You are on page 1of 55

T.C.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP
(MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ
PROJESİ)

TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE
İKLİMLENDİRME

BİRLEŞİK SİSTEM DEVRELERİ

ANKARA 2008
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;

 Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı


Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim
programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik
geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).

 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye


rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış,
denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve
Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.

 Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği


kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve
yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

 Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki


yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden
ulaşabilirler.

 Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak


dağıtılır.

 Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında


satılamaz.
İÇİNDEKİLER

AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iii
GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1 .................................................................................................... 3
1. KADEMELİ SIKIŞTIRMA DEVRELERİ .......................................................................... 3
1.1. Sulu Ara Soğutuculu, Kademeli Sıkıştırmalı Soğutma Devresi Çizimi........................ 4
1.2. Ara Depoda Soğutucu Akışkan İle Yapılan Kademe Sıkıştırmalı Soğutma Devresi
Çizimi................................................................................................................................... 5
1.3. Kademeli Sıkıştımalı, Kademeli Genleşmeli Soğutma Devresi Çizimi........................ 6
1.4. Kaskat Soğutma Sistemleri ......................................................................................... 10
1.6. Çek Valf Uygulamaları ............................................................................................... 12
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 15
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 18
ÖĞRENME FAALİYETİ–2 .................................................................................................. 19
2. KADEMELİ GENLEŞME DEVRELERİ.......................................................................... 19
2.1. Çift Genleşmeli Ara Soğutuculu Devre Şemasının Çizimi......................................... 20
2.2. Tek Genleşmeli Ara Soğutuculu Devre Şemasının Çizimi ......................................... 21
2.3. Kademeli Genleşmeli Ara Soğutuculu Devre Şemasının Çizimi................................ 22
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 25
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 28
ÖĞRENME FAALİYETİ - 3 ................................................................................................. 29
3. BİRDEN FAZLA BUHARLAŞTIRICILI DEVRELER ................................................... 29
3.1. İki Evaporatörlü Tek Kompresörlü Soğutma Devre Şemasının Çizimi...................... 30
3.2. İki Evaporatörlü İki Kompresörlü Soğutma Devre Şemasının Çizimi........................ 31
3.3. Seri Evaporatörlü Soğutma Devre Şemasının Çizimi ................................................. 32
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 46
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 49
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 50
KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 51

ii
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 522EE0182

ALAN Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme


DAL/MESLEK Soğutma Sistemleri
MODÜLÜN ADI Birleşik Sistem Devreleri
Birleşik sistem devrelerinin teknik kurallara uygun şekilde
MODÜLÜN TANIMI çizimlerini yapmak, o devrelerle ilgili genel bilgi edinmek için
gerekli olan öğretim materyalidir.

SÜRE 40/24
Teknik Resim ve Ev Tipi Soğutucular Meslek Resmi ile ilgili
ÖN KOŞUL
olan modülleri almış olmak
YETERLİK Birleşik Sistem Devrelerini Çizmek
Genel Amaç
Gerekli ortam sağlandığında tekniğine uygun şekilde birleşik
sistem devrelerini çizebilecektir.
Amaçlar
1. Kademeli sıkıştırmalı soğutma devrelerini istenen
MODÜLÜN AMACI
standartta çizebilecektir.
2. Kademeli genleşmeli soğutma devrelerini istenen
standartta çizebilecektir.
3. Birden fazla evaporatörlü soğutma devrelerini istenen
standartta çizebilecektir.
Ortam: Sınıf, resimhane, atölye, laboratuvar, işletme,
kütüphane, internet ortamı, ev vb.
Donanım
Sınıf: Televizyon, sınıf kitaplığı, vcd, dvd, tepegöz,
EĞİTİM ÖĞRETİM
projeksiyon, bilgisayar ve donanımları, internet bağlantısı,
ORTAMLARI VE
öğretim materyalleri
DONANIMLARI
Resimhane: T cetveli, resim masası, 3B, 2B, B, H, 2H, 3H
resim kalemleri, yumuşak beyaz silgi, 45° ve 60° gönye,
rapido takımı, pergel, yazı şablonu, daire şablonu, A4
aydınger resim kağıdı
 Modül içinde yer alan her bir öğrenme faaliyetinin
sonunda verilen öğretici sorularla öğrendiklerinizi
ÖLÇME VE pekiştirecek ve kendinizi değerlendireceksiniz.
DEĞERLENDİRME  Modül sonunda ise kazandığınız bilgi, beceri ve tavırları
ölçmek amacıyla öğretmen tarafından hazırlanacak ölçme
araçlarıyla değerlendirileceksiniz.

iii
GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,

Günümüzde bilim ve teknoloji çok hızlı bir şekilde gelişmektedir. Bu nedenle gelişen
teknolojiyi yakalamak ve uygulamak, biz insanların daha sağlıklı, mutlu ve huzurlu bir
ortamda yaşamasını sağlayacaktır.

HVAC (ısıtma, havalandırma, soğutma ve iklimlendirme sistemleri) kapsamında


bulunan soğutma ve iklimlendirme, son yıllarda büyük önem kazanmış ve oldukça gelişme
göstermiştir.

Birleşik sistem devreleri endüstriyel soğutma içinde kendine önemli bir yer bulmuştur.
Birleşik sistemler, soğutma verimlerinin yüksekliği ve düşük sıcaklıkta soğukluk üretimi ile
tercih edilmektedir.

Bu modül ile kademeli, sıkıştırmalı ve genleşmeli soğutma devrelerini, çoklu


evaporatör bağlantı şekillerini görecek ve çizeceksiniz. Sadece şekil çizmekle kalmayacak
devre takibi yapabilecek, şemaları okuyabilecek, elemanların boru bağlantıları ve devrenin
çalışma prensibi hakkında da kavrayıcı bilgi sahibi olacaksınız.

Temel niteliğinde olan bu konu ve faaliyetleri istekle öğrenmeniz, size soğutma


teknisyeni olma yönünde olumlu katkılar sağlayacaktır.

Başarılar diliyorum.

1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
AMAÇ

Gerekli donanımı kullanarak tekniğine uygun şekilde kademeli sıkıştırma devrelerini


çizebileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 1.Sıkıştırma (kompresyon) ve genleşme kavramlarını araştırarak sınıf ortamında


sunumunuzu yapınız.

 2.Sanayide ve montajı bitmiş tesislerde sulu, ara soğutuculu, kademeli,


sıkıştırma devrelerini inceleyerek rapor hazılayınız.

 3.Komplike sistemleri içinde bulunduran büyük alış veriş merkezleri, üniversite


kampusleri, soğuk hava tesisleri, et ve süt üretim tesisleri, hastahaneler, tiyatro,
sinema, otel, lokantalardaki birleşik sistemleri inceleyiniz. Kademeli sıkıştıma
devreleri ile notlar alınız. A3 resim kağıdına, kademeli sıkıştırma devre şemaları
çizerek sınıf ortamında sunumunuzu yapınız.

1. KADEMELİ SIKIŞTIRMA DEVRELERİ


Oldukça düşük sıcaklıkta soğutma istenildiği durumlarda kondenser (kompresör
basma) basıncı ile evaporatör (kompresör emme) basınçları oranı çok yüksek olduğu için
kademeli sıkıştırma tercih edilir. Bu devrelerde düşük basınçta çalışan kompresöre alçak
basınç kompresörü, diğerine de yüksek basınç kompresörü adı verilir.

Genellikle alçak basınç kompresörü tarafından basılan soğutucu akışkan buharının


sıcaklığı, ara soğutucuda kullanılan soğutma suyu sıcaklığından yüksek olmadığı için alçak
basınç kompresörü tarafından basılan buharın soğutulmasında bir ara depodan yararlanılır.
Bu sebeple kondenserden çıkan yoğuşmuş durumdaki soğutucu akışkan bir genleşme
valfinden ara basınca kadar genişletilerek ara depoya gönderilir. Ara depoda alçak basınç
kompresöründen gelen buhar soğutulur. Kademeli sıkıştırma yapmakla bir enerji tasarrufu
sağlanır.

3
1.1. Sulu Ara Soğutuculu, Kademeli Sıkıştırmalı Soğutma Devresi
Çizimi

Şekil 1.1: Sulu ara soğutuculu, kademeli sıkıştırmalı, soğutma devresi

Açıklama: Alçak basınç kompresörü evaporatörden emdiği soğutucu akışkanı, ara


soğutucu üzerinden yüksek basınç kompresörüne basar. Yüksek basınç kompresörü akışkanı
ikinci defa sıkıştırarak kondensere verir. Böylece yoğunlaşma sıcaklığı ile buharlaşma
sıcaklığı arasındaki fark artırılmış, dolayısıyla derin soğutma yapılmış olur.

4
1.2. Ara Depoda Soğutucu Akışkan İle Yapılan Kademe Sıkıştırmalı
Soğutma Devresi Çizimi

Şekil 1.2: Kademe sıkıştırmalı soğutma devresi

Açıklama: Kademeli sıkıştırmada meydana gelen aşırı kızgınlığı azaltmak üzere, sıvı
hattından bir kol alınır ve genleşme vanasıyla ara soğutucuya püskürtülür. Bu yöntemde ara
soğutma için bir dış kaynağa ihtiyaç olmaz.

5
1.3. Kademeli Sıkıştımalı, Kademeli Genleşmeli Soğutma Devresi
Çizimi

Şekil 1.3: Kademeli, sıkıştırmalı, kademeli genleşmeli soğutma devresi

Açıklama: Bu devrenin öncekinden farkı sıvı hattından iki kol alınmasıdır. Bu


kollardan birisi akışkan ile soğutma yapmak üzere ara soğutucuya verilirken, diğeri sıvı
hattındaki soğutucu akışkanı aşırı soğutmak üzere kullanılmaktadır.

6
Şekil 1.4: Sıkıştırmanın iki kademede gerçekleştirildiği soğutma devresi

Açıklama: Şekilde sıkıştırmanın iki kademede gerçekleştirildiği bir soğutma tesisatı


görülmektedir. Her sıkıştırma kademesi için ayrı bir kompresör vardır. Sıkıştırma sürecinin
birinci kademesini gerçekleştiren kompresöre alçak basınç kompresörü ikinci kademesini
gerçekleştiren kompresöre de yüksek basınç kompresörü denir. Sıkıştırmanın iki kademede
gerçekleştirildiği soğutma tesisatında, kompresörlerden başka bir evaporatör, bir kondenser,
bir genleşme valfi ve su ile soğutulan borulardan oluşan bir ara soğutucu vardır. Alçak
basınçlı kompresör büyük hacimli, yüksek basınçlı kompresör de küçük hacimlidir. Alçak ve
yüksek basınçlı kompresörlerin işlevi , buharlaştırıcıdan emilen soğutucu akışkanın basıncını
kondenser basıncına yükseltmektir.

7
Şekil 1.5: Kademeli, sıkıştırmalı ve genleşmeli soğutma devresi

Açıklama: Bu soğutma tesisatında alçak basınç kompresörü, yüksek basınç


kompresörü ile doğrudan bağlantılı değildir. Alçak basınç kompresörünün bastığı soğutucu
akışkan, ara soğutucudan geçerek sıvı ayırıcısında toplanır. Daha sonra emme sürecinde sıvı
ayırıcısından gelerek yüksek basınç kompresörünün silindirine dolan soğutucu akışkan,
sıkıştırma sürecinde basıncı, kondenser basıncın yükseltilerek kondensere basılır. Alçak
basınç kompresöünün bastığı, ara soğutucudan geçerek sıvı ayırıcısına gelen soğutucu
akışkanın sıcaklığı ve basıncı, sıvı ayırıcısındaki sıcaklık ve basınc düştüğü için, sıkıştırma
sürecinin ikinci kademesi sonundaki sıcaklık daha düşük bir değere sahip olur.

8
Şekil 1.6: Sıkıştırma ve genleşmenin iki kademede gerçekleştiği soğutma devresi

Açıklama: Yukarıdaki hem sıkıştırma hem de genleşmenin iki kademede


gerçekleştirildiği soğutma tesisatının fonksiyonel şeması görülmektedir. Bu soğutma
tesisatında yüksek basınç kompresörü, ara soğutucudan geçen soğutucu akışkanla sıvı
ayırıcısından gelen soğutucu akışkanı birlikte emer ve basıncı kondenser basıncına
yükselterek kondensere gönderir. Bu soğutma tesisatında sıvı ayırıcısının ara soğutucu gibi
bir işlevi de vardır.

9
Şekil 1.7: Buharlaştırma sıcaklığı farklı iki buharlaştırıcı ile çalışan iki kademeli bir
soğutma devresi

Açıklama: Bu devre, alçak ve yüksek basınçlı iki kompresör, bir kondenser, bir sıvı
ayırıcısı, üç genleşme valfi, buharlaştırma sıcaklığı farklı iki evaporatör ile bir ara
soğutucudan oluşmuştur. Evaporatörlerden biri alçak basınç evaporatörü, diğeri de yüksek
basınç evaporatörü olarak adlandırılır. Alçak basınç evaporatörü, alçak basınç kompresörüne
ve yüksek basınç evaporatörü de yüksek basınç kompresörüne bağlanır. Alçak basınç
evaporatöründeki buharlaştırma sıcaklığı, yüksek basınç evaporatöründeki buharlaştırma
sıcaklığından daha düşüktür. Her iki evaporatöre de soğutucu akışkan sıvı ayırıcısından gelir.
Ara soğutucu, alçak basınç kompresörü ile sıvı ayırıcı arasına, genleşme valflerinden biri
kondenser çıkış hattı üzerine, diğeri alçak basınç evaporatörünü sıvı ayırıcısına bağlayan
boru hattı üzerine yerleştirilir. Yüksek basınç kompresörünün sıvı ayırıcısından emme
yapabilmesi için sıvı ayrırıcısı, ayrı bir boru hattı ile yüksek basınç kompresörüne bağlanır.

1.4. Kaskat Soğutma Sistemleri


Buharlaşma sıcaklığı ile yoğunlaşma sıcaklıkları arasındaki farkın büyük olması
halinde tek bir soğutkanın çok kademeli sıkıştırılması ekonomik bir soğutma sağlayamaz.
Bağımsız iki ve daha fazla soğutma sisteminin bir araya getirilmesi suretiyle çok düşük
buharlaşma sıcaklıklarının elde edilmesi mümkündür. Farklı sıcaklık aralıklarında soğutma
yapan iki düzenin birleştirilmesiyle iki soğutuculu kaskat sistemler oluşturulmaktadır.

10
kondenser

ısı değiştirici

genleşme yüksek basınç


valfi kompresörü

evaporatör

alçak basınç
kompresörü

Şekil 1.8: Kaskad soğutma sistemi

1.5. Paralel Kompresör Uygulaması

Şekil 1.9: Paralel kompresör devresi

11
Açıklama: Zorunlu olmadıkça paralel kompresör uygulamasından kaçınılmalıdır.
Kullanma zorunluluğu varsa büyüklükleri aynı olan kompresörler kullanılmalı, özellikle aynı
seviyede ve düzgün, yatay bir yüzey üzerine monte edilerek yağ seviyelerini aynı tutacak bir
önlem alınmalıdır. Bunu sağlamak için devreye yağ dengeleme borusu döşenmelidir. Ayrıca,
gaz dengeleme borusu da devreye monte edilmelidir. Paralel kompresör uygulamalarında,
kompresörlere sıvı hâlde soğutucu akışkan gelmesini (sıvı basması, taşması) önlemek üzere
bir emiş akümülatörü konulmalıdır. Emiş akümülatörü yerine sık sık uygulanan bir yöntem,
yaklaşık 100 mm çapında ve 100 ile 150 cm boyunda bir kolektör konulmasıdır. Bu
kolektörden her kompresöre bir emiş kolonu bağlanarak ve bu kolonların en alt
noktalarından kompresör karterine yağ dönüş borusu irtibatlandırarak çok iyi sonuç
alınmaktadır. Yağ ayırıcısı kullanılmış ise bundan dönen yağın da yukarı da sözü edilen emiş
kolektörüne verilmesi ve buradan da kartere gitmesi hem yağın soğutulmasını sağlar, hem de
yağ ayırıcı arızalandığında bundan dolayı bir hasar oluşmasını önler.

Tandem düzeneğinde yapılan motor, kompresörlerde yukarıdaki şekilde gösterilen yağ


ve gaz dengeleme boru bağlantılarına gerek yoktur.

1.6. Çek Valf Uygulamaları

Şekil 1.10: Kompresör durduğunda kondenserden geriye soğutucu akışkanın önlenmesi

Şekil 1.11: Yüksüz kalkış için sıcak gaz by-pass uygulaması

12
1.12: Paralel iki kompresörden birisi dururken çalışan kompresörden, duran
kompresöre akışın önlenmesi

Açıklama: Çizgi kalınlıkları çizilen resmin büyüklüğüne göre (ölçek) değişmekle


beraber A4 ve A3 boyutlarına çizeceğimiz devre şemaları ölçeksiz olarak çizilecektir. Devre
şemalarında aşağıdaki çizgi çeşitleri ve kalınlıkları kullanılabilir.

1. Kompresör, kondenser, evaporatör, ara soğutucu, sıvı ayırıcı gibi elemanlar


sürekli ana çizgi olarak kabul edilebilir. Bu elemanların dış çizgileri, resim kalemleri ile B,
2B ve 3B ile rapido kalemlerinde 0,6 - 0,8 - 1,2 ile çizilebilir. Ancak burada dikat edilmesi
gereken bir husus çizilen bu çizgilerin dış çerçeve çizgileri olmasıdır. Eğer bu elemanların iç
detayları da varsa bunlar daha ince çizgilerle yani H, 2H ya da 0,2 – 0,3 kalemler ile
çizilmelidir.

2. Valfler, borular, termostat, presostat vb. yardımcı elemanlar ile yazı ve


rakamlar ; HB
H resim kalemleri ya da 0,2 - 0,3 - 0.4 rapido kalemleri ile

3. Oklar, eksen ve ölçülendirme çizgileri ; H, 2H resim kalemleri, 0,1 - 0,2 rapido


kalemleri ile

4. Tarama çizgileri ; H, 2H, HB ya da 0,2 – 0,3 – 0,4 kalemleri ile

5. Kesik çizgiler ; B, 2B, 3B ile ya da 0,6 – 0,8 – 1,2 kalemleri ile çizilebilir.

6. Antet çizimlerinde ise ; iki farklı kalınlıkta çizgi kullanılabilir.

Aşağıda elemanları verilen devreyi seri kompresörlü olacak şekilde bağlayınız.

13
(UYGULAMA-1)

14
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

İşlem Basamakları Öneriler

 Önlüğünüzü giyiniz (temiz olan,


atölyede giyilmeyen).
 Aşağıda listesi verilen malzemeleri ev, iş,  İş güvenliği ile uyarılara dikkat ediniz.
okul ve piyasadan temin ediniz.  Ellerinizin, masa ve çizim takımlarınız
temiz olmalıdır.
a)Örnek kademeli sıkıştırma devre şeması Önemli:
b)Resim masası, T cetveli, resim kalemleri  Eller ve çizim takımları temiz
(B, HB, 2B, 3B, H, 2H ) olmadığı taktirde çizilen resim de
c)Rapido kalemleri (0,2-0,3-0,5-0,8-1,2) temiz olmayacak ve lekeler çıkacaktır.
ç)Aydınger (A4-A3) Gerektiğinde akan rapido mürekkebine
d)Pergel, gönyeler (45°, 60°) karşı ve araç ve gereç temizliği için
e)İzole bant, beyaz yumuşak silgi kağıt mendil veya peçete
f)Yazı şablonu, daire şablonu, tesisat bulundurunuz.
şablonu Dikkat :
g)Resim dosyası ya da klasörü  Resim kağıdınızda önceden çizilmiş
ğ)Resim modülü (modül kitap) hazır antet var ise yeniden çizip vakit
kaybetmeyiniz. Aslında önceden
çizmek size vakit kazandıracaktır.

Not:
 Rapido takımlarınızın mürekkebini en
az ayda bir ana tüpe boşaltıp, ılık suda
 Resim kağıdını masaya yerleştiriniz
bir saat kadar bekletip temizleyiniz.
0,1-0,2 ve 0,3 nu. kalemleri
 T cetvelini masaya yerleştiriniz.
sökmeyiniz. Tekrar takmak oldukça
zordur. Diğerlerini söküp temiz ve ılık
 Resim kağıdını, masaya T cetveli ve
suyla dolu kapta 0,1-0,2-0,3 nu.
gönye ile hizalayarak izole bant
kalemler ile birlikte bekletiniz. Tüysüz
kullanarak bağlayınız.
temiz bezle bir saat sonra çıkarıp
malzemeleri kurulayınız. Sökülen
kalemleri yerlerine takınız.

 Resim kağıdınızın çerçevesi yok ise


 Çizime başlarken önce yatay çizgileri
öncelikle onu çizerek antet kısmını
çiziniz.
tamamlayınız.

 Kademeli sıkıştırma resmine bakarak önce  Sonra dikey çizgileri çiziniz


ana elemanları HB kalemi ile fazla
bastırmadan kağıdınıza yerleştiriniz.  Sırasıyla açılı ve dairesel çizimleri
tamamlayınız.
15
 Boru bağlantılarını çiziniz. Not:
 Yatay çizgileri T cetveli ile açılı ve dik
 Yardımcı elemanları (valf, gözleme camı, çizgileri gönye ile dairesel çizgileri
termostat, presostat vb.) çiziniz. pergel ve daire şablonu kullanarak
çiziniz

 Koyulaştırma işlemine geçiniz.


Önemli:
 Çizgi doğrultusu ve kalemlerin hareket
 Koyulaştırma işlemine yine ana
yönü ; T cetvelinde soldan sağa doğru,
çizgilerden başlayınız. Resminizi
gönyede ise aşağıdan yukarıya doğru
tamamlayıp teslim ediniz. Masanızı ve
olmalıdır.
etrafını temizleyiniz.

16
UYGULAMALI TEST

Değerlendirme
GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR
Evet Hayır
Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?
Resim araç ve gereçler ile ellerinizi temiz mi ?
Basınç anahtarındaki değerleri okudunuz mu ?
Resmi masaya bağladınız mı ?
Ana elemanları kağıdınıza, resim kaleminizi fazla bastırmadan
yerleştirdiniz mi ?
Boru ve elektrik bağlantı çizgileriyle yardımcı elemanları çizdiniz mi ?
Koyulaştırma işlemine geçtiniz mi?
Ana elemanları gerekli kalemleri kullanarak koyulaştırdınız mı ?
Boru, elektrik bağlantı çizgileriyle yardımcı elemanları gerekli
kalemleri kullanarak koyulaştırdınız mı ?
Eksen çizgileri, ok çizimleri ile tarama ve ölçü çizgilerini çizdiniz mi ?
Yazıları yazdınız mı ?
Resmin içinde bulunan kurşun kalem vb. izleri sildiniz mi ?
Resmi masadan dikkatlice söküp teslim ettiniz mi ? Masanızı ve
civarını temizlediniz mi ?

DEĞERLENDİRME

Kontrol listesindeki her “Hayır” cevabı ilgili konuyu tekrar gözden geçirmeniz
anlamına gelir.

17
ÖLÇME VEVE
ÖLÇME DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

1. Oldukça düşük sıcaklıkta soğutma istenildiği durumlarda kondenser (kompresör


basma) basıncı ile evaporatör (kompresör emme) basınçları oranı çok yüksek olduğu için
………………. sıkıştırma tercih edilir.

2. Bu devrelerde düşük basınçta çalışan kompresöre …………..basınç kompresörü,


diğerine de …………….basınç kompresörü adı verilir.

3. Genellikle alçak basınç kompresörü tarafından basılan soğutucu akışkan buharının


sıcaklığı, ……….…..soğutucuda kullanılan soğutma suyu sıcaklığından yüksek olmadığı
için alçak basınç kompresörü tarafından basılan buharın soğutulmasında bir
…………..…depodan yararlanılır.

4. ……………depoda alçak basınç kompresöründen gelen buhar soğutulur.

5. …………………… sıkıştırma yapmakla bir enerji tasarrufu sağlanır.

18
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
AMAÇ

Gerekli donanımı kullanarak tekniğine uygun şekilde kademeli genleşme devrelerini


çizebileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Sanayide ve büyük ölçekli komplike soğutma tesislerinde de bulunan kademeli


genleşme devrelerini inceleyiniz. Bu bilgileri rapor hâlinde hazırlayıp okulda
sunumunuzu yapınız.

 İnternet ortamında soğutma ve klima sektöründe çalışan kuruluşlardan, ilgili


web sitelerini araştırınız. Kademeli genleşme ile ilgili üretim, montaj ve servis
hizmeti veren firmaların sitelerinde araştırma yaparak topladığınız bilgileri
rapor halinde hazırlayınız.

 Çevrenizdeki soğutma tesisatlarını inceleyip kompresörlerin konumlarını rapor


halinde hazırlayınız. Bu raporu okulunuzda öğretmeniniz ve arkadaşlarınız ile
tartışınız.

 Süt, et üretimi yapan tesisleri araştırınız. Ayrıca soğuk hava depolarında


bulunan kademeli genleşme tesisatlarını inceleyip rapor hâline getiriniz.

2. KADEMELİ GENLEŞME DEVRELERİ


Bir soğutma tesisatında sıkıştırma nasıl iki kademede gerçekleştirilibiliyorsa genleşme
de iki kademede gerçekleştirilebilir. Genleşmenin iki kademede gerçekleştitilebilmesi için
bir sıvı ayırıcısı ile iki genleşme valfine gereksinme vardır.

Sıvı ayırıcısı kondenserle evaporatör arasına yerleştirilir ve ayrıca bir boru hattı ile
yüksek basınç kompresörüne bağlanır. Genleşme valfleri, sıvı ayırıcısını kondensere ve
evaporatöre bağlayan boru hatları üzerine monte edilir. Ara soğutucu ise alçak basınç
kompresörü ile yüksek basınç kompresörü arasına bağlanır.

19
2.1. Çift Genleşmeli Ara Soğutuculu Devre Şemasının Çizimi

Şekil 2.1: Kademeli genleşmeli soğutma devresi

Açıklama: Bu devrede iki adet genleşme vanası bulunmakta olup ilk genleştirme
vanasından çıkan soğutucu akışkan ara soğutmada kullanılır. İkinci genleşme vanası normal
olarak evaporatördeki soğutma için kullanılır.

20
2.2. Tek Genleşmeli Ara Soğutuculu Devre Şemasının Çizimi

Şekil 2.2: Kademeli genleşmeli soğutma devresi

Açıklama: Bu devrede ara soğutucu ile aşırı soğutucu birleştirilmiştir. 1. Genleşme


vanasından ayrılan soğutucu akışkan ara soğutucuya püskürtülür ve 1. Kompresörden gelen
soğutucu akışkana karışarak 2. Kompresör tarafından emilir. Ayrıca aynı ara soğutucu
içinden sıvı hattı da geçtiği için sıvı aşırı soğutulmuş olur.

21
2.3. Kademeli Genleşmeli Ara Soğutuculu Devre Şemasının Çizimi

Şekil 2.3: Kademeli genleşmeli soğutma devresi

Açıklama: Bu devrede iki evaporatör, iki ayrı kompresörle farklı basınçlarda


çalışmaktadır. 2. evaporatöre gelen soğutucu akışkan iki defa genleşmekte ve derin soğutma
sağlanmaktadır. Her iki kompresör, aynı kondensere paralel bağlı olduğundan basma hattı
basınçları eşittir. Ayrıca sıvı ayırıcı kullanılarak erken buharlaşan soğutucu akışkan,
doğrudan yüksek basınç kompresörüne verilmektedir.

22
Şekil 2.4: Farklı sıcaklıkta iki evaporatör ile çalışan boster monte edilmiş bir soğutma devresi

Açıklama: Evaporatörler arasındaki sıcaklık farkının çok yüksek ve evaporatörlerin


birinde buharlaşmanın çok düşük olması istenildiği zaman soğutma tesisatındaki alçak
basınç kompresörünün yerini soğutma tekniğinde boster adı verilen küçük bir yardımcı
kompresör alır. Bosterin işlevi, buharlaştırma sıcaklığı düşük olan evaporatörden gelen
soğutucu akışkanın basıncını, buharlaştırma sıcaklığı yüksek olan evaporatördeki basınca
yükseltmektir. Yukarıdaki devrede, farklı sıcaklıkta iki evaporatör ile çalışan boster monte
edilmiş bir soğutma tesisatının fonksiyonel şeması görülmektedir. Bu soğutma tesisatında,
buharlaştırma sıcaklığı düşük olan evaporatör ile boster seri, buharlaştırma sıcaklığı yüksek
olan evaporatör ile boster paralel bağlanmışlardır. Kompresör bosterin bastığı soğutucu
akışkanla buharlaştırma sıcaklığı yüksek olan evaporatörden gelen soğutucu akışkanı aynı
boru hattından emer ve kondensere basar. Sıcaklıkları farklı iki evaporatör ile çalışan
soğutma soğutma tesisatında çift etkili kompresörden de yararlanılabilir. Bu durumda
evaporatörlerden biri kompresörün bir kanadına, diğeri de öbür kanadına bağlanır. Ancak çift
etkili kompresörler artık kullanılmamaktadır.

23
Aşağıda elemanları verilen kademeli genleşmeli soğutma devresini tamamlayınız.

(UYGULAMA-2)

24
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

İşlem Basamakları Öneriler

 Aşağıda listesi verilen malzemeleri ev, iş,  Önlüğünüzü giyiniz (temiz olan,
okul ve piyasadan temin ediniz. atölyede giyilmeyen).
 İş güvenliği ile uyarılara dikkat ediniz.
a)Örnek kademeli genleşme devre şeması  Elleriniz, masa ve çizim takımlarınız
b)Resim masası, T cetveli, resim kalemleri temiz olmalıdır.
(B, HB, 2B, 3B, H, 2H )
c)Rapido kalemleri (0,2-0,3-0,5-0,8-1,2) Önemli:
ç)Aydınger (A4-A3)  Eller ve çizim takımları temiz
d)Pergel, gönyeler (45°, 60°) olmadığı taktirde çizilen resim de
e)İzole bant, beyaz yumuşak silgi temiz olmayacak ve lekeler çıkacaktır.
f)Yazı şablonu, daire şablonu, tesisat Gerektiğinde akan rapido mürekkebine
şablonu karşı ve araç ve gereç temizliği için
g)Resim dosyası ya da klasörü kağıt mendil veya peçete
ğ)Resim modülü (modül kitap) bulundurunuz.

Not:
 Rapido takımlarınızın mürekkebini en
az ayda bir ana tüpe boşaltıp, ılık suda
 Resim kağıdını masaya yerleştiriniz bir saat kadar bekletip temizleyiniz.
 T cetvelini masaya yerleştiriniz. 0,1-0,2 ve 0,3 nu. kalemleri
 Resim kağıdını, masaya T cetveli ve sökmeyiniz. Tekrar takmak oldukça
gönye ile hizalayarak izole bant zordur. Diğerlerini söküp temiz ve ılık
kullanarak bağlayınız. suyla dolu kapta 0,1-0,2-0,3 nu.
kalemler ile birlikte bekletiniz. Daha
sonra kalemleri kurulayıp monte
ediniz.

Dikkat:
 Resim kağıdınızın çerçevesi yok ise  Resim kağıdınızda önceden çizilmiş
öncelikle onu çizerek antet kısmını hazır antet var ise yeniden çizip vakit
tamamlayınız. kaybetmeyiniz. Aslında önceden
çizmek size vakit kazandıracaktır.

 Çizime başlarken önce yatay çizgileri


çiziniz.
 Kademeli genleşme devre şemasına
bakarak önce ana elemanları HB kalemi
 Sonra dikey çizgileri çiziniz
ile fazla bastırmadan kağıdınıza
yerleştiriniz.
 Sırasıyla açılı ve dairesel çizimleri
tamamlayınız.
25
Not:
 Boru bağlantılarını çiziniz.
 Yatay çizgileri T cetveli ile açılı ve dik
çizgileri gönye ile dairesel çizgileri
 Yardımcı elemanları (valf, gözleme camı,
pergel ve daire şablonu kullanarak
termostat, presostat vb.) çiziniz.
çiziniz

 Koyulaştırma işlemine geçiniz. Önemli:


 Koyulaştırma işlemine yine ana  Çizgi doğrultusu ve kalemlerin hareket
çizgilerden başlayınız. Resminizi yönü ; T cetvelinde soldan sağa doğru,
tamamlayıp teslim ediniz. Masanızı ve gönyede ise aşağıdan yukarıya doğru
etrafını temizleyiniz. olmalıdır.

26
UYGULAMALI TEST

Değerlendirme
GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR
Evet Hayır
Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?
Resim araç ve gereçler ile elleriniz temiz mi ?
Basınç anahtarındaki değerleri okudunuz mu ?
Resmi masaya bağladınız mı ?
Ana elemanları kağıdınıza, resim kaleminizi fazla bastırmadan
yerleştirdiniz mi ?
Boru ve elektrik bağlantı çizgileriyle yardımcı elemanları çizdiniz
mi ?
Koyulaştırma işlemine geçtiniz mi?

Ana elemanları gerekli kalemleri kullanarak koyulaştırdınız mı ?

Boru, elektrik bağlantı çizgileriyle yardımcı elemanları gerekli


kalemleri kullanarak koyulaştırdınız mı ?
Eksen çizgileri, ok çizimleri ile tarama ve ölçü çizgilerini çizdiniz
mi ?
Yazıları yazdınız mı ?

Resmin içinde bulunan kurşun kalem vb. izleri sildiniz mi ?

Resmi masadan dikkatlice söküp teslim ettiniz mi ? Masanızı ve


civarını temizlediniz mi ?

DEĞERLENDİRME

Kontrol listesindeki her “Hayır” cevabı ilgili konuyu tekrar gözden geçirmeniz
anlamına gelir.

27
ÖLÇME VEVE
ÖLÇME DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

1. Bir soğutma tesisatında sıkıştırma, nasıl iki kademede gerçekleştirilibiliyorsa


……………….. .de iki kademede gerçekleştirilebilir.

2. Genleşmenin iki kademede gerçekleştitilebilmesi için bir …………..ayırıcısı ile iki


……………………valfine gereksinme vardır.

3. ………………. ayırıcısı kondenserle evaporatör arasına yerleştirilir ve ayrıca bir boru


hattı ile yüksek basınç kompresörüne bağlanır.

4. …………………….. valfleri, sıvı ayırıcısını kondensere ve evaporatöre bağlayan boru


hatları üzerine monte edilir.

5. …………… soğutucu ise alçak basınç kompresörü ile yüksek basınç kompresörü
arasına bağlanır.

28
ÖĞRENME FAALİYETİ-3
ÖĞRENME FAALİYETİ - 3
AMAÇ

Gerekli donanımı kullanarak tekniğine uygun şekilde birden fazla buharlaştırıcılı devre
çizimlerini yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Sanayide üretim yapan atölye, fabrika ve yetkili servislerle bağlantı kurarak


araştırma yapınız. Özellikle çok evaporatörlü devreleri inceleyiniz. Bu bilgileri
rapor hâlinde hazırlayıp okulda sunumunuzu yapınız.

 İnternet ortamında evaporatör imalâtı ve montajı yapan kuruluşlarla ilgili web


sitelerinden eveporatörlerin ; boyut, güç, basınç ve etiket bilgileri ile montaj
ölçülerini araştırınız. Bu bilgileri rapor halinde hazırlayınız.

 Çevrenizdeki soğutma tesisatlarını inceleyip evaporatörlerin konumlarını rapor


hâlinde hazırlayınız. Bu raporu okulunuzda öğretmeniniz ve arkadaşlarınız ile
tartışınız.

3. BİRDEN FAZLA BUHARLAŞTIRICILI


DEVRELER
Aynı sıcaklıkta çok sayıda evaporatör ile çalışan soğutma tesisatında ana ilke,
soğutucu akışkanın, aynı sıcaklığa sahip birden fazla evaporatöre dağıtılmasıdır. Böyle bir
soğutma tesisatında evaporatörleri ayrı ayrı çalıştırmak mümkün olduğu gibi tek bir
evaporatör gibi de çalıştırmak da mümkündür. Şimdi aynı sıcaklıkta çok sayıda evaporatör
ile çalışan soğutma tesisatının hangi durumlarda kullanıldığına bakalım:

29
3.1. İki Evaporatörlü Tek Kompresörlü Soğutma Devre Şemasının
Çizimi

Şekil 3.1.Birden fazla evaporatörlü soğutma devresi

Açıklama: Bu devrede tek kompresör, tek kondenser ve ayrı basınçlarda çalışan iki
evaporatör bulunmaktadır. Evaporatör çıkışına yerleştirilen regülatör yardımıyla yüksek
buharlaşma basıncı sağlanmakta olup durma anında basınçların eşitlenmesini önlemek için,
alçak basınçlı evaporatörün çıkışına çek valf bağlanmıştır.

30
3.2. İki Evaporatörlü İki Kompresörlü Soğutma Devre Şemasının
Çizimi

Şekil 3.2: İki evaporatörlü, iki kompresörlü soğutma devresi

Açıklama : Bu devrede, iki kompresör, iki farklı evaporatöre paralel olarak


bağlanmıştır. Evaporatör basınçları genleşme vanalarının ayarına göre farklı olabilir. Ancak
bu kompresörler, aynı kondensere bağlı olduklarından yoğunlaşma basınçları eşittir.

31
3.3. Seri Evaporatörlü Soğutma Devre Şemasının Çizimi

Şekil 3.3: Seri evaporatörlü soğutma devresi

Açıklama: Bu devre ticarî tip soğutucuların bazılarında kullanılmaktadır. Ancak


evaporatörlerin yeterli beslemesi ve kızgınlık kontrolü iyi şekilde yapılamamaktadır.
Kızgınlık kontrolünün yapılmadığı kılcal borulu sistemlerde, bu bağlantı tipinin kullanılması
tavsiye edilir.

32
Şekil 3.4: Ara soğutuculu, üç kompresörlü ve üç evaporatörlü devre
Açıklama: Buradaki gibi genleşme valflerinin ortak kullanılması durumunda, her
tesiste aşırı soğutma oluşacağından soğutma etkileri artacaktır. Özellikle soğuk depolarda bu
sistem tercih edilmektedir. Soğuk depolarda saklanacak gıdaların özellikleri ayrı olduğundan
yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi her evaporator için ayrı bir kompresör düşünülmüştür.
Ancak bu sistem ekonomik değildir.

Şekil 3.5: Buz üzerinde kullanılan soğutma tesisatı

33
Açıklama: Buz, buz jeneratörlerinde üretilir. Buz jeneratörlerinde üretilen buzun, buz
hollerinde 0°C nin biraz altındaki sıcaklıklarda bir süre bekletilmesi zorunluluğu ile
karşılaşılır. Bunun için aynı sıcaklıkta iki evaporatör ile çalışan bir soğutma tesisatına
gereksinme vardır. Paralel bağlanan bu evaporatörlerden biri buz holünde diğeri de buz
jeneratöründe kullanılır. Bir soğutma devresinde, paralel bağlanmış olan aynı sıcaklıkta
evaporatörlerin aynı soğutma ortamını oluşturma olasılığı fazla değildir. Çünkü soğutulan
boyutları aynı olsa bile soğutulan maddelerin niteliklerinin farklı olması, aynı soğukluğun
elde edilmesini büyük ölçüde engeller. Ayrıca soğutulan ortamların birinin diğerlerinden
daha fazla kullanılma olasılığı vardır ve çevre ile ısı alış verişi yapıldığı için fazla kullanılan
ortamda sıcaklığın yükselmesine neden olur. Paralel bağlanmış evaporatörlerin oluşturduğu
soğutma ortamlarında aynı soğutma koşullarının gerçekleşmesi için bazen bunlar arasında
bağlantı sağlamak zorunluluğu ortaya çıkabilir.

Şekil 3.6: Çift evaporatörlü soğutma devresi

Açıklama: Bu soğutma devreleri sanayi tipi, ticarî soğutma gruplarında çok yaygın
olarak kullanılmaktadır. İki ayrı evaporatör gibi görünen grup, aslında tek bir evaporatör
olarak da adlandırılabilir. Aralarındaki sıcaklık farkı fazla değildir. Genellikle ayrı gibi
görünen bu evaporatörler, ticarî soğutucularda aynı hacme yerleştirilirler. Yüksek verim
olanağı vermesi ve daha düşük sıcaklık elde edilebilmesi yönleriyle tercih edilirler.

34
Şekil 3.7: Çok evaporatörlü boru düzenleme devresi

Açıklama: Bu devrede ortak olan ana emiş borusunun üstünde ve altında çeşitli
seviyelerde bulunan evaporatörlerin konumları görülmektedir. Evaporatör sayısı birden fazla
olan bu devrelerde genel kural, çalışır durumdaki evaporatörden durmakta olan evaporatöre
yağ gelmesinin önlenmesidir.

35
Şekil 3.8: Çok evaporatörlü boru düzenleme devresi

Açıklama: Kompresörü evaporatörden daha alçak seviyede bulunan uygulama


şeklidir. Kompresör kapasite kontrolsüz olmalıdır. Burada A mesafesi evaporatörüst
seviyesini aşacak kadar olmalıdır.

36
Şekil 3.9: İki evaporatörlü boru düzenleme devresi

Açıklama: Evaporatörleri farklı yükseliklerde ve hepsi de kompresörden aşağıda


olursa uygulama bu şekilde yapılmalıdır.

37
Şekil 3.10: İki evaporatörlü boru düzenleme devresi

Açıklama: Bu devrede evaporatörün girişi TGV ile kontrol edilirken çıkışı da EBR ile
kontrol edilmektedir. Evaporatör çıkış basıncını EBR yani evaporatör basınç regülatörü ile
düzenlemek, evaporatörün karlanmasını, su soğutucularda suyun donmasını, hava
soğutucularda nemin aşırı yoğuşumunu önler.

38
Şekil 3.11: Üç evaporatörlü devre

Açıklama: Bu devredeki ilkeler de bir öncekinin aynıdır. Sadece evaporatör sayısı


farklıdır. TGV evaporatör giriş basınçlarını ayarlarken EBR yani evaporatör basınç
regülatörleri de evaporatörlerin dönüş basıncını ayarlamaktadırlar.

39
Şekil 3.12: Üç (çok) evaporatörlü boru düzenleme devresi

Açıklama: Eğer kapasite kontrollü kompresör kullanılırsa A ile gösterilen boru tertip
şekli bir önceki şekildeki gibi olmalıdır.

40
Şekil 3.13: Çok evaporatörlü sistem

Açıklama: Termostat ile solenoid valf kumandası kullanılan bu sistemde, emme


hattında bulunan ve elle kontrol edilen valfler ile evaporatörlerin ayrı ayrı bakımları
mümkündür.

41
Şekil 3.14: Evaporatör boru düzenleme devresi

Açıklama: Evaporatörleri aynı seviyede ama kompresörü evaporatörden aşağıda olan


sistemde boru bağlantıları bu şekilde yapılmalıdır. A mesafesi evaporatörden yukarıda
olmalıdır.

Şekil 3.15: Dıştan dengelemeli TGV ve EBR bağlantı devresi

Açıklama: Burada dıştan dengelemeli TGV , evaporatör giriş basıncını kontrol


ederken EBR ise evaporatör çıkış basıncını kontrol etmektedir.

42
Şekil 3.16: Toplam kompresör kapasitesinin üç kompresöre dağıtıldığı bir soğutma tesisatı

Açıklama: Aynı sıcaklıkta çok sayıda evaporatör ile çalışan soğutma tesisatının
önceki devrelerde sözü edilen sakıncalarını ortadan kaldırmak için ya kompresöre bir
kapasite ayarlayaıcısı bağlanır ya da kompresörün devir sayısı düşürülür. Özellikle büyük
soğutma tesisatlarında, toplam kompresör kapasitesi birden fazla kompresöre dağıtılarak
yani yerine göre birden fazla kompresör devreye sokularak bu soruna çözüm getirilir.
Toplam kompresör kapasitesinin birden fazla kompresöre dağıtıldığı bir soğutma tesisatının
fonksiyonel şeması görülmektedir. Kompresörlerden ikisi tek ve biri de çift silindirlidir.
Evaporatörler ayrı kompresörlere bağlanmışlardır. Bu soğutma tesisatında yalnız bir
kondenser vardır ve kondenserin kolektör ile bağlantısı tek bir boru ile yapılmıştır. Kolektör
ile evaporatörler arasında birer genleşme valfi monte edilmiştir.

43
Aşağıda elemanları verilen soğutma devresini paralel kompresör, seri
evaporatörlü olacak şekilde tamamlayınız, (UYGULAMA-3).

44
Aşağıda elemanları verilen devreyi, hem seri hem paralel kompresörlü ve paralel
evaporatörlü çalışabilecek şekilde bağlayınız, (UYGULAMA-4).

45
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

İşlem Basamakları Öneriler

 Aşağıda listesi verilen malzemeleri ev, iş,  Önlüğünüzü giyiniz (temiz olan,
okul ve piyasadan temin ediniz. atölyede giyilmeyen).

a)Örnek birden fazla evaporatörlü devre  İş güvenliği ile uyarılara dikkat ediniz.
şeması
b)Resim masası, T cetveli, resim  Elleriniz, masa ve çizim takımlarınız
kalemleri (B, HB, 2B, 3B, H, 2H ) temiz olmalıdır.
c)Rapido kalemleri (0,2-0,3-0,5-0,8-1,2)
ç)Aydınger (A4-A3) Önemli :
d)Pergel, gönyeler (45°, 60°)  Eller ve çizim takımları temiz
e)İzole bant, beyaz yumuşak silgi olmadığı taktirde çizilen resim de
f)Yazı şablonu, daire şablonu, tesisat temiz olmayacak ve lekeler
şablonu çıkacaktır. Gerektiğinde akan
g)Resim dosyası ya da klasörü rapido mürekkebine karşı ve araç
ğ)Resim modülü (modül kitap) ve gereç temizliği için kağıt mendil
veya peçete bulundurunuz.
Not:
 Rapido takımlarınızın mürekkebini
 Resim kağıdını masaya yerleştiriniz. en az ayda bir ana tüpe boşaltıp,
ılık suda bir saat kadar bekletip
 T cetvelini masaya yerleştiriniz. temizleyiniz. 0,1-0,2 ve 0,3 nu.
kalemleri sökmeyiniz. Tekrar
 Resim kağıdını, masaya T cetveli ve takmak oldukça zordur. Diğerlerini
gönye ile hizalayarak izole bant söküp temiz ve ılık suyla dolu
kullanarak bağlayınız. kapta 0,1-0,2-0,3 nu. kalemler ile
birlikte bekletiniz. Daha sonra
kalemleri kurulayıp monte ediniz.
Dikkat:
 Resim kağıdınızın çerçevesi yok ise  Resim kağıdınızda önceden çizilmiş
öncelikle onu çizerek antet kısmını hazır antet var ise yeniden çizip vakit
tamamlayınız. kaybetmeyiniz. Aslında önceden
çizmek size vakit kazandıracaktır.
 Çizime başlarken önce yatay çizgileri
çiziniz.
 Çoklu evaporatör devre şemasına bakarak
önce ana elemanları HB kalemi ile fazla  Sonra dikey çizgileri çiziniz
bastırmadan kağıdınıza yerleştiriniz.
 Sırasıyla açılı ve dairesel çizimleri
tamamlayınız.
46
Not:
 Boru bağlantılarını çiziniz.
 Yatay çizgileri T cetveli ile açılı ve
dik çizgileri gönye ile dairesel çizgileri
 Yardımcı elemanları (valf, gözleme camı,
pergel ve daire şablonu kullanarak
termostat, presostat vb.) çiziniz.
çiziniz
 Koyulaştırma işlemine geçiniz.
Önemli:
 Koyulaştırma işlemine yine ana
 Çizgi doğrultusu ve kalemlerin hareket
çizgilerden başlayınız.
yönü ; T cetvelinde soldan sağa doğru,
gönyede ise aşağıdan yukarıya doğru
 Resminizi tamamlayıp teslim ediniz.
olmalıdır.
 Masanızı ve etrafını temizleyiniz.

47
UYGULAMALI TEST

DEĞERLENDİRME
GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR
Evet Hayır
Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?
Resim araç ve gereçler ile ellerinizin temizliğini kontrol ettiniz
mi ?
Basınç anahtarındaki değerleri okudunuz mu ?
Resmi masaya bağladınız mı ?
Ana elemanları kağıdınıza, resim kaleminizi fazla bastırmadan
yerleştirdiniz mi ?
Boru ve elektrik bağlantı çizgileriyle yardımcı elemanları
çizdiniz mi ?
Koyulaştırma işlemine geçtiniz mi?
Ana elemanları gerekli kalemleri kullanarak koyulaştırdınız mı ?
Boru, elektrik bağlantı çizgileriyle yardımcı elemanları gerekli
kalemleri kullanarak koyulaştırdınız mı ?

Eksen çizgileri, ok çizimleri ile tarama ve ölçü çizgilerini


çizdiniz mi ?
Yazıları yazdınız mı ?
Resmin içinde bulunan kurşun kalem vb. izleri sildiniz mi ?
Resmi masadan dikkatlice söküp teslim ettiniz mi ? Masanızı ve
civarını temizlediniz mi ?

DEĞERLENDİRME :

Kontrol listesindeki her “Hayır” cevabı ilgili konuyu tekrar gözden geçirmeniz
anlamına gelir.

48
ÖLÇME VEVE
ÖLÇME DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

1. …………….. sıcaklıkta çok sayıda evaporatör ile çalışan soğutma tesisatı genellikle
soğutulacak ortamın çok geniş ve tek bir evaporatör ile dolaşımı sağlamanın olanaksız
olduğu zaman kullanılır.

2. Büyük soğutma tesislerinde çoğu zaman farklı ………………… sıcaklıklarına


gereksinme duyulur. Bu durumda farklı sıcaklıkta evaporatörlerden yararlanılır.

3. Farklı sıcaklıktaki evaporatörler, aynı sıcaklıktaki evaporatörler gibi


………………………….. bağlanır ve böyle bir soğutma tesisatında sadece bir kompresör
ullanmak da mümkündür. Ancak tek kompresör kullanılırsa kompresörün boyutlarının fazla
olması gerekecektir. O bakımdan iki kompresör tercih edilir.

4. İki kompresörlü soğutma tesisatı; alçak ve ………….....basınçlı iki kompresör, bir


kondenser, bir …………..…...ayırıcısı, iki genleşme valfi, buharlaştırma sıcaklığı farklı iki
evaporatör ve bir …………….soğutucudan oluşmuştur.

5. Evaporatörler arasındaki sıcaklık farkının çok yüksek ve evaporatörlerden birinde


buharlaşma sıcaklığının çok düşük olması istendiği durumlarda, soğutma tesisatlarında alçak
basınç kompresörünün yerini, soğutma tekniğinde ….…………….adı verilen küçük bir
yardımcı kompresör alır.

49
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ -1’İN CEVAP ANAHTARI

1. Kademeli
Alçak,
2.
yüksek
3. Ara, ara
4. Ara
5. Kademeli

ÖĞRENME FAALİYETİ -2’NİN CEVAP ANAHTARI

1. Genleşme
Sıvı,
2.
genleşme
3. Sıvı
4. Sıvı
5. Ara

ÖĞRENME FAALİYETİ -3’ÜN CEVAP ANAHTARI

1. Aynı
2. Evaporatör
3. Paralel
4. Yüksek
5. Boster

50
KAYNAKÇA
KAYNAKÇA
 Althouse Andrew, Turnquist Carl, Bracciano Alfred, Modern Refrigeration
and Air Conditioning, 1987 .

 ARDIÇ Ali Rıza ZORKUN Mehmet Emin, Soğutma Tekniği ve Klima,


Millî Eğitim Basımevi ,1980 .

 BULGURCU Hüseyin Soğutma ve İklimlendirme Meslek Resmi, S.H.Ç.E.K


Matbaası 2001

 KACAR Ayhan Soğutma ve İklimlendirme İş ve İşlem yaprağı IX.Sınıf,


S.H.Ç.E.K Matbaası ,2001.

 ÖZKOL Nuri Uygulamalı Soğutma Tekniği Mak. Müh. Od. Yayınları yayın

51

You might also like