İktibas İçindekiler www.iktibasdergisi.

com

YIL: 31 SAYI: 386

Şubat 2011 SE­LAM İLE 2
KU­RU­CU­SU YO­RUM
Er­cü­mend ÖZ­KAN
“Demokratik Özerklik” 4
SA­HİBİ
An­lam Ba­sýn Ya­yýn San. KAV­RAM
ve Tic. Ltd. Þti. Adý­na
Zafer ÇAM Sivil Toplum 8
SO­RUM­LU YA­ZI ÝÞ­LE­RÝ MÜ­DÜ­RÜ DÜ­ŞÜN­CE
Hü­se­yin BÜLBÜL
Gerçek Umutlar İçin/Atasoy Müftüoğlu 13
YA­YIN KU­RU­LU
Mu­kad­des ÖZ­KAN - Memduh KARS
A. Bu­rak BÝR­CAN - Er­han AK­TAÞ
Demokrasi Nedir?/Mehmed Durmuş 15
Meh­med DUR­MUÞ - Tarık ÖZKAN
Yüksel İSMAİLOĞLU Demokrasi/Mustafa Bozacıoğlu 21
SA­NAT - EDE­BÝ­YAT Demokrasi İslam’ın Ne Yanına Düşer?/Ahya Aras 24
Elif ÝS­MA­ÝLOЭLU
Kim Hükmedecek Tanrı mı İnsan mı?/Cemil Soylu 28
KA­PAK - DÝZ­GÝ - TA­SA­RIM
Pa­ti­sign 0 312 394 68 82 (pbx) İslam Devleti’nden Demokratik Cumhuriyet’e/Erdal Bayraktar 30
BAS­KI
Cem-Veb Ofset Sanayi ve Ticaret
Seçeceksin ve Başlayacak Hayat - II/Bünyamin Zeran 35
Alınteri Bulvarı Oğuzlar Sanayi Sitesi
No:5 Ostim/ANKARA Fıtratımıza Yüklü Melekelerin Hakkını Vermek/Mustafa Atav 41
Tel: 0 312 385 37 27
Derdi Dert Edinmek/Muhammed Celil 44
BA­SIM TA­RÝ­HÝ
03/02/ 2010 Atasoy Müftüoğlu Ağabeye Hayır Dua/Mehmed Durmuş 46
YA­YIN TÜ­RÜ: Ye­rel Sü­re­li Ya­yýn BİR DERGİ/KİTAP ALINTI
YIL­LIK ABO­NE
2011 Yý­lý (385. ila 397. sa­yý­lar)
Roma İmparatorluğu’nun İdari Yapısı 48
Yıllık: 50 TL, Öð­ren­ci: 30 TL
Yurt­dý­þý: 45 Eu­ro SANAT EDEBİYAT
Her Bir Cilt 20 TL
e-dergi 30TL Deniz Yıldızı Misali/Mustafa Atav 53
HA­VA­LE ÝÇÝN Kendini Tanımak/Berru Yılmaz 58
AN­LAM Ba­sýn Ya­yýn Ltd.
Ak­bank An­ka­ra Mit­hat­pa­þa Þu­be­si Tezatlar/Mustafa Siel 58
IBAN: TR970004600354888000015808
TL için: 0015808 No­lu He­sap
Eu­ro için: 0041388 No­lu He­sap
MEKTUPLAR­
Yurt Dýþý: Telat Özhan
Banka Adý: Deutsche Bank Muharrem Şener/İzmir 59
Konto Nummer 0228684 00
BLZ 550 700 24 GÜN­DEM
Mainz Şubesi
Tel/Fax:00496131234388 Said Nursi’nin Mektubu ve Ilımlılık Üzerine/Ahya Aras 66
POS­TA ÇE­KÝ HE­SA­BI Said Nursi’nin Atatürk’e Mektubu 70
An­lam Ba­sýn Ya­yýn Ltd. Þti.
Pos­ta Çe­ki: 150179
Herkesin Bildiği Sırlar/Akif Emre 73
ÝDA­RE YE­RÝ
Tu­na Cad. 14/3 06420 Ye­ni­þe­hir/AN­KA­RA “Arap Diktatörler Çağı” Tam Gaz Devam Ediyor/Robert Fısk 74
Tel: (0 312) 435 37 60 Fax: 435 37 61
Türk’ün Atatürk Heykelleriyle İmtihanı/Yıldıray Oğur 76
ÝK­TÝ­BAS im­za­lý ya­zý­lar der­gi­mi­zi bað­la­
mak­ta­dýr. Di­ðer ya­zý­lar­dan ya­zý sa­hip­le­ri Yaşayan Cunta/Ahmet Altan 78
so­rum­lu­dur.
web: www.ik­ti­basdergisi.com Gannuşi: Devrimi Halk Yaptı, Modelimiz Türkiye 79
e-ma­il: ik­ti­bas@ya­hoo.com

1
 Selam İle
Değerli okuyucularımız!
Bu günlerde estirilen değişim ve dönüşüm
rüzgârlarının siyasi arenayı yeniden hareketlen-
dirdiğini görüyoruz. Gündeme, siyasi liderlerin
karşılıklı atışmaları damgasını vurmaya baş-
ladı. Bu nedenle ayın yorumunu “Demokratik
Özerklik”-Açılımlar Ve Değişimin Aldatıcı Yan-
sımaları” başlığıyla sizlere sunmaya çalıştık.
Kavram bölümünde ise, Demokrasinin vaz-
geçilmezlerinden olan “Sivil Toplum” kavramını
yazdık.
Düşünce yazıları bölümünde ise, bu ay De-
mokrasi konusuna ağırlık verdik.
Atasoy Müftüoğlu Ağabeyimiz, “Gerçek
Umutlar İçin” dediği yazısında, İslam toplumu-
nun bu günlere gelirken geçmiş olduğu badireleri
sıralayarak, bu tecrübelerden gerekli dersi almış
olmalıyız. “Her türlü sap­maya yozlaşmaya karşı
bilincimizin teyakkuz durumunda olması­nı sağ-
layabilmeliyiz. Parçalanmış bir İslami dil, du-
yarlılık, algı ve yorum­la, güçlü ve kuşatıcı bir bi-
linç çağrısı yapamayız. Her tür bencilliğin insanı
adalet’ten uzaklaştırdığını hatırlamalı, bizleri
Ümmet dayanışmasına yabancılaştıran bencil-
likleri terk etmeliyiz.” İfadeleriyle hak üzerinde
birleşmenin başarı için mutlaklığını hatırlattı.
Mehmed Durmuş, İçinde yaşadığımız siste-
min doğru algılanıp doğru tanınması için “De-
mokrasi Nedir?” sorusunun doğru yanıtını ve-
2
rebilmek için, kavramın bütün unsurlarını ayrı
ayrı ele alıp tahlil ederek, “Demokrasinin sadece
siyasal bir yönetme tarzı olduğunu söylemek,
-eğer cehaletten değilse- demokrasiyle ilgili bazı
hususları dikkatlerden gizlemek amacına matuf
olmalıdır. Zira Din’in hüküm koyduğu hiçbir
alan yoktur ki orada demokratik bakıştan da
bahsedilmesin. Kısacası ahlâktan ekonomiye,
sanattan hukuka kadar her alanda insan haya-
tına demokratik yaşam ilkeleri yön vermek is-
temektedir. İslam bir taraftan sindirilip edilgen
hale getirilirken, demokrasi aynı oranda baskın/
etken hale getirilmekte olduğunu” ifade etti.
Mustafa Bozacıoğlu, “Demokraside kutsal
‘insan’, ‘insanın kendini gerçekleştirmesi’, ‘in-
san akılcılığı’, ‘insanın heva ve hevesi/hegemon-
yasıdır. Aşkın, üstün güç tanımaz! Her şeyin
merkezine insanı ve akılcılığı bilimi kor! Keyfe
göre, çıkara göredir her şey! Ne iyinin, ne de kö-
tünün kesin bir tarifi vardır! Olmaz, yapılmaz;
çünkü bunlar değişken olmalıdır! Helvadan put
gibi yenilebilmelidir! Her şey göreceli ve insana
göre olmalıdır! Özellikle de ‘beyaz’ insana göre!”
dediği yazısında demokrasinin nemenem şey ol-
duğunu anlatmaya çalıştı.
Ahya Aras, “Demokrasi İslam’ın Ne Yanına
Düşer?” başlıklı yazısında :” İslam’la demokrasi
ya da başka herhangi bir siyasal ideolojiyi kar-
şılaştırırken öncelikle şu hususun netleşmesi
gerekir: İslam, siyasî talepleri olmayan, bireysel
 İktibas
olarak insanın dindarlık duygularını tatmine ya-
rayan bir inanç manzumesi ve bir tapınma biçi-
mi midir? Yoksa aynı zamanda ferd ve toplum
hayatını düzenleyen bir hayat nizamı mıdır?”
diyerek, bir yaşam biçimi olan İslam ile Demok-
rasiyi ait olduğu yere koymaya çalıştı.
Cemil Soylu, “Kim Hükmedecek Tanrı mı
İnsan mı?” Başlığıyla kaleme aldığı yazısında,
hayatı düzenleme ve hüküm koyma hakkının
kime ait olması gerektiğini ortaya koymaya ça-
lışırken, “Allah’ın sonsuz kudreti karşısında aci-
ziyetini fark edemeyen insan yukarıdaki soruyu
tüm ciddiyetiyle ölçüp tartıp bir kez daha kendi-
ne sormalıdır “sahi kim hükmedecek tanrı mı,
insan mı?” Suratını asıp, sırtını dönüp bu es-
kilerin masallarıdır diyenlerin cevabı şimdiden
belli. Peki ya iman iddiasında olanların cevabı
bellimi? Sorusuyla Müslümanım diyenlere yeni
bir hatırlatmada bulundu.
Erdal Bayraktar, İslam Devleti’nden Demok-
ratik Cumhuriyete başlığı altında kaleme aldığı
yazısında, Türkiye Müslümanlarının Küresel
anlamdaki bir İslam Devleti`nden ulusal ölçekli
Demokratik Cumhuriyete evrilişini ve dönüşüm
sürecini anlatmaya çalıştı.
Mustafa Atav, “Fıtratımıza Yüklü Meleke-
lerin Hakkını Vermek ve İktibas Dergisi” baş-
lıklı yazısında başta kendisi olmak üzere birçok
kimsedeki fikri değişimin mimarı olarak iktibas
dergisine atıfta bulunmaktadır.” Nitekim bu-
günkü siyasi tavırsızlıklara tavır alıyorsak eğer,
ideolojik kirliliklere mesafe koymakta direniyor-
sak şayet, bunun en kuvvetli sebeplerinden biri
geçmişten bu yana İktibas dergisinde yazılıp çi-
3
Şubat 2011
zilenlerden öğrendiklerimizdir.” diyerek bir hak-
kı teslim ediyor.
Muhammed Celil, “Derdi Dert Edinmek” di-
yerek Müslümanların geçici olan dünya ve me-
şakkatlerini değil, aslolan Allah’ın Dinini dün-
yada yüceltme görevini dert edinmeleri gerekti-
ğini ve bununla dertlenmenin güzel olduğunu
anlatmaya çalıştı.
Mehmed Durmuş, “Atasoy Ağabeye Hayır
Dua” diyerek, Atasoy Ağabeyin hayatı boyunca
ortaya koymaya çalıştığı duruş, anlayış, kulluk
bilinci ve gençlere karşı verdiği hizmetlerini dile
getiren teşekkürlerini bizlerle paylaştı.
Bir kitap-dergi alıntı bölümünde, “Batının
Kaynakları “ isimli kitaptan, Miladdan 150 yıl
öncesine ait olan” Roma İmparatorluğunun İda-
ri Yapısı” ile ilgili bir bölümü sizlerin dikkatine
sunduk.
Sanat edebiyat bölümümüzde, Mustafa
Atav’ın “Deniz Yıldızı Misali isimli”, Berru
Yılmaz’ın, “Kendini Tanımak”, isimli yazıları
ile, Mustafa Siel’in, “Tezatlar “ isimli şiirini siz-
lerin dikkatine sunduk.
Mektuplara cevaplar bölümünde ise, bizlere
İzmir’den yazan Muharrem Şener’in Muhtelif
Kur’an ayetleri ve Tarihi olaylarla ilgili soruları-
nı cevaplamaya çalıştık.
Gündem bölümünde ise, yine sizler için ya-
rarlı olacağına inandığımız gündem yazılarını
bulacaksınız.
Bir sonraki sayımızda buluşmak dileğiyle
Allah’a emanet olun diyor ve sizleri dergimizle
baş başa bırakıyoruz.
 Yorum
“Demokratik Özerklik”
Açılımlar ve Değişimin Aldatıcı Yansımaları
Türkiye’deki sistem-içi güç ve çıkar mücade-
lesinde önemli eşikler bir bir geçilirken yaklaş-
makta olan seçimler siyasi atmosferi iyice ısın-
dırdı.
Öyleki, önümüzdeki altı aylık sürede bir dizi
eylemin sahneye konulması beklenilmekte…
Hedef Haziran-2011 seçimleri ve bu seçim so-
nuçlarının etkileyeceği muhtemel 2012 Cum-
hurbaşkanlığı seçimi. İddialara göre senaryonun
ilk işareti Deniz Baykal’ın haliyle verildi. Her ne
kadar bu operasyonun statükocu unsurların iç
işleri olduğu ortaya çıkmış olsa da faili dışarıda
arama ve bu yolla puan kazanma gayretleri söz
konusu oldu. Ancak bu uzun sürmedi ya da CHP
içindeki sorunlar bu çabaları etkisiz kıldı. Bu ge-
lişmenin hemen arkasından gelen referandumda
yaşanan hayal kırıklığı da çabuk atlatıldı. Zira
söz konusu senaryonun hedefi referandum değil,
seçimlerdi. Evet, referandum kaybedilmişti, ama
”mutlak mağlubiyet” yaşanmaması, en azından
sürecin yavaşlatılıp süre kazanılmasına ihtiyaç
vardı; harekete geçildi… Gelişmeler gösterdi ki
planın seçimlere yönelik kısımları ürkütücüydü:
Hizbullah ve 28 Şubat’ın diğer aktörleri sahne-
deki yerlerini alacaklar ve Güneydoğuda hare-
ketli ve sıcak bir ortam yeniden oluşturulacaktı.
Böylelikle bir taraftan milliyetçi duygulara hitap
edilerek MHP oylarını arttıracak, diğer taraftan
da hükümet “katilleri dışarı saldı” yaygarası ile
toplumda infial yaratılmaya çalışılacaktı…
İddia edilenlerin bir kısmı denendi; bir kısmı
da uygun vasatla deneneceğe benziyor. Ancak
4
bahse konu senaryonun sahneye konulması es-
kisi kadar kolay değil. Gerek bölgede, gerekse iç
dengelerde önemli ve belirleyici değişiklikler söz
konusu. Ne var ki statükocu güçlerin hala başat
olduğu kurumlar vasıtasıyla tutukluluk süresine
sınır getiren ve uygulamada sorun çıkması için
iki kez (3+2 yıl) ertelenen yasanın yürürlüğe
girmesiyle Hizbullah örgütü üyelerinin bir kıs-
mının mahkemelerce salıverilmesi istismar edil-
di. Bu yapılırken statükocu güçleri destekleyen
medyanın da üstün gayretiyle aynı yasadan ya-
rarlanan sol militanlar ve PKK’lı katiller özellik-
le kamuoyundan gizlendi. Bunun yanı sıra uzun
süredir gelgitlerle devam eden İmralı merkezli
oyunda etkili bir şekilde sahnelendi.
Senaryonun diğer boyutlarını da güçlendiren
bu oyunda “demokratik özerklik” talebi gibi
hükümetin kabul edemeyeceği öneriler üzerin-
den tansiyon arttırıldı. Birilerinin sinir uçlarını
dokunularak “demokratik özerklik” talebi farklı
zeminlere taşındı. Bunda medyanın, BDP, MHP
ve CHP’nin yanı sıra statükocu diğer unsurların
ortak gayreti etkili oldu.18-19 Aralık 2010 ta-
rihlerinde Diyarbakır’da düzenlenen Demokra-
tik Özerklik çalıştayı, bir taraftan üretilmiş Kürt
sorununun verili sistem çerçevesinde çözümü
hususunda önemli bir adımken, diğer taraftan
da bahse konu senaryoya her türlü istismar mal-
zemesini sunan bir fonksiyon icra etmiş oldu.
Yani birileri bu sorunun çözüm sürecinin, daha
doğru bir ifadeyle demokratik çözüm arayışları-
nın önünü tıkamak istemektedir. Bu nedenle de
 İktibas
sorunun uç önerilerle kabul edilemez noktalara
çekilmesi için elinden geleni yapmaktadırlar.
Hem de değişen dünya ve bölge koşullarına pa-
ralel olarak çoktan tasfiye sürecine giren PKK ve
onun yerli uzantılarının inisiyatifi ile bu gerçek-
leştirilmektedir; özellikle… Zira seçim atmosfe-
rinin hâkim olduğu kaygan zeminde gündeme
getirilen demokratik özerklik taslağı, provokas-
yonlardan medet umar duruma düşen statüko-
cu güçler için önemli bir argümandır. Malum
bunların karşısında yer alan değişimci güçlerin
demokratik açılımı veya “Barış ve Kardeşlik Pro-
jesi” bu provakosyondan etkilenecek ve siyasi
unsurlara milliyetçi söylemler hâkim olacaktır.
Nitekim öyle olmakta ve PKK”nın tasfiyesi çer-
çevesinde “düz ovada siyaset” projesi seçim so-
nuna ertelenmiş gözükmektedir.
Bu çerçevede liberallerin, demokratikleş-
me sürecinde şiddeti dışlayan her türlü öneri
dikkate alınmalı tezi ise ilk bakışta olumlu bir
çağrışım oluştursa da problemli bir tezdir. En
azından mevcut konjonktürde uygulama imka-
nı olmayan sorunlu bir tez olduğu çok açıktır.
Zira değişen dünya ve bölge koşullarına paralel
olarak hızlanan demokratik açılım ve PKK’nın
tasfiye sürecini etkileyecek provakatif eylemlere
açık kapı bırakmakta bu yaklaşım. Aynı zaman-
da, sistem-içi, güç ve çıkar mücadelesinin geldiği
bu hassas konjonktürde dünyadaki ve bölgedeki
yeni şartlara uyum sağlamakta güçlük çeken iş
ve dış odakların sürece müdahalesini kolaylaş-
tırmaktadır.
Bahse konu çalıştayda, demokratik özerklik
bağlamında iki farklı metin ortaya konmuştur.
Bunlardan birincisi, daha çok yerel yönetimleri
güçlendirmeyi öngören adem-i merkeziyetçi bir
yapının sorunun çözümüne katkı sağlayacağını
savunan bir metin. İkincisi ise Öcalan’ın tezle-
rini içeren, katılımcıların tartışmasına mücade-
5
Şubat 2011
le edilmeyerek adeta dayatılan bir deklarasyon.
Dayatılan taslak metnin içeriğinde;köy komün-
leri “öz savunma güçleri“ özgürlükçü-komünal
değerleri taşıyan örgütlü demokratik toplum,
cinsiyet özgürlükçü-demokratik ekolojik para-
digması (modeli) benzeri kavramsallaştırmalar
yer almaktadır. Taslak metin, Kürt milliyetçili-
ği zemininde yeni bir ulus inşa etme çabasının
önemli bir teorik adımı olarak da değerlendirile-
bilir. Aynı zamanda otoriter, despot ve Kürtlerin
büyük bir çoğunluğunun geleneksel değerlerini
karşısına alan niteliğiyle “Kemalizm”in alterna-
tifi bir “Öcalizm” özlemi olarak da okunabilir.
Milliyetçiliğin milliyetçiliği tetiklediği bir ger-
çek. Görülmüştür ki bu tür sorunlarda etnik
temele dayalı yaklaşımlar sorunun çözümüne
değil, çözümsüzlüğe, ayrışmaya kapı aralar. PKK
ve benzerleri, her ne kadar Türk kavmiyetçileri-
nin oluşturduğu Kürt kavmiyetçiliğinin bugün-
kü çizgiye taşınmasında silahlı mücadelenin en
önemli etken olduğunu ve konuyla ilgili söz söy-
leme yetkisini kendilerinde olduğunu iddia etse-
ler de, üretilmiş Kürt sorununun çözümsüzlü-
ğünde en az diğerleri kadar sorumlu olduklarını
“insan hakları” savunucusu birileri kendilerine
hatırlatmalıdır. Sorunun çözümü yolunda engel
oluşturmakta Türk kavmiyetçilerinden geri kal-
mamakta, sık sık konjonktürel ittifak örnekleri
sergilemektedirler. Bu durum PKK’nın kuruluş
amacı, örgüte hâkim olan zihniyet ve örgüt yapı-
sı incelendiğinde daha net algılanabilir.
“28 Şubat süreci aslında yarım kalan, tam
uygulanamayan bir yeniden restorasyon adımı-
dır. Raydan çıkmış devleti tekrar meşru çiz-
gisine çekme hareketidir. İdeolojik olarak da
devlet tarikatlar cumhuriyetine dönüşüyordu..
Cumhuriyet,eksik olan laiklik ilkesini tümüyle
kaybetme durumuna geliyordu.Laiklik ve hu-
kuk ilkelerinden çok uzaklaşılmıştı.”(Abdullah
 İktibas
Öcalan,Sümer Rahip Devletinden Halk
Cumhuriyeti’ne..)
Abdullah Öcalan ve Stanilist bir ideolojiye ör-
güt yapısına sahip olduğu bilinen PKK’nın Türki-
ye’deki sistem-içi mücadeleye bakışını yansıtan
manidar ifadeler, yukarıda alıntıladıklarımız.
Karşıtlarıyla birlikte (Derin devlet-derin PKK
işbirliği) bazen açık bazen de derinden işbirliği
ile bölgedeki güç odaklarının çıkarlarına uygun
vasatı oluşturmuş ve bundan rant sağlamış bir
örgüttür PKK. Ama gün gelmiş devran dönmüş.
Militarist Türkiye Cumhuriyeti’nin demokra-
tik cumhuriyete evrimle süreciyle bu gerçekler
bir bir ortaya saçılmıştır. Gelişmeler, PKK vb
örgütler için olumsuz şartları ortaya çıkarırken
değişen dünya ve bölge koşullarına çabuk uyum
sağlayan Türkiye Cumhuriyeti (ılımlı laik) için-
se koşullar giderek olumluya dönüşmektedir.
Sistem-içi mücadelenin ortaya çıkardığı açmaz-
lar ve bunları da etkileyen bazı konjonktürel
gelişmelere rağmen bu trend-eğilim güçlenerek
devam etmektedir. Özetle ifade edersek şu üç
hususa dikkat etmemiz gerekir. Birincisi tasfiye
sürecine girmiş olan PKK giderek gücünü ve işle-
vini yitirecektir. İkincisi, Öcalan’ın kendi ekibi-
ni önceleyen bir siyasallaşma sürecinde ısrar et-
mesi örgütteki çok başlılığı güçlendirecek ve bazı
komplikasyonların ortaya çıkmasına neden ola-
caktır. Üçüncüsü ise Türkiye Cumhuriyeti’nin
iç politikasında da etkili olan İsrail ile yaşanan
sorunlar ve bunun ABD’de yansıması bir süre
daha devam edecektir…Ve üretilmiş Kürt so-
rununun çözümü sürecinde başta İsrail olmak
üzere bazı güç odaklarının etkileri maalesef gö-
rülecektir.Zira İsrail’deki bir kesimin değişen
şartlar uyum sorununun ortaya çıkardığı durum,
“one minute” ile kapatılmayacak kadar ciddidir.
Bu arada Öcalan’ın Demokratik Özerklik
Projesi’nin iyi sunulamadığı; aslında bu projenin
6
Şubat 2011
bölmekle bir alakasının olmadığı, aksine demok-
ratik Türkiye ile bütünleşmek istedikleri vb. söy-
lemleri bir halkla ilişkiler faaliyeti ötesinde an-
lam taşımamaktadır. Kamuoyuna sempatik gö-
rünme çabasıdır. Bu çabalara rağmen bilinmek-
tedir ki PKK, Türkiye’deki değişimci-demokrat
güçlerden çok ulusalcılara, statükoya yakın dur-
maktadır. Demokratik Özerklik Projesi taslağını
mevcut konjonktürde açıklamalarının nedeni de
pazarlık marjını arttırmanın yanında yakındaki
seçimi etkilemektedir. Dolayısıyla Demokratik
özerklik Projesinin bir toplum mühendisliği ve
çözümü engellediği güçlü bir iddiadır. Geçmişte
jakoben laiklerin “Türklük” kavramı zemininde
yapmaya çalıştığı ve süreç sonunda Kürt sorunu-
nu üreten yaklaşımın benzeri burada da öngö-
rülmektedir. Kürt toplumunun beklentilerinin
ve değerlerinin aksine tepeden inme yöntemlerle
onları dizayn etmeyi, farklı bir kalıba sokmayı
amaçlamaktadır. Temel yaklaşımı bu olmakla
birlikte şartlara göre farklı politika ve söylemler-
le Kürt kamuoyunun karşısına çıkmayı ve devle-
tin yanlışlarından yararlanmayı bilmektedir.
Konuyla ilgili olarak altı pek doldurulamayan
bir yaklaşıma da bu vesileyle değinmekte yarar
var. İddiaya göre; Müslümanlar Kürt sorununa
yeterince ilgi göstermiyorlar, çözüm modelleri
üretemiyorlar. Bu da birilerinin ortaya koyduğu
modelleri, üretemiyorlar. Bu da birilerinin orta-
ya koyduğu modelleri, çözüm önerilerini tartış-
mak durumuyla yüz yüze getiriyor onları…Ne
yazık ki bu yanlış teze angaje olmuş bazı çev-
relerde estirilen bu rüzgarın girdabında savrulu-
yorlar. İyi niyetle de olsa soruna sahip çıkmak
adına kendi düşünce dünyalarının dışındaki bazı
demokratik yaklaşımlarla yakın durmayı önem-
siyorlar. Oysa bir soruna çözüm bulmak için
önce doğru tanımlamak gerekir.Bu da öncelikle
 İktibas Şubat 2011
temel referanslardan hareketle, en azından ilke-
lerle çatışmadan mümkün olabilir. Yoksa reel
şartların aldatıcı cazibesine kapılan birilerinin
düştüğü çelişkilerle karşı karşıyalar. Zaten İslam
anlayışlarında net ve istikrarlı bir çizgi tuttura-
mamış, yaşadıkları gayri İslami sistem içindeki
duruşlarını ve mücadele yöntemlerini belirgin-
leştirememiş olanların diğer sorunlarda olduğu
gibi üretilmiş Kürt sorununa da, kendi değerleri
zemininde bir çözüm bulması beklenmemelidir.
Eğer konuyla ilgili ilkesel yaklaşımın, zulmün
her türlüsüne karşı net duruşun, Müslüman
kardeşliğinin ötesinde bir yaklaşım, çözüm üre-
tilmek isteniyorsa, öncelikle kendimizin temel
sorunlarını çözmemizin gereği açıktır.
Yerel yönetimlerin güçlendirilmesi esasına
dayalı, federal yapıyı da içeren sistem-içi güç-
lerden birinin yaklaşımı ve demokratik çözüm
önerilerin iddia edilen şeyle bir ikincisi yoktur.
Zira demokratik değerler ve kavramlar zeminin-
de kendilerine bir yer edinmeye çalışmak, bu
zeminde Kürt sorununa çözüm ürettiğini iddia
etmek ciddi bir yanılgıdır. Hem bunu yapanlar
yanılmaktadırlar. Hem de Müslüman Kürt kar-
deşlerimiz yanılmaktadır.
Malum olduğu üzere, Kürt sorununun çözü-
mü ya da çözümsüzlüğü hususunda statükodan
yana derin yapı ile derin PKK, aslında karşıt
güçler değildir; varlıkları birbirini beslemekte-
dir. Karşılarında yer alanların laiklik anlayışının
daha ılımlı olması, demokratik kaygılarının ol-
ması temel referanslarının bizden farklı olduğu
gerçekliğini hiçbir şekilde değiştirmez.
Not: Geçen ayki yorumumuzda ‘bidat ve hu-
rafe’ ifadesi sehven ‘biat ve hurafe’şeklinde çık-
mıştır. Düzeltir; özür dileriz.
7
 Kavram
Sivil Toplum
Sivil toplum Batı Medeniyeti’ne ait bir kav-
ramdır. Tarihsel süreç içerisinde üç kez anlam
değişikliğine uğramıştır. Bu anlamlar birbirin-
den tamamen farklı olup tarihin ilgili dönemle-
rindeki politik yapıyı anlatmak için kullanılmış-
lardır. Kavramsal boyutuna geçmeden önce sivil
toplum ifadesindeki belirleyici unsur olan ‘sivil’
kelimesini biraz daha yakından tanımamız fay-
dalı olacaktır.
Sivil kelimesi Fransızca kökenli olup orijinali
‘civil’dir. Kelimenin günlük kullanımdaki kar-
şılığı devlet görevlisi olmayan, asker olmayan
kişileri ifade eder. Bu manada sivil kıyafet den-
diğinde resmi üniforma dışında giyilen kıyafetler
kastedilir. Sivil kelimesinin zıddı ise ‘resmi’dir.
Bir başka deyişle devlete ait olan, devletle ilgili
olan, devletin içeriğini ve nasıllığını belirlediği
şey resmi iken bunun dışında kalanlar sivildir.
Kelimenin önemli bir başka anlamı daha
vardır ki kavramsallaşmasında bu anlam esas
teşkil eder. Sivil sözcüğünün bu anlamdaki kar-
şılığı tam olarak ‘medeni’ kelimesidir. Medeni
kelimesi Arapça kökenli olup kentlileşmiş, kır-
sallıktan kurtulmuş, uygar manasına gelir. Ferit
Develilioğlu’nun Osmanlıca Türkçe Lügat’ında
medeni medineye, şehre mensup, şehirli, şehir
halkından olan şeklinde tercüme edilmektedir.
Yine Arabistan’daki Medine şehrinde yaşayan
insana da Medeni denir. Mecazi anlamda ise
terbiyeli, görgülü, kibar ve nazik demektir. Bu
8
bağlamda toplumsal hayatta kullanılan pek çok
ifade vardır ki bunlardan belki de en çok bilineni
Medeni Kanun’dur (Civil Code). Uygarlık anla-
mına gelen medeniyet (civilization) kelimesi de
bu kökten türemiştir. Ancak Yunan siyasi dü-
şüncesindeki medeniyet (civilization) kavramı-
nın bizim bildiğimizden biraz farklı olduğunu da
belirtmeliyiz. Onların medeniyet kavramı yurt-
taşlık temeline dayalıdır ve ancak hür erkeklerin
yurttaş sayıldığı ve yönetime katılabildikleri bir
medeniyet anlayışı hakimdir. İşçinin, kadının ve
kölelerin yurttaş sayılmadığı dolayısıyla da yöne-
time hiçbir şekilde katılamadıklarını da belirt-
mek gerekir.
Bir kavram olarak sivil toplum izah edilmek
istendiğinde, Batı menşeli pek çok kavramda ol-
duğu gibi, kavramın geçirdiği değişim sürecini
anlamaya ve aktarmaya çalışmak elzemdir. Si-
vil toplum kavramının üç ayrı tarihsel dönemde
farklı anlamlar yüklenerek yeniden üretildiğini
müşahede ediyoruz. Bu dönemlerden ilki kav-
ramın da ilk kez kullanıldığı M.Ö. 1. yüzyıldan
18. yüzyıl ortalarına kadar olan zaman dilimidir.
İkincisi 18. yüzyıl ortalarından 19. yüzyıl ortala-
rına kadardır. Son olarak da 1950’lerden günü-
müze olan üçüncü dönemdir. Asıl önemli olan
kavramın güncel olan üçüncü evresidir. Bu evre-
de demokrasi ve sivil toplum ilişkisi bakımından
kavramın ne ifade ettiğinin iyi anlaşılmasının
oldukça önemli olduğunu düşünüyoruz.
 İktibas
Sivil toplum kavramını ilk kez kullanan
M.Ö. 1. yüzyılda Romalı devlet adamı ve dü-
şünür Cicero olmuştur. Bu dönemde kavram
kelime anlamına en yakın manada yani şehirli/
medeni anlamında kullanılmıştır.
Şehirler insanların yoğun olarak birlikte ya-
şadıkları, dolayısıyla da herkesin kafasına estiği
gibi davranabildiği değil, bir toplum içerisinde ve
başkalarıyla etkileşim halinde oldukları mekan-
lardır. Bunun sonucu olarak da şehirler hukuk
kurallarının doğması ve gelişmesi bakımından
oldukça önemli bir fonksiyon icra etmişlerdir.
Birlikte yaşamanın getirdiği kolaylıklar kadar
zorluklar da ortaya çıkmış ve bu zorlukların
aşılması noktasında hukuk ortaya çıkmıştır. İn-
sanların birbirlerine karşı olan hak ve yükümlü-
lüklerini düzenleyen hukuk normları şehirlerde
ileri seviyelere ulaşmıştır. Tabiidir ki bu kurallar
oluşurken bunların uygulayıcısı olarak devlet
erki de ortaya çıkmıştır. Zira kurallara uyma-
yanı cezalandıracak ve uymaya zorlayacak bir
aygıtın varlığı hukuk kurallarını uygulanabilir
kılmaktadır.
Bunun içindir ki Yunan şehir devletlerinde
yaşayan insanlar kendilerini diğerlerinden ayrı
ve üstün görmeye başlamışlar ve bunu da me-
denilik/uygarlık olarak gelişmişliğin bir gösterge-
si saymışlardır. Kendilerini medeni kabul eden
şehirli insanlar diğerlerini de barbar/ilkel olarak
görmüş ve dışlamışlardır.
Bu manada sivil toplum ifadesinden kastedi-
len, insanların ortak iradeleriyle ortaya çıkan ve
hukuk kurallarının işlemesini temin eden dev-
let düzeni altında yaşamaktır. ‘Sivil Toplum ve
Devlet’ isimli eserinde John Keane bu durumu
9
Şubat 2011
şöyle ifade etmektedir: “Onsekizinci yüzyılın
ortalarına kadar, istisnasız tüm Avrupalı düşü-
nürler, sivil toplum terimini, mensuplarını ken-
di yasalarının nüfuzu altına sokan, böylelikle de
barışçı düzeni ve iyi yönetimi sağlama bağlayan
bir siyasal birliktelik tipi anlamında kullanmış-
lardır. ... Bu eski Avrupa geleneğinde, sivil top-
lum, devlet ile aynı anlamda kullanılan bir te-
rimdi. ... Bir sivil toplumun üyesi olmak demek
bir yurttaş (citizen) -devletin bir üyesi- olmak ve
dolayısıyla da onun yasalarına uygun ve diğer
yurttaşlara zarar vermeyecek biçimde davranma
yükümlülüğü altında olmak demekti.” (s.48)
Yunan şehir devletlerinin imparatorlukların
etkisiyle tarih sahnesinden silinmeleriyle birlik-
te uzunca bir dönem bu kavram pek de önemli
bir kullanım alanı bulamadı. Ta ki Avrupa’da
ortaya çıkan Aydınlanma Dönemi olarak bilinen
ve bugünkü modern çağın temellerinin atıldığı
zaman dilimine kadar. 1750’lerde sivil toplum
kavramı yeniden düşünürlerin gündemine gir-
meye başladı. Ancak tamamen yeni bir anlam
kazanarak. Bu durum tabi ki sebepsiz değildi.
Zira o günlerde ortaya çıkmaya başlayan Mo-
dern Devlet olgusu tarihte daha önce eşi benzeri
olmayan bir biçimde toplumları devletin güçlü
kolları arasına bırakıyordu. Gerçekten de modern
devlet, toplumu sıkı sıkıya sarmalayan, toplum
hayatını baştan aşağıya dizayn edip yön veren
bir yapı arzetmeye başlamıştı. Önceki dönemler-
de hüküm süren eli kanlı tiranlar bile toplumu
bu tür sistematik ve planlı bir cenderenin içine
sokmayı düşünememişlerdi. Geçmişte bu tür bir
devlet algısı ile karşı karşıya kalmayan düşünür-
ler devlet ile o devletin etki alanı içerisinde yaşa-
 İktibas
yan insanların yani toplumun birbirinden farklı
şeyler olduğunu telaffuz etmeye başladılar. İşte
sivil toplum kavramının kazandığı bu ikinci an-
lam ilkinin çok ötesindeydi. Artık sivil toplum
devlet anlamına gelmiyordu. Tam tersine sivil
toplum devletin dışında bir varlık şeklinde tarif
ediliyordu. Aydınlanma Çağı düşünürlerinin he-
men hepsi sivil toplum kavramını kendi düşün-
celeri içerisinde kullandılar. Kavrama yüklenen
anlamlar birbirinden farklı olmakla birlikte artık
genel olarak devletin dışında bir toplum fikrini
anlatmak için kullanılır hale gelmişti.
Bu aşamada bir hususun altını çizmek önem
arzetmektedir. Sivil toplum kavramı bizim ül-
kemizde bazı yazarların zannettiklerinin aksine
analitik bir kavramdır, ideolojik değil. Bu kavra-
mı üreten ve kullanan Batılılar kavram ile top-
lumun içinde bulunduğu durumu analiz ve tarif
etmek istemişlerdir. Yani sivil toplum var olan
bir şeyin anlatılması için kullanılır. Kendisi bi-
zatihi bir hedef ya da proje değildir. Bunun yanı
sıra bir takım düşünürler (liberal düşünürler) ‘si-
vil toplum ne kadar bağımsız olursa o kadar iyi
olur’ derken bazıları da (ilk dönem Marksist dü-
şünürler gibi) ‘sivil toplumun devletin kanatları
altında tamamen yok olup gitmesi gerektiği’ni
savunmuşlardır. Buradan da açıkça görüleceği
üzere sivil toplum bir vakıadır ama güçlenme-
si ya da zayıflaması farklı ideolojiler içerisinde
farklı anlamlar taşımaktadır.
İkinci dönemi olarak adlandırdırılan 1750-
1850 yıllarının ardından kavram tekrar düşün-
ce hayatının ve tartışmaların dışında kalmış ve
adeta buhar olup uçmuştur. Elbette bu durum da Şöyle ki totaliter sosyalist rejimler tarafından
sebepsiz değildir. Zira Avrupa’da oluşan sınıfsal
10
Şubat 2011
yapı artık farklı türde tartışma ve çatışmaları
tetikliyordu. Ulus devletler tarihin bilinen en
güçlü devlet tipi olarak olanca yoğunluğu ile top-
lumların üzerinde sanayileşme, daha fazla üre-
tim, daha güçlü silahlar ve ordu gibi nihayetinde
dünyayı iki cihan harbine kadar sürükleyecek
hastalıklı bir dönemin oluşmasına hizmet edi-
yorlardı. Nitekim bu yılların sonunda Avrupa’da
sivil topluma hayat hakkı tanımayan çok güçlü
devletler ve Mussolini yönetimindeki İtalya ve
Hitler yönetimindeki Almanya gibi diktatörlük-
ler ortaya çıkmıştı. Ama sivil toplum kavramı-
nın üçüncü evresinde kazandığı anlam ve yük-
lendiği misyon bakımından en önemli gelişme
pek tabi ki sosyalizmin Avrupa’yı ikiye bölecek
kadar güçlü bir şekilde açığa çıkması ve iktidara
gelmesiydi.
Sivil toplum kavramının üçüncü ve son du-
rağı 1950’den günümüze olan dönemdir. Bu dö-
nemde Batı Medeniyeti iki temel ideoloji arasın-
da sıkışıp kalmış, bunun etkisiyle tüm dünya iki
kutuplu bir hal almış idi. Kapitalist ve sosyalist
dünya görüşleri pratikte uygulama alanı bulmuş
ve kıyasıya rekabet içerisine girmişlerdi. İşte tam
da bu noktada, kapitalist bloğun sosyalist olana
karşı özellikle üzerinde durduğu ve çalıştığı bir
kavrama dönüştü sivil toplum. Kavram bundan
sonraki süreçte ‘çoğulcu demokratik yapı’yı kas-
teden manasını kazanıyordu.
1980’lerin sonunda dağılmasına kadar Sovyet
Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin etki alanında
bulunan Merkezi Doğu Avrupa ülkeleri kavra-
mın anlaşılmasında büyük önem taşımaktadır.
idare edilen Avrupa’nın bu yarısı kapitalist kom-
 İktibas
şularının hem bir yandan Rusya’nın etkisinden
kurtulmalarını istedikleri hem de Rusya’nın kor-
kusundan somut bir şey yapmadıkları bir durum
içerisindeydiler. Fakat sosyalizmin kapitalizm
karşısında yenik düşmesi için öncelikle bloğun
çevreden merkeze doğru çözülmesi gerekliydi.
Bunun için de Merkezi Doğu Avrupa ülke top-
lumlarının devletin etkisi altından olabildiğince
çıkartılıp bağımsız bir güç haline gelmeleri ve bu
yolla öncelikle bu ülkelerde sosyalist iktidarların
çözülmesi ve arkasından da işin merkezi olan
Rusya’da bunun başarılması gerekiyordu.
Planlı ekonomi adı altında tüm üretim ve
tüketimin devlet tarafından kontrol edildiği, in-
sanların nasıl yaşayacaklarının en ince detayına
kadar devlet, bir başka deyişle komünist parti
bürokrasisi tarafından karar verildiği, insanla-
rın kendilerini devletin onlara biçtiği rol dışında
herhangi bir başka kimlik ile ifade edemedikleri
soğuk, maneviyatın her türünden uzak, insanı
insanlıktan çıkartan bir yaşam tarzına mahkum
edilen bu toplumlar artık daha fazla bu oyunu
oynamak istemediklerine, Batının da yardımıy-
la, karar verdiler. Bu bağlamda özellikle 1970’le-
rin sonlarında Polonya’da ortaya çıkan işçi ha-
reketleri sivil toplum kavramının gördüğü ilgiyi
artıran gelişmelerdendi. Her ne kadar Polon-
ya’daki ‘Dayanışma’ adlı sendikal işçi hareketi-
nin liderleri, amaçlarını sosyalist sistemin reviz-
yonu olarak beyan ediyorlarsa da sonuç sistemin
tamamen çökmesi olarak gerçekleşti. Evet, sivil
toplum totaliter rejimi yıkmıştı. Bunu yaparken
de örgütlü bir şekilde yapmıştı.
Sivil toplumun, yani devletin örgütlü gücü
karşısında devletin yönetimi altında yaşayan in-
11
Şubat 2011
sanların kendilerini nasıl ifade edecekleri ve sivil
toplumun daha fazla nasıl güçleneceği meselesi
günümüz demokratik sistemlerinin en öncelikli
konularından biri haline gelmiştir. Demokrasi
savunucuları insanların devlet idaresine rağmen
birbirlerine zarar vermeden istedikleri gibi yaşa-
yabilmelerinin aracı olarak sivil toplum örgüt-
lerini formüle etmişlerdir. Devlete bu yeni du-
rumda biçilen rol ise birbiriyle barışçı bir rekabet
halinde, farklı amaçları ve çıkarları bulunan
farklı sivil toplum örgütlerinin adil bir şekilde
yarışmalarının teminatı olmaktır.
Burada temel bir handikap söz konusudur.
Demokratik devlet tarafsız, tüm gruplara ve ide-
olojilere eşit mesafede, adaletin ve hakkaniyetin
tecellisi için varolan bir yapı olarak tarif edil-
mektedir. Ancak devlet, tarafını zaten demokra-
tik düşünceyi benimseyerek ortaya koymuştur.
Kendince demokratik olmayana da hayat hakkı
tanıması söz konusu değildir. Dolayısıyla da de-
mokrasinin her düşüncenin yaşaması ve geliş-
mesi için var olduğu yönünde insanlığa söylen-
miş en büyük bir yalan olduğunu fark etmek çok
da zor olmasa gerekir.
Demokrasi ve sivil toplum ilişkisi her geçen
gün daha fazla önem kazanmaktadır. Demokra-
silerde esas olan bireydir. Ancak örgütlü devlet
gücünün karşısında bireylerin tek başlarına hak
araması ya da tercihlerini, isteklerini iktidara ge-
tirmeleri yahut iktidar tarafından kabullenilme-
sini ve yasalaşmasını sağlamak için çalışmaları
beyhude görünmektedir. Zira bireyin baskı gücü
son derece düşük olacağından böylesine bir so-
nucu elde etmesi pek de mümkün değildir. İşte
tam da bu noktada demokrasi teorisi bakımın-
 İktibas
dan örgütlü sivil toplum kavramı büyük önem
kazanmaktadır. Bireylerin tek başlarına yapama-
yacakları hak arama ve iktidarda temsil edilme
işlerinin sivil toplum kuruluşları altında bir ara-
ya gelerek grup siyaseti şeklinde gerçekleştirile-
bileceği formüle edilmiştir.
Demokrasi kuramının bu yeni biçiminde her
düşünce ve görüş kendisini bir sivil toplum ku-
ruluşu çatısı altında ifade edebilecek ve o grubun
taleplerinin iktidar tarafından kabul görmesini
sağlamak için mücadele edecektir. Doğal olarak
bu talepler sistem içi diyebileceğimiz hali hazır-
da yürürlükte olan anayasaların öngördüğü hak
ve yükümlülükler çerçevesinde oluşmalıdır. Bu-
nun ötesine geçecek türdeki taleplerin sahipleri,
sistemin nezdinde derhal sivil toplum kuruluşu
olmaktan çıkıp yasa dışı terör örgütlerine dönüş-
mektedir. Dolayısıyla da kendilerine hiçbir ha-
yat hakkı tanınmamaktadır.
Bir başka deyişle demokratik sistemlerde eş-
cinseller kendi aralarında evlenebilmek için der-
nek ve benzeri sivil toplum kuruluşları altında
birleşerek, iktidar sahiplerini de oylarının gücü
ile tehdit ederek hak arayabilirler. Ama Allah’ın
hükmüyle hükmedilmesi ve anayasa ve yasala-
rın ancak Allah’ın vahyine uygunluk içerisinde
olması gerektiğini savunan hiçbir grup bu tür bir
hakka kavuşamaz. Zira bu tür talepler demok-
rasinin temelleri ile çelişir. Demokratik yapının
sahiplerinin de böylesi bir talebe geçit vermesi
söz konusu değildir ve olamaz da.
Madem öyle, bir takım Müslümanların gerek
Türkiye ve gerekse başka bazı halkı Müslüman
yönetimi tağut rejimlerden oluşan ülkelerde na-
sıl olup da sivil toplum kuruluşları aracılığı ile
hak taleplerini dile getirebileceklerine inanmala-
12
Şubat 2011
rını anlamak mümkün değildir. Buna hiçbir sis-
tem müsaade etmez. Yani Müslümanlar sistem
içinde kalarak mı mücadele etmeli yoksa dışına
mı çıkmalı sorusunun cevabı bir tercih meselesi
değildir. Çünkü sistem içi araçlar ile mücadele
etmeyi tercih ettiğinizde zaten İslami taleple-
rinizden vazgeçmiş oluyorsunuz. Bir başka ifa-
deyle, biz Müslümanlar istesek de bu sistem içi
araçları kullanarak amacımıza yürüyemeyiz. Bu
ne İslami açıdan meşrudur, ne de pratik açıdan
mümkündür.
Bir sivil toplum kuruluşu çatısı altında ancak
yüzeysel bir takım taleplerinizi iktidarın önüne
koyabilirsiniz. Sistemin sahipleri de uygun gör-
dükleri kadarını uygun gördükleri zamanda ve
biçimde kabul ederler. Siz başörtüsü insan hak-
kıdır diye talepte bulunursunuz onlar da şartlara
göre “evet ama sadece yüksek eğitim kurumla-
rında” diye cevap verirler. Bu Allah’ın buyruğu-
dur ve Müslüman tesettürünü her hal ve şart al-
tında korur diyemezsiniz. Birileri karşınıza çıkıp
eşcinsellerin haklarından bahseder ve siz Allah
bunu yasak etmiştir diyemezsiniz. Çünkü kendi
taleplerinizi insan hak ve hürriyetleri zemininde
dile getirmektesinizdir.
Özetlemek gerekirse sivil toplum Batılı düşü-
nürlerin geliştirmeye ihtiyaç duydukları bir kav-
ram olmuştur. Çünkü onların hayatında devlet
ve toplum ilişkisi bir bütünlük arzetmez. Bunlar
birbirinin rakibi veya kimi zaman düşmanı gibi-
dir. Dolayısıyla da pratikte sürekli sorunlar yaşa-
nır ve düşünürler de bunları analiz edip çözmeye
çalışır. Biz inanıyoruz ki Müslümanın devleti de
toplumu da Allah’ın vahiylerinden beslenerek
oluştuğu sürece toplumun Müslüman olmayan
unsurları için bile adil, huzurlu ve müreffeh bir
dünya kurulur.
 Düşünce
Gerçek Umutlar İçin
- Atasoy Müftüoğlu -
Emperyal sistem karşısında bağımlı konum-
larını sürdüren İslam toplumlarının, bu konum-
ları sebebiyle kılı kırk yaran eleştirilere ihtiyacı
var. Duygusal, romantik toplumlar/ kültürler;
ciddi analizlere, sorgulamalara ihtiyaç duyma-
dıkları için, kendilerine dayatılan sömürgeci
yönetim modellerini, hayat tarzlarını sessizlik
içerisinde kabul ediyor, İslam toplumlarının içe-
risinde bulunduğu zihinsel kireçlenme durumu,
tarihsel hesaplaşmalar, yüzleşmeler, değerlen-
dirmeler yapmamızı engelliyor.
Yüzyıllardır mistik ilgilerin, mistik beklen-
tilerin tahakkümü altında bulunan zihinsel
dünyamız teslimiyetçiliklerle, statükoculuklarla
bütünleşmiş bulunuyor. Teslimiyetçilikle statü-
koculuk, eylem bilincini ve özgürlüğünü kay-
bettiğimizi gösteriyor. İslami bünye, bir yanda
Aydınlanmacı İlerleme ve Bilimsel Devrimler
ideolojileriyle, Fransız Devrimi ve Endüstri dev-
riminin tarihe kazandırdığı yeni yapılar, kavram
ve kurumlarla baskılanırken; diğer yanda İslami
bünye kendi içerisinde yaşanan sapmalar, reka-
betler, bencillikler, aşırılıklar, çatışmalar sebe-
biyle zayıf düşürülüyor.
Toplumlarımızın son yüzyıllarda biriktirdiği
ağır yenilgiler, toplumsal, siyasal, kültürel kriz-
ler, yeni çözümlemelere imkan vermedi. Göz-
lem, analiz, çözümleme yapmak yerine; mistik
yorumlarla, tesellilerle yetinen toplumlarımız
zaman zaman astrolojiye dayalı tarihsel yorum-
lara bile ihtiyaç duyar hale geldi.
Osmanlı imparatorluğunun son dönemlerin-
de, İslami anlamda yeniden yapılanma iradesi
ortaya koyamayınca, 1839 Tanzimat Fermanı
ile Avrupa siyasal dili, düşüncesi ve mantığına
13
başvurularak bir reform programı ortaya konul-
du. 1870’lerde yürürlüğe giren Mecelle ile Şeri-
at yalnızca aile ile sınırlı düzenlemeler getirdi.
Mısır’da 1660’larda Tahtavi, Montesquieu ve
Rousseau dan ilham alarak, bu isimleri izleyerek
Mısır için yeni bir program önerdi. Mısır’da da,
ulemanın genel kanaati Avrupa tarzı reformlar
yapmak noktasında birleşiyordu.
1850’li yıllarda İran’da yapılan hukuki re-
formlar ulemanın otoritesini kısıtlama amacını
taşıdığı gibi, Batılı siyasal görüşlerin, uygulama-
ların halkın gündemine girmesini sağlamaya
çalışıyordu. İran’da 1858 yılında, Osmanlı İm-
paratorluğunda olduğu gibi/Mirza Malkom Han
tarafından Defter-i Tanzimat adıyla bir reform
hareketi başlatılmıştı. Bu hareket Batı uygarlı-
ğının ve siyasal sisteminin üstünlüğüne vurgu
yapan bir hareketti .
“Kimi hayati zorunluluklar, kimi yasakları
meşrû kılabilir” mealindeki fıkhi yaklaşım Ba-
tılılaşma yönündeki tercihlerin temelini teşkil
etti. Osmanlı İmparatorluğu Avrupa sistemine
dahil oldu, Fransız ideolojisi temelinde laik-
leşme girişimlerinde bulundu, Avrupa İmpa-
ratorluklarıyla asimilasyona başvurma ihtiyacı
duydu. Ahmet Cevdet Paça Türklüğün devletin
temelini teşkil etmesi gerektiğini savunarak si-
yasal ulusçuluğu gündeme getirdi. Bu arada, et-
nik ve ırksal toplumun modern Batı’nın icadı ol-
duğunu, çok etnikli toplumun İslami bir toplum
olduğunu kaydetmek gerekir.
Hindistan’da 1870’li yıllarda görülebilece-
ği üzere, Seyyid Ahmet Han ve Çerağ Ali gibi
isimler emperyalist egemenlikler ile uzlaşılabi-
leceği kanaatini seslendirdiler. Toplumlarımızda
 İktibas Şubat 2011
son bir kaç yüzyılı içerisine alan dönemde gerek karşı bir silah olarak kullanmaya başlıyor. Özel-
ulema, gerekse aydınlar meşruiyetlerini nerede likle Avrupa’da İslam karşıtlığı laiklik temelinde
arayacaklarını, nerede bulabileceklerini bir türlü sürdürülüyor. Modernlik-ilerleme ideolojisi Batı
kestiremeyen arayışlar içerisinde oldular. Kimi dışı dünyayı geri olarak tanımlamaya devam
zaman laiklik, kimi zaman demokrasi, kimi ediyor. Özgürlük, eşitlik, barış, rasyonalite gibi
zaman milliyetçilik, kimi zaman geleneksel pa- kavramları yücelten modern-ilerlemeci ideoloji
dişahlık gibi sistemler hep tartışıldı. Sünni ve bugün yaşanmakta bulunan toplumsal, siyasal,
Şii ayrımını/rekabe’tini/çatışmasını reddederek ekonomik, insani/ahlaki kriz/çöküş/düşüş/bo-
evrensel bir projeyi, bir ümmet projesini, bir zulma karşısında büyük bir çaresizlik sergiliyor.
ümmet dayanışmasını yeni bir bilinç hamle- Bütün zamanların en büyük değişimi olarak
siyle, siyasal bir cesaret ve hareketlilikle Seyyid tebcil edilen “ilerleme” düşüncesi bugün yoğun
bir biçimde sorgulanıyor, tartışılıyor. Mitsel bir
Cemaleddin Afgani toplumlarımızın dikkatine
mahiyet taşıyan baskıcı bütün modern kavram-
kazandırdı. Seyyid Cemaleddin bu mücadelesi
ların/ideolojilerin çöküşüyle birlikte ortaya çıkan
sırasında bağımsız bir siyasal duruş sergiledi.
boşluklar doldurulamıyor.
Toplumsal prestije, saygın bir statüye, İsla-
İslam dünyası toplumlarında Türkiye’de de
mi bir perspektife ve iktidarlar üzerinde tayin
görülebileceği üzere laik. elitlerin kontrolü de-
edici bir etkiye sahip, usuli geleneğin temsilcisi
vam ediyor. İslami kimliğimiz her yerde kuşat-
olan Ulema’nın öncülüğünde Şii siyasal doktrini ma altında. Bu kuşatmaya rağmen toplumları-
kendi dönüşümünü ve modelini İran İslam Dev- mızın siyasal ilgisizliği, kayıtsızlığı da sürüyor.
rimiyle tarihe kazandırmayı başardı. Sömürgeci Toplumlarımız siyasal bilince ihtiyaç duymu-
düşünce ve kültür Müslüman toplumların kendi yor. Siyasal bilince ihtiyaç duymayan toplamla-
kendilerini yönetme yeteneğine sahip olmadık- rımızın siyasal umutları da yok.
larını iddia ediyordu. İslam Devriminin başarı- Müslümanlar olarak umutlarımızı gerçek
sıyla bu iddialar geçersiz hale geldi. kılabilmek için put kırıcı sorgulamalar yapa-
Emperyalist egemenliklerle, yaklaşımlarla, bilmeliyiz, gerçek ve yapısal sorunlarımızı, ön-
oluşumlarla, dünya görüşleriyle “hoşgörü” te- celiklerimizi, teşhis ederek yola koyulmalıyız.
melinde uzlaşılabileceği görüşü bugün Neonur- Tercihimiz üzerine, cemaatimiz üzerine, ya da
culuk akımında izlenebileceği gibi güncelliğini yorumlarımız üzerine eleştirel düşünebilmeyi
koruyabiliyor. başarabilmeliyiz.
Kamuoyunu popülist bir söylemle etkilemek-
İnsanlık sorunlarından soyutlanmış, değişen
le, kamuoyunu bilinçli bir dönüşüm stratejisi/
dünyanın yeni ihtiyaçlarını, beklentilerini far-
programı temelinde etkilemek aynı şeyler değil-
ketmeyen; zaman ve mekana göre değişen ko-
dir. Popülist söylemin, dilin neden olduğu yoz-
şulları dikkate almayan; mistik umutlara dayalı
laşma ve yabancılaşmaları göz ardı edemeyiz.
hukuki ilkelere, ölçütlere, sınırlara ihtiyaç duy-
Her türlü sapmaya yozlaşmaya karşı bilincimi-
mayan bir İslami yorum kabul edilemez. İslami
zin teyakkuz durumunda olmasını sağlayabil-
uyanışı, oluşumu, inşa’yı yeniden biçimlendir- meliyiz.
mek, tamamlamak; ya da İslam’ı Batılı kavram Parçalanmış bir İslami dil, duyarlılık, algı
kurum ve dünya görüşleriyle uzlaştırmak üzere ve yorumla, güçlü ve kuşatıcı bir bilinç çağrısı
yapılan tartışmalar, İslami temellerin/yaklaşım- yapamayız. Her tür bencilliğin insanı adalet’ten
ların istikrarsızlaştırılmasına ve aşındırılmasına uzaklaştırdığını hatırlamalı, bizleri ümmet da-
neden oluyor. İslami gelişmeler söz konusu ol- yanışmasına yabancılaştıran bencillikleri terk
duğunda her yerde, laik kesimler laikliği İslama etmeliyiz.
14
 İktibas
Demokrasi Nedir?
- Mehmed Durmuş -
Demokrasi kavramı yüzeysel / genel geçer
bir tanımla, “halkın kendi kendini yönetme-
sidir” şeklinde tanımlanmaktadır. Abraham
Linkoln’den mervî, “halkın halk için ve halk ta-
rafından yönetilmesidir.” tanımı (1)
bunun tipik
bir örneğidir. Oysa bu tanım eksik, dolayısıyla
yanıltıcıdır. Bu eksiklik, demokrasi ile alakalı
birçok kafa karışıklığını beraberinde getirmek-
tedir.
Demokrasi, demos ve kratos sözcüklerinin
terkibi ile oluşmuş Yunanca bir kavramdır. Şu
halde kavramın gerçek anlamını bu iki sözcüğe
dikkat kesilerek vermemiz mümkündür. De-
mos, belirli bir poliste (kentte) yaşayan vatan-
daşlar anlamına gelmektedir.(2) Kratos ise güç,
egemenlik demektir. Demos-kratos kısaca ‘halk
egemenliği’ demektir.(3) Türk Dil Kurumu’nun
Türkçe sözlüğünde demokrasi, “Halkın ege-
menliği temeline dayanan yönetim biçimi” ola-
rak tanımlanmıştır. Görüldüğü gibi bu tanımda
anahtar kelime ‘egemenlik’tir. Önemli olan ki-
min yönettiğinden ziyade, hangi referansla yö-
nettiğidir.
Demos Kimdir?
Demokrasi halk egemenliği ise, ‘halk’ kim-
dir? Eski Yunan’da kimlerin ‘halk’ sayıldığını,
kimlerin halk sayılmadığından hareketle an-
lamak mümkündür. Şehir nüfusunun yarısını
oluşturan kadınlar; Atina’da yaşayan ve çalışan
yabancılar ve köleler vatandaş sayılmamaktaydı.(4)
Bu durumda ‘vatandaş’ kabul edilen insanlar, top-
lam nüfusun dörtte birini, belki de daha azını
oluşturmaktaydılar.(5)
Aristo’nun ‘vatandaş’la ilgili, “Mahkeme-
ye gidebilen, dava açabilen ya da dava edilebi-
lendir” diye bir tanımın varlığına dikkat çektiği
ve kendisinin de şöyle tanımladığı belirtiliyor:
“Bence yurttaşı bütün ötekilerden etkinlikle ayı-
15
Şubat 2011
ran Yargı’ya ve Yetke’ye [yaptırım gücü/otorite]
katılması, yani yasal, siyasal ve yönetsel görev-
ler almasıdır.”(6) Aristo, işçileri vatandaş say-
mamakta, “En iyi devlet işçiyi yurttaş yapmaz”
demektedir. Köleler zaten hiçbir zaman böyle
vatandaş (halk) statüsüne sahip olmamışlardır.
Çocuklar ancak koşullu anlamda [göreceli] yurt-
taş olabilirler. Aristo’nun şöyle dediği bildiril-
mektedir: “Devletin var olması için bulunması
gereken bütün insanlara yurttaş demeliyiz diye
bir düşünceyi bir an bile aklımızdan geçirmiyo-
ruz.”(7)
Kısacası yurttaşlık ancak her türlü ‘aşağılık’
işlerden kurtulmuş kimselere özgü olur. ‘Aşağı-
lık’ işler ise, bir kimsenin kendi köleleri ya da
kamu hizmetindeki işçiler tarafından yapılabi-
len işlerdir.(8)
Demokrasi Nasıl İşliyordu?
Eski Atina’da bütün haklardan yoksun 110
bin köleye karşılık, 40 bin vatandaşın varlığın-
dan bahsedilmektedir.(9) Merkezi Atina olan,
2550 km.karelik Attiko bölgesinde 315.000
köle, 28.500 de, yabancı menşeli Metoikler’in
bulunduğu belirtilmektedir. Dört yüz bini aşkın
bu insanların hiçbir siyasal hakları yoktu. An-
cak 20 yaşın üstündeki Atina’lı her ‘vatandaş’
Ekklesiya’nın (meclis) üyesi oluyordu.
Meclis (Ecclesia), yurttaşlara doğrudan yöne-
time katılma imkânı veriyor ve yönetimle ilgili
nihai kararları alıyordu. Meclis vatandaşların
tamamından oluşuyordu; egemen kitleyi de işte
(40-50 bin arasındaki) bu insanlar oluşturuyor-
du. Bu sistem ‘halk egemenliği’ ilkesinin somut-
laşmış haliydi. Halk kendilerini yönetenleri ay-
dan aya ya da yıldan yıla belirliyordu. Normal
şartlarda meclis yılda on kez toplanıyordu.(10) Nor-
mal şartlarda ayda dört kez, olağanüstü durum
ve afet zamanlarında kendiliğinden toplandığını
kaydedenler de bulunmaktadır. Meclis açılırken
 İktibas
Zeus adına bir domuz kurban edildiği bildiril-
mektedir.(11)
Halk [yurttaşlar] tarafından seçilen 6000 ki-
şilik bir jüri mahkemelerde görev alıyordu.
Demokrasinin Felsefî Temelleri
Demokrasi salt bir ‘yönetim biçimi’ midir?
Yaygın anlayışa göre bu sorunun cevabı ‘evet’tir.
Halbuki bu çok yetersiz bir telakkidir. Demok-
rasi sadece bir yönetim biçimi değildir. Mesela
liberalizm nasıl ki, belli bir sistemin adı olma-
yıp, aydınlanma dönemi düşünce akımlarına
yol vermiş bir zihniyet ise, demokrasi de aynı
şekilde bir düşünme tarzı, bir zihniyet, bir kafa
yapısının adıdır.(12) “Oysa demokrasi bir yönetim
biçimi olmaktan çok, hatta ondan çok, aynı za-
manda bir düşünme biçimidir de. Yönetim biçi-
mi neticede, o düşünme biçiminin dışlaşmasına
yol açan bir yöntem olarak ele alınabilir. Her ne
kadar biz burada usul (yöntem, metod) ile asıl
arasında içsel ve yapısal bir ilişki görüyorsak da,
öz olmadan biçimin dışlaşamayacağını varsayı-
yoruz.”(13)
Demokrasinin temel referansı akıldır; daha
doğrusu insan aklının (ratio) doğruyu bulacağına
ve aklın gücüne herhangi bir sınır koyulamaya-
cağına ilişkin inanç(tır). Özünde yatan budur.(14)
Demokrasinin temel referansı olduğunu söyle-
diğimiz ‘akıl’ın da kısaca açıklanmaya ihtiyacı
vardır. Aslında aklın insanı saptırmaması gere-
kir; bunun için Kur’an akla olumlu anlam yük-
ler. İnsanları akletmeye davet eder. “Akletmez
misiniz?” sorusu, demek ki akıl yerli yerince
kullanıldığında, usulüne uygun akledildiğinde
dalalete düşme imkânı yoktur anlamını ihtiva
etmektedir. İnsanı dalalete düşüren akıl değil
de, heva ve heves olsa gerektir.(15) Fakat demok-
rasinin akılcılığı, vahyi zinhar temel referans
olarak almama anlamında, mecburiyetten bir
‘akılcılık’tır. Yani akıl burada vahyin alternatifi
olarak anlaşılmalıdır.
Demokrasi, ‘akıl’ adını verdiği bir mekaniz-
maya yaslanarak beşerî ilke ve yasalara göre bir
16
Şubat 2011
hayat kurmak ister. Demokratik akıl, yönetimi
beşeri bir olay olarak görmektedir. Buna göre in-
sanların yönetimi gökyüzüyle (Tanrı’yla) değil,
yeryüzüyle (bizatihi insanla, beşerle) ilgilidir;
kısaca yönetim bir insan işidir. Böyle olunca yö-
netimin dayanacağı ilkeler, yönetimin normatif
yapısı da insan tarafından belirlenir denmekte-
dir.(16)
Tage Lindbom’un dediği gibi: “kim hükmede-
cek, Tanrı mı yoksa insan mı?”(17) İşte sorunun
özü burada yatmaktadır. İnsanları yönetmede
referansımız ne olacaktır? Demokrasi nazarında
referans elbette insandır. İnsanları yönetmek ila-
hi bir fonksiyon olmayıp beşer işidir ve bu basit
bir hakikattir. “İnsanın rasyonel olarak ürettiği
ilkelere göre insanları yönetmeliyiz.” denmekte-
dir.(18)
Liberal düşünürlere göre insan, kendisi için
‘doğru’, ‘iyi’ ve ‘yararlı’ olanı bilme yeteneğine
sahiptir. Buna göre, değerlerin kaynağı insandır.
Mesele şöyle açıklanmaktadır: “İnsanın değerle-
rin ‘kaynağı’ olması dar anlamıyla değil, insan
iradesinin nihai onayına dayanmayan bir değe-
rin birey ve toplum olarak insanı tanzim ede-
meyeceği şeklinde anlaşılmalıdır. Fakat hemen
eklemek gerekir ki, değerleri üreten sadece ‘birey
olarak insan’dır. Hiçbir kollektivite (cemaat, sı-
nıf, millet vb..) değer yaratamaz. Bu bakımdan,
etik temeli, özgür birey yerine çeşitli türden top-
luluklar olan (dinci, sınıfçı ve milliyetçi) kollek-
tivist telakkiler kaçınılmaz olarak anti-demok-
ratik yönetimlere yol açarlar. Keza kollektivizm
bireyin yaratıcılığının, dolayısıyla insanlığın en
büyük düşmanıdır. Kollektiviteye tapınma veya
onu yüceltme (reverance) esasına dayanan bütün
görüşlerin hem ilkelliğin bir kalıntısı hem de ah-
lak dışı (amoral) olduklarına kaniyiz.”(19)
Liberalizmde rasyonel bir varlık olarak birey
kendisi için en doğruyu ve iyiyi seçme kabiliyeti-
ne sahiptir. Her türlü bireyüstü varlıktan sadece
gölge etmemesi beklenmekte, başka ihsan isten-
memektedir…(20)
 İktibas
Özgürlük
Demokrasi deyince akla birey, birey deyince
de özgürlük gelmektedir.
Liberal felsefede en yüce ve nihai amaç bire-
yin kendisidir. “Bireyin varlık sebebi başka var-
lıklar değildir, bizatihi kendisidir. Bu anlayışın
ontolojik açılımı bireyin kendisini içkin bir var-
lık oluşudur. Nihai otorite ve referans bireydir.
Bireycilik düşüncesini ileri bir boyutta ele alan
Isaiah Berlin gibi liberal düşünürler bireyi kendi
doğrularının yaratıcısı, kendi vicdanının hamisi,
kendi değerlerinin referansı ve kendi iyilikleri-
nin mihengi olarak kabul etmektedir. Akıl ve
vicdan dışında birey için bağlayıcı herhangi bir
kayıt söz konusu değildir.”(21)
John Locke’a göre ilahi bir fıtrata sahip olan
birey, doğuştan temel birtakım haklarla dünyaya
gelir. Bireyin sahip olduğu en temel üç hak ya-
şama, mülkiyet ve özgürlük hakkıdır. Bu haklar
bireyin insan olmaktan, insan onuruna sahip ol-
maktan kaynaklanan temel hakları olup hiçbir
şekilde ihlal edilemez ve hiçbir aşkın amaç uğ-
runa vazgeçilemezler. (22)
Görüldüğü üzere John
Locke bireyi, kutsallıkların kaynağının elinden
kurtarmak maksadıyla adeta kutsamaktadır.
Locke, Tanrının özellikleri olan yaratıcılık, mer-
hamet, şefkat, bağışlama gibi değerlerin potan-
siyel taşıyıcısı olarak insanı görmektedir.(23) Bu
anlamda liberalizmin ‘birey’i ile tasavvufun ‘üst
insan’ı (insan-ı kâmil / hakikat-ı Muhammedi-
ye) birbirine çok benzemektedir. Her iki felse-
fe de tanrıyı inkâr etmemekte, tanrıyı yeniden
tanımlamakta ve her ikisi de insanı tanrılaştır-
maktadır.
Liberalizm “bireyin her tür zorlamadan azad
olması gerektiğini” öne sürer ve bireyüstü varlık-
ların bireyin yakasından elini çekmesini ister.
Özgürlük, bireyin eylem olanaklarının kısıt-
lanmamasını, yani kişinin olmak istediği gibi ol-
masının ve yapmak istediği gibi yapmasının en-
gellenmemesini istemektir. (25)
“Aydınlanmanın
tipik deyimlerinden biri olan ‘özgür düşünür’
Şubat 2011
sözü, geniş anlamında ‘her türlü otorite ve ge-
lenek karşısında bağımsız, özgür düşünen’, dar
özel anlamında da ‘din konusunda özgür düşü-
nen kimse’ demektir.”(26)
Bununla beraber, liberal özgürlük teori-
si fiiliyatta pek böyle olmamıştır. “Toplum
Sözleşmesi”nin yazarı Jean Jack Rousseau, İngi-
liz halkının yalnız parlamento üyelerinin seçil-
mesi esnasında özgür(!) olduklarını söylemiştir.
Rousseau, “Üyeler seçilir seçilmez halk tekrar
köleleşir.” “Kendinizi yönetme hakkınızı bir
başkasına devrettiğinizde, bu insan sizin temsil-
ciniz olarak addedilse bile, siz artık özgür değil-
siniz.” demektedir.(27)
Demokraside ‘düşünce özgürlüğü’ bir bütün
ve demokrasi için vazgeçilmez bir temel olarak
görülmektedir lakin eğer ‘düşünce’ demokrasi-
nin özgürlük ortamını hedef alırsa, aynı tolerans
gösterilecek midir? Bu soruyu soran Toktamış
Ateş’in cevabı ‘hayır’ olup şöyle demektedir:
“Devlet hem bugünkü hem de yarınki özgürlüğü
korumak zorundadır. Bunda haklıdır.”(28)
Demokratik-liberal özgürlük düşüncesinden
‘insan hakları’ kavramı doğmuştur. İnsan hak-
ları felsefesi demokrasinin önemli temellerinden
biridir. ‘İnsan hakkı’, “hangi ulusal, zümrevi
veya mesleki topluluktan olursa olsun, her ki-
şinin, yalnızca insan olması nedeniyle sahip bu-
lunduğu özgürlük değerinin veya eylem potan-
siyelinin başkalarınca tanınmasını ve her çeşit
dış müdahaleye karşı korunmasını gerektiren en
üstün ahlaki talep” olarak tanımlanmaktadır.(29)
İnsan onuru, herhangi değil, “fakat belli bir
tarihsel ve toplumsal ortamda doğmuş olan öz-
gül bir insan değeri anlayışıdır. Bu adres modern
Batıdır. Batılı olmayan insan onuru/değeri anla-
(24)
yışları kendi içinde tutarlı hatta yer yer değerli
olsalar bile, modern insan hakları doktriniyle
bağdaşmazlar.(30)
‘İnsan hakları’, özgürlük kavramı yanı sıra
hümanizm kavramını alakadar etmektedir. Hu-
manizm, Protagoras’ın ‘İnsan her şeyin ölçüsü-
17
 İktibas
dür’ formülünü çıkış noktası olarak alan; insan-
da, insanın gereksinme ve amaçlarında, bilginin
ve doğruluğun ölçeğini bulan anlayıştır. (31)
Demokrasi Evrensel midir?
Demokrasi evrensel değildir, çok tanrıcı batı
uygarlığının ürettiği bir siyaset düşüncesidir.
Demokrasinin evrenselliğini savunanlar bile,
belirli kurumsal düzenlemelerin Batı tarihinde
oldukça özel kökleri olduğunu ve bunların batı-
nın sosyal gelişmesiyle (Roma Hukuku, Ortaçağ
loncaları, Protestan kilisesi gibi) ve Batının bazı
özel değerleriyle (Musevi ve Hristiyan ahlakı, rö-
nesans, özel girişim anlayışı vb..) ilgisini inkar
edemezler.(32)
Batı medeniyetinin temeli bireyciliğe daya-
nır. Bu da sonuçta Protestanlık’la Hristiyanlığa
ve Rönesansla yeniden çağdaş dünyaya kazandı-
rılan Yunan medeniyetinin insan anlayışıdır.
Batının bireyciliği, olağan insan davranışından
bir sapmadır. Ve gerçekten bireycilik Batı’nın en
başarılı kültürel ihracatı olagelmiştir. (34)
Değerlendirme
Demokrasinin sadece siyasal bir yönetme tar-
zı olduğunu söylemek, -eğer cehaletten değilse-
demokrasiyle ilgili bazı hususları dikkatlerden
gizlemek amacına matuf olmalıdır. Zira Din’in
hüküm koyduğu hiçbir alan yoktur ki orada de-
mokratik bakıştan da bahsedilmesin. Kısacası
ahlaktan ekonomiye, sanattan hukuka kadar her
alanda insan hayatına demokratik yaşam ilkele-
ri yön vermek istemektedir. İslam bir taraftan
sindirilip edilgen hale getirilirken, demokrasi
aynı oranda baskın/etken hale getirilmektedir.
Hudeybiye antlaşmasında somutlaşan müşrik
mantığı gibi, İslam’ı günlük hayata müdahale
ettirmek sakıncalı bulunurken, demokrasi en
muteber zihniyet olarak ortaya konulmaktadır.
Din hayattan kovulmakta, yerine demokrasi
ikame edilmektedir. Kur’an ahkâmıyla hükmet-
mek kayıtsız şartsız takbih edilirken, hükmetme
hakkı kayıtsız şartsız kullara teslim edilmekte-
dir. Milyonları peşinden sürükleyen ahlakçı
Şubat 2011
vaizler demokrasinin faziletlerini anlatmakta,
kendi tabanlarını Müslüman-demokrat olmaya
davet etmektedirler. Sözün özü, demokrasi din-
leştirilmektedir.
Dünyanın geldiği bu son nokta itibariyle
demokrasiden geri dönüşün mümkün olma-
dığının, hariçten değil, içeriden, ‘dindar’lar ta-
rafından ileri sürülmesi çok ilginçtir. Sömürge
ruhiyatı ile konuşan bu ezilmişler, kendi kişilik
kayıplarını, cesaretlerinin bitimini, zihinsel ir-
tidatlarını İslam’a fatura etmektedirler. Eğer bir
insan Allah’ın kâinatı yarattıktan sonra uzlete
çekildiğini düşünmüyorsa, Allah’ın hükmet-
meye devam ettiğine iman etmek zorundadır.
Dünyanın egemenleri tabi ki İslam’ı şeytanlaş-
tırmaktadırlar. Sömürge hissiyatı ile düşünenler
ise zihinsel geri kalmışlıklarını ve korkularını
(33)
dindar kesimlere ‘dinî görüş’ diye pazarlamak-
tadırlar.
Demokraside hükmetme mercii halktır.
Daha doğrusu ‘halk’ klişesi altında, belirli baskı
gruplarıdır. ‘Halk’ kavramı, İslam şeriatının yö-
netime müdahale etmesinin önüne geçmenin en
güvenilir aracıdır. Bu açıdan demokrasiler ister
istemez laik olmak durumundadır. Eğer bir yer-
de ‘islami demokrasi’den bahsediliyorsa, o dahi
laiktir; çünkü İslam orada sadece görüntü olarak
vardır, beşeri dünya görüşüne payanda olarak
izin verilmiştir. Kendilerini İslam’a nisbet eden
hakları da tatmin etmek gerekebilmektedir.
Şunu bilmek gerekir ki vahiy mahsulü ilahi
Din’in olduğu yerde demokrasinin olması müm-
kün değildir. Çünkü demokrasi insanı yeryüzü-
nün yegâne egemeni olarak görür. Din’e göre ise
insan yeryüzünde halifedir. İnsanın bağlı olduğu
bir mercii vardır. İnsan bütün işlerini o mercie
başvurarak halleder. Bütan peygamberler böyle
yapmışlar, biz ümmetlerin de öyle yapmamızın
örnekliğini sunmuşlardır. Egemen olan sadece
Allah’tır.
Türkiye bir değişim yaşamakta, tam demok-
ratik bir düzene geçişin yollarını aramaktadır.
18
 İktibas
Yıllardır devam eden islamizasyon sürecinde sık
sık gerçek demokrasi özlemi dile getirilmekte-
dir. Oysa gerçek bir demokrasiden bahsetmek,
insanın fıtratını ve ihtiyaçlarını bilmemek ya da
bilip bilmezden gelmek anlamına gelir. Çünkü
gerçeği de olsa, türevi de olsa demokrasi, insanı
her şeyin ölçüsü olarak almaktır, insanı tanrılaş-
tırmaktır. İnsan iyinin, güzelin, ahlakın ölçüsü
olamaz. Bunun içindir ki “Allah’tan başka ilah
yok”tur. Nasıl ki kâinatta tek Allah’ın koyduğu
yasalar çerçevesinde her şey hikmetlice ve tam
bir güven duygusu içinde cereyan ediyorsa, siya-
sal alanda da Allah’ın koyduğu yasalara göre ya-
şamak insanın akıl ve beden sağlığı için zorunlu-
dur. Yaşamın temel ilkelerini belirlemek insana
bırakıldığında, pek çok hayır şer, pek çok şer de
hayır olarak kabul edilmektedir.
Demokraside doğrular parmak sayısıyla öl-
çülmektedir. Elli bir kırk dokuzdan daima üs-
tündür. Platon ve hocası Sokrates’ın amansız
bir demokrasi karşıtı oldukları anlatılır. Çünkü
Sokrates Meclis’te 220’ye karşı 281 oyla suçlu
kabul edilmişti. Çoğunluğun zorbalığa dönüş-
mesi(35)
işte budur. Belki de bunun için Jean Jack
Rousseau, demokrasi gerçek şekliyle hiçbir za-
man var olmamıştır ve olmayacaktır demiştir. (36)
Din’de ise ihtilaflar Allah’a ve Rasulü’ne (vahye)
götürülür. Allah’ın hükmettiği bir konuda yüz-
de 99.9 dahi olsa çoğunluğun görüşünün hiçbir
önemi yoktur.
Demokrasi, Din ayak bağından kurtulmak
maksadıyla ‘özgürlük’ kavramına sıkı sıkıya
tutunma gereği duymaktadır. Demokrasiyi salt
bir yönetim biçimi olmaktan çıkartıp bir dünya
görüşüne dönüştüren önemli kavramlardan biri
özgürlüktür. Ama özgürlük tamamen bir mitos-
tur. Yaratılan, kendisine ömür tayin edilen, ecel
diye bir gerçekle yüz yüze varlık nasıl özgür ola-
bilir? Özgürlük aslında, tanrı ölsün, yerine insan
tanrı olsun tağutluğunun dışavurumudur. İnsan
tanrılaşınca, yeryüzünde hiçbir salih amel, hiç-
bir sahih düşünce kalmayacaktır. Çünkü Din’in
19
Şubat 2011
‘fesat’ (bozulma/bozgunculuk) olarak nitelendir-
diği her türlü fiili işlemek -özgürlük namına- ka-
nunun teminatı altındadır.(37) Dinî olan her kav-
ram ve müesseseye her türlü hakaret serbesttir,
çünkü bireyin özgürlüğüdür.
Demokratik toplumlarda ahlaki tefessüh en
ileri düzeye varmaktadır. Yeryüzünde akla haya-
le gelmedik iğrençlikler, demokratik vasatlarda
üremektedir. Adaletsizliğin, hak gasplarının,
insanı metalaştırmanın yanı sıra, bütün iffetsiz,
ahlak dışı, insan şerefiyle bağdaşmayan eylemler
bireyin ‘cinsel tercihi’ olarak yasallaştırılmakta-
dır. Ahlaksızlıkları işlerken zor kullanılmama-
sı yeterlidir.(38) İçkinin iş başında ve trafikte
iken içilmesi memnudur. Günümüz Avrupa
ve Amerika’sında artık eşcinsel nikâhından
bahsedilmektedir. Bütün bunları mübah kı-
lan, ferdî hürriyet kapsamına alan, yasal gü-
vence altına alan, parlamenter düzeniyle, kitle
haberleşme araçlarıyla ve üzerinde yükseldiği
temel ilkeleriyle demokrasinin kendisidir. Li-
beral demokrasinin verdiği hürriyeti, insan
hürriyeti değil bir hayvan hürriyetine benzet-
mek(39) dahi bize abes görünmektedir. Çünkü
insanın fesadını Kur’an “bel hum edal” olarak
tavsif etmektedir. (7/A’raf, 179). İnsanın Dinî
ve ahlakî alanda fesat üretmesine tam bir yasal
özgürlük alanı oluşturan ve bunu hürriyetlerin
ayrılmaz unsuru yapan demokrasi, insanın in-
sanlığını tüketmek için muazzam bir araçtır.(40)
Kısacası demokratik toplum düzeni tam bir
cahiliye(41) hayatı projesidir. Cahiliyenin İslam
öncesi Arap versiyonu nasıl kötü idiyse, 21. yüz-
yıldaki bütün versiyonları da kötüdür, şeytani-
dir. Biz, Rahmanî olan hayat düzenini aramakla
mükellefiz.
Ve demokrasi her şeyden önce bir oyundur:
“Demokrasi bir taraftan muazzam bir tiyatro
oyunudur. Bu oyunu kapitalizm oynamaktadır.
Rolleri tesbit eden ve seyircilere, oyuncuların
sahne üzerinde kendilerinden ve ferdi iradele-
riyle hareket etmekte oldukları vehmini veren
 İktibas
de odur. Oyuncular, -başka herhangi bir tiyatro
oyununda olduğu gibi- kendilerine verilmiş olan
rollere göre ve belli sınırlar dâhilinde hareket
ederler.
Ne sahnenin dışına taşabilirler, ne de senar-
yodaki rollerini aşabilirler... aksi taktirde oyunu
bozmak ithamıyla dışarı atılırlar veya başkala-
rına ibret olmaları için kesin ve katı bir şekilde
cezalandırılırlar. Gerçek hürriyetin davetçileri,
anarşi çıkartmak, kanunların dışına taşmak ve
milli güvenliği tehlikeye sokmakla itham edilir
ve takibe uğrarlar. Kapitalizmin kucağında belir-
li bir sorumluluğu olan bir ‘görevliye yakışma-
yan cüretkârlığı gösterdiği zaman Kennedy’nin
öldürülmesi gibi, cezalandırılırlar.”(42)
Ben müslümanım diyen kimselere Allah’ın
sözleri tam tamına yetmektedir.
1-Sosyal Bilimler Ansiklopedisi, İst-1990, ‘Demokrasi’
md, I/316.
2-Anthony Arblaster, Demokrasi, Terc. Nilüfer Yılmaz,
Ank-1999, s.27.
3-Politika Sözlüğü (Bir grup Rus yazar), Çev. Mazlum
Beyhan, İst-1979.
4-Arblaster, Demokrasi, 40-41; Ercümend Özkan, İnan-
mak ve Yaşamak-II, s. 95.
5-Arblaster, Demokrasi, 40-41.
6-Mete Tunçay, Batıda Siyasi Düşünceler Tarihi, Ank-
1985, I/168-169. (Aristo’nun Politika’sından).
7-Mete Tunçay, Batıda Siyasi Düşünceler Tarihi, I/168-
169.
8-Mete Tunçay, Batıda Siyasi Düşünceler Tarihi, I/171.
9-Roger Garaudy, İnsanlığın Medeniyet Destanı, İst-
2006, s.58.
10-Arblaster, Demokrasi, s. 34.
11-Toktamış Ateş, Demokrasi, Ank-1995, 5. Bsk., s. 36.
12-Rasim Özdenören, Yeni Dünya Düzeninin Sefaleti,
İst-1996, s. 27-28.
13-Rasim Özdenören, Yeni Dünya Düzeninin Sefaleti,
s.26.
14-Abdurrahman Arslan, Modern Dünyada Müslüman-
lar, 3. bsk. İst-2004, s.272.
15-Metin Önal Mengüşoğlu, Düşünmek Farzdır; Yol Ka-
zası, Özgün Duruş, 10 Eylül 2010.
16-Mustafa Erdoğan, Demokrasinin Felsefesi Üstüne
Birkaç Not, Atilla Yayla, Sosyal ve Siyasi Teori - Seçme Yazı-
lar (Ank-1999, 2.Bsk.) içinde, s.113-116.
20
Şubat 2011
17-Tage Lindbom, Demokrasi Miti, Terc. Ömer Baldık,
İnsan yay. İst-1998, s. 25.
18-Mustafa Erdoğan, Demokrasinin Felsefesi Üstüne
Birkaç Not.
19-Mustafa Erdoğan, Demokrasinin Felsefesi Üstüne
Birkaç Not.
20-Ömer Çaha, Dört Akım Dört Siyaset, 28.
21-Ömer Çaha, Dört Akım Dört Siyaset, 26.
22-Ömer Çaha, Dört Akım Dört Siyaset, 25.
23-Ömer Çaha, Dört Akım Dört Siyaset, 26.
24-Ömer Çaha, Dört Akım Dört Siyaset, 28.
25-Mustafa Erdoğan, Demokrasi, Laiklik, Resmi İdeolo-
ji, Ank-1995, s.4.
26-Macid Gökberk, Felsefe Tarihi, 363.
27-Arblaster, Demokrasi, s.92.
28-Toktamış Ateş, Demokrasi, 138.
29-Mustafa Erdoğan, Demokrasi, Laiklik, Resmi İdeo-
loji, 42.
30-Mustafa Erdoğan, Demokrasi, Laiklik, Resmi İdeo-
loji, 39.
31-Bedia Akarsu, Felsefe terimleri Sözlüğü, İst-1988,
s.106.
32-Peter L. Berger, Günümüz Dünyasında Demokrasi,
‘Teori’ içinde, s. 33.
33-Peter L. Berger, Günümüz Dünyasında Demokrasi,
35.
34-Berger, Günümüz Dünyasında Demokrasi , 35, 36.
35-Anthony Arblaster, Demokrasi, s.33.
36-Sosyal bilimler Ansiklopedisi, ‘Demokrasi’ md,
I/316.
37-Muhammed Kutub, Çağdaş Fikir Akımları-Demok-
rasi, Terc. Beşir Eryarsoy, İst-1986, I/342.
38-Muhammed Kutub, Demokrasi, I/343.
39-Muhammed Kutup, Demokrasi, I/344.
40-Muhammed Kutub, Demokrasi, I/348.
41-“Cahiliye, Kur’an-ı Kerim’de de kullanıldığı gibi te-
melde Allah’dan başkasına ibadet edilip, O’nun indirdikle-
rinden başkasıyla hüküm verilmesinden kaynaklanmakta-
dır. Cahiliye ile hükmetmenin, Allah’ın hükmünün zıddı
olarak Kur’an-ı Kerim’de geçtiğine örnek olmak üzere şu
ayeti kerimeye bakılabilir: “Yoksa onlar cahiliye idaresini
mi arıyorlar? İyi anlayan bir topluma göre, hükümranlığı
Allah’tan daha güzel kim vardır?” (Maide, 50). Kutub, De-
mokrasi, I/359, 33. dipnot.
42-Muhammed Kutup, Demokrasi, I/348.
 İktibas
Demokrasi
- Mustafa Bozacıoğlu -
Demokraside kutsal 'insan', 'insanın kendini
gerçekleştirmesi', 'insan akılcılığı', 'insanın heva
ve hevesi/hegemonyası'dır. Aşkın, üstün güç ta-
nımaz! Her şeyin merkezine insanı ve akılcılığı
bilimi kor! Keyfe göre, çıkara göredir her şey! Ne
iyinin, ne de kötünün kesin bir tarifi vardır!
Olmaz, yapılmaz; çünkü bunlar değişken olma-
lıdır! Helvadan put gibi yenilebilmelidir! Her şey
göreceli ve insana göre olmalıdır! Özellikle de
‘beyaz’ insana göre! Bugün iyi görülen/bilinen
değerler/davranışlar/hal ve tavırlar yarın kötü,
bugün kötü görülen değerler yarın iyi olabil-
melidir! Her şey anlıktır, kişiseldir! Sınırlılık
yoktur, sorumluluk da!
Bugün güya en seçkin(!) demokrasi havari-
lerinin demokrasiyi yayma vasıtaları ‘bomba’
olmuştur! Kur’an’ın ‘yeryüzünde bozgunculuk
çıkarmayın!’ hitabına ‘biz ancak ıslah edicile-
riz!’ cevabını veren gerçek bozguncuların şaşı-
lığı gibi! Yeryüzünün sahte rab(leşen)lerinin,
ilah(laşan)larının arzularına göre rengini alan
bir sistemdir demokrasi! Beyaz insanın ken-
di dışında rengi beyaz veya siyah her ne olursa
olsun herkesin hizmetçi/köle/kul kılındığı, hak
ve hürriyetlerinin kendilerine lütfedilen kadar
olduğu, tek dünyalı ve şimdilik(!) bulabildiği/
dayattığı/kabul ettirdiği şeytani bir düzendir de-
mokrasi!
İnsan insana hükmederse bunda adalet
aranır mı? Bu hükmetme ve hükümet ancak
zulüm doğurur! İnsan, insanı ne tanır! Kendini
tanımayan/farkında olmayan insan başkasının
farkında olur mu? Kimseyi tanır mı? Kendini
bilen, nefsini tanıyan zaten Rabbini bilir, ta-
nır! Rabbini tanıyan O’nun hükümlerine teslim
olur, boyun eğer! Başkasını tanımaz!
21
Şubat 2011
İslam’ın bir eksiği, bir gediği mi var ki
başkalarının sahte ‘izm ve dinlerinin’ peşinden
koşalım! İslam’ın hüküm ferman olmadığı
her sistem ve düzen zulüm kaynağı, adaletten
uzak fesat yuvası olarak cahili sistemdir! Adı
ne olursa olsun, insanlara ne sunarsa sunsun,
rengi ne kadar beyaza yakın olursa olsun! ‹En
kötü demokrasi en iyi diktatörlükten, askeri
vesayetten iyidir!’ ön kabulü güzel görünse de
çeldirici/tuzak içeren bir yaklaşımdır! Zira en
iyi, en ideal demokrasi hatta demokratik cum-
huriyet dahi insan egemen olduğu için insanlara
kuşatıcı/eksiksiz/hatasız/adaletli ve zulümden
uzak bir nizam/düzen sunamaz! İntizamlı bir
sistem oluşturamaz! Çünkü gri bir ton ile ‘şey-
tanın sağdan yanaşması/Allah adına aldatması’
gibi beyaza en yakın siyah tonu olarak en teh-
likelisi/en zararlısı/en sinsisidir! İnsan eksiktir,
kusurludur, en azından ‘nisyan ile maluldür!’
Nisyanı isyana evirilebilmektedir! Adaleti ken-
dinden menkuldür, kendincedir! İşte tüm yaratı-
lanların her şeyini kuşatan, en ince teferruatına
kadar vakıf olan, sinelerin özündekini bilen, ilmi
ezeli ve ebedi olan, adaletin kaynağı, kullarının
vasıflarını/ihtiyaçlarını/özelliklerini ve öncelik-
lerini tüm yönleriyle bilen yaratıcı ve yönetici
olan Allah bu nizamı vaaz edebilir! Ancak bu
nizam âleme intizam verebilir. Tercih kulların-
dır; dilerse fücuruna, dilerse takvasına tabi olur.
Dünyadaki bu tercihleriyle cennetin veya cehen-
nemin yolunu tutar! İnsanın insana hâkimiyeti
mi, Allah’ın kullara hâkimiyeti mi? Hangisi ma-
kuldür, hangisi tercihe şayandır! Her kul yöne-
tilmektense kendi yönetmeyi/kendini yönetmeyi
tercih ederse söz hakkı kimin olacaktır? Eşitler
arasından kim daha eşit olacaktır? İşte mono-
teist, deist, politeist yapılanmalar; demokrasi,
 İktibas
kapitalizm, liberalizm, faşizm vb. izimler/beşeri
dinler yeryüzünde şöyle veya böyle denenip duru-
yor! Nerede insanlığın mutluluğu, nerede dünya
düzeni, nerede adalet ve nerede insaf?! Her yeri
zulüm, çıkar, savaşlar, kölelik, sömürü kaplamış
durumda! İşin başına geçen insan malullüğü
ile rablik ve ilahlık iddiası ile ekini ve nesli
ifsat etmekte, tüm emniyetleri hiçe saymakta,
algı ve idrakleri kirletmekte, menfur emelleri
uğruna hiç bir değer tanımamaktadır! Değer
verdiği tek şey çıkar/yarar/menfaattir.
Demokrasi havarisi kesilenler yeryüzüne
zulüm ekmekte, nefret biçmektedirler! Ülkeleri
sömürgeleştirmekte, insanları köleleştirmekte ve
kaynakları talan etmektedirler! İslam ve iman
davası güdenler Allah’ın ve dininin havarisi
olmak zorundadırlar! Bu devasa davanın id-
diasını taşımak, insanlara devasını sunmak
adanmış dava erlerine düşmektedir! Bu boy-
numuzun borcudur! Bizim alternatif arayışımız
yoktur, olamaz! İslam’ın hâkimiyet devlet talebi
hep olmuştur, olacaktır! Bu hâkimiyetin icra
şekli ‘isimle’ ilgili değildir. Bu hâkimiyetin
kaynağı ile ilgilidir! Gökten başımıza düşecek
bir ‘elma’ da değildir! Bir liyakat, bir güven, bir
çaba meselesidir! Bir ‘nasip’ boyutu olmakla bu
bizim tasarrufumuzun dışındadır. Biz ‘süreci’
doğru işletirsek, toplumsal değişimin ve ferdi
değişimin yasalarının, ilkelerinin doğru tespit
edip bunlara uygun ameller/davranışlar/çaba-
lar sergilersek doğru adımları atmış oluruz!
Parlamenter demokraside halk güya temsil-
cilerini seçiyor(muş)! Önünüze bir liste sunu-
yorlar, bu listeyi seçeceksin ister istemez! Seçen
kim?! Tercih hakkın yok, fikrini soran yok! Ka-
tılmama özgürlüğün(!) bile yok, ceza ile tehdit
ediliyorsun! Buradan bu baskılamayı, presi gör-
meden İslam’ın bir zulme, apaçık bir haksızlığa,
cana ve mala karşı koyduğu hadlere dil uzatma
hadsizliğinde bulunuyorsun! Çoğunluğun azın-
22
Şubat 2011
lığa tahakkümü olarak görülebilecek demokrasi
yerine göre oligarşi, monarşi hatta diktatörlükler
ile paralellik arz eden, azınlığın çoğunluğa ta-
hakkümü olarak da tezahür edebilir! Seçilmişler
yanında atanmışların da beyaz efendilerine ya-
kınlıkları oranında sözde güç sahibi olabildikleri
bir vaziyet de sunmaktadır! Hükümet olup ikti-
dar olamamak, figüranlıktan öteye gitmeyen bir
role sahip olmak, oyu ile oyuna gelmek, reyinin
ve sözünün geçmediği, sanal/makyajlı bir senar-
yo ile barajlı, temsiliyyet sorunlu, her türlü da-
yatmalı bir seçim(seçileni seçme) oyunu oynan-
maktadır demokrasi adına! Bir artistin oyu ile
bir çobanın oyu eşit olur mu hiç?! Olur mu böyle
bir şey?! Kim, kime, ne adına, ne bahasına, ne
amaçla danışıyor?! ‘Danışıklı dövüş’ bu olsa ge-
rek! Faraza, çoğunluk ‘İslam’ dedi, ne olacak?!
Hemen mührü size teslim edip ‘Hükümet ol-
dunuz!’ mu diyecekler! Cezayir örneği ne ça-
buk unutuldu! ‘Hamas’ ve ‘Müslüman Kardeş-
ler’ serbestçe hareket mi ediyorlar! Bu kuralları
belirlenmiş, sınırları çizilmiş, hakemleri atan-
mış oy’una daha ne kadar gelinecek! Ha, unut-
madan bizim meşhur valilerimiz vardı değil
mi, ‘Siz de kim oluyorsunuz, pis Anadolular!
Bu ülkeye şeriat gelecekse de, komünizm gele-
cekse de onu biz getiririz!’ diyen!
Ayrıca Avrupa hala ‘ezan sesi’ duymak iste-
miyor nedense! ‘Duysa’ ne olur; ne okuyan, ne
de dinleyen okunanın kaydında olmadıktan
sonra! Birbirinin camisine gitmeyen, mezhebi-
ni dininin önüne geçiren, gidilen camide dinin
mugayiri bir hal ve gidişat ile inanış/düşünüş ile
dönüştürülen ahali tabi ki demokrasi oyununa
oyuncak, demokrasi putuna kurban olmaktan
kurtulamayacaktır!
Kavramların künhüne vakıf olmalı, arka pla-
nını görmeli, felsefesini kavramalı, uygulanış
amaç ve yöntemlerini tanımalı, denize düşme-
meli, düşsek bile yılana sarılmamalıyız! Demok-
 İktibas
rasinin argümanlarından ‘hoşgörü’, ‘çoğulcu-
luk’, ‘halkın egemenliği’ ve bir yöntem olarak
‘seçimler’ iyi tahlil/analiz edilmeli, doğru an-
laşılmalıdır.
Bırakınız bizim açımızdan/İslami değerle-
ri en önde, hep önde tutma arzusunda olanlar
açısından, sırf demokrasi diyenler açısından bu
argümanlara baksanız yine hüsran, hep hüsran;
daima kandırmaca ve göz boyama görürsünüz!
Ne hoşgörüsü, ne ifadesi, neyin ifadesi! Ne ege-
menliği, kimin egemenliği! Ne halkı, ne seçi-
mi! Asla! Siz, size biçilen formatta ve sınırlar
dâhilinde sanal, tiyatral, trajik ve figüranlıktan
öte geçmeyen, bir iddia ve ideal taşımadan size
sunulanlar kadarıyla, lütfen lütfedilenlerle ye-
tinmek zorundasınız! Sınırları zorlamak yok,
sorgulamak yok, talep etmek yok! Ölümle kor-
kutulup (faşizm, komünizm, diktatörlük vb.)
sıtmaya (demokrasi) razı kılınmak bu olsa gerek!
Belki de tersi! Daha en başta siz birilerine ege-
menlik/yasama hakkı tanıyorsanız peşinen ada-
letsizliğe razısınız demektir! Bu kişi ve kurumlar
ne adına hakkaniyet güdecek?! Niye güdecek?!
Sizi mi kayıracak, kendini ve avenesini mi, top-
lumu mu, devleti mi?! Halkın egemenliği ne
menem iştir! Hak, hukuk anlamını Hakk’tan,
yegâne hâkim ve üstün güç Allah’tan al(malıd)
ır! Adalet ancak o zaman tecelli eder!
Başı sıkışanın soluğu adı /halkı müslüman
olan doğu ülkelerinde değil de batı ülkelerinde
almaları ve ne kadar açmazı olursa olsun öyle
veya böyle demokratik olan sistemlerin görece
imkânları, hareket alanı açması tercihe şayan
oluşunu değil, havuç politikalarında olduğu gibi
daha bir titizlenilmesi, dikkatli olunması gerçe-
ğini gösterir. Kişilikleri, algıları dumura uğrat-
ması açısından, kartların daha açık oynanması
hasebiyle açıktan /gönüllü fişlenme olgusundan
dolayı, elini verenin kolunu alamaması sebe-
bi ile cellâdımıza âşık olmamamız gereken bir
23
Şubat 2011
vasat ortaya çıkmaktadır. Bize sunulan fırsat-
lar ve lütfedilen ortamlar kaşımıza, gözümüze
âşık olduklarından, Müslümanları/İslamı çok
sevdiklerinden değil, tüm filmin senaryosuy-
la, sahnelenmesiyle gözlerinin önünde cereyan
etmesini istediklerindendir! Korkulu rüya gör-
mektense uyanık kalmayı tercih etmektedirler!
Oyunun kurallarını belirlemek, inisiyatifi elde
tutmak, deplasmana düşmemek istemektedir-
ler! Marabaya karşı gaddar ağa rolünden ziya-
de, insaflı(!) ağa rolüne soyunarak marabayı
gönüllü köleliğe koşmaktadırlar! Marabanın
imkânlarını zamanın ve şartlarının getirdiği de-
ğişimlere göre iyileştirerek hem marabanın gön-
lünü kazanmakta hem de düzeninin devamını
garantiye almış olmaktadır ki bu akılcılığı hafife
almamak gerekmektedir!
Bizim alternatif sunma pozisyonumuz da
yok, lüksümüz de yok! Buna gerek de yok! Kay-
nağını İlahi adaletten, Hâkimler Hâkiminin
hukukundan alacak sistem asla bir isme sığdı-
rılamaz, sıkıştırılamaz! İsimlere bağlı ve bağım-
lı kılınamaz! İnsanın halife kılınması Allah
ve resulünün vekili olsun için değil kendi
imtihanını kazanmaya yönelik imtihan ira-
desi, serbestîsi içindir! Ku’ran kıssaları bu tür
anlatılarla, mesajlarla doludur! Tabi oradaki
rol ve kişilikleri bugüne izdüşümleri ile ben/
biz diliyle aktarmadığımız/okumadığımız için
hisse alan da olmuyor! Tevhid, adalet, ahiret,
meşveret eksenli, haksız bir kişinin ölümünü
tüm insanlığın ölümü, bir canın kurtarılmasını
âlemin kurtarılması olarak gören, takva ve sa-
lih ameli öne çıkartan, emniyet kaynağı bir din
izimler üstü, aşkın bir kuşatıcılığa sahiptir!
İsim misim hikâye, sistem mistem bahane;
nemokrasi(kanun kural düzeni) memokrasi,
şu demokrasi hakikaten ‹ne mokrasi’!

Demokrasi İslam’ın Ne Yanına Düşer?
- Ahya Aras -
İslam’la demokrasiyi karşılaştırmanın evren-
sel objektif ölçütleri yoktur. Çünkü İslam bir
Din’dir ama batılı nazarında belki sadece sosyo-
lojik bir gerçek olarak dindir. İslam vahye daya-
nır ve peygamberler silsilesinin son halkasının
tebliği ile nokta konmuştur. Allah bütün insan-
lık için Din olarak İslam’ı seçip beğenmiş ve on-
dan razı olmuştur. (5/Maide, 3). İslamî açıdan
Kur’an’ın vahiy mahsulü olduğu, Muhammed
(sav)’in Allah’ın elçisi ve son nebi olduğu, hiç-
bir şekilde tartışma götürmez bir gerçektir. Bu,
Müslümanlar nazarında bir mutlak hakikattir.
İslam’la demokrasi ya da başka herhangi bir
siyasal ideolojiyi karşılaştırırken öncelikle şu
hususun netleşmesi gerekir: İslam, siyasî talep-
leri olmayan, bireysel olarak insanın dindarlık
duygularını tatmine yarayan bir inanç manzu-
mesi ve bir tapınma biçimi midir? Yoksa aynı
zamanda ferd ve toplum hayatını düzenleyen bir
hayat nizamı mıdır?
İslam kuşkusuz insanı Ahirete hazırlayan
ama dünyada ona her yönüyle asûde bir hayat
kurmak üzere indirilmiş bir İlahî nizamdır.
Yani İslam hem ferd hem de toplum hayatını
tamamen Din’e dayandırarak sevk ve idare et-
mek ister. İslam’sız bir hayatı cahiliye olarak
adlandırır. İslam’ın bu özelliğini ıskalayanlar,
onu mabede ve kişinin vicdanına hapsetmek
isteyenlerdir. İslam’ın aynı zamanda bir siyasal
sistem olduğunu belirttikten sonra, demokrasi
ile karşılaştırmaya girişebiliriz.
Demokrasi ile İslam arasındaki farkı orta-
ya çıkartacak en belirgin kavram hâkimiyettir.
Hâkimiyet konusu anlaşılmadan, İslam-demok-
rasi farkı anlaşılamaz. Hâkimiyet, hükmetme
demektir. İyi ama kim hükmetmelidir?...
Hâkimiyet deyince sadece Allah’ın tabi-
24
Şubat 2011
atta hükmünün geçerli olması anlaşılmaz.
Hâkimiyet sadece had cezaları, domuz eti, içki,
kumar, falcılık, faiz, zinanın v.b. haramlığı gibi
ahkâm konusuyla da sınırlı değildir. Hâkimiyet,
bir bütün halinde insan hayatında kim egemen
olacak: insan mı, Tanrı mı? sorusuna verilecek
cevabın tamamıdır. Eğer İslam’dan bahsedecek-
sek, o, insan hayatının tamamını kuşatan, ha-
yatın her alanına, her anına ve her biçimine dair
bir sözü (hükmü) olan bir nizamdır. Yani insan,
hayatını tamamıyla yaratan Rabbi’nin adıy-
la ve O’nun adına tanzim edecektir. Hayatını
O’nu razı edecek amellerle bezeyecektir. Allah’ı
razı etmekten başka ülküsü olmayacaktır. İşte
hâkimiyet Allah’a aittir demek budur. Bu tanım
kuşkusuz demokratik düşünce nazarında tota-
liter etiketini yiyecektir. Böylece demokratik
düşünce, İslamî düşünceye ilk ‘şerh’ini düşmüş
olacaktır. Bu tür şerh düşmeler aslında, derin-
lerdeki ‘Allah hayatımıza karışmasın!’ itirazının
dışa vurumudur.
Mülk Allah’ındır. Gökler ve yeryüzü yani
bütün uzay ve zaman Allah’ın eseridir. Allah
mülkünde hiç kimseyi ortak kabul etmez. Za-
ten mülkte O’na ortak olabilecek bir varlık da
yoktur. Mülk Allah’ın olunca, hüküm de O’na
aittir. Mülkte şeriki olmadığını ama hükümde
olduğunu kim iddia edebilir?
Otorite kimse, hâkimiyet de ona aittir. Oto-
rite, “emretme hakkı; bunun karşılığında itaat
edilme durumu”(1) olarak tanımlanmaktadır. Bu
durumda Allah bir otorite olarak kabul edilecek
mi, edilmeyecek mi? Şayet otorite olarak kabul
edilirse, emretme, dolayısıyla itaat edilme yetki-
si Allah’a ait olmuyor mu? Bu basit gerçeği çok
iyi bilen resmi ve sivil teologlar, Allah’ın hük-
metme yetkisini gasp etmek(!) amacıyla, kozmik
 İktibas
âlemde egemenliği Allah’a, toplum hayatında ise
insana tahsis etmektedirler. İşte bu ‘yetki gaspı’
girişimi, bin yıllardır süregelen şirk çizgisinde
bir değişiklik olmadığını göstermektedir. Kur’an
‘deizm’ anlamındaki bu şirkin tarihine tanıklık
etmektedir. Biz de günümüzde Kur’an’ın işaret
ettiği tarzda, hâkimiyetin kevnî âlemde Allah’a,
sosyal hayatta ise insana tahsis edilmesinin bu-
günkü versiyonuna tanıklık etmekteyiz.
1998 yılında ilki gerçekleştirilen Abant top-
lantısının sonuç metninde bu durum şu şekil-
de ifade edilmiştir: “Son zamanlarda, İslam
dünyasında kargaşaya sebep olan kavramlardan
birisi de ‘hâkimiyet’ kavramıdır. Kur’an açısın-
dan bakıldığında, âlem üzerinde, bilgisi, iradesi,
rahmeti, adalet ve kudretiyle mutlak hâkim hiç
kuskusuz Allah’tır. Bütün varlıklar da bu külli
hâkimiyetin altındadır.” Dördüncü maddenin
buraya kadar olan kısmı, hâkimiyeti kozmik
âlemde Allah’a tahsis etmek denilen keyfiye-
te taalluk etmektedir. Buradan sonraki ikinci
kısmı ise Allah’a ait olan bir yetkiyi gasp etme
gibi bir girişim mahiyetindedir, şöyle denmek-
tedir: “Mü’minler için Allah, ahlaki ve sosyal
değerlerin öğretici ve yol göstericisidir. Fakat bu
‘hâkimiyet’ kavramı birbirine karıştırılmamalı-
dır. ‘Hâkimiyet milletindir’ ifadesi, ‘Hâkimiyet
bir ferdin, sınıfın, zümrenin tabii veya ilahi hak-
kı değildir’ anlamına gelir; siyasi manada ‹milli
irade’yi esas almak ve onun üstünde bir güç ta-
nımamak demektir.”(2)
Böylece hayat ve Din ikiye bölünmüş, tabii
olana müdahale edilmiş; ‘milli irade’ denilen,
somut olarak ne olduğu hiçbir zaman tarif edi-
lemeyecek olan ama içine, tevhidi bozacak her
türlü seküler görüş ve önerinin doldurulabileceği
bir mefhum Allah’ın otoritesi/egemenliği karşı-
sına konuşlandırmıştır.
Bu, eskiden beri süre gelen bir siyasî oku-
madır. Eskiden de belli bir kesime “gökleri ve
yeryüzünü kim yarattı?”, “güneşi kendine bo-
yun eğdiren kimdir?”, “yağmuru kim yağdırır?”
25
Şubat 2011
diye soru yöneltildiği zaman verdikleri cevap
“Allah” olmuştur. (39/Zümer, 38; 31/Lokman,
25; 43/Zuhruf, 9; 29/Ankebut, 61, 63). Hem de
Allah’ın aziz ve hamîd olduğunu vurgulayarak…
(43/Zuhruf, 9). Bu kesim, kendilerini yaratanın
Allah olduğunu asla inkar etmemektedir. (43/
Zuhruf, 87). Demek ki Nuh Nebi zamanından
beri toplumların, ‘yaratıcı olarak Allah’la bir
sorunları olmamıştır; sorun ‘hükmedici olarak
Allah’la olmuştur.
Peki, müşrikler yaratıcı olarak Allah’ı ikrar
ettikleri halde, sıkıntıları neydi, nerede hata ya-
pıyorlardı? Kur’an’ın tanıklığına göre onların bil-
medikleri şey, Allah’a hamd edilmesi gerektiği
idi. (29/Ankebut, 63; 31/Lokman, 25). Biz bunu
daha geniş anlamda din’i Allaha has kılmamak
olarak adlandırabiliriz.
***
Şunu çok açık ve net olarak ortaya koyma-
mız gerekmektedir: aciz bir kul olarak insanın
kâinatı yaratan bir Allah mefhumunu benimse-
mesi, kendisinden ‘uzakta’ bir hakikatin teslimi
olarak çok zor değildir. Hüküm koyucu olarak
Allah’ı kabul ve ikrar etmesi ise heva ve heve-
sini bitirmesi, her türlü işini Allah’ın buyrukla-
rına teslim etmesi anlamına gelmektedir. Yani
Allah’ın hâkimiyetini kabul etmek, insanın heva
ve hevesinin kulu olmasının önüne geçmekte,
Allah’a kul olmanın kapısını aralamaktadır.
Hâkimiyetin Allah’a ait olması nasıl yadsı-
nabilir? Nasıl olur da hükmetme yetkisi -hem
de kayıtsız şartsız- beşere tanınarak, yaratılmış
bir varlık, tartışılmaz bir otorite haline getiri-
lir? Demokrasi adı altında, insanlardan oluşan
-güya seçilmiş- bir meclis ‘otorite’ sayılacak ve
itaat edilme hakkını elde edecek de, âlemlerin
Rabbi Allah otorite olmayacak? Allah’ın, Kitab-ı
Kerim’inde buyurduğu gibi, öyle veya böyle yü-
celtilen, kutsanan, ululanan meclisler, beşeri
otoriteler tamamıyla bir araya gelseler (meclis/
parlamento kursalar!) bir sineği bile yaratamaz-
larken; sinek onlardan bir parça ısırsa ona bile
 İktibas
mani olamazlarken (22/Hac, 73), sinekten son-
suz sayıdaki gezegenlere kadar her şeyi yaratan
Allah’ın insan hayatına vaziyet etme yetkisi
nasıl gasp edilebilir? Ferdin ve toplumun haya-
tında Allah’ın Dini’nin egemen olmasından kim
rahatsız olur?
Günümüzde bizzat kimi ‘dindarlar’ ağzıyla
yoğun bir şekilde, bu çağda İslam’la yönetilme-
nin mümkün olmadığı, demokrasinin artık geri
dönülemez bir realite olduğu iddia edilmektedir.(3)
Pek çok dindar/muhafazakâr çevrenin üzerinde
adeta icmâ ettiği bu yargı, aslında Cumhuriyet
rejiminin 85 yıldır ulaşmak istediği ve uğrun-
da birçok zecrî tedbire başvurduğu bir hedef idi.
Bu anlamda Cumhuriyet rejimi -çağın dönem-
sel şartlarının da desteği ile- başarılı olmuş,
“hâkimiyet halka aittir” sloganının “hâkimiyet
Allah’ındır” ilkesiyle asla çelişmediğini savunan
bir ‘hür adamlar’ güruhu yetiştirmiştir. Kısacası
İslamî düşünce en öldürücü darbeyi, yönü kıble-
ye dönük cenahlardan yemiştir.
İslam’ın dışında herhangi bir beşeri ideoloji
adeta din işlevini üstlenerek, onca kifayetsizli-
ğine, ruhsuzluğuna, ahlaksızlığına, dalaletine
rağmen insan hayatına tepeden tırnağa müda-
hale etmekte; insanların en mahrem alanlarına
varıncaya kadar alakadar olmakta; insanların ye-
diklerine, içtiklerine, giyim-kuşamlarına, ibadet
vakitlerine, özel zevklerine varıncaya kadar her
şeye kendine göre yön vermeye çalışmaktadır.
Ama bu yön vermenin binde biri bile İslam’a
çok görülmektedir. İslam’ın insanları mabedde
trans haline getirip dünyadan el-etek çektirme-
si(!), demokrasinin ise insanları dünyaya dört
elle bağlaması istenmektedir. Kısacası, İslam
hükmedemez ama demokrasi hükmeder! İslam
hükmederse baskı, demokrasi hükmederse öz-
gürlük olur! İslam’ın kuralları gerici, çağdışıdır
ama demokratik ilkeler ilerici ve çağdaştır!
Bu durumda yapılanı nasıl açıklamak gere-
kir?
Bu yapılanı açıklamak için, bu politikanın te-
mel hedefini anlamak gerekir.
26
Şubat 2011
Eğer yeryüzünde, insan hayatında Allah’ın
buyrukları egemen olursa bakın neler olacak:
yeryüzünde sadece Allah’a tapmak, Allah’a itaat
etmek meşru kabul edilecek. Allah’ın adı (yani
bütünüyle İslam) en yüce değer, tek geçerli pa-
radigma olacak. Yeryüzünde adı, sıfatı, görevi,
rütbesi, sarığı, cübbesi ne olursa olsun, hiçbir
insan tanrılaşmayacak. Yeryüzünde alkol ve fu-
huş memnu, kötü, haram, fahşa, ahlaksızlık,
edepsizlik, düşüklük olarak görülecek. TV ek-
ranlarından içki, ahlaksızlık, cinsel tuğyan rek-
lam edilemeyecek. Faiz alıp-vermenin Allah’a
ve Rasulü’ne savaş açmak anlamına geldiği, en
yüksek perdeden ilan edilecek. Kamusal alan,
kadın bedeninin teşhir edildiği, kadın iffetinin
açıkça talan edildiği ortam olmaktan temizlene-
cek. Okullar, milyonlarca çocuğun beş yaşından
itibaren itina ile aptallaştırıldığı öğütme kamp-
ları olmaktan kurtarılacak. Yeni nesiller, bilu-
mum putlaştırmalara elverişli bir eğitim siste-
minin elinden kurtarılacak.
Bir İslam toplumunda burada zikrettiğimiz
münkeratın hiçbirinin olmayacağını düşleyen
bir hayalperest olduğumuz zannedilmemelidir.
Önemli olan, beşerî değil, Allah’a ait yasalarla
hükmetmeyi asıl saymaktır. Üzerinde durulma-
sı gereken, Din’in yani yaşamın bütün bölümle-
rinin Allah’a has kılınmasıdır; bu uğurdaki azim
ve kararlılığımızdır. Önemli olan, müslümanca
bir dünya kurma niyetimizdir. İslam’ı iktidar
yaptığımızda her şey kendiliğinden düzelecek
demiyoruz. Ama kimsenin, hiçbir şeyin değiş-
meyeceğini söylemesini de istemiyoruz.
Şimdi burada duralım ve bütün bunları kim-
ler ister, kimler istemez diye düşünelim. De-
mokratik düşüncenin hangi kavramı Kur’an’la
karşılaştırılsa mutlaka bir kısa devre durumu or-
taya çıkmaktadır. Çünkü biri nihai otorite olarak
sadece Allah’ı tanır; diğeri beşeri. Biri tevhidîdir,
diğeri çok tanrıcı. Biri olaylara ve eşyaya hayır-
şer, salah-fesat, iman-küfür, tevhid-şirk, helal-
haram, günah-sevap açısından bakar. Diğeri ise
iyi-kötü, faydalı-zararlı, kârlı-kârsız, özgür-bas-
 İktibas
kıcı gibi tamamen seküler kriterlerle bakar. Biri,
ebedi yurt olarak ahireti bilir, diğeri ise hayat bu-
radadır, yaşarız ve ölürüz, başka bir şey yok der.
Biri insan merkezli (antroposentrik), diğeri ise
Allah merkezlidir. Kısacası biri rahmanî, diğeri
şeytanidir. Şeytan sürekli kötülükleri fısıldar.
Allah ise günahın açığını da gizlisini de yasaklar.
İslam marufu emredip, münkeri nehyetme esa-
sına dayanır; demokrasi ise münkeri emreder,
marufu nehyeder. Demokratik toplum yapıları,
fahşa ve münkerin en fazla yayılıp revaç bulacağı
ortamlardır.
Allah’a karşı aymazlık anlamında bir demok-
ratik (özgür) düşünme biçimini Kur’an’ın onay-
laması beklenemez. İslam’da her işte Allah’ın
rızası aranır; küfre düşmekten, münafık ol-
maktan, fasıklara benzemekten endişe edilir.
Demokraside ise sadece insanın hazlarına en-
gel konulmasından endişe edilir. Demokratik
yaşam tarzının mihrabı insan bedenidir. İnsan,
bedenine tapar.
***
Demokrasi ile İslam sadece siyasal açıdan
değil, her açıdan çatışır. İslam’ın ahiret inancı
karşısında demokrasi ‘hiç’cidir (nihilist). İslam
Allah’a ibadet esasına dayanır. Demokrasi ise
hazcıdır (hedonist). İslam’ın aşkın hedeflerine
karşılık demokrasisin hedefleri dünyevi, parasal
ve tenseldir. İslam insanın mutluluğunu sadece
Allah’a ibadet etmekle mümkün görür. Namaz
günlük hayatın en önemli Rabbani sığınağı, dün-
yevileşmeye karşı önemli ilahi bir parantezdir.
Demokrasinin eğlence, alış-veriş, müzik ve tele-
vizyon izleyicisi olmaktan başka sığınağı yoktur.
Demokrasi ile İslam’ın örtüştüğünü, bir ara-
da pekâlâ olabileceğini iddia edenler, giderek
bir İslam demokrasisinden, Müslüman-demok-
ratlardan bahsedenler bilerek ya da bilmeyerek
şeytanın borusunu öttürmektedirler. Demok-
rasi ile İslam’ı aynı potada imtizac ettireceği-
ni sananlar, Allah ile, kıyamete kadar Allah’ın
sırât-ı müstakîmi üzerine oturup kullara sağ-
dan, soldan, arkadan ve önden yaklaşarak onları
27
Şubat 2011
azdırmaya programlanmış İblis’i aynı hedefin
işaretçileri gibi görmektedirler. Demokrasi ile
İslam’ın uzlaşacağını iddia edenler, uluslar arası
Siyonizm gibi büyük siyasal oyunculara verdik-
leri sözlerin diyetlerini ödemektedirler.
Demokrasi ile İslam iki ayrı hayat tarzıdır,
iki ayrı insan tipi yaratma girişimidir. İslam’ın
insanı bildiğimiz gerçek insan ise, demokrasinin
insanı pille çalışan yapay bir insan gibidir. De-
mokrasi insanı, tarihi, doğayı, duyguları, fıtra-
tı çalmak istemektedir. Yani gasıp olduğu gibi
hırsızdır da. Hiçbir demokratik toplumun şükür
ve kanaat toplumu olduğu görülmemiştir. Ama
İslam böylesi toplumları çok oluşturmuştur. En
önemlisi de her zaman oluşturmaya adaydır.
Şu anda her ne kadar dünya siyaseti İslam’ı
demokrasinin yedeğine takmaya çalışıyorsa da
bu hep böyle gidecek değildir. Bir gün gelecek,
İslam’ın nebevî sesi gür şekilde duyulacaktır.
Bu tuzakları bozan yeni nebevî nesiller elbette
olacaktır. Olmasa da hakikatler hiçbir zaman
ilânihaye gizlenemeyecektir. Demokrasinin, “le-
kum dînukum ve liyedîn” tefrikinde “dînukum”
tarafına düştüğü, bir gün mutlaka teslim edile-
cektir.
“Yüce olan Allah’ın davasıdır. Allah azizdir,
hâkimdir.” (9/Tevbe, 40)
1-Toktamış Ateş, Demokrasi, Ank-1995, 5. Bsk., s.17-18.
2-I. Abant Toplantısı Sonuç Bildirgesi, ZAMAN,
20.07.1998.
3-Buna çok sayıda örnek vermek mümkündür ancak
bu yazının konusu tamamen ‘hâkimiyet’ kavramı olmadığı
için bir iki örnekle yetinmek istiyoruz. Şimdilik Mısır’lı Ali
Abdurrazık’ın 1925’te Türk Devrimine destek vermek mak-
sadıyla yazdığı ve Türkçe’ye ‘İslam’da İktidarın Temelleri’
(Birleşik yay. İst-1995) diye çevrilen kitabını; 28 Şubat Post-
modern darbesine destek vermek maksadıyla bir grup ilahi-
yat hocası tarafından yazılan ‘İslam Gerçeği’ kitabını (AÜ
İlahiyat Fak. Yay. Ank-1995) ve 1998’de faaliyete başlayan
Abant toplantılarını örnek vermekle yetinelim.
 İktibas
Kim Hükmedecek Tanrı mı İnsan mı?
- Cemil Soylu -
Kim hükmedecek tanrı mı, insan mı? Veya-
hut biz insanlar kendimizi daha üst bir egemen-
likten özgürleşmeye çabalamak zorunda mıyız,
değil miyiz? Kutsal kitapta tekvin bölümünde yı-
lanın ilk insana verdiği sözün iki ayaklı bir içeriği
vardır. İyi ve kötünün bilgi ağacının meyvelerini
yemekle ve bu şekilde ilahi buyruğu çiğnemiş
olmakla insan, kendini semaya bağımlılıktan
özgürleştirecek ve aynı zamanda iyiyi ve kötüyü
bilen “tanrılara benzeme” vaadini gerçeğe dö-
nüştürmüş olacaktı. Tekvinin, semaya bağımlı
olan arızi tabiatımızdan kaçınılmaz bir şekilde
serbestleşmek ve sadece kutsala ait olan bir bil-
giyi kazanmak suretiyle “eşit” olmak şeklindeki
bu ikili içeriğiyle ancak insan sitesinin dış hatla-
rını algılayabiliriz. İki köklü ideolojik arketipler
olan özgürlük ve eşitlik, şimdilerde çözümlen-
mekte ve geniş çerçevede düşünülmektedir.
Tanrıdan bağımsız olan bu modern insan
kimin adına ve kim üzerine baskınlık kuracak,
kim adına hükmedecek ve iktidarı kullanacaktır?
Rasyonel olduğunu söyleyen ama duyumsalcılık
çamurunda gözleri ışılayan böyle bir modern in-
sana güvenilebilir mi? Yani modern insan kendi
yeni kimliğine sağlam bir kök bulabilir mi? İn-
san sitesinin imzası altında her şeye gücü yeten
insan iktidarı yeryüzünde mükemmelliği gerçek-
leştirecektir. Çünkü dünyevileşmiş insan, sade-
ce gerçekte nasılsa o şekilde olan objektif dünya
bilincinden ve tüm sınırlılıklarıyla yaratılış bilin-
cinden yoksunlaşmamış, ama daha da önemlisi
dünyada ve insanların yaşamlarında ilahi hazır
bulunuş (huzur) bilincinden de uzak kalmıştır.
O, bu yüzden bir boşluk ve anlamsızlık hissiyle
doludur. Ve salt bu durum onu kendisini sonsuz
28
Şubat 2011
narsist tasarılara ve spekülasyonlara bırakması
için yeterlidir. Gün ortasında rüya görmekle ger-
çekliğin yerinin değiştirildiği yer, işte bu tasarla-
malardır. Müslüman insan yaratılmış dünyanın
asla bir cennet olamayacağını bilir. Buna karşı-
lık dünyevileşmiş insan, insan gücünün varoluş-
sal eksiklikleri kökünden kazıyacağı şeklindeki
rüya ile büyülendiğinden cennet umudunu kay-
betmeyerek cennetin izini sürmeye devam eder.
18. Yüzyılda yavaş yavaş bir bütün olarak şekli-
ni almaya başlayan insan sitesinin, rüyaların ve
masalların sağlayabilecekleri olası şeylerden çok
daha fazlasına ihtiyaçları vardı. Çünkü insan si-
tesi sosyal, ahlaki ve politik anlamda kökten ve
zor bir yapılanma talep ediyordu. Böyle bir talep
de ancak yüksek bir otorite ile karşılanabilirdi.
İnsan bu şartlar altında kendini yükseltme meş-
ruiyetini yine kendisine vererek kurmaya çalış-
tığı sistemde kendine yüksek bir yer ayırmıştır.
Dünyevileşmiş insan, bunu kendisinden başka
herhangi yüksek bir otoriteyi tanımamakla sağ-
lamıştır. Ancak dünyevileşmiş insanın yüksek
ilahi bir iktidarı inkâr etmesi, kendisini tek
boyutlu olmaya hapsetmiş ve böylece kurmaya
çalıştığı iktidar sisteminde, hakikatte aslolan di-
keylilik olmasına rağmen, yataylığa sıkışmıştır.
En yüksek adalet olarak adlandırılan halk
iradesi mefhumu, bir adalet öğesi iken, oy kul-
lanmanın ifade ettiği niceliksel güçten dolayı
zorunlu olarak çıplak güç şeklinde kendini gös-
terir. Ne gariptir ki en başta güçten kaçılırken,
yine ona geri dönülmüştür. Ve yine ne garip bir
cilvedir ki, halk iradesinin asıl muhtevasını tam
olarak anlamamış çoğunluktan birisi tarafından,
bunun anlamının azınlıkta olan birisine anlatı-
 İktibas
labilme durumu vardır. Bu çarpık yapı içerisinde
Stalinist politbüro, kendi varlığını daha şimdi-
den belli eder. Roesseau’nun tek boyutlu halk
egemenliği dünyasında, sadece tek bir irade, tek
bir hakikat, tek bir adalet vardır. Ve kendini ona
teslim etmediğinde acı, seninle olacaktır. Aslına
bakılacak olursa toplumsal sözleşme insana ve
insan türüne sosyal kölelik getirir. İnsan bütün
normların üzerine, zaman ve mekânın üzeri-
ne, tüm tarihsel değişim ve süreçlerin üzerine
yükseltilir. Böylece sosyal kontrat, (toplumsal
sözleşme) mitin temelli mührüne sahip olur,
çünkü başlangıç kökü itibariyle mutlaktır. İn-
san bu kontratla birlikte kutsallaştırılmıştır ve
bu kutsallaştırılan insanın yaptığı şey ise, aslına
bakılırsa tanrının yerini gasb etmekten başka bir
şey değildir. Oysa batılı insan tanrıdan bağımsız-
lığını ilan ettiği gün bireysel doyuma değil, aşa-
ğılaşmaya ve bir kimlik kaybına doğru yönelmiş
oluyordu.
Roesseau’nun toplumun çoğunluğunun iyiye
meyilli olacağı inancı aslına bakılırsa bir ütop-
yaydı. Çünkü efendiler iyi ve kötüyü belirleme-
de elinden gelen gayretlerle halkı kendi istekleri
doğrultusunda yönlendirmede oldukça başarılıy-
dılar. Özellikle son 20 yıldır başta Amerika ve
sonra Avrupa olmak üzere birçok ülkede liberal
demokrasinin tek yol olarak gösterilmesi gittik-
çe derinleşen politik problemlerin ve derinleşen
sosyal problemlerin üstünü örtme gayretleridir
diye düşünüyorum. Bu problemler arasında ki-
şisel ve kamusal tanzim standartlarının tortu-
laşırcasına dibe vurması, eğitimin gerilemesi,
politik fırsatçılığın yayılması, demagogluk ve
rüşvetçilik, sosyal ve politik bölük pörçüklük,
ailenin yıkılması, dizginsiz cinsel azgınlık, uyuş-
turucu bağımlılığı ve cinayetlerin çoğalmasını
saymak mümkündür. Eski kuşakların kanun
29
Şubat 2011
zoru ile özgürlüğü bağdaşamaz farz etmeleriyle
aynı ölçekte bir çelişki içinde batı insanı kendine
düşkünlük ve sorumsuzluk gösteriyor. Bu bağ-
lam içinde, çoğu bireylerin kendilerini bireysel
zevklerine ve refaha adaması gibi politik lider-
ler ve entelektüeller de hükümet için yeni roller
tasarlıyorlar. Seçimler giderek artan bir oranda
merkezi iktidar kullanımını yasallaştıran boş ri-
tüellere dönüşüyor. Demokrasiye dur duraksız
övgü ise, gerçekliğin felaketlerinden bir kaçışa
benziyor ama aynı zamanda iktidar için dairesel
bir döngünün de kumaşını dikiyor.
Batı dünyasında demokrasinin ortaya çıkışı
ve yükselişi, merkezi anlamı tanrının hüküm-
ranlığını reddetmeye teşebbüs olan bir tarihsel
gelişmenin küçük bir bölümü şeklinde anla-
şılmalıdır. Halk hâkimiyeti ifadesi, ortaçağ za-
manlarında var olan önemli köklerle birlikte
bir dünyevileşme sürecini belirttiği kadar onu
geliştirmiş bir olgudur da. Demokrasi kendini
güçlü kılabilmek için iki kavramı da yanında
hep taşımıştır; özgürlük ve eşitlik kavramını.
Tanrının himayesinden kurtulmuş insan özgür
olduğu gibi tanrıya da eşit olmuştur. Böylece
herkes bir tanrıdır ve kendi kararlarını kendisi-
nin vermesinde bir beis yoktur. Tanrı gibi var
edebilir, yönetebilir ve düzen kurabilir. Oysa
Allah Kur’an’da yeryüzünde de gökyüzünde de
ilah olduğunu deklare ederek insanların ilahlığı-
nı reddettiği gibi buna yeltenenleri de en büyük
azapla tehdit etmektedir. Allah’ın sonsuz kud-
reti karşısında acziyetini fark edemeyen insan
yukarıdaki soruyu tüm ciddiyetiyle ölçüp tartıp
bir kez daha kendine sormalıdır “sahi kim hük-
medecek tanrı mı, insan mı?” Suratını asıp, sır-
tını dönüp bu eskilerin masallarıdır diyenlerin
cevabı şimdiden belli. Peki ya iman iddiasında
olanların cevabı belli mi?
 İktibas
İslam Devleti’nden Demokratik Cumhuriyet’e
- Erdal Bayraktar -
Vahye, Tevhide inanan her Müslüman/mü-
min Allah(c.c)’ın yeryüzündeki Halife’sidir. Yer-
yüzünde olup bitene Allah’ın muradına uygun
olarak bakmaya çalışır. Yeryüzündeki duruşunu
Allah’ın rızasına uygun olarak ayarlar. Bu konu-
daki Rehberleri Peygamberlerdir. Halifelik göre-
vini bu değerler üzerine bina eder.
Yeryüzünün Halifeleri olarak olan bitene ka-
yıtsız kalamayız. Olan biten her şey, bizim imti-
han alanımız içerisindedir. Bu bizi ilgilendirmez
diyemeyiz. Yaşadığımız çağda yaptıklarımızdan,
yapmamız gerekirken yapmadıklarımızdan, ih-
mal ettiklerimizden ahirette hesaba çekileceğiz.
Varlığa, insanlığa, Müslümanlara karşı ödev ve
sorumluluklarımız var. Bu minval üzere Türkiye
Müslümanlarının İslam Devleti’nden Demokra-
tik Cumhuriyet’e eviriliş, dönüşüm süreçlerini
de tartışmamız gerekiyor.
İnsanoğlu birlikte yaşamaya başladıktan son-
ra Devlet fikri oluşmaya başlamıştır. İnsanın gü-
venlik kaygısı ve huzurlu yaşama isteği Devlet
ve Hukuk kurumlarını oluşturmuştur. İnsanlı-
ğın Hz. Adem’le başladığına inanan biz Müslü-
manlar, ilk insandan bu tarafa insanlığın hukuk
temelli yaşadığına inanırız. Çünkü Allah insan-
lığı Vahiy’siz, Şeriat’sız bırakmamıştır. Bizim
de vahye ve şeriata göre yaşamamızı istemiştir.
Şeriatın uygulanması, şeriatla yaşamak medeni-
leşmektir. Bu medeni yaşama arzusu kurumları,
dolayısıyla Devlet denen kurumu oluşturmuş-
tur.
İnsanlık, Peygamberlerin (a.s) rehberliğin-
de yaşadığı dönemlerde, Devlet’ten beklenen
30
Şubat 2011
adalet ve hukuk taleplerini en yüksek derecede
gerçekleştirmiştir. Risalet’in sonrasında kuru-
lan devletler, Resullerin getirdiği değerlere bağ-
lı kaldıkça adalet’e en uygun devlet yönetimleri
oluşmuştur. Modern anlamda Devlet 16. yy’da
oluşmaya başlamıştır. Bundan sonra daha çok
seküler temelde devletler kurulmuş ve pozitif
Hukuk üzerinden yapılanmış ve çeşitli devlet şe-
killeri oluşmuştur.
İlahi Vahy’in rehberliğinden uzaklaşan diğer
insanlar gibi Müslümanlar da, bu rehberlikten
uzaklaştıkça, seküler değerlerin yol göstericili-
ğinde devlet tartışmalarına ve uygulamalarına
girişmişlerdir. ‘Devlet nedir, nasıl oluşturulmalı
ve adil bir devlet nasıl oluşturulur?’ soruları ka-
dim sorulardır ve halen de sorulup tartışılması
yapılmaktadır. Önceleri kelamî düzeyde yapılan
hakimiyet, iktidar, devlet tartışmaları, modern
Dönem’lerde İslam’da devlet var mıdır, İslam
Devlet modeli önerir mi? vb sorularına dönüş-
müştür. Hz Peygamber’in (s.a.v) Medine’de ha-
yata geçirdiği “İslam Devleti” Müslümanlar için
Devlet’le ilgili sorulan sorulara verilen pratik
bir cevaptır. Bundan sonra devlet üzerine söy-
lenecek sözler, yapılacak çalışmalar ilhamını
buradan alacaktır. Peygamberimizin vefatından
sonra Müslüman zihinde dünyevi güç, iktidar,
devlet tartışmaları farklı bir tartışma kazanmış-
tır. İslam İmparatorlukları döneminde Müs-
lüman alim ve ekoller iktidar, devlet merkezli
farklı tepki ve pratikler gerçekleştirmişlerdir.
Hilafet ve imamet kavramları üzerinden yapılan
 İktibas
tartışmalar, kelami ve siyasi tarih üzerinden ta-
kip edilebilir. Bu dönem tartışmaları daha çok
Müslüman İktidar’ın nasıllığı, iktidarın nasıl
oluşturulacağı, nasıl el değiştirileceği üzerinden
tezahür etmiştir. Referanslar konusunda, kimin
yöneteceği konusunda bir karmaşa yoktur. Refe-
rans perspektifi Kur’an ve Sünnet temellidir ve
bu değerleri ve amaçları Müslüman insanlar ha-
yata geçirecektir. Asıl büyük kırılma İslam im-
paratorluklarının son temsilcisi olan Osmanlı
İmparatorluğu’nun çöküş ve tarih sahnesinden
çekilmesiyle yaşanmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu’nun tarihe veda et-
mesiyle Müslüman zihin büyük bir travma yaşa-
mıştır. Bundan sonraki süreç hem teorik hem de
pratik açıdan farklı bir tartışmayı başlatmıştır.
Müslümanlar örgütlü güçlerini ve temsiliyetle-
rini kaybetmişler; iktidarlarını kaybeden Müs-
lümanlar işgal sürecine girmiş bulunuyorlar.
İmparatorluğun gerileme ve çöküş dönemlerinde
başlayan işgal ve istilalar, Müslümanları farklı
arayışlara, çözümlere götürmüştür. İşgallerden
kurtulma ve yeniden Müslüman Ümmet’in iz-
zetli günlerine dönme tartışmaları başlamıştır.
İşgallerin yayılması ve derinleşmesi ve berabe-
rinde İmparatorluğun çöküşü daha farklı tar-
tışmaları tetiklemiştir. Dünya’da İmparator-
lukların son bulmasıyla, Modern Ulus-Devlet
yapılanmalarının önü açılmıştır. Ulusçuluğun
ve Sekülerizmin yönlendirdiği Ulus-Devlet mo-
deli, insanlık için yeni bir siyasi modelin haber-
cisiydi. Dünya’da hızla Ulus-Devletler kurulma-
ya başlandı ve 2. Dünya Savaşı’ndan sonra bu
daha da hızlandı. Osmanlı toprakları üzerinde
de onlarca Ulus-Devlet kuruldu. Osmanlı’nın
ana merkezi üzerinde kurulan Türkiye Cumhu-
31
Şubat 2011
riyeti, Osmanlı bakiyesi Müslümanlar için yeni
bir dönemin başlangıcının habercisiydi. Özellik-
le Asya ve Afrika’da işgal altında yaşayan Müslü-
manlar için umut kapısıydı. Oradan gelecek ha-
yırlı bir haber yeniden izzetli günlerin habercisi
olabilirdi. Kurulan yeni Cumhuriyet, saltanatı
ve sonra Hilafet’i sonlandırmasıyla Müslüman
milletleri hayal kırıklığına uğrattı. İşte bu olay
Müslüman halklarda fikri, pratik olarak yeni
arayışları ve hareketleri başlattı.
Osmanlı’nın son dönemlerinde, özellikle 2.
Abdulhamid döneminde başlayan İslamcılık
ve İslam Birliği tartışmaları bu günlerin siyasi
tartışmalarının ilk habercisi gibiydi. ”İmpara-
torluğu nasıl kurtarırız?” tartışmaları içerisin-
de gündeme gelen İslamcılık fikri, Ulus-Devlet
döneminde gündeme gelecek olan İslam Devleti
kavramsallaştırmasının nüvesini oluşturmakta-
dır. İslam Devleti kavramsallaştırmasını siyasi
literatüre ilk kazandıran kişinin Reşit Rıza ol-
duğu söylenir. Artık İmparatorluğa dönmenin
hayal olduğunu gören İslamcı alim ve aydınlar,
siyasi taleplerini İslam Devleti kavramı üzerin-
den dillendirmeye başlamışlardır. Osmanlı im-
paratorluğunun toprakları üzerinde ulusçuluk
temelinde kurulan yeni devletlerin halkının ço-
ğunluğu Müslüman olunca, doğal olarak siyasi
taleplerde İslami ilkelere uygun olarak tezahür
ediyordu. Son dönemlerde başlayan siyasi tartış-
malar hala canlılığını koruyordu. Bu tartışmala-
rın yoğun olduğu bölgelerden biri de Hint böl-
gesiydi. Hindistan’ın İngilizler tarafından işgali
ve Hindu baskısı altında yaşayan Müslümanlar,
siyasi tartışmaları çok önceden başlatmışlardı.
Osmanlı varisi yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin
Ulus-Devlet temelinde kurulması ve Hilafeti
 İktibas
ilga etmesiyle Hintli Müslümanlar Hindistan’da
kalma veya ayrılma tartışmaları başlattılar.
Mevdudi (1903-1979), Pakistan kurulmadan
önce Cemaat-i İslami teşkilatını kurar ve bu
tartışmalara İslam’ın içinden çözümler bulma-
ya çalışır. Pakistan kurulunca, Mevdudi hareke-
tin merkezini buraya taşır. Pakistan deneyimi,
Ulus-Devlet’te Müslümanca yaşamanın ilk ör-
neğini oluşturur.
Pakistan İslam Cumhuriyeti’nin kurulma-
sı diğer işgal altında olan Müslüman halkları
ve önderlerini etkiler. Çünkü Mevdudi yazdığı
eserler ve kurduğu hareketiyle Müslümanları
etkilemeye başlamıştı. Zaten daha önce Afgani
(1839-1897), Abduh (1849-1905), Reşit Rıza
(1865-1935)’nın üzerinde çalıştıkları İslamcılık
düşüncesi Müslüman alimler tarafından takip
ediliyordu. Pakistan çoğunluğunu Müslüman
halkın oluşturduğu bir devlet olarak kurulma-
sına rağmen, yönetim olarak ordu merkezli bir
ulusal devlete doğru dönüştürülmeye başlandı,
Cinnah ve ekibi eliyle. Pakistan’da bunlar olur-
ken, işgal altındaki Mısır’da 1928 yılında kuru-
lan Müslüman Kardeşler Hareketi, bağımsızlık
sonrası nasıl bir Mısır olması gerektiği üzerine
fikri ve sosyal çalışmalar yapıyordu. Bu arada
bölgenin diğer önemli ülkesi İran’da Rıza Pehle-
vi iktidarında İngiliz yanlısı bir yönetim bulunu-
yordu. Rıza Pehlevi’den sonra oğlu Muhammed
Rıza Pehlevi ABD yanlısı bir politikayla yoluna
devam etti. İran’ın Batı yanlısı yönetimi altında
İran’daki Müslümanlar ve Ulema, Şah’ın poli-
tikalarına muhalefet ediyordu. Klasik Usuli-Ah-
bari çatışmasında Usuli ulemanın önderliği ele
geçirmesiyle İran’daki dini muhalefet siyasi bir
boyut kazandı. İmam Humeyni (1902-1989)
32
Şubat 2011
önderliğindeki İslami Hareket İslami taleplerini
yükseltmeye başladı. Afgani çizgisindeki fikirle-
re yakın duran İmam Humeyni önderliğindeki
hareket, Sünni dünyadaki fikir ve hareketleri de
takip ediyordu. Pakistan, Mısır, İran’daki İslami
Hareketlerin ortak özelliği bulundukları ülkeler-
de İslami ilkelere dayalı, bağımsız, adil bir yöne-
tim -İslam Devleti- oluşturmaktı.
Yeniden Türkiye’ye dönecek olursak; yeni
kurulan Cumhuriyet sırtını İmparatorluk mira-
sına dönerek yüzünü Batı’ya ve batılı değerlere
döndü. Bu değerler üzerine kurulan yeni yöne-
tim, İslami iddialardan vazgeçtiği gibi, yaptığı
devrim ve yeniliklerle bu kültürü zayıflatmaya
başladı. 1923-1946 yıllarında yaşanan Tek Parti
Dönemi, Batıcı yeni yönetimin yerleşme dönemi
olarak bilinir. Bu dönem, İslami Muhalefet’in
köklerinin yok edilmeye çalışıldığı dönemdir.
Dil devrimi ile dini ve kültürel imkanlar, İs-
tiklal Mahkemeleri’yle de dini ve siyasi önder-
lik yok edilmeye çalışılmıştır. Halifeliğin teorik
olarak tartışılmaya açılması ve kurumsal olarak
lağvedilmesinden sonra bu yapılanlar, Türkiye
Müslümanlarının köküne kibrit suyu dökmüş-
tür. Kültürel imkanlarından mahrum bırakılan
Müslüman halk ve alimler bir daha belini doğ-
rultamamıştır. Rejim, Müslüman halkı kültürel
ve siyasi imkanlarından mahrum ettikten ve
“demokratik muhalefete” mecbur bıraktıktan
sonra çok partili siyasi dönemde kısmi hürri-
yetler(!) vermeye başlamıştır. Bu dönemde mil-
li-dini imkanlar elde etmeye çalışan dini grup-
lar ancak Hint, Mısır bölgesindeki hareketlerin
tecrübe ve fikirlerin tercümesiyle birlikte siyasi
bir bilinç kazanmaya başlamışlardır. 1960’lar-
da başlayan bu tercüme faaliyetleri ve okumalar
 İktibas
Türkiye Müslümanlarını yeni sorular sormaya
ve özeleştiri yapmaya sevk etmiştir. Pakistan İs-
lam Cumhuriyeti, Mısır’daki İhvan-ı Müslimin
Hareketi’nin yükselişi siyasi anlamda İslami
talepleri gündeme getirmiştir. Türkiye’nin mi-
rası üzerine oturduğu İmparatorluk, Söğüt gibi
küçük bir beldeden koca imparatorluğa ulaşmış-
tı. Tarihsel miras korkmayı ve küçük düşünme-
yi engelliyordu. MTTB, Akıncılar hareketleri
üzerinden gelişen fikri ve siyasi hareketlenme,
Erbakan’ın bağımsız olarak milletvekili adaylı-
ğına, oradan partileşmeye kadar devam etti. Bu
arada 1979 İran İslam Devrimi, Afganistan Ci-
hadı bu yönelimi daha İslami taleplere dönüştür-
dü. 1980 darbesi bir inkıta oluştursa da devam
eden okuma ve sorgulama süreci, İslami yönelişi
İslami Hareket’e doğru yönlendirdi. Demokratik
ve sistem içi mücadelenin sorgulandığı dönem-
lerde iktidara gelen Refah Partisi, Müslüman
cemaatlerde zihinsel sarsıntı yarattı. 28 Şubat’la
birlikte yaşanan kaos ortamı, beraberinde gelen
AK Parti iktidarı, siyasi anlamda İslam Devleti
talebiyle yükselen İslami Muhalefeti, Demok-
ratik mücadeleye ve Demokratik Cumhuriyete
dümen kırdırmıştır.
İslam Devleti talebinden neden vazgeçildi?
İslamcılık ve İslam Devleti talebi tartışılır-
ken İslamcılığın Modern, reaksiyoner, eklektik
bir akım olduğundan bahsedilir. Tarihsel şartlar
itibariyle söylenenleri ciddiye alabiliriz. İlmi ve
pratik anlamda doğruluk payları da bulunmakta-
dır. Söylem ve teorik düzeyde söylenenlerin ne-
resi yanlış? Allah (c.c) Kur’an’da bizden örnek bir
ümmet olmamızı istemiyor mu? Tevhid inancı
gereği hayatın her alanında olduğu gibi sosyal,
ekonomik, siyasi alanda da Allah’ın gönderdiği
33
Şubat 2011
hükümlerle hükmetmek, yaşamak amacımız
değil mi? Dümen kırılan Demokrasi ve Demok-
ratik düzen de modern, batılı bir değer ve uygu-
lama değil mi? Seküler, Laik değerlerden neşet
eden Demokrasi fikriyatının Allah rızası gibi bir
hedefi var mı? Demokrasi bir yöntemdir aymaz-
lığının arkasına sığınmayın. Modernizm’in et-
kisinde oluşturulduğu iddia edilen İslam Devleti
projesine karşı çıkarken, Postmodernizm’den
etkilenerek Demokratik Cumhuriyet’e dümen
kırmayı neyle izah ediyorsunuz? Tam bir ilke-
sizlik ve pragmatizm hali. Ulus Devlet olmayı
biz seçmedik, bize dayatılan, mecbur bırakıldığı-
mız yapılar. İnanç olarak da, fiili olarak ta bün-
yemize uymuyor. Bu dezavantajlardan kalkarak
İslami siyasi taleplerimizi neden geri çekiyoruz?
Formlar biraz da bizim dışımızda, içine doğdu-
ğumuz yapılar değil mi? Peygamber (a.s) döne-
mini düşünelim: İnmeye başlayan Vahiy de veri-
li duruma inmedi mi? Verili durumları değer ve
ilkelerimize göre anlayıp, değişim ve dönüşümü
ona göre yapmak Peygamber sünnetidir. İçine
doğduğumuz tarihsel sosyal, kültürel, siyasal
formlar ha deyince değişmiyor. Ama istikrarlı
bir mücadele süreç içerisinde, onları değiştire-
biliyor, dönüştürebiliyor. Bize düşen değer ve
ilkelerimizden vazgeçmeden uzun da sürse mev-
cudu değiştirmek için mücadeleye devem etmek
olmalı değil midir?
Bu konuda çağdaş örnek olması hasebiyle
İran İslam Devrimi ve İran İslam Cumhuriyeti
örneğini yeniden hatırlamamız gerekir. Ulus-
Devlet çağında, İslamcılık hareketinin özüne
bağlı kalarak İslam Devleti talebinde bulunan
bir hareket başarıya ulaşmıştır. Ayrıca başarılı
da olamayabilirdi. Ahiret merkezli düşünen bir
 İktibas Şubat 2011
Müslüman ve Hareket için başarı değil, istika- işleriyle uğraşmaz, insanlar dini siyasete alet
met önemlidir. Bizler zaferle değil, sahih seferle ediyorlar diye düşünebilirler, Müslümanların ik-
emrolunduk. tidarı katılımı engelleyerek otoriter, totaliter bir
İran İslam Devrimi’ni oluşum süreçleriyle de- görüntü verebilir, siz mescide çekilin bize vaz-ü
ğil, Devlet olduktan sonraki sonuçlarıyla konuş- nasihat edin yeter diyebilirler. İnsan kendinden
tuk. Türkiyeli Müslümanların en büyük handi- ve referanslarından utanmaya görsün her türlü
kabı bu. Devletin icraatları İran’da da tartışılıyor. ilkesiz, pragmatik tavır ve davranışa müsait hale
Velayet-i Fakih teorisi, İmam Humeyni’nin ve- gelebilir.
fatına yakın zamanlarda da tartışmaya açılmış, Velhasıl, İslami Devlet bir nimettir; bunu
İmam Humeyni teorisini yeniden revize etmiş- hak etmek gerekir. Bunun için de, İslam Dev-
tir. Halen “Nasıl bir yönetim” tartışması, Ulema rimi gerçekleştikten sonra rejimin adını, Dünya
ve aydınlar arasında tartışılmaya devam ediyor. bize ne der diyerek İslam Cumhuriyeti değil De-
Peşinden koştuğunuz Demokratik rejim bu hale mokratik Cumhuriyet koyalım diyenlere, “biz
ne tartışmalar yaşayarak geldi ve halen de tartışı- bu şehitleri Demokratik Cumhuriyet kuralım
lıyor. Muttaki bir önderliğin yürüttüğü İslami bir için vermedik” diye haykıran bir muttaki önder-
hareketi anlamayı bırakarak, İslam Devleti’nin liğin altında mücadele etmek gerekiyor.
icraatlarını konuştuk. Aslında bu, samimiyet-
sizliğin ve gerçek mücadeleden kaçmanın ba-
hanesidir. Mücadelenin sıcak ortamına girip
risk almaktansa, koltuklarımıza oturup ahkâm
kesmenin korkaklığına ve aymazlığına sığın-
maktır. İran İslam Cumhuriyeti’ni ulus-devlet
olmakla, otoriter, totaliter olmakla suçlamaktan
önce Devlet ve İktidar sorununu tartışmamız ge-
rekir. Her türlü güç temerküzü risklidir. Gücün
ve İktidar’ın nasıl kullanılacağı kadim bir me-
seledir. İran İslam Cumhuriyeti’ni öyle olması
için davet ettiğiniz Demokratik Cumhuriyetler,
otoriter ve totaliter değil mi? Rafine yöntemlerle
halklarını ve insanlığı zulme maruz bırakmıyor-
lar mı? Her türlü insani faaliyet yanlışa ve zulme
açıktır. Önemli olan doğru niyet ve salih çözüm
peşinde koşmaktır. Bu Demokrat kafalar -hâşâ-
Peygamber (a.s) döneminde olsalar, orada da yö-
netimi demokrat olmamakla suçlarlardı. Sevgili
20.01.2011/Sabah
Peygamberim, bir peygamber böyle süfli dünya
34
 İktibas
Seçeceksin ve Başlayacak Hayat - 2
- Bünyamin Zeran -
Batının sepetini karıştırdığımızda yine yu-
karda bahsettiğimiz ideolojilerle bağlantılı daha
birçok ideoloji keşfediyoruz. Hepsi bir birinin
yamağı olarak devam ediyor. Anladık ki batı-
nın ürettiği değerlerden bize çok bir fayda yok.
Cumhuriyetçilik, laiklik, hümanizm, hedonizm,
anarşizm, nihilizm, modernizm, post moder-
nizm, fütürizm vs. her biri ilahlık yarışında olan
ideolojiler. Ne insanı anlamaya gayret ediyorlar
ne insanlık adına değer üretiyorlar. Hepsi insa-
nın çamur tarafından beslenen ideolojiler. Birde
bunların yanında vahiyle bir şekilde irtibatla-
rı olmuş ama vahiyden biraz daha uzaklaşmış
görünen gelenek ve kültür haline gelmiş donuk-
laşmış bir din anlayışı var. Batının sepetini bir
yana koyup geleneksel din anlayışları ile olması
gereken din anlayışının olduğu o sepetleri de-
ğerlendirmeye başlıyoruz. Bakalım bize neyi su-
nacaklar. Biz arayış içindeyiz doğru olana sahip
olmak doğru olanın yanında saf tutmak ve doğru
olana teslim olarak ölmek istiyoruz. Çünkü biz
onuru, şerefi ve haysiyeti bilen biriyiz. Sorgula-
malarımızı tamamlayana kadar sorularımız de-
vam edecek. Zira miras kalan bir dini değil iman
ettiğimiz bir dini kabullenmek istiyoruz.
Bir fikri değerlendirip bir yargıya varmak isti-
yorsak yapmamız gereken en öncelikli iş değer-
lendirmeye aldığımız fikrin ilk çıkış noktasına,
ana kaynağına ulaşmak onu okumak ve onu an-
lamak olmalıdır. Eğer komünizmi öğreneceksek
Karl Marks’ın “Das Kapital” kitabını okumamız
gerekecek. Eğer okumuyorsak komünizme dair
yapacağımız eleştirilerde biraz insafsız biraz ha-
vada kalır. Bunu niçin söylüyorum? Geleneksel
35
Şubat 2011
olan dinle olması gereken dini tartışırken konu-
yu olması gereken üzerinden tartışacağız. Yani
Kur’an’ı merkeze alarak yapacağız tüm tartışma-
mızı.
Allah’ın vahyetmiş olduğu din peygamberin
vefatından sonra birçok sebepten ötürü şekil de-
ğiştirmiştir. Peygamberden sonra gelen halifeler
fetihlere devam etmiş ve yeni fethedilen toprak-
larda yaşayan halklar İslam’ı bir otorite olarak
kabul edip ona teslim olurken kendi cahili ina-
nışlarının birçoğunu da İslam’a taşımışlardır.
Bu değişim her ne kadar toprakların genişlemesi
sonucu kontrolün mümkün olmamasından kay-
naklansa da fethedilen bölgelere vahyi saf haliyle
taşıyacak yeterli düzeyde sahabenin olmamasın-
dan da kaynaklanabilir.
Bir diğer şekil değiştirme sebebi de vahyin
bilerek ve isteyerek tahrif edilmesinde yatar. Bu-
rada İslam toplumunun halifesi olmak ve gücü
kendi kabilesinde tutmak isteyen sahabe ve on-
dan sonraki gelen kimselerin tutumuyla ilişki-
lidir. Bugün Şia ve Sünni diye ayrılan grupların
çatışması da yine bu tutumun bir neticesidir. Şi-
alar halifeliğin peygamber soyuna ait olduğunu
ve halifeliğin zorla gasb edildiğini iddia etmişler,
Sünnilerde halifeliğin istişare edilerek seçilme-
si gerekliliğini savunup Ömer, Ebu Bekir, Ali
ve Osman’ın halifeliğinin bu yolla olduğunu ve
bunun dine uygun olduğunu iddia etmişlerdir.
Ve sonraki Emevi ve Abbasi devletlerinin hali-
felerine karşı Şia halifelik makamının kendilere
ait olduğu iddiasıyla isyan etmiştir. Sünniliğin
kurucusu kabul edilen Eşari ise Emevilerin ve
Abbasilerin yapmış oldukları tüm zulme “irca”cı
 İktibas
yaklaşımıyla adeta destek olmuştur. “İrca”cı
yani erteleyici hükmü Allah’a bırakıcı yaklaşım.
Daha da açacak olursak bir kişi ne kadar zalim
olursa olsun vahye ne kadar davranış olarak mu-
halif olursa olsun lailahe illallah dediği sürece
müslümandır ve bu kişi halifeyse itaat edilmesi
gerekir. Hal böyle olunca adını anamayacak ka-
dar çok grup oluşmuş ve her birinin din anlayışı
farklı farklı olmuştur. Hatta bu farklılıkları çoğu
zaman savaşa kadar götürmüşlerdir. Haricilerin
Aliyi şehit etmesi, Muaviye’nin Ali ile savaşı,
Aişe annemizin Ali ile cemel savaşında karşı
karşıya gelmesi, mutezile’nin savaşları, şiaların
direnişleri vs. bu farklılıklara birer örnektir.
Vahiy bireyi esas alır. Öncelikle bireyden
Allah’a uzanan sağlam ve kesin olan bir yol açar.
Bu yol meşakkatli ve zordur. Ama bu zor olan yol
yürünmeye başlanırsa ve iman edenler bu yolda
ayaklarını sabit tutup gerisin geriye kaçmazlar-
sa Allah bu toplumu kolay olana ulaştıracaktır.
İslam tarihine baktığımızda rahmetli Şeriati’nin
ifadesiyle İslam Mekke’ye bir şimşek gibi çak-
mış ve kaybolmuştur. Peygamberden sonra Ebu
Bekir, Ömer ve Ali’yi bir kenara ayıracak olursak
kimi zaman basiretsizlikten çoğu zamanda güce
tapınmadan kaynaklanan İslam dışı şekil ve
davranışlar İslam’a maledilmiştir. Bugün içinde
yaşadığımız toplumda geçmişin kısır çekişmele-
ri içine kendini hapsetmiş olan toplumdur. Din
anlayışları da hala geçmişin tabularından iba-
rettir. Şia hala Ali’nin ilk halife olması gerektiği
tezini savunur, imamları insanüstü görür, ruh-
ban bir din anlayışında ısrar eder. Ve gaib imam
anlayışını savunup gaib imamın ortaya çıkışına
kadar kendi sorumluluklarını erteler. Hayatı bo-
yunca kötü yaşasa da bir kişi Kerbela gününde
Hüseyin’in anıldığı günde gözünden bir damla
da olsa yaş gelirse cenneti hak etmiş olur. Ali
36
Şubat 2011
Şeriati’nin tanımıyla safevi şiası bu tarz sakat
düşünceleri bünyesinde barındırır. Sünni diye
adlandırılan kesim ise ircacı yaklaşımını aynen
korur. Otoriteyi zalimde olsa korur ve kollar.
Muaviye’yi ille de savunma gereği duyar, Osman
(ra)’ın halifelikte almış olduğu kararları hala ıs-
rarla savunur. Cebriyeci görüşünü hala muha-
faza eder. Başına hayır ve şer olarak ne gelirse
Allah’tan geldiğine inanır. Oysa Allah “başınıza
gelen her iyilik Allah’tandır, kötülükler ise ken-
di ellerinizle yaptığınız yüzündendir…” (4/79)
der. Öyleyse sahih olan dinle geleneksel olan
din arasında ciddi uçurumlar mevcuttur. Gele-
neksel olan din tümden gelimci bir yaklaşımla
hareket ederken sahih din tümevarım yaklaşı-
mıyla hareket etmektedir. Sahih din için önemli
olan bireyin öncelikle ne yaptığını biliyor olma-
sı, neye iman ettiğini görüyor olması ve bilinçli
tercihiyle tüm riskleri ve sorumlulukları kabul
ediyor olması ve yaşamını da buna özgü kurması
gerektiğidir. Bu birey kendi inşasını tamamlama
gayretini güderken kendi inandığı o değerleri
kimseyi baskı altına almadan toplumun özgür
iradesine açar. Bu çağrıyı kabul eden kimselerle
bir yapı oluşturup bir toplum inşa etmeye kal-
kar. Bu bireylerden müteşekkil olan topluluk
hem sağlam temellere dayalı bir topluluktur
hem de otoriteleri Allah’ın otoritesi karşısında
zelil düşürücü bir topluluktur. Böyle bir toplu-
luğun derdi bir devrim yapmaktan daha ziyade
bireyleri ıslah etmektir. Bireyleri ıslah ederken
onların yalnızca vahyin kaynağından beslen-
mesini sağlar. Başka kaynakların karışıp vahyi
bozmasına müsaade etmezler. Tevhid ve adalet
böyle bir topluluğun ilk ve değişmez şartıdır.
Tevhid öenmlidir çünkü Kur’an’ın ifadesiyle bir
bireyin birden çok efendiye kulluk etmesi hem
kaosu beraberinde getirir hem de bireyi aşağılar.
 İktibas
Oysa tek olana kulluk hem düzeni sağlar hem de
insanı kölelikten kurtarır. Bu tek olan her şey-
de tek olan olmalıdır. Yaratmada, rızık verme-
de, öc almada, kanun koymada, terbiye etmede,
ilimde, kuşatmada, otoritede, güvenlikte vs. tek
olan ve daha başka hiç kimsenin böyle bir ma-
kamda olmaması şartı vardır. Bu da Allah’tan
başkası değildir. Adalet ilkesi de önemli bir il-
kedir. Avrupa bugün cinsleri eşit görme savaşı
verirken Allah cinslere adalet ilkesiyle yaklaşır.
Herkesi kendi gücü oranında sorumluluk sahibi
kılar. Servetin zenginler ve fakirler arasında adil
dağıtılmasını ister. Bir kanunun taraflardan biri-
nin zengin ya da yönetim kademesinden olması
fark etmez adil bir şekilde uygulanmasını ister.
Şahitliğin hiçbir torpil ya da toleransa gerek du-
yulmaksızın adil yapılmasını ister. Bir kavme ya
da kişiye olan öfkenin adaletten ayırmamasını
ister. Yetimlerin mallarını artırmak dışında gasp
etmek maksadıyla kullanmamak gerektiğini ve
bu konuda adil olunması gerektiğini vurgular.
İffetli kadına zina iftirasının atılmasını şiddetle
yasaklar ve böyle kişilerin şahitliğini ebediyen
reddeder. Toplumu ve bireyi uyuşturan her tür-
lü içecek ve yiyecekten uzak durulmasını emre-
der ki birey hem toplumla hem yaratanıyla adil
dengeli bir ilişki kurabilsin. Ancak bu toplum
dünyayı ıslah etme vaadiyle hareket etme bece-
risine sahiptir. Bu tüme varımcı bir yaklaşımdır.
Bu Kur’an’ın vazettiği yaklaşımdır. Alak suresi
ilk beş ayet, Müzzemil suresinin ilk ayetleri,
kalem suresinin ilk ayetleri buna örnektir. Ki-
şinin kendi pisliğini temizlemeden başkasının
pisliğini temizleyemeyeceği anlatılır kitapta. “Ey
örtünüp bürünen, kalk ve uyar. Rabb’ini yücelt.
Elbiseni temiz tut, şirkten uzak dur. İyiliği daha
fazlasını beklemek için yapma.” (74/1-6) Yine
bakara suresi 44. ayette kitabın öncelikle kişinin
37
Şubat 2011
kendisine yani okuyana hayır etmesi gerektiğini
ilan eder. Maide suresi 68. ayette de bir kişinin
ya da toplumun kendine vahyedileni yaşamadığı
sürece hiçbir esas üzerinde olmadığını haykırır.
İncil’in ifadesiyle kardeşinin gözündeki saman
çöpünü görmeden önce kendi gözündeki hezeni
çıkarmaya çalışır Kur’an. Eğer birey bunu başa-
ramazsa daha başlangıçta mağlup çıkar yola ve
hiçbir yol onu Allah’a ulaştırmaz. Doğal olarak
ne kadar kudretli toplum inşa edecek olsa da bu
toplulukta Allah’ın hoşnut olduğu bir topluluk
olmayacaktır. Öyleyse birey olmak sonra fert
kimliğini kazanmak sonrada bir topluluk oluş-
turabilmek şarttır. Bu doğru bir nokta ve doğru
bir başlangıçtır. Geleneksel olanı incelediğimiz-
de tümden gelimin tüm olumsuzluklarını da
görmüş olacağız.
Geleneksel din anlayışını incelediğimizde
içinden kolayca çıkılamayacak kadar sakatlıklar
buluruz. İslam düşüncesi bir yerde insanların
üzerinde aksesuar olarak durmaktan öteye git-
mez. Korkunç olan şudur ki sahih din anlayışını
savunan bireylerin karşısında en ceberut güç ola-
rak geleneksel anlayışı bulursunuz. Geleneksel
din anlayışı içinde hareket edenler avamın tabi-
riyle “kıl beşi kurtar başı” anlayışı içinde hareket
ederler. Sorunsuz ve acısız bir İslam savunurlar.
Pragmatist ve oportünist yaklaşımla yaşamla-
rını sürdürürler. Menfaatleri el verdiği ölçüde
Müslüman kalmayı ve bu inanışlarından nema-
lanmayı dilerler. Mustafa Özel’in tabiriyle: “Bu
ülkede Budist olabilirsiniz ama müşteriniz az
olur. Fakat Müslüman olursanız müşteriniz çok
olur.” işte size pragmatist bir din anlayışı. Gele-
neksel olan din anlayışında tevhit esas değildir.
Bu anlayış içinde olanlar her şeyi Allah’ın hü-
kümranlığına ve terbiyesine sunmayı istemez-
ler. Böyle kaygıları da yoktur. Hatta daha ilerisi
 İktibas
kendi yaptıkları soygunu, vurgunu da İslami kı-
lıflarla haklı gösterme gayretine girerler. Miras
alabildiğince adaletsiz bir şekilde yenir. Mesela
Allah kadına mirastan pay verirken gelenekseller
bu hakkı kadının elinden alır. Allah kadını bir
değer, bilinç sahibi bir birey alırken geleneksel
anlayış kadını eşek, köpekle bir tutar. “Namaz
kılan birinin önünden kedi köpek, eşek ve kadın
geçerse namaz kılanın namazı bozulur” hadisi
bu anlayışın uydurmasıdır. Namazın kötülük ve
fuhşiyattan alıkoyması önemli değildir önemli
olan bunun şekilsel olarak yapılmasıdır. Hat-
ta namaz gelenekseller için bir yerde spordur.
Jimnastik hareketleri gibi beden için önemlidir.
Bol bol işçi ve emekçi haklarından dem vurur,
işçinin alın teri kurumadan ücretinin ödenmesi
gerektiğini savunur ama her nedense kapısında
çalışan hiçbir işçi maaşını gününde alamadığı
gibi karınlarını doyuracak miktarı da alamazlar.
Kendileri paraları 5 gün repoda bekletip işçinin
parasından servetini artırırken ve en lüks ye-
mekleri yiyip en lüks yataklarda yatarken işçiye
sabretmesi ve şükretmesi gerektiğini dikte eder.
Adeta Aristo gibi sen köle doğdun köle olarak
yaşamaya mahkumsun edasıyla davranır ona.
Hak ve adalet ölçüsü konusunda anlayışı sadece
kendisine karşı yapılması gereken konulardadır.
Kendi yapması gereken yerlerde hak ve hukuk
onun oportünizmine göre belirlenir.
Bir hırka bir lokma yaşamayı öğütler. Nefsin
temizliği ile o kadar uğraşır ki Allah’ın kendisi-
ne yasaklamadığı şeyleri kendine haram kılmaya
kadar götürür işi. Ve kendi yaptığı bu yanlışlığı
etrafındakilere bir din olarak dayatır. Dünyayla
uğraşması ve toplumu ıslah etmeye gayret etme-
si gerekirken uzlet köşelerinden dışarı çıkamaz.
Muhammed (as)’in ümmetinin velilerini İsrailo-
ğullarının nebilerinden üstün tutar. Oysa Allah
38
Şubat 2011
resuller arasında hiçbir ayrım yapmadan onları
eşit sevmemizi öğütler. Geleneksel din anlayışı
başta peygamber tapıcılığı ile üstat ve şeyh ta-
pıcılığını sürekli canlı tutar. Zira böyle bir anla-
yış neticesinde itibar kazanmaya gayret ederler.
Aziz Pavlus’un İsa’yı (as) tanrılaştırıp kendisini
İsa’nın (as) yerine koymaya çalışması gibi bu
tarz insanlarda aynı işlemi kendileri adına yap-
maktadırlar. Hatta bazıları İbn-i Arabi gibile-
ri daha da ileri giderek mevcudiyette Allah’tan
başka hiç bir şeyin olmadığını savunur ve ken-
disinin de Allah’ın bir yansıması olduğuna ina-
nır. Bir rivayete göre farklı dine mensup birileri
Arabi’den insanları öldürmesi ve öldürdüklerini
diriltmesi karşılığında Müslüman olacaklarını
söylerler. Bu farklı dine mensup olanları Müslü-
man yapmak için bu teklifi kabul eder. Bir kısım
insanları herkesin rahatça görebileceği bir cam-
dan kulübeye yerleştirir. “muti bi iznillah” der
yani “Allah’ın izniyle ölünüz” ama kimse ölmez.
Bu ifadeyi üç kez takrarlar yine ölen yoktur. Der-
ken secdeye kapanır ve İbn-i Arabiye bir haller
olur titremeye başlar bir süre sonra değişik bir
ruh haliyle kalkar ve “muti bi izniy” der yani
“benim iznimle ölün” ve insanlar ölür. Diriltme
işleminde de aynı sahne vardır. En sonunda be-
nim iznimle dirilin der ve ölenler dirilir. İşte bu
anlayış fenafillah anlayışıdır. Allah’ta yokolma
yani velinin Allah mertebesine erişmesidir.
Sahih İslam anlayışı bireyi merkeze alıp top-
lum inşa ederken geleneksel anlayış için böyle
değildir. Geleneksel anlayış otoriteyi ne pahası-
na olursa olsun ele almak ister. Bir üstat etra-
fında toplanan şakirtler ya da şeyhin etrafında
kümelenen müritler neyse otoritenin etrafında
kümelenen gruplarda aynı şeyi ifade eder. Ne şa-
kirtler ne müritler sorgulayamazlar, kendilerine
ne veriliyorsa onu uygulamakla yükümlüdürler.
Şu kadar vird yapılacak, şu kadar tesbihat. Şu
 İktibas
hoca efendinin ya da üstadın kitabı şu kadar
sayfa okunacak ve şu şekilde anlaşılacak gibi.
Bireyin düşüncesi ve söz hakkı ancak cemaatin
menfaatleri içinde değerlidir. Yani önemli olan
cemaat, tarikat ve otoritedir. Oysa bireyin kendi
sorgulayarak, aklederek bir dini kabul etmesi ve
ya reddetmesi vahye uygun olanıdır. İnsanları
sürüleştirmek ve onları nesne haline getirmek
yerine akleden, karar veren, üreten birer obje
haline getirme yükümlülüğümüz vardır. Gele-
neksel anlayış ibadetleri şekli açıdan ele alır tıp-
kı insana da şekilci yaklaştığı gibi. Oysa sahih
din anlayışı ibadetin içeriğinin doldurulmasını
salık verir. Ve “vay o namaz kılanların haline ki
kıldıkları namazdan gafildirler” uyarısıyla içeriği
doldurulmamış hiçbir ibadetin önemli olmadı-
ğını vurgular. Her zaman diliminde muhakkak
ki insanlar kendi geleneklerinden bu dine birçok
olumsuz öğe katmışlardır. Bunun sebebi iman
ettikleri dinin kitabını kütüphane raflarının en
sonuna koymuş olmalarından kaynaklanmak-
tadır. Çünkü geleneksel anlayış içinde o kitabı
yalnızca üstatlar ya da şeyhler anlayabilir. (onla-
rında anlamadıkları gün gibi ortadadır ama illa
ki kendilerine bir dokunulmazlık, bir yücelik ka-
tacaklardır.) ve bu kitabı anlayabilmek için bil-
mem ne kadar kitap okumak, bilmem ne kadar
tefsir okumak gereklidir. Ayrıca sayısı onbinler-
ce, yüzbinlerce hadis ezberlemek gereklidir. Son-
ra ömür yeterse Kur’an’a sıra gelecektir ki genel-
de gelmez gelirse de artık zihin kirlenmiştir. Ön-
ceki okuduklarımız, üstatlarımız, şeyhlerimiz
zihnimizi kirletmiş ve bizi dumura uğratmıştır.
Kur’an’ı anlayacak da olsak yalnızca onların al-
gılayışıyla anlamış oluruz. Oysa Kuran kütüpha-
ne rafının en ön sırasında ve ilk okunacak kitap
olarak algılansa önce Kuran anlaşılsa ve o üstat,
şeyh kabul edilenler ondan sonra okunsa görü-
necektir ki aslında üstat ve şeyh sandıklarımızın
çoğu ne üstattır ne de şeyhtir. Yahudi alimlerin
39
Şubat 2011
kelimelerin yerlerini değiştirmesi ve Tevrat’ta
olmayan bir çok şeyi sanki varmış gibi ağızlarını
eğip bükmeleri bugün maalesef daha fazlasıyla
bizim gelenekçi din adamlarında mevcuttur. Bu
din adamları bir ruhban sınıfı olarak kalmayı ve
bu konumlarıyla saygı görmeyi beklemektedir.
Tek geçim kaynakları insanların inançlarını sö-
mürmektir çünkü. İnsanlar ölünce onlara ıskat
hazırlarlar. Dünyada kılamadığı namaz tutama-
dığı oruçlar hesap edilir paraya çevrilir ve bil-
mem şu kadar para karşılığında belli bir ruhban
sınıfa bu borçlar taksim edilir böylece ölen şah-
siyet cennete yollanır. Şimdi kalkıp Kur’an’da
böyle bir şeyin olmadığını nasıl iddia edecektir
bu gelenekçi ruhbanlar. Neyle geçinirler sonra.
Toplum onlara nasıl saygı gösterir. Sırf düzenle-
rinin bozulmaması ve otoritelerine halel gelme-
mesi için bu zevatlar Allah’la cenk ederler ve bu
ahlaksızlığı yine Allah adını kullanarak yaparlar.
Allah’ın insanların sırtından kaldırdığı her zinci-
ri tekrardan insanların sırtına yerleştirirler.
Batının insanlığa sunduğu dinlere ve ilahi
vahyi bozarak Samiri’nin ifadesiyle azıcık elçi-
nin sözlerinden azıcık da nefislerden katarak
oluşturulmuş olan dinlere baktığımızda karşımı-
za çıkan manzara korkunçtur. Bir tarafta atom
bombasıyla yerle bir edilmiş çoluk çocuk kat-
ledilmiş olan Nagazaki, Hiroşima, İspanya’da
Müslüman ve Yahudi katli, Almanya’da topla-
ma kampları, Hindistan’da İngiliz mezalimi,
Sudan, Afganistan, Irak ve diğer birçok ülkede
ABD zulmü, Fransa’da Cezayir, Ruanda’da Bel-
çika zulmü, köle ticaretiyle meşhur Hollanda,
Doğu Türkistan’da Çin’in zulmü, Türki Cum-
huriyetlere yıllarca uygulanan Rusların asimi-
lasyon zulmü, Yunanistan ve Bulgaristan’ın
aynı asimile zulümleri. Filistin’de İsrail terörü,
Sırp Çetniklerin Hollandalı askerlerin işbirliği
ile Srebrenitsa ve Bosna’nın değişik yerlerinde-
ki katliamı. Türkiye Cumhuriyeti’nin başörtülü
 İktibas
kızlarımıza, bacılarımıza ve inançlı olan insan-
lara karşı uyguladığı zulüm. Bütün bunlar hü-
manist, çağdaş, laik, cumhuriyetçi olduklarını
iddia ettikleri kafa yapısının ürünüdür. Kendi
helvadan putlarını acıkınca yiyen bedevi Arap-
lardan daha zalim, azgın, aşağılık bir zihniyetin
eylemleridir. Ve utanmadan hala dünyanın her
yanında adına özgürlük dedikleri, adına demok-
rasi dedikleri, adına hümanizm dedikleri, adına
cumhuriyetçilik dedikleri, adına milliyetçilik de-
dikleri, adına sosyalizm, işçi devrimi dedikleri,
adına laiklik dedikleri putları için bu eylemleri-
ne devam edeceklerini söyleyecek kadar kendini
kaybetmiş bir zihniyettir. İşte onun için Allah
buyuruyor ki: “Bütün ins ve cin bir araya gelse
böyle bir kitap meydana getiremezler.” Başımızı
kaldırıp yaşadığımız dünyaya bakacak olursak
Batının değerlerini eylem ve eserleriyle çok net
görebiliriz.
Diğer yandan geleneksellere baktığımızda
karşımıza Halepçe, Hama çıkar. Hz. Hüseyin’in
başını kesip bu Allah’ın takdiridir diyen alçak-
ça bir zihniyet çıkar. İsa’ya onulmadık işkence-
leri reva gören Yahudiler çıkar. Musa’nın (as)
Firavun’un zulmünden yahudileri kurtardıktan
sonra hala “bize de şu kavimler gibi ibadet et-
memiz için tanrılar yap” diyen zihniyetler çıkar.
Ateş nasılsa bize sayılı günler dışında dokunma-
yacak diye her türlü hayasızlığı yapmayı kendine
yakıştıran bir zihniyet çıkar. ABD’nin 6. filosu
Antalya limanından ülkeye girdiğinde birçok
türk kızıyla fuhuş yapar ve bu ülkeyi karıştır-
mak için olanca gücüyle çalışır. Bu ahlaksızlığı
yapan Amerikan gemisine “yanki evine dön”
diye slogan atıp taşlayan solcu gençleri komü-
nist, Allahsız diye taşlayan ve onları öldürmek
için üzerlerine yürüyen düşünceden yoksun
tipler çıkar karşımıza. Dünyada en nefret etme-
si gereken kimseler Allah’ın en azgın düşmanı
olan İsrail yöneticileri Ariel Şaron, Ehud Olmert,
40
Şubat 2011
ABD’li başkanlar ve diğer zalimler olması gere-
kirken ABD’nin eteğine sığınarak dünyada en
nefret ettiğim kişi Usame bin Ladin’dir diyen
Belamlar çıkar karşımıza. Evet, geleneksel olan
dininde bu topluma sunacağı şey ve bu dünyaya
sunacağı şey ancak kölelik ve köpekliktir.
Seçeceğiz ve başlayacak hayat. Bu seçim bi-
zim insan olma onurumuzu bize kazandıracak
bir seçim olmalıdır. Öyleyse dinlerin zulmünden
kurtulup tek olan Allah’a kulluk yapıp şeref ka-
zanmalıyız. Bu da ancak onu kendi sözlerinden
tanımak ve ona kendi sözü üzere teslim olmak-
tan geçmektedir. Kuran bu toplumun raflarında
ilk sıraya gelmelidir. Ve bu kitap sanki ilk kez
bize nazil oluyormuş gibi okunmalıdır. Allah
yaşayanında deliliyle yaşamasını öleninde de-
liliyle ölmesini istiyor. Ve Allah diyor ki: “Size
ne oluyor, nasıl hüküm veriyorsunuz? Yoksa
size ait bir kitabınız var da (bu batıl hükümle-
ri) ondan mı okuyorsunuz? Yahut bizden, her
ne hükmederseniz mutlaka öyle olacağına dair
Kıyamete kadar sürecek kesin sözler mi aldınız?
Sor onlara: “Onların hangisi bu (iddianın doğ-
ruluğu)na kefildir?” Yoksa onların ortakları mı
var? Doğru söyleyenler iseler, haydi getirsinler
ortaklarını! Baldırların açılacağı (işlerin zorla-
şacağı) ve kâfirlerin secdeye çağrılıp da gözleri
düşmüş ve kendilerini zillet kaplamış bir halde
buna güç yetiremeyecekleri günü (Kıyamet gü-
nünü) düşün. Halbuki onlar sağlıklarında secde
etmeye çağrılıyorlar(ve buna yanaşmıyorlar)dı.
Bu sözü (Kur’an’ı) yalanlayanlarla beni başbaşa
bırak. Biz onları bilemeyecekleri biçimde adım
adım helaka yaklaştıracağız. Onlara mühlet ve-
riyorum. Şüphesiz benim tuzağım sağlamdır.”
(67/36-45) Evet sahiden onurumuz ve şerefimiz
için nasıl bir seçim yapmaktayız? Nasıl hüküm
veriyoruz düşündük mü?
 İktibas
Fıtratımıza Yüklü Melekelerin Hakkını Vermek
ve İktibas Dergisi
- Mustafa Atav -
Hadi gerçeği itiraf edelim, çoğumuz bilinci-
mizi, anlam dünyamızı doğrudan Kur’an meali
ve hatta tefsir okuyarak şekillendirmedik.. Yan-
lış anlamaya müsait bir tespit bu tabii ki..
Ama şöyle bir düşünürsek, bu şekil hakikatle
yüzleşmemiz kaçınılmazdır.
Çünkü vahyin sözel ama anında birebir pra-
tize edilen ameli gerçekliğinin Mushaf şeklinde
yazılı materyale dönüşmesinin akabinde bütün
insanlığın, ondan metin okuma bağlamında fay-
dalanamadığı tarihi bir gerçekliktir.
Kaldı ki bütün insanlık olarak okuyup anla-
mak ve gereğini yapmakla mecbur kılındığımız
Kur’an/ Mushafın metni, her Müslümanım di-
yenin özel gayret göstermediği sürece öğrenme
şansına sahip olmadığı bir dil olan Arapçadan
müteşekkil..
Mushaf’ın metnini oluştururken farklı kı-
raatler olmasının, noktalama işaretleri ve imla
kurallarının ne’liğine dair tartışmaların nihaye-
tinde- ki söz ve vücut diline dair her şeyin yazıya
dönüştürülmesinde sorunlar olması gayet doğal
bir durumdur, el yazmalarıyla ve matbaanın keş-
finin sağladığı imkânlarla çoğaltma ameliyesinin
evreleri de ilgilisine malumdur; ama böylelikle
arzu edilen anlamanın gerçekleştiğini kim söy-
leyebilir?
Bu süreç içinde bıraktık başkalarını, ana dili
Arapça olanların bile evinde/elinde Mushaf oldu-
ğunu sanmak abartılı iyimserlikten başka bir şey
değildir.
Üstelik okuma ve yazma kültürünün çok za-
yıf olduğu zaman dilimlerinde..
Ama bu tür olumsuzluklar olsa da Kur’an
mesajının bütün insanlığa duyurulması yani
41
Şubat 2011
tebliğ görevi zaten âlimlerin, zaten aydın/ente-
lektüel nevinden insanların, kanaat önderlerinin
yani aslında Müslümanlık iddiasında bulunan
herkesin üstüne vazifedir.
Ve en azından bin dört yüz yıllık kadim İs-
lam kültüründen anlaşılacağı üzere genel an-
lamda bu işin hakkı da verilmiştir.
Yazı kültürünün olmaması hasebiyle kendi-
lerine gelen vahyi sözel olarak insanlara anlatan
ve birebir örnekliklerle vahyin nasıl anlaşılması
ve yaşanması gerektiğini gösteren yüzlerce pey-
gamber gerçekliliği de hiç birimize yabancı de-
ğildir. Hz. Muhammed sonrası insanlar olarak
bizim şansımız da aslında Allah’ın lütfu diyebi-
leceğimiz şey de vahyin, mevsukiyeti konusun-
da tartışmaya mahal bırakmayacak bir şekilde
Mushaf haline getirilmesidir.
Kur’an mesajının bugüne taşınmasının hakkı
verilmiştir derken de Kur’an/Mushaf metni istis-
na, İslam düşüncesi diye bilinen her şeyin sahih
temellere dayandığını kastetmiyoruz elbette; ki
zalim iktidarların siyasi kirlilikler bağlamında
tetiklediği tarihi tartışmaların istikametinde ge-
lişen bir dolu ameli ve itikadi mezhepler, tari-
kat ve cemaatlere özgü kabuller de zaten bunun
göstergesidir ve bugüne dair söylersek, benzer
sıkıntılar zaten bugün de an be an, ayniyle vaki
yaşanmaktadır.
İşte İslam adına bize tevarüsen gelen ve bu-
gün de birbirimizi “öteki” kılma pahasına tartışa
geldiğimiz mirasın/ kültürün içinden, hakkının
verilmediğini düşündüğümüz sahih olanı olma-
yandan ayırmak görevi yine şimdinin insanına
alim ve aydınına yani Müslüman bireyler olarak
hepimize düşmektedir..
 İktibas
Buraya kadar, bana göre asıl maksattan ba-
ğımsız olmayan ama sıkıntı içeren birkaç ko-
nuya değindiğimin farkındayım ve bunu bilerek
yaptım. Kendi adıma söylersem, hakikati işaret
etme anlamına gelebilecek bu tür ihsas ettir-
meleri yaklaşık yirmi beş yıl önceden bu yana
ağırlıklı olarak İktibas Dergisindeki yazılardan
öğrendim ben..
Başta da dediğim gibi bizim İslam diniyle
bağımız doğrudan Kur’an/mushaf metnini oku-
yarak sağlanmış değildi.. Dil açısından buna im-
kanımız da evimizde her daim okuyacağımız bir
Kur’an mealimiz de yoktu..
Birkaç kişiden ibaret, meali olanlara ise söy-
lenen şey şuydu: Siz Kur’an’ı anlayamazsınız!
Bu şartlarda toplumda Din adına her ne söy-
leniyorsa ve her ne uygulanıyorsa onlardan yola
çıktığımız bir hakikattir ama aslında bu gerçeklik
çok da tahfif ettiğim bir durum değildir benim;
lakin elde olana iman ettik, o halde kurtulduk
zannına kapılmadan bilgi ve inanç anlamında en
doğruyu, en sahihi aramak koşuluyla..
Biliyoruz ki insanı yaratan Rabbimiz, ilk an-
dan itibaren rahmetinin karşılığı olan vahiyle ve
o vahyi Hz. Muhammed dahil kendi pratikleriy-
le en iyi şekilde örneklendiren peygamberlerle
kullarına yol göstermiş ve böylelikle vahyi bilin-
ci toplumların belleğine nakşetmiştir.
Yani moda tabirle DNA’larına işlemiştir. Za-
ten fıtratında mündemiç olan iyi ve kötüden iyi-
ye ses veren insanlar, düşünme ve akletme me-
lekelerinin hakkını verenler de bir şekilde varlık
sebepleri, eşyanın hakikati üzerinde tefekkür
etmeye koyulurlar ki istisnalar bir tarafa bizim
gibilerin İslamla tanışma serüveni de hep bu şe-
kil başlamıştır..
Başlamıştır ama kadim gelenekten mülhem
Kur’an’ın anlaşılmazlığının empoze edildiği, ak-
42
Şubat 2011
sini iddia edenlerin de “öteki” kılındığı bir va-
satta..
Çok şükür ki bu tür iddiaların hakikatini dü-
şünüp dururken, karşılaştığımız her Müslüma-
nım diyenlerle tartışma yaparken bir arkadaşı-
mızın vasıtasıyla, fıtratlarına yüklü melekelerin
hakkını vermeye çalışanların neşriyatı olan İkti-
bas Dergisini okuma fırsatı buldum.
O zamana dek bir dolu kitap ve dergi okuduk
elbette ama tanışmamızdan hemen sonra abone
olduğumuz ve aylık periyotlarla merakla okudu-
ğumuz İktibas Dergisinin üzerimizdeki etkisi el-
bette inkar edilemez..
Başka bir yazımızda da dediğimiz gibi, dini
anlamda baskın geleneği, siyasi anlamda da ha-
kim iradeyi karşısına alıp Kur’an’ın eldeki me-
allerle de olsa anlaşılabileceğinin söylenmesi,
bilindik fıkhi kabullerin çelişkilerinin ortaya
konulması; siyasi, sosyolojik, felsefi vb. okuma-
ların Kur’an ölçeğinde yapılmasının söylenmesi;
özellikle ilk sayfalardaki yorum ve kavram baş-
lıklarının hakkının verilmesi, lokal ve küresel
siyasetin seyrinin tüm gerçeklikleriyle ideal an-
lamda işlenmesi; geçmiş ve güncel iktidarların
yapıp etmelerinin İslam merkezli gayr-i meş-
ruluğunun ispat edilmeye çalışılmasına dair ve
daha bir dolu meseleler hayran olduğumuz şey-
lerdi bizim.
Seçkin makaleler, söyleşiler ve adına yakışır
şekilde bütün gazetelerden derlenmiş nitelikli
köşe yazıları da hep merakımızı celbeden unsur-
lardı..
Yine iyi hatırlıyorum, öğrendiklerimizi içinde
yaşadığımız toplumda seslendirdiğimiz zaman
“öteki”ne dair bir hayli papara işitmiştik biz.
Tabii bizim o demlerde İktibas Dergisi deni-
lince ilk tanıştığımız ve rahmet-i rahmana kavu-
şana kadar hukukumuzun devam ettiği kişi ne
yazık ki sadece Ercüment Özkan’dı..
 İktibas
Bir keresinde, “Abi iyi de biz sadece seni
biliyor, seni tanıyoruz, bu âlemde başka tanış-
mamız gereken birileri yok mu?” diye sorduğu-
muzda birkaç isim vermişti ama onların bazıla-
rıyla tanışmamız, vefatının akabinde derginin
misyonu ve faaliyetleri bağlamında getirdiğimiz
eleştirilere muhatap birilerini bulamamanın ne-
den olduğu ama aslında bizim de kabahatimiz
yüzünden uzun bir aradan sonra ancak yakın ta-
rihlerde gerçekleşebildi..
O uzun ara süresince dergi yine okundu, ileri
sürülen düşünceler yine paylaşıldı tabii ki..
Düşünsel maceramız diğer insanlar için ne
kadar bağlayıcıdır bilemem ama kendimize ve
içinde bulunduğumuz sosyal yapılara sorular
sormamıza vesile olan ve sonunda Allah’tan
başka bir otoriteye tabi olmama gerekliliğine,
Kur’an’ın dilinin Arapça, meallerin de eksik ter-
cüme olmasına rağmen karşılaştırmalı okuma-
larla mesajının anlaşılabilirliğine; başkalarının
Kur’an’a dair söylediklerinin mutlak olamaya-
cağına, elimine edilip ancak tavsiye olarak de-
ğerlendirilebileceğine; Kur’an’ı yok sayan, yok
saymasa bile hükümlerini tatil etme iddiasına
soyunan ideolojilere mesafe konulmasına; vah-
yin rağmına şekillenmiş siyasi parti, cemaat,
43
Şubat 2011
tarikat, sivil toplum kuruluşları gibi yapıların
insanları tükettiğine ve kula kulluktan başka
bir şey öğretmediklerine; itikat ve amelin şerik
kabul etmediğine dair bir dolu konu başlıkları-
nı hakkınca işlemeye çalışan İktibas Dergisinin,
sahih İslam düşüncesi iddiasını seslendirenlerin
“en”lerinden olduğunu söylemem her halde mü-
balağa olmaz..
Evet, itiraf edelim, biz İslam olma sürecine
Kur’an okuyarak başlamadık; sonrasında oku-
duğumuz kitap ve dergilerin ekseriyeti de bize,
“Kur’an herkes için anlaşılabilir bir kitaptır” de-
mediler.. Okumaya çalıştığımız, araştırma niye-
tine başvurduğumuz tefsirlerin bir çoğunda da
iddia edilenler farklı değildi.. O günkü şartlarda
tanıştığımız alim, aydın nevinden insanların, bir
kaçı istisna, dedikleri de benzer şeylerdi..
Ama özellikle İktibas Dergisi yazarlarının,
ama derginin o günkü başyazarının yorum ve
makalelerinde inadına Kur’an okuyun söylemi
hakimdi..
O tavsiyelerin düşün dünyamızda etkisi ol-
madığını söylemek, bizatihi hakikati örtmektir.
Nitekim bugünkü siyasi tavırsızlıklara tavır
alıyorsak eğer, ideolojik kirliliklere mesafe koy-
makta direniyorsak şayet, bunun en kuvvetli se-
beplerinden biri geçmişten bu yana İktibas der-
gisinde yazılıp çizilenlerden öğrendiklerimizdir.
Bütün bu güzelliklerin yanında kusurlar da
var elbette, tabii ki bize göre.. Nitekim yer yer
dostlara bu kusurları ihsas ettiriyoruz yine ken-
dimizce.. İstişareye ve eleştiriye açık dostlar-
la daha iyiye doğru gitmek elbet mümkündür,
umudumuz da budur evvelemirde..
Daha nice yıllara temennisi ile..
Tabii ki Rabbimizin izniyle..
 İktibas
Derdi Dert Edinmek
- Muhammed Celil -
Küçük-büyük, az-çok, dermanlı-dermansız...
dertler olmak suretiyle her insanın derdi/dertleri
mutlaka vardır. Dertlerin farklı oluşunu insanın
amacı doğrultusundaki meşguliyetleri belirler.
İnsan vardır en büyük derdi makama, kariye-
re, güzelliğe sahip olmaktır. İnsan vardır en bü-
yük derdi paraya, mala, mülke sahip olmaktır.
İnsan vardır en büyük derdi yiyip, içip eğlenmek,
sanal alemde vakit geçirmektir. İnsan vardır en
büyük derdi Allah’ı razı etmektir...
Dert, aynı zamanda hem amaç, hem meşga-
le/uğraş, hem de kişi ile hedefinin arasına giren
engeldir. Bu bağlamda dertsiz insanı düşünmek
mümkün değildir. Farklı ve değişen dertler var-
dır diyebiliriz.
Akıl düşünme yetisinin merkezidir. Düşün-
me akıllı olmasının gereğindendir. Düşünen
insan çözüm arayan, sorgulayan, soruşturandır.
Bu duygu nemelazımcılığın, bencilliğin, kaygı-
sızlığın zıttıdır.
Kişi melalini dert edinmiş ise, çözümlemek
için say-ü gayreti mutlaka olacaktır. Önemsenen
şeylerle ilgilenmek, üzerinde durmak, çözüm
için çaba harcamak, derdi dert edinmek insan
olmanın gereğidir.
Say-ü gayreti olmayanlara dertsiz denilemez.
Derde bigane kalan kişi, yaradanın kendine bah-
şettiği aklını, idrakini ve iradesini doğru yönde
kullanmayan, derdini savsaklayan, etrafında
olup bitenlere ve kendine karşı gözünü, gönlünü
ve kulağını tıkayan olsa olsa “belhum adal”dır.
“Bana değmeyen yılan bin yaşasın” mantı-
ğıyla hareket eden sorumluluktan kaçan sorunlu
insandır. Bilinmelidirki, bugün kendisine değ-
44
Şubat 2011
meyen yılan, bir gün gelecek kendisinin de ca-
nını yakacaktır.
Derdin biri gider bir diğeri gelir. Hatta yeni
dertlerin gelmesi için öncekilerin gitmesine bile
gerek yoktur bazen. Dert sahibi olmayı kimse is-
temez; bu yüzden insan tedbirler alarak, çareler
arayarak dertleri azaltmanın yollarına bakmalı-
dır.
Derdi dert edinmek, derdi ortadan kaldırmak
için arkasına düşmeyi, çözümlemeyi gerektirir.
Bu da insanın olgunlaşmasını/yetkinleşmesini
beraberinde getirecektir. Tecrübeler bazen paha-
lıya mal olsa da, yetkinlik kazanan kişi, hayatına
daha bir anlam katarak sorunlar karşısında apa-
şıp kalmayacaktır. Tecrübelerinden istifadeyle
hikmet-i teenni ile hareket edip yanlışı en az se-
viyeye indirerek çözümleyecektir.
İnsanın, bazen halledemediği, üstesinden
gelemediği dertleri de olması muhaldir. Bu nok-
tada bunu kendisine dert edinmekle birlikte işi
yaradana havale etmek en doğrusudur. Merha-
met edenlerin en merhametlisi, bize gücümü-
zün üstünde birşey yüklememiş, bizi sorumlu
tutmamıştır.
Allah’a, O’nun şanına yaraşır şekilde iman
etmeyenlerin karşısında çaresiz kalan, çok üzü-
len Peygamberimiz bu yüzden “İman etmiyorlar
diye üzüntüden kendini kahredeceksin...” (Şua-
ra/3) ayetiyle uyarılmıştır.
En büyük dert; asıl derdin farkında olmamak,
dert edinilmesi gereken derdi dert edinmemek-
tir. Bunun farkında olanlar ise aklını, idrakini
ve iradesini Allah’ın istediği şekilde kullanan
insanlardır.
 İktibas
Edinilen dert, insanın kişiliğini belirler. He-
defi büyük olanın derdi de hedefi oranında bü-
yük olur. Müslümanın en büyük derdi en büyük
uğraşı (hatta tek derdi bile diyebiliriz) Allah’ın
dinini yaşamak, ila edip insanlara ulaştırmak,
kısaca Allah’ı razı etmek olmalıdır.
Bu derde değer veren, verdiği değer ölçüsünde
değer ve anlam kazanır. Değerli olan şey başka-
larına havale edilemez. Değerli olduğunu anla-
yanlar ancak kadrini kıymetini bilirler.
Dert; oturup ağıt yakmakla, diz dövmekle
derman bulmaz. Bu davranış ne yapacağını bi-
lemeyen acizlerin işidir. Neyi, ne adına ve nasıl
yapacağını bilenler eşyanın tabiatını doğru kav-
rayıp (hikmet) onun kanununa uygun hareket et-
tiğinde derdin çözümleneceğini bilirler. Bu nok-
tada derdimizi doğru tespit etmek zorundayız.
Dert edindiğimiz şeyler gerçekten ben “ahsen’i
takvim” üzereyim diyen insanların derdi mi,
yoksa yüce Allah’ın “Dünya hayatı sizin için
oyun ve eylenceden ibarettir” (Muhammed/36)
diye nitelendirdiği, insana ve eşyaya hiçbir fayda
getirmeyen yapay şeyler mi bizim melalimiz?
Derdi sevmenin ölçüsü sorumluluktur. Bir
şey severek dert edinilmişse onu taşımak artık
ağır gelmez.
Sevgili uğrunda dökülen ter, başa gelen me-
şakkat ve sıkıntılar, inşirah sağlayan uğraş oldu-
ğu müddetçe, yakınma, küsme olmaz. Sükünet
olur, itminan olur, huzur olur.
Sorumluluk duygusudur derde çözüm aratan.
Doğal olarak, kendimizi sorumlu hissetmediği-
miz şeylere karşı kayıtsız kalmamız, bizi ilgilen-
dirmediğini düşündüğümüz meselenin semtinin
kenarından bile geçmememiz normaldir. Ancak
kendimizi sorumlu hissettiğimiz derdimize sa-
hiplenir, bu dert benimdir der, halimizi başkala-
rına havale etmeyiz.
45
Şubat 2011
Her insan dertlerin sona ermesi için gayret
gösterirse, dertleri kendine dert edinirse çoğu iş-
ler kolaylaşmış olur. Sevinçler, mutluluklar pay-
laşıldıkça çoğalır; dertler, kederler paylaşıldıkça
azalır.
Yukarıda da değindiğimiz gibi günümüz insa-
nının en büyük derdi, derdin asıl olanıyla dert-
lenmemesidir.
Duyarlı insan kendi dertlerinin yanında baş-
kalarının dertleriyle de ilgilenir. Olumsuzluklar
karşısında duyarsız kalmayı dinimiz kabul et-
miyor (En’am/165). Bu yüzdendir ki, yüce Allah
insanlara asıl derdi farkettirmek için sürekli pey-
gamberler göndermiştir (Nahl/36).
Allah’ın bizler için en güzel insan örneği
(Kalem/4-Ahzap/21) olarak seçtiği Hz. Muham-
med’in kendisine henüz vahiy gelmeden önce
bile içinde yaşadığı toplumun dertleriyle sürekli
ilgilendiğini biliyoruz. Çıkmaza girdiği vakitler
Hira mağarasına çekilerek Mekke’deki insanla-
rın adaletsizliği üzerine kafa yorardı. Yine böyle
bir anda ‘Eşyayı yaradanın adıyla okumak’ bü-
tün dertlerin devası olduğu kendisine bildirilerek
onu Hira mağarasına kapatan dertlerin tümü
derman bulmuştur. Toplumun dertleri derman
bulmuştur ama Muhammed aleyhisselam için
başka bir dert başlamıştır. Bu dermanı topluma
ulaştırma derdi.
İnsanlığın her evresinde, aklını doğru çalış-
tıranlar, doğru çalıştırmayanlar için büyük bir
derttir. Aklını doğru çalıştırmayanlar da, çalış-
tıranlar için büyük derttir. Bu iki grubun insan-
ları birbirleriyle sürekli mücadele içindedirler.
Kur’an buna hak-batıl mücadelesi diyor.
Bu mucadelede derdine sahip çıkan hak taraf-
tarları her zaman muzaffer olmuşlardır/olacak-
lardır. Çünkü “Hakkın olduğu yerde batıl yok
olmaya mahkumdur.” (İsra/81)
Allah’ın bizleri yapay dertler ile değil de, asıl
dert ile dertlendirmesi umuduyla....
 İktibas
Atasoy Müftüoğlu Ağabeye Hayır Duâ
- Mehmed Durmuş -
Üniversite yıllarımın bir kısmı Erzurum’da
geçti. Erzincankapı Çıkmazı’nda Halis Hoca’nın
üç katlı binasının orta katında, Hira Kitabevi’nin
üzerindeki sobalı evde geçen ilk yılımı unutmam
mümkün değil. Unutmak istesem bile, sabahları
kalktığımızda banyo olarak da kullandığımız tu-
valetin iç duvarlarında oluşmuş olan iki parmak
kalınlığındaki kırağı; aynı günün akşamında
sobada bir türlü yakamadığımız ıslak odunların
dumanı gibi şartların yaşattığı şenlikli günleri-
miz kendilerini unutturmuyor.
Fakat bütün bu şartları bize seyranlık yapan
başka bazı güzel şeyler ve umutlarımız, heye-
canlarımız, hedeflerimiz vardı. O kırağılı evlerin
orta yerinde gönüllerimizi ısıtan, buzlarımızı
eriten bir acayip sıcaklıklarımız vardı. Küçük
ahşap bir kitaplık gibi mesela. Öğrenci evimizdi
beni ısıtan, tarifi imkânsız bir cesaret ve hız ve-
ren bazı kitaplar vardı kitaplığımızda. Bunlardan
birisinin üzerinde Vakti Kuşanmak yazıyordu.
Yazarına ismen aşina idik ama yakından hiç gör-
memiştik. Bu, Atasoy Bey’in 1982’de yayınlan-
mış olan ikinci kitabıydı.
Bu, Atasoy Müftüoğlu imzalı okuduğum ilk
kitaptı ve o günden beri bu değerli imzaya karşı
bende çok güçlü bir sevgi ve saygı bağı oluştu.
O gündür bu gündür Atasoy Müftüoğlu ismi
benim için -pek çok insanın da olduğuna inandı-
ğım gibi- tevazuun, edebin, saygının, sadeliğin,
müslümanca düşünmenin ve müslümanca yaşa-
manın, müslümanca cehd etmenin adeta bir nu-
munesi oldu. Nice insanlar gördük, savruldular;
nice elbiseler gördük, içleri boşaldı… Nice dava
adamları tanıdık, düşmanlardan daha fazla zarar
verdiler davalarına. Fakat Atasoy ağabey, tevhidî
koordinatlarını hiç değiştirmedi. Çoban yıldızı
gibi yerini hep korudu. Umut oldu yeni nesille-
46
Şubat 2011
re. Adam olmanın her çağda mümkün olabilece-
ğini; adam olmamanın konjonktür hazretleriyle
bir ilgisinin olamayacağını gösterdi.
***
Atasoy ağabey her türlü sağlık sorununa ve
önemli meşgalelerine rağmen, tam bir ‘delikanlı’
formunda yazmaya, sohbet etmeye devam ediyor.
Lakin o da bir insan ve bütün ‘normal’ insanları
üzen sıkıntılar onu da üzüyor. Atasoy ağabeyle
yakından görüşenler bilirler ki onun bazı serze-
nişleri vardır, şikâyetçidir o, ‘ümmet’ten. “Adam
aldırma da geç git” diyemeyenlerdendir. Hele
hele dar kalıplara hapsolmuş, dünyayı kendi ma-
ğarasından, ya da başına çektiği ceketinden iba-
ret zanneden kuytu köşeler Müslümanlığından
oldukça bîzardır. Bu şikâyetini seslendirmekten
de çekinmemektedir. İyi ki de şikâyet etmekte-
dir o.
Atasoy ağabeyin şikâyeti, aslında ümmetin
suskunluğunu Rabbine şikâyet eden şehid Ah-
med Yasin’in şikâyetinin benzeridir. Suskun
ümmet… Sevdiklerini ‘uzaktan’ seven, bir türlü
sevgisini ‘yakınlaştıramayan’; sevgisiyle malını,
parasını, canını en yakın mesafede buluştura-
mayan ümmet… Sevgisi arttıkça büsbütün eli
boynuna asılı kalan ümmet… Ağlamayı, slogan
atmayı, küçük ayrıntılar üzerinde saatlerce bil-
giç nutuklar çekmeyi çok iyi beceren ama iş ‘iş’e
geldi mi, “Allah versin!” diyen, kendisini bir yer-
lere ‘iş’e davet eden kardeşlerine, “sen ve rabbin
gidin o işi yapın!” diyen ümmet…
İşte onun için merhum Ahmed Yasin,
“Allah’ım!… Ümmetin suskunluğunu Sana
şikâyet ediyorum!” diyordu ve haykırıyordu:
“Siz ey Müslümanlar! Suskun ve aciz, helâk
olmuş ölüler!” … “Bir halk yok mu? Hiç mi kim-
se yok, Allah için ve ümmet için, namusu için
 İktibas
kızacak?”
Dün Ahmed Yasin’e, bugün Atasoy Müftüoğ-
lu’na, ümmetin suskunluğundan şikâyetçi ol-
masınlar diyebilir miyiz? Bunu demek, marufu
emir, münkeri nehiy ilkesinden rahatsız olmak
olmaz mı?
Atasoy ağabey, o mütevazı bürosuna uğrayıp
kapısını çalan, bir dergi yayınlıyoruz diyen her
müslümana -bildiğim kadarıyla- yazı vermiş,
kimsenin elini boş çevirmemiştir. Çünkü o, na-
mazı, hayatı ve ölümü gibi yazma ibadetini de
Allah için sürdürmek isteyenlerdendir. Bunun
için hiç kimseden maddi bir karşılık talep etme-
mektedir. Fakat o, kendisi talep etmese de, ya-
zısını isteyen Müslümanların, onun uğraşılarını
görüp, ona göre, yaptığı çalışmalara, hizmetlere
küçük de olsa bir katkı yapmalarını da bekle-
mektedir. Yani, yürüttüğü faaliyetlere o suskun
ümmet’in destek vermesini beklemektedir. Aca-
ba onun yaptığı uğraşılar ‘fî-sebîlillah’ sayılmı-
yor mu ki, Tevbe suresinin 60. ayetini okuyanlar
Atasoy Müftüoğlu’nu görmüyorlar. Atasoy Bey,
bunu yapmadığı gibi, bilmem kaçıncı defa hacca
giden Müslümanların bu tutumlarına da koca-
man kocaman ünlemler koymaktadır.
Zannediyorum Atasoy ağabey ‘ümmet’in bu
gibi tutumlarından yorulmuştur.
***
Atasoy Abiye (Müftüoğlu’na) Açık Mektup
Yazılarınızı izlemeye çalışıyor, tespitlerini-
ze katılıyoruz. Sizi yakından tanıyanların an-
lattıklarından, sizin, hayatını Kur’an’ın (doğru)
anlaşılmasına, anlatılmasına ve uygulanmasına
adadığınızı biliyoruz. Kitlelerin (çeşitli cemaat ve
siyasi gurup mensubu kimselerin) sizi şimdilik
okumayacaklarının, okusalar da anla(ya)maya-
caklarının farkındayız. Çeşitli zaaflarımızdan
dolayı kanaatlerimizi (size) ifade etmede yetersiz
47
Şubat 2011
Sevgili Atasoy ağabey, dergimiz İktibas’ın
2011 Ocak sayısındaki ‘İleriye Doğru Düşün-
mek’ başlıklı yazınızın son paragrafına sıkıştır-
dığınız şikâyetlerinizin tamamını -kendi adıma-
haklı buluyorum, tamamına hak veriyorum.
Lakin orada vuzuha kavuşturulması gereken
bazı şeyler var. Değerli ağabey! İktibas okuyucu-
sundan sizin yazılarınız vesilesiyle doğrudan bir
tepki almadığınız doğrudur ama bu sadece size
özgü bir durum değildir. Dedik ya, ‘suskun üm-
met’, bu ümmetin böyle bir özelliği var maalesef.
Tabi, yazılarınıza hiç tepki olmuyor değil. Aslın-
da yazılarınız çok okunuyor, çok takip ediliyor.
Benim yakinen bildiğim örnekler var. Birbirine
muhalif birçok kesim sizin isminiz üzerinde itti-
fak sağlayabilmektedir. Sizin yazılarınızı iştiyak-
la bekleyen ve okuyan insanların varlığına ben
şahidim. Fakat biz Müslümanlar maalesef işte
böyleyiz. Bizler, değerlerimizin değerini, onları
kaybedince anlarız! Ağıtlar yakarız artlarından.
Sevgili ağabey! Yazdığınız yayın ne ve kime
ait olursa olsun, sizin sesiniz, haykırışınız ke-
silmemelidir. Daktilonuz şakırdamaya devam
etmelidir. Allah sabrınızı artırsın, yüreğinize in-
şirah versin. İşinizi müyesser kılsın. Allah yâr ve
yardımcınız olsun.
kalmış olabiliriz. Yazılarınız, kalabalıkların git-
tiği yolların her zaman doğru olmadığı konusun-
da bizi ısrarla uyarmakta, ilkelere işaret etmekte
ve bizleri güçlendirmektedir. Size yıllardır yazma
imkanı sağladığı için İktibas Dergisi’ne şükran-
larımızı sunar, yazılarınızın devamını bekleriz.
Sağlık ve huzur dileklerimizle.
Ankara’dan bir grup İktibas okuyucusu adına.
Şeref Aziz Taha
 Bir Dergi/Kitap Alıntı
Roma İmparatorluğu’nun İdari Yapısı*
(M.Ö. yaklaşık 150)
Polybius (M.Ö. 200-118), Makedon yöne-
timinin hizmetinde çalışan, iyi eğilimli bir Ak-
ha’lıydı. Romalılar, M.Ö. 168’de Makedonyalı-
ları mağlup ettikten sonra esir alındı. Roma’ya
bir tutsak olarak götürüldü ve daha sonraki on
dokuz yıl boyunca orada yaşadı. Yönetimde de-
neyim sahibi olması, onun hizmetlerini değerli
kılıyordu. Böylece, aralarında politikacıların ve
ordu komutanlarının da bulunduğu bazı nüfuz-
lu Romalıların güvenini kazandı. Meraklı tabiatı
nedeniyle, Roma İmparatorluğumun idari ya-
pısını araştırmaya koyuldu ve bu devletin nasıl
olup da dünyadaki en büyük imparatorluk hali-
ne geldiğini anlamaya çalıştı. M.Ö. 150 civarın-
da Yunanistan’a döndü ve orada Roma tarihini
yazmaya başladı. Amacı, Roma’nın kurumla-
rını, özellikle de idari ve askeri yapısını analiz
ederek, Roma’nın heyecan verici yükselişinin
nedenlerini kendi ülkesinin insanlarına anlat-
maktı. Bu yüzden Tarih’i, Yunanca kaleme aldı.
Polybius, Romalıların düzenlediği birkaç askeri
sefere bizzat katıldı; çünkü tarihçinin, yazdığı
konular hakkında doğrudan deneyimleri olması
gerektiğine inanıyordu. Yunanistan’a döndükten
sonra yazdığı Tarih adlı eserin ilk bölümlerini
Pön Savaşları’na ayırdı. Fakat kitapta, belli başlı
Roma kurumlarının anlatıldığı bahisler de vardı.
Polybius, eserinde, bizzat yer aldığı olayların da
aralarında bulunduğu, uzak ve yakın geçmişte
yaşanmış hadiseleri anlattı. Polybius, aşağıdaki
pasajda, Roma’nın idari yapısının güçlü olduğu
48
yönleri ve yürütme ile yargı erklerinin ayrılması-
nı ve karşılıklı olarak birbirlerini denetlemelerini
öngören ilkeyi açıklamaktadır.
Serhas’ın (Xerxes) Yunanistan’a geçişinden
sonra ... ve bu dönemin ardından gelen 30 yıl
boyunca, Roma’nın yönetim biçimi, daima, özel
araştırma alanı olmuş konulardan biri olmuştur
ve bu sistem, en iyi ve kusursuz denilebilecek dö-
nemini, Hannibal’le yapılan savaşlar zamanında
yaşamıştır. Benim bu kitapta anlattıklarım, bu
döneme gelinceye kadar olan hadiselerdir. Bu
yüzden, Roma’nın yükselme dönemini anlattı-
ğım bu bölümde, Romalıların, Hanya’daki yenil-
ginin ardından karşı karşıya kaldıkları felaketler
döneminde hangi şartlar altında yaşadıklarını
açıklayacağım.
Burada bazı ayrıntılara girmediğim için, an-
lattıklarımın, Roma Devleti’nin sınırları içinde
doğmuş ve orada büyümüş olanlara biraz eksik
görüneceğinin bilincindeyim. Çünkü çocukluk-
larından beri bu devletin işleyiş kurallarına ve
kurumlarına aşina oldukları ve bu yüzden de,
bu devlet hakkında tam bir bilgiye sahip olup,
onu meydana getiren bütün unsurları bizzat
tecrübe ederek tanıdıkları için, benim burada
anlattıklarım, onları tatmin etmeyecektir ve
önemsiz gördüğüm ayrıntıların tamamını kita-
ba almamı isteyeceklerdir. Yani yazarın önemsiz
gördüğü konuları bilerek esere almadığını dü-
şünmeyecekler, bilakis onun, pek çok hadisenin
kökenlerini ve son derece önemli bazı hususları
bilmediği için sessiz kaldığını düşüneceklerdir.
 İktibas
Bu ayrıntılara girmiş olsaydım, bunların önem-
siz ve saçma konular olduğunu düşünerek, an-
lattıklarımı gereksiz bulacaklardı. Ama bunları
kitaptan çıkarınca, bu kez de, yazardan daha çok
biliyormuş gibi görünmeyi istedikleri için, san-
ki çok önemli konular imiş gibi bunların esere
alınmasını isteyeceklerdir. O halde, iyi bir eleş-
tirmen, yazarların atladıkları yerleri kurcalaya-
rak onlar hakkında hüküm vermemeli, bilakis
anlattıklarını esas alarak onları yargılamalıdır.
Eğer anlatılanlarda herhangi bir yanlış bulursa,
yazarın atladığı konuların, onun cahilliğini gös-
terdiği sonucuna varabilir. Ama yazarın anlattığı
her şey doğruysa, o zaman da, yazarın bilgisizlik-
ten dolayı değil, bilinçli bir şekilde bu konularda
susmayı tercih ettiğini kabul etmelidir.
Bu hatırlatmayı, yazarların eserlerini samimi
bir şekilde eleştirmekten çok, onlarda sürekli
kusur arayanlara yapıyorum...
Anlattığımız konu hakkındaki onaylayıcı
veya suçlayıcı ifadelerin değerini, o anki şartların
ne ölçüde dikkate alındığı belirler (Yazarların en
etkileyici ve doğru fikirleri, şartlar değiştiğinde
ve bu değişen şartlara uygulandıklarında, çoğu
defa, sadece kabul edilemez olarak görünmekle
kalmaz, bilakis büsbütün kırıcı ve saldırganca
görünürler...).
Yukarıda sözünü ettiğim üç yönetim şeklinin
her biri, Roma devletinin idari yapısında pay sa-
hibidir. İdari yapının oluşumunda ve sonrasında
da işleyişinde, bu üç unsurdan da, her bakımdan
öylesine doğru ve uygun bir şekilde yararlanıl-
mıştır ki, bu topraklarda doğup büyümüş birinin
bile, bu sistemin, esas itibarıyla aristokratik, de-
mokratik veya monarşik özellikte olup olmadı-
ğına kesin olarak karar verebilmesi mümkün de-
ğildir. Bu tür bir zorlukla karşılaşmak, gerçekten
de doğaldır. Çünkü konsüllerin yetkileri dikkate
alınırsa, idari yapı tamamen monarşi ve krallık
gibi görünür; Senato’nun yetkilerine bakıldığın-
49
Şubat 2011
da, idari yapı, aristokrasi gibi görünür; kitlele-
rin gücüne bakıldığında da, tam bir demokrasi
olarak görünür. Her bir unsurun denetiminde
bulunan devlet kurumlarının yapısı, geçmişte
de bugün de (birkaç değişikliğe rağmen) aşağıda
açıkladığım şekildedir:
Konsüller, lejyonların başına geçip onla-
rı şehirden çıkarmadan önce, Roma’da, kamu
işlerinin tamamı üzerinde yetkidirler. Çünkü
tribünler hariç, öteki bütün yöneticiler onların
emri altındadır ve onlara itaat etmekle yüküm-
lüdürler. Sefirleri Senato’ya takdim edenler de
onlardır. Ayrıca, önemli meselelerde Senato’ya
danışan, Senato’nun aldığı kararların gerekle-
rini en ince ayrıntısına kadar yerine getiren de
konsüllerdir. Yine, halkın idaresine bırakılmış
devlet işlerinin icrası da konsüllerin görevidir;
meclisleri toplantıya çağırma, alınan önlemleri
uygulamaya koyma ve halkın iradesini yansıtan
kararların icrasına başkanlık etme sorumluluğu
da onlara aittir. Savaş hazırlıklarının yapılması
ve muharebe sırasında ordunun sevk ve idare-
sine gelince, bu konulardaki yetkileri neredeyse
sınırsızdır; çünkü istediklerini müttefik olarak
seçebilme, askeri tribünler atama, asker toplama
ve askerliğe en uygun olanları seçme yetkileriyle
donatılmışlardır. Keza, cephedeyken, emirleri al-
tında bulunan herhangi bir kişiyi cezalandırma
hakları olduğu gibi, devlet hazinesinden uygun
gördükleri miktarda harcama yapma yetkisine
de sahiptirler. Seferdeyken yanlarında bulunan
sadık bir defterdar da bu emirleri derhal yerine
getirir. Yani, idari yapının sadece bu kısmına ba-
kıldığında, haklı olarak, bunun tam bir monarşi
veya krallık olduğu söylenebilir. Burada dikkati-
nizi şu noktaya çekmek isterim ki, şu an üzerin-
de konuştuğum bu hususlarla veya başkalarıyla
ilgili olarak bugün veya ilerde ortaya çıkabilecek
herhangi bir değişiklik, burada ortaya koyduğum
görüşlerin doğruluğunu hiçbir şekilde etkilemez.
 İktibas
Senato’ya geçelim. Senato, ilk olarak, ida-
resinden sorumlu olduğu hazinenin, bütün ge-
lirlerin ve harcamaların kontrolünü elinde bu-
lundurur. Çünkü konsüllere yapılan ödemeler
dışında, Senato’nun aldığı bir karar olmaksızın,
defterdarların en küçük bir harcama yapmaya
izinleri yoktur. Diğerlerinden daha fazla tutan
ve daha önemli olan bir harcama kalemi (yani
binaların yapımı ve onarımı gibi kamusal işlerle
ilgili olarak sansörlerin her beş yılda bir yaptığı
harcamalara -ki Senato tarafından sırf bu amaç
için sansörlere tahsis edilmiştir- ayrılan ödenek)
bile, Senato’nun kontrolü altındadır. Benzer şe-
kilde, İtalya’da işlenen ve amme tahkikatı gerek-
tiren ihanet, fitne çıkarma, zehirleme ve suikast
gibi suçları yargılama hakkı da Senato’nun elin-
dedir. Ayrıca İtalya’daki herhangi bir özel şahıs
veya topluluğun hakem kararı ile yargılanma ta-
lebi varsa ve gerçekten de haksızlığa uğradığı ge-
rekçesiyle tazminat talep ediyorsa veya yardıma
yahut korumaya ihtiyacı varsa, bütün bu mese-
lelerle Senato ilgilenir. Gerek anlaşmazlıkları çö-
züme bağlamak, gerekse de dostça tavsiyelerde
bulunmak veya gerçekten de talepleri dayatmak
ya da teslim olmak isteyenlerin taleplerini kabul
etmek yahut da savaş ilan etmek amacıyla, İtal-
ya dışındaki ülkelere gönderilen bütün sefirlerin
iletecekleri mektuplarla da bizzat Senato ilgile-
nir. Aynı şekilde, Roma’ya gelen sefirlerin ne şe-
kilde kabul edileceğine ve onlara verilecek ceva-
bın ne olacağına da Senato karar verir. Bütün bu
işlerle Senato ilgilenir; halkın bu konularla bir
ilgisi yoktur. Burada da yine aynı durum söz ko-
nusudur: yani, Roma’da ikamet eden birisi için,
konsüllerin yokluğunda, idari yapı, tamamen
aristokratik görünebilir. Ve onları ilgilendiren
bütün işleri Senato idare ettiği için, pek çok Yu-
nan devletinin ve kralın kanaati de bu yöndedir.
Bundan sonra, bahsettiğim önemli konu-
ların tamamında kontrolün Senato’nun elin-
50
Şubat 2011
de olduğu ve en önemlisi de, bütün gelirler ve
harcamalarla ilgili işleri Senato’nun idare ettiği
göz önünde bulundurulduğunda ve yine konsül-
lerin, teçhizat ve askeri harekatın yürütülmesi
konusunda sınırsız yetkiye sahip oldukları göz
önüne alındığında, doğal olarak, insanın, yöne-
timde halka bırakılan rolün ne olduğunu sorası
geliyor. Ancak yine de halkın bu sistem içinde
bir rolü, hem de çok önemli bir rolü vardır. Nite-
kim krallıkları ve devletleri, daha doğru bir ifade
ile, genel olarak toplumları bir arada tutan tek
bağ olan şeref ödülleri ile payeleri verme ve ceza-
ya çarptırma hakkı sadece halkındır. Öyle ki bu
payelerin hakça dağıtılmadığı veya hakka riayet
edilmesine rağmen, unvan ve paye dağıtımının
yanlış uygulandığı yerlerde, hiçbir işin gereğin-
ce yürütülmesi mümkün değildir. Gerçekten de,
iyinin kötüden ayırt edilmediği bir yerde, işler
gereğince idare edilebilir mi? Bu yüzden, suçla-
nan kişi en üst makamı işgal etse bile, suçlula-
rın para cezasına çarptırılabildiği pek çok dava-
nın tahkikatını yürütme hakkı halkındır. Ayrıca
halk, ölüm cezası gerektiren suçları soruştura-
bilen tek yargılama merciidir. Bu suçlarla ilgili
olarak halkın takdire değer bir uygulaması vardır
ki, bundan bahsetmemiz gerekir. Öteden beri ge-
çerli olan bu uygulamaya göre, ölüm cezasıyla
yargılanan kişiler, suçlu bulundukları taktirde,
ülkeyi terk etme hakkına sahiptirler. Bu yüzden,
jüride bulunanlardan bir kişi dahi kararını he-
nüz beyan etmese bile, bu kişiler, gönüllü ola-
rak kendilerini sürgün cezasına çarptırabilirler.
Bu tür sürgün cezaları, Napoli, Praeneste, Tibur
ve diğer federal eyaletlerde (civitates foederatae)
güvenli bir şekilde uygulanmaktadır. Layık ola-
na, bir devletteki en soylu erdem ödülü olarak
memuriyete atama ihsanını bağışlayan da yine
halktır. Halkın kanunları onaylama veya reddet-
me yetkisi vardır ve hepsinden daha önemlisi de,
savaş ve barışla ilgili sorunları müzakere etme
 İktibas
hakkı vardır. Dahası, ittifak kurmak, barışın
şartlarını belirlemek ve antlaşmalar imzalamak
söz konusu olduğunda, bütün bunları onaylayan
veya reddeden merci, halktır. Bu nedenle, yine
bu duruma bakarak, idaredeki en büyük payın
halka ait olduğu ve rejimin demokratik olduğu
rahatlıkla söylenebilir.
Siyasal gücün devletin farklı kesimleri ara-
sında nasıl paylaştırıldığını gösterdikten sonra,
artık bu üç parçanın her birinin, istemesi halin-
de, nasıl diğerlerinin işine karışıp onların elini-
kolunu bağlayabildiğini yahut da nasıl birbirle-
riyle eşgüdüm içinde çalışabildiklerini açıklaya-
bilirim. Konsül, bahsettiğim yetkileriyle donatıl-
mış olarak ordusuyla birlikte sefere çıktığında,
gerçekten de, her konuda, amacını gerçekleştir-
mek için gerekli olan mutlak yetkiye sahipmiş
gibi görünür ama aslında halkın ve Senato’nun
desteğine ihtiyaç duyar; onların onayı olmadan
da, askeri harekatı durdurma kararı alamaz.
Çünkü lejyonlar sürekli erzak tedarikine ihtiyaç
duydukları için, Senato’nun rızası olmadan, bu
birliklere ne zahire ne giyecek gönderilebilir ne
de askerlerin aylıkları ödenebilir. Öyle ki, eğer
Senato bu konularda kasıtlı olarak ihmalkar ve
ketum davranmayı seçerse, komutanın planları
hepten boşa çıkabilir. Bir generalin, düşündükle-
rini ve planlarını tamamıyla uygulamaya geçirip
geçiremeyeceği de Senato’ya bağlıdır. Çünkü gö-
rev süresi dolduğunda, onun yerine başkasını ge-
çirme hakkı da, görevinde kalmasına karar ver-
me hakkı da Senato’ya aittir. Yine, bir generalin
zaferlerini aleyişlerle kutlama ve onu taltif etme
yetkisi de, bu başarıları yok sayma ve küçümse-
me yetkisi de Senato’dadır. Çünkü Senato rıza
göstermedikçe ve gerekli ödemeleri yapmadık-
ça, zafer töreni adını verdikleri ve generallerin
kazandıkları başarıları kendi memleketindeki
vatandaşlarıyla paylaştıkları geçit alayları, gere-
ğince organize edilemez ve hatta bazen hiç ya-
pılamaz. Halka gelince, konsüller, yurtlarından
51
Şubat 2011
çok uzaklarda olsalar bile, en çok onların gönlü-
nü hoşnut etmeye özen göstermelidirler. Çünkü
daha önce de söylediğim gibi, barışın şartlarını
veya imzalanacak antlaşmaları onaylayan veya
iptal eden merci, halktır. En önemlisi de, kon-
süller görevi bırakırken, icraatlarının hesabını
halka vermekle yükümlüdürler. Bu nedenle,
konsüllerin, hem Senato’nun hem de halkın rı-
zasına önem vermemesi, onlar için birçok açı-
dan risklidir.
Yine, böylesi büyük yetkileri olan Senato da,
ilk önce, kamusal işlerde halkı önemsemek ve
halkın isteklerine saygı göstermek durumunda-
dır. Ayrıca Senato’nun Kararı (senatus consul-
tum) halk tarafından onaylanmadan, Senato,
devlete karşı işlenmiş ve ölüm cezası verilebile-
cek en ağır ve büyük suçlarla ilgili soruşturmala-
rı yürütemez ve bunlara ilişkin cezaları uygula-
yamaz. Aynı durum, Senato’yu doğrudan ilgilen-
diren konular için de geçerlidir. Çünkü herhangi
biri, Senato’nun, bazı geleneksel yetkilerinin
elinden alınması veya senatörlerin öncelik hak-
kının ve diğer ayrıcalıklarının ilga edilmesi ya-
hut da özel servetlerinden kısıntıya gidilmesini
gerektiren bir yasa teklifi getirirse, bu yönde bir
karar alınmasına veya önerinin reddine karar ve-
recek olan ancak halktır. En önemlisi de, tribün-
lerden tek bir tanesinin bile karşı çıkması duru-
munda, Senato, bir konuda son kararı veremez;
hatta oturumları başlatma ve yürütme imkânını
bile bulamaz. Bu noktada, tribünlerin, daima
halkın iradesi ve arzuları doğrultusunda hareket
etmek zorunda olduğu hususuna dikkat edilme-
lidir. İşte bütün bu nedenlerden dolayı, Senato,
kitlelerden çekinir ve halkın iradesine karşı, is-
ter-istemez, duyarlı olmak durumundadır.
Benzer biçimde, halk da Senato’ya itaatkar
olmalı ve hem aleni olarak hem de gıyaplarında,
Senato üyelerine saygı göstermelidir. İtalya’nın
her bölgesinde, kamu binalarının yapım ve ona-
rımıyla ilgili ve her birini tek tek saymanın kolay
olmayacağı pek çok sayıda iş, sansörler tarafın-
 İktibas
dan üstlenici firmalara verilmektedir. Bundan
başka, yolculuk yapmaya uygun nehirler, liman-
lar, bağlar ve bahçeler, madenler, araziler gibi
pek çok şey de (aslında, Roma mülkünün par-
çasını oluşturan her şey) kiraya verilmektedir.
Bu işlerin tamamının idaresi, halkın sorumlu-
luğundadır ve her bir kişinin, bu sözleşmelerle
ilgilenme ve taahhüt edilen işleri kontrol etme
hakkı vardır. Çünkü bazı insanlar, işi doğrudan
sansörlerden alırlar; bazıları, bu alıcıların or-
taklarıdırlar; bazıları onlara kefil olurlar; öteki
bazıları ise kendi servetlerini bu maksatla dev-
lete rehin verirler. Ve bütün bu işlerde, en son
söz Senato’nundur. Senato, süre uzatımında
bulunabilir; bir iş kazası olması durumunda,
müteahhidin sıkıntısını giderebilir. İşin bitiril-
mesinin tamamen imkânsız olduğu anlaşılırsa
da, müteahhidi o işten azad edebilir. Bütün işler
Senato’ya havale edildiği için, aslında, Senato,
birçok yolla, kamu mülkünün idaresini üstle-
nenleri nemalandırabilir veya zarara uğratabilir.
Daha da önemlisi, vatandaşlarla ilgili kamusal
veya şahsi davaların çoğuna bakan yargıçların
(ki bu davalarda büyük çaplı çıkar mücadeleleri
olur) Senato’nun üyeleri arasından atanıyor ol-
masıdır. Öyle ki davanın kendi lehlerine sonuç-
lanacağından emin olmayıp Senato’nun merha-
metine sığınmış olan bütün vatandaşlar, karar
alma sürecine karışmaktan veya alınan kararla-
ra itiraz etmekten çok çekinirler. Benzer şekil-
de, vatandaşların hepsi, konsüllerin projelerine
itiraz etmekten de kaçınırlar. Çünkü onlar dış
göreve çıktıklarında, herkes, her bakımdan onla-
rın emri altındadır.
İdari yapının her bir parçası, diğerlerine mani
olma yahut da onlarla eşgüdüm halinde çalış-
ma imkânına bu şekilde sahip olduğu için, bu
parçaların birlik halinde çalışmaları durumun-
da, aniden ortaya çıkan her türlü zorluğun üs-
tesinden kolaylıkla gelinebilmektedir. Bu yüz-
den, bundan daha iyi bir siyasal sistem bulmak
52
Şubat 2011
imkânsızdır. Zira dışarıdan yönelen ortak bir
tehlikeden dolayı uyum içinde hareket etmek ve
birbirlerini desteklemek zorunda kaldıklarında
devletin gücü öylesine büyür ki, herkesin, o an
ortaya çıkan ihtiyacı gidermek için birbirleriyle
kıyasıya rekabet etmesi yüzünden, yapılması ge-
rekenlerin tümü tastamam yerine getirilir. Hep-
si, üstlendikleri görevi layıkıyla başarmak adına
her bakımdan eşgüdüm içinde çalıştıkları için,
yanlış bir kararın uygulamaya konulması müm-
kün değildir. Sonuç olarak, idarenin bu kendine
özgü yapısı yüzünden, devlet, istediği her şeyi
elde etme noktasında karşı konulmaz bir güce
sahip olmaktadır. Yine dışarıdan gelen tehdidi
başlarından savdıktan ve başarılarının hasadını
devşirip bolluğa ve nimetlere boğulduktan sonra,
bu bolluk yüzünden şımarıp (ki gerçekten çoğu
kez böyle olur) yağcılık, tembellik, aşırı büyük-
lenme ve zorbalık illetlerine kapılarak çürüme
emareleri gösterdikleri zaman, özellikle de bu
evreden sonra, yakalandığı hastalıktan kurtul-
mak için bizzat devletin bir çare bulabildiğini
görüyoruz. Çünkü diğerlerinden daha fazla bü-
yüyen bir parça, üstünlüğü ele geçirmek istediği
ve devlete hakim olma eğilimi gösterdiği zaman,
yukarıda bahsettiğim nedenlerden dolayı (yani
üçünden hiçbirinin mutlak gücü olmadığı ve bi-
rinin niyetlendiği işi diğerleri engelleyebildiği ve
bozabildiği için), hiçbiri, diğerlerine tahakküm
edecek şekilde büyüyemez veya onlara, aşağıla-
yıcı muamelede bulunamaz. Aslında, hepsi, bir
bakıma statükonun (statü quo) unsurudurlar.
Çünkü düşüncesizce girişilen bir aşırı hareket,
kesinlikle kontrol edilir ve başlangıçtan beri, her
bir unsur, bir işe kalkışacağı zaman, diğerlerinin
müdahil olabileceği korkusuyla hareket eder...
* Batı’nın Kaynakları-Batı Medeniyeti Okumaları (Sour-
ces of the West), Mark A. Kishlansky, Çev. Dr. M.Kürşad
Atalar, Cilt 1, Açılım Kitap, 1. Baskı, Kasım 2009, İstanbul,
sayfa 151-158.
 Sanat Edebiyat
Deniz Yıldızı Misali
- Mustafa Atav -
Şimdiye dek o hastane benim bu hastane
senin dolaştı durdu ve asistanlara, uzmanlara,
doçent unvanlı doktorlara bir çok kez muayene
oldu..
Lakin bir türlü hastalığına çare bulunamadı.
Ağrıları her geçen artıyor, yürümekte daha bir
zorlanıyordu..O yüzden, bu sefer özel muayene
için profesörden, namı diğer “hoca” dan rande-
vu aldı..Ücretini yatırdı vezneye ve sırası gelince
hocanın önce el yordamıyla muayenesinden geç-
ti ve sonra bir dolu tetkikler!..
Sırada bekleyenler çoktu, öyle diyorlardı, ha-
liyle görüntülü olanların bir kısmı için bir ay
sonraya randevu verildi.. Eğer ücretli tetkik yap-
mayı göze alırsa hemen öğleden sonraya, en geç
yarına tetkik yapılabilirdi ama hocaya para, MR,
şu bu çekimine para derken zorlanacaktı!..
Çaresiz bir ay sonrasına razı oldu ve vaktinde
sonuçları alarak hocaya gösterdi..
Laboratuar değerleri iç açıcı değildi ve “Hoca
ameliyattan başka bir çaremiz yok, bu ameliyatı
da ancak ben yapabilirim, iki bin beş yüz lira-
yı göze alabilirseniz derhal tedaviye başlayalım!
Tabii bu arada kullanılacak protezin kalitesi iyi
olsun derseniz ilave para vermeniz de gereke-
cek..” dedi..
Tabi anında düşünmeye başladı!..
Neticede altı üstü bir emekliydi..
Aldığı maaş neydi ki?
Özel muayene parası, hastane yaşadığı yere
bir hayli uzak, git gel yol parası sair masraflar
53
derken altından kalkacağı bir rakam çıkmıyordu
ortaya..
Ne yapsaydı?
Birinden borç istese, geri ödemesi mümkün
değildi..
Birikmiş parası, satacak arsası, tarlası da yok-
tu..
Çocukları ise zaten kendilerine zor bakıyor-
lardı..
Onlara da yük olmak istemiyordu ki!..
Ve “Hele bir düşünelim hocam!” diyerek
terk etti hastaneyi..
Ağrılar eşliğinde yürümekte zorluk çekerek…
Ve “Hani hastalar artık mağdur edilmeyecek-
ti, hani üniversite hastaneleri ve özeller herkese
açıktı?
Yalan değil açık ama paran varsa!”..
Diye söylene söylene!
???
Vücudunda tuhaf belirtiler vardı, şüphelen-
mişti ve aile doktorunun teşvikiyle kan değerle-
rine bakılmıştı ve çıkan rakamlar kanseri işaret
ediyor gibiydi..
Daha emin olmak için ileri tetkikler yapılma-
sı gerekiyordu. Uzun soluklu randevular, daha
daha emin olmak için başka laboratuar bulguları
derken kemoterapiye karar verildi..
Her bir uygulaması dayanılması zor acılarla
tekrarlanan altı aylık kürün neticesinde labora-
tuar sonuçları yine arzu edilen seviyelerde değil-
 İktibas
di ve radyoterapi son çareydi ve derhal bir aylık
kür zamanı belirlendi..Onun için de ayrı hocaya
göründü, tetkikler yapıldı ve derken yine ıstırap-
lı, acı ve kahır dolu bir sürecin içine girdi..
Aslında malum rahatsızlığı daha hızlı ve
daha ileri yöntemlerle tedavi edecek özel hasta-
neler vardı ama sosyal güvencesi olsa da dünya
dolusu para istiyorlardı!..
Nitekim başkalarından öğrenmişti..
Evini barkını, tarla, arsa nevinden nesi var-
sa satan, hatta bankalardan kredi çekenler bile
vardı..
Yeter ki can sağ olsundu!..
O şanslıydı, öyle kabul ediyordu kendini..
Tedavi gördü ama sık aralıklarla gidip gelir-
ken, her muayene oluşunda hocaya para filan
derken dünya dolusu para harcadı..
“Nüks”lerin yani tekrarların, daha ilerisi me-
tastazın önünü almak için önce aylık, sonra üç
aylık, altı aylık ve yıllık derken hocaya kontrole
gelmesi gerekiyordu, bu da ekonomik olarak üs-
tesinden gelmekte zorlanacağı bir külfet demek-
ti..
Çocuğu üniversiteyi bitirememişti, diğer ço-
cukları da henüz yolun başındaydılar..
Sıradan bir memurdu, aldığı maaşla zaten zor
geçiniyordu..
Hastalığı şimdilik uyutulmuştu ve şükredi-
yordu haline ama surda bir gedik açılmıştı ve iyi
biliyordu ki çocuklarını hayata alıştırmaya zor-
lanacaktı..
Dara düşmüştü bir kere, hadi bir dostundan
yardım istedi ama ya sonrası?..
Yaşamın daha ne getireceği ve ne götüreceği
belli değildi ki!
Eşi ve çocukları vardı..
54
Şubat 2011
Sabah akşam beynini yıkayan (güya) sağlık
programlarından anladığına göre her biri potan-
siyel hastaydı; ya onlardan biri de benzer süreci
yaşayıverirseler ne yapardı!
Nasıl öderdi borç niyetine aldıklarını?
“Şimdilik hastalığımızın üstesinden geldik
ya..
Buna yardım eden Allah, sonrasına da yar-
dım eder..
Biz şükür etmesini bilelim hele!”..
Diye teselli etmeye koyuldu kendini..
Hükümetin ileri gelenlerinin ikide bir mağ-
dur edebiyatı içeren söylemlerini “Cık cık cık!”
sesleri eşliğinde sesli olarak terennüm ederek!
???
Bir tek çocuğu vardı..Mesai saati nedir bil-
meden yıllarca usta olarak çalıştı birilerinin ya-
nında..
Aldığı ücret “Eh!”, denilecek cinstendi, öldür-
müyordu ama süründürmüyordu da..
Ümitliydi, çocuğunu okutacaktı, kendisi gibi
zorluklar çeksin istemiyordu..
Teşvik etti, ekonomik şartlarını zorladı,
“Sahi bu okullar niye var, niye çocuklarımız gön-
derdik ki oralara?” diye söylenerek dershaneye
gönderdi..
Ama yürümedi, başarılı olamadı oğlu üniver-
site imtihanında !..
Madem öyle hiç olmazsa güvenlik görevlisi
olması için boyunu aşan bir ücret vererek mes-
lek edindirme kursuna gönderdi..
Meslek lisesini bitirmemişti, eli işe yatkın
değildi, kocaman adamdı, neyapsaydı?
Araya yerel siyasetten adamlar koydu, so-
nunda bir taşeron firmada iş buldu ve çalışmaya
başladı oğlu ama aldığı ücret komikti, üstelik za-
manında da alamıyordu..
 İktibas
Evlenecekti, hayata dair bir takım beklen-
tileri vardı. Lakin aldığı ücretle bu mümkünde
değildi ki!
Askerliğini yapmıştı ve yaşı geçmek üzereydi,
asgari ücretle de olsa evlenmeliydi..
Kız istediler haliyle..
İyi hoş da Kolay mı evlenmek?
Neler istenmiyor ki?
Zamlanma konusunda rekor üstüne rekor
kıran bilezik, yüzük, kolye gibi altın takı istekle-
rinin üstesinden nasıl gelinecekti?
Beyaz eşyayı, mutfak gereçlerini, evin diğer
ihtiyaçlarını sayamıyordu daha!
Temel ihtiyaçlar listesi kabarık, nişan mas-
rafını da düğün harcamalarını da önceden kes-
tirmek zor..
Aman aman bir maaş almıyordu ki oğlunun
tüm masraflarını karşılayabilsin!
Yardım talebinde bulunsa, dostundan, arka-
daşından; insanlar ondan daha züğürt, kim ve-
recek ki?..
Kızsa da oğluna, öfkelense de yer yer oku-
madı, dershane masraflarının hakkını veremedi
diye, zamanı geri döndüremez ki?
Eli mahkum, evlat onundu, biteviye destek
çıkmalıydı..
Hadi düğünü bir şekilde yaparlardı, tamam
da asgari ücretle hem de kiralık evlerde, her gün
yeni bir zammın “Flaş-şok!” spotlarıyla haber
yapıldığı bir vasatta nasıl geçineceklerdi?
Kendisi de ustaydı sonuçta, yaşlanma modu-
na girmişti, gücü tükeniyordu, öyle de olsa elden
ayaktan kesilinceye kadar çalışmak zorundaydı
artık..
Düşün babam düşün, diye söylenerek düşü-
nüyordu da aynı zamanda..
55
Şubat 2011
Lakin çözüm nerede?
“İşçimizi, memurumuzu; fakir fukara, ga-
rip gurabamızı enflasyona ezdirmedik, işsizlik
sorununu eskiye oranla çok çok azalttık, gayr-i
safi milli hâsıla şu kadar ve birçok Avrupa ülke-
sini de geride bıraktık!... “ şeklinde iktidar sa-
hiplerinin dedikleri geldi aklına ve derinden bir
“Elhamdülillahhhh!” çekiverdi!
???
Zanaatkardı, işinin uzmanıydı yani..
Sermayesi yoktu, sağdan soldan aldıklarıyla
tamirhane açtı kendine..
İşleri fena değildi, dükkan küçük gelmeye
başlamıştı ve biraz daha büyümek istedi..
Üç çocuğu vardı çünkü; onları dershanelere
gönderip okutmak istiyordu ve gönderdi de..
Olmayınca olmuyor ve denediler birkaç yıl ve
okuyamadı çocuklar..
Ki öğrenim gördükleri bölüm zaten arzu et-
tiklerinden değildi..
Tutturamamışlardı hayallerindeki üniversi-
teyi ve branşı..
Madem öyle, geç kalınmıştı ama usta olsun-
lar diye yanına aldı evlatlarını, canlarıydı onlar,
sokağa salacak hali yoktu ya!
Ama bu ara giden gitti, sağa sola borçlanıldı..
Yani evdeki hesap uymadı çarşıya, tutunmak
için sanayide, borç üstüne borç aldı..
Ödeyemedi borçlarını, başkalarından isteme-
ye yüzü tutmadı..
Bankalar bekliyordu kredi vermeye ve son
çare kefillerle esnaf kredilerine yöneldi..,
İçi buruktu;çünkü en son düşünebileceği bir
şeydi bankalara başvurmak..
Ve son çabası da bereket doğurmadı, derken
haciz, derken cezaevi yolları gözüktü..
 İktibas
Kurtuldu bir şekilde, şimdi kıt kanaat geçin-
meye çalışıyor ama çocuklar yetişkin ama asker-
lik görevlerini ifa etmediler daha ve evlilik gibi
bir dolu sıkıntıya gebe işler bekliyor onu..
Düşünüyor her daim; “Esnafımızı mağdur
etmedik, vergi yüklerini azalttık, artık yarınlar
daha emin!” diyen hükümet yetkililerin iddiaları
eşliğinde!..
Ve “İyi de kardeşim, bu gayr-i safi midir ne-
dir, bu paradan bana niye bir pay düşmüyor?
Vergiler azaltılmışmış! Öyleyse çalıştığım
halde niye borçlandım, niye iflasın eşiğinden
döndüm ben?” gibi daha bir dolu sorular sora-
rak!
Yalnız kendisi olsa, diyecek “Hadi ben işi
bilenlerden değildim, beceriksizdim filan ama
daha onlarcası, Türkiye genelinde binlercesi var!
Peki, Onlara ne demeli?”..
???
Bir vakitler üniversite öğrencisiydiler, üç ar-
kadaştılar; biri iki yıllık meslek yüksek okulu-
nun seracılık bölümünde, diğeri Ziraat mühen-
disliğinde, bir diğeri de tarih öğretmenliğinde
okumuşlardı..
Ailelerinden gelen üç kuruş parayla ve geri
ödemeli burslarla idare etmeye çalışmışlardı..
Güç bela sonunda mezun olmuşlar ama bu
sefer de KPSS diye bir sınav bariyeri çıkmıştı ön-
lerine..
Üniversiteye girebilmek için zaten birkaç yıl
dershaneye gitmişlerdi, naçar başarılı olmak için
yeniden KPSS eğitimi veren kurslara gittiler..
Rekabet şiddetliydi ve girdikleri sınavdan al-
dıkları puanlar istedikleri düzeyde değildi..
En kötüsü de branşları ile ilgili kontenjan
sorunu vardı..
56
Şubat 2011
Seracılık, ziraat mühendisliği, tarih öğret-
menliği için tahsis edilen kadro yok denecek ka-
dar azdı..
Beş yıl geçmişti aradan, her seferinde KPSS’ye
giriyor ve puanlarını artırıyorlardı ama mezun
sayısı çoğaldığı için şansları daha da azalıyor-
du…
Arkadaştılar, haberleşiyorlardı birbirleriyle ve
yeni bir sınava hazırlanıyorlardı..
O kadar da basiretsiz değildiler, ailelerine yük
olmamak için ilgisiz işlerde çalışıyorlardı, çare-
siz yok paraya mahkum olarak..
Zaten yıllardır ailelerine yük olmanın ezikli-
ğini yaşıyor ve üzülüyorlardı..
Denildiği gibi gerçekten iş vardı ama nerede
ve hangi koşullarda bunu hiç sorgulayan yoktu?
”Nasıl olsa işsizler ordusu var, bana ayak iş-
lerimi görecek eleman mı yok!” diyen esnaflar,
küçük büyük ölçekli işletmeler, devletin insanı-
nı köleleştirmek için araç olarak kullandığı mü-
teahhitler, taşeronların ilanları ortalık yerlerde!..
Bir de ayak çekiyorlardı; “cv,ni bırak, biz sana
sonra döneriz, referansın var mı, daha önce bu
işi yaptın mı, tecrübeli misin, birkaç ay deneme
süremiz var, ona göre!” şeklinde..
Sigortasız çalışmışlardı, aldıkları ücrete ve
mesai koşullarına zaten itiraz hakları yoktu..
Az biraz mızmızlandıklarında kapıyı gösteri-
yorlardı; öyle ya, korkuları yoktu patronların, bir
dolu cv ellerindeydi, sırada bekleyenler çoktu,
niye tasa etsinlerdi ki?
Bir ara sosyal paylaşım araçlarıyla dertleştiler
birbirleriyle, üçünün de kulaklarında çınlıyordu
iktidarın başındakilerin şu vaatleri: “Her ile bir
üniversite sloganıyla yola çıktık, çağdaş toplum-
lar seviyesine ulaşmak konusunda kararlıyız.
 İktibas
Bizden sonraki kuşak daha da eğitimli olacak,
aydınlık yarınlar bizi bekliyor! Her insanımızın
bir diploması ve işi olacak!”..
???
Umarım basit kaçmamıştır, kahramanları-
nın her biri “denizyıldızı” olan bu örnekler?..
Hemen bakalım yanımıza, etrafımıza, birebir
yaşandığını görmek hiç zor değildir..
Ama bizim daha ciddi işlerimiz, konuşacak,
tartışacak daha mühim meselelerimiz var..
Zaten istesek de alamayız kendimizi ki..
Her günün sabahı yeni gündemlere gebe..
Ve uyuyana kadar o gündemlerle işgal edili-
yor beynimiz çünkü..
İktidardan tutun da aliminden, aydınına ka-
dar insanları esas sorunlardan uzak tutmaya ça-
lışıyorlar..
Tam bir beyin yıkama operasyonu yani!..
Allah muhafaza, işin içinde Firavunların si-
hirbazlarına benzemek de var!
Ama kimin umurunda?
Sorsun bu soruyu herkes kendine, etrafında-
kilere…
Gariptir, iktidara laf edemez olduk..
Laf ettiğimizde de iyilik bilmez nankörlerden
ilan ediliyoruz..
Yine gariptir, sui misallerden hareketle şim-
diki iktidarın hakkının verilmesi isteniyor biz-
den..
Ve yıllardır bizi mağdur eden derin algının
ürünü Ergenekon dosyasının hatırına..
İki dil tartışması örneğinde yaşandığı gibi as-
kere asli görevini hatırlatma adına..
Ve hukuk sistemi gibi daha bir dolu üst per-
dede tartışılan meselelerin üstesinden gelinmesi
için iktidarın yapıp etmelerine ses çıkarmamak
feraset, basiret sayılıyor artık..
57
Şubat 2011
İyi de “Niye iktidardalar kardeşim?” diye sor-
mak hakkımız yok mu?
Madem iktidardalar, madem türlü vaatler
verdiler, bütün bu gerilimlerin meydana getirdiği
fırtınadan dolayı karaya vuran denizyıldızlarının
hayatı ne olacak diye sormayalım mı?
Birinin dahi olsa hayatı önemli değil mi on-
ların?
Hem bahsi geçen meselelerin üstesinden ge-
linmesin diyen yok ki..
Keza bir takım iyileşmeleri inkar eden de..
Fakir fukara, garip gurabanın, diploma-
lı ve diplomasız işsizlerin, çalışıp da az paraya
mahkûm olanların, ağır vaka hasta olanların
yaşadığı sağlık sorunlarının üstesinden gelmeye
çalışmak mı engelleyecek malum dosyaların ge-
reğinin yapılmasının?
Aslında fedakârlık tepedekilerden başlamalı
değil mi?
Liderlik, önderlik, devlet adamlığı bunu ge-
rektirmiyor mu?
Hem de İslamcı bir geleneğe sahip insanlar
için!
Hz. Muhammed örnekliği bağlamıyor mu
onları, keza diğer güzide sahabelerin?
Kızmayalım dostlar, azgınlaşanlara laf eden-
lere..
Buzağı aramayalım altta bir yerlerde..
Ve böylesine ipini koparmış dünyada laf et-
meyelim dostlar, dara düşenlere..
Anladınız siz onu!..
Empati kurmayı deneyelim her biriyle..
Kur’an’ca..
İslamca..
Ve Müslümanca..
 İktibas Şubat 2011

Kendini Tanımak
- Berru Yılmaz -
Hayat bir satranç gibidir. Biz bu hayatın ka-
lesi miyiz, şahı mı, bunu hiç düşündünüz mü?
Yoksa bir köşede oynanmayı bekleyen gereksiz
bir piyon mu? Piyon olduğunu düşünüyorsan,
gerçekten gereksiz misin? İşe yaramaz mısın?
Bunları bir düşün; kafanı kurcalayan, arkası gel-
meyen, cevabını bulması bu zor soruları…
Ben bu hayatta ne olduğumu anlamadım!
Bazen şah oldum bazen, bazen köşeye atımlaş
bir piyon! Bazen de yenilen bir taş! Hayata ye-
nilmiş bir şekilde dışarıdan baktım, sonra oyun
yeniden başladı. Ya yerlerdeydim, ya göklerde!
Ne olduğumu hiç anlamadım! Anlamadım değil
de “anlayamadım” desem daha doğru olur.
Pekâlâ, bizi bu oyunda oynatanlar kim? Kim
bize yön veriyor? Kim bizim özgürlüğümüzü kı-
sıtlıyor? Yoksa sen özgür olduğunu mu düşünü-
yorsun? Eğer öyle düşünüyorsan çok yanılıyor-
sun! Bence bu oyunu sistemin ta kendisi oynu-
yor. Biz çoğu Müslüman vatandaş, piyon rolünü
oynuyoruz. Özgür lüğümüzü kısıtlayıp onlar bizi
bahsedilen özgürlük, bu muydu eşitlik? Binlerce
zeki ama başörtülü kız evlerinde susuz bırakılan
bir karanfil gibi soldu, yok oldu satranç tahta-
sının karanlığında! Sonra satranç tahtasından
yenilmiş bir taş gibi dışarı atıldı sessizce! Kimse
buna karşı çıkamadı, çıkamazdı zaten! Sustular
susturuldular. Ta ki, hem oyunu, hem oyuncu-
ları, hem de oyunu oynayanları ve yöneticileri
iyi tanıyana kadar!
En önce kendilerini tanıyana kadar!
Tezatlar
- Mustafa Siel -
Gündüzler gördüm.
Geceler kadar siyah..
Geceler gördüm.
Güneş kadar parlak,
Aydınlık dolu…

oynatıyor, bizimle oynuyor! Başörtülerimizden

Ağlamalar duydum.
dolayı bizi okullara, üniversitelere almadılar!
Kahkahalar kadar şen..
Sınavlara sokmadılar! İşkenceler yaptılar! Bizi bir
Kahkahalar duydum.
piyon muşuz gibi gereksiz gördüler! Olduğumuz
Ağlamak kadar acı,
yerde bıraktılar! Ama şunu unuttular en küçük
Pişmanlık dolu…
bir piyon bile kısıtlamadan kurtulup koca şahı
bir hamlede yutabilir! Ya da sınırları aşıp, terfi Sevgiler gördüm.
edebilir; vezir, kale olabilir! Kin kadar sinsi..
Sorarım onlara, neden bizi almadılar okulla- Kinler gördüm.
ra? Başörtülerimiz onlara Allah’ı hatırlattı diye Sevgi kadar hoş,
mi, günahları gözlerinin önüne geldi diye mi, Özveri dolu…
kaçmaya çalıştılar korkunç sonlarından?
Sonra bize özgürlükten bahsettiler! Bu muydu Ereli, Kasım 1990

58
 İktibas’a
İktibas’tan
İktibas’tan Mektuplar
Mektuplar
İktibas’a
MUHARREM ŞENER / İZMİR
SORU 1: Âli İmran Suresi 40. ayette Zeke-
riya kendisinin ihtiyar ve karısının da kısır
olduğunu beyan ederek Rabbine dua edip bir
yardımcı talep edince Meryem Sûresi 7. ayet-
te kendisine bir oğul müjdesi veriliyor. Keza
Zâriyat suresinin 24, 28 ve 29. ayetlerinde de
İbrahim’in kısır karısından oğul müjdesi veri-
liyor. Ya da Firavun’un karısının Musa’yı evlât
edinmesi veya Yusuf suresi 21. ayette Aziz’in
Yusuf’u evlât edinmeleri hadiselerinin nere-
deyse birebir aynı olmalarının izahatı nedir?
CEVAP: Bu ayetleri bulundukları yerde, konu
bütünlüğünü gözeterek okuduğumuzda, her bi-
rinin hikmetinin farklılığını görmek mümkün
olacaktır. Zekeriya (as) içinde bulunduğu durum
gereği Rabbinden, idealini devam ettirecek temiz
bir nesil istiyor.(Ali İmran 3/38) Rabbi de bu is-
teğine aynı surenin 39-41. ayetleriyle cevap veri-
yor. Bu durumu Meryem suresi 7-15. ayetlerin-
de yineliyor. Doğacak çocuğun ismini, görevini
ve ahlakı seviyesini de haber veriyor. Ömür boyu
evlat nimetinden mahrum kalmış, idealinin ge-
leceği açısından endişe duyan anne ve babanın
bütün endişelerini giderecek bir müjde ile duru-
mu bildiriyor. Bu olay, Allah için imkânsız diye
bir şeyin olmadığını, o günü yaşayanlara aynel
yakin, bu günü yaşayanlara da ilmel yakin ile
gösterilmiş oluyor.
Benzeri bir olayı da İbrahim (as)’ın hayatında,
Zariyat suresinin 24. ayetinden itibaren onun
konuklarının ağırlanmasıyla başlayan olayı 37.
ayete kadar anlatıyor. O günün dünyasında az-
mış olan bir kavmin helakini, çocuğu olmayan
İbrahim (as)’ın Allah’ın izniyle ihtiyar hanımın-
dan çocuk sahibi olacağının müjdesini vererek
59
Allah, her hâl ve kârla ilgili olduğunu, kullarının
her halinden haberdar, her istediğini yapabilecek
güç ve iradenin sahibi olduğunu, isyan edenlerin
üstesinden dilediği gibi geleceğini gösteriyor.
Yusuf (as)’ı birtakım merhalelerden geçirerek
Mısır’a yerleştirmesi, saraya yakın bir şahsın
köle olarak alıp evlat edinme niyetini belirtmesi,
Musa (as)’ı annesinden alıp Firavun’un sarayına
yerleştirmesi gibi olayların hikmeti, bahsi geçen
olayların anlatıldığı konu bütünlüğü içinde anla-
şılmakla beraber, bu durum birkaç şekilde ifade
edilebilir.
Bu olayları okuduğumuzda ilk aklımıza gelen
şey, bizim sıradan ve kendi kendine olduğunu
zannettiğimiz her bir olayın arkasında Allah’ın
yüce iradesinin olduğunu görüyoruz. Hiçbir ola-
yın kendiliğinden oldubittiyle olmadığının farkı-
na varıyoruz. İlahi iradenin yapmak istediği bir
şeyi dilediği gibi, dilediği yoldan, dilediği şekilde
gerçekleştirdiğinin farkına varıyoruz. İnsanlığın
hayat çizgisini değiştirecek elçileri, toplumun
gözünde güç ve iktidar sahibi olan kimselerden
seçmeyip, aile bağı temiz, ahlaken mazbut kim-
selerden seçerek topluma güzel örnekler sundu-
ğunu görüyoruz. Bu konuda halkın değer yargı-
larının aksine, Allah indinde değer verilen şeyin
takva olduğunu anlıyoruz.
Allah’ın dilediği takdirde Musa gibi bir değe-
ri, Firavun gibi bir zalimin ocağında, ona hiçbir
zarar verdirmeden büyütüp, tarihi görevini icra
ettirmeye muktedir olduğunu görüyoruz. İhlâs
ile yapılan duaların önünde, hiçbir engelin olma-
dığını fark ediyoruz. Maddi ve manevi isteklerin
sadece Allah’tan istenmesi ve bütün olumsuz-
luklardan sadece O’na sığınılması gerektiğine,
ilmel yakin ile vakıf oluyoruz.
 İktibas
“Allah doğrusunu bilir” kaydıyla biz bu olay-
lardan bunları anlıyoruz. Fakat her insan kabili-
yet ve kapasitesine göre farklı şekilde de anlaya-
bilir. Mutlak hüküm ve hikmet sahibi olan ise
ancak Allah Teala’dır.
SORU 2: Kuran’ın tamamı Tevrat ve İncil’in
ise tahrif edilmiş de olsa insanlar tarafından
kabul gören nüshaları mevcut. Müstakil bir
kitap halinde olmasa da Kitabı Mukaddes’te
şiir tarzındaki Mezmur’lar Zebur olarak kabul
edilebilir mi?
CEVAP: Bizler imanî bir ilke olarak, Kur’an’-
dan önce gönderilmiş olan semavi kitapların
hepsini, Allah’ın o topluma yapıp edecekleriyle
ilgili emir, yasak ve öğütlerini içeren vahiyler
olarak kabul ediyoruz. (Bakara 2/4) Ancak bu-
gün Ehli Kitabın elinde bulunan Ahdi Atik, Ahdi
Cedid, Tevrat, İncil veya Zebur namıyla sunu-
lan kitapların Allah katından gelen kitaplar ile
aynîliğini koruduğu konusunda emin değiliz. Bu
ümmetlerin kitaplarını tahrif ettikleri ile ilgili
durumu Kur’an şöyle bildirmektedir:
“Elleriyle bir Kitap yazıp sonra onu az bir be-
del karşılığında satmak için «Bu Allah katından-
dır» diyenlere yazıklar olsun! Elleriyle yazdıkla-
rından ötürü vay haline onların! Ve kazandıkla-
rından ötürü vay haline onların! (Bakara 2/79)
“Ey Ehl-i Kitap; Niçin hakkı batıla karıştırı-
yor ve bile bile hakkı gizliyorsunuz?” (Ali İmran
3/71)
Ey Ehli Kitap! Resulümüz size Kitap’tan
gizlemekte olduğunuz birçok şeyi açıklamak
üzere geldi; birçok (kusurunuzu) da affediyor.
Gerçekten size Allah’tan bir nur, apaçık bir kitap
geldi.” (Maide 5/15)
“Onlardan bir takımı, Kitapta olmadığı halde
kitaptan zannedesiniz diye dillerini eğip büker-
ler. O, Allah katından olmadığı halde: «Allah
katındandır» derler, bile bile Allah’a karşı yalan
söylerler.” (Ali İmran 3/78)
60
Şubat 2011
Bu ve benzeri ayetler Ehli Kitabın kitaplarına
karşı göstermiş oldukları sadakatlerini(!) göster-
mektedir. Bununla beraber Müslümanların bu
kitaplarda hakikati aramaya ihtiyaçları da yok-
tur. Bu durumla ilgili Rabbimiz şöyle buyuruyor:
“Allah size ayrıntılı açıklamalar içeren kita-
bı indirmişken ben O’nun dışında bir hakeme
mi başvurayım? Kendilerine kitap verdiklerimiz,
Kur’an’ın gerçeğe dayalı olarak Allah tarafından
indirildiğini bilirler. O halde sakın kuşkuya ka-
pılanlardan olma.” (Enam 6/114)
Bununla beraber Allah insanları uyarmak
için göndermiş olduğu elçisine asla şiir, ilahi, ka-
side gibi bir nazım/şiir indirmez. Bunun cevabı
Kur’an’da şöyle verilmiştir:
“Biz ona şiir öğretmedik. Bu ona yaraşmaz
da... O sadece bir öğüt ve apaçık bir Kur’ân’dır.”
(Yasin 36/69)
Bu nedenle ne İncil hakkında “içinde hü-
küm içeren ayetler yoktu” tezini, ne de Zebur
için “birtakım ilahilerden oluşan bir kitap” te-
zini doğru bulmuyoruz. Allah elçilerini insanla-
rı uyarmak, inzar etmek, hak yola çağırmak ve
tezkiye etmekten başka bir amaç için gönderme-
diğini açıkça ifade etmiştir. Gönderilen elçi göre-
viyle ilgili Rabbinin öğütlerini, emir ve yasakları-
nı kavmine tebliğ edecek, hak ve adaleti onların
üzerine hâkim kılacaktır. Elçinin elinde ne ile
hükmedeceği konusunda bir kitap olmaz ise in-
sanları neye çağıracak ve ne ile hükmedecektir?
Bir elçinin hayatında asla böyle bir belirsizlik söz
konusu olamaz.
“Andolsun biz peygamberlerimizi açık de-
lillerle gönderdik ve insanların adaleti yerine
getirmeleri için beraberlerinde kitabı ve ölçüyü
indirdik. Biz demiri de indirdik ki onda büyük
bir kuvvet ve insanlar için faydalar vardır. Bu,
Allah’ın dinine ve peygamberlerine görmeden
yardım edenleri belirlemesi içindir. Şüphesiz
Allah kuvvetlidir, daima üstündür.” (Hadid
57/25)
 İktibas
Bu nedenle Zebur’un da hüküm içeren bir ki-
tap olmasından başka bir şey düşünülemez.
SORU 3: Kuran; Bakara suresi 130 ve 135.
ayetlerde İbrahim milletinin dininden ol-
mamızı emrederken Enbiya suresi 69. ayette
İbrahim’in sadece ateşte yanmaması mucize-
sinden bahsedilmiştir. Musa’nın dokuz mu-
cizesinin olduğu ve çokça bilineni denizi yar-
ması, âsâsının ejderha veya yılan olması ya da
elinin parıldamasıdır. Âraf suresi 133. ayette
ise ayrıca beş mucizeden bahsedilir. Musa’nın
adı da Kuran’da çokça geçer. Bunun yanında
Resulallah’ın asrında yaşamış Ebu Leheb’den
bir defa bahsedilirken Firavun’dan defalarca
bahsedilmiştir. Bu durum Kuran’ın bazı kı-
sımlarının Resulallah zamanındaki Tevrat’a
benzer olduğuna dair bir mesnet olabilir mi?
CEVAP: Kur’an, insanlığa sunulan vah-
yin son halkasıdır. Hz. Adem (as)’dan Hz.
Muhammed (as)’a gelinceye kadar gönderilen
dinin adı ise İslam’dır.
“Allah uğrunda, hakkını vererek cihad edin.
O, sizi seçti; din hususunda üzerinize hiçbir zor-
luk yüklemedi; babanız İbrahim’in dininde (de
böyleydi). Peygamberin size şahit olması, sizin de
insanlara şahit olmanız için, O, gerek daha önce
(gelmiş kitaplarda), gerekse bunda (Kur’an’da)
size “Müslümanlar” adını verdi. Öyle ise nama-
zı kılın; zekâtı verin ve Allah’a sımsıkı sarılın.
O, sizin mevlânızdır. O ne güzel Mevlâ, ne güzel
yardımcıdır!” (Hac 22/78)
“Gerçekte Allah katında din, İslam’dır.
Ancak Kitab verilenler, kendilerine ilim geldik-
ten sonra aralarındaki ihtirastan dolayı ayrılığa
düştüler. Kim, Allah’ın ayetlerini inkâr ederse;
şüphesiz ki Allah, hesabı çabuk görendir.” (Ali
İmran 3/19)
Bu nedenle insanlık tarihi boyunca “Dinin”
esaslarında herhangi bir değişiklik söz konusu
olmamıştır. Sadece Dinin şeriat kısmında, ka-
61
Şubat 2011
vimlerin/ümmetlerin aşırılıkları sebebiyle bir
takım cezai müeyyideler konulmuş, ancak bir
sonra gelen peygamber ile de bu uygulama kal-
dırılmıştır.
“Yahudi olanların zulümleri ve birçok kim-
seleri Allah yolundan çevirmelerinden dolayı;
kendilerine, helal kılınmış şeyleri yasakladık.
Bir de kendilerine yasaklanmış olduğu halde faiz
almaları ve halkın mallarını haksızlıkla yemeleri
sebebiyle. Onların kâfir olarak kalanlarına da acı
bir azap hazırladık.” (Nisa 4/160-161)
Bu durum bir sonra gelen İncil de İsa (as)’ın
diliyle kaldırıldığını görüyoruz:
“Ben, benden önce gelen Tevrat’ı tasdik et-
mek ve size haram kılınanların bir kısmını helal
kılmak üzere Rabbinizden size bir ayet getirdim.
Artık Allah’tan korkun ve bana itaat edin.” (Ali
İmran 3/50)
“Meryem oğlu İsa: «Ey İsrailoğulları! Doğru-
su ben, benden önce gelmiş olan Tevrat’ı doğru-
layan, benden sonra gelecek ve adı Ahmet olacak
bir peygamberi müjdeleyen, Allah’ın size gönde-
rilmiş bir peygamberiyim» demişti. Ama o elçi,
kendilerine belgelerle geldiği zaman: «Bu, apaçık
bir sihirdir» demişlerdi.” (Saf 61/6)
Böylece her gelen Peygamber insanlık tari-
hi boyunca öncesini tasdik etmiş, sonrası için
de müjde vermiştir. Bu minval üzere son elçi
Hz. Muhammed (as)’a kadar devam etmiştir.
Kur’an, onlar itiraf etmeseler de bu gerçeği şöyle
dile getirmektedir:
“Yanlarındaki Tevrat ve İncil’de yazılı bul-
dukları o elçiye, o ümmî Peygamber’e uyanlar
(var ya), işte o Peygamber onlara iyiliği emreder,
onları kötülükten meneder, onlara temiz şeyle-
ri helâl, pis şeyleri haram kılar. Ağırlıklarını ve
üzerlerindeki zincirleri indirir. O Peygamber’e
inanıp ona saygı gösteren, ona yardım eden ve
onunla birlikte gönderilen nûr’a (Kur’an’a) uyan-
lar var ya, işte kurtuluşa erenler onlardır.” (Araf
7/157)
 İktibas
“Yahudi veya Hıristiyan olun ki hidayete
eresiniz, dediler. De ki: Hayır, biz Hanif olan
İbrahim’in dinine uyarız. O, müşriklerden değil-
di.” (Bakara 2/135)
Görüldüğü gibi Tevrat’ta, İncil’de ve Kur’an’-
da bir farklılık olmadığı gibi bu kitaplara muha-
tap olan insanlar arasında da benzeyen taraflar
bir hayli fazladır. Bu nedenle geçmiş toplumlar-
dan alınan örnekler, muhatap olunan toplumun
haliyle örtüşmesinden dolayı örnek gösteril-
mektedir. Bunun anlamı, sizden öncekiler nasıl
Allah ve elçilerini aciz bırakamadılarsa, sizler de
bırakamayacaksınız.
“Allah: Elbette ben ve elçilerim galip gele-
ceğiz, diye yazmıştır. Şüphesiz Allah güçlüdür,
galiptir.” (Mücadele 58/21) sizleri de farklı bir
son beklemiyor, demektir. Allah Kur’an’ı kısa-
ca takdim ederken şu üç durumu öne çıkartarak
özetlemektedir:
“Andolsun, size (bu kitap ile) açıklayıcı ayet-
ler, sizden önce gelip geçenlerden bir örnek ve
takva sahipleri için de bir öğüt indirdik.” (Nur
24/34)
Kur’an’da anlatılan olayların her biri, hem
tebliğ yapan için, hem de tebliğ yapılanlar için,
yeri ve zamanı geldikçe vahyedilerek, bununla
hem Peygamber teselli edilmiş, hem de müşrik-
ler tehdit edilmiştir. Tarihi olaylar ile muhatap
olan ümmet arasında elbette benzerlikler vardır.
Öyle ki, yapılan itirazlar ve talep edilen istekler
bile, birebir aynı kelimelerle tekrar edilmiştir.
SORU 4: Meryem suresi 24 ve 25. ayetlerde
hurmanın silkelenip dökülmesi mecazî mana-
da olup aslında hurma yani ziraî mahsul yetiş-
tirip hasat etmesi için Meryem’e tavsiyede mi
bulunuyor?
CEVAP: Burada anlatılan konu surenin 16.
ayetinden başlayarak 34. ayete kadar konu bü-
tünlüğü içinde anlatılmaktadır. Mabede adan-
mış olan Meryem validemiz, mabedin doğu
62
Şubat 2011
tarafında bir yere çekilmiş ve insanların görüp
rahatsız etmemesi için de bir perde germişti. Bu
minval üzere hayata devam ederken Allah’ın iz-
niyle bir gün melek ona görünmüş ve Allah’ın
kendisini bir çocuk sahibi olacağını müjdelemiş-
tir. Bu duruma hayret eden Meryem validemiz,
kendisinin bakire olduğunu ve bunun mümkün
olmadığını söyleyince:
“Cebrail: «Bu böyledir, çünkü Rabbin, ‘Bu
bana kolaydır, onu insanlar için bir mucize ve
katımızdan da bir rahmet kılacağız; hem bu ön-
ceden kararlaştırılmış bir iştir’ buyuruyor» dedi.”
(Meryem 19/21)
Bu olaydan sonra hamile olan Meryem vali-
demiz, hamileliği süresince uzak bir yere çeki-
liyor. Nihayet doğum sancıları onu bir hurma
ağacına dayanmaya mecbur ediyor. (Bu olayı
doğum sancısının ne olduğunu yaşayanlar daha
rahat anlayacaklardır.) Bu durumda olan bir ba-
kire çocuk doğuracak ve toplumun karşısına çı-
kacak. Bu işin esas zor tarafı toplumun önüne
kucağında çocukla çıkmak olduğundan, “Keşke
ben bundan önce ölseydim de unutulup gitsey-
dim” diye temenni ediyor. İşte tam bu anda ona
şöyle sesleniliyor: “Üzülme Rabbin senin doğur-
duğunu/ yavrunu çok saygın/ şerefli kılmıştır.”
Bu esnada doğum gerçekleşmiş ağrı ve sancıdan
kurtulmuştur. Rahata eren Meryem validemi-
ze Rabbi tarafından yeni bir müjde veriliyor:
(Doğum esnasında dayanmış olduğu) Hurma
ağacını silkele üzerine taze hurmalar dökülsün.
Ye iç gözün aydın olsun” buyruluyor. Böyle bir
ortamda söylenen bu söz mecaz değil gerçek an-
lamında söylenen bir sözdür. Doğum esnasında-
ki endişe ve perişanlık içinde olan bir kimseye
“Hurma ziraatından” bahsetmek ne yeri ne de
zamanıdır. Ayrıca Meryem validemizin görevi,
içinde bulunduğu toplumu ekonomik olarak kal-
kındırmak da değildir. Olay burada bununla da
bitmiyor, endişe hala devam ediyor. İnsanlardan
biri görecek olursa onlara bunu nasıl izah edip
 İktibas
günahsız olduğumu nasıl açıklarım diye düşü-
nürken Rabbi’nin yardımı yetişiyor ve şöyle bu-
yuruyor:
(Sen konuşma ve şöyle de), “Ben Rahmana
susma orucu tutmayı adadım, bu gün hiçbir
insanla konuşmayacağım de.” (onlara çocuğu
göster) “Bunun üzerine Meryem çocuğu göster-
di. Biz, dediler, beşikteki bir sabi ile nasıl konu-
şuruz? Çocuk: Ben şüphesiz Allah’ın kuluyum.
Bana kitap verdi ve beni peygamber yaptı, nerede
olursam olayım beni mübarek kıldı. Yaşadığım
müddetçe namaz kılmamı, zekât vermemi ve
anneme iyi davranmamı emretti. Beni bedbaht
bir zorba kılmadı. Doğduğum günde, öleceğim
günde, dirileceğim günde bana selam olsun
dedi.” (Meryem 19/29-33)
Burada 24. ayette geçen “seriyya” kelimesi-
nin “sereye“ kökünden değil, yükseklik veya
yüksek anlamına gelen “servün” sözcüğünden
gelmektedir ve buna göre “Tahte seriyyen” ifa-
desi “ceale” fiili ile birlikte: ”Altındakini yani
doğurduğun yavrunu (ki bunu bir deyim olarak
değerlendiriyoruz) şerefli kıldı” anlamında tercü-
me ettik. Böylesine şerefli kılınan bir çocuğun
annesi olarak üzülme. “Hurma ağacını silkele ve
üzerine taze hurma dökülsün. Ye iç gözün ay-
dın olsun” ifadeleri ile Meryem validemiz teselli
edilmektedir. Anladığımız kadarıyla burada, ol-
ması ve doğması bir mucize olan İsa (as)’ın do-
ğum serüveni açık net ve anlaşılır bir biçimde
bizlere anlatılmaktadır. Aslında 34. ayette bu
husus açıkça ifade ediliyor.
“İşte hakkında şüpheye düştükleri Meryem
oğlu İsa gerçek söze göre budur.” Bunun için di-
yoruz ki, 16. ayetten 34. ayete kadar dikkatlice
okunduğunda konu anlaşılacaktır.
SORU 5: Hûd suresi 42 ve 43. ayetlerde
Nuh’un oğlu haliyle etrafındaki kâfirlerden
etkilenmiş ve babası tarafından ilâhi vahiylere
çağrılmasına rağmen Allah’a isyan etmiş ve tu-
63
Şubat 2011
fanda boğulmuştur. Bir Resul evlâtlarını doğru
istikamette eğitip yetiştireceğine göre Mâide
suresi 27, 28, 29 ve 30. ayetlerde Âdem’in iki
oğlundan birinin diğerini katletmesi nasıl izah
edilir? O zaman Âdem’den önce yaratılmış ve
devam edip gelen bir beşeriyet olabilir mi?
CEVAP: Böyle bir ihtimali Kur’an’dan delil-
lendirmek pek mümkün olmadığı gibi doğru da
değildir. Vahyin geldiği dönemde Ataları, soyla-
rı, kabileleri ve babalarının üstünlüğü ile öğün-
meyi ahlak haline getiren Arap toplumuna Allah
şu cevabı vermiştir:
“Ey insanlar! Doğrusu Biz sizleri bir erkekle
bir dişiden yarattık. Sizi milletlere ve kabilelere
ayırdık ki, birbirinizle tanışasınız diye. Şüphesiz,
Allah katında en değerliniz, O’na karşı gelmek-
ten en çok sakınanızdır. Allah (her şeyi)bilendir,
(her şeyden) haberdar olandır.” (Hucurat 49/13)
Buradaki yapılan tespit her insan, bir anne ve
babadan meydana geldiği şeklinde anlaşılmaya
müsait değildir. Birincisi, vurgulanmak istenen
şey, tüm insanlığın bir tek aileden geldiğini be-
lirtmek için bu ifade kullanılıyor. İkincisi de eğer
anlatılmak istenen bugün olduğu gibi herkesin
bir erkek ve bir kadının birleşiminden meyda-
na geldiği kastedilmiş olsaydı; insanlar, “bunu
biliyoruz ve biz de bizim anne babamızın ve so-
yumuzun üstün olduğunu söylüyoruz” diyecek-
lerdi. Bu durumda onlara verilecek tatmin edici
cevapta olmayacaktı. İslam ısrarla insanlığın kö-
keninin bir tek aileden geldiğini, onun da Âdem
(as) ve eşi olduğunu vurgulamaktadır.
Bu gerçeği Peygamberimiz (as) da veda hutbe-
sinde şöyle açıklamıştır:
“Ey insanlar! Rabbiniz birdir. Babanız da bir-
dir. Hepiniz Âdem’in çocuklarısınız, Âdem ise
topraktandır. Arab’ın Arap olmayana, Arap ol-
mayanın da Arap olana bir üstünlüğü olmadı-
ğı gibi; kırmızı tenlinin siyah üzerine, siyahın
da kırmızı tenli üzerine bir üstünlüğü yoktur.
 İktibas
Üstünlük takvadadır. Allah yanında en kıymetli
olanınız O’ndan en çok korkanınızdır.”
“Ey İnsanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan, on-
dan eşini var eden ve ikisinden pek çok erkek ve
kadın meydana getiren Rab’inize hürmetsizlik-
ten sakının. Kendisi adına birbirinizden dilekte
bulunduğunuz Allah’ın ve akrabanın haklarına
riayetsizlikten de sakının. Allah şüphesiz hepi-
nizi görüp gözetmektedir.” (Nisa 4/1)
“Allah’ın katında İsa’nın durumu kendisini
topraktan yaratıp sonra ol demesiyle olmuş olan
Âdem’in durumu gibidir.”(Ali İmran 3/59)
Ayrıca Maide 27.ayetinde geçen ifade “Âde-
min iki oğlu” şeklinde ifade ediliyor. “Âdem-
oğullarından ikisi” denilmiyor. Bu nedenle farklı
bir anlayışa mahal bırakmamaktadır.
Peygamber ve salih kimselerin evlatlarından,
babalarından ve hanımlarından gayri salih olan-
larına gelince, bu iş onların tasarrufunda olan
bir şey değildir. Bu konuda Kur’an iki örnek-
ten bahseder; inananlara Firavunun hanımını,
inanmayanlara da Nuh’un ve Lut’un hanımını
(Tahrim 66/10) örnek verir. Bunlardan başka
örnekler de vardır. İbrahim (as) babasını, Nuh
(as) oğlunu, Peygamberimizin amcalarından ve
yakınlarından bir kısmını da sayabiliriz. Bu ko-
nuda Peygamber de olsa insana öyle bir güç ve-
rilmemiştir.
“Onları doğru yola getirmek sana düşmez, an-
cak Allah dilediğini doğru yola iletir…” (Bakara
2/272) ayeti bu yükü üzerimizden almaktadır.
İnsan elinin altında olan kimselere başta aile-
si olmak üzere hakkı tebliğ etmek için elinden
geleni yapmaya çalışır. Ancak bu iş tek tarafın
istemesiyle olacak şey değildir. En az karşının da
sizin kadar istemesi gerekir. Ayrıca tebliğe her
muhatap olan sizi dinleyip anlayacak demek de-
ğildir. Dinlemek isteyen dinler ve sizi anlamak
isteyen de anlar.
“Sen ancak, Kuran’a uyan ve görmediği hal-
de Rahman’dan korkan kimseyi uyarabilirsin.
64
Şubat 2011
Artık o kimseyi, bağışlanma ve cömertçe veri-
lecek bir ecirle müjdele.” (Yasin 36/11) ayeti de
aynı gerçeğe parmak basmaktadır. Bu iş uzaklık
yakınlık meselesi değil, içten gelen samimiyetle
istemek meselesidir. Buna müstahak olan dün-
yanın öbür başından gelip hakka talip olurken,
yanında beş vakit ezan okunan kimselerden de
bir ömür duymamakta ısrar edenler de sayılma-
yacak kadar çoktur. Müsterih ol, kimse hak et-
meden cehenneme girmiyor. Herkes makamını
kendi tercihiyle kazanıyor. Allah ne peygamber-
lere, ne de başkalarına istediğini hidayette kılma
gücü vermemiştir. Kişi hidayeti kendi isteme-
dikçe onu kimse doğru yola getiremez. Örnekleri
Kur’an’da gösterilmektedir.
“Allah onlarda bir hayır görseydi elbette onla-
ra işittirirdi. Fakat işittirseydi bile yine onlar yüz
çevirerek dönerlerdi.” (Enfal 8/23) ayeti durumu
yeterince açıklamaktadır.
SORU 6: Davûd ve Süleyman peş peşe
İmran, Zekeriya, İsa aynı asırda ki Yâkub ve
Yusuf aynı çağda Musa ve Harun aynı tebliğ va-
zifelerini birlikte yapmış oldukları Kur’an’dan
anlaşılmaktadır. Resullerin saltanat gibi arka
arka gelmeleri veya birlikte olmaları kendi
asırlarındaki isyanın aşırılığından mıdır? Hz.
Muhammed’in tek olarak tebliğ etmesi küfür
ve şirkin o zaman az olmasından mıdır?
CEVAP: Bu işlerin takdir ve tasarrufu Allah’a
aittir. Kimi, ne zaman, nerede, kiminle bera-
ber, kimden sonra elçi göndermesi, tamamen
Allah’ın takdiri ile olmaktadır. Ancak bizim
görebildiğimiz kadarıyla, her elçinin içinde bu-
lunduğu tarihi ortam aynı değildir. Ortadoğu’da
gelen elçilerin atası olan İbrahim (as)’dan son-
ra oğulları olan İsmail ve İshak (as) ayrı coğraf-
yalarda yaşıyorlardı. Mekke’de İsmail (as)’dan
sonra Hz. Muhammed (as)’a kadar elçi gelmez-
ken, Kenan diyarında ve Mısır’da, İshak-Yakub-
Yusuf, Musa ve Harun olarak devam etmiştir.
 İktibas
Musa (as) gelinceye kadar babadan oğul’a devam
etmiş, Yusuf (as) ile İslam, Mısır’a medeniye-
tin merkezine yerleştirilmiştir. Musa ve Harun
(as)’a gelince, zorba bir Firavun’a karşı müca-
delede Musa (as), kardeşi Harun’u Allah’tan
kendisine yardımcı olarak vermesini istemiştir.
(Taha 20/29-35) Davut ve Süleyman (as) Talut
ile başlayan İslamî kalkışın, Filistin toprakların-
da tutunması için zorlu bir mücadele vermişken,
Süleyman (as) ile İsrailoğulları altın çağlarını
yaşamışlardır. Ancak bundan sonra bozulma-
lar başlamıştır. İsrailoğulları’nın bu durumunu
Allah şöyle özetliyor:
“Biz, Kitap’ta İsrailoğulları’na: Sizler, yeryü-
zünde iki defa fesat çıkaracaksınız ve azgınlık
derecesinde bir kibre kapılacaksınız, diye bildir-
dik.
Bunlardan ilkinin zamanı gelince, üzerinize
güçlü kuvvetli kullarımızı gönderdik. Bunlar, ev-
lerin arasında dolaşarak (sizi) aradılar. Bu, yerine
getirilmiş bir vaat idi.
Sonra onlara karşı size tekrar (galibiyet ve za-
fer) verdik; servet ve oğullarla gücünüzü arttır-
dık; sayınızı daha da çoğalttık.
Eğer iyilik ederseniz kendinize etmiş, kötü-
lük ederseniz yine kendinize etmiş olursunuz.
Nihayet ikinci cezalandırma zamanı gelince,
yüzünüzü kara etsinler, daha önce girdikleri gibi
yine Mescide (Süleyman Mabedi’ne) girsinler ve
ellerine geçirdikleri her şeyi büsbütün tahrip et-
sinler (diye, başınıza yine düşmanlarınızı musal-
lat kıldık).
Umulur ki Rabbiniz size acır; ama siz (az-
gınlığa) dönerseniz Biz de (sizi cezalandırmaya)
döneriz. Cehennemi, inkârcılara bir zindan kıl-
mışızdır.” (İsra 17/4-8)
İşte bu dönemde gelen İmran, Zekeriya,
Yahya ve İsa (as) sürekli Roma’nın tasallutuna
maruz kalmışlardır. Küfür her dönemde tabiatı-
65
Şubat 2011
nı icra etmiş, İslam’a karşı elinden geleni ardına
koymamıştır. Bu dönemlerde Allah’ın elçilerini
öldürmeye kadar vardırmışlardır. Yahya (as)’ı
öldürmüşler, İsa (as) da öldürmeye teşebbüs
etmişlerdir. İsa (as)’dan sonra yaklaşık beş yüz
yıl süren fetret döneminin ardından Allah, üm-
milerin içinden Hatem’ül Enbiya Muhammed
(as) şehirlerin anası olan Mekke’ye göndererek
insanlığa son çağrısını yapmıştır.
“Şehirlerin anası ile çevresindekileri uyarasın
diye sana indirdiğimiz işte bu kitap, mübarek-
tir. Ve kendisinden öncekileri doğrulayıcıdır.
Ahirete inananlar buna da inanırlar. Ve onlar
namazlarına da devam ederler.” (Enam 6/92) bu-
yurmuştur.
Hiçbir dönemin kâfirleri diğerinden daha
anlayışlı olmamıştır. Küfür her zamanki tavrı-
nı daima aynı kararlılık ve şiddette göstermeyi
sürdürmüştür.
“Andolsun ki; Firavun erkânına da uyarıcılar
geldi. Lâkin onlar bütün ayetlerimizi yalanla-
dılar. Biz de onları güç ve kudretimize lâyık bir
şekilde yakaladık. Ey Mekke putperestleri! Sizin
kâfirleriniz bunlardan daha mı üstündür? Yoksa
kitaplarda sizin için bir kurtuluş belgesi mi var?”
(Kamer 54/41-43)
Buradaki “Mekke’nin Müşrikleri” yerine is-
ter geçmiş kavimlerin isimlerini koyalım, isterse
Mekke döneminden günümüze kadar gelip ge-
çen veya hali hazırda yaşayanları koyalım, aye-
tin mesajında bir değişiklik olmayacaktır. Hiçbir
dönemin kâfirleri daha şerefli/ daha üstün de-
ğildir. Hepsi birbirinden şedit, hepsi birbirin-
den şirrettir. Ancak başta da belirttiğimiz gibi,
bu işin tayin ve tespiti Allah’a aittir. O elçilik
nimetini dilediğine, dilediği zaman ve zeminde
vermiştir. Bu açıdan babadan oğla geçen saltanat
gibi görülmesi doğru değildir. Çünkü seçimi ya-
pan elçinin babası değil Allah Teala’dır.
 Gündem
Said Nursi’nin Mektubu ve Ilımlılık Üzerine
-Ahya Aras -
Said Nursi’nin hayatını konu edinen ‘Hür
Adam’ filmi bir tartışma başlattı. Tartışma is-
ter istemez, Nursi’nin Mustafa Kemal’e yazdı-
ğı mektubu gündeme getirdi.
Said Nursi’nin mektubu, sistem içi bir du-
ruşun ve ‘mücadele’nin satırlara yansımış ib-
retamiz öyküsü olarak görülmeye namzettir.
Bu yazıda bu konu üzerinde duracağız.
Öncelikle mektubun içeriğini biraz tahlil et-
memiz gerekmektedir.
Haber Türk gazetesi Nursi’nin mektubunu
4 Ocak 2011 günü bugünkü dile dönüştürerek
yayınladı. Biz o metinle, Nursi’nin tarihçe-i ha-
yat kitabındaki nüshasını karşılaştırarak değer-
lendirmemizi yapacağız. Hemen burada belirte-
lim ki, gazetenin yayınladığı mektup metni ile
tarihçe-i hayat’taki (s. 131 v.d.) mektup arasında
birtakım farklılıklar dikkat çekmektedir.
S. Nursi mektubuna, “İslâm âleminin kah-
ramanı Paşa Hazretleri’ne Ey şanlı Gazi” gibi,
Mustafa Kemal’i öven, övmekten de öte, aşırı
yücelten sözlerle başlamaktadır. Mektupta “yüce
şahsiyetiniz” gibi övgü sözleri tekrarlanmakta
ve “İki cihanda mutluluk ve başarılarınızı can-ı
gönülden dileyen bu fakirin” gibi cümleler kur-
maktadır. Nursi, M. Kemal’den, on nasihatini
dinlemesini rica etmekte ve özet olarak, namaz
kılmasını tavsiye etmektedir. Mektupta namaz
vurgusu merkezi bir yer işgal etmektedir.
Nursi’nin mektubunun, M. Kemal’e övgü-
ler içeren ilk paragrafı, Tarihçe-i Hayattaki
metinde -ne hikmetse- kırpılmıştır.
1.Maddede Nursi, Mustafa Kemal’in mu-
zafferiyetini “harikulade nimet-i ilahiye” olarak
66
nitelendirmekte. Bu nimetin şükrü olarak da na-
maz kılması gerektiğini hatırlatmaktadır.
2.M. Kemal’in İslam alemini mesrur ettiğini
belirtmekte, bu sevincin ve teveccühün devam
etmesi için ise İslamî şiarları yerine getirmek ge-
rektiğini hatırlatmaktadır.
3.Madde “Başta yüce şahsiyetiniz olmak üze-
re siz ve silah arkadaşlarınız olan kahramanlar”
diye başlamakta fakat Tarihçe-i Hayat’ta bu
cümle kırpılmış durumdadır. M. Kemal’e hita-
ben diyor ki: Kur’an’ın kat’i emirlerine tutun-
mak suretiyle öteki alemde de o nurani güruha
arkadaş/dost olmaya çalışmak, “alî himmetlile-
rin şe’nidir.”
4.Bu madde, iktidar mensuplarına tam bir
‘ılımlı islam’ taktiği verme niteliğindedir. Bu
taktiği Nursi’nin ‘taammüden’ verdiğini değil,
anlayış düzeyi gereği böyle konuştuğunu söyle-
mek istiyorum. Diyor ki, bu İslam milleti öyle
bir millettir ki, kendisi namaz kılmasa hatta fa-
sık bile olsa, yöneticilerini dindar olarak görmeyi
isterler! Bilhassa Doğu halkı, namaz kılan devlet
adamlarına mutlak surette güven duyarlar. Bu
taktik sonucu yıllardır nice nursuz başbakanlar
nurlu olarak nurcuların teveccühünü ve oyla-
rını almışlar, almaya da devam etmektedirler.
Rejimin önde gelenleri namaz(!) kılıyorlarsa, re-
jimin ne ile hükmettiğinin önemi yoktur!
5.Doğu halklarını akıl ve felsefenin değil, din
ve kalb’in ayağa kaldıracağını söylerken, ılımlı-
lığın önemli bir damarını da ele vermiş olmak-
tadır. Zaten İslam dünya siyasetinden, dünyaya
nizam vermekten akıl yerine ‘kalp’ adı altında
akıl dışılığı, aşkı v.s.yi koyarak tard edilmiştir.
M. Kemal’den, Şark’ı uyandırdığına göre, onun
 İktibas
fıtratına (kalb ehli oluşuna!) uygun bir akım
vermesini istemektedir. Bu istekler o gündür bu
gündür hakkıyla yerine getirilmektedir!
6.Maddede garip değişiklikler olmuş gibi-
dir. Haber Türk’ün yayınladığı metinde melun
İngiliz ifadesi var, Tarihçe-i Hayat’ta melun ke-
limesi ‘düşmüş’; Haber Türk yayınında “İngiliz,
İslam dinine karşı olan duyarsızlığımızdan
pek fazla istifade etti ve ediyor. ”denmekte;
Tarihçe’de ise bu cümle, “dindeki kayıtsızlığı-
nızdan” şekline dönüşmüştür. Birincide genel
olarak İslam ümmeti suçlanırken, ikincisin-
de doğrudan M. Kemal suçlanmaktadır. Haber
Türk’ün yayınladığı mektup metninin ne de-
rece güvenilir olduğunu bilmiyorum ama o
cümle daha inandırıcı, Tarihçe’deki daha az
inandırıcıdır ve sözün tahrif edildiğini gös-
termektedir. Çünkü Nursi mektubunda baştan
sona kadar M. Kemal’i övücü sözler söylemekte,
kendisinden oldukça alî görevler beklemektedir.
M. Kemal’e İslam’ın/Kur’an’ın ve İslam ümme-
tinin kurtarıcısı gibi seslenmektedir.
Paragrafın ikinci cümlesinde “Hatta diyebili-
rim ki, Yunan kadar İslam’a zarar veren, dinde
ihmalimizi bahane edip bundan faydalanan iç
düşmanlarımızdır.” sözü tarihçede “Hatta di-
yebilirim ki; Yunan kadar İslam’a zarar veren,
dinde ihmalinizden istifade eden insanlardır”a
dönüştürülmüştür. Bu iki cümlede zamirlerin
aynı yöntemle değiştirilmiş olması, bilinçli bir
müdahaleyi göstermektedir. Haber Türk gazete-
sinin dediğine göre Cumhurbaşkanlığı arşivin-
de “Çok mühim bir mektup” notu ile saklanan
mektubun bir zamanlar bu şekilde kamuoyuna
açıklanacağını, Tarihçe-i Hayat’ı yayınlayanlar
muhtemelen varsaymamışlardır.
7.Bu paragrafta “sizin gibi yüce bir kahrama-
nı İslam’ın koruyucusu ve savunucusu bulduğu
bir anda,” cümlesi Tarihçe’den ustalıklı(!) bir şe-
kilde silinmiştir.
8.Paragraftaki “Napolyon’a değil belki
Selahaddin-i Eyyubi gibi İslâm kahramanlarına
67
Şubat 2011
tabi olmanız gerekir.” cümlesinin sansürlenme
nedenini anlayabilmiş değilim...
9.Müslümanların çoğunluğunun M. Kemal’-
in muzafferiyetini ve hizmetini [Haber Türk
metninde ‘yüce hizmetini’] takdir ettiğini, sev-
diğini beyan etmektedir. Onu ciddi sevdikle-
rini, tuttuklarını ve minnettar olduklarını be-
lirtmektedir. Avrupa tutkunu batı taklitçilerini
Müslüman ahaliye tercih etmemesi yolunda
uyarıda bulunmaktadır.
10.Namazın 24 saat içinde bir saatlik bir süre
aldığını söylemek, namazın ruhuna/maksadına
uygun değildir. Çünkü bir ülke siyasetinde bir
numara olmuş bir kişinin namaz kılmaması, va-
kit aldığı veya namazda zorlanıp bir türlü nefsini
namaza ikna edememek gibi bir nedene bağlı de-
ğildir. Peygamber’in ya da mesela Ebubekir gibi
bir müslümanın namazı ne kadar iradi ve İslami
bir eylem ise, namaz kılmayan laik bir siyasî
kişinin tavrı da o kadar iradi, bilinçli, namaza
iman etmemenin bir sonucudur. Nitekim za-
man gazetesinde aynı mektup bağlamında Cemil
Koçak’la yapılan röportajda röportajı yapan gaze-
tecinin Mete Tunçay’ı referans vererek nakletti-
ği bir anekdota göre, İzmir’in düşman işgalinden
kurtulduğu gün yanındakiler, “Hacı Bayram’a gi-
delim ve şükür duası edelim” diyorlar. M. Kemal
ise, “benim böyle bir borcum yok” diyor. Şimdi
böyle bir çıkışı yapan kimseye, namazın günde
kaç dakika alacağından bahsetmek, kişinin fikrî
seviyesini gösterir ancak. Dolayısıyla Nursi’nin
namazla ilgili teklifi, cami cemaatinden yaşlı bir
amcanın, çevresindeki namaz kılmayan gençlere
verdiği “namazınızı kılın evladım!” öğüdünden
öte bir anlam ifade etmemektedir. Çünkü na-
maz imanın bir tezahürüdür.
Namaz kılmayan büyük mücahid kuman-
danları ve Büyük Meclis’i halkın taklid ve tenkid
edeceğini, milletin tenkidinin de onlara zarar ve-
receğini belirtmektedir.
Nursi, “Şu inkılab-ı azimin temel taşları
sağlam gerek…” demektedir. Yani mücahid
 İktibas
kumandanlar ve Büyük Meclis’in üyeleri na-
maz kılmak suretiyle, laik cumhuriyetin te-
melleri sağlam atılacaktır…
Onuncu paragraf, dolayısıyla mektubun bitiş
kısmında uzunca bir bölüm Tarihçe-i Hayat’a
ilave edilmiştir. Aynı kısım Haber Türk’ün mek-
tubunda yoktur.
Nursi’nin mektubu Ali İmran suresinin 103.
ayetiyle son bulmakta ve altında “Duacınız
Saidi- Kürdî” imzası bulunmaktadır. Yazılış tari-
hi ise 23 Kasım 1922 olarak düşülmüştür.
Tarihçe-i Hayat’ta yazdığına göre Mustafa
Kemal Nursi’ye mebusluk, Darulhikmet’teki
eski vazifesine iade, Doğu’da Şeyh Senusi’nin
yerine umumi vaizlik görevi ve kendisine bir
köşk tahsisi gibi tekliflerde bulunmuş fakat ka-
bul etmemiştir.
Siyaseti Şeytan Gibi Algılamanın Sonu
Budur
Yukarıdaki mektup metninden çok açık ola-
rak anlaşılmaktadır ki Said Nursi, kendince bir
“imanı kurtarma” gayreti gütmüş, siyasetten
hiçbir şey anlamamıştır. Dolayısıyla din anlayışı
da o oranda sorunlu olmuştur.
Yanlış anlaşılmasın, biz Nursi’yi, 1922’ler-
de neden Türkiye’de olan-biteni görememiş,
bir devrin bittiğini, yeni bir devrin başladığı-
nı nasıl fark edememiş diye itham etmiyoruz.
Çünkü insan gaybı bilemez. Kimse, vüs’ati üs-
tündeki bir işten sorumlu tutulamaz. Malum
olduğu üzere Cumhuriyeti kuranlar oldukça
pragmatist hareket etmişler, belli bir aşamaya
kadar eski kurumlara dokunmamışlardır. Lakin
bizim itirazımız şunadır. Said Nursi hem ken-
dini risalelerin genelinde bir kurtarıcı gibi gör-
mekte, kendisine risalelerin yazdırıldığını (bir
tür vahiy aldığını) iddia etmekte, hem de iyi
bir siyasî bilincin görmesi/idrak etmesi gereken
gündemi görememekte, olan bitenden hiçbir şey
anlayamamaktadır. Dünyada tek zararlı cereya-
nın dinsizlik (yani ateizm / komünizm inkarcı-
lığı / ateizm) olduğunu zannetmektedir. Ayrıca
68
Şubat 2011
Nursi’nin onca ebced ve cifir hesabı, Celcelutiye
ve Cevşen duaları, A. Kadir Geylani kerametleri
demek ki bir işe yaramıyormuş…
Said Nursi, Tarihçe-i Hayatın yazıldığı dö-
nemde 35 senedir siyasetle uğraşmamakla
övünmekte ve sık sık “euzu billahi mineşşeytani
ve’s-siyase” (şeytandan ve siyasetten Allah’a sı-
ğınırım) sözünü tekrar etmektedir. Bu klişe söz,
onun siyasetten ne anladığını, daha doğrusu hiç
bir şey anlamadığını göstermektedir. Demek ki
Nursi önceden Meşrutiyet’i savunurken de bir
şey anlamıyormuş aslında.
Siyaset, mutlaka devleti yönetmek değildir;
bir insanın sahip olduğu düşüncesini bir şekil-
de hayata müdahale ettirmek siyasî bir iştir.
Bizler Said Nursi yorumunun (Nurculuğun)
bugünkü ılımlı İslam anlayışının ana damarla-
rından biri olduğunu söylerken, kendisini kırmı-
zı kaplı risalelere şartlandırmış şakirtler otoma-
tik tepkiler vermektedirler. Halbuki bu refleksif
tepkiler yerine, neredeyse her sayfasında bir
yanlış / hurafe bulmak mümkün olan risaleler
ciddi bir tedkik niyetiyle okunsa, işaret ettiğimiz
zaaflar rahatlıkla görülecektir. Mesela Nursi’nin
şu sözü gibi:
“Şeriat da yüzde doksan dokuz ahlak, ibadet,
ahiret ve fazilete aittir. Yüzde bir nisbetinde si-
yasete mütealliktir; onu da ulûl’l-emirlerimiz
düşünsünler.”
Bu kısa paragrafa göre Şeriat ahlak, ibadet,
ahiret inancı ve faziletlerden ibarettir. İslam’ın
sadece yüzde birlik kısmı siyasetle alakalıdır, o
da ulûl’l-emirlerin düşünüp halledeceği bir iştir!
Nitekim Mustafa Kemal’den Tayyip Erdoğan’a
kadar bütün “ulul emir”ler İslam’ın bu %1’lik
siyasî boyutuyla fazlasıyla alakadar olmuşlar-
dır! Sırf Diyanet teşkilatı bile, %1’lik “siyasal
şeriat”tan daha fazlasına tekabül eder…
Said Nursi’yi nüfuz olarak gölgede bırakmış
olan ve Neo-Nurcu olarak anılmayı hak eden
Fethullah Gülen de bilindiği gibi Nursi’nin bu
kanaatini aynen tekrarlamaktadır. Ve bugünler
 İktibas
artık, AKP gibi siyasal iktidarın vesayetinde, F.
Gülen grubunun öncülüğünde ılımlı İslam poli-
tikalarının neredeyse zirve yaptığı dönemdir.
İslam’ı neredeyse bütünüyle ahiret inancı,
namaz, ibadetler, ahlak ve fazilete indirgemek,
dünyaya ve Türkiye’ye vaziyet eden büyük siya-
sal örgütlerin arayıp da bulamadığı bir yorum-
dur. Bu yorumu onlar hiçbir şeye değişmezler.
Bu yorumu yapan her kim olursa olsun, el üs-
tünde tutulacaktır. Nuh Nebi’den beri ve bil-
hassa Muhammed (sav)’in hemşehrisi Mekke
eşrafının tek derdi, İslam’ın siyasete ilişme-
mesiydi. Muhammed (sav) şeytandan ve siya-
setten Allah’a sığınsaydı, Mekke aristokrasisi
onu omuzlarında gezdirirler, eğer o günün bir
Pensilvanya’sı var idiyse, oraya davet ederler, bir
dediğini iki etmezlerdi!
Tekrar Said Nursi’nin mektubuna dönelim.
Said Nursi’nin, 1920’li yılların siyasetini oku-
yamaması tespitini yapmak hakkımız, ama niye
okuyamamıştır diye sormak hakkımız değildir.
Aksi taktirde onun beşer oluşunu yadsımış olu-
ruz. Biz Said Nursi’den, o günkü Cumhuriyet
rejimine ve bilahare gelen hükümetlere tak ba-
şına isyan başlatmış olmasını istiyor da değiliz.
Bizim yapmak istediğimiz, insanları olduğundan
fazla büyütmemek gerektiğini hatırlatmaktır. Bir
kişinin hayatı, fikriyatı ve siyasî duruşu olduğu
gibi tespit edilmeli, ifrat ve tefritten kaçınmalı-
dır. Aradan geçen 90 sene sonra hala o insanın
eksiğini, hatasını, yanlışını savunmaktır asıl af-
fedilemeyecek olan.
Bu tespitlerimizi tamamen, zikri geçen
mektup üzerine bina ettiğimiz sanılmamalı-
dır. Bunun ötesinde Nursi, defalarca, kendisi-
nin ve risalelerin siyasetle alakası olmadığını,
Said’in onlara ilişmeyeceğini, siyaseti bıraktı-
ğını, Kur’an’ın siyasetten şiddetle men ettiğini
söylemektedir. Sözlerinin inandırıcı olması için
de, aylardır hatta bir senedir hiç gazete okumadı-
ğını hatırlatmakta; risalelerin kanunlara muga-
69
Şubat 2011
yir olmadığını, asayişe dokunmadığını; laikliğin
dinsizlik olmadığını belirtmektedir ki bu da bu-
günkü ılımlıların en çok tekrarladıkları bir iddi-
adır. Rejimle ilişkisi bu olan bir risale yazarının
tutumu ılımlı değil de nedir?
İşte böyle bir din / şeriat anlayışındaki ki-
şinin, Türkiye’nin Reis-i Cumhuru ve bütün
mebusları namaz kılsa, geriye isteyeceği hiçbir
talebi kalmamış demektir. Böyle bir anlayışın
adı İslam olsa ne olur, olmasa ne olur? İlk gün-
den beri Said Nursi ve onun çizgisini devam et-
tiren ana yapı, bu özelliğinden dolayı sistem-içi
önemli bir toplumsal aktör olarak algılanmış,
Türkiye siyasetinin renkli bir unsuru olarak gö-
rülmüştür. Bunun için kökten tavır alınmamış,
dengeli bir biçimde toplumu rejime katmak, sis-
tem dışına itilmelere sebebiyet vermemek için
kendilerine imkanlar sunulmuştur. Buna kısaca
ılımlı İslam demekteyiz.
Said Nursi’nin bazı mevzii tutum, davranış
ve hareketleri tek olarak alındığında elbette ‘sa-
lih amel’ olarak görülebilir, ama Kur’an’a bakışı,
kendisini ve risaleleri sanki Kur’an’ın bu çağdaki
yenilenmiş bir versiyonu, bir tür yeni vahiy gibi
lanse etmesi, kıyamet ve ahirete yönelik yanlış
bilgilere istinad eden açıklamaları, Abdül Kadir
Geylani gibi tarikat büyüklerine olan prestiji gibi
hususlar dikkate alındığında, söz konusu amel-
lerinin fazla bir anlamı kalmamaktadır.
Biz insanların en büyük hatamız, insanları
şerikleştirmektir. Bu açıdan, gerçek TEVHİD
inancını, hakiki İMANI elde etmek o kadar
kolay görünmemektedir.
Artık bu çağın insanına Allah’ın gerçek
Dini’ni, Kur’an İslamı’nı, Rasulullah (sav)’in ya-
şadığı sahih İslam’ı göstermeliyiz. Aksi takdirde
ruz-ı mahşerde pek çok insan, İslam’ı bilenlerin
yakasına yapışıp, neden kendilerine hidayeti
göstermediklerini soracaklardır.
 İktibas
Said Nursi’nin Atatürk’e Mektubu*
“Hür Adam” filminde Atatürk’le olan
sahneleri tartışma yaratan Bediüzzaman
Said-i Nursi’nin Atatürk’e yazdığı mektuba
HABERTÜRK ulaştı
Bediüzzaman Said-i Nursi’nin 1922’de Ata-
türk’e yazdığı mektup ortaya çıktı. Daha önce
varlığı ve içeriği konusunda çeşitli spekülasyon-
lar yapılan mektupta, Nursi, övgü dolu sözlerle
Atatürk’e hitap edip nasihatlerde bulunuyor.
Bu tarihi mektup, üzerine ‘Çok mühim bir
mektup’ notu düşülerek, Cumhurbaşkanlığı
Arşivi’nde muhafaza ediliyor.
HABERTÜRK’ün ulaştığı mektupta Said-i
Nursi, önce Atatürk’e “İslam âlemi kahramanı
Paşa Hazretleri” diye hitap ederek akabinde şu
ifadeleri kullanıyor: “Ey şanlı gazi. Zat-ı âliniz
hem muzaffer ordunun hem muazzam Meclis’in
manevi şahsiyetini temsil ediyorsunuz.”
Bediüzzaman, iltifatlarda bulunduktan sonra,
“İki cihanda mutluluk ve başarılarınızı can-ı gö-
nülden dileyen bu fakirin, bir meselede 10 sözü-
nü, tavsiyesini birkaç nasihatini dinlemenizi rica
ediyorum” diyor.
Said-i Nursi 9 Kasım 1922’de ziyaret ettiği
Meclis’te Bitlis Mebusu Arif Bey ve arkadaşlarının
Meclis Başkanlığı’na yaptıkları başvuruyla kürsü-
ye davet edilir. Kürsüde Milli Mücadele gazilerini
tebriklerini sunup, dua eder. Bu gelişmeler, aynı
gün Meclis Zabıt Ceridesi’nin kayıtlarına girer,
bir gün sonra Hâkimiyeti Milliye Gazetesi’nde de
haber olur.
Fakat dua ve tebrik dışında uzun bir konuşma
söz konusu değildir. Yılların tartışma konusu olan,
88 yıldır orijinal hali bilinmeyen ve ilk defa ortaya
çıkan bu tarihi mektubun 10 nasihatlik bölümü,
Atatürk’e özel olarak hitap ettiği ifadeler çıkarı-
70
Şubat 2011
lıp, bazı değişiklikler yapılarak Bediüzzaman’ın
‘Tarihçe-i Hayat’ kitabında yayınlanmış. Ancak,
çeşitli kaynaklarda Bediüzzaman’ın Meclis’te 9
Kasım 1922’de yaptığı konuşma olduğu zannedi-
len 10 maddelik metin ile bu mektup arasında
çok farklılık var.
Tarihçe-i Hayat kitabının 124-125-126-127
No’lu sayfalarında, milletvekillerinde dine karşı
gördüğü lakaytlık sebebiyle on maddelik beyan-
name neşredip, dağıttığı belirtiliyor.
İLK VE SON MEKTUP
Bediüzzaman, bu mektubu Meclis ziyare-
tinden kısa süre sonra, 23 Kasım 1922’de ya-
zar. Mektubunda, Atatürk’e Napolyon’u değil,
Selahaddin-i Eyyubi gibi İslam kahramanlarını
örnek alması gerektiğini hatırlatan Nursi, “Sizin
bu başarınızı ve büyük hizmetinizi takdir eden
ve sizi çok seven müminler, sıradan ama sağlam
Müslüman’dırlar. Sizi ciddi sever ve sizi tutar ve
size minnettardırlar” diye devam eder.
Yıllardır varlığı tartışılan bu mektup Bediüz-
zaman’ın Atatürk’e yazdığı ilk ve son mektuptur.
İlk defa Habertürk’ün ulaştığı bu mektuptan son-
ra bu konudaki tartışmalar da farklı boyut kaza-
nacaktır.
Bediüzzaman’ın “Duacınız Said-i Kürdi” im-
zasıyla 23 Kasım 1922’de Atatürk’e yazdığı,
Cumhurbaşkanlığı arşivinde bulunan ve “Çok
mühim bir mektup” notu düşülerek saklanan
tarihi mektubun günümüz Türkçesi ile sadeleş-
tirilmiş hali.
İNNESSELATE KÂNET ALE’L-MÜ’MİNİ-
NE KİTABEN MEVKUTA
“Şüphesiz namaz belli vakitlerde mümin-
lere farz kılınmıştır.” (Nisa Suresi , 103) İslâm
âleminin kahramanı Paşa Hazretleri’ne Ey şan-
 İktibas
lı Gazi, yüce şahsiyetiniz hem başarılı ordunun
hem de yüce Meclis’in manevi kişiliğini temsil
ediyor. Bu vesileyle kişilerin kusuru, onların ma-
nevi kişiliğine ve temsilcisinin hesabına geçer.
Dolayısıyla kişileri ve temsilcileri doğru yola teş-
vik etmek, yönlendirmek en önemli görevinizdir.
İki cihanda mutluluk ve başarılarınızı can-ı gö-
nülden dileyen bu fakirin, bir meselede 10 sözü-
nü, tavsiyesini, birkaç nasihatini dinlemenizi rica
ediyorum.
1) Allah’ın verdiği olağanüstü bu başarılar, bir
teşekkür ister ki sürekli olsun, artmaya devam
etsin. Eğer nimet, şükür görmezse gider. Madem
Allah’ın yardımıyla Kuran’ı düşmanın saldırı-
larından kurtardınız, Kuran’ın en açık ve kesin
emri olan “namaz” gibi farzları yerine getirmeniz
gerekir. Böylece namazın feyzi (ilmi, bolluğu, haz-
zı) şahane işleriniz için sürekli bir şekilde üstü-
nüzde olsun ve devam etsin.
2) İslam dünyasını mutlu ettiniz, sevgileri-
ni ve yakın ilgilerini kazandınız. Ancak o yakın
ilgi, alaka ve sevginin devamlılığı, İslami yaşa-
mın gereklerini yerine getirmekle olur. Çünkü
Müslümanlar, İslamiyet adına sizi severler. Siz
de İslami yaşantınızla ahretinizi güçlendirin ve
İslamiyet’e bağlılığınızı ortaya koyunuz.
3) Başta yüce şahsiyetiniz olmak üzere siz ve
silah arkadaşlarınız olan kahramanlar, bu dün-
yada Allah dostları (evliyaullah) hükmünde olan
gazi ve şehitlere komutanlık ettiniz. Kuran’ın ke-
sin emirlerini uygulamak ve uygulatmakla öteki
âlemde de nurlu gruba önder olmaya çalışmak,
sizin gibi büyük yardıma mazhar olanlara layık-
tır. Aksi takdirde burada kumandanken orada bir
neferden yardım dilenme zorunda kalabilirsiniz.
Bu basit, boş dünya şan ve şerefiyle, öyle madde
değil ki, sizin gibi yüce ruhlu, karakterli insanları
doyursun, tatmin etsin ve onların gerçek amacı
bunlar olsun.
71
Şubat 2011
4) Bu milletin Müslüman toplulukları, o kadar
ki bir cemaat namazsız kalsa, sapkın günahkâr
olsa bile yine de başlarındakini dini bütün gör-
mek ister. Hatta bütün Kürdistan’da, görev veri-
len tüm memurlara yönelik ilk önce sorulan soru
şudur: “Acaba namaz kılıyor mu?” Namaz kılan
memura kesinlikle güvenirler, kılmayan memur
da ne kadar başarılı ve etkili olsa bile onlara göre
suçludur. Bir zamanlar “Beytüşşebap” aşiretle-
rinde isyan vardı. Ben gittim, sordum: “Sebep
nedir?” Dediler ki: “Kaymakamımız namaz kıl-
mıyordu, rakı içiyordu. Öyle dinsizlere nasıl itaat
edeceğiz?” Bu sözü söyleyenler de namazsız, hem
de eşkıya (hırsız, haydut) idiler.
5) Peygamberlerin çoğunluğunun Doğu’dan,
âlim ve bilginlerin önemli bir kısmının ise
Batı’dan çıkması, ezeli bir kaderin işaretidir. Bu
nedenle Doğu’yu ayağa kaldıracak din ve kalptir,
akıl ve felsefe değildir. Doğu’yu uyandırdınız, hak
ettiği yere getirdiniz, o halde tabiatına uygun dav-
ranınız. Aksi halde bütün emeğiniz ya boşa gider
veya başarılarınız çok yüzeysel kalır.
6) Düşmanınız ve İslamiyet düşmanı olan
melun İngiliz, İslam dinine karşı olan duyarsız-
lığımızdan pek fazla istifade etti ve ediyor. Hatta
diyebilirim ki, Yunan kadar İslam’a zarar veren,
dinde ihmalimizi bahane edip bundan faydalanan
iç düşmanlarımızdır. İslamiyet’in faydası ve mil-
letin güvenliği için bu ihmali ortadan kaldırma-
mız gerekir. İttihatçılar o kadar harika, gayretli,
istikrarlı olmalarına ve fedakârlık göstermelerine
rağmen, hatta İslam’ın uyanışına sebep oldukla-
rı halde, dinde kısmen laubalilik tavrı gösterdik-
leri için içerideki millet onlardan nefret etti ve
değersiz görüldüler. Dışarıdaki Müslümanlar ise
İttihatçıların dindeki ihmallerini görmedikleri
için hürmet gösterdiler, gösteriyorlar.
7) Küfür âlemi bütün vasıtalarıyla, medeniye-
tiyle, felsefesiyle, ilim ve sanatlarıyla, misyonerle-
 İktibas
riyle İslam âlemine saldırdı ve maddi olarak uzun
zamandan beri galip olduğu halde İslam âlemine
dinen galip gelemedi. İçeride sapkınlığa düşmüş
bütün grupların, İslam’a az miktarda zarar vere-
cek ölçüde kaldığı, İslamiyet direncini ve sağlam-
lığını sünnete bağlılık ve birliktelikle koruduğu,
şimdi ise üstün bir konuma geçmeye hazırlandığı
bir zamanda, ayrıca sizin gibi yüce bir kahramanı
İslam’ın koruyucusu ve savunucusu bulduğu bir
anda, laubali bir şekilde pis Avrupa medeniye-
tinden süzülen uydurma bir akım gönlünde yer
tutamaz. İslâm âlemi içinde önemli ve devrim
niteliğinde bir iş yapmak, ancak İslamiyet’in ku-
rallarına teslimiyetle mümkün olabilir. Aksi ola-
maz ve olmamıştır. Olsa dahi kısa sürede sönüp
gitmiştir.
8) Dinin zayıflayıp etkisini kaybetmesine se-
bep olan alçak Avrupa medeniyeti yırtılmaya yüz
tuttuğu bir zamanda ve Kuran medeniyetinin or-
taya çıkmasının vakti geldiği bir anda lakayt ve
ihmalkâr bir şekilde “olumlu bir iş yapılamaz”;
olumsuz ve yıkıcı işe ise bu kadar yıkıma maruz
kalan İslam zaten muhtaç değildir. Napolyon’a
değil belki Selahaddin-i Eyyubi gibi İslâm kahra-
manlarına tabi olmanız gerekir.
9) Sizin bu başarınızı, yüce hizmetinizi takdir
eden ve sizi canı gönülden sevenlerin çoğunlu-
ğu inananlardır ve özellikle halk tabakasıdır ki,
bunlar da sağlam Müslüman’dırlar. Sizi ciddi
anlamda sever, tutar ve size minnet duyarlar.
Fedakârlığınızı takdir eder, uyanışa geçmiş en bü-
yük ve en müthiş bir kuvveti size sunarlar. Siz
dahi Kuran’ın emirlerini uygulayıp, onlara bağla-
nıp dayanmanız, İslam’ın yararı adına gereklidir.
Yoksa İslamiyet’ten soyutlanmış olan bedbaht,
milliyetsiz Avrupa düşkünü, Batı taklitçilerini
Müslüman halka tercih etmek İslam’ın yararına
aykırı olduğundan İslam âlemi bakışını başka ta-
rafa çevirmeye ve başkasından yardım istemeye
mecbur kalacaktır.
72
Şubat 2011
10) Bir yolda dokuz yok olma ve bir kurtu-
luş ihtimali varsa, hayatından vazgeçmiş cesur
bir kişi gerekir ki, o kurtuluş yoluna yönelsin.
Şimdi 24 saatten bir saati işgal eden namaz gibi
bir dini zorunluluğun uygulamasında yüzde 99
kurtuluş ihtimali vardır. Yalnız gaflet ve tembel-
lik gibi bir hisle belki dünyevi bir zarar olabilir.
Halbuki farzların terk edilmesinde doksan dokuz
zarar ihtimali bulunuyor. Yalnız gaflete, sapkın-
lığa dayanan tek bir kurtuluş ihtimali olabilir.
Acaba dine ve dünyaya zarar olan ihmal ve farz-
ların terkine ne bahane olabilir? Onur ve haysi-
yet buna nasıl izin verir? Mücahit grubun ve yüce
Meclis’in hal ve hareketleri halk tarafından taklit
edilir. Kusurlarını millet ya taklit edecektir ya da
eleştirecektir ki her ikisi de zarardır. Demek ki
onlardaki Allah’ın hukuku, kulların haklarını da
kapsıyor.
Sırr-ı tevatür (sağlam bilgilerin, güvenilir
isimler tarafından nesilden nesile nakledilmesi)
ve fikir birlikteliğini kapsayan hadsiz, haberleri
ve delilleri dinlemeyen ve nefsin safsatalarını ve
şeytanın vesveselerinden gelen vehimleri kabul
eden adamlarla hakiki ve ciddi bir iş görülmez.
Bu büyük inkılabın temel taşlarının sağlam olma-
sı gerekir. Bilirsiniz ki ebedi düşmanlarınız, sap-
kınlıklarınız ve hasımlarınız, İslâm’ın gereklilik-
lerini tahrip ediyorlar. Öyle ise mecburi göreviniz
İslam’ın gerekliliklerini yaşatmak ve korumaktır.
İslam’ın değerlerini hafife alma, milletin zayıflığı-
nı gösterir, zayıflık ise düşmanı durdurmaz, bila-
kis cesaretlendirir.
-Hasbunallahu ve ni’me’lvekîl, ni’me’l-mevlâ
ve ni’me’nnasîr“Allah bize yeter. O ne güzel ve-
kildir (Al-i İmran Suresi, 173). O ne güzel dost ve
O ne güzel yardımcıdır (Enfal Suresi, 40).”
23 Kasım 1922 Duacınız Said-i Kürdi Meclis
Riyaseti 5/3218 Evraka 2/12/338 Hıfzı
*Habertürk / 4 ocak 2011
 İktibas
Herkesin
Bildiği Sırlar
Akif Emre/25.01.2011/Yeni Şafak
Filistin sırları da sızmaya başladı. El-cezire
Filistin-İsrail-Amerika arasındaki görüşmeleri,
pazarlıkları içeren gizli bilgileri sızdırmaya baş-
ladı. Bir tür ‘Filistin’in Wikileaks’i işlevi görüyor
El-cezire’nin belgeleri.
Henüz tamamı açıklanmasa da okuyabil-
diklerimiz benim açımdan çok şaşırtıcı gelme-
di. Belgelerin doğruluk derecesi üzerinde çeşitli
itirazlar yapılsa da yaşananları takip eden anali-
tik bir bakış bu sızıntıların neye tekabül ettiğini
kestirebilir.
Oslo Barışı’yla başlayan ve Filistin direnişi-
nin uysallaşarak Siyonist sömürgecilikle uzlaş-
masıyla sonuçlanan sürece geri dönüp bakıldı-
ğında akla durgunluk veren, tüm Filistinlileri
aşağılayan, Filistin davasını destekleyen tüm
dünyayı aptal yerine koyan bir oyun sahnelen-
diği görülür. Ve bu oyun hâlâ devam etmekte ne
yazık ki.
Siyonist sömürgecilik Filistinlilerin tüm di-
reniş imkanlarını elinden almak ve direniş ru-
hunu, direnişin beslendiği manevi dinamikleri
pelteleştirmek için her yönteme başvurdu. Mad-
di anlamda hayatı adeta zindan eden, paryalaş-
tıran, insanlığın tüm onurunu ayaklar altına
alacak şiddet uygulayarak adeta diz çöktürme
yöntemlerini sistematik olarak uyguluyor.
Teslim olmaktan başka seçenek bırakmamak
için her tür yönteme başvurdu. Buna rağmen di-
renenleri de dünyanın gözü önünde terörize ede-
rek, kuşatma altına alarak teslim olmaya (barı-
şa) zorluyor ya da dışlıyor.
Uzlaşma ve ‘barış’tan yana tercihini kulla-
nanların tercih ettiği yöntem daha mı etkin?
73
Şubat 2011
El-cezire belgeleri bu açıdan önemli. Direnişi
sürdüren, hatta FKÖ’ye “barış için şans” tanı-
mak adına en azından oyun bozanlık etmeyen-
ler terörle mahkum edilirken, ekran karşısında
gösterişli diplomatik ilişkilerin perde arkasında
ne yatıyordu?
Sonuca bakılacak olursa hezimet ötesi bir
aşağılama var elde. Arafat, Ramallah’ta kuşatma
altında mum ışığıyla efsaneleşen görüntüsüyle
direnişe geri döndüğünde artık çok geçti...
Açıklanan belgelerdeki iddialar Filistin’de
herkesin bildiği gerçekler. Herkesin bildiği, far-
kında olduğu ama buna rağmen elbirliğiyle dip-
lomatik ifadelere, kurallara, teamüllere uyularak
halkın ahlaksız ilişkilerle, ikiyüzlülükle temsil
edildiği acı gerçeğinin ve direnişin nasıl satıl-
dığının ayrıntılarından başka bir şey yok belge-
lerde. Dünya gücü olma adına, bölgeye nizamat
vermeye kalkan bir devin ahlaken cüceleştiği,
Siyonist sömürgecilerin tüm dünyanın gözünün
içine bakarak hem mağdur hem zalim rolünü
oynamaktan imtina etmediği ilişkiler yığını...
Filistin tarafı ise yüksek maaşlar uğruna,
görüntüyü kurtarmak adına her türlü tavizi
(ihanet dememek için bir gerekçe kalmıyor bu
saatten sonra) vermeye hazır hale getirilmiş ve
Amerika’nın, İsrail’in desteği ile ayakta tutul-
maya çalışılan omurgasız bir yönetim.
“Herkesin bildiği sırlar” böylece bir kez daha
somut gerçeğe dönüşmüş oluyor.
İsrail’in uygulamalarını, stratejisini sadece
‘işgal’ kelimesiyle sınırlamak gerçekliği çok ma-
sumlaştırıyor. Tam anlamıyla kendine özgü bir
sömürgecilik uygulanıyor Filistin’de.
Siyonist sömürgecilik...
Sömürgecilik sömürmeye dayanır. Ruhları
sömürür ilkin, direnme gücü bırakmaz. Kay-
naklarını sömürür, muhtaç hale getirir. Direniş
ruhu sömürülmüş söndürülmüş ruhların temsil
 İktibas
ettiği liderliklerle iş tutar sonunda. Ruhları sö-
mürülmüş, direniş ruhu söndürülmüş liderlerle
de her tür pazarlık yapılabilir.
Kudüs’ü, Batı Şeria’yı, halkını gözden çıkaran
bir liderliğin ısrarla temsil makamında tutulma-
ya çalışılmasının somut delillerinden başka bir
şey yok belgelerde. Muhtemelen bir kısmı ya-
lanlanabilir ki; dolaylı yollardan bazılarının ger-
çekliğini itiraf etmek zorunda kaldılar. Sonuçta
Tarık Ali’nin ifadeleri her şeyi açıklıyor: “FKÖ
satıldı. Para ile satın alındılar ve memur gibi
davrandılar. Filistin’de birçok FKÖ destekçisi
şimdi El-cezire’yi izledikçe ve ihanetin boyut-
larını gördükçe gözyaşlarına boğulmuş olma-
lı.”
Bu belgelerin neden şimdi açıklanmış ola-
bileceği sorusu yayınlanan acı gerçekler kadar
önemli olmalı. Çok farklı ihtimaller üzerinde
durulabilir. Ama şu kesin ki Filistin yönetimi-
nin elinde kalan son itibarı da yerle bir edilmiş
olacak. Zorla diz çöktürülen Gazze yani Hamas
diğer tarafta itibarsızlaştırılan yönetim... Siyo-
nist sömürgecilerin acımasızlıklarına ve yüzsüz-
lüklerine Mavi Marmara’daki tutumları iyi bir
laboratuar olabilir.
03.01.2011/Hürriyet
74
Şubat 2011
“Arap Diktatörler
Çağı” Tam Gaz
Devam Ediyor
Robert Fısk/21.01.2011/The İndependent-Radikal
Arap dünyasında diktatörlükler çağının sonu
mu? Ortadoğu’nun dört bir yanında, tüm o zen-
gin şeyhler ve emirlerin, epey yaşlı olanı Suudi
Arabistan’da, genciyse Ürdün’de yaşayan kral-
ların ve (bir kez daha, çok yaşlı olanı Mısır’da,
genciyse Suriye’de bulunan) devlet başkanları-
nın postallarının içinde titredikleri muhakkak;
zira Tunus’ta olanları hiç beklemiyorlardı. Keza
Cezayir’deki gıda fiyatları yüzünden çıkan isyan-
ları ve Amman’daki fiyat artışları nedeniyle ya-
pılan gösterileri de. Bu arada, despotu Riyad’da
sığınma elde etme çabasında olan (bir zamanlar
İdi Amin adlı bir adam da bu kente kaçmıştı)
Tunus’ta ölen ölene olduğunu söylemeye gerek
yok.
Eğer tatil beldesi Tunus’ta bunlar olabiliyor-
sa, her yerde olabilir, öyle değil mi? Batı, dev-
rik lider Zeynel Abidin Bin Ali’yi iktidardayken
Tunus’un ‘istikrarından’ dolayı pek severdi.
Fransızlar, Almanlar ve Britanyalılar, diktatörü
medeni Batı’nın ‘dostu’ olduğu ve bütün o İs-
lamcıların tepesinden yumruğunu eksik etmedi-
ği için öve öve bitiremezdi.
İslam dünyası enkaz gibi
Tunuslular bu kısa hikâyeyi unutmayacaktır,
biz unutmalarını istesek de. Araplar, Tunus nü-
fusunun üçte ikisinin (10 milyondan yedisi, yani
yetişkin nüfusun tamamı) Bin Ali’nin gizli polisi
olarak çalıştığını söyler. Yani bu da, geçen hafta-
ya dek sevdiğimiz adamı protesto etmek için, o
gizli polislerin de sokakta olduğu anlamına gelir.
Fakat fazla da heyecanlanmayın. Evet, Tunus-
lu gençler (keza Cezayir’dekiler de) toplanmak
için interneti kullanıyor ve sokaklarda (80’ler-
de ve 90’larda doğan, üniversiteyi bitirse bile iş
 İktibas
bulamayan) gençlerin demografik patlaması var.
Fakat ‘ulusal birlik’ hükümeti, yaklaşık 20 yıl
boyunca Bin Ali’nin sağ kolu olan Muhammed
Gannuşi tarafından kurulacak; kendi halkının
çıkarlarını değil, bizim çıkarlarımızı kalben des-
tekleyen güvenli bir çift el yani.
Korkarım ki, bu da aynı eski hikâyeye döne-
cek. Evet, Tunus’ta bir demokrasi isteriz ama
çok fazla olmasın. 90’larda Cezayir’de demokra-
si olmasını istediğimizde neler olduğunu hatırlı-
yor musunuz?
O dönemde İslamcıların seçimin ikinci tu-
runu kazanacağı belli olduğunda, seçimleri iptal
edip İslamcıları ezen, 150 bin insanın öldüğü bir
iç savaşın fitilini yakan ordu destekli hükümetin
yanındaydık.
Hayır, biz Arap dünyasında asayiş ve istikrar
isteriz. Hüsnü Mübarek’in çürümüş, yolsuzluğa
batmış Mısır’ında bile istediğimiz bu ve istediği-
mizi alırız.
Elbette hakikat şu: Arap dünyası o kadar arı-
zalı, katılaşmış, çürümüş, aşağılanmış ve acıma-
sız ki (Bin Ali, daha geçen hafta Tunuslu protes-
toculara ‘terörist’ demişti), herhangi bir sosyal
veya siyasi ilerleme kaydetmekte o kadar me-
calsiz ki, Ortadoğu’nun kaosundan işleyen bir
demokrasiler silsilesinin doğma ihtimali yüzde
sıfıra yakın. Arap hükümdarların işi her zaman
neyse o olacak; halklarını ‘idare etmek’, kontrol
etmek, Batı’yı sevip İran’dan nefret etme amen-
tüsünü canlı tutmak.
Peki Tunus, ateşler içindeyken ABD Dışiş-
leri Bakanı Hillary Clinton geçen hafta ne ya-
pıyordu dersiniz? Körfez’in çürümüş prenslerine
görevlerinin İran’a karşı yaptırımları destekle-
mek, İslam cumhuriyetine karşı koymak, ABD
ve Britanya’nın bölgede halihazırda neden oldu-
ğu iki felaketin ardından bir başka Müslüman
ülkeye olası saldırıya hazırlık yapmak olduğunu
anlatıyordu.
Demokrasi meraklısı Batı
Müslüman dünya (en azından Hindistan’la
Akdeniz arasındaki kısmı) üzüntü verici bir en-
75
Şubat 2011
kazdan daha fazlası. Irak şu an İran’ın ‘satrap’ı
olan bir hükümete sahip, Hamid Karzai artık
Kabil’in belediye başkanı değil, Pakistan bir fe-
laketin eşiğinde duruyor, Mısır da geçenlerde
sahte bir seçim daha yaptı. Ve Lübnan… Za-
vallı Lübnan’ın bir hükümeti bile yok. Güney
Sudan’sa (seçimler adil olursa) cılız bir mum ya-
kabilir ama çok da güvenmeyin.
Biz Batı’dakiler içinse sorun, ezelden beri
aynı. ‘Demokrasi’ diyoruz ve hepimiz adil se-
çimlerden yanayız; tabii Araplar bizim istedikle-
rimize oy verdiği sürece.
20 yıl önce Cezayir’de bizim istediğimize oy
vermediler. Keza ‘Filistin’de de. Ve sözüm ona
Doha Anlaşması’ndan dolayı Lübnan’da da. Bu
nedenle onlara yaptırım uyguluyoruz, tehdit
ediyoruz ve İran’la ilgili ikaz ediyoruz, onlardan
İsrail’in Batı Şeria’daki kolonileri için daha fazla
Filistin toprağı çalarken çenelerini kapalı tutma-
larını bekliyoruz.
Ben Ali, yıllar boyu ülkesini ‘yavaş yavaş
liberalleştirmekten’ söz etmişti. Fakat bütün
diktatörler en büyük tehlikenin, aslında sıkışıp
kalmış vatandaşlarının zincirlerini kırmaya baş-
ladıklarında ortaya çıktığını bilir.
Yeni bir diktatör aranıyor
Araplar da buna göre davrandı. Yıllarca sırtını
sıvazlayan Arap gazeteleri, Bin Ali daha sürgüne
çıkar çıkmaz adamı kötülemeye başladı. ‘Yanlış
yönetim’, ‘yolsuzluk’, ‘demir yumruk’, ‘insan
haklarına sıfır saygı’ gibi laflardan geçilmiyor ga-
zetelerde. Lübnanlı şair Halil Cibran’ın şu söz-
leri hiç bu kadar acı biçimde doğrulanmamıştı:
“Yeni hükümdarı davul zurnayla karşılayan ve
sonra bir başkasını buyur ederken yuhalayarak
uğurlayan ülkeye yazıklar olsun.” Muhammed
Gannuşi olabilir mi o başkası?
Elbette şimdi herkes fiyat kırıyor veya kırma
sözü veriyor. Yemek pişirmek ve ekmek, kitleler
için hayat memat meselesi. Bu nedenle Tunus,
Cezayir ve Mısır’da fiyatlar inecek. Peki başta
niye bu kadar yüksekti?
 İktibas
Cezayir, en az Suudi Arabistan kadar zengin
olsa da (petrol ve doğalgaz onda da var) Ortado-
ğu’daki en vahim işsizlik oranlarından birine
sahip, sosyal güvenlik yok, emeklilik güvencesi
yok, halk için hiçbir şey yok, çünkü generalleri
ülkenin zenginliğini yağmalayıp İsviçre’ye kaçı-
rıyor.
Ve polis vahşeti. İşkence tezgâhları işleme-
ye devam edecek. Diktatörlerle iyi ilişkilerimizi
sürdüreceğiz. Ordularını silahlandırıp İsrail’le
barış yapmaya çalışmalarını söyleyeceğiz. Ve on-
lar da ne söylersek yapacaklar.
Bin Ali kaçtı. Şimdi Tunus’ta daha mülayim
bir diktatör aranıyor; haber ajanslarının bu ber-
bat adamlar için kullanmayı pek sevdiği tabirle,
‘müşfik ve güçlü bir adam’ aranıyor. Ve ‘istikrar’
tekrar tesis edilene dek (Tunus’ta dün olduğu
gibi) vurup öldürmeler de sürecek. Hayır, her
şeyi hesaba katarsak, Arap diktatörler çağının
bittiğini falan hiç sanmıyorum. Göreceğiz.
Türk’ün Atatürk
Heykelleriyle İmtihanı
Yıldıray Oğur/19.01.2011/Taraf
“Bana bir Büyük Kumandan gerek. Çabuk
tarafından ve iyi bir Büyük Kumandan. Örnek-
lerinizi gösterin. Bu olmaz. Dört yanı meşaleli
Büyük Kumandan’a belediyemizin gücü yetmi-
yor. İki yanında meşale yananına da gücümüz
yetmiyor. Bizim büyük kumandan tek elinde bir
meşale tutsun. Bu büyük boy Büyük Kumandan
kaça? Olmadı. Bize göre değil. Öyleyse büyük
tam boy Büyük Kumandan yerine küçük tam
boy bir Büyük Kumandan...”
Türkiye’nin romanları ve hikâyelerindeki
politik meydan okumanın değerini henüz anla-
76
Şubat 2011
madığı Adalet Ağaoğlu, 1978 yılında yayımladığı
Sessizliğin İlk Sesi adlı hikâye kitabındaki “Sen
Ey Kutsal Işık” hikâyesinde yeni açılacak meyda-
na bir Atatürk heykeli dikmeye çalışan bir bele-
diye başkanının başına gelenleri anlatır.
1978 için bir hayli cesur olan hikâyenin ben-
zerleri yıllardır bu ülkede yaşanıyor.
İşte hepsi yaşanmış Türkiye’nin en ucube
Atatürk heykeli hikâyeleri:
1) Gömülen Atatürk heykeli
Afyon Emirdağ’daki Atatürk Anıtı yıpran-
mıştır. Peki, Atatürk heykeli yerinden nasıl
kaldırılacak ve daha da önemlisi ne yapılacak-
tır? 2005 yılının temmuz ayında Emirdağ’daki
devlet büyüklerinin en büyük derdi bu olmuştur.
Kaymakam ve Belediye Başkanı arasındaki bir
dizi resmî yazışmadan sonra çare bulunur. Bir
Atatürk heykelini İmha Komisyonu kurulur. Ko-
misyon İlçe Milli Eğitim Müdürü, İl Özel İdare
Müdürü, Belediye Fen İşleri Müdürü’nden olu-
şur. Ekinde altı adet resim olan imha tutanağın-
da yazanlar bu işin ne kadar tehlikeli olduğunun
ispatı: “Komisyon 22-07- 2005 tarihinde saat
14:00’te Emirdağ Belediye Meclis Salonu’nda
toplanmıştır. Heykeli incelemek üzere, halen
heykelin muhafaza edildiği Emirdağ Belediye-
si İtfaiye Amirliği binasına gidilmiştir. Yapılan
inceleme sonunda.... Heykelin bu haliyle orada
kalmasının Yüce Atatürk’ün manevi şahsiyetine
uygun düşmeyeceği anlaşıldığından, bahse konu
heykelin, muhafaza edildiği Emirdağ Belediyesi
İtfaiye Amirliği binası arazisine, büyük bir çu-
kur kazılarak gömülmek suretiyle imha edilme-
sine...”
2) Denizden heykel çıkarsa...
2002 tarihinde Antalya Serikli balıkçılar sa-
hile vurmuş sapasağlam bir Atatürk heykeli
bulurlar. Heykel aslında 10 gün önce yaşanan
selde Mersin Kızkalesi İlçesi’nin meydanından
kopmuştur. Fiberglastan yapıldığı için batmadan
 İktibas
Serik sahillerine ulaşan heykel iki ilçeyi birbiri-
ne düşürür. Oya Armutçu’nun haberini Hürriyet
arşivinden bulabilirsiniz.
Birkaç açıklamayla yetinelim:
“NECATİ KALE (Kızkalesi Belediye Başkanı):
Bir yıla yakın zamandır heykelimiz kayıp. Sel sı-
rasında Cumhuriyet Meydanımız yok oldu. Ne
kadar aradık biliyor musunuz? Dalgıç getirdim,
arattım sel felaketi yaşadık, keşke imkânımız
olsa da yenisini yaptırsak, onu da o okula hediye
etsek, ama yok ki. Vermezlerse dava açmayı dü-
şünmüyorum, onların vicdanına kalmış.”
“MEHMET AYDIN (Serik Kaymakamı): De-
niz hukuku, denizde bulunan bizimdir, der. Geri
veremeyiz. Okul müdürüyle konuştum, öğrenci-
leri Kızkalesi’ne götürecek, teşekkür edecekler.
O beldeyle kardeş olmamıza vesile olacak bu
olay.”
“SÜLEYMAN AKYÜZ (Antalya Milli Eğitim
Müdürü): Allah Atatürk’ü koruma görevini bize
verdi. Ne isterseniz ona ulaşırsınız. Demek ki
bizim de içimizden böyle bir şey geçmiş, deniz
onu bize gönderdi. Geri vermeye niyetimiz yok.
Gerekirse yenisini yaptırırız, bunu vermeyiz.”
3) Atatürk gülemez
“28 Şubat’ın ardından Sincan’da Kaymakam-
lık, İşadamları Derneği ve ADD ilçenin Kudüs
Gecesi’yle ‘bozulan’ imajını tamir için bir Ata-
türk heykeli yaptırmaya karar verir ve sanatçı
Burhan Alkar’a başvurur. Anıt ihtiyaca binaen
tasarlanır. Atatürk kendisine ilçenin simgesi
olan lale veren küçük bir kızı sevgiyle kucak-
lamaktadır. Ama sevgiyle kucaklama işi biraz
abartılmış, Atatürk güldürülmüştür. Kaymakam
Ali Gün ‘Biz toplumda genelgeçer kabul edilmiş
bir Atatürk heykeli istiyoruz’ diye heykeli hazır-
lanan kaideye koymayı reddeder. Taraflar dava-
lık olur. Akademik titrleri olan üç heykeltıraş
bilirkişi olarak raporlarını veririler: Heykeldeki
imaj halkın bilincindeki Atatürk imajına benze-
77
Şubat 2011
memektedir. Dava 12 yıl sürer. Sonunda mah-
keme işin içinden çıkamayıp görevsizlik kararı
verir.” (Hikâyenin detaylarını, Atatürk’ün gülüp
gülemeyeceği üzerine bilirkişi raporlarını Aylin
Tekiner’in İletişim Yayınları’ndan çıkan Ata-
türk Heykelleri: Kült Estetik Siyaset kitabında
bulabilirsiniz.)
4) Evinde süslü Atatürk heykeli bulunan ço-
cuk
“Denizli Buldan’ın Tarakçı parkındaki alçı-
dan Atatürk heykelini kıran 14 yaşındaki Cengiz
Demiray sevk edildiği suçüstü mahkemesinde
sorgusunu müteakip tevkif edilerek cezaevinde
konmuştur. Demir ‘Parkta oynarken arkadaşlar
ile büstün canlı olup olmadığı konusunda bahse
girip taş atarak heykelin kırılmasına sebep oldu-
ğunu’ söylemiştir. Denizli Valisi de gazetecilere
yaptığı bir açıklamada Cengiz’in zaman zaman
şehrin elektrik lambalarını da kırdığını, bu yüz-
den belediyece sık sık cezalandırıldığını belirt-
miştir. İlkokuldan ayrılmış olan Cengiz’in evin-
de yapılan aramada süslenmiş halde iki Atatürk
büstü bulunmuştur.” (21 Mayıs 1966, Milliyet)
5) Çöpçü Atatürk’ü temizlemeye çalışırken
“Bakırköy’de Atatürk heykeli kaidesinde bu-
lunan mermer plakanın kırılmasıyla ilgili gözal-
tına alınan üç çöpçü, törenlere hazırlamak için
büstü temizlerken plakayı kırdıkları tesbit edi-
lip iki gün sonra serbest bırakıldılar” (25 Nisan
1969, Milliyet)
6) Üstüme gelmeyin Atatürk’ü vururum
“Bingöl’de kredi bulamayınca bunalıma gi-
ren Salih Bozağaç Vilayet Binası önündeki, Ata-
türk heykeline çıkıp ‘Üstüme gelmeyin yoksa
Atatürk’ü vururum’ diye bağırmaya başladı. Et-
kisiz hale getirilen Bozağaç ertesi gün bir demet
çiçek bıraktığı Atatürk anıtı önünde, ‘Atam sen-
den çok özür diliyorum, yaptığıma çok pişma-
nım’ dedi.” (11 Temmuz 2002, Hürriyet)
***
 İktibas
En ucube beş...
Bir heykele kim ucube diyebilir? Başbakan’ın
diyemeyeceğini hafta boyunca anladık. Mesela
Mimar Sinan Üniversitesi Heykel Bölüm Başka-
nı Prof. Dr. Vedat Somay diyebilir mi? 2005 yı-
lında Vatan gazetesine konuşan Somay “Memle-
ketteki Atatürk heykellerinin yüzde 80’i ucube”
demiş bile. İşte bugün Başbakan dâhil kimsenin
diyemediğini cesaretle söyleyen Somay’a göre
Türkiye’nin en ucube beş heykeli:
1) Bayrampaşa Belediyesi önündeki Atatürk
anıtı
2) Sarıyer Meydanı’ndaki Atatürk heykeli
3) Tekirdağ Malkara’daki Namık Kemal hey-
keli
4) Harbiye’deki Uğur Mumcu heykeli (kaldı-
rıldı)
5) Bebek Parkı’ndaki Fuzuli heykeli.
Yaşayan Cunta
Ahmet Altan/21.01.2011/ Taraf
Gölcük’ten çıkan belgeler, bize birçok gerçeği
birden gösteriyor.
Birincisi, Balyoz Darbe Planı’nın “gerçekli-
ğini”, hiç kimsenin inkâr edemeyeceği biçimde
kanıtlıyor.
“Belgelerin arasına sahteleri de katıldı” iddia-
ları bitiyor çünkü bu sefer askerî darbe planları,
askerî karargâhta, askerlerin gözetimi altında ele
geçirildi.
İkincisi ve bence daha vahim olanı, bugüne
dek “Balyoz’un Orgeneral Çetin Doğan’ın kişisel
girişimi olduğu ve ast rütbelilerin buna emir ko-
muta zinciri içinde katılmak zorunda kaldıkları”
tezi iflas ediyor.
78
Şubat 2011
Bu, Orgeneral Çetin Doğan’ın tek başına
yaptığı ve diğerlerini zorladığı bir darbe hazırlığı
değil.
Son çıkan belgelerden de anlaşılacağı gibi
karşımızda “Çetin Doğan’ın etrafında” oluşmuş
darbeci bir cunta var.
Bu cunta, kendilerine katılmayan diğer ko-
mutanları da tasfiye etmeyi planlamış.
Genelkurmay, bu cuntanın farkına varmış
ama gücü ancak “emeklilik zamanı gelmiş” olan
Orgeneral Çetin Doğan’ı tasfiye etmeye yetmiş.
Cuntanın diğer elemanları ordu içinde yük-
selmeyi sürdürmüşler.
Bu darbe girişiminde önemli roller üstlendik-
leri anlaşılan Orgeneral İbrahim Fırtına ile Ora-
miral Özden Örnek kuvvet komutanı olmuşlar.
Orgeneral Şükrü Sarıışık, Milli Güvenlik Ku-
rulu Genel Sekreterliği’ne getirilmiş.
O görevdeyken “misyonerliğin ülkeyi bölece-
ğine dair” bir rapor hazırlatmış.
Bu rapor, Balyoz Darbe Planı’nında öldü-
rülmesi öngörülen grubun içinde adı bulunan
Hrant Dink’in uğradığı suikastın de başlangıç
noktası gibi görünüyor.
Balyoz Planı, Çetin Doğan’ın tasfiyesine rağ-
men bir şekilde yürümeye devam etmiş anlaşı-
lan.
İsim değiştirip Kafes Eylem Planı’na dönmüş
belki de.
Bütün bunlar bize, ordunun içindeki bir cun-
tayla, o cuntaya eklemlenmiş istihbaratçı, polis
ve jandarmanın Hrant Dink’i, planlarına uygun
bir şekilde ortaklaşa öldürttüklerini düşündürü-
yor kaçınılmaz olarak.
2003’te Balyozcuların planladığı cinayet,
2007’de işlenmiş.
Cuntanın planı, cunta reisi ordudan tasfiye
edilse de cinayetlerle yürümeye devam etmiş.
Bu cuntanın “uzantılarını” andıran
Ergenekon’un üstüne ciddi bir biçimde gidilme-
seydi ve üyelerinin çoğu tutuklanmasaydı, bü-
yük ihtimalle cinayetler de sürecekti.
 İktibas
Balyoz cuntasının birçok üyesi bugün orduda
ve faal görevini sürdürüyor.
Gölcük belgeleri, bu darbecilerin “cami bom-
balamalarını” ne kadar ciddiye aldığını da kanıt-
lıyor, gitmişler, bakmışlar, keşifler yapmışlar,
raporlar hazırlamışlar.
Bazı camilerin bombalanmasından “polis ça-
buk gelir” diye vazgeçmişler.
Eski Genelkurmay Başkanı Orgeneral İlker
Başbuğ, televizyonlarda “Allah Allah diye bağı-
ran bir ordu camileri nasıl bombalar” diye bağı-
rıyordu geçen yıl.
Belgeleri okusun da “nasıl bombalanırmış”
öğrensin.
Ya yönettiği ordunun içinde neler olduğunu
bilemeyecek kadar beceriksizdi ya da gerçekleri
bildiği halde düpedüz yalan söylüyordu.
Gerginlik yaratmak için Yunanistan’la ara-
mızdaki ilişkileri bozmayı hedefledikleri, bunun
için Hava Kuvvetleri’ni kullanacakları, hatta
kendi jetlerimizden birini düşürmeyi bile plan-
ladıkları ilk Balyoz belgelerinde vardı.
Gölcük belgeleri de “Yunanistan’la gerginlik”
planının diğer ayrıntılarını veriyor.
Bütün bunların 2003 yılında olduğunu, artık
bu tür planların geride kaldığını düşünenlere,
Yunan Başbakanı buradayken Yunan adaları üs-
tünde uçan savaş uçaklarını hatırlamak lazım.
Cuntanın o günkü planlarını, bugün hâlâ
sürdürenlerin kimler olduğu açıklanmadı, o
uçakları kim uçurdu bilmiyoruz, hükümet de
Genelkurmay da bir açıklama yapmadı.
Son zamanlarda, Sayıştay Yasası’nda da or-
taya çıkan “hükümet-ordu” işbirliği, Yunan
adalarının üstünde uçan uçaklar konusunda da
karşımıza çıktı, hükümet “sorumluları” halktan
gizlemeyi tercih etti.
AKP hükümeti Ergenekon’un, Balyoz’un, di-
ğer darbe planlarının üstüne giderek çok cesurca
ve çok doğru bir iş yaptı.
Ama nedense “Balyoz cuntasının” bugün
79
Şubat 2011
hâlâ ordu içinde bulunan üyelerine dokunmak-
tan kaçınıyor.
Daha da tehlikelisi, Hrant cinayetinin aydın-
latılması için parmağını bile kımıldatmıyor.
Ben gittikçe daha kuvvetli bir biçimde
Hrant’ın, kökü Balyoz girişiminde olan bir cun-
ta tarafından öldürüldüğüne inanıyorum; eğer
bu cinayet gerektiği gibi araştırılsa, hükümet
Ergenekon meselesinde gösterdiği kararlılığı
Dink cinayetinde de gösterse, Zekeriya Öz gibi
bir savcıyı bu işle görevlendirse, biz bu cuntayı
yakalayacağız.
Hepimizin gördüğü gerçekleri hükümetin
görmemesi, bizim bildiklerimizden çok daha
fazlasını hükümetin bilmemesi imkânsız.
Neden harekete geçmiyor?
Asıl soru bu bence
Gannuşi: Devrimi
Halk Yaptı,
Modelimiz Türkiye
24.01.2011/ Dünya Bülteni
Tunus’taki devrimin önemli aktörlerinden
En-Nahda Hareketi lideri Raşid Gannuşi, TRT
canlı yayınına katıldı.
Tunus’lu İslamcı düşünür ve En-Nahda Ha-
reketi lideri Raşid Gannuşi TRT -el Türkiye’ye
konuştu. Kanalın Genel Yayın Yönetmeni Sefer
Turan’ın sorularını cevaplayan Gannuşi, önem-
li açıklamalar yaparken, sürgünde bulunduğu
İngiltere’den Tunus’a ne zaman döneceği hak-
kında da ipuçları verdi.
Gannuşi, yaptığı açıklamada, Tunus’taki
devrimi gerçekleştiren halkın kesinlikle kan
dökmekten yana olmadığını belirterek bunu şid-
det olmadan başardıklarını söyledi.
 İktibas
Halkın hala tehdit altında olduğunu, Bin
Ali taraftarları tarafından korkutulduğunu ifade
eden Gannuşi, kurucu bir meclis kurulması ge-
rektiğini ve kurulacak bu meclisin yeni yasalar
yapması gerektiğini söyledi. Gannuşi, bu şekilde
bir yapılanma sonrası genel seçimlere gidilmesi-
ni de istedi
Devrim arap ülkelerine sıçrar mı?
Tunus’taki devrimin etkisinin Arap ülkeleri-
ne yansıyıp yansımayacağı konusuna da değinen
Gannuşi, Arap rejimlerinin çoğunun Tunus’taki
sisteme benzediğini belirtti, “Arap ülkelerinde
bağımsız bir yargı yoktur. Bağımsız bir medya
yoktur. Bu yüzden korkuyorlar. Tunus’ta olup
bitenler onları titretiyor. Arap dünyası karanlık
bir delik gibi kaldı. Arap dünyasındaki petroller
bunun nedeni olabilir. Var olan yönetimler ke-
sinlikle halka dayanmıyor. Yöneticiler halktan
tamamen kopukturlar. Eğer bir şey meydana ge-
lirse bu onların yönetim şeklinden kaynaklana-
cak” ifadesini kullandı.
İşte Gannuşi’nin konuşmasından satırbaş-
ları:
Demokrasi için türkiye modeli
“Demokrasinin temelleri bellidir. Seçimlere,
hiçbir parti devre dışı bırakılmadan gidilmedi.
Demokrasi her yerde biliniyor. Türkiye örneği
Tunusluların dikkatini çekiyor. Türkiye’nin ba-
ğımsız bir medyası var. Bağımsız bir yönetimi
var. Biz de böyle bir şey yapılmasını istiyoruz.
Ordu Tunus’ta iyi bir rol oynadı. Ordu, komu-
tanı göstericilere ateş edilmesini önledi. Bu kez
ordu halka ateş açmayı reddetti.
Ordunun Tunusluların nezdinde büyük bir
değeri vardır.
Türkiye örneği, tüm Arap dünyası tarafından
örnek alınıyor. Hiçbir şekilde partiler yasaklan-
mamıştır. Kalkınmaya önem verdi. Orduyu ol-
ması gereken yere getirdi.Türkiye’nin bizim nez-
dimizde büyük bir değeri vardır. Osmanlı’nın bi-
zim için değeri çok büyüktür. Türkiye olmasaydı
ben belki şimdi Hıristiyan olmuştum. Bu yüz-
80
Şubat 2011
den bizim için Allah’tan sonra Türkiye geliyor.
Devrim dış kaynaklı değildir
Neticede Arap dünyasındaki yönetimler ke-
sinlike pembe değildir. Daha iki hafta önce
Fransa’da Bin Ali’ye destek veriyorlardı. Ama
devrim gerçekleşince Sarkozy fikrini değiştirdi
ve halka destek verdi. Bu devrim hiçkimseye da-
yanmıyor. Hiçbir dış güce dayanmıyor. Tama-
men halk devrimidir.
‘Humeyni değilim’ çıkışına açıklık
Ben İran devrimine saygı gösteriyorum. Ben
Şah’a karşı mücadele ettim. Ancak bizim iste-
diğimiz örnek Türkiye’deki model. Biz siyasi
hayatta hiçbir şekilde şeriat getirmeyi düşünme-
dik. Biz istedik ki hak ve kanunları uygulanan
bir yönetim olsun. Tuttular benim dönüşümü
Humeyni’ye benzettiler. Ben bu yüzden karşı
çıktım.
Kaddafi’nin açıklamasına tepki
Libya liderinin Bin Ali’yi öven açıklamaları
bizi hayal kırıklığına uğrattı. Biz onun, devrim
liderini öven bir tutum içinde olmasını bek-
lerdik. Onun açıklamaları Tunus halkını çok
olumsuz etkiledi.
Tunus’tan çıkışı
Beni iki kez Tunus’ta hapse attılar. İlki 1981
yılında idi, beni idama mahkum ettiler. Demok-
ratik bir sistem istiyorduk. 1989 yılında yapı-
lan seçimlerde yüksek oranda oy aldık.. Ancak
hakkımızı yediler ve seçimleri iptal ettiler. Bizi
uzaklaştırmak istediler. Ben de ülkemi terk et-
mek zorunda kaldım. ABD ve Avrupa’da semi-
nerler verdim. Ülkedeki 30 bine yakın En-Nahda
Hareketi mensubu içeri atıldı. 22 yıl gurbette
geçtikten sonra, şehitlerin kanı bizim yolumuzu
açtılar. Benim ailemin çoğu öldü.
Bu ay sonuna kadar döneceğim
Ben Tunus halkını temsil ediyorum. Ben Tu-
nus halkından onur duyuyorum. Bu onurlu halk
hiç kimseye silah doğrultmadı. Ben inşallah bir
hafta içinde, bir kaç gün içinde Tunus’a döne-
ceğim.”