Professional Documents
Culture Documents
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI
SAYISAL YÖNTEMLER BİLİM DALI
BURCU ADIGÜZEL
2501030190
TEZ DANIŞMANI:
PROF. DR. M. ERDAL BALABAN
İSTANBUL-2005
ÖZ
Rekabetçi pazar koşullarında, lojistik firmalarının değişikliklere uyum
sağlayabilmek ve rekabet üstünlüğü kazanabilmek için iş akışlarını düzenleyerek
kaynaklarını verimli bir şekilde kullanmaları gerekmektedir. Bu sebeple bilişim
sistemlerini etkin olarak kullanabilmeleri oldukça önemlidir. Çalışmanın birinci
bölümünde bilişim sistemlerinin kaynakları ve faaliyetleri açıklanarak kullanılan
bilişim sistemleri tipleri anlatılmış ve üretilen bilgilerin stratejik kararlara
dönüştürülmesi için kurulması gereken bilgi yönetim merkezlerinden bahsedilmiştir.
İkinci bölümde lojistik kavramı ele alınarak lojistik yönetiminin faaliyetlerine ilişkin
bir literatür çalışması yapılmıştır. Üçüncü bölümde lojistik bilişim sistemleri adı
altında lojistik faaliyetlerde kullanılan bilişim sistemleri ayrıntılı olarak ele
alınmıştır. Dördüncü bölümde ise “Lojistik Firmalarında Bilişim Sistemlerinin Etkin
Olarak Kullanımı”na ilişkin araştırmanın istatistikleri ve analizleri yer almaktadır.
Son olarak beşinci bölümde çalışmanın sonuçları ve bu sonuçlardan yola çıkılarak
yapılan öneriler yer almaktadır.
ABSTRACT
In the growing competitive markets, logistics firms must use their resources
in an efficient manner by organizing their work flows in order to gain competitive
advantage and fit to changes in business environment. To reach this objective it is
significant to use their information systems effectively. In the first chapter of the
study, the elements and the activities of the information systems are explained and
the types of the information systems are defined. At the end of first chapter, `The
Knowledge Management Centers, which used to convert the information in to a
strategic decision, are discussed. In the second chapter, there had been made a
literature search was conducted about the logistics concept and the activities of the
logistics management. In the third chapter, by the name of Logistics Information
Systems, the main element of logistics process was studied in a detailed way. In the
fourth chapter, the statistics and the analyses of the research that is about the “The
Effective Usage of Logistics Information Systems in the Logistics Firms”, is stated.
At the end of the study in the fifth chapter, the results of the study and the offers
from these results are given.
iii
ÖNSÖZ
iv
İÇİNDEKİLER
ÖZ…………………………………………………………………………………..iii
ABSTRACT……………………..….…………………………………………..….iii
ÖNSÖZ………………………..……………………………………………………iv
İÇİNDEKİLER………………...………………………………………………...….v
TABLOLAR LİSTESİ……………………………………………………...…….. .x
ŞEKİLLER LİSTESİ…………...………………………………………………….xii
GRAFİKLER LİSTESİ…………………………………………………………...xiii
KISALTMALAR LİSTESİ……………………………………………………….xiv
GİRİŞ………………………………………………………………………………..1
1BİLİŞİM SİSTEMLERİ.......................................................................................... 3
v
1.3.8.1 Hizmet Sundukları Yönetici Gruplarına Göre Bilişim Sistemi
Tipleri ........................................................................................................ 28
1.3.8.1.1 İşlemsel Seviyedeki Bilişim Sistemleri ...................................... 28
1.3.8.1.2 Bilgi Seviyesindeki Bilişim Sistemleri ....................................... 29
1.3.8.1.3 Yönetim Seviyesindeki Bilişim Sistemleri ................................. 29
1.3.8.1.4 Stratejik Seviyedeki Bilişim Sistemleri ...................................... 29
1.3.8.2 Servis Verilen Organizasyon Seviyesine Göre Bilişim Sistemi
Tipleri ........................................................................................................ 29
1.3.8.2.1 İşlemsel Bilişim Sistemleri ........................................................ 29
1.3.8.2.2 Bilgi Tabanlı İş Sistemleri ......................................................... 30
1.3.8.2.3 Ofis Otomasyon Sistemleri ........................................................ 30
1.3.8.2.4 Yönetim Bilişim Sistemleri......................................................... 30
1.3.8.2.5 Karar Destek Sistemleri .............................................................. 32
1.3.8.2.6 Üst Yönetim Bilişim Sistemleri ................................................. 33
1.4 Bilgi Yönetimi Merkezleri............................................................................... 34
vi
2.7.2.3.7 Kombine Taşımacılık.................................................................. 51
2.7.3 Depo ve Antrepo Yönetimi....................................................................... 52
2.7.3.1 Depo Yönetiminde Temel İş Süreçleri .............................................. 52
2.7.3.1.1 Eşya Giriş ve Boşaltma Süreci.................................................... 53
2.7.3.1.2 Fiziksel Depolama Süreci ........................................................... 53
2.7.3.1.3 Siparişlerin Alınması Süreci ....................................................... 53
2.7.3.1.4 Ambalajlama ve Ürün Birleştirme Süreci................................... 54
2.7.3.1.5 Ürün Elleçleme Süreci ................................................................ 54
2.7.3.1.6 Eşyaların Depodan Çıkışı ve Yükleme Süreci............................ 55
2.7.3.2 Depolamanın Lojistik Sistemdeki Rolü ............................................. 55
2.7.4 Dağıtım Yönetimi ..................................................................................... 55
2.7.4.1 Dağıtım Süreci ................................................................................... 56
2.7.5 Gümrükleme ............................................................................................. 56
2.7.5.1 İhracatta Gümrük İşlemleri ................................................................ 56
2.7.5.1.1 Lojistik Firması Açısından Gümrük İşlemlerinin Süreçleri........ 56
vii
4 LOJİSTİK FİRMALARINDA BİLİŞİM SİSTEMLERİNİN
KULLANIMINA İLİŞKİN ARAŞTIRMA............................................................ 81
viii
5 SONUÇ ve ÖNERİLER ..................................................................................... 114
KAYNAKÇA……………………………………………………………………..120
EKLER...……………………………………………………………………….....126
ix
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 4.12 Araç Sayısı ve Firma Büyüklüğüne İlişkin Kruskal Wallis H Testi
Sonuçları ………………………………………………………………………….110
x
Tablo 4.18 Firmalarda Extarnet ağının Bulunması ve Firma Büyüklüğüne İlişkin
İstatistikler………………………………………………………………………...112
xi
ŞEKİLLER LİSTESİ
xii
GRAFİKLER LİSTESİ
xiii
KISALTMALAR LİSTESİ
xiv
SQL - Structured Query Language (Yapısal Sorgulama Dili)
xv
GİRİŞ
Günümüz iş koşullarında firmalar ürünlerini bir ülkede dizayn edip, bir diğer
ülkeden kaynaklarını sağlayıp, bir diğer ülkede üretimini yaparak son olarak da
küresel pazarda bu ürünlerini sunmaktadırlar. Böylesi üreticinin, aracının ve
tüketicinin dünyanın herhangi bir yerinde olduğu bir çevrede bir çok sektörden
istenen hizmet talebinin artması sonucunda lojistik yönetimi de giderek önem
kazanmaktadır. Bunun yanında bilgi temelli bir ekonomiye geçiş sürecine paralel
olarak, bilgiye olan gereksinimleri artan lojistik firmalarının bu yeni ekonomik
düzenin beraberinde getirdiği yeni çalışma koşullarına uyum sağlayabilmek
amacıyla bilişim sistemlerinden etkin olarak faydalanmaları gerekmektedir. Lojistik
alanda üretilen bilgi, internet üzerinden taşınarak firmanın çeşitli seviyelerdeki bilgi
sistemlerine girdi olacak ve karar sürecinde etkili olacaktır.
1
teknolojilerinin diğer sektörlerde olduğu gibi lojistik sektöründe de etkin kullanımı
önem kazanmaktadır. Bu çalışmada bilişim teknolojilerinin lojistik yönetiminde
ektin kullanımına ilişkin bir araştırma yapılmıştır.
2
1 BİLİŞİM SİSTEMLERİ
Bilişim Sistemleri, firmalarda karar vermek için gerekli olan bilgiyi elde
etmek için kullanılan organizasyonel, teknolojik ve yönetimsel sistemlerdir. Bu
bölümde bilişim sistemlerinin çıktısını oluşturan bilgi kavramına değinilerek bilişim
sistemleri ayrıntılı olarak anlatılmaktadır.
1
Friedman Thomas, “Lexus ve Zeytin Ağacı- Küreselleşmenin Geleceği”, Boyner Yayınları,
İstanbul, 2000, s:107-108
2
Rıza Aşıkoğlu, Meral Aşıkoğlu, “Bilgi Toplumunda Geçiş Sürecinde Entellektüel Sermayenin
İşletmenin Piyasa Değerine Etkisi”, A.Ü.İİBF Dergisi, C.14, sayı 1-2. 1998, s.570
3
etkin bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır3. Böylece sanayi toplumunun maddi
ürünü yerini artık bilgi üretimine bırakmıştır.
Tablo 1.1 Sanayi Toplumu ile Bilgi Toplumunun Karşılaştırılması4
Sanayi Toplumu Bilgi Toplumu
• buhar makinesi • bilgisayar
• maddi üretim • bilgi üretimi
• fiziksel emek • zihinsel emek
• fiziksel sermaye • beşeri sermaye
• fabrikalarda üretim • veri bankaları ve bilgi ağlarına bağlı
üretim
3
Mustafa Sağsan, “Bilgi Savaşı:Bilgi Tabanlı Teknolojilerin Çatılma Boyutuna Kavramsal Bir
Çerçeve”, (çevrimiçi) http://bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=442, 25.03.2005.
4
Faruk Kocacık, “Bilgi Toplumu ve Türkiye”, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs 2003 Cilt:27,
No:1 1-10
4
1.1.2 Bilgi Toplumu ve Yasal Çerçevesi
5
Gürol Irzık, “Bilgi Toplumu Mu Enformasyon Toplumu Mu”, Kasım, 2002, Günce, Sayı:24, s.11.
6
(çevrimiçi)http://europa.eu.int/information_society/eerope/action_plan/actionplantext/index_en.htm,
7.9.2004
5
katkıları ile gereken stratejinin belirlenmesi ve bu stratejilere uygun olarak
hükümetçe saptanan politikaların uygulanmasına özel yetki ve sorumluluğu olan bir
bakanlığın oluşturulması; uygulanması çalışmalarında ilgili bakanlıklar arasında
işbirliği ve eşgüdümün sağlanması; Türkiye’de bilgi, bilgi teknolojileri ve bilgi
toplumu alanında kamu, özel sektör, üniversiteler ve sivil toplum kuruluşları
arasında işbirliği ortamı yaratılması, gereken çalışmaların düzenlenmesi, izlenmesi
ve yönlendirilmesi; amacıyla Bilgi Toplumu Bakanlığının kurulmasını sağlamak,
kuruluş ve görevlerine ilişkin esasları düzenlemektir7.
Eski tarihli, yanlış ve anlaşılması zor bilgi; anlamlı, yararlı veya değerli
değildir. Bilgi nitelikleriyle değer kazanmaktadır. Bilgiyi zaman, içerik ve biçim
bakımından 3 boyutlu olarak düşünebiliriz 8.
BİÇİM
İ
Ç
E
R
İ
K
ZAMAN
7
(çevrimiçi) http://www.tbmm.gov.tr/bbtg.htm, 7.10.2004
8
James A. O’Brien, Introduction to Information Systems, 10. bs., McGraw-Hill, 2001, s.17.
6
Bilginin Zaman Boyutu:
7
dergi veya araştırma fiyatlarının tarihleri eskide kaldıkça fiyatları da düşer, burada
bilginin zamanı önem kazanır12.
Bilgi
Bilişim
Veri
12
“Bilgi Yönetimi: Bilgi Depolamak Değildir”, (çevrimiçi)
www.tyukvk.org.tr/arsiv/makaletop.php?makale=bilgiyon2, 01.03.2005
8
1.1.4.1 Veri Kavramı
“Bilişim, bir sistemin, kendi durumunu başka bir sisteme bildirmesi olarak
tanımlanabilir. Bu bildirme, sistemin alacağı her durum için ayrı bir biçime
girebilecek bir işaret (sinyal) gönderilmesiyle gerçekleştirilir17.”
13
Kenneth C.Laudon, Jane P.Laudon, Management Information Systems, 6th Edition, Prentice
Hall, 2000, New Jersey, s.8.
14
H. Gökçe Dervişoğlu, Stratejik Bilgi Yönetimi, Dışbank Yayınları, 2004, s.22.
15
David B. Haris, “Creating a Knowledge Centric Information Technology Environment”,
(çevrimiçi)http://www.htcs.com/ckc.htm, 17.02.2005
16
Aykut Göker, “Bilim ve Teknoloji Politikalarına Giriş için Enformsayon Toplumu Üzerine
Bir Yaklaşım Denemesi”, Eylül, 2001
(çevrimiçi)www.inovasyon.org/html/AYK.Mulkiye.Der.Ag.01.htm, 25.02.2005.
17
Meydan Larousse: Büyük Lugat ve Ansiklopedi.
9
Bilgi bilişimin belirli bir amaç için bağlantılı olarak kullanılmasıyla ortaya
çıkmaktadır18.
Bir sonuç elde etmeye yarayan, girdiler alıp çıktılar oluşturan, organize bir
dönüşüm süreci ile ortak bir amaca yönelik beraber çalışan ve birbirleriyle ilişkili
elemanların doğal ve yapay olarak oluşturduğu gruba sistem denilmektedir22.
18
Halit Keskin, V. Denizhan Kalli, “İşletmelerde Bilgi Yönetiminin Tanımlanması ve
Kavramsallaştırılması: KOBİlerde Bilgi Yönetimi Araçlarının Kullanımına İlişkin Bir
Araştırma”, (çevrimiçi) www.bilgiyonetimi.org/cm, 17.03.2005
19
“Bilgi Yönetimi Terimleri Sözlüğü”,
(çevrimiçi) http://www.rcbadoor.com/makalevekitaplar/bilgiyonetimi.htm, 22.10.2004
20
Yasemin Arbak,”Örgütlerde Bilgisayar Destekli Bilgi Sistemlerinin İncelenmesine Yönelik
Kurumsal Bir Yaklaşım”, Verimlilik Dergisi, 1995, s.73
21
Shan Ponelis, Felicite A. Fairer-Wessels “Knowledge Management:A Literature Overview”,
SouthAfrican Journal of Libary&Information Science, Vol.66, Mart 1998, s.3.
22
Erdal Balaban, “Sistem Yaklaşımı ile Bilişim Sistemlerinin Geliştirilmesi”, İÜİİE İşletme
Enformatik Ders Notları, Ocak 2000
23
Öner Esen, İşletme Yönetiminde Sistem Yaklaşımı, 3. bs., Alfa Yayınevi, 1998, s.10
10
1.2.1 Sistemin Özellikleri
Tüm sistemler birbirleriyle ilgili alt sistemlerden oluşan hiyerarşik bir yapıya
sahiptirler ve alt sistemleriyle bir bütün olarak tanımlanmaktadırlar. Ayrıca sistemin
bir kısmında yapılacak değişikliklerden diğer kısımları da etkilenmektedir. Alt
sistemler kendi özel amaçlarını değil, bağlı bulundukları sistemin amaçlarını hedef
almaktadırlar. Bunların yanında organizasyonel sistemlerde objektif olarak
değerlendirilebilecek özellikler olduğu gibi, sübjektif değerlendirmeler gerektiren
özellikler de bulunabilmektedir24.
24
Balaban, a.g.e.
25
Esen, a.g.e., s.105.
26
Yaşar Hoşcan, v.d., Yönetim Bilgi Sistemi, T.C. Anadolu Üniversitesi, Yayın No:1471, 2. bs.,
Eskişehir, 2004, s.7.
11
geri besleme DENETİM geri besleme
geri besleme
Denetim Denetim
Denetim
Bilgi eksikliği önemli bir sorun iken son yıllardaki gelişmelerinde katkısıyla
eldeki çok sayıdaki bilginin düzenli bir şekilde sınıflandırılması ve kullanıma hazır
hale getirilmesi sorunu ortaya çıkmıştır. Ayrıca bilginin elde edilmesinin yanında
kullanılabilir olması için; doğru bilginin, doğru yere, zamanında, hızlı, güncel, tam
olarak ve bir bütün içinde sunulması gerekmektedir. Karşılaşılan bu problemleri
çözmek amacıyla bilişim sistemleri ön plana çıkmıştır.
27
Hoşcan, a.g.e., s.8.
12
sağlayan sistemlerdir28. Organizasyonlar açısından bilişim sistemler ise, bir
organizasyonda karar verme, koordinasyon, kontrol, analiz ve canlandırma
konularına destek olmak amacıyla verinin toplanması, saklanması, işlenmesi ve
kazanılan bilginin dağıtılması için ilişkili parçaların oluşturduğu küme olarak
tanımlanmaktadır29.
28
Vahap Tecim, “Bilgi Teknolojilerinde Yeni Bir Gelişme: Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Bilgi
Sistemleri Arasındaki Yeri”, D.E.Ü.İİBF Dergisi, C.14.,1999, s.3.
29
Szymanski, a.g.e., s.331.
30
Esnek Üretim/Esnek Otomasyon Sistem ve Teknolojileri, TÜBİTAK-BTP 96/03
31
Laudon, a.g.e., s.4.
13
Bilişim sistemlerinin etkin bir biçimde kullanılabilmesi organizasyon, yönetim ve
bilişim teknolojisi konularının da anlaşılmasını gerektirmektedir. Bilişim
32
sistemlerinde yönetim- teknoloji ve organizasyon uyumu sağlanmalıdır .
Y ÖNETİM
T
E
K
N
O Bilişim
L
O
Sistemleri
J
İ
ORGANİZASYON
32
M.Levent Demircan, Arda Moltay, Bilgiyi Yönetmek, Beta Basım Yayın Dağıtım A.Ş., İstanbul,
1997, s.59.
33
Bocij, a.g.e., s.424.
14
İNSAN AĞ
D Y
O A
N Verinin Z
A Veri Bilgiye Bilgi I
N Girişi Dönüştürülme Çıkışı L
I Süreci I
M M
VERİ
34
O’Brien, a.g.e., s.10.
15
sistemlerinin son kullanıcılarıyız ve çoğu son kullanıcı firmalarda bilgi
çalışanlarıdır. Bu kişiler zamanlarının çoğunu takımlarında ve çalışma
gruplarında, haberleşme ve işbirliğine harcayarak bilgiyi yaratır, kullanır ve
dağıtırlar35.
35
O’Brien, a.g.e., s.12
36
A.e., s.12
37
Füsun Özatav, v.d., Introduction to Information Technology, Bilgi University Press, 2001,
İstanbul, s.23.
38
O’Brien, a.g.e., s.13.
16
1.3.4.1.3 Bilişim Sisteminin Yazılım Kaynağı
39
PaulBocij, v.d., Business Information Systems, second edition, Prentice Hall, England, 2003,
s.108
40
Balaban, a.g.e.
41
Özatav, a.g.e., s.65.
42
Balaban, a.g.e.
43
Özatav, a.g.e., s.66.
17
Ağ, iki yada daha fazla bilgisayarın yazılım, donanım ve her çeşit verilerini
paylaşmak üzere birbirlerine bağlanması olarak tanımlanmaktadır44. Ağlar birden
çok bilgisayarın birbirleriyle veri alışverişi yapabilecek bir biçimde birbirine
bağlanmasıyla oluşmuş yapılardır.
Yerel ağlar bir bölüm ya da çalışma grubu gibi aynı fiziksel yerdeki
bilgisayar veya diğer bilgi işleme aygıtlarını birbirine bağlayan yüksek hızlı bir
haberleşme sistemidir45.
Geniş alan ağları fiziksel olarak birbirinden çok ayrı konumlarda bulunan,
geniş coğrafi alanları kapsayan yerel sistemlerin veya bilgisayar ağlarının
bağlantısını sağlayan ağ türleridir46. Bu tip geniş ağlar; birçok firmanın, kamu
kuruluşunun ve son kullanıcının günlük faaliyetlerini gerçekleştirmeleri için bir
gerekliliktir. Örneğin birçok uluslar arası firma geniş alan ağlarını; çalışanlarına,
müşterilerine, tedarikçilerine, diğer şehirlere ve dünyaya bilgi iletmek ve bilgi almak
için kullanırlar.
1.3.4.1.4.3 Intranet
44
Bocij, a.g.e., s.161.
45
Syamanski, a.g.e., s.301.
46
O’Brien, a.g.e., s.216.
18
oluşturduğu altyapıdır47. Bu sınırlı ağ ile birçok insan pahallı bilgi kaynağını ortak
olarak kullanarak bu sayede ekonomik kazanç elde etmektedir.
1.3.4.1.4.4 Extranet
1.3.4.1.4.5 İnternet
47
Türker Cambazlıoğlu, Bilgi Teknolojilerinin Bugünü ve Yarınına Genel Bakış, Koçak
Matbaacılık, İstanbul, 1997, s.232.
48
Daniel Bollo, Marielle Stumm, “Possible Changes in Logistics Chain Relationships Due to Internet
Developments”, International Transportation Operational Research, Vol.5, no.6, p.427-445,
1998.
49
Özatav, a.g.e., s.151.
50
Adnan Mazmanoğlu, PC Donanımı ve Elemanları, Beta Yayınları, Ocak, 2005, İstanbul, s.36.
19
internet
intranet
extranet
Etkin bir bilişim sistemi; kullanıcılara tam vaktinde, kesin ve konu ile ilgili
bilgileri sağlamaktadır.
Bilişim Sistemleri veri girişi, veriden bilgi üretme adımları bilişim sisteminin
kalitesi, veri kaynaklarının depolanması ve sistem performansının kontrol edilmesi
faaliyetlerini gerçekleştirmektedir.
51
O’Brien, a.g.e., s.14.
20
1.3.4.2.1 Veri Girişi
İşlem Adımı
Depolama Adımı
52
Balaban, a.g.e.
21
• Güncelleme(Update): Yeni olayların yansıtılması amacıyla depolanmış
veriye ekleme, silme ve değişim işlemlerinin uygulanması.
Çıktı Adımı
53
Yaşar Daşdemir, Veri Tabanları&SQL, Türkmen Kitapevi, İstanbul, 2002, s.83.
22
Veritabanları, dış dünyanın bir kısmının bilgisayarda oluşturulmuş modeller
ile temsil edilmesi mantığına dayanan bilgi depolarıdır54. Bilginin hammaddesinin
olan verinin depolandığı yerdir. Bilgiyi oluşturan bileşenleri sınıflara ayırarak,
aralarındaki ilişkiyi de dikkate alarak depolar, istenildiği zaman birleştirerek sunar.
Bu da firmalar için çok önemli olan doğru bilgiye kısa sürede ulaşmayı sağlar.
Yaşamın bir çok noktasında kullanılan veritabanları, Kurumsal Kaynak
Planlamadan (ERP- Enterprise Resource Planning), doküman arşiv sistemlerine
kadar her sistemin içinde bulunmaktadır55.
23
• Belirli aşamalar ve kontrol noktaları oluşturulması gerekmektedir56.
56
Oğuzhan Arslan, “Bilgi Sistemlerinde Gelişimde Etkinliğin Arttırılması”, Tekstil Mühendisi
Ürt.Yön. ve Endüstri İşletmeciliği Bilim Uzmanı, y.y.
57
Dilek Karahoca, Adem Karahoca, İşletmeciler,Mühendisler ve Yöneticiler İçin Yönetim Bilişim
Sistemleri, Beta Yayınevi, İstanbul, 1998, s.44.
58
A.e.
24
ihtiyaç yaratmaktadır. Firmalar küresel ekonomik çevrenin iş ve sistem gereklerini
anlamalı ve buna uygun bilişim sistemleri geliştirmelidirler. Çok uluslu entegre
bilişim sistemleri geliştirmek için firmalar küresel donanım, yazılım ve iletişim
standartları oluşturmak ve her kültürde işe yarayan muhasebe ve raporlama yapıları
yaratmak zorundadır59.
25
tabanları ve telekomünikasyonlarda da değişiklik gerektirmektedir62. Tüm bunların
yanında bilişim sistemlerinin kullanımıyla beraber organizasyonlar yeniden
yapılanma sürecine girmişlerdir.
62
William D. Nance, “An Investigation of Information Technology and The Information Systems
Group as Drivers and Enablers of Organizational Change”, ACM, SIGCPR/SIGMIS’96, USA, 1996
63
Demircan, a.g.e., s.14.
26
biçimde beraber öğrenmeyi öğrendikleri, kendini sürekli yenileyen dinamik bir
organizasyon olasını ifade etmektedir64.
64
Selim Yazıcı, Öğrenen Organizasyonlar, Alfa Yay., İstanbul, 2001, s.153.
65
“Bilgi Yönetimi Terimleri Sözlüğü”,
(çevrimiçi) http://www.rcbadoor.com/makalevekitaplar/bilgiyonetimi.htm
66
Tom Stewart “Bilginin Kendisi”,
(çevrimiçi)http://www.ytukvk.org.tr/arsiv/makaletop.php?makale=bilgiyon3,
27
1.3.8.1 Hizmet Sundukları Yönetici Gruplarına Göre Bilişim
Sistemi Tipleri
67
Demircan, a.g.e., s.11.
68
Karahoca, a.g.e., s.19.
28
1.3.8.1.2 Bilgi Seviyesindeki Bilişim Sistemleri
69
A.e., s.20.
70
Karahoca, a.g.e., s.21.
71
A.e.
29
basılmasıyla ilgili kontrol prosedürlerini de içermektedir. Örnek olarak, satış sipariş
giriş sistemleri, otel rezervasyon sistemleri, çalışanlara ait bilgi bankaları gibi
sistemler gösterilebilir. Bu sistemler organizasyonun işlemsel seviyelerinde hizmet
vermektedirler.
72
Karahoca, a.g.e., s.27.
73
Hoşcan, a.g.e., s.27
74
A.e.
30
Ana amacı yönetim kademesinin bilgi ihtiyacını karşılamak olan Yönetim
Bilişim Sistemi; özellikle planlama, denetleme ve düzeltici faaliyetlerde
bulunabilmek amacıyla geliştirilmiş ve üretim, pazarlama, muhasebe, finans ve
insan kaynakları gibi işletme işlevlerine ilişkin bilgileri çeşitli araçlar aracılığıyla
yöneticilere sunan bir sistemdir75. Bu sistemler işlemsel bilişim sistemlerindeki
verileri özetleyen periyodik raporlar üreterek, günlük işlemlerin yönetimini ve
kontrolünü sağlayarak firmanın performansına yardımcı olurlar. Özetle Yönetim
Bilişim Sistemi organizasyonların yapılarına uygun kontrol ve raporlama ağılıklı bir
bilişim sistemidir.
75
Demircan, a.g.e., s.13.
76
A.e.
31
1.3.8.2.5 Karar Destek Sistemleri (DDS- Decision Support Systems)
77
Hoşcan, a.g.e., s.27.
78
A.e.
79
O’Brien, a.g.e., s.297.
32
Karar Destek Sistemlerinin Temel Özellikleri
80
Demircan, a.g.e., s.109.
81
Hoşcan, a.g.e., s.27.
82
Karahoca, a.g.e., s.34.
33
1.4 Bilgi Yönetimi Merkezleri
83
Malik Yılmaz, “Bilgi Merkezleri ve Toplam Kalite İlişkisi ve Bir Uygulama”, Doğuş Üniversitesi
Dergisi, 4 (2) 2003, 257-268.
84
Melikşah Karakaş, “Bilgi Yönetimi Nedir?”, (çevrimiçi) www.bilgiyonetimi.org, 25.02.2005
34
2 LOJİSTİK YÖNETİMİ
Günümüzde üretici firmalar üretim dışındaki tedarik zinciri içindeki
faaliyetleri artık firmalar bu işle ilgilenen firmalara yaptırmaktadır. Bu da lojistik
firmalarının günden güne önem kazanmasına neden olmaktadır. Lojistik kavramı,
lojistik yönetiminin faaliyetleri bu bölümde ayrıntılı olarak ele alınmaktadır.
Esas olarak askeri bir terim olan lojistik; askeri alanda araç, gereç ve
birliklerin hareket organizasyonunu tanımlamak için kullanılmaktadır86. Bu açıdan
lojistik, bir plan veya operasyonun ayrıntılı bir biçimde örgütlenmesi ve
uygulanmasıdır87. Lojistiğin sivil alanda kullanılması ise 80’li yıllarda
gerçekleşmiştir. Lojistik, çok farklı alanlardan oluşan bir faaliyetler bütünü olup
ilgili bölümlerin ortaklaşa işbirliğini gerektirmektedir88.
85
Meydan Larousse, Büyük Lugat ve Ansiklopedi
86
Mehmet Tanyaş, “Lojistik ve Tedarik Zinciri Yönetimi”, 3GEN, Sonbahar 2002, s.23.
87
Michael Quayle, Bryan Jones, Logistics: An Integrated Approach, Tudor Business Publishing
Ltd., Wirral, 1993, s.85.
88
Quayle,a.g.e. , s:87.
35
%5’lik azalmanın karlılık üzerine etkisi, satışların % 20 arttırılması sonrası karlılık
da elde edilecek etkiye eşit veya daha fazla olduğu saptanmıştır89.
Lojistik, bir ürün veya hizmetin üretimi ve dağıtılmasıyla ilgili olarak tüm
maddi temelli işlevleri sevk ve idare eder. Lojistikte amaç; firmanın varlığını
sürdürebilmesi açısından organizasyonu kalite, fiyat, zaman ve hizmet gibi hayati
pazar değişkenlerine karşı dayanıklı hale getirmektir90.
Lojistik uzun bir süre malların fiziksel dağıtımı olarak kabul edilmiştir.
Bugün ise çok çeşitli fonksiyonları bünyesinde toplamaktadır. Lojistik, çok genel
olarak, ürün akışının, akış noktasından varış noktasına kadar planlanması,
uygulanması ve kontrolüdür91.
89
“Lojistiğin Aritmetiği”, (çevrimiçi)
http://www.danismend.com/konular/lojistikyon/LOJ-LOJISTIGIN%20ARITMETIGI, 02.12.2004
90
Metin Çancı, Murat Erdal, Lojistik Yönetimi, Freight Forwarder El Kitabı 1, 2003,s.35.
91
Necdet Timur, Sanayi İşletmelerinde Lojistik Faaliyetlerin Organizasyonu, T.C.Anadolu
Üniversitesi Yayınları no:266, Eskişehir. 1998, s.7.
92
H. Donalt Ratliff, William G.Nulty, “Logistics Composite Modeling”, The Logistics Institute at
Georgia Tech, ABD, 1996
36
Tedarikçi Odak firma Müşteri
Bilişim Bilişim
Ürünler
Nakit
Lojistik
Fonksiyonlar
93
Karl B. Manrodt, “Understanding the Lean Supply Chain”, 7. Lojistik Yönetimi Zirvesi, 12-13
Nisan 2005, İstanbul
94
Council of Logistics Management, (çevrimiçi) wwwclm1.org, 10.12.2004.
37
2.5 Lojistiğin Yapısal Modeli
Üst Seviyesi
İşlevsellik Seviyesi
Yapısallık Seviyesi
Stratejik Seviyesi
Her türlü hizmet sisteminin temeli olan Müşteri İlişkileri Yönetimi; lojistiğin
stratejik seviyesini kapsamaktadır. Lojistik firmaları, ancak müşterilerinin
hizmetlerinden memnun olması ile varolabilmektedirler. Bu da her sektörde olduğu
gibi lojistik sektöründe de müşteri hizmetlerinin önemini günden güne
arttırmaktadır. Lojistik yönetiminin üstün müşteri hizmetlerini temel alarak,
değişimlere hızlı tepki verebilmeli, hızlı şekilde ihtiyaca göre şekillenmeli ve
değişikliklere uyum sağlayacak yaratıcılıkta olması gerekmektedir96.
95
Egils Ginters, Logistics Information Systems Part 1, Jumi Ltd., Riga, 2002, s.34.
96
Osman Z. Orhan, Dünya’da ve Türkiye’de Lojistik Sektörünün Gelişimi, M.Ü.İ.İ.B.F. , İstanbul
Ticaret Odası, Yayın no:2003-39, Mega Ajans, s.11
38
olmak için firmalar, yaptıkları hizmetin kalitesiyle ilgili her türlü kritere sahip
olmaları gerekmektedir. Böylece lojistik süreç başarılı olacaktır. Kalite kontrol
sistemi düzenleme ve uyarlama; firmanın sunduğu bir hizmeti bugün de dün olduğu
gibi aynı karakteristik özelliklerle sunmayı garanti etmektedir. Bu yarın da bu
özelliklerde hizmet sunacağını göstermektedir97.
• Depolama İşlevleri
• Taşıma İşlevleri
• Ürün ve Bilgi Akışı
97
Ginters, a.g.e., s.36.
39
Depolama: Lojistiğin işlevselliğinin kalitesi depolama operasyonuna göre
değişmektedir. Bu bölümde ayrıntılı olarak inceleyeceğimiz depolama, değişik
karakteristik özelliklere göre düzenlenmektedir.
Taşıma: Taşıma işlevi yapısal seviyeyi garanti altına almalıdır. Depolar, ambarlar
arası; müşteriler ve tedarikçiler arası taşımacılıklar önceden belirlenmiş programlara
uygun olarak yapılmalıdır.
Ürün ve Bilgi Akışı: Müşteriler ve tedarikçiler arasında yapılan ürün ve bilgi akışları
lojistik sürecin doğru işlemesi açısından önemlidir. Lojistiğin temel hedefi olan
doğru ürünü doğru yere zamanında teslim etmenin gerçekleştirilebilmesi için bilgi
akışını ve ardından da ürün akışının sağlanması gerekmektedir.
40
Lojistik Bilişim Sistemleri: Lojistik Bilişim Sistemleri üst seviyedeki en önemli
bileşenidir. Bütün sürecin zamanlamasında olduğu gibi bilginin doğruluğunu,
depolanmasını, işlenmesini ve iletişimini de sağlamaktadır.
Türkiye’de lojistik sektörünün gayri safi milli hasıla içindeki payı %1.5
civarındadır. Bu oran lojistik sektörünün oldukça gelişmiş olduğu Amerika Birleşik
Devletleri’ndeki %20’lik pay ile kıyaslandığında oldukça düşük kalmaktadır99.
98
Orhan, a.g.e., s.95.
99
A.e., s.94.
100
A.e.
101
“Küreselleşme Konulu Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Konferansı”, İstanbul, Eylül, 2004
41
2.7 Lojistik Yönetimi
Lojistik Lojistik
Girdileri Çıktıları
102
Martin Christopher, Logistics and Supply Chain Management, Second Edition, Prentice Hall,
England, 1998, s.13.
103
Tanyaş, a.g.e., s.23.
42
Bu bölümde ayrıntılı olarak lojistik yönetiminin faaliyetlerini inceleyeceğiz.
Üretim dışındaki, tedarik zinciri içindeki tüm faaliyetleri Lojistik Faaliyetler olarak
tanımlayabiliriz.
Lojistik Faaliyetler;
• Envanter Yönetimi
• Taşıma Yönetimi
• Depo ve Antrepo Yönetimi
• Ambalajlama ve Elleçleme Yönetimi
• Dağıtım Yönetimi
• Gümrükleme
Bir çok firmanın hemen hemen en büyük aktifi olan envanterin yönetimi
karlılığı doğrudan etkilemektedir104. Lojistik yönetimini etkileyen oldukça riskli
kararlardan olan envanter kararları, yapılacak olan lojistik faaliyetlere önemli ölçüde
destek sağlamaktadır. Düzgün bir envanter sınıflandırması olmadan müşteri
memnuniyetsizlikleri ortaya çıkmaktadır105. Stoğu tutulan envanterin doğruluğu,
izlenebilirliliği ve hızlı elleçlenebilir olmasının yanı sıra envantere ilişkin tarih
kayıtlarını toplayabilmek ve stratejik raporlar sunabilmek envanter yönetiminin en
can alıcı noktalarındandır. Bu sebepten ötürü envanter planlaması oldukça kritiktir.
Lojistik firması açısından envanter yönetimi; müşteri lokasyonunda bulunan ürün
veya malzemelere ait stok yönetimi faaliyetlerinin tedarikçi tarafından
gerçekleştirildiği stok sistemleridir106. Lojistik firmaları, envanterin değişik zaman
dilimleri içindeki hareketlerini izleyerek, raporlayarak olası stok fazlalıklarını
104
Atilla Filiz, “Lojistik ve Stok Yönetimi” , (çevrimiçi) www.bilgiyonetimi.org.tr, 12.08.2004
105
Donal J.Bowersox, David J. Closs, M. Bixby Cooper, Supply Chain Logistics Management,
2002, McGraw-Hill Company, First edition, N.Y., s. 282
106
Gianpaolo Ghiani, Gilbert Laporte, Roberto Musmanno, Introduction to Logistics Systems
Planning and Control, Wiley , England, 2004, s.6.
43
eksikliklerinin oluşması durumunda müşterilerini uyararak, müşterilerinin planlama
misyonundaki önemli bir iş yükünü üstlenmektedirler.
Düzenli olarak üretilen, satılan ürünler, pazarda bulunan birçok ürün hızlı
hareket eden ürünler olarak tanımlanmaktadır. Hızlı hareket eden ürünlerin envanter
yönetiminde dikkat edilmesi gereken en önemli konu; stok noktalarına ne zaman ve
ne kadar sipariş verileceğinin belirlenmesidir. Diğer taraftan kompleks makinelerin
seyrek değiştirilen yedek parçaları gibi yavaş hareket eden ürünlerin envanter
107
Ghianni, a.g.e., s.123.
108
A.e.
44
yönetiminde ise en önemli konu; gelecek planlamada üretilmesi ve depolanması
gereken ürün sayısının belirlenmesidir.
Optimal envanter ilkelerinde çok nadir olarak tek depolama noktası modeli
uygulanır bunun yanı sıra çoklu depolama noktasında ise karar verebilmek
genellikle çok daha zordur.
109
Bowersox, a.g.e., s.328.
110
J.W. Langford, Logistics Principles and Applications, McGraw-Hill Company, second Edition,
USA, 1995, s.342
111
H. Ronald Ballou, Basic Business Logistics: Transportation, Matarials Management,
Physical Distribution, USA, Prentice Hall, second edition, 1987, s.135.
45
2.7.2.1.1 Ürün Taşınması
112
Langford, a.g.e., s.343.
113
A.e.
46
teslimatlarla birlikte taşıma hizmetleri de gelişmektedir. Talebin büyüklüğü sınırlı
olduğundan bir seferde taşınan yük miktarı azalmaktadır. Talebin; taşımaların daha
aktif olduğu belirli saatlere yığılması, iş saatlerine yakın saatlerde çalışmayı
gerektirmektedir. Talebin karşılanma süresi kısalırken taşıma hızı da artmaktadır.
Bu etkinliği sağlayabilmek için; taşıma türleri arasındaki paylaşımda yeni yapılar
oluşturularak, kombine taşımacılık arttırılmaktadır.
114
Vakıfbank, “Sektör Araştırmaları Serisi”, no:24, Ağustos, 2001, (çevrimiçi)
www.vakifbank.com.tr/earastirma/ulastirma.doc , 20.11.2004
115
Çancı, Lojistik Yönetimi, a.g.e., s.30.
47
Tablo 2.1. Taşıma Türlerinin Özelliklerine Göre Karşılaştırılması116
Taşıma Maliyet Hız Hizmet Mal
Türü alanı çeşitliliği
Karayolu Yüksek Hızlı Çok geniş Yüksek
Denizyolu Çok düşük Yavaş Sınırlı Çok yüksek
Havayolu Çok yüksek Çok hızlı Geniş Sınırlı
Demiryolu Düşük Yavaş Sınırlı Yüksek
Nehiryolu Düşük Yavaş Sınırlı Yüksek
Boru hattı Düşük Yavaş Çok sınırlı Çok sınırlı
116
William D. Perreault, E. Jerome McCarthy, “Benefits and Limitations of Different transport
Modes”, Basic Marketing, chapter 12: Distribution Customer Service and Logistics, The McGraw
Hill, 1999, Power Point slide:11/17, (çevrimiçi)
www.sou.edu/business/sidersm/docs/Ba330/330ch12.ppt, 5.12.2004
117
Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı: Ulaştırma Özel İhtisas Raporu, Ankara, 2001, s.5.
118
Metin Çancı, Murat Erdal, Uluslararası Taşımacılık Yönetimi, UTİKAD ,İstanbul, 2003, s.62
48
faaliyetleri, yönetimi, hizmet kalitesi ve kapsamı üzerinde büyük ölçüde etkide
bulunmuş, serbestleşme ve özelleşme ile sektörün daha ticari bir yapıya
dönüştürülmesi sağlanarak işbirliklerinin oluşması sektörün yapısını değiştirmiş ve
sektörü tüketicilerin hakim olduğu bir pazara dönüştürmüştür.
Dünya deniz ticaret hacminde 1983 yılından beri ilk kez 1998 yılında düşme
yaşanmış, dökme yük taşımacılığı tahminen %4 oranında azalmış, genel kargo
taşımacılığı çok sınırlı bir büyüme göstermiş, gaz taşımacılığı da belirsiz
119
Çancı, Uluslararası Taşımacılık Yönetimi, a.g.e., s.26.
120
“Sektör Araştırmaları Serisi”, a.g.e.
121
Çancı, Lojistik Yönetimi, a.g.e., s.26.
49
gelişmelerle karşı karşıya kalmıştır. Buna karşılık dünya deniz ticaret filosu 1998
yılında % 2,4 oranında büyümüştür122.
Kara ve deniz taşımacılığına göre yatırım maliyeti daha yüksek olan boru
hattı taşımacılığı, diğer taşıma türlerine göre daha süratli, daha ekonomik ve daha
emniyetli olup, yapılan yatırımı kısa sürede ifa etmektedir. 19. yy sonlarında, küçük
çaplı ve kısa mesafeli hatlar ile başlayan petrol ve doğalgaz taşımacılığı, artan
122
“Sektör Araştırmaları Serisi”, a.g.e.
123
Çancı, Lojistik Yönetimi, a.g.e., s.26.
50
tüketime, talebe ve teknolojik gelişmelere paralel olarak, günümüzde daha büyük
çaplı borularla, daha uzun mesafelerde ve yüksek basınçlarda yapılmaktadır124.
124
Çancı, Lojistik Yönetimi, a.g.e., s.27.
125
A.e.
126
Langford, a.g.e., s.349.
127
Egils Ginters, Logistics Information Systems, Jumi Ltd., Riga, 2002, s.177.
128
Necmettin Akten, “Taşımacılıkta Çağdaş Motif: Kapıdan Kapıya Taşıma”, Logistical Dergisi,
yıl:3, sayı:3, s. 16
51
• Esnekliğin artmasını sağlamaktadır.
• Elleçleme ve depolamayı azaltarak etkinliği arttırmaktadır.129
129
Langford, a.g.e., s.352.
130
Bowersox, a.g.e., s.349.
131
Çancı, Lojistik Yönetimi, a.g.e., s.84.
132
A.e., s.84.
133
Çancı, Lojistik Yönetimi, a.g.e., s.85.
52
Depo yönetiminde temel iş süreçleri depoya eşya girişi ve eşyanın
boşaltılması ile başlayarak, eşyaların fiziksel depolanması, siparişlerin alınması,
eşyaların ambalajlanması ve birleştirilmesi sürecinin ardından eşyaların yüklenmesi
ve depodan çıkışı ile son bulmaktadır. Aşağıda bu süreçler ayrıntılı olarak ele
alınmıştır.
Depoya ulaşan bir eşyanın karşılaştığı ilk süreçtir. Bu süreçte eşyalar bir
üretim deposunda yada dağıtım merkezinde muhafaza edilir. Depoya girişi sağlanan
eşyalar kontrol edilir veya gerekli durumlarda yeniden ambalajlama gibi bir takım
ek işlemler yapılır.
134
Çancı, Lojistik Yönetimi, a.g.e., s.85.
53
2.7.3.1.4 Ambalajlama ve Ürün Birleştirme Süreci
Ürün elleçlemede temel olarak manuel (İnsan gücü ile), mekanik ve otomatik
sistemler olmak üzere üç tür sistem bulunmaktadır. Manuel sistemler materyallerin
çok çeşitli olduğu durumlarda; ancak manuel elleçlemeye izin veren küçük boyutlu
paketlerde kullanılmaktadır. Geniş yükler içeren, kolilerin, üstlerde olanların vinçle
135
Ömer Asıcı, Ömer Baybars Tek, Fiziksel Dağıtım Yönetimi, Bilgehan Basımevi, İzmir, 1985,
s.118.
136
Langford, a.g.e., s:330
54
kaldırılmasında kullanılan mekanik sistemler, uyum sağladığı durumlarda, özellikle,
paletlenmiş ve konteynerlanmış yüklerde optimum fayda sağlamaktadırlar137.
Spesifik kargo elleçlemesi ihtiyaçlarında, sistemin özelliklerinin programlanabildiği
durumlarda kullanılan otomatik sistemler ise; tekrarlanan, sıklıkla olan, geniş
hacimli ve genellikle tüm konteynerleri içine almaktadır138. Manuel, mekanik ve
otomatik sistemlerin avantajlarını kombine ederek elleçlemenin yapılması ise
kombine sistemler kullanılarak sağlanmaktadır.
Depolama ilk olarak henüz sevk yerleri karar bağlanmamış olan materyalleri
muhafaza edilip korunması; ikinci olarak varış yeri, nakliye bilgilerini materyallerin
sahiplerine bildirilmesi sağlamaktadır. Bunların yanında depolama, ürün elleçleme
ve saklanmasının kombinasyonunu sağlayarak hava deposu, tıbbi ürünler gibi hassas
ürünler için yalıtılmış ve petrol ürünleri için özel depolama yapılması
sağlamaktadır139.
137
A.e., s.331.
138
“Tam Otomatik Bagaj Elleçleme”, 3D Lojistik Dergisi, Nisan 2005/04, s.16.
139
Langford, a.g.e., s.336.
140
A.e., s.229.
55
siparişlerinin önceden tespit edilmesine, bilişim teknolojilerinden yararlanılarak
müşteri isteklerine hızlı bir biçimde yanıt verebilme yeteneğine bağlıdır.
Ürünlerin Stok
Alınması ve Sevkıyat Kontrol- Alıcılara Teslimat
Depolanması Planlama Yükleme Teslim- Geribildirimi-
Sevkıyat Faturalama Raporlama
2.7.5 Gümrükleme
Gümrükleme lojistik faaliyetler içinde bürokratik bir halka olarak önemli bir
yere sahiptir. Lojistik firmaları , müşterilerine ait eşyaların gerek ithalat- ihracat
gerekse transit gümrüklemede mevzuata uygun olarak işlemlerin tamamlanmasını ve
alıcı ülkede istenilen belgelerin hazırlanarak müşteriye veya yurt dışı temsilcisine
iletilmesini sağlamaktadır142.
56
Lojistik firması açısından ihracat gümrükleme işlemleri, gümrük
beyannamesinin gümrük idaresine verilmesi ve taşıtların veya yüklü eşyanın
gümrük bölgesine gelişi ile başlamaktadır. Gümrüklemede; ithalat ve ihracat
süreçlerine bağlantılı olarak; giriş ve çıkış işlemlerinde gerekli olan beyanname,
belge ve evrakların hazırlanması, bu belgelerin düzenlenerek gümrük idarelerine
teslimi ve burada gerekli prosedüre tabi tutularak ilgili servislere aktarılması, gerekli
muayenelerin yapılması ve ülkeye giriş veya ülkeden çıkış izinlerinin alınmasını
kapsamaktadır144.
144
Çancı, a.g.e., s.167.
57
3 LOJİSTİK BİLİŞİM SİSTEMLERİ
Lojistik firmalarının iş akışlarını kontrol edebilmek ve kaynaklarını etkin bir
biçimde kullanmak için kullandıkları bilişim sistemleri bu bölümde ayrıntılı olarak
ele alınmaktadır.
• Müşteri Beklentileri
145
Martin Christopher, Logistics and Supply Chain Management, Second Edition, Prentice Hall,
1998, s.199.
58
• Uluslararası Acentelerin Beklentileri
146
Stephen M. Rutner, Brian J. Gibson, Susan R. Williams, “The Impacts of The Integrated Logistics
Systems on Electronic Commerce and Enterprise Resource Planning Systems”, Transportation
Research, Part E 39, 2003 83-93, Elsevier Science Ltd., (çevrimiçi) www.elsevier.com/locate/tre,
25.03.2005.
147
I. Comyn-Wattiau, J.Akoka,”Logistics Information Systems Auditing Expert System Technology”,
Expert Systems With Applications,Vol.11, no.4, p. 463-473, 1996
148
Egils Ginters, Logistics Information Systems Part 1, Jumi Ltd., Riga, 2002, s.43.
149
A.e.
150
A.e.
59
gümrük tarifeleri düzenlenmiş ve dünya çapında ticaret artmaya başlamıştır. Dünya
ticaret hacminin artması ile firmalar talep olan bir malı hangi fabrikadan hangi yolu
izleyerek gönderilmesi gerektiğinin belirlenmesi problemiyle karşılaşınca lojistik
bilişim sistemlerini kurma çabası içerisine girmişlerdir. Zaman içinde mal sevkıyatı
ile ilgili problemler matematiksel modellerle çözülmüş bilgisayar teknolojinin de
gelişmesi ile beraber çözüm süreleri de kısalmıştır. Fakat artık iletişim
teknolojilerinin özellikle de internetin gelişmesi artık çok sayıda küçük talep
noktaları meydana getirmiştir. Eskiden matematiksel modellerde bir veya birkaç
talep noktası ve arz noktası varken, günümüzde büyük sayılarda küçük talep
noktaları ve de arz noktaları ortaya çıkmasıyla Lojistik Bilişim Sistemlerinin önemi
daha da artmıştır.
151
Christopher, a.g.e, s.203.
60
Planlama
Stok yönetimi
• Ürün/müşteriye
göre
• Yere göre
Talep tahmini
Strateji planlaması
152
Christopher, a.g.e, s.203.
61
merkezi yönetimin avantajlarından yararlanırken fabrikalar arası koordinasyonu ve
entegrasyonu işletmenin temel stratejileri doğrultusunda sağlamaktır153.
153
Serdar Demir, “Kurumsal Kaynak Planlaması”, Bilgi Teknolojileri Haber Bülteni, no:12, Mayıs
2000, s.16.
154
J.G. Monks, Operations Management: Theory and Problems, 3.bs.,Singapore, Mc Graw-Hill
Inc., 1987, s.435.
155
Sock Hwa Chung, Charles A. Snyder, “ERP Adoption: A Technological Evolution Approach”,
International Journal of Agile Management Systems, 2/1, 2000, s.25.
156
Subba Rao Sirinigidi, “Enterprise Resource Planning in Reengineering Business“, Business
Process Management Journal, 6/5, 2000, s.376.
62
ERP
• Kalite yönetimi
• Depo yönetimi
• Kontrol sistemleri
• Kaynak planlama
• Laboratuar bilgi planlama
• Bilgi yönetimi
• Düzenleyici Raporlar
• İnsan
kaynakları MRP II
• Bütçeleme • Lot kontrol
• E- iş • Satış planlama
• CRM • Proses/operasyon planlama
• Kaynak planlama
• Lojistik sistem
• Üretim kontrol
• Finanssal MRP
raporlar • Rotalar/ iş istasyonları
• Ürün ağaçları
• Ana üretim çizelgesi
• Malzeme ihtiyaç planı
• Envanter yönetimi
157
P. Bingi, J.K. Golda, M.K. Sharma, “Critical Issues Affecting An ERP Implementation”,
Information Systems Management, 16/3, 1999, s.7.
63
“Müşteri siparişleri karşılamak için kurum ve işletme genelindeki gereken
kaynakları alınmak, imal etmek, sevk etmek ve hesaplamak üzere belirleyen ve
planlayan muhasebe odaklı bir bilişim sistemidir. Bir ERP sistemi tipik bir MRP II
sisteminden grafik kullanıcı ara yüzü, ilişkisel veri tabanı, dördüncü kuşak
programlama dilinin kullanımı, geliştirmede bilgisayar destekli yazılım mühendisliği,
istemci/sunucu mimarisi ve açık sistem uyumluluğu gibi teknik gereksinimlerle
ayrılır. Eş anlamlısı: Müşteri odaklı imalat yönetim sistemi” olarak
tanımlanmaktadır.
64
3.2.4 Dağıtım Kaynakları Planlaması (DRP-Distribution Resourse
Planning)
158
Bryan Bergeron, Essentials of CRM, Wiley, USA, 2002, s.13.
65
3.2.6 Taşıma Yönetim Sistemi (TMS-Transportation Management
Systems)
Gelişmiş bir taşıma yönetim sistemi; ürünleri taşımak için var olan sınırların
içerisinde, en iyi taşıma türlerini belirleyerek alternatif taşıma stratejileri ve
taktiklerini belirleyip değerlendirir. Taşıma yönetim sistemi; taşıma türlerinin seçimi,
yüklerin planlanması, yüklerin diğer nakliyelerle birleştirilmesi avantajını sağlamak,
maliyetleri azaltmak, araçların güzergahını belirlemeyi ve optimal kullanımının
sağlanmasını içeren sistemler olarak tanımlanmaktadır159.
Araç takip sistemlerini kullanmayan firmalar için araçtan bilgi almanın iki
yolu vardır. Bunlardan ilki, araç sürücüsüyle, belirli noktalarda yapılan telefon
159
Donal J.Bowersox, David J. Closs, M. Bixby Cooper, Supply Chain Logistics Management,
2002, McGraw-Hill Company, First edition, N.Y., s.242.
160
G.A. Giannopoulos, “The Application of Information and Communication Technologies in
Transport”, European Journal of Operational Research, (çevrimiçi) www.sciencedirect.com,
20.11.2004
161
A.e.
162
Bülent Kayıkçı, UND Teknoloji, “Araç Takip Sistemleri”, Logistical, yıl:3, sayı:3, s.56
66
görüşmeleri ile alınan bilgi, ikincisi ise, aracın hedefe ulaşması sonucu, hedefte
müşteriden alınan bilgidir. Araç takip sistemini kullanan firmalar için ise, istenilen
her noktadan her bilgiye ulaşmak mümkün olmaktadır.
Araç takip sistemi sayesinde aracın adres, hız ve eğer sensor var ise yakıt,
treyler sıcaklığı, kapının açık olup olmadığı gibi bilgiler edinilmektedir. Bunun
dışında; istenildiği takdirde mesajlaşma yolu ile araç sürücüsüne ekstra bilgiler
iletilip ve araç sürücüsünden bilgi alınabilir. Bu sayede iş yönlendirmesi yapılarak
esneklik kazanılmaktadır. Kısaca operasyon araç takip sistemi ile kontrol
edilmektedir.
67
Merkezden biri aracın konumunu sorduğunda bilgisayar GPS ya da uydu aracılığıyla
istenen bilgiyi bir paket içerisinde aracın bilgisayarına göndermektedir. Araç da bu
bilgiyi açıp sahip olduğu anten aracılığıyla sıkıştırıp tekrar merkeze göndermektedir.
Tüm bu bilgiler çok kısa bir süre içerisinde hem yazılı adres hem de harita üzerinde
olmak üzere merkezde toplanmaktadır. Bu bilgilerin iletilmesi ise yurtiçinde GPRS,
yurtdışında ise bir GSM operatörü yardımı ile özel kodlardan oluşan bir SMS ile
sağlanmaktadır. (Teknik olarak GPRS’ in yurtdışında kullanımı mümkün olup
uluslararası çevirimden oluşan SMS ücretlerinin her ülkede farklı olması sebebiyle
tercih edilmemektedir.)
Uydu İletişimi:
1. Pasif uydular:
Pasif bir uydu, bir sinyali yeryüzüne yalnızca geri yansıtan bir uydudur. Uyduda
sinyali yükseltecek ya da tekrarlayacak kazanç aygıtları yoktur. Dezavantajı ise,
iletilen gücü verimsiz bir şekilde kullanmalarıdır.
2. Aktif uydular:
Aktif uydu ise, bir sinyali elektronik olarak tekrarlamak suretiyle yeryüzüne geri
gönderir. Yani sinyali alır, yükseltir ve tekrar yeryüzüne geri gönderir.
68
kolaylıkla ulaşabilmektedir163. İlişkili bir avantajları, uydu linklerinin mobil
kullanıcılara ulaşabilmeleridir .
GPS Sistemleri:
"Global Positioning System" olarak açılımı olan uydu bazlı radyo navigasyon
sistemine verilen addır. Amerikan Savunma Başkalığı'nın denetiminde ve
idamesinde olan sistem 24 adet uydu takımından oluşur. Uyduların yörünge hareketi
12 saat sürer. Ufuk çizgisi üzerinde erişilebilen maksimum uydu sayısı günün saati
ve konuma bağlı olarak 8-12 arasında değişir. 3 boyutlu pozisyon elde edebilmek
için en az 4 adet uydudan yayınlayan sinyalin işlenmesi gerekir. Normal şartlarda
yani çevrede GPS sinyallerini engelleyecek fiziksel engel yok ise en az 6-8 arası
164
sayıda uydu ile iletişim kurulabilmektedir .
163
Egils Ginters, Logistics Information Systems Part 2, Jumi Ltd., Riga, 2002, s.198.
164
Lauri Sikanen, Anti Asikainen, Mikko Lehikoinen, “Transport Control of Forest Fuels by Fleet
Manager, Mobile Terminals and GPS”, Science Direct, (çevrimiçi) www.sciencedirect.com,
25.11.2004
165
“T.C.Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Merkez Araştırma Enstitüsü Cografi Bilgi Sistemleri ve
Uzaktan Algılama Bölüm Başkanligi”, (çevrmiçi) www.tagem.gov.tr/gis/, 12.04.2005
69
Coğrafi Bilgi Sistemleri dünyasındaki en önemli eksiklik bu sistemi kullanacak
eğitilmiş personeldir166.
166
Ginters, a.g.e., s.223.
167
“Activity Bakım Yönetim Sistemi”, 3D Lojistik Dergisi, Ağustos-Eylül, 2004/5, yıl:5, sayı:25,
s.36-37.
168
A.e.
70
sistemlerde kullanılan yöntemler basit sayma veya gözle kontrolden, bilgisayarların
desteğinde karmaşık modellere kadar değişen niteliklerde olabilmektedirler169.
Tanımlama lojistik süreçte çok önemli bir yere sahiptir. Otomatik tanımlama
yöntemleri, verilerin otomatik olarak elde edilmesi ve bir araya getirilmesini
sağlayan, teknoloji tabanlı işlemler bütünüdür. Otomatik tanımlama yöntemlerinden
en çok kullanılan sistemler arasında bar-kod sistemi, radyo frekanslı veri iletişimi ve
ID ile sesli veri toplanması gösterilebilir.170
Kablosuz bir iletişim sistemi olan RFID sisteminde tarayıcı, etiketle radyo
frekanslarındaki elektromanyetik dalgaları kullanarak bağlantı kurduğunda, RFID
çipleri otomatik olarak her 300 milisaniyede bir, göz açıp kanması kadar bir sürede,
sisteme sinyal gönderir172. Performansı yüksek derecede antenlere bağlı olan RFID
sisteminde tanımlama olayının güvenirliliğini arttırmak ve sistemin lojistik kontrolde
etkisini güçlendirmek için alt yapının doğru kurulması gerekmektedir173. RFID diğer
169
Bowersox, a.g.e., s.243.
170
Erdal, a.g.e., s:104
171
Ginters, a.g.e., s.153.
172
Ken Mark, “Canadian Transporttation Logistics”, Don Mills:Nov/Dec 2003. Vol. 106, Iss. 11,
pg.50
(Çevrimiçi) http://www.proquest.umi.com, 15.12.2004
173
M. Keskilammi, L. Sydanheimo, M. Kivikozski;” Radio Frequency Technology for Automated
Manufacturing and Logistics Control. Part:1 Passive RFID Systems and the Effects of Antenna
Parameters on Operational Distance.”, The International Journal of Advanced Manufacturing
Technology, (2003)21:769-774
71
tanımlama sistemlerine göre daha maliyetli olduğundan günümüzde yüksek birim
fiyatlı ürünlerde kullanılır.
72
3.2.9 Veri Ambarı- Madenciliği Uygulamaları
174
Türker Cambazoğlu, Bilgi Teknolojilerinin Bugünü ve Yarınına Genel Bakış, Koçak , İstanbul,
1997, s.45.
175
A.e., s.46.
176
Ronald Swift, Accelerating Customer Relationship, Prentice Hall, 2001,s.218
73
Dış Veri Kaynağı
Veri Çekme VERİ AMBARI
Dönüştürme
Aracı Veri Ambarı Yönetimi
İşletimsel Veri
Günümüzde bilişim teknolojileri içinde özel bir öneme sahip olan internetin
yaratmış olduğu elektronik ticaret firmaların internet aracılığıyla karşılıklı ticaret
yapmalarını sağlamaktadır. Türkiye’ de e-ticaretin artmasıyla lojistik firmalara
duyulan ihtiyaç da artmaktadır. E-ticaretin yaygınlaşması ile birlikte lojistik
firmalarının bu sürece uyum sağlayabilmek için iç ve dış çevrelerinde bilgi akışlarını
geliştirerek internet aracılığıyla faaliyetlerini sürdürmeleri gerekmektedir178.
177
Cambazoğlu, a.g.e., s.46.
178
Rutner, a.g.e.
74
Elektronik ticaretle hızlı ve güvenilir veri akış altyapısı sağlanarak dağıtım
kararlarının alınabilmesi için güvenilir bilgi elde edilmekte ve sahada gerçekleşen ile
hedeflerin, dönem içinde takip edilebilmesi mümkün olmaktadır179.
Elektronik ticaret ile; firmalar 24 saat açık işyeri, anında ürün ve hizmet
desteği sağlaması, dijital katalog sayesinde hizmet ve fiyatlardaki değişiklikleri çok
kısa sürede gerçekleştirebilmektedirler. Bunların yanıda elektronik ticaret ile
dünyanın herhangi bir noktasındaki firma ile bağlantı kurmak, piyasa araştırması
yapmak, sipariş alıp sipariş vermek mümkün olmaktadır. Küresel pazara açılmanın
çok kolay olduğu elektronik ortamda ticaret satış ve dağıtım masraflarını düşük
seviyelere indirmektedir. Ayrıca web sayfasına aktif bağlantılı olan kullanıcıların
sohbet (Chat) modülü aracılığıyla hem diğer kullanıcılarla hem de destek masası
ekibiyle canlı bir şekilde iletişimine olanak sağlanmaktadır. Acentelerin kendi
operasyonlarını yaptığı sistemlerden otomatik bilgi akışının sağlanması da mümkün
olmaktadır180.
179
Efraim Turban, D. King, J. Lee, D. Viehland, Electronic Commerce: A Managerial Perspective,
Prentice Hall, New Jersey, 2004, s.3.
180
Ginters, a.g.e., s.69.
181
Turban, a.g.e., s.163.
75
yararlanarak geleneksel iş modellerini yeni ekonominin hızlı ve dinamik yapısına
uygun hale getirmektedirler.
Firma ile müşteri arasındaki elektronik ticaret; mal veya hizmetlerin internet
üzerinden kredi kartı, banka havalesi ya da bazı farklı kredi araçları ile son kullanıcı
olarak adlandırılan internet üzerindeki müşterilere satılması olarak
182
tanımlanmaktadır .
3.2.11 E-Devlet
E-Devlet
e-çalışan e-memur
182
Turban, a.g.e., s.88.
183
Ali Arifoğlu, v.d., E-devlet Yolunda Türkiye, TBD,Kamu-BİB,2002, s.3.
76
3.2.11.2 E-Devlet’ in Sunduğu Servis Örnekleri
184
Arifoğlu, a.g.e., s.4.
185
Gümrük Müdürlüğü, (çevrimiçi) http://www.customs-edi.gov.tr/, 28.04.2005
77
komisyoncuları veya ithalatçı/ihracatçı firma temsilcilerinin beyan bilgilerini gümrük
bilgisayarlarına elektronik ortamda kendi bürolarından belli standarda transfer
etmeleri mümkün olmaktadır.
186
“Gümrük Müdürlüğü”, (çevrimiçi) http://www.customs-edi.gov.tr/, 28.04.2005
78
3.2.13 Elektronik Veri Değişimi
İnternet sayesinde elektronik veri değişimi daha fazla kullanıcı ile düşük
maliyetlerle gerçekleştirilmesi sağlanmıştır.
187
Yasin Atlaş, “Elektronik Veri Değişimi”, (çevrimiçi) http://www.bilgiyonetimi.org/cm/,
01.03.2005
79
• Gümrük Cevap Mesajları (CUSRES -Customs Response Messages)
Gümrük Taşıma Raporu Mesajları; Her tür taşıma şekli için detaylı bilgiler
içerir. Taşıyıcı firma ile gümrük idaresi arasında kullanılır. Her bir mesaj sadece bir
taşımanın verileri içerir ve aracın varışından sonra gönderilir. Boş konteyner ve
yolcu sayısının da gümrük idaresine rapor edilmesinde kullanılır.
80
4 LOJİSTİK FİRMALARINDA BİLİŞİM
SİSTEMLERİNİN KULLANIMINA İLİŞKİN
ARAŞTIRMA
4.1 Araştırmanın Konusu
81
önemini arttırmaktadır. Bu nedenle çağımıza Bilgi Çağı denilmektedir. Bu noktadan
hareketle; günümüzde müşteriler ve tedarikçiler açısından çok önemli rol oynayan
lojistik firmalarında bilişim sistemlerinin ne ölçüde, daha çok hangi alanlarda, kimler
tarafından kullanıldığını belirlemek amacıyla bu araştırmanın yapılması
amaçlanmıştır.
Bu temel amaca ek olarak şu alt amaçlar da belirlenmiştir:
1. Araştırma kapsamındaki firmaların “işletmeler arası anlaşmalara” göre
sınıflandırılmaları,
2. Araştırma kapsamındaki firmaların sermaye yapılarının belirlenmesi,
3. Araştırma kapsamındaki firmaların idari yapılarının belirlenmesi,
4. Araştırma kapsamındaki firmaların kullandıkları iletişim sistemlerinin
belirlenmesi,
5. Araştırma kapsamındaki firmaların hizmet sundukları sektörlerin belirlenmesi,
6. Araştırma kapsamındaki firmaların faaliyetlerinin belirlenmesi,
7. Araştırma kapsamındaki firmaların çalışan sayılarına göre büyüklüklerinin
belirlenmesi,
8. Araştırma kapsamındaki firmaların idari personelinin eğitim seviyelerinin
belirlenmesi,
9. Araştırma kapsamındaki firmaların filolarındaki bilgisayar ekipmanı donanımlı
ve donanımsız araç sayılarının belirlenmesi,
10. Araştırma kapsamındaki firmaların 2004 yılı yaklaşık cirolarının belirlenmesi,
11. Araştırma kapsamındaki firmaların bünyelerinde bilişimle ilgili bir bölümün
bulunup bulunmadığı, bu alanda çalışan personel sayısı ve bağlı olduğu yönetim
biriminin belirlenmesi,
12. Araştırma kapsamındaki firmaların bilişim yatırımlarına ayırdıkları 2004 yılı
yaklaşık bütçesi ve bu bütçenin ayrıntılı dağılımının belirlenmesi,
13. Araştırma kapsamındaki firmaların sahip olduğu PC, bilgisayar kullanıcısı ve
internet kullanıcısı sayısı belirlenerek bilişim altyapısının incelenmesi,
14. Araştırma kapsamındaki firmaların öncelikli olan internet kullanım amaçlarının
belirlenmesi,
15. Araştırma kapsamındaki firmalarından web sitelerini dinamik olarak
kullanabilme yetisine sahip olanların yüzdesinin belirlenmesi,
82
16. Araştırma kapsamındaki firmaların bilişim yatırımları yaparken ağırlıklı karar
verme yöntemlerin belirlenmesi,
17. Araştırma kapsamındaki firmaların Kurumsal Bilgi Sisteminin etkinliği için
kullandıkları yazılımların, bu yazılımların kullanım etkinliğinin ve bu yazılımları
kullanan personelin yeterliliğinin belirlenmesi,
18. Araştırma kapsamındaki firmaların kullandıkları bilişim sistemleri ve önemli
kullanım alanlarının belirlenmesi,
19. Araştırma kapsamındaki firmaların hangi tür bilgilere önem verdiğinin ortaya
çıkartılması,
20. Araştırma kapsamındaki firmaların önemli buldukları bilişim sistemi kullanım
nedenlerinin belirlenmesi,
21. Araştırma kapsamındaki firmaların üretmiş oldukları bilgileri değerlendirmek
ve stratejik kararlara dönüştürmek üzere kurulmuş olan bilgi merkezlerinin olup
olmadığının belirlenmesi ve bu merkezin lojistik yönetimine katkısının olup
olmadığının belirlenmesi.
188
Türkiye’de Bilişim Sistemlerinin lojistik firmalarında kullanımına ilişkin ayrıntılı bir araştırmaya
rastlanmamıştır.
83
Anakütlenin tamamıyla bire bir anket yapılması zaman ve maliyet açısından
mümkün olamadığından örneklem büyüklüğü hesaplanarak 312 firma arasından basit
tesadüfi örnekleme yöntemiyle seçilen 30 adet firma ile görüşülmüştür.
n= N* P* Q* Zα2
(N-1)* H2 + Z α2 *P*Q
n = Örneklem büyüklüğü
N= Anakütle büyüklüğü
H = Standart Hata Değeri
P = Anakütlede bir olayın gözlenme oranı
Q = Anakütlede bir olayın gözlenmeme oranı (1-P)
Z = Belirli bir anlamlık düzeyinde
n= 30 olarak hesaplanmıştır.
189
Ayhan Ural, İbrahim Kılıç, Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS ile Veri Analizi, Detay
Yayıncılık, Ankara, 2005, s.40.
190
A.e.
191
Değerlendirmelerin verilere ilişkin ortalamalara göre katlanılabilir hata değeri olan H, evren ve
örneklem ortalaması arasında izin verilecek maksimum fark olup, araştırmacının evren değeri
kestirmede gösterebileceği toleransın bir ifadesidir.(Ural, s.42)
84
4.4 Araştırmanın Metodolojisi
192
Anket için bakınız EK-1, s.126
193
Ölçek Çeşitleri için bakınız EK-2, s.134
194
Kruskal Wallis testi için bakınız Ek-38, s.151
85
4.5 Bulgular
86
yatırımları olan, çoğunlukla ana firma ülkesi vatandaşının yönetiminde bulunan
işletmelerdir.
FİRMALAR
yerel
40%
uluslar arası
60%
Yabancı Sermaye
VAR
23%
YOK
77%
195
Bakınız Ek-4, s.135
196
Bakınız Ek-5, s.135
87
Grafik 4.3`de görüldüğü üzere firmaların %63`ü coğrafi olarak ayrı yönetim
birimlerinden oluşmakta ve acentesi bulunmaktadır197.
Acente
YOK
37%
VAR
63%
197
Bakınız Ek-6, s.138
198
Bakınız Ek-7, s.136
88
Acenteler Arası İletişim
diğer 6
internet 9
iletişim teknikleri
e-posta 19
intranet 10
gsm 12
faks 14
telefon 18
0 5 10 15 20
firma sayısı
25 23
21
18 19 18
20
14 14
15
10
5 3 2
0
Otomotiv Tekstil İnşaat Mobilya Kimya Gıda Sağlık Beyaz Metal
Eşya Sanayi
Sektörler
199
Bakınız Ek-8, s.137
89
4.5.1.4 Firmaların Sundukları Lojistik Faaliyetler
30 27
25
24
20
17
Firma Sayısı
20
15
10
10
5 3
0
Depolama Dağıtım Ambalaj- Taşıma Gümrükleme Diğer
Etiketleme
Faaliyetler
200
Lojistik tanımı için bakınız s.37
201
Bakınız Ek-9, s.138
90
Birliğinin yaptığı KOBİ tanımına göre; çalışan sayısı 1-49 kişi arasında olan firmalar
küçük, 50-499 kişi arasında olanlar orta, 500 ve üzerinde olan firmalar ise büyük boy
işletmeler olarak belirlenmektedir202. Buna göre araştırmaya katılan firmaların
%77’si KOBİ olarak ele alınmaktadır.
Firma Firma
Büyüklükleri Sayısı % Kümülatif%
Küçük 13 43,3 43,3
Orta 10 33,3 76,6
Büyük 7 23,3 100
Toplam 30 100
lisans üstü
8%
ilk ve orta
dereceli
45%
lisans
47%
202
Mustafa H. Çolakoğlu, “KOBİ Rehberi”, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği,
(çevrimiçi)www.tobb.ogr.tr/organizasyon/kobi/yasa.php.
203
Bakınız Ek-10, s.139
91
4.5.1.7 Firmaların Araç Filoları
Bunun yanında; lojistik sektörünün ortalama 2004 yılı araç sayısının 40 olduğu
bilinmektedir206. Araştırmaya katılan firmaların ortalama araç sayıları ile sektörün
ortalama araç sayıları arasında anlamlı bir fark olup olmadığına bakmak için yapılan
Tek Örneklem İçin T Testi (One-Sample Test)207 sonucunda; araştırmaya katılan
lojistik firmalarının araç sayılarının sektördeki lojistik firmalarının ortalama araç
sayılarından %5 anlamlılık düzeyinde anlamlı bir farklılık göstermediği ortaya
çıkmıştır.
One-Sample Test
Test Value = 40
95% Confidence
Interval of the
Mean Difference
t df Sig. (2-tailed) Difference Lower Upper
araç sayisi 2,056 24 ,051 192,3600 -,7528 385,4728
204
Bakınız Ek-11, s.140
205
Bakınız Ek-12, s.140
206
Türkiye’de Lojistik Sektörü için bakınız, s.41.
207
Bakınız Ek-13, s.140
92
4.5.1.8 Firmaların 2004 Yılı Ciroları
180.000.000
156.860.672
160.000.000
140.000.000
Ortalama cirolar
120.000.000
100.000.000
80.000.000
60.000.000
40.528.571
40.000.000
20.000.000 4.301.343
0
küçük orta büyük
Firma büyüklükleri
var
73%
208
Bakınız Ek-22, s.145
209
Bakınız Ek-14, s.140
210
Bakınız Ek-15, s.141
93
4.5.1.10 Sahip Olunan PC, Bilgisayar Kullanıcısı ve Internet
Kullanıcısı Sayısı
94
Büyük boy firmaların bilişim yatırımlarının ise ortalama 975.000 YTL olduğu
saptanmıştır215.
200.880 YTL olarak saptanan 2004 yılı bilişim yatırımlarına ayrılan bütçeden
donanım, yazılım, araştırma ve geliştirme, servis ve bakım, danışmanlık ve eğitim
harcamaları yapmaktadırlar. Firmaların ortalama olarak her bir kaynağa harcadıkları
tutar aşağıda verilmiştir.
215
Bakınız Ek-35, s.140
95
2004 Yılı Bilişim Yatırımları Bütçelerinin Paylaşımı
Eğitim
Danışmanlık
6%
8%
Donanım
Servis-Bakım
37%
12%
Ar-Ge
4%
Yazılım
33%
Ağ bağlantısı
120
100
100
80
% kullanım
60 52
40
20 14
0
internet intranet extranet
Ağ Bağlantısı Türleri
216
Bakınız Ek-18, s.142
217
Bakınız Ek-19, s.142
218
Bakınız Ek-20, s.142
96
4.5.1.13 Firmaların İnternet Kullanım Amaçları
Diğer 3
Tanıtım-Reklam 19
Bölümlerarası iletişim 20
Eğitim 14
Haber okuma 19
Bankacılık işlemleri 26
Devletle iş Yapma 14
B2C 19
B2B 19
Ticareti arttırmak 19
Araştırma yapmak 27
E-posta gönderip almak 29
0 5 10 15 20 25 30 35
219
Bakınız Ek-21, s.143
97
4.5.1.14 Firmaların Web Siteleri
Web Sitesi
25
21
20
Firma sayısı
15
9
10
0
interaktif interaktif değil
220
Bakınız Ek-23, s.145
221
Bakınız Ek-24, s.145
222
Bakınız Ek-25, s.145
98
%13’ü ise hem firma içinde yazdıkları hem de dışardan satın aldıkları yazılımları
kullanmaktadırlar.
Firmaların Yazılımları
herikiside
13%
firma içinden
17%
firma dışından
70%
Diğer 1
Yöntemler
0 5 10 15 20
Uygulayan Firma Sayısı
223
Bakınız Ek-26, s.145
99
4.5.1.17 Firmalarda Kullanılan Bilişim Sistemleri Yazılımları
HRM 8
MMS 4
PMS 1
DRP 2
Yazılımlar
Olap- KDS 0
Veri ambarı- madenciliği 5
SCM 2
CRM 12
ERP 9
Ticari uygulamalar paket programları 27
0 5 10 15 20 25 30
Kullanan firma sayısı
224
Bakınız Ek-27, s.147
100
4.5.1.17.1 Kullanılan Yazılımların Etkinliği
Descriptive Statistics
225
Bakınız Ek-28, s.148
101
Personel yetenekleri
60
yeterli; 50
50
40 az çok yeterli;
33
30
20
yeterli değil; 10 tamamen
10 yeterli; 7
0
yeterli değil az çok yeterli yeterli tamamen yeterli
102
4.5.1.19 Bilişim Sistemlerinin Önemli Kullanım Nedenleri
103
9. Departmanlara ilişkin bilgiler
var
40%
yok
60%
228
Bakınız Ek-31, s.149
229
Bakınız Ek-32, s.149
104
4.5.1.22 Bilişim Sistemlerinin Etkinlik Kriterleri
105
4 Değişen teknolojinin takip edilerek belirli aralıklarla teknolojinin
yenilenmesi bilişim sistemlerinin etkinliğini arttırır. 4.3
5 Bilgi akışının teknolojiyle uyumlu hale getirilmesi bilişim
sistemlerinin etkinliğini arttırır. 4.26
6 Eğitim sürekliliğinin sağlanması bilişim sistemlerinin etkinliğini
arttırır. 4.3
7 Üst yönetimin bilişim sistemlerine destek vermesi bilişim
sistemlerinin etkinliğini arttırır. 4.56
8 Birim yöneticilerinin bilişim sistemlerine destek vermesi bilişim
sistemlerinin etkinliğini arttırır. 4.33
9 Donanım altyapısını verimli çalışıyor olması bilişim sistemlerinin
etkinliğini arttırır. 4.4
10 Yazılımın iş akışına faaliyetlere uygun olarak seçilmesi bilişim
sistemlerinin etkinliğini arttırır. 4.5
11 Bilgi akışı, bilgi güvenliği ve bilgi kontrolüyle ilgili çalışma
prosedürleri ve iş tanımlarının önceden yazılmış olması bilişim
sistemlerinin etkinliğini arttırır. 4.26
12 Organizasyon yapısının bilişim teknolojilerinden yararlanılmasına
uygun hale getirilmesi bilişim sistemlerinin etkinliğini arttırır. 4.33
Toplam Ortalama Etkinlik Katsayısı 4.33
Faktör Analizi
230
Ural, a.g.e., s.253.
231
U. Sekeran, Research Methods for Business: A Skill Business Approach, Wiley, fifth edition,
1999, New York, s. 152; Mehmet Murat, Özgür Uygun, “Polislik mesleğine İlişkin Tutum Ölçeğinin
Geliştirilmesi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 2004, c.3,s.7, 64-71, (çevrimiçi) http://www.e-
sosder.com/dergi/7MURATM.doc, 03.05.2005; Teoman Duran, Ahmet Bülent Öztürk, “Yerli
Turistlerin Mersin Kızkalesi Destinasyonu ve Tekrar Ziyaret Niyetleri ile İlgili Algılama Üzerine Bir
Araştırma”, Turizm Araştırma Dergisi, c.16, s.1,Bahar 9-23, 2005, (çevrimiçi)
www.anatoliajournal.com/atad/makale1.pdf, 03.05.2005; İrfan Süer, vd., “Gazi Üniversitesinin
Uzaktan Eğitim Potansiyeli”, The Turkish Online Journal of Educational Technology, January,
2005, ISSN:1303-6521, v.14, I.1, A.14, (çevrimiçi) www.tojet.net/articles/4114.htm, 03.05.2005
106
Anketin ikinci bölümünde hazırlanmış olan 12 adet soru için yapılan faktör
analizi sonucunda; 2 adet faktör saptanmıştır.1. faktör toplam varyansların %45,5’ini,
2. faktör ise toplam varyansların %18,3’ünü açıklamaktadır232.
Birinci faktörü oluşturan 8 adet, ikinci faktörü ise 4 adet soru içermektedir.
Birinci faktörü oluşturan; 2., 3., 4., 5., 7., 8., 9., 10. ve 11. ve 12. soruların faktör
yükleri 0,692 ile 0,885 arasında değişmektedir.İkinci faktörü oluşturan; 1.,6.,7.ve 8.
soruların faktör yükleri ise 0,514 ile 0,744 arasında değişmektedir.
Component
1 2
B1 -,069 ,767
B2 ,741 ,476
B3 ,767 ,219
B4 ,750 ,050
B5 ,705 ,210
B6 ,417 -,533
B7 ,682 -,530
B8 ,639 -,300
B9 ,899 ,133
B10 ,868 ,038
B11 ,824 ,019
B12 ,768 -,059
Extraction Method: Principal Component Analysis.
a. 2 components extracted.
232
Bakınız Ek-32, s.149
107
Tablo 4.8 Rotasyon Sonrası Korelasyon Matrisi
Rotated Component Matrixa
Component
1 2
B1 ,218 -,738
B2 ,864 -,170
B3 ,794 ,079
B4 ,715 ,230
B5 ,733 ,065
B6 ,191 ,649
B7 ,438 ,744
B8 ,484 ,514
B9 ,885 ,208
B10 ,821 ,284
B11 ,773 ,286
B12 ,692 ,338
Extraction Method: Principal Component Analysis.
Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization.
a. Rotation converged in 3 iterations.
Component 1 2
1 ,930 ,368
2 ,368 -,930
Extraction Method: Principal Component Analysis.
Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization.
Güvenirlik Analizi233
233
Güvenirlilik Analizi için bakınız EK-33, s.149
108
Yapılan güvenirlilik analizinde anketin ikinci bölümünü oluşturan soruların
güvenirliliğinin %87 olduğu saptanmıştır. Bu güvenirlilik değeri, 0,80 ile 1 değerleri
arasında olduğundan ölçeğin yüksek derecede güvenilir bir ölçek olduğu
söylenebilmektedir234.
234
Ural, a.g.e., s.262.
109
sayılarının, bilişime ayırdıkları bütçenin ve firmalarda bulunan ağ tipinin firma
büyüklüğü ile aralarındaki ilişkiler incelenmiştir.
Tablo 4.12 Araç Sayısı ve Firma Büyüklüğüne İlişkin Kruskal Wallis H Testi
Sonuçları
Test Statisticsa,b
araç sayisi
Chi-Square 14,216
df 2
Asymp. Sig. ,001
a. Kruskal Wallis Test
b. Grouping Variable: calisan sayisi
235
Tek Yönlü Varyans Analizi Testi Koşulları için bakınız Ek-37, s.150
236
Bakınız Ek-36, s.150
110
Büyük 6 759 410
Toplam 25 241 43
PC sayisi
Chi-Square 15,832
df 2
Asymp. Sig. ,000
a. Kruskal Wallis Test
b. Grouping Variable: calisan sayisi
111
4.5.2.3 Bilişim Yatırımlarına Ayrılan Bütçe – Firma Büyüklüğü
bilisim
yatirimlari
bütcesi
Chi-Square 8,327
df 2
Asymp. Sig. ,016
a. Kruskal Wallis Test
b. Grouping Variable: calisan sayisi
112
Tablo 4.18 Firmalarda Extarnet ağının Bulunması ve Firma Büyüklüğüne
İlişkin İstatistikler
Ranks
extranet
Chi-Square 6,772
df 2
Asymp. Sig. ,034
a. Kruskal Wallis Test
b. Grouping Variable: calisan sayisi
113
5 SONUÇ ve ÖNERİLER
114
Araştırmaya katılan firmalarda çalışan idari personelin %44,51`i ilk ve orta
dereceli okullardan mezun iken %46,1`i lisans mezunu sadece %7,48`i ise yüksek
lisans mezunudur.
Firmalarda ortalama bilgisayar sayısı ile internet kullanıcısı sayısı aynı olurken
bilgisayar kullanıcısı sayısı bilgisayar sayısının üzerindedir. Buna göre; firmada
çalışanların bilgisayarları tam zamanlı olarak kullanamaması durumu ortaya
çıkmaktadır.
115
Web sitesi bir firmanın dünyaya açılan penceresi olarak varsayılmaktadır. Bu
bağlamda lojistik firmaları için web sitesinin önemi büyüktür. Araştırmaya katılan
firmaların tamamı bu bilinçle web sitelerini oluşturmuş, ağ bağlantılarını kurmuş
bulunmaktadırlar.
116
bu yazılımları kullanmalarını gerektirir. Firmaların hızla iş akışlarına uygun bilişim
sistemleri yazılımları seçerek kullanmaları gerekmektedir.
117
Firmalar için en önemli bilgi türleri müşterilere ilişkin bilgiler iken firmaların
%40’ı CRM uygulamalarını kullanmamaktadır. Ayrıca her türlü bilginin firma
açısından önem dereceleri oldukça yüksek çıkmış olmasına rağmen bu firmaların
sadece %6’sı veri ambarı ve madenciliği uygulamalarını kullanırken Eş Zamanlı
Analitik İşleme (OLAP- On-Line Analytical Processing) ve Karar Destek Sistemini
kullanan hiç firma bulunmamaktadır.
118
dolduracağı düşünülmektedir. Bu tür çalışmaların belirli aralıklarla yinelenmesi
gerekmektedir. Bu ilk örneği izleyecek, benzer ve karşılaştırmaya olanak veren
araştırmaların mümkünse her yıl yapılmasında başta eğitsel, yönetsel ve mesleki
yararlar olmak üzere önemli yararlar bulunmaktadır.
119
KAYNAKÇA
Asıcı, Ö.,Ö. Baybars Tek, Fiziksel Dağıtım Yönetimi, Bilgehan Basımevi, İzmir,
1985, s.118.
Bingi, P., J.K. Golda, M.K. Sharma, “Critical Issues Affecting An ERP
Implementation”, Information Systems Management, 16/3, 1999, s.7.
120
Bollo, D., M. Stumm, “Possible Changes in Logistics Chain Relationships Due to
Internet Developments”, International Transportation Operational Research,
Vol.5, no.6, p.427-445, 1998.
Esen, Ö., İşletme Yönetiminde Sistem Yaklaşımı, 3. bs., Alfa Yayınevi, 1998,
121
European Union Action Plan
(Çevrimiçi)
http://europa.eu.int/information_society/eerope/action_plan/actionplantext/index_en
.htm,7.3.2005
Ginters, E., Logistics Information Systems, Part 1, Part 2, Jumi Ltd., Riga, 2002
122
Keskin, H., V. D. Kalli, “İşletmelerde Bilgi Yönetiminin Tanımlanması ve
Kavramsallaştırılması: KOBİlerde Bilgi Yönetimi Araçlarının Kullanımına
İlişkin Bir Araştırma”, (çevrimiçi) www.bilgiyonetimi.org/cm
Kocacık, F., “Bilgi Toplumu ve Türkiye”, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs
2003, Cilt:27, No:1 1-10
Mark, K., “Canadian Transporttation Logistics”, Don Mills, Nov/Dec 2003. Vol.
106, Iss. 11, pg.50
(çevrimiçi) http://www.proquest.umi.com,15.12.2004
123
Özatav, F., v.d; Introduction to Information Technology, Bilgi University Pres,
First Edition, İstanbul, 2001
Sekeran, U., Research Methods for Business: A Skill Business Approach, Wiley,
fifth edition, 1999, New York
Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı: Ulaştırma Özel İhtisas Raporu, Ankara,
2001, s.5.
Süer, İ., vd., “Gazi Üniversitesinin Uzaktan Eğitim Potansiyeli”, The Turkish
Online Journal of Educational Technology, January, 2005, ISSN:1303-6521,
v.14, I.1, A.14, (çevrimiçi) www.tojet.net/articles/4114.htm, 03.05.2005
124
Tanyaş, M., “Lojistik ve Tedarik Zinciri Yönetimi”, 3GEN, Sonbahar 2002, s.21-24
Tecim, V., “Bilgi Teknolojilerinde Yeni Bir Gelişme: Coğrafi Bilgi Sistemleri ve
Bilgi Sistemleri Arasındaki Yeri”, D.E.Ü.İİBF Dergisi, C.14.,1999, s.3.
Ural, A., İ. Kılıç, Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS ile Veri Analizi, Detay
Yayıncılık, Ankara, 2005
Yılmaz, M., “Bilgi Merkezleri ve Toplam Kalite İlişkisi ve Bir Uygulama”, Doğuş
Üniversitesi Dergisi, 4 (2) 2003, 257-268.
125
EKLER
EK-1
2005
Saygılarımla
Burcu ADIGÜZEL
İstanbul Üniversitesi
Ulaştırma ve Lojistik Yüksekokulu
Araştırma Görevlisi
126
I. BÖLÜM
Firma Bilgileri :
( ) telefon
( ) faks
( ) e-posta
( ) gsm
( ) intranet
( ) internet üzerinden sesli görüşme
( ) diğer(belirtiniz)……………………………..
( ) Otomotiv ( ) Kimya
( ) Tekstil ( ) Gıda
( ) İnşaat ( ) Sağlık
( ) Mobilya ( ) Diğer(belirtiniz)…………………
.
5. Firmanızın faaliyetleri nelerdir?
( ) depolama ( ) taşımacılık
( ) dağıtım ( ) gümrükleme ve dokümantasyon
( ) ambalajlama ve etiketleme ( ) diğer(belirtiniz)……………………
127
8. Filonuzdaki 2004 yılı toplam araç sayısı
……………………………………. . .
……………………………………………
9. Filonuzda üzerinde bilgisayar ekipmanı bulunan araç sayısı
……………………………………. . .
……………………………………………
10. Firmanızın 2004 yılı yaklaşık cirosu ne kadardır?
……………………………………………YTL
11. Firmanızın Bilişim ile ilgili departmanı var mı? ( ) Var ( ) Yok
15. Bilişim yatırımlarına ayırdığınız 2004 yılı bütçeniz ne kadardır? ………. YTL
16. Bu bütçeyi nasıl paylaştırıyorsunuz?(% olarak belirtiniz)
% ……..Donanım harcaması
% ……. Yazılım harcaması
%..........Araştırma geliştirme
% ……..Servis ve Bakım harcaması
%......... Danışmanlık
% ……..Eğitim
% 100
128
18. İnterneti firmanızda hangi amaçlar için kullanıyorsunuz?
( ) e-posta göndermek
( ) Araştırma yapmak
( ) Ticareti arttırmak
( ) Diğer firmalarla iş yapmak
( ) Müşterilerle iş yapmak
( ) Devletle olan işlemlerde
( ) Bankacılık işlemlerinde
( ) Haber okumak
( ) Eğitim amacıyla
( ) Bölümler arası iletişim ve koordinasyonun sağlanması
( ) Tanıtım ve reklam amacıyla
( ) Diğer(belirtiniz)……………………………………………………..
21. Bilişim yatırımlarınızı yaparken ve sistem seçimine karar verirken nasıl bir
yöntem uyguluyorsunuz?
( ) Danışman kullanıyorum
( ) Sektördeki diğer firmalara bakıyorum
( ) Bilgi teknolojileri ile ilgili departmanım ilgileniyor.
( ) Eş- dost –arkadaş tavsiyesi
( ) Diğer(belirtiniz) ..............................
129
23. Aşağıdaki bilişim sistemi yazılımlarının firmanızda ne derece etkin
kullanıldığını belirtiniz.
Katılmıyorum
katılmıyorum
katılıyorum
katılıyorum
katılıyorum
Kesinlikle
Az çok
Hiç
1 Ticari uygulamalar paket programları(stok, muhasebe,vs)
etkin olarak kullanılmaktadır.
2 ERP uygulamaları (kurumsal kaynak planlama) etkin
olarak kullanılmaktadır.
3 CRM (müşteri ilişkileri yönetimi) uygulamaları etkin
olarak kullanılmaktadır.
4 SCM (tedarik zinciri yönetimi) uygulamaları etkin olarak
kullanılmaktadır.
5 Veri Ambarı ve Veri Madenciliği uygulamaları etkin
olarak kullanılmaktadır.
6 OLAP Karar Destek sistemleri etkin olarak
kullanılmaktadır.
7 DRP(dağıtım kaynakları planlaması) uygulamaları etkin
olarak kullanılmaktadır.
8 PMS (proje yönetimi sistemi) uygulamaları etkin olarak
kullanılmaktadır.
9 MMS (bakım yönetim sistemi) uygulamaları etkin olarak
kullanılmaktadır.
1 HRM (insan kaynakları yönetimi) uygulamaları etkin
0 olarak kullanılmaktadır.
130
26. Aşağıda sıralanan bilişim tekniklerinin firmanızdaki kullanım alanlarını
işaretleyiniz.
Az çok katılıyorum
Hiç Katılmıyorum
Katılmıyorum
Katılıyorum
Katılıyorum
1 İşletmedeki prosedür ve işlemlerin standartlaştırılması Kesinlikle
2 İşletme operasyonlarının takibini kolaylaştırmak
3 İşletme içi iletişimi etkinleştirmek
4 Verimliliği artırmak
5 İşletmede karar verme ve sorun çözmeyi etkinleştirmek
6 E-ticaret altyapısını oluşturmak
7 Rekabetçi avantaj sağlamak
8 Dahil olunan şirketler grubu/holding kararı
9 Tedarikçilerle iletişimi ve etkileşimi güçlendirmek
10 Müşterilerle iletişimi ve etkileşimi güçlendirmek
11 Küresel faaliyetlere katılım
131
28. Aşağıdaki bilgi türlerini firmanız için önemini belirtiniz.
Çok önemli
Hiç önemli
Fark etmez
Önemli
Önemli
değil
değil
Müşterilere ilişkin bilgiler
Firmaya ilişkin hizmetlerle ilgili bilgiler
Çalışanların becerilerine ilişkin bilgiler
Firma prosedürlerine ilişkin bilgiler
Rakiplere ilişkin bilgiler
Sektöre ilişkin bilgiler
Araçlara ilişkin bilgiler
Departmanlara ilişkin bilgiler
Tedarikçilere ilişkin bilgiler
( ) Evet ( ) Hayır
132
II. Bölüm
Katılmıyorum
Katılmıyorum
Katılıyorum
Katılıyorum
Katılıyorum
Kesinlikle
Az çok
Hiç
1
Danışman kullanmak bilişim sistemlerinin etkinliğini
arttırır.
2 Personelin bilişim teknolojileriyle uyumlu çalışması
bilişim sistemlerinin etkinliğini arttırır.
3 İş yapış biçiminin teknolojiyle uyumlu hale getirilmesi
bilişim sistemlerinin etkinliğini arttırır.
4 Değişen teknolojinin takip edilerek belirli aralıklarla
teknolojinin yenilenmesi bilişim sistemlerinin etkinliğini
arttırır.
5 Bilgi akışının teknolojiyle uyumlu hale getirilmesi
bilişim sistemlerinin etkinliğini arttırır.
6 Eğitim sürekliliğinin sağlanması bilişim sistemlerinin
etkinliğini arttırır.
7 Üst yönetimin bilişim sistemlerine destek vermesi
bilişim sistemlerinin etkinliğini arttırır.
8 Birim yöneticilerinin bilişim sistemlerine destek vermesi
bilişim sistemlerinin etkinliğini arttırır.
9 Donanım altyapısını verimli çalışıyor olması bilişim
sistemlerinin etkinliğini arttırır.
10 Yazılımın iş akışına faaliyetlere uygun olarak seçilmesi
bilişim sistemlerinin etkinliğini arttırır.
11 Bilgi akışı, bilgi güvenliği ve bilgi kontrolüyle ilgili
çalışma prosedürleri ve iş tanımlarının önceden yazılmış
olması bilişim sistemlerinin etkinliğini arttırır.
12 Organizasyon yapısının bilişim teknolojilerinden
yararlanılmasına uygun hale getirilmesi bilişim
sistemlerinin etkinliğini arttırır.
133
EK-2 Ölçek Çeşitleri237:
237
Ural, a.g.e.,s.51
134
EK-3 Parametrik Test Koşulları238
firma ululararasi_yerel
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid uluslararası 18 60,0 60,0 60,0
yerel 12 40,0 40,0 100,0
Total 30 100,0 100,0
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid var 7 23,3 23,3 23,3
yok 23 76,7 76,7 100,0
Total 30 100,0 100,0
Acenta
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid var 19 63,3 63,3 63,3
yok 11 36,7 36,7 100,0
Total 30 100,0 100,0
238
Ural, a.g.e.,s.57
135
EK-7 Firmaların İletişim Sağlama Yolları
telefon
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1 18 60,0 94,7 94,7
2 1 3,3 5,3 100,0
Total 19 63,3 100,0
Missing System 11 36,7
Total 30 100,0
faks
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1 14 46,7 73,7 73,7
2 5 16,7 26,3 100,0
Total 19 63,3 100,0
Missing System 11 36,7
Total 30 100,0
gsm
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1 12 40,0 63,2 63,2
2 7 23,3 36,8 100,0
Total 19 63,3 100,0
Missing System 11 36,7
Total 30 100,0
intranet
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1 10 33,3 52,6 52,6
2 9 30,0 47,4 100,0
Total 19 63,3 100,0
Missing System 11 36,7
Total 30 100,0
e-posta
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1 19 63,3 100,0 100,0
Missing System 11 36,7
Total 30 100,0
136
internerten sesli görüsme
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1,00 9 30,0 47,4 47,4
2,00 10 33,3 52,6 100,0
Total 19 63,3 100,0
Missing System 11 36,7
Total 30 100,0
diger
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1 6 20,0 31,6 31,6
2 13 43,3 68,4 100,0
Total 19 63,3 100,0
Missing System 11 36,7
Total 30 100,0
otomotiv
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid hizmet sunmakta 21 70,0 70,0 70,0
hizmet sunmamakta 9 30,0 30,0 100,0
Total 30 100,0 100,0
tekstil
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid hizmet sunmakta 23 76,7 76,7 76,7
hizmet sunmamakta 7 23,3 23,3 100,0
Total 30 100,0 100,0
insaat
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid hizmet sunmakta 14 46,7 46,7 46,7
hizmet sunmamakta 16 53,3 53,3 100,0
Total 30 100,0 100,0
137
kimya
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid hizmet sunmakta 19 63,3 63,3 63,3
hizmet sunmamakta 11 36,7 36,7 100,0
Total 30 100,0 100,0
gida
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid hizmet sunmakta 18 60,0 60,0 60,0
hizmet sunmamakta 12 40,0 40,0 100,0
Total 30 100,0 100,0
saglik
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid hizmet sunmakta 14 46,7 46,7 46,7
hizmet sunmamakta 16 53,3 53,3 100,0
Total 30 100,0 100,0
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid hizmet sunmakta 5 16,7 16,7 16,7
hizmet sunmamakta 25 83,3 83,3 100,0
Total 30 100,0 100,0
depolama
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1,00 24 80,0 80,0 80,0
2,00 6 20,0 20,0 100,0
Total 30 100,0 100,0
138
ambalaj ve etiket
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1,00 10 33,3 33,3 33,3
2,00 20 66,7 66,7 100,0
Total 30 100,0 100,0
gümrükleme ve dök.
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1,00 17 56,7 56,7 56,7
2,00 13 43,3 43,3 100,0
Total 30 100,0 100,0
dağıtım
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1,00 20 66,7 66,7 66,7
2,00 10 33,3 33,3 100,0
Total 30 100,0 100,0
taşıma
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1,00 27 90,0 90,0 90,0
2,00 3 10,0 10,0 100,0
Total 30 100,0 100,0
diğer
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1,00 3 10,0 10,0 10,0
2,00 27 90,0 90,0 100,0
Total 30 100,0 100,0
139
EK-11 Firmaların Araç Sayıları ve Bilgisayar Ekipmanlı Araç Sayısı
Descriptive Statistics
EK-12
Descriptive Statistics
Tek örneklem için t testi, tek örneklemin belirli bir değişkene ilişkin ölçülen
ortalaması ile aynı değişkene ilişkin verilen ortalama arasındaki farkın anlamlılığını
test etmek amacı ile kullanılır.
Test koşulları
• Parametrik test koşulları sağlanmalı
• Değişkenlere ilişkin ölçümler aralık veya oran ölçeğinde olmalı
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid var 22 73,3 73,3 73,3
yok 8 26,7 26,7 100,0
Total 30 100,0 100,0
140
bagli oldugu birim
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid bagimsiz 1 3,3 4,5 4,5
genel müdür 13 43,3 59,1 63,6
genel müdür yard 7 23,3 31,8 95,5
diğer 1 3,3 4,5 100,0
Total 22 73,3 100,0
Missing System 8 26,7
Total 30 100,0
EK-15
Descriptive Statistics
EK-16
Descriptives
PC sayisi
95% Confidence Interval for
Mean
N Mean Std. Deviation Std. Error Lower Bound Upper Bound Minimum Maximum
kücük 12 19.0833 10.62123 3.06609 12.3349 25.8317 8.00 40.00
orta 10 84.1000 95.74671 30.27777 15.6069 152.5931 15.00 300.00
büyük 7 1560.0000 3330.84574 1258.941 -1520.5185 4640.5185 70.00 9100.00
Total 29 413.4483 1677.62589 311.52731 -224.6865 1051.5830 8.00 9100.00
EK-17
Descriptives
141
EK-18
Descriptive Statistics
EK-19
ag baglantisi
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid var 30 100,0 100,0 100,0
EK-20
intranet
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid var 16 53,3 55,2 55,2
yok 13 43,3 44,8 100,0
Total 29 96,7 100,0
Missing System 1 3,3
Total 30 100,0
extranet
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid var 4 13,3 13,8 13,8
yok 25 83,3 86,2 100,0
Total 29 96,7 100,0
Missing System 1 3,3
Total 30 100,0
internet
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid var 29 96,7 100,0 100,0
Missing System 1 3,3
Total 30 100,0
142
EK-21
e-posta
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1,00 29 96,7 96,7 96,7
2,00 1 3,3 3,3 100,0
Total 30 100,0 100,0
arastirma
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1,00 27 90,0 90,0 90,0
2,00 3 10,0 10,0 100,0
Total 30 100,0 100,0
ticareti arttirma
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1,00 19 63,3 63,3 63,3
2,00 11 36,7 36,7 100,0
Total 30 100,0 100,0
B2B
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1,00 19 63,3 63,3 63,3
2,00 11 36,7 36,7 100,0
Total 30 100,0 100,0
B2C
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1,00 19 63,3 63,3 63,3
2,00 11 36,7 36,7 100,0
Total 30 100,0 100,0
devletle is yapma
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1,00 14 46,7 46,7 46,7
2,00 16 53,3 53,3 100,0
Total 30 100,0 100,0
143
bankacilik islemleri
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1,00 26 86,7 86,7 86,7
2,00 4 13,3 13,3 100,0
Total 30 100,0 100,0
haber okuma
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1,00 19 63,3 63,3 63,3
2,00 11 36,7 36,7 100,0
Total 30 100,0 100,0
egitim
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1,00 14 46,7 46,7 46,7
2,00 16 53,3 53,3 100,0
Total 30 100,0 100,0
bölümlerarasi ilts-koordinasyon
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1,00 20 66,7 66,7 66,7
2,00 10 33,3 33,3 100,0
Total 30 100,0 100,0
tanitim-reklam
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1,00 19 63,3 63,3 63,3
2,00 11 36,7 36,7 100,0
Total 30 100,0 100,0
diger
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 1,00 3 10,0 10,0 10,0
2,00 27 90,0 90,0 100,0
Total 30 100,0 100,0
144
EK-22
Descriptives
cirosu
95% Confidence Interval for
Mean
N Mean Std. Deviation Std. Error Lower Bound Upper Bound Minimum Maximum
kücük 9 4301343.000 3435103.147 1145034 1660888.979 6941797.021 1000000 9000000
orta 7 40528571.43 37222337.12 1.4E+07 6103651.197 74953491.66 2600000 96000000
büyük 5 156860672.2 79275919.60 3.5E+07 58426616.91 255294727.5 55000000 2.67E+08
Total 21 52700735.62 74132382.71 1.6E+07 18956079.58 86445391.66 1000000 2.67E+08
EK-23
web sitesi
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid var 30 100,0 100,0 100,0
EK-24
interaktif web sitesi
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid var 21 70,0 70,0 70,0
yok 9 30,0 30,0 100,0
Total 30 100,0 100,0
EK-25
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid Disardan satin
21 70,0 70,0 70,0
aliniyor
Firma içinde
5 16,7 16,7 86,7
yazılıyor
Herikisi 4 13,3 13,3 100,0
Total 30 100,0 100,0
EK-26
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid kullanılıyor 27 90,0 90,0 90,0
kullanılmıyor 3 10,0 10,0 100,0
Total 30 100,0 100,0
145
ERP
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid kullanılıyor 9 30,0 30,0 30,0
kullanılmıyor 21 70,0 70,0 100,0
Total 30 100,0 100,0
CRM
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid kullanılıyor 12 40,0 40,0 40,0
kullanılmıyor 18 60,0 60,0 100,0
Total 30 100,0 100,0
SCM
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid kullanılıyor 2 6,7 6,7 6,7
kullanılmıyor 28 93,3 93,3 100,0
Total 30 100,0 100,0
Veri Ambarı-madenciliği
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid kullanılıyor 5 16,7 16,7 16,7
kullanılmıyor 25 83,3 83,3 100,0
Total 30 100,0 100,0
Olap KDS
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid kullanılmıyor 30 100,0 100,0 100,0
DRP
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid kullanılıyor 2 6,7 6,7 6,7
kullanılmıyor 28 93,3 93,3 100,0
Total 30 100,0 100,0
146
PMS
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid kullanılıyor 1 3,3 3,3 3,3
kullanılmıyor 29 96,7 96,7 100,0
Total 30 100,0 100,0
MMS
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid kullanılıyor 4 13,3 13,3 13,3
kullanılmıyor 26 86,7 86,7 100,0
Total 30 100,0 100,0
HRM
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid kullanılıyor 8 26,7 26,7 26,7
kullanılmıyor 22 73,3 73,3 100,0
Total 30 100,0 100,0
EK-27
pers kadro yeterliliði
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid 2.00 3 10.0 10.0 10.0
3.00 10 33.3 33.3 43.3
4.00 15 50.0 50.0 93.3
5.00 2 6.7 6.7 100.0
Total 30 100.0 100.0
147
EK-28
Descriptive Statistics
Std.
N Mean Deviation
İşletmedeki prosedür ve işlemlerin standartlaştırılması 30 4,0667 ,86834
İşletme operasyonlarının takibini kolaylaştırmak 30 4,5000 ,57235
İşletme içi iletişimi etkinleştirmek 30 4,4333 ,56832
Verimliliği arttırmak 30 4,3667 ,71840
İşletmede karar verme ve sorun çözmeyi etkinleştirmek 30 4,1000 ,95953
E-ticaret alt yapısını oluşturmak 30 3,8667 1,04166
Rekabetçi avantaj sağlamak 30 4,1333 1,00801
Tedarikçilerle iletişimi ve etkileşimi güçlendirmek 29 3,9655 ,77840
Müşterilerle iletişimi ve etkileşimi 30 4,4333 ,62606
Küresel faaliyetlere katılım 29 4,2069 ,67503
Dahil olunan şirketler grubu kararı 30 3,2333 1,16511
Valid N (listwise) 29
EK-29
Descriptive Statistics
Std.
N Mean Deviation
Müşterilere ilişkin bilgiler 30 4,7667 ,43018
Firmaya ilişkin hizmetlerle ilgili bilgiler 30 4,6333 ,49013
Çalışanların becerilerine ilişkin bilgiler 30 4,3333 ,47946
Firma prosedürlerine ilişkin bilgiler 30 4,3667 ,66868
Rakiplere ilişkin bilgiler 30 4,4333 ,62606
Sektöre ilişkin bilgiler 30 4,5000 ,50855
Araçlara ilişkin bilgiler 30 4,3333 ,75810
Departmanlara ilişkin bilgiler 30 4,2333 ,50401
Tedarikçilere ilişkin bilgiler 30 4,3000 ,59596
Valid N (listwise) 30
EK-30
bilgi merkezi
Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid var 12 40.0 40.0 40.0
yok 18 60.0 60.0 100.0
Total 30 100.0 100.0
148
EK-31
Descriptive Statistics
EK-32
239
Ural, a.g.e.,s.258
149
EK-34
Report
PC sayisi
calisan sayisi Mean N Std. Deviation Minimum Maximum Median
kücük 19,0833 12 10,62123 8,00 40,00 18,5000
orta 84,1000 10 95,74671 15,00 300,00 32,5000
büyük 1560,0000 7 3330,84574 70,00 9100,00 300,0000
Total 413,4483 29 1677,62589 8,00 9100,00 25,0000
EK-35
Report
EK-36
Report
araç sayisi
calisan sayisi Mean N Std. Deviation Median Minimum Maximum
kücük 19,2000 10 15,90807 15,5000 ,00 54,00
orta 130,3750 8 159,66298 79,5000 10,00 480,00
büyük 759,6667 6 750,92521 410,0000 90,00 1900,00
Total 241,3750 24 475,67388 43,0000 ,00 1900,00
240
Ural, a.g.e., s.
150
EK-38 Kruskal-Wallis H Testi
EK-39
Statistics
bilgisayar internet
kullanicisi kullanicisi
N Valid 28 28
Missing 2 2
Mean 407,4286 377,4286
Median 30,0000 25,0000
Std. Deviation 1594,1582 1596,2580
Minimum 8,00 5,00
Maximum 8500,00 8500,00
241
Ural, a.g.e., s.245
151
152