Professional Documents
Culture Documents
MEGEP
(MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ
PROJESİ)
TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE
İKLİMLENDİRME
ANKARA 2008
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iii
GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1 .................................................................................................... 3
1. KOMPRESÖRLERE YOL VERME ŞEMALARI .............................................................. 3
1.1. Akım Rölesi İle Yol Verme Şeması.............................................................................. 3
1.2. Potansiyel (Voltaj) Röle İle Yol Verme Şeması ........................................................... 4
1.3. Isıl (Direnç) Röle İle Yol Verme Şeması...................................................................... 5
1.4. Elektronik Röle (PTC) İle Yol Verme Şeması.............................................................. 6
UYGULAMA FAALİYETİ ................................................................................................ 7
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ...................................................................................... 9
ÖĞRENME FAALİYETİ–2 .................................................................................................. 11
2. ELEKTRİK DEVRE ŞEMALARI..................................................................................... 11
2.1. Termostat Bağlantıları................................................................................................. 11
2.1.1. Düğmeden Defrostlu Termostat Bağlantısı ......................................................... 11
2.1.2. K59 Modeli Termostat Bağlantısı ....................................................................... 11
2.1.3. 6238 Modeli Termostat Bağlantısı ...................................................................... 12
2.1.4. Penn 28 Termostat Bağlantısı.............................................................................. 12
2.1.5. Robertshaw Termostat Bağlantısı........................................................................ 13
2.1.6. Dan foss termostat bağlantısı............................................................................... 13
2.2. Buzdolabı Aydınlatma Devre Şeması ......................................................................... 14
2.3. Rezistans Bağlantı Şemaları........................................................................................ 14
2.4. Kondenser Fanı ve Gövde İçi Fanı Bağlantı Şemaları................................................ 15
2.5. Defrost Bağlantı Şeması.............................................................................................. 16
2.5.1. Defrost Saati İle Elektrik Rezistanslı Defrost...................................................... 16
2.5.2. Elle Kumanda Edilen Sıcak Gazlı Defrost .......................................................... 16
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 17
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 19
ÖĞRENME FAALİYETİ–3 .................................................................................................. 21
3. İKLİMLENDİRME SEMBOLLERİ.................................................................................. 21
3.1. Ön ve Son Isıtıcı Sembolleri ....................................................................................... 21
3.2. Soğutucu Sembolleri ................................................................................................... 21
3.3. Vantilatör ve Aspiratör Sembolleri ............................................................................. 22
3.3.1. Genel Vantilatör ve Aspiratör Sembolü............................................................... 22
3.3.2. Hücreli Radyal Vantilatör Aspiratör Sembolü..................................................... 22
3.3.3. Dik Tip Radyal Vantilatör Aspiratör Sembolü .................................................... 22
3.3.4. Santrifüj Fan Sembolü ......................................................................................... 22
3.3.5. Pervane Tipi Vantilatör Aspiratör Sembolü ........................................................ 23
3.3.6. Tambur Tipi Aksiyal Vantilatör Aspiratör Sembolü ........................................... 23
3.4. Filtre Sembolleri ......................................................................................................... 23
3.4.1. Kaba Filtre Sembolü ............................................................................................ 23
3.4.2. Kompakt Filtre Sembolü...................................................................................... 23
3.4.3. Torba Tipi Filtre Sembolü ................................................................................... 24
3.5. Menfez, Damper ve Anemostat Sembolleri ................................................................ 24
3.5.1. Eş Hareketli Damper Sembolü ............................................................................ 24
3.5.2. Ters Hareketli Damper Sembolü ......................................................................... 24
3.5.3. Yangın Damper Sembolü .................................................................................... 24
i
3.5.4. Ayar Damperi Sembolü ....................................................................................... 25
3.5.5. Kesme Damperi Sembolü .................................................................................... 25
3.5.6. V Tipi Damper Sembolü...................................................................................... 25
3.5.7. Kol Damperi Sembolü ......................................................................................... 25
3.5.8. Sürgülü Damper Sembolü.................................................................................... 25
3.5.9. Diyafram Sembolü............................................................................................... 26
3.5.10. Besleme Menfez Sembolü ................................................................................. 26
3.5.11. Toplayıcı (Emme)Sembolü................................................................................ 26
3.5.12. Anemostat (Difüzör) Sembolü........................................................................... 26
3.6. Ölçme Kontrol ve Ayar Elemanları Sembolleri.......................................................... 27
3.6.1. Oda Termostatı Sembolü Çizimi ......................................................................... 27
3.6.2. Oda Higrostatı Sembolü Çizimi........................................................................... 27
3.6.3. Kanal Termostatı Sembolü Çizimi ...................................................................... 27
3.6.4. Kanal Higrostatı Sembolü Çizimi........................................................................ 27
3.7. Su Bağlantı Elemanları Sembolleri............................................................................. 28
3.7.1. Motorlu Vana Sembol Çizimi.............................................................................. 28
3.7.2. Diyaframlı Vana Sembolü Çizimi ....................................................................... 28
3.7.3. Manyetik Vana Sembol Çizimi ........................................................................... 28
3.7.4. Kanal Sıcaklık Regülatörü Sembol Çizimi .......................................................... 28
3.7.5. Kanal Nem Regülatörü Sembol Çizimi ............................................................... 29
3.8. Nemlendirici ve Yıkayıcı Sembolleri.......................................................................... 29
3.8.1. Sulu Nemlendirici Sembolleri ............................................................................. 29
3.8.2. Buharlı Nemlendirici Sembolü ............................................................................ 30
3.9. Klima Kanalları ve Bağlantı Parçalarının Sembolleri................................................. 30
3.9.1. Susturucu (Kanal Esnek Bağlantı)Sembolü Çizimi............................................. 30
3.9.2. Düz Kanal Bağlantısı Çizimi ............................................................................... 30
3.9.3. Dikdörtgen Kanal Bağlantısı Çizimi.................................................................... 30
3.9.4. Kare Kanal Bağlantısı Çizimi .............................................................................. 31
3.9.5. Silindirik Kanal Bağlantısı Çizimi....................................................................... 31
3.9.6. Ses Yutucu Sembolü Çizimi ................................................................................ 31
3.9.7. Tek Taraftan Daralma Parçası Çizimi ................................................................. 31
3.9.8. Çift Taraftan Daralma Parçası Çizimi ................................................................. 32
3.9.9. Çift Taraflı Sabit Kesitli Daralma Parçası Çizimi ............................................... 32
3.9.10. Geniş Dirsek Çizimi .......................................................................................... 32
3.9.11. Kanaldan Çift Dirsek Ayrılması (Pantolon Paçası) Çizimi ............................... 32
3.9.12. Kanaldan Kol Alma Parçası............................................................................... 33
3.9.13. Karıştırma Hücresi............................................................................................. 33
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 34
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 36
MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 40
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 42
KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 49
ii
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 522EE0178
ALAN Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme
DAL/MESLEK Soğutma Sistemleri
MODÜLÜN ADI Elektrik ve Soğutma Devre Elemanları -2
Bu modül, soğutma ve iklimlendirme sistemlerin elektrik
ve soğutma devreleriyle bu devrelerin ana ve yardımcı
MODÜLÜN TANIMI elemanlarının şema ve sembollerinin çizilerek gösterildiği,
imalat ve montaj resimlerini yapma tekniklerinin
kazandırıldığı öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/24
ÖN KOŞUL Yok
Soğutma ve elektrik devre elemanları ile bu devrelerin
YETERLİK
şema ve sembollerini çizmek.
Genel Amaç
Bu modül ile gerekli ortam sağlandığında; tekniğine
uygun olarak, elektrik ve soğutma devreleri ile devre
elemanlarının şemalarını ve sembollerini çizebileceksiniz.
Amaçlar
Bu modül ile gerekli ortam sağlandığında;
MODÜLÜN AMACI
1. Kompresörlere yol verme şemalarını istenen
standartlarda çizebileceksiniz.
2. Elektrik devre bağlantılarının şemalarını istenen
standartta çizebileceksiniz.
3. İklimlendirme sembollerinin bağlantı şemalarını,
istenen standartta çizebileceksiniz.
Sınıf, atölye ya da laboratuvarların çizim yapmaya uygun
EĞİTİM ÖĞRETİM resimhaneleri, kütüphane, bilgisayar, internet ortamı, ev
ORTAMLARI VE vb çalışma ortamları. Resim masası, tepegöz, projeksiyon
DONANIMLARI makinesi, T cetveli, gönyeler, şablonlar, resim kalemleri,
silgi, pergel, resim kâğıtları
Modülün içinde yer alan her faaliyetin sonunda
verilen ölçme araçlarıyla kazandığınız bilgi ve
becerileri ölçerek kendinizi değerlendireceksiniz.
ÖLÇME VE
Öğretmen, modül sonunda size bütün öğrenme
DEĞERLENDİRME
faaliyetlerini içeren bir performans testi uygulayarak
kazandığınız bilgi ve becerileri ölçüp
değerlendirecektir.
iii
iv
GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
Her geçen gün gelişen teknolojiye ayak uydurmak durumundayız. Özellikle teknik bir
alanda çalışacak bireyin bu konuda daha hassas olması gerekmektedir. Sizler de; çağımızın
gelişmeye en açık ve insan hayatında önemli yeri olan bir mesleğe adım atmış
bulunuyorsunuz.
Bir sistemi meydana getirebilmek yada teknik olarak anlatabilmek için, sistemin nasıl
yapılacağını gösteren montaj resmine ihtiyaç vardır. Bu resim, sistemin ana elemanları ile
bunların yardımcı elemanlarının birbirleriyle olan bağlantılarını göstermektedir. Soğutma
sistemlerinin, elektrik ve soğutma devre elemanlarının resmini okuyabilmek ya da
çizebilmek için önce elemanların isim ve sembollerini bilmek gereklidir. Ancak
unutulmamalıdır ki, mesleğinizde ilerlemek, teknolojik gelişmeleri yakından takip ederek
kavramak ve hatta uygulamalarınızla yeni ufuklar açmak ancak temeli sağlam atılmış
birikimlerle olur.
1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
AMAÇ
ARAŞTIRMA
3
Şekil 1.2: Akım rölesi ile yol verme şeması
Açıklama:
4
Açıklama:
Açıklama:
Bu rölede Ni-Cr alaşımından yapılmış olan direnç teli devreye seri olarak
bağlanmıştır.
Motorun ilk hareketi esnasında tel hemen ısınmadığı için ana ve yardımcı sargı
birlikte devreye girer ve rotorun kalkışı kolaylaştırılmış olur.
Sonra tel ısınmaya başlar ve ısınma sonucu boru uzadığı için mafsal
mekanizması yardımıyla rölenin S ucu devre dışı bırakılır.
Ucunun devre dışı bırakılmasıyla kompresör motorunun yardımcı sargısı da
devre dışı kalmış olur ve motor duruncaya kadar ana sargı devrede kalır.
Herhangi bir arıza veya zorlanma nedeniyle motor normalden çok fazla akım
çektiğinde direnç telinin boyu daha fazla uzayacağı için rölenin ‘M’ ucu da
devre dışı kalır.
Dolayısıyla ısıl rölelerde ayrıca termik koruyucuya ihtiyaç yoktur. Röle hem
kalkış hem de emniyet görevini üstlenmiş olur.
5
1.4. Elektronik Röle (PTC) İle Yol Verme Şeması
Açıklama:
Bu rölede pozitif sıcaklık kat sayılı yarı iletken eleman (PTC) kullanılır.
PTC elemanı üzerinden akım geçtikçe ısınır ve direnci 10 000 ohm’a kadar
yükselir.
Röle yardımcı sargı devresine bağlandığından ilk anda akımı geçirir, fakat daha
sonra devredeki direncin artmasına, dolayısıyla akımın çok azalmasına neden
olur.
Akım çok azalınca yardımcı sargı devreden çıkmış olur.
Kompresör motoru tekrar duruncaya kadar ana sargı devrede kalmış olur.
Motor durduktan sonra tekrar çalışabilmesi için rölenin soğuması gereklidir.
Bunun için 4–5 dakika süre geçmesi lazımdır.
6
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
7
UYGULAMA 1
UYGULAMA 2
UYGULAMA 3
UYGULAMA 4
8
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME SORULARI
DEĞERLENDİRME
9
PERFORMANS DEĞERLENDİRME
10
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
AMAÇ
Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve teknik resim kurallarına uygun olarak
elektrik devre bağlantılarının şemalarını çizebileceksininiz.
ARAŞTIRMA
Çevrenizde soğutma ve klima işleriyle uğraşan firmaları gezerek; elektrik devre
bağlantılarının şemalarını inceleyiniz.
Bununla beraber değişik firmaların katalogları ile internetten araştırma yaparak
rapor hazırlayınız.
Arkadaşlarınızla tartışarak raporunuzu sununuz.
11
2.1.3. 6238 Modeli Termostat Bağlantısı
Açıklama: Bu bağlantıda iki ayrı faz girişi mevcut olup, bağlantıları bir anahtarla
sağlanmaktadır.
3
1
2
220 L M A
Kontaktör bobinine
Basınç anahtarlarından
Nötr
Şekil 2.4: Penn 28 Termostat Bağlantısı
12
2.1.5. Robertshaw Termostat Bağlantısı
T2
S
Nötr hattına
Zamanlama 220
Modülü
Açıklama: Bu termostatta zamanlama modülü mevcut olup soğuk oda termostat ayar
sıcaklığına ulaştığında devreyi keser. Ancak termostatın tekrar çalışması için belirli bir süre
geçmesi gerekir.
Nötr hattına
220
L Basınç anahtarlarından
giriş
110
M S
Kontaktör bobinine
T2
Açıklama: Bu termostat da soğuk odalarda kullanılır. 220 V veya 120 V gerilim ile
çalışabilir. Termostat körüğü ortam ısındığında genleşir ve kontağını kapatır. Devredeki
bimetal eleman ısınır ve ana kumanda anahtarı kapatılarak kontaktör bobinine enerji verilmiş
olur.
13
2.2. Buzdolabı Aydınlatma Devre Şeması
Açıklama: Kapı butonu kapı açıldığında kontaklarını kapatarak lambaya enerji verir.
Kapı kapandığında buton kontakları açılarak lambanın enerjisini keser.
14
2.4. Kondenser Fanı ve Gövde İçi Fanı Bağlantı Şemaları
Şekil 2.10: Röle üzerinden kumandalı kondenser fan motoru bağlantı şeması
Şekil 2.12: Defrost saati ile elektrik rezistanslı defrost bağlantı şeması
Şekil 2.13: Elle kumanda edilen sıcak gazlı defrost bağlantı şeması
Açıklama: Devrede sıcak gazlı defrost sistemi solenoid valfin elle kumanda
edilmesiyle yapılır. Bu esnada evaporatör fanı durdurulmuş olur.
16
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıda verilen elektrik devre şemaları konusuna ait uygulama faaliyetlerini işlem
basamakları ve önerileri dikkate alarak yapınız.
17
UYGULAMA–1
UYGULAMA–2
UYGULAMA–3
UYGULAMA–4
UYGULAMA–5
18
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME SORULARI
DEĞERLENDİRME
19
PERFORMANS DEĞERLENDİRME
20
ÖĞRENME FAALİYETİ–3
ÖĞRENME FAALİYETİ–3
AMAÇ
ARAŞTIRMA
3. İKLİMLENDİRME SEMBOLLERİ
3.1. Ön ve Son Isıtıcı Sembolleri
21
3.3. Vantilatör ve Aspiratör Sembolleri
3.3.1. Genel Vantilatör ve Aspiratör Sembolü
22
3.3.5. Pervane Tipi Vantilatör Aspiratör Sembolü
24
3.5.4. Ayar Damperi Sembolü
25
Şekil 3.20: Sürgülü damper sembolü
27
3.7. Su Bağlantı Elemanları Sembolleri
3.7.1. Motorlu Vana Sembol Çizimi
28
3.7.5. Kanal Nem Regülatörü Sembol Çizimi
29
3.8.2. Buharlı Nemlendirici Sembolü
31
3.9.8. Çift Taraftan Daralma Parçası Çizimi
32
3.9.12. Kanaldan Kol Alma Parçası
33
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA–1
Ön ve son ısıtıcı sembollerini çiziniz.
UYGULAMA–2
Soğutucu sembollerini çiziniz.
UYGULAMA–3
Vantilatör ve aspiratör sembollerini çiziniz.
UYGULAMA–4
Filtre sembollerini çiziniz.
UYGULAMA–5
Menfez, damper ve anemstat sembollerini çiziniz.
UYGULAMA–6
Ölçme kontrol ve ayar eleman sembollerini çiziniz.
UYGULAMA–7
Su bağlantı elemanları sembollerini çiziniz.
UYGULAMA–8
Nemlendirici ve yıkayıcı sembollerini çiziniz.
UYGULAMA–9
Klima kanalları ve bağlantı parçalarının sembollerini çiziniz.
35
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME SORULARI
A) B)
36
6. Aşağıdakilerden hangisi oda termostatıdır?
A) B) C)
A) B)
37
14. Aşağıda eksik çizimi verilen karıştırma hücresi sembolünü tamamlayınız.
38
PERFORMANS DEĞERLENDİRME
39
MODÜL DEĞERLENDİRME
MODÜL DEĞERLENDİRME
Aşağıda çizimi eksik verilen tek kapılı buzdolabının elektrik devre şemasının;
termostat, iç lamba, buton, termik, röle, klemens ve kompresör bağlantı sembollerini uygun
yerlere çizerek isimlerini üzerine yazınız?
40
DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ
DEĞERLENDİRME
Ölçme sonuçlarına göre sizin modül ile ilgili durumunuz öğretmeniniz tarafından
değerlendirilecektir.
41
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ–1’NİN CEVAP ANAHTARI
1.
2.
4.
2.
43
4.
nötr hattına
220
basınç anahtarlarından
L
giriş
110
M S
kontaktör bobinine
T2
6.
faz nötr
44
8.
1.
4. B
5.
45
6. A
7.
8.
9.
10.
11.
46
12. Ses yutucu sembolü
13.
14.
47
MODÜL DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARI
48
KAYNAKÇA
KAYNAKÇA
BAĞCI, Mustafa, Makine Teknik Resimi, MEB Basımevi, İstanbul 1986.
www.deneysan.com.tr
49