençten kat kat fazladır.
Bir işçinin iki elinin parmak uçlarıarası ndaki direncin en fazla 100.000 ohm olduğunu
düş ünürsek, bu durum elleri terli ve ı
slak olmasıhalinde 1000 ohm’a düş ebilir.

Vücutta elektrik akı


mı nın gösterdiği etkiye elektrik çarpmasıdenir. Elektrik çarpması
olayıölümle sonuçlanabilir. Elektrik akımıinsanı n kalbinin durmasına, solunum sisteminin
ş
çalı masına engel olur, sinir sistemini bozar, hücreyi elektroliz eder. Vücutta yanı klar
oluşturur.

2.1.2.2. Bilgi ve Dikkatsizliğ


e Karş
ıAlı
nacak Tedbirler

Çı plak elle elektrik tellerine dokunmayı nız. Teli iki elle tutmayı
nız. Nemli yerlerde
ş
çalıı
p, toprağa basıyorsanı z enerji hatları
na sakın dokunmayı nız.

32
 Dikkat Edilmesi Gerekenler
 Islak elle elektrik düğ mesini açı p kapamayı nı z.
 Elektrikli aletler de tamirat yaparken almacı n fişini pirizden çıkarmayı
unutmayı nı z.
 Yerdeki elektrik tellerine basmayı nı z, ellemeyiniz.
 Elektrik düğmesi mutlaka banyonun dı şında olmalı dır. Banyonun
içindeki pirizlerin kapaklıankastre olmasış arttır.
 Nemli bezlerle ampulleri temizlemeyiniz.
 Elektrik direklerine tı rmananlarıuyarı nız.
 Evlerde çocukları n ulaşacaklarıpirizlerin plastik kapaklıolması na dikkat
ediniz.
 Evde, iş yerinde mutlaka yanı nı zda bir kontrol kalemi bulundurunuz.
 Emniyet açı sı ndan elektrik ile ilgili işlerde sol elinizi kullanmayı nız.

2.1.2.3. Elektrik Kazaları


nda İ
lk Yardı
m

Elektrik Yanı
kları

Fişin çıkarı ğı
ldı ndan elektrik
akı mı nın kesildiğinden emin olunuz. Hâlâ
kazazede akı mla temas ediyorsa, anahtarı
kapatarak temasıkesiniz, ya da kendinizi
yalıtı nı
z. Sonra kazazedeyi sürükleyerek
ve çekerek uzaklaş tı
rını
z.
Yanı klar büyük olmayabilir, derine
işler.
Yaralıbölgeyi temiz ve steril bir Şekil-2.17: Elektrik yanı
kları
nda ı
lk yardı
m
bezle kapatı nız.
Çok çabuk bir uzman çağ ı
rınız

 Elektrik Çarpması
nda İ
lk Yardı
m

( Ne yapmalı sı
nız? )
Elektrik düğmesini kapatı
nı ş
z, sigortayıdevre dıı
bı rakını z veya kabloyu sökerek akı mıkesiniz. Bunlar
yapı lmazsa; lastik, kuru tahta veya plastik gibi bir
yalı tım malzemesinin üstüne çı kını z ve kazazedeyi
iterek veya çekerek akı mla teması
nıkesiniz.

Şekil 2.18: Elektrik


çarpması nda ilk yardı m

33
 Şayet kazazede baygı n ama nefes alı p veriyorsa;
o Göğüs, boyun ve belindeki giysileri gevş etiniz ve kazazedeyi yüz
üstü yatırı
nız.
o Nabı z atış
larınıve teneffüs ediş
ini sürekli kontrol ediniz.
o Kazazedenin serin ve rahat tutulması nısağ layı nız.
o Yardı m için kazazedeyi sevkediniz.

 Kazazede nefes alı


p vermiyorsa;
o Nefes alı p verme yoksa hemen harekete geçip, zaman
kaybetmeyiniz.
o Kazazedeyi sırt üstü yatı

nız.

Şekil 2.19: Elektrik çarpmasinda suni tenefüs


o Ağ ı
z, burun yolları nın temiz (açı k) olup olmadığına bakı nı
z.
Gevşek takma diş leri ağ ı
zdan çıkarını z.
o Ağ ı
zdan-ağ ıza suni teneffüs yapınız.
o Teneffüs yeniden sağ landığında kazazedeye yüz-üstü pozisyonu
aldı
rmalı dı
r. Bu pozisyon sı vıve kusmuk için alınan önlemdir.
o En hızlıbiçimde uzman yardı mınısağlayı nız.

Şekil 2.20: Ağı


zdan-a ğı
za suni teneffüs
34
 Suni Teneffüs
 Ağızdan Ağı za Suni Teneffüs
o Sağ lam bir yüzeye sı rt-üstü yatı
rınız.
o Kazazedenin omuz baş ları
nıbir tamponla yükseltiniz.(Örneğ in;
katlanmı şbir ceket.)
o Baş ınıarka tarafa eğin, çeneyi yukarı ya kaldırınız.
o Kazazedenin ağzı nıaçarak açı k bir hava giriş i olduğunu kontrol
ediniz.
o Baş ın tam geri pozisyonda tutulması nısağ layınız.
o Burun deliklerini sı karak kapatı nız.
o Derin nefes alarak, kazazedenin açı k olan ağ zı etrafına
dudakları nızıyapı ştı rını z.
o Yavaş ça ve düzenli olarak kazazedenin ağ zına üfleyiniz.
o Kazazedenin göğsünü sürekli olarak gözleyiniz; üflediğ iniz hava
akciğerlerine dolarken göğsü yükselmelidir.

Şekil 2.21: Ağı


zdan-buruna suni teneffüs

o ncaya kadar düzenli ş


Bu hareketi, nefes alı ekilde tekrar ediniz.

 Ağı
zdan Buruna Teneffüs

 Şayet kazazedenin ağ
zıaçı
lmı
yorsa veya ağ
zında temizlenmiyecek
bir tı
kanma varsa;

o Bir elinizin parmakları


yla kazazedenin dudakları
nısağlamca kapalı
tutunuz.
o Dudakları nızıkazazedenin burun delikleri etrafı
na yapıştırarak
nefes veriniz.
o Göğüsün kalkı p indiğ
ini kontrol ediniz.

35
Şekil 2.22: Kalp masajı(B)

ŞekiI 2.23: Kalp masajıve sonrası


ndaki teneffüs

 Kalp Masajı

ş
Kalp atıları
nın durması
nda, çabuk davranmalı

nız.

 Kontrol Edilmesi Gerekenler:


o Boyundaki damarlarda atı ş
lar hissedilmez.
o Dudakları n civarımavileş mişolabilir
o Göz bebekleri büyümüşolabilir. Bu durumda çabuk davranmak
gerekir.
o Acil Hareket Esastı r.
o Kazazedeyi sı rtüstü sağlam bir yüzeye yatı rınız.
o Yan tarafa diz üstü çökünüz ve göğ üs kemiğ inin alt kı smı nın yerini
bulunuz.
o İki elinizin parmakları nıbirbirine kenetleyerek, bir elinizin avuç
içini, parmakları nızı kaburganı n üstüne değ dirmeden, iman
tahtasıda denilen göğ üs kemiğ inin alt kısmına yerleş tiriniz.
o Göğüs kemiğinin alt kı smına kolları nızıgergin tutarak sert bir
şekilde bastı rı
nız.
o Bu iş lemi 15 kere tekrarlayı nız.(En azı ndan saniyede bir kere
olmak üzere)
o Boyundaki damar atı şları
nıkontrol ediniz.
o Ağ ızdan-ağ ı
za teneffüs ile kazazedenin baş ı
nıgeriye çekerek iki
nefes veriniz.

36
o Tekrar 15 tane kalp komrpresyonu ve bunu takiben ağı zdan ağıza
teneffüsle iki nefes verme iş lemine devam ediniz. Belli aralı
klarda
damar atı şları
nı kontrol ediniz.
o Kalp atı şlarıoluş ur oluş maz, kompresyonu hemen durdurunuz,
ağızdan ağı za suni teneffüsü tabii teneffüs sağlanı ncaya kadar
sürdürünüz.
o Kazazede yüzüstü yatı rılıp, serin tutulmalı
dır.
o Acil uzman yardı mısağ lanmalı dır.

2.1.3. Amper AyarıYapmak

2.1.3.1. Malzemeye Göre Amper Ayarı

Akım (amper) ayarı nın yapı


lmasıçok önemlidir. Ark baş
langı

nda ayarlanan akı
mı n
dikiş sonuna doğru fazla olduğ u görülür. Bu nedenle kaynağ ın yapılış biçiminin
değerlendirilmesi ile akı
mı ı
n ayarıyaklaşk olarak bulunur.

Akı m ayarıfazla yapı ldığında parça fazla ergiyeceğinden kenarlarda oyulmalar ve


parçalarda delinmeler oluş ur. Akı m ayarıgereğ inden aza ayarlanırsa parça yeteri kadar
ergimeyeceğ i için düzgün ve sağlam bir kaynak yapılamaz.

Kaynakçımalzemeye göre elektrot çapı nıtesbit eder. Elektrot çapı na göre akı m
yaklaşık olarak ayarlanır. Deneme dikişi yapılarak akı
m ayarıyapı lır. Teorik olarak elektrot
çapının her mm’si için 35 – 40 amper üzerinden hesap yapı lı
r. Buna göre 3,25 mm elektrot
kullanılacağızaman 3,25 x 35 = 115 amper akı m ayarıyapı lıp daha sonra elektrotun
tutuşması na bakılarak kesin akı
m ayarıyapı lı
r.

Amper ayarı
nın kesin olarak yapılmasıhakkında belirli bir kural yoktur. Kaynakçının
becerisi, kaynak konumu, kaynatı lacak gerecin türü, kaynatı lan iş in biçimi, kaynak
makinesinin kablo uzunluğ u, kablo kalı ğ
nlııve bağlantı lar gibi nedenler amper ayarı nın
belirlenmesinde önemli faktörlerdir. Özet olarak amper ayarıkaynakçı nın tecrübesine
bağ lıdır.

2.1.3.2. Elektrota Göre Amper Ayarı

Elektrot çaplarına göre normal çalı ş


ma koşulları ı
na yaklaşk olarak ayarlanmasıgerekli
amper ayarlarıaşağıdaki tabloda gösterilmiş
tir.

37
ELEKTROD ÇAPI , mm
Et
1,6 2 2,5 3,25 4 5 6
Kalınlı
ğ ı
( mm ) KAYNAK AKIM Şİ
DDETİ, A

1 25 ----- -----
2 35 45 50
3 60 70 80 KULLANILMAYAN ALAN
4 85 95 120
5 90 110 130 140
6 120 135 140
8 KULLANILMAYAN ALAN 130 150 160
10 140 160 190 225

Tablo 2.1: Amper ayarı

Elektrot, çıplak (örtüsüz) yerinden pensteki kanal açı lmışyere takı lmalı
dır. Böylece
örtülü kısmını n tamamıark için kullanı lacaktır. Elektrodu tutma çeneleri kaynak akımınıtam
olarak iletmesi için çok temiz olmalı dır. Kaynak pensinin çı plak yerleri masaya
değ dirilmemelidir. Aksi halde ark oluşarak kaynakçı nın çarpılmasına neden olur.

Elektrodun durumlarına göre kaynak makinesinin ne gibi akı


m değ ı
erleri taş ğı
dı nı
bilmek kaynakçının düzgün ve sağ
lam dikişçekmesine yardı
mcıolur.

Kaynak pensesine 5 mm çapı nda bir elektrot sı


kıştı
rarak, üzerinde voltmetre ve
ampermetre bulunan herhangi bir kaynak makinesi ile 8 – 10 mm kalı ğ
nlıında bir parça
alı
nır. Makine 160 ampere ayarlanı
r. Kaynak makinesi en çok 300 amper versin :

a) Kaynak henüz yapılmamakta ve kaynak makinesi boş ş


ta çalıı
yor. Voltmetre ve
ampermetrede okunan değ
erler; Amper = 0 , Volt = 80

b) İ
şparçası na elektrot temas edince kı
sa devre meydana gelir ve voltmetre = 1v,
ampermetre = 300 amper gösterir.

c) İ
şparçasından elektrot çekilip normal ark meydana getirildiğ
inde voltmetrede 28
volt ve ampermetrede 160 amper değ erleri görülür.

d) Ark, normal arktan uzun arka geçirildiğinde voltmetre ve ampermetrede 40 volt ve


120 amper değerleri okunur.

38
a-Yaklaştırma ( Boşçalı ş
ış)
b- Temas ( Kısa devre )
c- Normal ark
d- Uzun ark
a b c d
Şekil 2.24: Çalı
şma sı
rası
nda, elektrotun durumları
na göre amper ve volt değerleri

Edinilen bilgiye göre elektrotu parçaya yapı ştırmamaya ve arkıuzun tutmamaya


dikkat edilmelidir. Elektrot parçaya yapı ş ğı
tı nda yüksek amper oluş ur. Parçanın hemen
kızardığıgörülür. Bu arada makineye ayarlıdeğ erlerden daha fazla yük bineceğ inden
zorlama olur ve makinenin çalı şma sesi değ iş
ir. Ark uzun tutulduğ unda sı ğ
çramalar arttıı
gibi amper değeri, ayar edilen normal değerinden aş ağıdüş tüğü için parçada iyi ergiyik
banyosu meydana gelmeyecektir. Bu nedenle üzerine gelen ergimişmaden damlaları yla
kaynaş amayacak bu durumda kaynak dikiş i sağlam ve güzel olmayacaktı r.

2.1.4. Elektrotlar, Çeş


itleri ve Özellikleri

Ark oluş turmak için kaynak akı mı nıileten çubuklara elektrot denir. Genellikle
birleş
tirme ve doldurma kaynakları
nda kullanı

r.

Kaynak makinesinden üretilen akı mıişparçası na kadar taş ı


yarak arkın oluş masını
elektrot sağlar. Elektrodun uç kı smıve tam karş ısıolan alan arkın oluşmasıile ergir. Ergiyik
haldeki elektrot, gereçteki ergiyik alana damlalar halinde akarak dikiş
i oluş
turur.

 Yapı

şları
na göre elektrotlar:

 Kömür elektrotlar
 Çıplak elektrotlar
 Örtülü elektrotlar
 Otomatik kaynak elektrotları

39
2.1.4.1. Kömür Elektrotlar

a) Saf grafit
b) Fırınlanmı şkarbon elektrotlar

Saf grafit elektrotlar zor yapı ldı


kları
ndan pahalı dı r. Yüksek akı ma dayanı klı
dırlar.
Fırınlanmı şkarbon (kömür) elektrotlar kaynak iş lemleri için tercih edilmektedir. Karbon
elektrot boyları300 – 350 mm arası nda değ iş
ir. Çaplarıise 3,25 – 5 – 6,5 – 8,0 ve 10
mm’dir. Kaynak akı mı nıuç kı sı
mları na iyi ileterek ark oluş turmasıiçin elektrotları n
yüzeyleri bakı r kaplanı r. Bazıkömür elektrotları, kömür tozlarıiçine bakı r tozlarıkarış
tırılı
p
sıkıştırılarak yapılı
rlar. Akı m iletimi böylece fazla dirençle karşılaş maz. Kaynak iş lemlerinde
kullanı lacak elektrotları n uçlarıark için yaklaş ık 2 mm’ye gelinceye kadar sivriltilir.
Sivriltme uzunluğu fazla olmalı , 16 – 20 mm arası nda tutulmalı dır.

2.1.4.2. Çı
plak Elektrotlar

Dolgu teli için kullanılırlar. Oksijen kaynağ ıiçin özel yapı lmışteller çı
plak elektrot
olarak kullanı
lır. Boylarınormal örtülü elektrot (300-350 mm) boyunda olup yüzeyleri çok
temiz olmalıdır. Kaynağı n ilk yapı şyı
lı llarında özellikle sert dolgu kaynaklarında çok tercih
edilmiştir.

2.1.4.3. Örtülü Elektrotlar

Kaynak sanayinde en çok kullanı


lan elektrottur. Genel olarak kullanı
m alanları
na göre
elektrotlar:
a) Adi karbonlu çelikler için yapı
lan elektrotlar
b) Yüksek karbonlu çelikler için yapı
lan elektrotlar
ı
c) Özel alaşmlıçeliklere uygulanan elektrotlar
d) Dökümler için yapı
lan elektrotlar
ı
e) Çelik olmayan (hafif) alaşmlı
gereçler için yapı
lan elektrotlar

Genellikle kaynakçı lı
kta adi karbonlu çeliklere uygulanan elektrot türleri kullanı lı
r.
Özel alaş ımlıçeliklere uygulanan elektrotlar yüksek karbonlu çeliklerin gurubuna
uygulanı rlar. Döküm gereçlerin kaynağ ında döküm elektrotlar kullanı lı
r. Nikel ve bakı r
alaşımlıçeş itleri vardır. Hafif alaşımlı(çelik olmayan) gereçler için yapı lan elektrotlar;
bakır, alüminyum ve pirinç gibi metallerin kaynağı nda kullanılır.
Sadece kaynatı lan gereçlerin türlerine göre elektrot üretilemez. Kullanılacak kaynak
akımıda çok önemlidir. Elektrotları n çoğu doğ ru ve dalgalıakı mlıkaynak makinelerinde
kullanı lı
r. Elektrot seçiminde kaynak konumu da çok önemlidir. Dik ve yan kaynakta bazı
elektrot türleri kullanılmayabilir. Elektrot üzerindeki örtülerin amaçları;
a) Elektrik arkı
nıhavanı
n etkisinden korumak,
b) Kaynak dikiş
i üzerinde kabuk oluş
turup birleş
tirmeyi havanı
n etkisinden korumak,
c) Bileş
im bakı
mından kaynak dikiş
ine katkı
da bulunmaktı
r.
40
Örtü içinde selüloz, titanyum dioksit, ferro-mangan gibi birçok element bulunur.
Toplam 90 tane element vardı r. Hepsi birden kullanı lmaz. Elektrotun kullanma yerine göre
örtü elementleri vardı r. Yüzeyleri örtü ile kaplanan elektrotlar kurutma fırı
nları
nda 110C de
kurutulur, paketlenir. Örtüler elektrot yüzeyindeki et kalınlıklarına göre;

a) İnce örtülü elektrotlar “D” harfi ile gösterilirler. Örtü kalı ğıtel çapı
nlı nın 1,2
katı
dır. Örneğin; selülozik elektrotlar ince örtülüdür.

b) Orta kalın elektrotlar “M” harfi ile gösterilirler. Örtü kalı ğ


nlııtel çapı

n 1,2 – 1,45
katı
dır. Rutil ve bazik elektrotları
n tümü orta kalın örtülüdür.

c) Kalın örtülü elektrotlar “S” harfi ile gösterilirler. Örtü kalı ğ


nlııelektrot çapı
nın 1,45
katı
ndan fazladır. Örneğin; demir tozlu elektrotlar kalı n örtülüdür.

Örtülerindeki elementlerin tümüne göre elektrotları n kimyasal sı nıflandı rılmasıçok


önemlidir. Özlü elektrotlar “OO” (iki sı

r), çı
plak elektrotlar “O” (sı
fır) ile tarif edilirler.

 Örtülü Elektrotlar
a) Asit türü elektrotlar (Es), demir (ferro) ve mangan örtünün temel elementidir.
b) Rutil (Ti), örtünün temel elementi titandioksittir.
c) Selülozik (Ze) elektrotlar, selüloz örtünün temel elementi olup yanı
cıniteliktedir.
d) Bazik elektrotlar (Kb), kalsiyum karbonat örtünün temel elemanıolup, az hidrojenli
diye tanımlanabilir.
e) Demir tozlu elektrotlar (fe Es, fe Ti, fe Kb).Dikişe katkı
da bulunmak amacıile örtü
içerisine demir tozu eklenerek elektrotun ergime yeteneğ i arttı


r. Demir tozlu olarak bazik,
rutil ve asit türü elektrotlar vardir.

 Örtü türlerine göre elektrotları


n kullanı
ldı
ğıyerler

 Rutil Elektrotlar
Kaynak tekniğ inde en çok kullanı
lan elektrot çeş
idi olup, yumuş
ak çeliklerin
ı
kaynağnda kullanı

r.
 Demir Tozlu Elektrotlar
Mekaniksel mukavemet istenmeyen, birleş me özelliğ
i istenen (çoğunlukla iç köş
e)
kaynakları
nda kullanı

r. Örtü türü rutil olarak seçilir.

 Asit Türü Elektrotlar


Bu tür elektrotlar asitli sı ı
vıtaş n kaynağı
yan veya depo eden kapları nda kullanı

r.

 Bazik Tür Elektrotlar

Sertleş
ebilen çeliklerin, sarsı
ntı ş
ya, darbeye, çalıan elemanları ıile asite, suya
n kaynağ
ve sı

ya dayanıklıolması istenen yerlerin kaynağı nda kullanı

r.

41
 Selülozik Elektrotlar
Basınçlıboruları
n kaynaklarında, her türlü boru imalatı
nda ve konstrüksiyonları
nda
kullanı

r.

 Paslanmaz Çelik Elektrotlar


Krom-Nikel’li çeliklerin kaynağında kullanı

r. Örtülü rutil ve bazik karakterli
manganlıelektrotlardı
r.

 Sert Dolgu Elektrotlar


Örtüleri rutil veya baziktir. Aşınan yüzeylerin, rayları
n doldurulması
nda, diş
lilerin,
pimlerin, buldozer paletlerinin ve kazı
cıbı n kaynağı
çakları nda kullanı

r.

 Döküm Elektrotlar
Nikel, bakı r ve demir bileş imli elektrotlardı
r. Örtü elementlerine ve örtülerine göre


flandı rılamazlar. Elektrot içindeki elementlere göre nikelli (nikel oranıçok yüksek) ve
monelli (bakı r oranıyüksek) elektrotlar olarak tanımlanı rlar. Dökmedemirlerin onarı mında,
boş
lukları n doldurulmasında ve dökümlerin çeliklere kaynağ ında kullanı
lır.

 Kesme ve Oluk Açma Elektrotları


Kesme, kanal(oluk) açma iş
lemlerinde kullanı

r. Selülozik örtülüdür.

 Bakır-Bronz Elektrotlar
Çoğ u zaman bakı ı
r ve alaşmları
nı ı
n kaynağnda, dökümün ve çeliğin birleş
tirmelerinde
kullanı

r.

 Alüminyum Elektrotlar
Silisli veya saf alüminyum olmak üzere iki çeşit olan elektrotları
n bir ucu kullanma
yerine göre ya renklendirilir veya numaralandı


r. Alüminyum ve alaş ı
mlarının kaynağ ında
kullanılı
r.

 Elektrot Ölçüleri
1,6 – 2 – 2,5 – 3,25 – 4 – 5 – 6 – 8 – 10 mm çapları ndadı r. Depolanma ve korunma
örtülü elektrotlarda çok önemlidir. Elektrottaki elementlerin bazı larısu ve bileşiklerini çok
kısa zamanda emer. Nemli elektrotun kullanı lmasıiyi değildir. Bu nedenle elektrotlar yerden
en az 10 cm yükseğ e istiflenip, paketin kapalıolmasıgerekir. Özellikle bazik elektrotlar
nemlenince kurutulmadan kullanı lmamalı dır. Örtü türü, çapıve boylarıile elektrotlar
tanımlanı rlar. Örneğin rutil 3,25 x 350 elektrotun örtüsü rutil, çapı3,25 mm ve boyu 350
mm’dir.

2.1.4.4. Otomatik Kaynak Elektrotları

Tungsten, çı plak ve özlü elektrotlar otomatik veya yarıotomatik kaynaklarda


kullanılan elektrotlardır. Tungsten elektrotların boyları150 – 175 mm arası ndadır. Çapları
1,6 – 6,35 mm arası nda değiş mektedir. Sadece Tİ G (Tungsten gaz) kaynağ ında tungsten
elektrotlar kullanılmaktadı r. Elektrot çeş
itlerinin diğerleri ise yüzeyleri bakı
r ve silis kaplı
bobin biçimindeki makara teller olup, Mİ G ve tozaltıkaynakları nda kullanılmaktadır.

42
Tellerin bileş imleri diğ er normal elektrotları n bileş
im elementleri gibidir. Mİ
G
kaynağında paslanmaz çelik ve alüminyum makara teller kullanı lmaktadır.
Kaynatı lacak gereçlere göre elektrot seçiminde dikkat edilecek hususlar:
a-Kaynak yapı lacak gereçlerin türü ve bileş imi
b-Kaynak akı mı(alternatif akı m veya doğ ru akım)
c-Kaynak konumu (düz, yan, dik ve tavan)
d-Kaynatı lacak gereçlerin kalınlığ ıve biçimi
e-Birleş tirme ş ş
ekilleri ve gereçlerin alıtı
rılması
f-Kaynatma koş ulları veya çalışma durumu
g-Üretim verimi
h-İşlerin yapı m koş ulları

 Özlü Elektrotlar

Elektrotun yüzeyi bakır veya silis kaplıolup makara biçimindedir. Tel içerisine çok
kısa zamanda iyonlaş arak arkıkoruyan maddeler konmuşelektrotlardı r. Yapılışıboru yapı m
tekniğiyle aynıdır.

2.1.5. KaynakçıTakı
mları

2.1.5.1. Elektrik Kaynak Kabloları

Kaynak akı mımakineden kaynak pensine


ve mengeneye kablolarla iletilir. Kabloları n iyi bir
bükülme özelliğ i, kaynak makinesine uygun
kesidi, yeterli yalı
tımıolmalı dı
r. Kabloları n uçları,
kaynak pensi, mengene ve baş lıklara lehimlenerek
sabitlenmelidir. Kablolar sıcak parçalara Şekil 2.25: Kaynak kablosu
değdirilmemelidir.

2.1.5.2. Kaynak Pensi

Elektrodu tutmaya yarar. Bakı


r ve pirinçten
yapı
lmıştı
r. Pensler elektrodu iyi tutmalı, hafif
olmalı
ve yalı ğı
tkanlı iyi sağlanmışolmalıdır. Şekil 2.26: Kaynak pensi

2.1.5.3. Kablo Mengenesi


Kablo mengenesi kaynak masası na bağ lanarak
kaynak edilecek parçayla temas edilmelidir. Mengene
vidasını n ark yaparak bozulmamasıiçin, serbest olarak
konmayı p masaya vidalanmalı

r.

2.1.5.4. Maskeler
Baş a takı lacak veya elle tutulacak ş
ekilde
yapı lı
rlar. Kaynakçı nın gözlerini ı
şıkları
n zararlı
etkilerinden korur. Şekil 2.27: Kaynak maskesi

43
Maskelere koyu renkli özel maske camıtakılır. Bu camların her iki tarafı
nıkorumak
için aynıölçüde birer adi cam konulur. Maskeler hiçbir şekilde ı
şın sı
zdı rmamalı , hafif ve
sağ lam olmalı
dır.

2.1.5.5. KaynakçıEldiveni

Kaynakçıellerini sı çrayan kaynak damlaları


ndan ve
ış
ınlardan korur. Esnek ve ı sı
ya dayanıklıolmalı dır.
Eldivenle sı
cak parçalar tutulmamalıdır.

2.1.5.6. KaynakçıÖnlüğü

Deriden yapılmış
tır. Kaynakçı nın elbisesini kaynak
ndan, vücudunu ı
damlaları şınlardan korur.
Şekil 2.28: Kaynakçı
2.1.5.7. KaynakçıÇekici ve Fı
rçası
önlüğü
Kaynakçıçekici ile yapı lan kaynakları n kabukları(cürufları) kı rı
lır. Tel fı
rça ile
cüruflarıkı
rılan yer fı
rçalanarak temizlenir. Tel fı
rça esnek, kaynak çekici hafif olmalı
dır.

Şekil 2.29: Kaynakçıçekici ve fı


rçası

2.1.5.8. Kaynak Masası

Küçük parçalar kaynak masaları


nda daha rahat kaynak yapı

r. Masaları
n yanı
nda bir
de kaynakçıtaburesi olmalı
dır.

2.1.5.9. Kaynak Paravanaları

Kaynak masaları n önüne paravana konularak ark ı


nı şı
nları

n baş
kaları
nırahatsı
z
etmesi önlenmişolur.

Kaynakçıtakı
mları
nın korunmasıve bakı
mına gereken özen gösterilmelidir.

2.1.6. Elektrik Kaynağı


nda Güvenlik Önlemleri

İşyeri, atölye gibi çalış


ılan ortamlarda güvenlik önlemleri alı
nı ş
rsa verimli çalıma
gerçekleşir. Çalışan kişi kendisini güvenli hissedemezse rahat çalışamaz. Kaynakçıda
kaynak iş lemini yaparken sağlı ğ ının ön planda tutulduğunu bilmelidir. Bir kaynak
atölyesinde güvenliği sağlayan özellikler ş
unlardı
r:

44
1-Kaynak kabinleriyle(paravana) çevrede çalı şanları n, ış
ın ve artı klardan rahatsız
olmalarıönlenmelidir.
2-Atölyede yangı na karş ıönlemler alı nmalıdır.
3-Kaynak makineleri iyi bir ş ekilde topraklanmalı dır.
4-Elektrik tesisatlarıgüvenli biçimde olmalı dır.
5-Atölye çevresi ve döş emesi akı m kaçağına karş ıyalı tılmalı
dır.
6-Kaynak atölyesinde iyi bir havalandı rma olmasış arttı r.
7-Kaynak iş i için uygun elbise olmalıve maske kullanarak zararlıı şı
nlardan
korunmalı dı r.
8-Elektrot değ iş
tirirken pensten akı m geçmemesine dikkat edilmelidir.
9-Kaynak kı smı nda çalı şanlar, kaynakçıkadar kendini korumalı dı r.
10-Kaynak kabuğ unu (cürufu) temizleme sı rası nda gözlük kullanı lmasıdoğ ru olur.
11-Kaynak kabloları nın sürtünerek veya baş ka bir sebeble yı pranmaması na dikkat
edilmelidir.
12-Özellikle yanı cı(zararlı ) gaz üretecek kapları n kaynağı ndan önce gerekli önlemler
titizlikle alınmalıdır.
13-Varil ve buna benzer iş lerin kaynağında, iş lem yapı lmayan hacim su ile
doldurularak emniyet gerçekleş melidir.
14-Ark üflemesi için gerekli önlemler alı nmalı dır.
15-Yüksek ve denge sorunu olan yerlerde kaynak yaparken emniyet kemeri
takı lmalı dır.
16-Özel yerlerde bulunan gereçler, çabuk fark edilmeleri için farklırenge
boyanmalı dı r.
17-Atölye, yapı mısı rasında havalandı rma dikkate alı narak yüksek yapı lmalıdır.
18-Kaynağ a baş lamadan önce çevredeki kolay yanan maddeler temizlenmelidir.
19-Kaynak pensi veya kablosunu koltuk altı na sıkı ş
tırmak doğru değildir.
20-Tavan ve benzeri kaynaklarda yeterli önlem almak için ş apka, önlük ve eldiven
giyilmelidir

2.1.7. Örtülü Elektrot Tutuş


turmak ve Ark Boyunu Ayarlamak

Elektrik arkı
, elektriğin kütlesel halde bir kutuptan diğer kutba (aradaki hava
boş luğunu) atlaması ndan oluş ur. Arkı n meydana gelmesi için iki kutup arası
nda az da olsa
bir hava boş luğuna ihtiyaç vardı r. Elektrik arkı
nın oluş
turduğu alandaki yüksek sıcaklı
ko
alanı n hemen ergiyik hale dönüş mesini sağ lamaktadır.

45
Şekil 2.30: Ark ile oluş
an krater ve dikiş
 Dikiş

Birleşme alanı nda elektrotun ergimesi sonucu oluş an dar ve yüksek biçimdeki
kısı
mdı r. Yapı şsı
lı rasına paso denir. Dikişler birleş
me yerindeki yüzey seviyesinden daha
yüksektir. Dikişin sıklığı
nıbelirleyen katları
n yakı nlı
kları
kaynağın sağlamlığınıbelirtir.

 Krater

İşparçasına elektrotun temasıile oluşan arkı n, ısı


sıve hı zıile kaynak alanı nda
oluşturduğ
u boşluk, krater derinliğ nı
i arkı sıkütlesi ile yakından ilişkilidir. Krater derinliğ
i
ve hacmi ı
sıyükseldikçe artar.

 Örtülü Elektrot Arkı

Ark, işparçasıile elektrot arası nda meydana gelen elektriksel atlamadı r. Çıplak
elektrota göre arkta meydana gelen sı caklı k daha fazladı r. Bu sıcaklık, akı
mı n ayarlanma
değ erine göre 3500 C civarı nda olabilir. Örtülü elektrot arkında, diğelerinden farklıolarak
kaynak yapı lan gerecin, elektrot uç kı
smı nın ve örtünün erimesi sağ lanmaktadı r. Örtünün bir
kısmıeriyip cüruf, bir kı smıda gaz haline gelir. Gaz haline dönüş en örtünün kütlesi, arkı
havanı n etkisinden korur. Örtülü elektrot arkı nın kontrolü böylece diğer türlerine göre daha
kolay olur. Kaynak alanı na ergiyik elektrot kütlesel damlalar halinde değil, ince iplik veya
kum taneleri biçiminde akar.
46
Şekil 2.31: Örtülü elektrot arkı

Şekil 2.32: Kaynak arkıve akı


m ayarı

 Arkı
n Baş
latı
lması

Bazıtemel işlemleri yaparak ark kaynağıöğrenilir. Kaynakta ki becerinin geliş


mesi de
bu temel iş lemlerin devamı dı
r. Arkı n oluşturulmasıkaynak iş lemi yapı mı nda beceri
başlangı
cıdır. Kaynağ a ilk defa baş layan kiş i önce ark oluş turup düz dikişçekmeyi
öğrenmelidir. Arkı
n başlatılmasından önce yapılan bazıhazırlı
k ve kontroller:

1-Kabloları n bağlantıyerleri kontrol edilmelidir.


2-Ark yapı lacak yer temiz olmalı dı
r.
ş
3-Jeneratörle çalıılacak ise kutup ayarıyapı lmalı dı
r.
4-Elektrot çapına ve işparçası na göre uygun amper ayarıyapı
lmalı
dır

47
 Arkı
n Baş
latı
lması
nda Uygulanan Yöntemler

1-Vurma
2-Sürtme hareketleri ile ark meydana getirilir.

1-Vurma Yöntemi

Elektrot dik konumda işparçası na yaklaş tırı



p darbe biçiminde vurularak hemen
kaldırı

r. Ark oluşursa belli yükseklikte tutulur. İlk kademede ark yüksekliğini elde etmek
pek mümkün değ ildir. Aynıhareketi elektrotla birkaç defa yaparak normal ark boyu
ayarlanı
r. Tecrübeli kaynakçı lar vurma hareketi ile ark oluş tururlar. Kaynakçıelektrotun
hangi hı
zla vurulup çekildiğini çok iyi bilmelidir.

Şekil-2.33: Arkı
n baş
latı
lma yöntemleri

2-Sürtme (kaydı
rma) Yöntemi

Belirli bir açı da elektrot işparçasına yaklaş tırı


lıp teğet olarak sürtülür. Elektrot
parçaya tam teğ et olduğunda ark oluşur. Elektrot yükseldikçe ark boyu da elektrota bağ lı
ş
olarak artar. Kaynakta uzun süre çalımamı şolanlar için bu yöntem uygun bir ark baş latma
tekniğidir.

Şekil 2.34 : Elektrotun yakı


lması

Korunmasıgereken ark yüksekliğinin kesin bir ölçüsü yoktur. Pratik olarak elektrot
çapıkadar tutulabilir. Bu değ er büyük ölçüde elektrot çapıile kaynak akımı na bağlı
dır.
Küçük çaplıelektrotlarla yapı lan iş
lemlerde ark boyu elektrot çapı
ndan daha küçük, büyük
çaplıolanlarda daha büyüktür.

48
Arkı n baş latı
lmasısı rasında elektrotun uç kı smının hemen donmasıveya gerece
yapış ması nın nedeni, teğet( kontak) iş leminden önce ark oluş masıve elektrotun ergiyik
duruma gelmesi çok sı k rastlanan olaydır. Bunun önüne geçmek için baş langıçta yüksek
akım kullanı lmalıdır. Yapı şı
k durumdaki elektrotu ayı rmak için elektrot pensle beraber, ya
ani bir hareketle çekilir veya pens gevş ş
etilerek gerece yapıık elektrot serbest bırakı
lır.

 Ark Üflemesi

Ark üflemesi (ark tepmesi) kaynak ark alevinin istenilen yönün tersine doğ ru
gitmesidir. Ark üflemesi bir manyetik etken olup genelde doğru akı m kaynak
makinelerinde(jeneratör ve redresörlerde) oluş ur. Arkın değiş ik yönlere sürüklenmesi
manyetik alanı n etkisi arttı
kça görülür. Manyetik alanı
n etkisi akımın geçişmerkezi olan
arkın çevresidir. Bundan dolayımanyetik alanı n yönü doğrultusunda ark sürüklenir.

Manyetik toplanma merkezleri en fazla dar yüzeylerde(köş elerde) olmaktadı r. Gaz


kütlelerinin homojen olmayı p bir tarafa doğ ru hareket etmesi ark üflemesinin fiziksel
biçimidir. Ark üflemesi anı nda ergiyik banyosunu kontrol etmek zordur. Çevreye ergiyik
damlacı klar yayılı
r, araya ergiyik cüruf girer ve daha genişergiyik alanıoluş turur. Büyük
ölçüde kaynağ ın dayanı mınıazaltır. Birleş
menin kalitesini değ
iştirir.

Arkın elektrot ilerleme yönünün tersine itilmesine arkaya (geriye) üfleme denir. Gidiş
yönüne üflemesine öne üfleme denir. Diğer bir tanı mla ark üflemesi, manyetik kuvvetlerin
arkıkendi krateri dı ş ı
na çıkarması dır. Tüm elektrik taş ıyan kablolarda manyetik kuvvet
oluşur. Manyetik alanı n değ ı
eri taşnan akım ile yakı ndan ilgilidir. Kaynağ ın başlangıç ve
bitim yerlerinde, iç ve dışköş e kaynaklarında, derin dolgu kaynakları nda ve yüksek akım ile
yapılan kaynaklarda ark üflemesi görülür.

 Ark Üflemesini Giderme Yolları

1-Amperi (akı m değerini) azaltmak.


2-Genişpunta veya kök dikişyapmak.
3-Derin (uzun) kaynaklarda alt destek parçasıkullanmak.
4-Negatif (toprak) kutbun yerini değ iştirmek.
5-Baş lama yerine geriye üflemede toprağı ı
, bitim yerinede ileriye üflemede toprağ
bağ
lamak.
6-Manyetik akı mınötr hale getirmek için toprak kablosunu bakı r tel ile sarmak.
7-Olabildiğince kı sa ark oluş
turmak.
8-Kaynak makinelerinde kutup değ iş ikliği yapmak.
9-Kaynatı lacak işin konumunu değ iştirmek.
10-Elektrotun konumunu (açı sını
) değ iştirmek.
11-İki toprak hattıkullanmak.

49
2.1.8. Örtüsüz Elektrot Tutuş
turmak(Çı
plak Elektrot Arkı
)

Elektrot ile işparçasıarası nda oluşur. Normal olarak ark sı caklığı2480 – 3870 C
arasındadır. Gerecin ve elektrot ucunun hemen ergimesini sağ lar. Elektrot ergiyik kütlesinin
bir miktarı
nı n buharlaş
masıark sı ğı
caklı nın yüksekliğ
i nedenindendir.

Şekil 2.35: Çı
plak elektrot arkı

Ergime sı rasında dökülen damlaları n dışçevresi hemen soğur, bir tabaka oluş turur.
İçerde ise bir ergiyik konisi kaynatı lan gerece girmektedir. Damla dı ş
ındaki ani soğuma
dikişi sertleş
tirir. Bundan dolayıçıplak elektrotlar sert yüzey dolgu kaynakları
nda kullanılı
r.

50
UYGULAMA
UYGULAMA FAALİ
FAALİ YETİ
YETİ
ELEKTROT TUTUŞTURMAK
İş
lem Basamakları Öneriler
 İş parçası nı
n yüzeyini  Kaynak alanı nı
n yüzey
temizleyiniz. durumuna göre (paslı , boyalı,
yağ lıv.b.) temizleyiniz.
 Kaynak dikiş inin düzgün
olmasıiçin işparçasınokta,
Eğe Avuç taş
lama çizecek, tebeş ir gibi gereçlerle
markalayı nı z.
 Parça üstünde ark çizgilerini  Jeneratörlü kaynak
makinelerinin iki kademede
çalı ştığını unutmayı nı z
 (Yı ldı z – Üçgen )
 Makine çalı ş maya baş lamadan
önce kaynak pensi ile kaynak
markalayı
nız. mengenesinin temas
etmemesine dikkat ediniz.
 Kaynak makinesini  Genellikle çap 3,25 ‘lik elektrot
ş
çalıtı

nız. 100 – 140 amper ile kaynak
yapı r. Kaynak ş
lı ekline ve
 Amper ayarı
nıyapı
nız. parça kalı nlığı na göre bu
değ erleri ayarlayı nı
z.
 Elektrotu kaynak pensine iyi
oturtunuz.
 Makinenin (-) ucu elektrota, (+)
ucu parçaya bağ lanı r.Bazı
elektrotlar ise ters bağlanı r.
 Elektrotu kaynak pensine  Parça ile elektrot arası ndaki
takı
nı z. mesafeyi pratik olarak elektrot
çapıkadar alı nız.
 Kaynak iş i sonunda makineyi
kapatmayıunutmayı nız.
 Elektrotu kaynak parçası na  Fiş i çıkarı p kabloyu sarı nız.
sürdürerek ark oluş
turunuz.  Dikiş soğumadan kabuğu
kı rmayı nı z.
 Cüruf kı rmak için kaynak
çekici kullanı nı z.
 Kabuklarıkı rıp temizlemeden
diğ er dikiş leri çekmeyiniz.
 Cürufu kı rmadan parçayı
 Makineyi kapatı
nız. fırçalamayı nız.

 Kaynak cürufunu kı

nız.
51
 Parça üzerini fı
çalayı
nız.

52
ÖLÇME
ÖLÇME VE
VE DEĞ
DEĞ ERLENDİ
ERLENDİ RME
RME
Bu faaliyet kapsamı ğ
nda hangi bilgileri kazandıını ağı
zıaş daki sorularıcevaplayarak
belirleyiniz.

ÇOKTAN SEÇMELİTEST SORULARI

1. Üç fazlı ağı
kaynak makinelerinde girişgerilimi aş dakilerden hangisidir?

A) 110 v B) 130 v C) 220 v D) 380v

2. Tİ ı
G kaynağnda kullanı
lan elektrotun yapı ğ
ldıımalzemenin çeş
idi nedir ?

A) Alüminyum B) Nikel C )Tungsten D) Krom

3. MAG kaynağı
nda kullanı
lan gazı
n ismi nedir ?

A) Helyum B) Karbondioksit C) Argon D) Azot

4. Elektrik çarpması
nda ilk yapı
lacak iş
lem hangisidir?

A) Yalı

m malzemesi bulmak. B) Kazazedenin ağ
zınıaçmak.
C) Akımıkesmek. D) Kalp masajıyapmak.

5. Elektrot çapı
nın her mm’si için ne kadar amper hesabıyapı

r?

A) 35–40 B) 55–60 C) 75–80 D) 85–100

6. Kaynak tekniğinde en çok kullanı


lan elektrot çeş
idi hangisidir?

A) Döküm B) Selülozik C) Rutil D) Bazik

7. Kaynak ı
şı
nları
ndan gözü korumak için kullanı
lan kaynakçıtakı
mıhangisidir?

A) Kaynak odası B) Kaynak önlüğ


ü C) Kaynakçıeldiveni D) Maske

53
8. İ
şparçasıile elektrot arası
nda meydana gelen elektriksel atlamaya nedir?

A) Krater B) Ark C) Dolgu D) Damla

9. Pratik olarak işparçasıile elektrot arası


ndaki ark yüksekliğ
i ne kadar olmalı

r?

A) Parça kalı ğı
nlı kadar B) 10 mm C) Elektrot çapıkadar D) 15 mm.

10. Elektrot boylarıkaç mm’dir?

A) 300-350 B) 400-550 C) 500-650 D) 600-750

DEĞERLENDİ
RME

Cevaplarınızıcevap anahtarı ı
yla karşlaş


nız ve doğru cevap sayı
nızıbelirleyerek
kendinizi değ
erlendiriniz.

Yanlış cevapları
nız varsa eksikliklerinizi faaliyete dönerek, araş

rarak ya da
öğ
retmeninizden yardı
m alarak tamamlayabilirsiniz.

54
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–3

AMAÇ ÖĞRENME FAALİ


YETİ
–3
Uygun ortam sağ ğı
landı ıiçin gerekli donanı
nda elektrik ark kaynağ mıkullanarak iş
parçasıüzerine düz dikişçekebileceksiniz.

ARAŞTIRMA
A
 İşhayatı nda elektrik ark kaynağıyapı lı
rken hangi donanı
mlara ihtiyaç
duyulduğunu araş tı
rınız.
 Araştırma ve gözlemlerinizi rapor haline getriniz.
 Hazı ğı
rladı nı
z raporu sını ş
fta tartıı
nız.

3. DÜZ Dİ
KİŞÇEKMEK
3.1. Kaynak Uygulamaları
Elektrik ark kaynağ ının düzgün bir ş ekilde yapı lmasıel becerimizle doğ rudan
iliş
kilidir. Çünkü kaynağ ıyaparken elektrotu hangi açı da tutacağı
mı z, elektroda hangi
hareketleri yaptıracağı
mı z, kaynak yönümüzü nası l ayarlayacağımız gibi ölçütler çok
önemlidir. Bu bakı ı
mdan elektrik ark kaynağ ş
yla ilgili bazıalıtı
rmalar yapmak gerekir.

Metallerin kaynağ ı
nın yapı lmasında, değişik kaynak pozisyonlarıvardı r. Kaynağı nı
yapacağ ımı z işparçasıtavanda, yatay konumda, dikey konumda veya baş ka bir konumda
olabilir. İşparçası nı n konumuna göre, kaynak yapacağ ı
mı z pozisyon ve kaynak yöntemi
değ işebilir. Kaynak iş leminin ilk aşamasıişparçası nın kaynağa hazı r hale getirilmesidir. İş
parçasıüzerinde gerekli çizgiler, ölçüler ve diğer bazıiş lemler için markalama yapmayı
bilmemiz gerekir. (bkz. Resim 1.1) Bunun için Elektrik Ark Kaynağı1 Modülünün
markalama ile ilgili bilgi sayfası nıinceleyiniz. Ayrı ca ihtiyaç duyacağ ınız elektrot
tutuşturma, amper ayarıyapma gibi bilgileri de aynımodülde bulabilirsiniz. İ htiyaç
duyacağ ımı z önemli bazınoktalarınıkısaca hatı
rlayalı
m.

Resim 3.1: Markalama iş


lem sı
rası

55
3.1.1. Amper Ayarlama

İşparçasıüzerinde gerekli markalama iş lemleri yapı ldıktan sonra, kaynak iş lemini


hangi akı m ş iddetinde yapmamı z gerektiğ ini bilmemiz, yaptı ğımız kaynağ ı n estetik ve
sağ lam olmasıbakı mı ndan önem taş ır. Kaynak dikişinin istenilen görünüme ve mukavemete
sahip olması nda en önemli faktörlerden birisi de akı mş iddetidir. Akı mş iddeti elektrot çapı
arttıkça daha yüksek değ erlerde seçilir.

Genel olarak çelik ve alaş ı


mları nın kaynağı nda amper ayarı nıyaparken elektrot çapı na

göre bir değer belirlenir. Her çaptaki elektrot için akı ğ
iddeti belli ayar aralıına sahiptir.

ı
Elektrot çapı= d, Kullanacağmı
z amper değ
eri = I olduğ
unda:

 İ
nce örtülü elektrotlarda: I= dx(40 – 45) A
 Kalı
n örtülü elektrotlarda: I= dx(45 – 50) A

Yatay konumdaki kaynaklarda üst değerlere göre amper ayarıyapı



rken, dik ve tavan
konumları
nda alt değ
erlere göre amper ayarıyapmak gerekir.

Gereğinden yüksek amper ayarıkullanı ğ


ldıı ağı
nda aş ı
daki olumsuzluklarla karş ı
laşrı
z.

 Dikişkenarları ndaki sı çramalar artar.


 Yanma oluklarıoluş ur.
 Kaynak dikiş i istendiği gibi olmaz.
 Elektrot örtüsü yanarak iş levini yapamaz.
 İ
şparçasıdelinebilir veya ergimeler meydana gelebilir.

Gereğinden düş
ük amper ayarıkullanı ğı
ldı ağı
nda aş ı
daki olumsuzluklarla karş ı
laşrı
z

 Elektrot ve işparçasıyeteri kadar ergimez.


 Nüfuziyet (kaynağı n işparçası
na nüfuz etmesi) azalı
r.
 Kaynak sağ lam olmaz.
 Kaynak dikiş i düzgün olmaz

Amper ayarı ı
yla ilgili gerekli diğer bilgileri Elektrik Ark Kaynağ–1 Modülünden
inceleyiniz.

3.1.2. Elektrot Hareketleri

Yatay konumda düz dikişçekerken elektrodumuzu değ işik ş ekillerde hareket


ettirebiliriz. Burada önemli olan elektroda yaptı ğı
rdı mı z el hareketlerinin mümkün
olduğunca birbirinin aynı sıolması nısağ lamaktı r. Bu da bir süre kaynak yaptı ktan sonra el
becerimizin geliş mesi sonucunda sağ lanabilir. Düz dikişçekerken elektrota genellikle parça
kalı ğ
nlı ına bağ lıolmakla beraber düz paso dediğ imiz hareket yaptırı
lır. Elektrot sağa sola hiç
hareket ettirilmeden düz çekilir. Diğ er bir elektrot hareketi de yarı m ay (zig zag) olarak
adlandı rılı
r. Sağa ve sola eş
it zig zaglar yapılarak dikişçekilir.

56
Elektrot sağsol hareket
ettirilmeden düz çekilir.

Elektrot sağ a ve sola hareket


ettirilerek zig zag yapı lı
r.

Elektrot çekirdek metali

Dikişgeniş
liğ
i
Dikişyüksekliğ
i
Dikiş Nüfuziyet

İ
şParçası

Şekil 3.2: Dikişyüksekliği kullandı


ğımı
z elektrot çapı
nıgeçmemelidir. Dikişgeniş
liği iki elektrot
çapı nda olmalı
dır.
3.1.3. Ark Boyu

Ark oluş ması nda elektrot ile işparçasıarası ndaki mesafe çok önemlidir. Uygun ark
boyu ile kaynak yapı lmadı ğ
ında kaynak dikiş i, buna bağlıolarak kötü olur. Kaynak yaparken
işparçasıile elektrot arası ndaki mesafe ark boyu olarak adlandı rılı
r. Normal ark boyu,
kullandığ ı
mız elektrot çapıkadar olmalı dı
r. Ark boyu elektrot çapı ndan büyük olursa buna
uzun ark boyu, elektrot çapından küçük ise kısa ark boyu denir.

Resim3.3: Ark boyu elektrot çapıkadar olmalı


dır.

57
3.1.4. Dikiş
in Baş
langı
ç ve BitişYerleri

Kaynak dikiş inin, başlangıç ve bitişyerleri arası nda bir doğrultuda olmasıve bu hattı n
dışına çı kmamasıiçin markalama yapı lan hat aynızamanda kaynak yönüdür. Dikiş e
baş larken yapı lan elektrot yakma iş lemi, dikişbaş langı ç noktasında değil de bu noktanı n
yaklaş ık 5 – 10 mm uzağı ndan yapı lmalıdır. Ark baş latıldıktan sonra ark boyu bir miktar
arttırılarak başlangıç noktası na gelinir. Burada oluş an ergime kaynak banyosunu oluş turur ve
dikişsürdükçe kaynak banyosu da akı şkan halini korur. Ark sayesinde meydana gelen
kaynak metali, sı caklı ğın etkisiyle sı vıhale gelir. Bu ergimişmetal birikintisine kaynak
banyosu denir. Kaynak banyosu ark kesilmediğ i sürece devam eder. Dikiş in boyutlarının
aynıolmasıiçin, kaynak banyosunun eş it bir hızda kaynak yönünde ilerlemesi gerekir.
Elektrotumuzu kaynak yönünde ilerlettiğimizde kaynak banyosu da bu harekete uygun
olarak ilerleyecektir. Dikiş in bittiği yerde en son katı laşan kaynak banyosu, krater adı
verilen oval biçimdeki kı smıoluş turur. Kaynak dikiş lerindeki hatalar büyük oranda kraterde
oluş ur. Kraterin olduğ u yerde boş luk ve delikler meydana gelebilir. Bunun nedeni de ark
bitirilirken elektrotun ani olarak çekilmesidir. Bu nedenle kaynak bitimlerinde yeni elektrotla
devam edilmesi gereken durumlarda, arkı n bitişyerinde yaklaş ı
k iki saniye daha arkı
sürdürerek, kraterde boş luk oluşmasıönlenmelidir.

Kaynak iş lemine devam ederken kraterin olduğ u kı sı


m cüruflardan iyice
temizlenmelidir. Elektrot tutuşturma iş
lemi kraterden kesinlikle yapı
lmamalıdır. Bu, kraterde
çatlamalara yol açabilir. Elektrot kraterin 5–10 mm gerisinden tutuş turularak ark krater
üzerine getirilerek kaynağa devam edilir.

3.1.4.1. Yatayda Düz DikişÇekmek

Elektrotun işparçasına temas etmesi ile ark oluşur. Arkın oluş tuğu yüzeyde elektrot
çekirdek metali ve işparçasıergiyerek birleş me meydana gelir. Burada meydana gelen
dikişin üzeri elektrot örtü malzemesi ile dışetkilerden korunur. Kaynak dikiş inin istenilen
geniş likte ve yükseklikte olabilmesi için malzeme kalı ğı
nlı na ve türüne göre elektrot çapını
seçmemiz gerekir.

Resim 3.4: Elektrot hareket açı


sı70 – 85° Resim3.5: Dikişyönüne göre çalı
şma açı

58
Kaynak yaparken malzemenin kalı ğ
nlıı, kaynak pozisyonu ve elektrotun cinsi
elektroda yaptı racağımız hareketi belirler. Elektrotun belli bir düzen içerisinde
ilerletilmesine kaynak hı zıdenir. Kaynak hı zımızıiyi ayarlayamadı ğ ımızda düzgün bir dikiş
ve nüfuziyet elde edemeyiz. Nüfuziyet, kaynak banyosunun işparçası nda indiği derinlik
olarak tanı mlanabilir. Nüfuziyet yetersiz olursa, yaptığımı z kaynak sağlam olmaz. Kaynak
hı zıgereğinden fazla olursa dikişince bir görünümde olur. Yavaşbir kaynak hı zıise dikişin
yüksekliğ inin fazla olmasına sebebiyet verir. Kaynak hı zı
, tecrübe edilerek kazanı
labilir.

Resim 3.6: Yatay konumda düz dikişuygulaması

Kaynak banyosunun ani olarak katı laş


masıistenmez. Elektrot örtüsü kaynak
banyosunun ani katı laşmasınıönler ve dikişin hava ile teması nıkeserek dikişi korur. Elektrot
örtü malzemesinin yoğ unluğu daha düşük olduğundan dikiş in üst kısmında biriktiği görülür.
Örtü malzemesinin dikişüzerini iyi bir ş ekilde kaplamasıiçin elektrot belirli bir açı da
tutulur. Yatay kaynak pozisyonunda elektrot hareket açı sı70°- 85° arasında olmasıönerilir.
Elektrotun bir diğ er açı ş
sıda çalıma açı sı
dı r. Bu açıkaynak dikiş ine göre belirlenen açıdır.
Kaynak dikiş i ile aynıeksende olacak şekilde ayarlanmalı dı
r.

Kaynak iş lemi başlangıçtan bitime kadar aynıhı zda ve açı da sürdürülmelidir. Bu


işlem tamamlandı ğ
ında, işparçasıüzerinde bir kaynak metali yı ğı
lmasıoluş ur. Kaynak
metalinin bir düzen içinde yığılmışhaline kaynak dikiş i adıverilir. Kaynak iş
lemi bittiğinde
kaynak dikiş ini kaplayan koruyucu örtü (cüruf) temizlenerek dikiştamamlanmı şolur.

Elektrot hareket açı sı


, kaynak hı zı, çalışma açı
sıve amper ayarıgibi parametreler iyi
ayarlanmazsa, yapı lan dikişistendiği gibi olmaz.
a b c d e

59
Resim 3.7: Bozuk kaynak dikiş
leri

a. Elektrot hareketi ve açısıbozuk. (Dikişgörünümü kötü olur.)


b. Kaynak hı zıçok yüksek. (Dikişçok ince ve zayı f olur.)
c. Dikişgeniş liği çok fazla. (Elektrot sarfiyatıfazla olur, dikişyüksekliği az olur.)
d. Amper ayarıdüş ük. (Nüfuziyet olmayacağ ından kaynak sağ lam olmaz.)
e. Amper ayarıyüksek. (İ şparçasıkenarları nda yanma oluklarıve deformasyon olur.)

3.1.4.2. Düş
ey Konumda Düz DikişÇekme

Bu bölümde öğ reneceğimiz kaynak pozisyonu yatay konumda yapı lan kaynakla


ı
benzerlikler taşması na karş ın uygulamada bazıfarklı lı
klar gösterir. Bu farklılı
kları
n en
önemlilerinden birisi kullanı lan elektrotlardı r. Dik kaynak uygulaması nda kaynak
banyosunun çabuk katı laşmasış arttı
r. Aksi halde kaynak banyosu akma yapar. Böylelikle
örtü malzemesi görevini yapamaz. Bu nedenle çabuk katı laş
ma özelliği olan elektrotları
tercih etmemiz gerekir.

Dik konumda kaynak iki şekilde yapı


labilir:
 Aşağıdan yukarı
ya dik kaynak
 Yukarıdan aşağı
ya dik kaynak

60
İ
şParçası

Kaynak dikiş
i

Elektrot örtüsü

Çekirdek metal

Markalama çizgisi

Noktalama

Şekil 3.8: Dik konumda düz dikişkaynağı

3.1.4.2.1. Aş
ağı
dan Yukarı
ya Düz Dikiş

Aş ağ ı
dan yukarı ya düz dikişiş leminde; işparçası nın alt noktası ndan baş lanarak
yukarı ya doğru sabit bir kaynak hı zı
nda ilerlenir. Bu işlemde dikiş ğı
in yı lma (aşırıbirikme)
yapmasıolası dır. Ayrıca bu dikişpozisyonunda işparçasıdaha yüksek sı caklıklara
ulaştığından işparçası nda yanma oluklarıve delinme oluş abilir. Daha sağ lam kaynak
dikişleri istenilen parçalarda iyi sonuç verir. Bu kaynak pozisyonunda düzgün kaynak
dikişleri elde etmek zordur. Kaynakçı nı n becerisi dikiş
in düzgün olup olmayacağ ı nıbelirler.
Aş ağıdaki önlemleri alarak başarılıbir dik kaynak uygulaması yapabiliriz.

 Küçük çaplıelektrotla çalışılmalı


dır.
 Aşağıdan yukarı ya dik kaynak çekilirken amper ayarı%10–20 azaltı
lmalı dır.
 Yukarıdan aşağıya dik kaynak çekilirken amper ayarı%20 yükseltilmelidir.
 4 mm’den ince parçalara aş ağıdan yukarıya kaynak işlemi yapı
lmamalıdır.
 Kaynak hızı(ilerleme hı zı
) daha seri olmalı
dır.
 Dikiş
ler daha küçük kesitli olmalıdır.

3.1.4.2.2. Yukarı
dan Aş
ağı
ya Düz Dikiş

Yukarıdan aşağıkaynak uygulaması nda kaynak dikişi daha zayıftı


r. Dikişçekilirken
elektrot cürufunun elektrot ana gerecinin önüne geçerek, dikişi bozmamasıiçin elektrotu
kaynak yönünde biraz eğ mek gerekir. Bu kaynak iş lemi için selülozik elektrotlar sı
kça
61
kullanı

r. Bu elektrotlar az cüruf oluşturduğundan kaynak dikiş
i daha kolay kontrol edilir.
Kaynak banyosu daha çabuk katı laşı
r.

Yukarı dan aşağıya dikişuygulamasıyapı lı


rken, elektrot işparçası
na dik olarak tutulur.
Bu tür kaynaklarda, kaynak banyosunun aş ağı ya hızla akması nıengellemek için; kaynak
yönünün ters tarafı
na doğ ru 20–30° lik açıverilmesi gerekir.

Resim 3.9: Dikey konumda düz dikişuygulaması

62
UYGULAMA FAALİ
UYGULAMA YETİ
FAALİYETİ

DÜZ Dİ
KİŞÇEKMEK

İ
şlem Basamakları Öneriler
 Unutmamalı sınız ki işparçasıtemiz değilse
İş parçası
nın yüzeyini
ark oluş umu engellenebilir veya dikiş
temizleyiniz. bozulabilir, dikkat ediniz.
 Markalama yapmamı zın çekeceğ imiz düz
İşparçasıüzerinde ark çizgilerini
dikişin düzgün bir hat boyunca olması
markalayı nız.
açısı
ndan önemli olduğ unu unutmayı nı
z.
İ şparçası nıyatay pozisyonda gönyesinde
İş parçası nı kaynağa hazı
r hale olacak şekilde masaya yerleş tiriniz.
getiriniz.
 Kaynak makinesinde amper ayarı İ ş parçası nı n et kalı nlığı
nı, kaynak
yapınız. pozisyonunu ve elektrot türünü amper
OFF ON ayarı nda dikkate alı nız. Elektrik Ark
Kaynağ ı–1 Modülünü inceleyiniz. Amper
2 00 300
ayarı nda akı m ş iddeti yatay kaynak
100
konumunda üst değ
4 00
ere yakı n seçilirken, dik
0 500
konumda alt değerlerde seçilmelidir. Örneğ in;
80–100 A (Amper) arası nda akı m ş iddeti
kullanı lacak ise yatay konumda 100 A değ eri
seçilebilirken, dik konumda 80 A değ eri
seçilmelidir.
 Elektrodun kaynak konumuna ve malzeme
cinsine göre uygun olması gerektiğ ini
 Uygun elektrot seçimi yapını
z.
unutmayı nız. Elektrot seçimi için Elektrik
Ark Kaynağ ı–1 Modülünü inceleyiniz.
 Kaynak masası na ş ase kablosunu  Şase kablosunu iyi sabitleyiniz ve işparçası na
takı
nız. yakı n olması na dikkat ediniz.
İ ş parçası ile elektrot teması Elektrot tutuşturma işlemini dikiş
kurularak ark oluş
turunuz. başlangı cının 5-10 mm uzağ ından baş latınız.

63
 Yatay konumda düz dikişiş lemi yaparken
elektrot hareket açı nı70°-85° olacak ş
sı ekilde
tutunuz. Elektrot hareket verdirmeden düz bir
ş ekilde çekiniz. Ark boyuna ve kaynak
ilerleme hı zına dikkat ediniz. Markalama
yaptı ğını
z çizgiyi takip etmeye özen
gösteriniz.
 Dikey düz dikişiş leminde ise kaynak yönüne
 Uygun konumda düz dikişişlemini doğru elektroda yaklaş ık 20° açıveriniz.
yapınız. Gerekli teknik bilgiler için “Düş ey konumda
düz dikiş çekme” konusuna dönerek
inceleyiniz. Elektroda, sağa ve sola zig zaglar
yapacak ş ekilde hareket yaptı rını z. Amper
ayarı nıdik konumda iki değer arası ndan alt
değ er seçilerek yapınız. İlerleme hı zınıyatay
konuma göre biraz daha seri tutunuz.
 Kaynak bittikten sonra çapakları Çapak kı rarken gözlük kullanı nı z ve diğ er
kırı
nız. güvenlik önlemlerini alı nız.
İ şparçası nımengeneye sabitleyerek ya da
İ şparçasınıfı
rçalayı
nız. penseyle tutarak iyice fırçalayını z.

64
ÖLÇME
ÖLÇME VEDEĞ
VE DEĞERLENDİ
ERLENDİ RME
RME
Aşağ ı
daki test sorularınıcevaplandı
rarak bilgilerinizi ölçünüz. Arka sayfada yer alan
cevap anahtarıile karşı
laştı
rınız.

1. İşparçası
nın doğ ru iş lenmesi ve ölçüsünde olmasıiçin aş
ağı
dakilerden hangisini
yapmalıyı
z?
A) Sabitleme
B) Markalama
C) Amper ayarıyapma
D) Doğ ru elektrot seçme

2. Dikişesnası
nda işparçasıdeliniyorsa aş ağ ı dakilerden hangisi söylenemez?
A) Amper ayarıyüksektir.
B) Amper ayarıdüş üktür.
C) Elektrot seçimi hatalı
dı r.
D) İ şparçasıince et kalınlı ğ ı
na sahiptir.

3. Aş ı
ağdakilerden hangisi yüksek amper ayarı nı
n bir sonucu değildir?
A) Yanma olukları
B) Bozuk kaynak dikiş i
C) Elektrot örtüsünün yanarak iş
levini yapamaması
D) İ yi bir nüfuziyet

4. Yatay pozisyonda kaynak dikiş inin geniş


liğ ağı
i aş dakilerden hangisidir?
A) İ ki elektrot çapında olmalı dır.
B) 5 mm olmalı dır.
C) İşparçasıet kalı ğ
nlıının yarısıkadar olmalı
dır.
D) Dikişyüksekliğ inin bir önemi yoktur.

5. Kaynak hı zı(ilerleme hı zı ) gereğinden fazla olursa kaynak dikiş


inin görüntüsü

ağıdakilerden hangisi olur?
A) Dikişgeniş liği fazladı r.
B) Dikişyüksekliğ i fazladı r
C) Dikişince ve zayı ftı
r.
D) Dikişgüzel bir görünüme sahiptir.

6. Ark boyu (ark mesafesi) aş ı


ağdakilerden hangisi olmalı
dır?
A) Kaynak ağ zıkadar
B) Elektrot çapı kadar
C) Parça kalınlı ğıkadar
D) Dikişgeniş liği kadar

65
7. Dikişüzerinde cüruf oluşumunu sağ
layan madde aş
ağı
dakilerden hangisidir?
A) Elektrot çekirdek malzemesi
B) İşparçası
C) Elektrot örtü malzemesi
D) Dikiş

8. Yatay konumda kaynak yaparken ı


uygulayacağmı
z elektrot hareket açı


ağ ı
dakilerden hangisi olmalı
dır?
A) 90°
B) 70°-85°
C) 50°-65°
D) 25°-40°

9. Aş ı
ağdaki durumları n hangisinde elektrot çapı
nın küçük seçilmesi doğ
ru olur?
A) Kalı n parçaların dikiş
inde
B) Yatay kaynak iş leminde
C) Dikey kaynak iş leminde
D) Yüksek amper ayarı nda

10. Dik kaynak konumunda daha küçük kesitli dikiş kullanı lması

n amacı

ağı
dakilerden hangisidir?
A) Kaynak banyosunun hı zla katı
laş
arak akması
nıönlemek.
B) Dikiş in daha estetik olmasınısağlamak.
C) Kaynak pozisyonunu sabit tutmak.
D) Ark boyunu sağ lamak.

DEĞERLENDİ
RME

Cevaplarını ı
zıcevap anahtarıile karşlaş



z ve doğ
ru cevap sayı

zıbelirleyerek
kendinizi değ
erlendiriniz.

Eksikliklerinizi, faaliyete tekrar dönerek, araş



rarak ya da öğretmeninizden yardı
m
alarak tamamlayı nız.

66
UYGULAMA TESTİ


ağ ı
da size iki adet uygulama faaliyeti verilmiş tir. Bu faaliyetleri gerçekleş
tirirken
ğ
uyguladıını
z her işlem sırasıiçin kontrol listesinde iş
aretleme yapı nız.

ağ ı
daki yatay konumda düz dikişuygulaması nıyapı nız.
ARAÇ VE GEREÇLER

1. Uygun atölye ortamı


Ka 2. Kaynak makinesi
yna 3. Elektrot
ky
önü 4. İşparçası
5. Kaynak çekici
6. Tel fı
rça
7. Maske
8. Pense
9. Eldiven
mm 10. Çekiç
ası4
arç 11. Çelik cetvel
şp
İ 12. Çizecek
13. Nokta
14. Önlük


ağı
daki dikey konumda düz dikişuygulaması
nıyapı

z.

ARAÇ VE GEREÇLER
Kaynak Yönü

1. Uygun atölye ortamı


2. Kaynak makinesi
3. Elektrot
4. İşparçası
5. Kaynak çekici
6. Tel fı
rça
7. Maske
8. Pense
İ
şparçası4 mm 9. Eldiven
10. Çekiç
11. Çelik cetvel
12. Çizecek
13. Nokta
14. Önlük

67
KONTROL Lİ
STESİ
H
E
a

ra v
DEĞERLENDİ
RME ÖLÇÜTLERİ y
Nu e
ı
t
r
 İ şgüvenliğ i kuralları
a. Atelye yeterince aydı nlı
k mı ? …………………………………….
1 b. Çalışacağı nız yerde yanıcımaddeler bulunmadı ğından emin
oldunuz mu? ………………………………………………………………
c. İ
şönlüğ ünüzü, eldiveninizi, kaynak maskenizi hazı rladınız mı? ..
2  İ şparçası nı n yüzeyini temizlediniz mi?
 Parça üzerinde ark çizgilerini markalamak
3 a. Ölçü alırken yeterince hassas davrandını z mı?
b. Markalama çizgilerinizi yeteri kadar belirgin hale getirdiniz mi?
 İ şparçası nı kaynağ a hazı r hale getirme
4 a. İşparçası nıkaynak masası na uygun konumda yerleş tirdiniz mi?
b. Kullanacağ ınız takı mlarıuygun yerlere hazı rladınız mı ? ………..
Kaynak makinesinde amper ayarı yapmak
a. Kaynak makinesini açtı nız mı ? ……………………………………
5
b. Akı mş iddetini yatay konum için alt değere göre ayarladı nız mı
?

 Uygun elektrot seçmek
6 a. Seçtiğiniz elektrot işparçası nın özelliğine uygun mu? …………
b. Seçtiğ iniz elektrot işparçası nı n kalı
nlığına uygun mu? ………..
 Kaynak masası na şase kablosu takmak
7 a. Şase kablosunu kaynak masası nın işparçası na yakı n yerine
taktı
nız mı ? ………………………………………………………………..
 İ şparçasıile elektrot temasıkurularak ark oluş turdunuz mu?
8 a. Elektrodu vurarak yada sürterek ark oluş turdunuz mu?
………….
 Uygun konumda düz dikişiş lemini yapmak
a. Ark boyunu elektrot çapıkadar olacak ş ekilde ayarladı nız mı?…
b. Elektrot çalı şma açı sınıkontrol ettiniz mi?
c. Elektrot hareket açı sı nıkontrol ettiniz mi?
d. Dikiş i çekerken markalama çizgisini takip ettiniz mi? …………
9 e. Elektrodu sağa sola kaydı rmadan düz olarak çektiniz mi?
….……
f. Dikişgeniş liğini iki elektrot çapı na göre ayarladı nı z mı ?
………..
g. Dikişyüksekliğ ini elektrot çapıkadar ayarladı nı
z mı ?
………..…
1  Kaynak bittikten sonra curuflarıkı rmak
10 a. Göz siperini curuf iş leminden önce taktı nız mı ? …………………

68
b. Eldiven taktı nız mı? ………………………………………………
c. Dikiş in üzerindeki curufu tamamen kı rdınız mı?
…………………
 İşparçası nıfırçalamak
a. Eldiven taktı nız mı? ………………………………………………
11
b. İşparçası nımengeneyle veya pense ile sabitlediniz mi? ………...
c. Tel fırça ile işparçası nıtitiz bir ş ekilde fı
rçaladını
z mı ? …….…..
 Tertipli ve düzenli çalı ş mak
a. Kullandı ğını z takımlarıtemizlediniz mi? ………………………..
12 b. Takı mlarıyerlerine düzgün bir ş ekilde koydunuz mu? …………..
c. Çalı ş ğı
tı nı
z yeri temizlediniz mi?
…………………………………
 Verimli çalı şmak
13
a. Yaptı ğınız dikişistenilen ölçülerde ve düzgünlükte yapabilidiz mi?

69
ÖĞRENME FAALİ
YETİ- 4

AMAÇ ÖĞRENME FAALİ


YETİ
-4
Uygun ortam sağ ğı
landı nda gerekli donanı
mıkullanarak iş parçası
nıpunta
yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA
A
 Aşağı daki konularla ilgili araştırmalar yapı nız.
 Punta yapmaya neden ihtiyaç duyulur? Araş tırınız.
 Punta yaparken ne gibi güvenlik önlemleri almalı yı z?
 Punta yapı lmazsa ne gibi sorunlar yaş anır?
 Elde ettiğiniz bilgileri rapor haline getirerek sı nıfını ş
zda tartıı
nız.

4. PUNTALAMA
4.1. Puntalama ve Önemi
Kaynağ ıyapı lacak işparçalarını n uygun ölçülerde kalmasıiçin belli aralı
klarla
sabitlenmesi iş
lemi olarak tanı
mlanabilir.

Kaynak iş leminin baş lıbir ş


arı ekilde tamamlanmasıiçin kaynak esnası nda iş
parçalarını n açılarıve birbirleri ile olan mesafeleri değişmemelidir. Punta bunu sağlamak
için yapılır. Bildiğiniz üzere kaynak yapı lırken ortaya çı
kan sı
caklı
k, işparçası
nda çekmeler,
çarpı lmalar gibi istenmeyen durumlara sebebiyet verir.

Punta işparçası nı
n biçim değiş
ikliklerinin engellenmesi için kullanı
lan en önemli
yöntemlerden birisidir. Punta, işparçasının kı sa ve belli aralı
klarda sağlam dikişlerle
sabitlenmesiyle gerçekleş
ir.

Puntalama belirli kurallar dâhilinde yapılmalı dı r. Bir işparçası


nıiyi puntalamak
ı
kaynağn baş lıbir ş
arı ekilde yapılmasıiçin ön şart niteliğindedir.

Puntalamada önemli bazıhususlar ş unlardı r:


 Puntalama yapı lmadan kaynağ a baş lanmamalı dır.
 Punta dikiş leri periyodik aralıklarda ve kı sa tutulmalı dır.
 Punta boyu işparçasıkalı nlığını n 4 katıkadar olmalı dır.
 Kaynak iş lemi hangi tür elektrot ile yapı lacaksa puntalama da aynıtür elektrotla
yapılmalı dır.
 Yapı lan kaynağ ı
n niteliğ
ine göre puntalama iş lemi, işparçasını
n arka yüzeyine
de yapılabilir.
 Puntalamaya göre kaynak iş lemi ş ekilleneceğ ğ
inden gerekli açıve kaynak aralıı
dikkatli bir ş ekilde belirlenmelidir. (Kötü puntalama, kötü kaynak sonucunu
doğurur.)
70
 Kaynak boş luğu kullanı lacak elektrodun çı plak metal (çekirdek) çapıkadar
olmalıdır.
 Fazla dikişyüksekliğ i olan puntalar esas dikişin üzerinde kalı rlar ve çıkıntı
yaratı
rlar bu nedenle punta yüksekliği fazla olmamalıdı r.
 Puntalamadan sonra cüruflar iyice temizlenmeli ve tel fırça ile fı
rçalanmalıdır.

Puntalama iş leminde punta dikiş i, kaynak esnasında kı rı


lmayacak ve çarpı lmalara
karşıdayanı klıolacak ş ekilde uygulanmalı r. İ
dı ş parçasıkalı nlaş

kça yapacağ ımı z
puntalama daha mukavemetli (dayanı klı) olmalıdı
r. Punta dikiş
i esas dikişile aynıözellikleri
taşı
r. Bir malzeme iyi puntalanmadı ğ ında gönyesi bozulabilir veya kaynak boş luğu
kapanabilir. Bu nedenle en az, esas dikişkadar özenli yapı lmalıdır. 3 mm’den ince parçalar
kaynak aralı ğıbırakılmadan puntalanabilir. Daha kalın işparçalarında kaynak aralığıelektrot
çapıkadar bı rakılarak puntalama yapılmalı dır.

Resim 4.1: Puntalama, kaynak boş


luğu eş
it olacak ş
ekilde yapı
lmalı
dır.

Punta yapma iş lemi düzgün aralıklarla yapı


lan, kı
sa ve ince kaynak dikiş i olarak
algılanabilir. Punta yapma arasımesafe, işparçası nı
n kalı ğ
nlıına ve dikiş
in uzunluğuna göre
saptanabilir.

Puntaları ağı
n ara mesafesi belirlenirken aş daki kı
staslar göz önüne alı
nmalı
dır.

Parça kalı ğ
nlıı5 mm’den küçük işparçaları
için Parça kalı ğ
nlıı
nın 30 katı
Parça kalı ğı5 mm’den büyük işparçalarıiçin
nlı Parça kalı ğ
nlıı
nın 20 katı

71
Örneğ
in, işparçası
6 mm kalı ğ
nlıı ğı
nda ise Punta aralı 6x20=120 mm olmalı

r.

Parça kalı ğ
nlıı

Kaynak boş
luğ
u
şparçasıuzunluğu

ğı
Punta aralı
İ

Şekil4.2: Punta aralı


ğıparça kalı
nlı
ğına göre belirlenir.

Punta yapı lacak parça herhangi bir kalıpla veya başka bir mekanizma ile sabitlenmişse
punta yapmaya gerek yoktur. İ ki parçayıPunta yaparken parçanı n hareket etmemesi için
işkence ile veya ısıya dayanı klıeldiven kullanarak el ile sabit tutulmalıdır. Punta yapmaya
sağelle kaynak yapı lacaksa sağdan baş lanmalıdır.

Punta yapma sı rasında çekme ve çarpılmalar meydana geleceğinden bahsedilmiş


ti.
Şekil 10 ve 11’de Punta yapma sonrasıoluş
an deformasyonlar görülmektedir.

72
Resim 4.3: İ
şparçası
nda çekme Resim 4.4: İ
şparçası
nda çarpı
lma

Özellikle T, iç köş
e ve dışköş e kaynaklarında dikişdaha belirgin çekmelere yol açar.
Bu çekmeler kaynak yapı lan yöne doğru meydana gelir. (bk. Şekil 2.2) Bu nedenle bu durum
dikkate alınarak parça iyice sabitlenmeli veya bu imkân yoksa punta atarken yaklaş ık 5° lik
bir açıverilerek bu sorun giderilebilir. Örneğin 90° dik kaynak yapılacaksa punta 95° olacak
şekilde atı
lmalı dır.

ı
Yaklaşk 5° lik çekme

Şekil.4.5: Puntadan sonra işparçası Şekil 4.6: Puntalama yaparken işparçası


kaynak yönünde açı sal olarak bozulur. sabitlenmeli ya da dı
şa doğru 5° açıverilmeli.

73
UYGULAMA
UYGULAMA FAALİ
FAALİ YETİ
YETİ

PUNTALAMA
İ
şlem Basamakları Öneriler
 Punta işlemine başlamadan işparçasını
n
İ
şparçası
nıtemizleyiniz. iyice temizlenmiş olması na özen
gösteriniz.
 Elektrot çekirdek metalini işparçaları
 Kullanı
lacak elektrodun çı
plak metal çapı
arasına koyarak kaynak boş luğunu
kadar iş parçaları nı
n arasında boş luk
ayarlayınız.
bırakı

z.
 Çekirdek metali pense iyice oturtarak
 Elektrodu pense takı
nız. temas etmesini sağ
layı

z.

 Elektrik Ark ı
Kaynağ–1 Modülünü
 Kaynak makinesinin amper ayarı

inceleyiniz.
yapı
nız.
 Puntaların sağlamlı ğına ve tekniğ ine
uygunluğuna hassasiyet gösteriniz.
İş parçası nı uygun yerlerinden
Puntanı n eş
it aralıkta olması na dikkat
puntalayı
nız. ediniz. İşparçasını, çekme ve çarpı lma
yapmamasıiçin sabitleyiniz.
 Kaynak çekici ve yüz siperi kullanını
z.
 Punta cürufları
nıkı

nız.

 Punta üzerinde cüruf parçasıkalmayacak


İ
şparçanı
zıtel fı
rça ile temizleyiniz. şekilde fı
rçalama iş
lemini tamamlayını
z.

74
ÖLÇMEVE
ÖLÇME VEDEĞ
DEĞERLENDİ
ERLENDİ RME
RME
ÇOKTAN SEÇMELİTEST SORULARI
1. İ
şparçası4 mm kalı ğ
nlıı ğ
nda ise punta aralııkaç mm olmalı

r?
A) 100 mm
B) 120 mm
C) 150 mm
D) 210 mm

2. Punta uzunluğ u için aşağıdakilerden hangisi doğ


rudur?
A) Parça kalı nlığının 4 katıkadar
B) Elektrot çapı kadar
C) Parça kalınlığıkadar
D) Elektrot çapı nın yarısıkadar

3. Alın kaynağ ıbirleş tirmelerinin puntalanması nda işparçaları



n arası
ndaki boş
luk

ağ ı
dakilerden hangisinde doğ ru verilmiş
tir?
A) Parça kalı nlığıkadar
B) Malzeme kalı nlı ğ
ıkadar
C) Elektrot çekirdek çapıkadar
D) 4mm

4. Kaynak öncesinde işparçası nı ağı


n gönyesinin bozulmamasıiçin aş dakilerden hangisi
yapı
lmalı
dır?
A) Amper ayarıiyi yapı lmalı dır.
B) Elektrot açı sıiyi ayarlanmalı dır.
C) Parça bir elle tutulmalı dır.
D) Puntalama yapı lmalıdır.


ağı
daki sorularıdoğru veya yanlı
şşeklinde (X) iş
aretleyiniz.

5. Özellikle T ve köş
e parçalarıpuntalanı ı
rken yaklaşk 5°’lik çekme oluş
ur.
Doğ ru ( ) Yanlı ş( )

6. Parça kalı
nlığıarttı ğıazalı
kça punta aralı r.
Doğ ru ( ) Yanlı ş( )

7. Punta yüksekliği, esas dikişyüksekliğ


inden fazla olmalı
dır.
Doğ ru ( ) Yanlı ş( )

DEĞERLENDİ
RME

Cevapları nızıcevap anahtarıile karş ılaştı


rınız ve doğru cevap sayını
zıbelirleyerek
kendinizi değerlendiriniz.
Eksikliklerinizi, faaliyete dönerek, araş tı
rarak ya da öğretmeninizden yardı
m alarak
tamamlayı z.

75
UYGULAMA TESTİ


ağ ı
da size bir uygulama faaliyeti verilmiş tir. Bu faaliyeti gerçekleş
tirirken
ğ
uyguladıını
z her iş
lem sı
rasıiçin kontrol listesinde iş
aretleme yapı
nız.


ağı
daki puntalama uygulaması
nıyapı

z.

14 0
Ka
yn
ak

mm
a sı4
ar ç
şp
İ

ARAÇ VE GEREÇLER

1. Uygun atelye ortamı


2. Kaynak makinesi
3. Elektrot
4. İ
şparçası
5. Kaynak çekici
6. Tel fı
rça
7. Maske
8. Pense
9. Eldiven
10. Önlük
11. Gönye

76
KONTROL Lİ
STESİ
H
E
a

ra v
Nu
DEĞERLENDİ
RME ÖLÇÜTLERİ y
e
ı
t
r
 İ şgüvenliği kuralları
a. Atölye yeterince aydı nlı
k mı ? …………………………………….
1 b. Çalı şacağınız yerde yanı cımaddeler bulunmadı ğından emin
oldunuz mu? ………………………………………………………………
c. İşönlüğ ünüzü, eldiveninizi, kaynak maskenizi hazırladı nız mı?…
2  İ şparçası nın yüzeyini temizlediniz mi?
 Kullanı lacak elektrot çapıkadar işparçalarıarasına boşluk bırakmak
a. Elektrot çekirdek metalini, işparçalarıarası na tutarak kaynak
3
boş luğunu ayarladı nız mı?
b. Kaynak boş luğu bozulmayacak ş ekilde işparçası
nısabitlediniz mi?
 Elektrodu pense takmak
4 a. Kaynak pensine bağlıkabloları nın sağ lamlığı
nıkontrol ettiniz mi?
b. Elektrodun çekirdek metalini penste doğru taktı nı
z mı ? …...
 Kaynak makinesinin amper ayarı nı yapmak
a. Kaynak makinesini açtı nız mı ? …………………………………..
5
b. Elektrot çapına göre akı mş ğ
iddeti aralıınıbelirlediniz mi? …….
c. Akımş iddetini yatay konum için alt değere göre ayarladı nız mı?
 İşparçasınıuygun yerinden puntalamak
a. Punta aralığını işparçasıkalı nlığı
na göre belirlediniz mi? ………
b. Çekme ve çarpı lma olmamasıiçin işparçası nısabitlediniz mi? …
6
c. Kaynak boş luğ unun bozulmadı ğı
ndan emin oldunuz mu? ……….
d. Punta boyunu işparçasıkalı nlığ ı
nın 4 katıkadar yaptı nı
z mı ? …...
e. Punta yüksekliğ ini dikişyüksekliğine uygun ş ekilde yaptınız mı?
 Punta cüruflarınıkı rmak
a. Göz siperini taktı nı
z mı ?
7
b. Eldiveni taktını z mı?
c. Cürufu tamamen temizlediniz mi?
 İşParçası nıfı rçalamak
a. Eldiven taktı nız mı? ………………………………………………
8
b. İşparçası nımengeneyle veya pense ile sabitlediniz mi? …….…...
c. Tel fı
rça ile işparçasınıtitiz bir ş
ekilde fı
rçaladı
nız mı
? ….….…..
 Yapı lan uygulamanı n kontrolü
9 a. Puntalamadan sonra işparçası nın gönyesini kontrol ettiniz mi? ……
b. Gerekiyorsa puntalamayı tekrar yaptı nız mı
?.............................……
 Tertipli ve düzenli çalışmak
a. Kullandı ğınız takımlarıtemizlediniz mi? ………………………...
10
b. Takı mlarıyerlerine düzgün bir ş ekilde koydunuz mu? …………..
c. Çalış ğı
tı nız yeri temizlediniz mi? ………………………..……..…
77
MODÜL DEĞERLENDİ
RME

MODÜL DEĞERLENDİ
RME

ağ ı
da size bir uygulama faaliyeti verilmiş tir. Bu faaliyeti gerçekleştirirken
ğ
uyguladıını
z her iş
lem sı
rasıiçin Performans Denetim Listesine iş
aretleme yapı
nız.

Aş ağı
daki düz dikiş ve punta uygulaması
nı öğ
rendiğiniz bilgi ve beceriler
çerçevesinde yapı
nız.
40

2
4
113
3

3
1

15
8

78

ARAÇ VE GEREÇLER

1. Uygun atölye ortamı 8.Pense


2. Kaynak makinesi 9. Eldiven
3. Elektrot 10. Çekiç
4. İ
şparçası 11. Çelik cetvel
5. Kaynak çekici 12. Çizecek
6. Tel fı
rça 13. Nokta
7. Maske 14. Önlük
15. Gönye

78
MODÜL DENETİ
M Lİ
STESİ
TESİ SAT TEKNOLOJİ SİVE
Alan Adı Tarih
İKLİ MLENDİ RME
Modül Adı ı
Elektrik Ark Kaynağ Öğrencinin
Adı
Faaliyetin Adı Düzlem parçalarıpuntalamak Soyadı
Numara
Gerekli donanımıkullanarak işparçası
nı Sını

Faaliyetin
puntalayabileceksiniz.
Amacı Bölümü
Sevgili öğ renci, bitirdiğiniz faaliyetin sonunda aş ağıdaki
performans testini doldurunuz. (Hayı r) olarak işaretlediğiniz iş
lemleri
AÇIKLAMA
modül bilgi sayfası na dönerek ve öğ retmeninizden yardı m alarak
gidermeye çalı şınız.
H
E
a
Sıra v
DEĞERLENDİ RME ÖLÇÜTLERİ y
Nu e
ı
t
r
 İ şgüvenliğ i kuralları
a. Atelye yeterince aydı nlı k mı? …………………………………….
1 b. Çalı şacağ ınız yerde yanı cımaddeler bulunmadı ğından emin
oldunuz mu? ………………………………………………………………
c. İ
şönlüğ ünüzü, eldiveninizi, kaynak maskenizi hazı rladınız mı ?
2  İ şparçası nı n yüzeyini temizlediniz mi? ………………………………
 Parça üzerinde ark çizgilerini markalamak
3 a. Ölçü alırken yeterince hassas davrandı nız mı? …………………..
b. Markalama çizgilerini yeteri kadar belirginleştirdiniz mi?
 İ şparçası nıkaynağ a hazı r hale getirmek
4 a. İşparçası nıkaynak masası na uygun konumda yerleş tirdin mi? …
b. Kullanacağı nız takımlarıuygun yerlere hazı rladı
nız mı ? ………..
 Kaynak makinesinin amper ayarı nıyapmak
a. Kaynak makinesini açtı nız mı ?
5 …………………………………..
b. Elektrot çapı na göre akı mş ğı
iddeti aralı nıbelirlediniz mi? …….
c. Akımş iddetini yatay konum için alt değ ere göre ayarladınız mı
?
 Uygun elektrot seçmek
6 a. Seçtiğiniz elektrot işparçası nın özelliğine uygun mu? …………
b. Seçtiğiniz elektrot işparçası nın kalı ğ
nlı ına uygun mu? ………..
 Elektrodu pense takmak
a. Kaynak pensine bağ lıkabloları nın sağlamlı ğı
nıkontrol ettiniz
7 mi? .
b. Elektrodun çekirdek metalini penste bulunan yuvaya oturttunuz
mu?

79
 Kaynak masası na ş ase kablosu takmak
8 a. Şase kablosunu kaynak masası nın işparçası na yakı n yerine
taktınız mı ? ………………………………………………………………..
 İ şparçasıile elektrot temasıkurularak ark oluş turmak
9 a. Elektrodu vurarak ya da sürterek ark oluş turdunuz mu?
………….
 Uygun konumda düz dikişiş lemini yapmak
a. Ark boyunu elektrot çapıkadar olacak ş ekilde ayarladı nız mı ?…
b. Elektrot çalı şma açı sıdoğru mu? ………………………………..
c. Elektrot hareket açı sı doğru mu?
…………………………………
10 d. Dikiş i çekerken markalama çizgisini takip ettiniz mi? …………
e. Elektrodu sağa sola kaydı rmadan düz olarak çektiniz mi?
….……
f. Dikişgeniş liğ ini iki elektrot çapına göre ayarladı nız mı ?
………..
g. Dikişyüksekliğini elektrot çapıkadar ayarladı nız mı ? ………..
 Kullanı lacak elektrot çapıkadar işparçalarıarası na boş luk bırakmak
a. Elektrot çekirdek metalini, işparçalarıarası na tutarak kaynak
11 boşluğunu ayarladı nı z mı ? ……………………..…………………………
b. Kaynak boş luğ u bozulmayacak ş ekilde işparçası nısabitlediniz
mi? …………………………………………………….………………….
 İ şparçası nı uygun yerlerinden puntalamak
a. Punta aralı ğınıişparçasıkalı nlığına göre belirlediniz mi?
………
12 b. Çekme ve çarpı lma olmamasıiçin işparçası nısabitlediniz mi?
c. Kaynak boş luğunun bozulmadı ğı
ndan emin oldunuz mu?
d. Punta boyunu işparçasıkalı nlığı
nın 4 katıkadar yaptı nız mı?
e. Punta yüksekliğini dikişyüksekliğ ine uygun ş ekilde yaptı nı
z mı?
 İ şparçası nı n curufları nıkı rma
a. Dikiş lerde ve puntalarda bulunan curuflarıtemizlediniz mi?
13 …….
b. Curufları n kazaya sebebiyet vermemesi için gerekli işgüvenliğ i
önlemlerini aldı nız mı ? …………………………………………………….
 İ şParçası nıfı rçalamak
a. Eldiven taktı nı z mı ? ………………………………………………
14
b. İşparçası nı mengeneyle veya pense ile sabitlediniz mi? …….…...
c. Tel fı rça ile işparçası nı titiz bir ş
ekilde fırçaladı nız mı ? ….…
 Tertipli ve düzenli çalışmak
a. Kullandı ğınız takımlarıtemizlediniz mi? ………………………..
15
b. Takımlarıyerlerine düzgün bir ş ekilde koydunuz mu? …………..
ş
c. Çalı ğ
tıınız yeri temizlediniz mi? …………………………………
 Yapı lan uygulamada başarılıolmak
16 a. Yaptığınız uygulamada sizce yeteri kadar baş
arılıoldunuz mu? ….
b. Uygulamada eksik kaldığ ını
z yönleriniz varmı?
80
Modül ile ilgili durumunuz öğretmeniniz tarafı
ndan uygulanacak performans denetim
listesi sonuçlarına göre değerlendirilecektir. Bu değerlendirmeyi öğ retmen yukarı daki
performans denetim listesine veya kendi belirleyeceği ölçütlere göre yapacaktı r. Bu
değ erlendirmeler için öğretmeninize baş
vurunuz.

81
CEVAP ANAHTARLARI

CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-1 CEVAP ANAHTARI

A – Çoktan seçmeli test


cevapları
1 D
2 B
3 A
4 C
B - Boşluklarıdoldurma
test cevapları
1 Markalama
2 0,5
3 Kaynak
4 Fazla
5 Düzendir
6 İş

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-2 CEVAP ANAHTARI

1 D
2 C
3 B
4 C
5 A
6 C
7 D
8 B
9 C
10 A

82
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-3 CEVAP ANAHTARI

1 B
2 B
3 D
4 A
5 C
6 B
7 C
8 B
9 C
10 A

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-4 CEVAP ANAHTARI

1 B
2 A
3 C
4 D
5 DOĞRU
6 DOĞRU
7 YANLIŞ

83
KAYNAKLAR

KAYNAKLAR
 ADSAN Kası m. Elektrik Kaynağı
, Emel Matbaacı

k Bakanlı
klar, Ankara, 3
Kası
m 1977.

 ADSAN Kasım, Mehmet TEMEL, Otomatik (İ


leri) Kaynak Teknolojisi,.
mevi, İ
MEB Bası stanbul, 1984.

 Anık Salahaddin, Halil GEDİ K, Elektrik Ark Kaynakçı sı. BÖHLER Kaynak
Çubukları, ElektrotlarıSan ve Tic AŞ, Tunç Grafik Matbaası,İstanbul.

 BULUT Halil, Saim İ ZDEŞ, Cavit ERDOĞAN, Abdullah ÇAGAVİ , Gürel


EKE,.- Salih
 AFYÜK, Tesviyecilik Bölümü İ
şve İşlem Yaprakları
, Milsan Bası
n San. AŞ,
İstanbul, 1988.

 KARTAL Faruk, Meslek Teknolojisi 1, Modül Teknik Eğitim ve Hizmet


Organizasyonu, Manisa, 2001.

 KOSGEB, Kaynak Tekniğ


i, Yayı
n No:17, Ankara Eğ
itim Merkezi, Kası
m
1993.

 NEBİ LER İ brahim, Tesviyecilik Atelye İşve İ şlem Yaprakları , Modül


Teknik Eğ
itim ve Hizmet Organizasyonu, Yayı
n No:2, P.K. 101, Manisa.

 UYAREL Ali Yücel, İ şGüvenliğ i, YapıEndüstrisi Eğitim Kurulu (CITB),


Ajans-Türk Matbaacı

k Sanayi AŞ, Ankara, 1995.

 ÖZCAN Şefik, Halil BULUT, Atelye ve Teknoloji 1, Yayı


mlar ve Bası

Eğitim Malzemeleri Genel Müdürlüğ
ü, Ankara, 1991.

 ÖZKARA Hamdi, Tesviyecilik Meslek Teknolojisi 1, Aydan Web Tesisleri,


Ankara, 2004.

 ÖZKARA Hamdi, Tesviyecilik Atelye İ


şve İ
şlemleri 1, 1996.

 ÖZLÜ Arif Hikmet, Demircilik Meslek Teknolojisi V, Milli Eğ


itim Bası
mevi,
İstanbul, 5 Kası
m 1959.

 Şahin Naci, Tesviyecilik Meslek Teknolojisi 1, Kazan Ofset, Ankara, 2000.

 ŞENER Temel, Muhittin GÖKKAYA,. Salim SAVCI,.Elektrik Bilgisi, TE


lıBölge Okulu Döner Sermayesi İ
Yatı ş mevi, Ş.Koçhisar, 1981.
letmesi Bası

 TOPÇU Ahmet Mithat, Metaliş


leri İ
şYaprakları1, Ankara, 1976.
84

You might also like