GİRİŞ

Araştırmanın yazılması her ne kadar bilimsel araştırma sürecinin son aşaması

olarak ifade edilse de yazmak için mutlaka diğer işlemlerin bitmesi beklenmemelidir.

Yazım, araştırmanın her aşamasında araştırmacının yoğunlaşması

ve derinlemesine analizler yapılabilmesi için yapması gereken bir
faaliyettir.

Rapor,toplanan verilerden uygun sonuçların çıkarılması,araştırma

bulgularına ulaştırılmasıdır. Bir araştırmanın bulguları o araştırmanın
bilimsel katkısını belirler. O halde bir toplumsal araştırma belli teknikler
aracılığıyla belli işlemler yapılarak ulaşılan bulgular bütünü olarak
tanımlanabilir.Araştırma raporu bu bütünlüğün yazılı hale getirilmesidir.

Bu çalışmada araştırmanın yazılmaya başlanması,içeriğinin

oluşturulması,yazımda kullanılması gereken üslup konuları ele
alınacaktır.
 ARAŞTIRMA RAPORUNUN HAZIRLANMASI

Rapor, araştırma sürecinin bütün safhalarını sonuçlarıyla birlikte tam ve doğru

olarak yansıtan ilimde birikimliliği sağlayan yazılı belgelerdir.

Araştırma raporları, alınan konuya ilişkin problemlerin nedenlerini ortaya çıkarıp

analiz eden,probleme uygun çözüm yolları getiren raporladır. (Master tezleri,seminer
bildirileri..)

Çalışma planı yapılırken yazma aşaması için mutlaka zaman

ayırılmalıdır. Ancak bu, yazmaya muhakkak her şet bittikten sonra
başlanacağı anlamına gelmez. Örneğin kaynak incelemesi aşamasında
tutulan notlar,alıntılar.. yazıya dökülmediklerinde anlamlarını
yitirebilirler. Bu durumda aynı tekrarları tekrar okumak gerekir. Bu
zaman kaybını önlemek için fikirler “son biçimiymiş gibi” yazılmalıdır.

Yazma aşamasında, araştırmacının bazı basit kurallara uyması durumunda,

öngördüğü zaman diliminde araştırmasını bitirme ihtimali artacaktır.

Yazma aşamasında dikkat edilmesi gereken konular;

• Bitirme zamanı için belli bir sürenin belirlenmesi

• Yazmak için zaman ayırmak

• Yazmak için uygun ruh haline sahip olmak

• İstikrarlı bir yazma temposu yakalamak

• Dikkat dağıtıcı unsurlardan kaçınmak

 • Yazma sürecinde düzenli sıra izlemek yerine en kolay yazılan
kısmı tamamlamak

• Yazmaya ara vermek gerektiğinde,tekrar başlamanın kolay olacağı

bir yerde ara vermek

• Çalışma arkadaşlarıyla tartışmak

• İlk defada doğru yazmaya çalışmak

• Kullanılan kaynakların kaydının tutulması

• Mutlaka bilgisayar desteği almak

• Bitirme süresini belirleyin: Her bölüm,tezin tamamı için ayrı bitirme

tarihi belirlenmelidir. Planlarda değişiklik olma ihtimaline karşı emniyet
payı oluşturulmalıdır. Örneğin; yazma için tamamlama süresinin tez
teslim tarihinden 20 gün önce olacak şekilde planlanmalıdır. (20 günlük
emniyet payı)

Bazı araştırmacı yazarlar “araştırma zamanının en az üçte birini”

rapor yazmak için ayırmayı önerirler. Bu derece kesin bir ölçü vermek
olanağı yoksa da,işin önemini anlatması bakımında yerinde bir öneridir. (
Niyazi Karasar,Araştırmalarda Rapor Hazırlama Yöntemi,Ankara,1979,syf
113)

• Yazmak için özel zaman ayırın: Yazı yazmak araştırmacının

öngördüğünden daha uzun zaman alabileceğinden fırsat buldukça
yapılabilecek bir işlem değildir. Araştırmacı kendisine hedef koymalı
(günde 4 saat vs..) ve bu hedeflere uymalıdır.
 • Berrak kafayla yazın: Kişi araştırmasını rapor haline getirirken
uygun ruh haline sahip olması gerekir. Zihnin zinde olduğu zamanlarda
rapor etkin sonuçlar doğurur.

• İstikrarlı bir yazma temposu yakalayın: Aynı mekan ve

belli zaman dilimlerinde yazmak daha doyurucu sonuçlar verecektir.

• Dikkat dağıtıcı unsurlardan kaçının: Araştırmacı kendisini

yazmaktan alıkoyacak dürtülere karşı direnmesini bilmelidir.

• En kolay yazılan kısmı önce yazın: Araştırmacı bilgi ve

bulgular el verdiğince araştırmanın akışına bakmadan o kısmı
tamamlamaya çalışmalıdır. Bilgisayar ortamında yapılan
çalışmalarda,düzeltmelerin kolay yapılabilir olması,bu durumu olası kılar.

• Yazmaya kolay başlanabilecek yerde ara verin: Araraştırmacının,

yazmaya bıraktığı yer,tekrar yazmaya başladığında kolaylıkla başlayabileceği yer olmalıdır.

• Çalışmanızı arkadaşlarınızla tartışın: Araştırmacı

arkadaşları ile çalışması ve çalışma süresi hakkında konuşmalıdır. Fikir
alışverişi sağlanmalıdır.

• Kullanılan kaynakları hemen kayda geçirin: Kaynakçayı

tamamlamak için, her şeyin bitmesi beklenmemelidir. Bu durumda bazı
kaynakları bulamama ihtimali artar.

• Bilgisayar kullanın: Araştırmanın yazıya dökülmesinde,

bilgisayar fazlasıyla kolaylık sağladı. Yazma aşamasında bilgisayar
kullanırken, virüs, hard disk çökmesi gibi aksaklıklar dikkate
alınmalı,yedeğe kaydedilmelidir.

• ARAŞTIRMANIN YAPISINI OLUŞTURMAK

 Tebliğ,makale,tez gibi araştırma boyutu ne olursa
olsun,okuyucunun araştırmanın yapılış gerekçeleri,yapılış
biçimi,bulguları,bulguların ne anlama geldikleri konusunda aydınlatılması
gerekir. Bu bilgiler araştırmanın giriş kısmında verilirler.

Araştırma raporu örneği

• Özet

• Giriş

• Kaynak incelemesi

• Yöntem

• Bulgular

• Sonuç-Öneriler

• Kaynakça

• Ekler

Araştırmacının üzerinde durması gereken esas nokta,araştırmada mantık akışı

sağlamasıdır.

• Özet : Özet, çalışmanın vitrinidir. Araştırmanın içinde neler

olduğunun özlü bir şekilde yansıtılmasını sağlar. Bazı okuyucular
için,özet bir anlam ifade ediyorsa,araştırmanın bütününü okurlar.

İyi yazılmış özetin nitelikleri:

• Kısa olmalıdır. İlgili kurumun öngördüğü boyutu aşmamalıdır.

• Araştırmanın diğer bölümlerinden bağımsız olarak başlı başına araştırmanın

bütününü içerecek şekilde olmalıdır.
 • Okuyucunun ihtiyaçlarını karşılamalıdır. Okuyucuya
problem,yöntem,bulgu ve sonuçlar hakkında özet bilgiler sunmalıdır.

• Özetin akışı, araştırma raporunun akışıyla eşgüdüm

sağlamalıdır. Özeti okuyan,araştırma raporunun nasıl bir içeriğe sahip
olduğu konusunda fikir sahibi olmalıdır.

• Nesnel,muğlaklıktan arınmış ve kolayca okunabilecek şekilde

yazılmalıdır. Özette yer alan her kelime ve cümlenin üzerinde teker teker
durulmalı,gereksiz olanlar ayıklanmalıdır.

• Giriş : Araştırmanın konusu tanıtılarak, araştırmanın amaç ve önemi

açıklanır. Araştırma sonucunda belirlenen kurumsal ve pratik yararların neler olacağı
sergilenerek okuyucunun diğer bölümlerle ilgisi kurulmaya çalışılır. ( Birsen
Gökçe,Toplumsal Bilimlerde Araştırma,Savaş yayınları,Ankara,1972, sayfa 170)

• Kaynak incelemesi: Bazı çalışmalarda giriş kısmında, bazılarında

değişik sayıda bölümlere yayılmakta, bazılarında bağımsız bölüm
şeklinde oluşturulabilmektedir. Bağımsız kaynak incelemesi yapılacak
ise; yöntem bölümünden önce yapılması daha uygundur. Bu sayede,
araştırmanın hangi temeller üzerinde oturtulduğu ve kendisinden önce
yapılmış çalışmalara nasıl bir katkı yapmayı amaçladığı ortaya
konulabilir.

• Yöntem: Çalışmanın geçerliği ve güvenirliğini değerlendirmek

isteyen okuyuculara bilgi vermek esastır.

Yöntem bölümünde;

• Katılımcıların veya deneklerin (birey,organizasyon..)

tanımları

• Araştırmada kullanılan veri edinme ve analiz araçlarının tanımı

 • Süreçlerin ortaya konulması

• Araştırmanın gerçekleşmesi için yapılan varsayımların belirlenmesi

• Araştırmanın kısıtlarının belirlenmesi

kısımları yer alır.

“Araştırmanın sonuçlarının anlamının gerçekçi bir şekilde yorumlanabilmesi”

açısından,araştırmanın varsayımları ve kısıtlarına ilişkin bilgilere yer verilmelidir.

Araştırmada kullanılan istatistiksel yöntemlere ilişkin açıklamalara yer

verilmelidir. Seçilen analiz yönteminin seçilme sebeplerinin açıklanması gerekir.

• Bulgular : Bulguların organize ediliş şekilleri araştırmanın

kalitesini gösterir. Bir anlamda araştırmanın varlık nedenidir. Bu yüzden
bulguların açık şekilde ortaya konması gerekir.

Araştırma sonucunda ortaya çıkan gerçekler, burada sergilenir.

Tablo,grafik,şekillere yer verilir. Gözlem yapılmışsa,ilginç-ilgili olaylara yer verilir.

Bulgu ve yorum arasındaki noktaya dikkat çekmek gerekir. Bulgular

kısmında, elde edilen gerçekler açıklanır. Bunların ne anlama geldiği ise;
yorum/tartışma bölümünde yer alır. (Remzi Altunışık,Sosyal Bilimlerde
Araştırma Yöntemleri,Sakarya yay,2007) Örneğin, “ Türk kadınları
arasında sigara içenlerin oranı giderek artmaktadır” cümlesi bulgudur.
“Bayanlarda sigara içme oranının bebek hastalık ve ölümlerinde artışa
sebep olacağı ifade edilir” cümlesi ise;bir yorumdur.

Son olaraksa, bulgulara ilişkin bölümlerinin içeriği oluşturulurken,araştırma

problemleri ve hipotezlerle paralellik içinde olmasına dikkat edilmelidir.

• Sonuç ve Öneriler: Verilerin sunulması ve yorumlanması

aşamasında elde edilen bulgular, öneriler içinde hareket noktası
oluşturur. (Birsen Gökçe,Toplumsal Bilimlerde Araştırma,Savaş
Yay,Ankara,1992)
 Mantıken her bulgu için en az bir sonuç oluşturulmalıdır. Bu
sebeple bulgular kısmı ve sonuç kısmı benzer uzunlukta olmalıdır.
Özellikle yüksek lisans, doktora tezlerinde sonuç bölümünde tartışmadan
uzak , araştırmanın bir özeti olarak verilmelidir.

Buna ek olarak sonuç bölümünde,araştırmacının ulaştığı sonuçların daha sonra

yapılacak araştırmalar için, araştırmanın ne anlama geldiğine dair fikirlere yer verilmelidir.

• Kaynakça: Bu bölümde,başkalarına ait olup araştırmada kullanılan

fikir,düşünce,malzemelere dair bilgilere,sahiplerinin haklarının teslim edilmesi ve başka
araştırmacıların da kullanabilmelerinin sağlanması amacıyla belli sistem,düzen ve alfabetik
sıra ile verilir.

Yüksek lisans ve doktora tezlerinde hangi kaynak gösterme sisteminin

kullanılacağına dair her üniversite bir kılavuz oluşturur. ( Tez yazım
kılavuzu)

Kitap Kaynakça Örneği

• Tek yazarlı: Türkdoğan,2009,Sanayi Sosyolojisine

Giriş,İstanbul,Timaş yayınları

• İki yazarlı: Arslantürk,Z. Ve

Amman,2009,Sosyoloji:Kavramlar-Kurumlar-Süreçler,İstanbul,Çamlıca
yayınları

• İkiden çok yazarlı:

R.Coşkun,R.Bayraktaroğlu,S.Yıldırım,2007,Sosyal Bilimlerde Araştırma
Yöntemleri,Sakarya,Sakarya yayınları

• Ekler : Araştırmaya dahil edilmeyen bazı ek bilgiler bu kısımda yer alırlar.

(Anket formları,örneklem listeler,ek tablolar..)

• YAZIMDA KULLANILACAK ÜSLUP

 Yazım aşamasında kelime seçimi ve üslup konusu çok önemlidir.
Lisans sonrası öğrencilerinin çalışmalarında sıkça rastlanan üslup
hatalarının başında akademik bir çalışmayı gazete yazısı veya siyasi parti
bildirisi şeklinde yazmaları gelmektedir. Fakat
akademisyenler,çalışmalarını kafalarındaki doğruları ispatlamak için
değil; bulgular ışığında zihinlerde doğrular oluşturmaya katkı sağlamak
için yaparlar.

Akademisyenler, üslup konusunda şu hususlara dikkat etmelidirler:

• Objektif olunmalıdır. Subjektif, abartılı,duygusal ifadelere yer

verilmemelidir.

• “Ben”, “Benim çalışmam” gibi ,ifadelerden kaçınılmalıdır. Bunun

yerine “bu çalışma”,” .. belirlendi.” Türünden ifadeler benimsenmelidir.

• İfadeler dolaysız, açık, basit bir tarzda ortaya konmalıdır.

“Araştırmacı, yazdığı sayfa sayısı ile değil, sayfaları dolduran bilgilerin

geçerli,güvenilir,önemli,anlaşılır olması ile öğünmelidir.” (Niyazi Karasar,1986,Bilimsel
Araştırma Yöntemi,Ankara )

• Söylenecekleri en az kelime ile ifade etmek ve en basit dili kullanmak

gerekir.

“Bilim dilinde her gün kullanılan ortak anlamlı sözcüklerin yanı sıra –
terimler- diye adlandırılan özel anlamlı sözcüklerde kullanılır. Bunlar
konuşma dilinin söz değerleriyle ustaca bağdaştırılır,anlaşılırlık kazanırlar
kolayca.. Bu yönden terimsel oluş,bilim dilinin ağır,anlaşılmaz,herkesin
sökemeyeceği bir dil olduğu anlamına gelmez. “(Niyazi
Karasar,1986,Bilimsel Araştırma Yöntemi,Ankara )

• Anlatım bozukluklarına dikkat edilmelidir.

• İmla kurallarına dikkat edilmelidir.

 Netice olarak söylemek gerekir ise, rapor yazacak kimsenin;

Araştırma sonuçlarının yazılı duruma getirilmesinde uyulması gerekli

genel yazım kuralları, tertip ve şekil kurallarını iyi bilmesi gereklidir.

Araştırmalar uygun bir şekilde ifade edilmemişlerse layıkıyla takdir edilmezler.

Araştırmanın raporlaşma sürecinde bir takım kurallar vardır. Bu kurallar doğrultusunda
içeriğin belli sistematik içinde oluşturulması gerekir. Bu ise uzun,zor ve ileri düzeyde
yoğunlaşmayı gerektiren düşünsel bir eylem olduğu için araştırmacılar yılgınlığa
düşmemelidir.

DEĞERLENDİRME SORULARI
 1)Aşağıdakilerden hangisi, raporun ana bölümlerinden değildir?

A) Giriş B) Kaynakça C) Bulgu ve Yorumlar D) Özet

2)Aşağıdakilerden hangisi, raporun giriş bölümüyle ilgili değildir?

A) Problemi belirlemek için genel problem alanı bilinmelidir.

B) Amaç yazılırken kesinlikle yanlış anlaşılmalara meydan

verilmemelidir.

C) Yöntem kapsamlı olmalı, çok fazla detaya yer

verilmemelidir.

D) Varsayımlar, denenmeyen yargılardır.

3) Aşağıdakilerden hangisi, raporun giriş bölümlerinden değildir?

A) Amaç B) Önem C) Sınırlıklar D) Araştırma Modeli

4) Aşağıdakilerden hangisi raporun giriş bölümünde yer alır?

A) Evren ve örneklem B) Tanım C) Soru cümlesi D) Hipotez

5) Aşağıdakilerden hangisi, varsayımlarla ilgili değildir?

 A) Varsayımlar, denenmeyen yargılardır.

B) Varsayımlar, açık olarak belirtilmelidir.

C) Çözülmediğinde rahatsızlık veren durumdur.

D) Araştırmanın sürecini ve sunucunu etkiler.

Cevap Anahtarı: 1-)b, 2-)d, 3-)d, 4-)d, 5-)c

 KAYNAKÇA

• ALTUNIŞIK Remzi, ‘Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri’, Sakarya

yayınları,2007

• ARSLANTÜRK Zeki, ’ Uygulamalı Sosyal

Araştırma’,İstanbul,Çamlıca Yayınları,2010

• ERKUL İhsan, ‘Araştırma Raporlarında Tertip ve Şekil

Meselesi’ Fatih yayınları,1983

• GÖKÇE Birsen, ‘Toplumsal Bilimlerde Araştırma’, Ankara, Savaş

yayınları,1992

• KARASAR Niyazi, ‘Bilimsel Araştırma Yöntemi’, 5. Baskı Ankara,1994