Andre Gide _ Vatikan'ın Zindanları

Kitaplar, uygarlığa yol gösteren ışıklardır.

UYARI:
www.kitapsevenler.com
Kitap sevenlerin yeni buluşma noktasından herkese merhabalar... Cehaletin yenildiği, sevginin, iyiliğin ve bilginin paylaşıldığı yer olara
Sitemizin amacı asla eser sahiplerine zarar vermek değildir.
www.kitapsevenler.com web sitesinin amacı görme engellilerin kitap okuma hak ve özgürlüğünü yüceltmek ve kitap okuma alışkanlığın
Ben de bir görme engelli olarak kitap okumayı seviyorum. Sevginin olduğu gibi, bilginin de paylaşıldıkça pekişeceğine inanıyorum. Tüm
Bilgi paylaşmakla çoğalır.
Yaşar Mutlu

İLGİLİ KANUN:
5846 sayılı kanun'un "Altıncı Bölüm-Çeşitli Hükümler" bölümünde yeralan "EK MADDE 11" : "ders kitapları dahil, alenileşmiş veya y
Ayrıca bu nüshalar üzerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulması ve çoğaltım amacının belirtilmesi zorunludur."
Bu e-kitap görme engelliler için düzenlenmiştir.
Kitap taramak gerçekten incelik ve beceri isteyen, zahmet verici bir iştir. Ne mutlu ki, bir görme engellinin, düzgün taranmış ve hazırla
Bu kitaplar, size gelene kadar verilen emeğe ve kanunlara saygı göstererek, lütfen bu açıklamaları silmeyiniz.
Siz de bir görme engelliye, okuyabileceği formatlarda, bir kitap armağan ediniz...
Teşekkürler.
Ne Mutlu Bilgi için, Bilgece yaşayanlara.
www.kitapsevenler.com
Tarayanın notu.
Bireysel kütüphanemi bilgisayar ortamına geçirirken
Taradığım kitapları kitapsevenlerle paylaşmak istedim.
Bu Kitap Sadece Görme Engellilerin İstifade Etmesi İçin www.kitapsevenler.com
Web Sitesine Teslim Edilmiştir.
Belisa
Andre Gide _ Vatikan'ın Zindanları
 VATİKAN'IN VATİKANIN
ZİNDANLARI ZİNDANLARI
Andrâ Gide Andre Gide
mm @S3
Andre Gide'in anlatılarının dünyada ve ülkemizde gördü­
ğü büyük ilgi yeterince bilinir. Vatikan'ın zindanları, bir­
birinden şaşırtıcı olayları, birbirinden ilginç kişileriyle, bu
anlatıların belki de en çekicisi, en sürükleyicisidir. Gide bu
kitapta eski ile yeniyi, alaycılıkla şiirselliği benzersiz bir
ustalıkla kaynaştırır. Bir zamanlar yazın dünyasında uzun
uzun tartışılmış olan «nedensiz edim» kavramını da ilk kez
bu kitapta geliştirir. Yalnız bu özelliği bile Vatikan'ın zin­
danlarını okunmaya değer kılar. Öyle ya, kitabın yayım-
lanışmm üzerinden yetmiş beş yıl geçmiş olmasına karşın,
nedensiz edim» kavramını kişileştiren Lafcadio'nun günü­
müzün bir k a h r a m a n ı gibi görünmesi, Gide'in yazınsal bu­
luşuna toplumsal bir öngörü niteliği kazandırmaktadır.

Kapak resmi: LORRAINE SPIRO KDV içindedir

ISBN 975.510.127-6 r
\k*€ ** Türkçesi
TAHSİN YÜCEL

ı
 ÇAĞDAŞ DÜNYA YAZARLARI
VATİKAN'IN
ZİNDANLARI
Andre Gide
(Bir çılgınlık oyunu)

ROMAN

Türkçesi:
TAHSİN YÜCEL

CAN YAYINLARI LTD. ŞTİ.

Bu kitap, 1989 yılında, istanbul'da Teknografik Basımevi'nde Babıali Caddesi, No: 19, kat: 2, Cağaloğlu, İstanbul
dizilip basıldı. T e l e f o n : 528 61 13 - 513 51 88
 Özgün adı
Les Caves du Vatican
(1922)

BİRİNCİ KİTAP

ANTHIME ARMAND-DUBOIS

Ben kendi payıma seçimimi yaptım. Top­

lumsal tanrısızlığı seçtim. Şöyle böyle on beş
yıldır bir dizi yapıtta bu tanrısızlığı anlattım...
GEORGES PALANTE

Sekizinci Leon'un papalığı sırasında, 1890 yılın­

da, romatizma kaynaklı hastalıklar uzmanı doktor
X'in ünü, farmason Anthime Armand-Dubois'yı Ro-
ma'ya çağırmıştı.
JACQUES COPEAU için Bacanağı Julius de Baraglioul:
«Öyle mi? diye haykırıyordu. Roma'da bedeni­
nize baktırtacaksmız demek! R u h u n u z u n çok d a h a
h a s t a olduğunu da anlarsınız inşallah orda.»
Armand-Dubois da sesinde şişirme bir acmdırı-
cılıkla karşılık veriyordu:
«Dostcağızım, omuzlarıma baksanıza.»
Yufka yürekli Baraglioul, gözlerini bacanağının
omuzlarına dikiyordu ister istemez; derinlerden ge­
len, dizginlenmez bir gülüşe kapılmışçasma depre-
niyordu omuzlar. Bu geniş, bu yarı-kötürüm bedenin
geri kalan yeteneklerinin de bu gülünç devinimi do­
ğurması kuşkusuz acı bir şeydi. Adam sen de! Ke­
sinlikle belliydi tutumları, Baraglioul'un konuşması
hiçbir şeyi değiştiremeyecekti. Belki zaman?.. Kutsal
yerlerin gizli esini... Julius sonsuz bir cesaret kırık­
lığı içindeymiş gibi:

5
 «Anthime, beni çok üzüyorsunuz, diyordu yalnız
(omuzlar oynamaz oluyordu hemen, çünkü Anthime,
bacanağını severdi). Umarım, üç yıl sonra, jübile za­
m a n ı 1 yanınıza geldiğimde sizi düzelmiş bulurum.»
Bereket versin, Veronique, pek farklı duygular­
la katılıyordu kocasının yolculuğuna: kızkardeşi Mar­
guerite ve Julius k a d a r dindardı; b u n u n için, böyle
uzun z a m a n Roma'da kalmak, en kutsal dileklerin­
den birinin gerçekleşmesi olacaktı; düş yıkılışlanyla
dolmuş tekdüze yaşayışını ufak tefek din işleriyle
dolduruyor, kısır olduğu için, hiçbir çocuğun iste­
mediği özeni inancına gösteriyordu. Yazık ki, Anthi-
me'i Tanrı'ya döndüreceğini pek ummuyordu artık.
Yadsımayla tıkanmış bu alnın ne k a d a r inatçı oldu­
ğ u n u uzun zamandır biliyordu. Peder Flons hep söy­
lemez miydi:
«En sarsılmaz k a r a r l a r en kötü kararlardır, ma­
dam, derdi. Mucizeden başka bir şey beklemeyin
artık.»
Üzülmüyordu da artık. Daha Roma'ya yerleştik­
leri ilk günlerde, h e r biri kendi başına, kendi yalnız
yaşamını düzenlemişti: Veronique ev ve din işleri­
ne, Anthime de bilimsel araştırmalarına vermişti ken­
dini. Böylece, yanyana, karşıkarşıya, birbirlerine
sırt çevirip birbirlerine k a t l a n a r a k yaşıyorlardı. Böy­
lelikle bir t ü r barış vardı aralarında, bir t ü r yarı-
mutluluk da üzerlerine k a n a t geriyordu, öyle ya, bi­
ri ötekinin dayandığı şeyde kendi erdemini kullan­
m a k fırsatını buluyordu.
Bir emlakçı aracılığıyla kiraladıkları dairenin,
çoğu İtalyan evleri gibi, birçok elverişli yanlarıyla
birlikte büyük kusurları da vardı. Via in Lucina'da,
(1) Katoliklikte, papanın bütün günahları bağışlaması dolayısıy­
la yapılan şenlik. (Çeviren)
6 7
Forgetti konağının b ü t ü n birinci katını kaplıyordu,
oldukça güzel bir taraçası da vardı. Veronique bu­
r a d a Paris evlerinde hiç iyi yetişmeyen aspidistira-
l a r yetiştirmeyi koymuştu hemen aklına; a m a tara-
çaya gitmek için, Anthime'in tez elden laboratuar
d u r u m u n a soktuğu limonluktan geçmek zorunluğu
vardı, ancak g ü n ü n şu saatinden şu saatine kadar
geçit vermesi kararlaştırılmıştı.
Veronique sessizce kapıyı iter, açık saçık duvar
yazılarmm önünden geçen bir manastır hizmetçisi gi­
bi, gizlice geçiverirdi, öyle ya, Anthime'in odanın ta
dibinde, koltuk değneğinin dayalı durduğu koltuktan
taşmış durumda, bilmem hangi berbat işlem üzerine
eğilmiş kocaman sırtını görmekten hoşlanmazdı. Ant­
hime de onu hiç duymamış gibi davranırdı. Ama
karısı geçer geçmez, güçlükle yerinden kalkar, ka­
pıya doğru sürüklenir, sonra, öfkeli, dudakları bü­
kük, sert bir işaret parmağı vuruşuyla, çat! mandalı
itiverirdi.
Hemen sonra da öbür kapıdan yardımcı Beppo
sipariş almaya gelirdi.
On iki, on üç yaşlarında, paçavralar içinde, ana­
sız babasız, yersiz yurtsuz bir çocuktu Beppo, şunun
b u n u n işini görürdü. Anthime onu Roma'ya gelişin­
den az bir z a m a n sonra farketmişti. İlk önce indik­
leri Via di Bocca di Leone'deki otelin önünde, Beppo
küçük bir kamış sepet içindeki bir t u t a m otun al­
tına sokulmuş bir cırtlak çekirgenin yardımıyla ge­
lip geçenlerin dikkatini çekiyordu. Anthime böceğe
on «sou» vermiş, sonra da çocuğa, yarım yamalak
italyancasıyla, zar-zor da olsa, ertesi gün yerleşeceği
Via in Lucina'daki dairede acele birkaç fareye ge­
reksinimi olacağını anlatmıştı. Sürüklenen, yüzen,
yürüyen, uçan ne varsa, hepsi işine yarayabilirdi.
Canlı et üzerinde çalışırdı.
 Capitole'ün dişi k u r d u n u ya da kartalını bile is­
tese, doğuştan işbilir bir aracı olan Beppo onları da
getirirdi. Aşırmacılık zevkini okşayan bu meslek ho­
şuna gidiyordu. Günde on «sou» alıyordu. Öte yan­
dan, ev işlerine de yardım ediyordu. Veronique ona
iyi gözle bakmıyordu ilkin; a m a evin kuzey köşesin­
deki Meryem heykelinin önünden geçerken istavroz
çıkardığını gördükten sonra, paçavralarını hoş gör­
meye başlamış, suyu, kömürü, odunu, çalı çırpıyı
mutfağa k a d a r taşımasına izin vermişti; hatta, salı
ve çarşamba günleri, yani Paris'ten getirdikleri hiz­
metçi Caroline'in işlerinin çok olduğu günlerde, Ve-
ronique'le p a z a r a gidiyor, sepeti de taşıyordu.
Beppo, Veronique'i sevmezdi, a m a bilgine tutul­
muştu. Bilginimiz de, çok geçmeden, kurbanlarını al­
mak için binbir zorlukla avluya inmektense, çocuğun
laboratuvara k a d a r çıkmasına izin vermişti. Bir giz­
li merdivenin avluya bağladığı taraçadan, doğrudan
doğruya gelinirdi buraya. Döşeme taşlarının üzerin­
de küçük, çıplak ayaklarının hafif şıpırtısı yaklaş­
tıkça, hırçın bir yalnızlık içinde yaşayan Anthime'm
yüreği birazcık çarpardı. Ama b u n u hiç belli etmez­
di: hiçbir şey çalışmasından alıkoyamazdı onu.
Çocuk kapıyı vurmazdı: tırmalardı. Anthime hiç
karşılık vermeden hep masasının üzerine eğilip dur­
duğundan, çocukcağız dört elle ilerler, sonra o kör­
pe sesiyle, odayı gök mavisiyle dolduran bir «per-
messo?» savururdu 1 . Sesini duyan bir melek sanırdı
onu: bir cellât yamağıydı. İşkence masasına bıraktı­
ğı bu torbada gene hangi kurbanı getiriyordu? Anthi­
me çoğu z a m a n işe fazla dalmış olur, torbayı hemen
açmazdı. Çabucak bir göz atardı, bez kımıldıyorsa
işler tıkırında demekti: sıçan, fare, dört parmaklılar
sınıfından bir kuş, kurbağa, hepsi, hepsi işine yarar-
(1) «Permesso?»: İtalyanca, «İzin verir misiniz?» (Çeviren).
8 9
1
di bu Moloch'un . Bazan Beppo hiçbir şey getirmez­
di; gene de girerdi içeri: elleri boş da olsa, Armand-
Dubois'nm kendisini beklediğini bilirdi; sessiz çocuk
gelip de sağında solunda h e r h a n g i bir iğrenç dene­
yin üzerine eğildiği sırada, şaşkın bakışlarının deh­
şetle hayvana, hayranlıkla kendisine dikildiğini sez­
dikçe, bilginin k u r u n t u l u bir sahte tanrı zevki çıkar­
madığını kesinlikle söyleyebilmek isterdim.
Armand-Dubois şimdilik insana el atmıyor, ince­
lediği hayvanların b ü t ü n edimlerini tropizmaya2 in­
dirgeyeceğini ileri sürüyordu. Tropizma! Bu sözcük
b u l u n u r bulunmaz, geri k a l a n h e r şey unutuldu; bü­
t ü n ruhbilimciler sınıfı yalnız tropizmaları benim­
siyordu artık. Tropizma! Ne beklenmedik bir ışık
yayılıyordu bu hecelerden! İstemden yoksun bitki
çiçeğinin yüzünü hangi itkiye göre güneşe çevirirse,
bünye de aynı itkiye uyardı elbet (bu da, kolaylık­
la, birkaç basit fizik ve termo-şimi k a n u n u n a indir-
genebilirdi). Dünya güven verici bir iyilikle donanı-
yordu en sonunda. Varlığın en şaşırtıcı davranışla­
rı bile kusursuz bir biçimde etkene uyma olarak
açıklanabilirdi.
Anthime Armand-Dubois, ereğine varmak, bo­
yun eğmiş hayvanı basitliğini göstermek zorunda bı­
r a k m a k için, koridorlara, mahzen deliklerine, labi­
rentlere bölünen, kiminde besi, kiminde aksırtıcı bir
toz bulunan, kiminde de hiçbir şey bulunmayan,
renkleri, biçimleri farklı kapılarla donanmış bir ka­
rışık k u t u l a r düzeni bulmuştu bu yakınlarda: şey­
tansı araçlardı bunlar, az bir z a m a n sonra Alman­
ya'yı birbirine katmış, Wexierkasten adını almış, ye­
ni psiko-patolojik okulun şaşırtıcılıkta yeni bir adım
d a h a atmasına yardım etmişti. Hayvanın şu ya da
(1) Kendisine insanlar kurban edilen bir sözde tanrı. (Çeviren).
(2) Tropisme: Bir bünyenin ısı, ışık gibi dış etkiler altında gös­
terdiği değişiklikler. (Çeviren).
bu duyusuna, beynin şu ya da bu bölümüne değişik
etkiler yapmak için, kimilerini kör, kimilerini sağır,
kimilerini iğdiş ediyor, derilerini soyuyor, beyinleri­
ni çıkarıyor, o n l a n sizin zorunlu olduğuna yemin
edeceğiniz bir organdan yoksun bırakıyor, hayvan
da Anthime'in bilgisi artsın diye organından yoksun
yaşıyordu.
«Koşullara göre tepkiler» üzerine bildiri'si Up-
sal Üniversitesini birbirine katmış, zorlu tartışma­
lar başlamıştı, yabancı bilginlerin en seçkinleri de
bu tartışmalara katılmışlardı. Bu a r a d a Anthime'in
kafasına yeni sorunlar üşüşüyordu; meslektaşları pa­
tırtıyı sürdüredursunlar, Anthime başka yollara dö­
küyordu araştırmalarını, Tanrı'yı d a h a da gizli kö­
şelerinde sıkıştıracağını ileri sürüyordu.
Her edimin bir yıpranmaya yol açtığını kabatas­
lak bir biçimde benimsemek yetmiyordu ona, hay­
vanın, sırf kaslarının ya da duyularının çalışmasıy­
la bir şeyler harcaması da yetmiyordu. Her harca­
m a d a n sonra soruyordu: ne kadar? Güçsüzleşmiş iş­
kence k u r b a n ı yitirdiğini yeniden k a z a n m a y a çalışa-
dursun, Anthime onu doyuracak yerde tartıyordu.
Yeni öğelerin işe karışması deneyi fazla karıştıra­
caktı, deney de şuydu: sımsıkı bağlanmış altı aç fa­
re h e r gün tartıya giriyordu; ikisi kör, ikisinin bi­
rer gözü kördü, ikisi de görür durumdaydı; ufak,
mekanik bir değirmen, hiç a r a vermeden, bu son
iki farenin gözlerini yorup duruyordu. Beş günlük
açlıktan sonra herbirinin yitirdiklerinin birbirine gö­
re oranı neydi? Her gün, öğleleri, yanyana d u r a n tab­
lolar üzerine, Armand-Dubois yeni, anlı şanlı rakam­
lar ekliyordu.
II
Jübile iyice yaklaşmıştı. Armand-Dubois'lar Ba-
10
raglioul'larm bugün yarın gelmesini bekliyorlardı.
Akşama geleceklerini bildiren telgrafı aldıkları sa­
bah, Anthime kendine bir k r a v a t almak için dışarı
çıktı.
Anthime pek çıkmazdı sokağa, güçlükle yürüdü­
ğü için elden geldiği k a d a r az çıkardı; Veronique
seve seve yapardı onun alışverişlerini; terziler, kun­
duracılar da eve getirtilir, modele göre sipariş alır­
lardı. Anthime modaya kulak asmıyordu artık; ama,
ne k a d a r sade olursa olsun (şöyle k a r a Hint ipekli­
sinden, orta halli bir şey), kravatını kendi eliyle seç­
mek istiyordu. Pek açık yelekler giymeye alışkındı,
yolculuk için aldığı, otelde kaldığı sürece de giydi­
ği plastron d u r m a d a n yelekten çıkıyordu; b u n u n ye­
rini alacak kocaman, eski, değersiz bir iğneli akikin
tuttuğu krem rengi atkıyı Marguerite de Baraglioul
pek bakımsız bulacaktı kuşkusuz; Paris'te çok kul­
landığı o h e r şeyi hazır ufak kravatları bırakmakla,
hele birini örnek olarak saklamamakla hiç de iyi
etmemişti. Hangi biçimleri salık vereceklerdi? Frenk
kravatları elli yaşında bir a d a m a göre fazla serbest
kaçardı-, hiç kuşkusuz donuk, kara, dik bir kravat
uygun düşerdi ona...
Yemek ancak saat birde yenecekti. Anthime ala­
cağını alarak öğleye doğru, yani hayvanlarını tart­
mak için tam z a m a n ı n d a döndü.
Anthime güzel giyinmeye düşkün değildi, ama
çalışmaya başlamadan önce kravatını bir denemek
gereksinimini duydu. Eskiden tropizma yapmada kul­
landığı bir ayna parçası duruyordu, b u n u uzunla­
masına bir kafese dayadı, kendi görüntüsüne doğru
eğildi. Anthime'in alabros kesilmiş saçları h â l â sıktı,
eskiden kızıldılar, a m a artık eski yaldızlı gümüşle­
rin aldığı renge, şu kirli sarı renge girmişlerdi; kaş­
ları, karmakarışık, bir kış göğünden d a h a gri, d a h a
soğuk bir bakış üzerinde, ileri çıkardı; yukarıda dur­
muş, kısa kesilmiş favorileri, sert bıyıklarının arslan
11
postu rengini yitirmemişlerdi.
Elinin tersiyle düz yanaklarını, dörtköşe çenesi­
nin altını sıvazladı.
«Evet, evet, diye mırıldandı, birazdan tıraş olu­
rum.»
Kravatı paketten çıkarıp önüne koydu; akikli iğ­
neyi, sonra atkıyı çıkardı. Önü değirmi, uçları dev­
rik, yüksekçe bir yakayla çevrilmiş ensesi pek kalm-
di. Yalnızca işin özünü anlatmak düşüncesinde ol­
makla birlikte, b u r a d a Anthime Armand-Dubois'nm
u r u n u a n l a t m a d a n geçemeyeceğim. Öyle ya, zorun­
lu olanla rastlantı sonucu olanı birbirinden ayırma­
yı öğrenmedikçe, kalemimden doğruluk ve kesinlik­
ten başka ne isteyebilirim? Gerçekten de, Anthime'in
özgür düşüncem dediği k a r a r l a r ı n d a bu u r u n hiçbir
etkisi, hiçbir ağırlığı bulunmadığını kim söyleyebi­
lir? Siyatiğine pek kulak aşmazdı, a m a ulu T a n r ı ' n m
başına bu bayağılığı da sarmış olmasını bağışlaya-
mıyordu.
Evlenmesinden kısa bir süre sonra çıkmıştı bu
ur, nasıl çıktığını kendisi de bilmezdi; ilkin, kulağı­
nın güneydoğusunda^ derinin tüylendiği yerde, önem­
siz bir kabartıdan başka bir şey değildi; kâkül ha­
linde üzerine getirdiği bol saçlar altında uzun zaman
gizleyebilmişti şişini; Veronique bile farkına varma­
mış, a m a bir gece okşayışında, birdenbire eline ge­
lince:
«Bak hele! Ne var buranda?» diye haykırmıştı.
Şiş de, maskesi kaldırıldıktan sonra, kendini tut­
masına gerek kalmamışcasma, birkaç ay içinde önce
bir keklik, sonra bir penç tavuğu, sonra da bayağı
tavuk yumurtası büyüklüğünü almış, orada duruver-
mişti, bu arada, seyrekleşen saçları da ikiye ayrılı­
yor, onu göstermeye başlıyorlardı. Anthime Armand-
Dubois kırk altı yaşında da kendini beğendirmeye
çalışacak değildi ya, saçlarını dibinden kesmiş, içle­
rinde bir t ü r yuvanın u r u n u hem saklayıp h e m or-
12
taya koyduğu bu yarı yüksek takma y a k a l a n be­
nimsemişti. Her neyse, Anthime'in u r u k o n u s u n d a
bu k a d a r söz yeter.
Kravatı boynuna taktı. Kravatın ortasında, ufak,
m a d e n bir halkanın içinden, bağlama şeridinin geç­
mesi gerekiyor, kancalı bir iğne de onu sıkıştırmak
için hazır duruyordu; hünerliydi, a m a şerit gelme­
dikçe kravatı bırakmayan bir aletti bu, deney ma­
sasının üzerine düşüverdi. Veronique'e başvurmak
zorundaydı, o da çağrısı üzerine koşup geldi.
«Al, dik şunu bana,» dedi Anthime.
«Makine işi, beş p a r a - etmez,» diye mırıldandı
Veronique.
«Tutmuyor, orası doğru.»
Veronique, sol göğsünün altında, ev içinde giy­
diği karakosuna takılı olarak, birine ak, birine kara
iplik geçirilmiş iki iğne taşırdı h e r zaman. Otur­
maya bile gerek görmeden, camlı kapının yanında
onarıma başladı. Anthime de ona bakıyordu bu ara­
da. Hatları belirli, oldukça güçlü bir kadındı; ken­
disi gibi inatçıydı ya gene de nazikti, çoğu zaman
güleryüzlüydü, o k a d a r ki, hafif bıyığı yüzüne bir
sertlik vermezdi.
Anthime onun iğneyi çekişine bakıyor, İ y i bir
hamurdan,' diye düşünüyordu. 'Beni aldatabilecek bir
yosmayla da evlenebilirdim, elimi ayağımı bağlaya­
cak bir hafifmeşreple, kafamı patlatacak, beni çile­
den çıkaracak bir gevezeyle, baldızım gibi alınganın
biriyle de evlenebilirdim...'
Veronique işini bitirip giderken, Anthime h e r za­
manki k a d a r sert olmayan bir sesle:
«Teşekkür ederim,» dedi.
Şimdi Anthime yeni k r a v a t ı boynunda, derinden
derine düşüncelere dalıyor. Artık ne dışarda bir ses
yükseliyor, ne yüreğinde. Kör farelerini tarttı bile.
Ne denir? Tek gözlü farelerde bir değişme yok. Şim­
di de el sürülmemiş çifti tartacak. Birdenbire öyle
13
zorlu bir sıçrayış sıçrıyor ki, koltuk değneği yere yu­
varlanıyor. Olur şey değil! El sürülmemiş fareler...
yeniden tartıyor onları; a m a hayır, inanmazsın da
ne yaparsın? el sürülmemiş farelerin, dündenberi,
ağırlıkları artmış! Bir parıltı geçiyor beyninden:
«Veronique!»
Koltuk değneğini güçlükle aldıktan sonra, kapı­
ya atılıyor.-
«Veronique!»
Veronique gene koşuyor, öyle iyi. Oysa, kapının
eşiğinde, etkileyici bir sesle:
«Kim dokundu benim farelerime?» diyor.
Yanıt yok. Veronique fransızcadan anlamaz ol-
muşcasma, Anthime ağır ağır, sözcükleri ayıra ayı-
ra, gene konuşuyor:
«Ben yokken biri bir yiyecek vermiş onlara. Siz
mi verdiniz?»
Veronique cesaret buluyor biraz, nerdeyse sal­
dırıya geçecekmiş gibi ona dönüyor:
«Açlıktan öldürüyorsun zavallı hayvanları. Ben
deneyini bozmadım, yalnız...»
Ama Anthime yeninden yakalayıverdi onu, to-
pallaya topallaya masaya götürüyor, inceleme tablo­
sunu gösteriyor:
«Şu kâğıtları görüyor musunuz, on beş g ü n d ü r
bu hayvanlar üzerindeki incelemelerimi yazıyorum
bunlara. Bilimler Akademisi'nin 17 Mayıs oturumun­
da okumak için meslektaşım Potier'nin bekleyip dur­
duğu kâğıtların ta kendisi bunlar. On beş Nisan'a,
içinde bulunduğumuz güne, bu r a k a m dizilerinin
ardına ne yazabilirim şimdi, ne yazmalıyım?..»
Veronique birşey demiyor, o da işaret parmağı­
nın dümdüz ucuyla kâğıdın boş yerini kazıyor, par­
mağı p a r m a k değil de bir k a m a sanki.
«Bugün,» diye sürdürüyor konuşmasını, «inceleyi­
cinin eşi bayan Armand-Dubois, yufka yüreğinin se­
sinden başka birşey dinlemeyerek, şey etmek... ne
14
yazayım dersiniz? Beceriksizliğini mi gösterdi diye­
yim? Düşüncesizliğini mi? Budalalığını mı?..»
«Şöyle yazın en iyisi: garip bir merakın kurba­
nı olan bu hayvanlara acıdı.»
Anthime onurla dikiliveriyor:
«Siz bu işi böyle görüyorsanız, bundan böyle bit­
kilerinize b a k m a k için avlu merdiveninden geçme­
nizi rica etmek zorunda olduğumu anlarsınız, sayın
bayan», diyor.
«Ben sizin kümesinize keyfim için mi giriyorum
sanıyorsunuz? »
«Bir d a h a buraya girmek çabasına katlanmaz-
siniz, olur biter.»
Sonra elinin kolunun a n l a t m a gücünü de ekliyor
sözlerine, inceleme kâğıtlarını kapıp yırtıyor, küçük
küçük parçalara ayırıyor.
«On beş gündür» dedi ya topu topu dört g ü n d ü r
aç duruyor fareleri. Zararı şişirerek söylemesi, hiç
kuşkusuz öfkesini azalttı; öyle ya, masanın başında
alnı huzurlu; h a t t a eşine uzlaşmacı bir el uzatma­
ya k a d a r götürüyor kalenderliği. Nedeni var: ince
düşünceli Baraglioul ailesine geçimsizlik görüntüleri
s u n m a k t a n Veronique'ten de fazla çekiniyor, b u n u n
suçunu Anthime'm düşüncelerine yükler onlar.
Saat üçe doğru, Veronique, ev içinde giydiği
karakosunu çıkarıp k a r a bir ceket giyiyor, Julius'le
Marguerite'i karşılamaya gidiyor, altıda Roma ga­
rında olacaklar. Anthime, tıraş olmaya gidiyor; at­
kısını dik bağlı bir kravatla değiştirmek istedi: bu
kadarı yetmeli; törenden tiksinir, bir alpaga cekete,
mavi alacalı bir ak yeleğe, tokbezden bir pantolona,
topallığının hoş gösterdiği, dışarıda bile giydiği, ka­
ra meşinden, topuksuz, r a h a t terliklere fit olduğunu
ileri sürer baldızının karşısında.
Yırtılmış kâğıtları toplayıp ucuca getiriyor, Ba-
raglioul'lar geledursunlar, o b ü t ü n rakamlarını dik­
katle kopya ediyor.
15
 Ill
Baraglioul ailesi P a r m a kökenlidir. Dukalığın
Kilise topraklarına katılmasından birkaç ay sonra,
1514'de, Filippa Visconti'nin ikinci evlenmesinde ya­
şamını birleştirdiği kimse bir Baraglioli (Alessand-
ro)'dir. Bir başka Baraglioli (o da Alessandro), Le-
pante savaşında dikkati çekmiş, sonra 1580 yılında,
gizi aydınlatılmamış olan koşullar içinde öldürülmüş­
tü. 1807 yılma, yani P a r m a ' n m Fransa'ya katıldığı,
Julius'ün dedesi Robert de Baraglioul'un Pau'ya gelip
yerleştiği tarihe kadar, ailenin yaşamını izlemek ko­
laydır ya, pek önemi yok. Robert de Baraglioul, 1828
yılında, O n u n c u Charles'dan kont tacını almıştı.
Üçüncü oğlu (ilk ikisi küçük yaşta ölmüştü) Juste-
Agenor kısa bir süre sonra, yüksek zekâsının par-
ladığı, diplomasisinin hep yengiye ulaştığı elçilikler­
de, bu tacı büyük bir soylulukla taşıyacaktı.
Juste-Agenor de Baraglioul'un ikinci çocuğu Ju­
lius, evleneliberi kesinlikle d u r m u ş oturmuş bir ya­
şam sürüyordu. Gençliğinde bazı t u t k u l a r a kapıl­
mamış değildi ya, yüreğinin hiçbir zaman, hiçbir ay­
kırılığa sapmadığını da söylemek gerek. Yaradılışın-
daki değişmez seçkinlik, en ufak yazılarında bile so­
luk alan bir t ü r tinsel incelik, arzularını h e r zaman
yokuşun başında kösteklemiş, romancılık merakının
bu arzuları yokuştan aşağı kapıp koyvermesine en­
gel olmuştu. Kanı sessiz sessiz akardı ya ateşsiz de
akmazdı öyle, birçok soylu güzeller de tanıklık ede­
bilir buna... İlk romanları b u n u açıkça belli etmese-
lerdi, ben de hiç sözünü etmezdim; kibar çevrede
kazandıkları büyük başarıyı biraz da b u n a borçlu­
durlar. Bunlara hayranlık duyabilecek kitlenin yük­
sek niteliği birinin Correspandant'da, ikisinin de Re­
vire de Deux Mondes'da, yayınlanmasını sağlamıştı.
Böylece Julius d a h a genç yaşta, hem de sanki is­
temeye istemeye, Akademi'ye doğru yönelmiş bul-
16
muştu kendini: güzel görünüşü, bakışının ağırbaşlı
dokunaklılığı, alnının düşünceli solgunluğu bu yolu
şimdiden çizmiş gibiydi.
Anthime sınıf, servet, görünüş üstünlüklerini pek
küçümsediğini söyler, bu da Julius'ü incitirdi; a m a
doğuştan gelen bir iyilik, üstünlüğü çoğu z a m a n öz­
gür düşünceye bırakan bir tartışma beceriksizliği
vardı Julius'te, Anthime de bu taraflarını beğenirdi.
Saat altı. Anthime konukların arabasının kapı­
nın önünde d u r d u ğ u n u işitiyor. Merdiven başına, on­
ları karşılamaya gidiyor. İlk Julius çıkıyor yukarı­
ya. Kolunda taşıdığı İskoç şalı da olmasa, o cronstadt
şapka, o ipek astarlı pardesüyle, yolculuk kılığında
değil de konuk kılığında der insan; yolun uzunluğu
ona zerre k a d a r etkimemiş. Arkadan da Marguerite
de Baraglioul geliyor, kızkardeşinin kolunda; o pek
bozulmuş tersine, şapkası, topuzu eğrilmiş; kaymış,
basamaklarda sendeliyor, gözüne bastırdığı mendil
de yüzünün bir yanını kapatmış... Anthime'in yanı­
n a yaklaşınca:
«Marguerite'in gözüne k ö m ü r kaçmış», diye fı­
sıldıyor Veronique.
Dokuz yaşındaki sevimli kızları Julie ile hizmet­
çi a r k a d a n geliyor, ikisi de şaşkın bir sessizlik içinde.
Marguerite'in huyu bilindiğine göre, gülerek kar­
şılanamaz bu durum: Anthime bir göz uzmanı ge­
tirtmek düşüncesini atıyor ortaya; a m a Marguerite,
İtalya'daki hekim bozuntularının ü n ü n ü iyi bilir, söz­
lerini bile duymak istemiyor.
«Soğuk su. Birazcık soğuk su, o kadar. Ah!» diye
inliyor cansız bir sesle.
Anthime gene söze başlıyor:
«Evet, sevgili kardeşim; soğuk su kanı dağıtır, bir
zaman r a h a t l a t ı r sizi, a m a gözünüzün içindekini çı­
karmaz. »
Sonra Julius'e dönüyor:
17
 «Neymiş, görebildiniz mi?»
«Demek kendi gözümdeki merteği çıkarmadan si­
«Pek göremedik. Tren d u r u p da ben bakmaya
zin gözünüzdeki çöpü çıkarayım istiyorsunuz? diyor.
yeltenince Marguerite sinirlenmeye başlıyordu...»
İncil'in buyruklarına aykırı buluyorum ben bu işi.»
«Böyle söyleme, Julius! Korkunç beceriksizdin.
«Of, rica ederim, o k a d a r da pahalıya satmayın
Gözkapağımı kaldırayım derken b ü t ü n kirpiklerimi yardımınızı.»
tersine çevirdin...»
«Peki, peki, sustum... Temiz bir mendilin ucuy­
«Bir de ben deneyeyim ister misiniz? diyor Anthi-
la... görüyorum ne olduğunu... korkmayın, a canım!
me; belki daha iyi beceririm.»
yukarıya bakın!., işte!»
Bir h a m a l bavulları yukarıya çıkarıyordu. Caro­
Anthime mendilin u c u n d a farkedilmez bir kömür
line bir reflektör lâmbası yaktı.
parçasını yukarı kaldırıyor.
«Dur hele, dostum, dur; yol üstünde yapacak de­
«Teşekkürler! Teşekkürler. Bırakın şimdi beni;
ğilsin ya bu işi», diyor Veronique, Baraglioul'lan oda­
korkunç başım ağrıyor.»
larına götürüyor.
Marguerite dinleniyor, Julius hizmetçiyle birlik­
Armand-Dubois'larm dairesi bir iç avlunun çev-
te bavulları açmada, Veronique yemek hazırlıkları­
resindeydi, girişten başlayarak portakallığa k a d a r
na bakmakta, Anthime de Julie'yi odasına götürmüş,
u z a n a n bir koridorun pencereleri bu avludan ışık
onunla ilgileniyor. Küçücük bırakmıştı yeğenini, gü­
alırlardı. Önce yemek odasının, sonra salonun (kötü
lümsemesinde ağırbaşlı bir saflık var artık, koca kız
döşenmiş, kocaman bir odaydı burası, Anthime'ler
olmuş. Anthime zor tanıyor onu. Ufak tefek, çocuk­
bu odayı kullanmazlardı), birincisi Baraglioul çifti,
su şeylerden konuşuyor, onun hoşuna gideceğini
son odanın, yani Armand-Dubois çiftinin yatak oda­
umuyor, bir z a m a n sonra da çocuğun boynundaki
sının yanında bulunan ve daha küçük olan ikincisi
zincire takılıyor gözleri, zincirin u c u n d a madalyonlar
de Julie için hazırlanmış olan iki konuk odasının
bulunduğunu seziyor. İri işaret parmağı saygısızca
kapıları bu koridora açılırdı. Öte yandan, bu odalar
kayıveriyor, göğüslüğün önüne getiriyor bunu, son­
birbirlerine de açılırlardı. Mutfakla iki hizmetçi oda­
ra da hastalık derecesine varmış tiksintisini bir şaş­
sının kapıları, sahanlığın öbür yanındaydı.
kınlık maskesi altında saklıyor:
«Rica ederim, hepiniz başıma toplanmayın,» di­
«Bu nesneler de ne böyle?» diyor.
ye inliyor Marguerite; «Julius, eşyalara baksana sen.»
Julie çok iyi anlıyor sorunun ciddi olmadığını;
Veronique kızkardeşini bir koltuğa oturtmuş,
a m a ne diye alınsın?
Anthime dikkatle bakarken, o da lâmbayı tutuyor.
«Nasıl olur, enişte! Hiç madalyon görmediniz mi
«İyice kanlanmış. Şu şapkanızı çıkarsanız.»
siz?»
Marguerite karışık saçlarının eklenmiş öğeleri
Anthime hemen kıvırıyor yalanı:
de ortaya çıkarmasından korkuyor anlaşılan, d a h a
«Görmedim vallahi, yavrum,» diyor; «ahım şahım
sonra çıkaracağını söylüyor; çenelikli bir kabriole 1
bir şey değil; a m a herhalde bir işe yarıyordur?»
şapka ensesini arkalığa dayamasına engel olmaz.
Arı dindarlık, zararsız bir alaydan tiksinmez, ço­
Anthime'in sesinde bir alay var:
cuk şöminenin üzerindeki aynaya dayalı fotoğrafı gö­
rüyor, parmağıyla gösteriyor onu:
(1) Cabriolet: Eski bir kadın şapkası türü. (Çeviren).
«Şurada da bir küçük kız resmi var, enişte, o da

18
19
ahım şahım bir şey değil pek. O ne işe yarayabilir?»
Bacak k a d a r bir softa bozuntusunda böylesine
k u r n a z bir hazırcevaplık, bir o k a d a r da sağduyu
bulunca Anthime enişte şaşırdı, ne diyeceğini bil­
miyor şimdi. Ama dokuz yaşında bir kız çocuğuyla
doğaötesi tartışmalara da girişemez ya! Gülümsüyor.
Çocuk hemen dört elle sarılıyor üstünlüğüne, kutsal
sikkelerini gösteriyor:
«İşte bu ermiş Julie'nin, diyor, adını aldığım er­
mişin, bu da İsa peygamberimizin...»
Anthime mantıksızca sözünü kesiyor:
«Peki, diyor, ulu Tanrı'nmki de yok mu?»
Çocuk da doğallıkla karşılık veriyor:
«Hayır, ulu Tanrı'nmki yapılmaz... Ama işte en
güzeli: Notre-Dame de Lourdes'un bu, Fleurissoire
teyze verdi; Lourdes'dan getirmişti; babamla anne­
min beni Meryem Ana'ya adadıkları gün taktım boy­
numa.»
Anthime için bu kadarı fazla. Bu resimlerin ak­
la getirdiği, anlatılamayacak güzel şeyleri, Mayıs ay­
larında aklı, mavili çocuk alaylarını bir an bile an­
lamaya çalışmadan, manyakça bir yerme gereksini­
mine boyun eğiyor:
«Demek Meryem Ana istemedi seni, istemedi ki
bizimlesin?»
Küçük kız yanıt vermiyor. Bazı saygısızlıklara
hiç yanıt vermemenin en doğru yol olduğunu şim­
diden anlıyor mu acaba? Ne denir? Bu tuhaf soru­
d a n sonra Julie değil, farmason kızarıyor, - edepsiz­
liğin gizli arkadaşı olan bir heyecan, geçici bir şaş­
kınlık bu, enişte yeğenin saf alnına saygılı, gönül
alıcı bir öpücük konduracak, böylece saklayacak bu­
nu.
«Neden kötü gibi görünmek istiyorsunuz, Anthi­
me enişte?»
Küçük kız aldanmıyor: bu dinsiz bilgin, aslında
duygulu bir adam.
20
Öyleyse bu inatçı direnç neden?
Bu sırada Adele kapıyı açıyor:
«Hanımefendi küçük hanımı istiyor,» diyor.
Marguerite de Baraglioul eniştesinin etkisinden
korkuyor anlaşılan, kızını uzun süre onun yanında
bırakmaktan çekiniyor. Biraz sonra, aile sofraya otu­
rurken, Anthime bunu ona söylemeyi göze alacak,
alçak sesle söyleyecek. Ama Marguerite, h â l â hafif
kanlı gözünü Anthime'e dikecek ve:
«Sizden mi korkacakmışım?» diyecek. «Ama, dos­
tum, sizin alaylarınız Julie'nin r u h u n d a en küçük
bir etki yapıncaya kadar, o sizin gibilerin bir düzi­
nesini dine döndürür. Yok, yok, o k a d a r da çürük
değiliz. Gene de bir çocuk olduğunu düşünün... Bu
yaşadığımız gibi bozuk bir zamanda, ülkemiz gibi
yüzler kızartıcı bir ülkede ne büyük ilençlerle karşı­
laşılabileceğini iyi bilir. Ama biz ona size saygı gös­
termesini öğretmek isterken, kendisine dinsizliğin ilk
belirtilerini sizin, eniştesinin göstermesi acı.»
IV
Bu öylesine ölçülü, öylesine bilgece sözler, Anthi-
me'i yatıştırabilecek mi?
Evet, ilk iki yemekte (iyi ama, basit akşam ye­
meğinde yalnız üç k a b yemek v a r zaten), bir de aile
söyleşisi dikensiz konular üzerinde dolaşacak. Mar-
guerite'in gözü dolayısıyla göz hastalıklarından söze-
dilecek ükin (Baraglioul'lar Anthime'in u r u n u n bü­
yüdüğünü hiç görmemiş gibi davranıyorlar), sonra
Veronique'e karşı bir incelik olsun diye, yemeğinin
eşsizliği vurgulanarak İtalyan yemeklerinden. Sonra
Anthime, Baraglioul'ların geçenlerde Pau'ya gidip
gördükleri Fleurissoire'dan, oralarda sayfiyede otu­
r a n kontes Saint-Prix'den, yani Julius'ün kızkarde-
şinden, sonra da Baraglioul'ların güzelim büyük kız-
21
l a n Genevieve'den, kendileriyle birlikte Boma'ya ge­
Anthime kitabı hoş görmeye razı olurdu ya, ka­
tirmeyi çok istedikleri, a m a her sabah mutsuz çocuk­
nılarına böyle söz dokundurulunca kaşınıyor; bu ka­
ların yaralarını sardığı, Sevres sokağındaki Hasta Ço­
nıların genel olarak sanat yapıtları, hele bacanağı­
cuklar hastanesinden uzaklaşmaya asla yanaşmamış
nın kitapları üzerindeki yargılarını hiçbir zaman de­
olan Genevieve'den haberler soracak. Sonra da Julius,
ğiştirmediğini söyleyerek karşı geliyor. Julius uysal
Anthime'in topraklarının kamulaştırılması gibi büyük
bir boyuneğişle gülümsüyor, konuyu değiştirmek için
bir konu atacak ortaya: gençliğinde, ilk Mısır yol­
siyatiğinin nasıl olduğunu soruyor, yanlışlıkla lum­
culuğunda, Anthime'in bu ülkede satınaldığı toprak­
bago diyor buna. Ah! Julius ne diye bilim araştır­
lar sözkonusu; yerleri iyi olmadığı için, bu topraklar
malarını sormadı b u n u soracağına? Yanıtlamak çok
büyük bir değer kazanmamıştı şimdiye kadar; a m a
hoş olurdu. Lumbagosu! Neden az sonra da u r u ol­
bir zamandır, Kahire'den Baalbek'e gidecek yeni de­
masın? Ama görünüşe bakılırsa, bacanağı bilimsel
miryolunun bu topraklardan geçmesi sözkonusuy-
araştırmalarından habersiz: habersiz olmayı uygun
du: rastlantılara bağlı borsa oyunları Armand-Du-
görüyor... Anthime, iyiden iyiye coştu şimdiden, lum­
bois'nın kesesini yıpratmıştı, bu beklenmedik nime­
bagosu da canını yakıyor, b u n u n için alay ediyor,
te çok gereksinimi var kuşkusuz; a m a Julius, yola
hırçınlıkla yanıtlıyor.-
çıkmadan önce, hattı incelemekle görevlendirilmiş
«Nasılmışım, iyi miymişim?.. Ah! Ah! Ah! Bilse­
uzman Maniton'la konuşmuştu, fazla umutlanmama­
niz çok kızardınız!»
sını öğütlüyor bacanağına: hava almak da var işin
içinde. Ama Anthime'in söylemediği birşey var, bu Julius şaşırıveriyor, dinsel sevgiden bu k a d a r
da bu işin, kendinden olanları hiç yalnız bırakma­ uzak duygulardan ne kazandığını söylemesini rica
yan Loca'nm 1 elinde bulunması. ediyor bacanağından.
«Hay Allah! Ailenizden biri hastalanır hastalan­
Anthime şimdi Julius'le Akademi adaylığından,
maz hekim çağırmasını siz de bilirsiniz; a m a hasta­
k a z a n m a şanslarından konuşuyor: konuşurken gü­
nız iyileşti miydi, hekimin hiçbir rolü yoktur artık
lümsüyor, çünkü pek inandığı yok; Julius de sakin,
bu işte: hekim size bakarken ettiğiniz dualar yüzün­
vazgeçmiş gibi bir ilgisizlik gösteriyor yalancıktan;
den iyileşmişinizdir. Onun, paskalya maskalya tanı­
kızkardeşi kontes Saint-Prix'nin kardinal Andre'yi,
m a y a n bir adamın, sizi iyileştirmesini, hay Allah!
b u n u n sonucu olarak da, h e r zaman onunla birlik­
2 Pek büyük bir küstahlık sayarsınız!»
te oy kullanan on beş ölümsüzü avcunun içinde tut­
Marguerite içli bir sesle:
tuğunu anlatmak neye yarar? Anthime, Baraglioul'un
«Siz dua etmektense h a s t a kalmayı yeğ mi tu­
son romanı Dorukların Havası üzerinde bir iltifat
tarsınız?» dedi.
taslağı kıvırıyor. Aslına bakarsan, pek berbat bul­
Neden karıştı söze? Çoğu zaman, genel konuş­
du kitabi; Julius de b u n u bilmiyor değil, o n u r u n u ko­
m a l a r a hiç katılmaz, Julius ağzını açınca da orta­
r u m a k istiyor, hemen atılıyor:
d a n silinmiş gibi davranır. Erkek erkeğe konuşuyor
«Böyle bir kitabı beğeneceğinizi ummazdım.» onlar! Hatır, gönül gözetmenin sırası değil artık: Ant­
hime sertçe ona dönüyor:
(1") Masonlar birliği. (Çeviren). — Cicim, şunu iyice bilin ki, iyileşme şuracıkta,
(2) Fransız Akademisi üyeleri böyle adlandırılır. (Çeviren). dinliyor musunuz, şuracıkta -çılgın gibi tuzluğu gös-

22
23
teriyor-, hemen yanımda olsa da ona erişebilmek için
Müdür beye (keyifli günlerinde Yüce Varlığa böyle
der, böyle diyerek eğlenir) yalvarmam, ya da araya
girmesini, benim için kurulu düzeni, etki ve neden­
lerin doğal düzenini, saygıdeğer düzeni altüst etme­
sini rica etmem gerekseydi, eh işte! İstemezdim onun
iyileştirmesini; ona, M ü d ü r beye, derdim ki: Muci­
zeniz sizin olsun, istemem, derdim.»
Heceleri, sözcükleri d u r a d u r a söylüyor; öfkesi­
nin düzeyine yükseltti sesini; korkunç.
Julius pek sakin:
«İstemez miydiniz... neden?» diye sordu.
«Bu beni Varolmayana inanmaya zorlardı da on­
dan.»
Bunu söylerken masaya bir yumruk indiriyor.
Marguerite'le Veronique kaygılandılar, göz kırp­
tılar birbirlerine, sonra ikisi de Julie'ye baktılar.
«Yatma zamanın geldi galiba, kızım, dedi anne­
si. Çabuk ol; yatağına gelip iyi geceler dileyeceğiz
sana.»
Çocukcağız eniştesinin dayanılmaz sözlerinden,
şeytansı görünüşünden ürpermiş, kaçıyor.
«Ben iyileştim mi b u n u yalnız kendi kendime
borçlu olmak isterim. O kadar.»
«Güzel! Ya hekimler?» dedi Marguerite.
«Bakımlarının karşılığını veriyorum, ödeşiyoruz.»
Ama Julius en ciddi sesiyle:
«Oysaki Tanrı'ya minnet sizi...» diye başlayacak
oldu.
«Evet, kardeşim; ben de b u n u n için d u a etmiyo­
r u m ya.»
«Senin için başkaları dua etti, dostum.»
Veronique bu konuşan; şimdiye k a d a r hiçbir şey
söylememişti. Anthime bu pek bildik, tatlı sesi duyun­
ca yerinden hopluyor, her türlü ölçüyü yitiriyor. Çe­
lişik sözcükler yığılıyor dudaklarına: bir kez hiç kim­
senin bir kişi için o kişi istemeden d u a etmeye, o
24
bilmeden onun iyiliği için bir şey istemeye hakkı
yoktur; ihanettir bu. Hiçbir şey elde edemedi; iyi ya!
Bu da ona dualarının ne değerde olduğunu öğretir!
Göğüsler kabartacak birşey doğrusu... Ama kimbi-
lir, belki de yeteri k a d a r yalvarmamıştır?
Veronique önceki gibi tatlı tatlı konuşuyor gene:
«Hiç merak etmeyin: dualarımı sürdürüyorum»,
diyor. Sonra da gülümseye gülümseye, hem de bu
öfkenin yeli dışındaymış gibi, Anthime adına her
akşam, hiç atlamadan, evin kuzey köşesinde, h a n i şu
Beppo'yu istavroz çıkarırken gördüğü yerde, kaba-
saba Meryem heykelinin iki yanında birer m u m yak­
tığını anlatıyor Marguerite'e. Çocuk hemen oracıkta,
duvarın bir girintisinde büzülüp bekler, Veronique
de onu t a m saatinde b u r a d a bulacağını kesinlikle bi­
lirdi. Veronique gelip geçenlerin yetişemeyeceği bir
yüksekliğe konulmuş duvar rafına ulaşamazdı; Beppo
(Beppo şimdi on beş yaşında, fidan gibi bir deli­
kanlıydı), taşlara, sonra bir m a d e n halkaya tırma­
nır, parıl parıl yanan mumları kutsal «tasvir»in önü-
ne koyardı... Konuşma belirsizce Anthime'den uzak-
laşıyordu şimdi: iki kardeş en kaba-saba heykeli en
sayılır heykel d u r u m u n a yükselten şu pek dokunaklı
halk dindarlığından sözetmeye başlamışlardı. Daha
neler! Voronique'in d a h a bu sabah, ondan gizli ola­
r a k farelerini beslemesi yetmiyor muydu? Şimdi de
m u m l a r yakıyor! Kendisi için! Karısı! Bu aptalca
yapmacıklarla Beppo'yu da yoldan çıkarıyor... Dur
bakalım, dur bakalım, görüşürüz!..
Kan beynine sıçrıyor Anthime'in; bunalıyor; bir
yıkım çanı çalıyor şakaklarında. Sonsuz bir çabayla,
bir iskemle devirerek doğruluyor; su dolu bir bardağı
peçetesinin üzerine deviriyor; alnını siliyor... Ra­
hatsızlanacak mı yoksa? Veronique koşup geliyor:
Anthime sert sert itiyor eliyle, kapıya doğru kaçıyor,
çarpıyor kapıyı; hemen sonra koridorda uyumsuz
ayak sesleri duyuluyor, değneğinin boğuk, topal sesi
25
de bu sese eşlik ediyor.
Bu sert çıkış, üzgün, şaşkın bırakıyor bizim sof-
radakileri. Bir zaman hiç konuşmuyorlar.
«Zavallı dostum!» diyor sonra Marguerite: Ama
iki kızkardeş arasındaki huy farkı bir kez d a h a bel­
li oluyor. Marguerite'in r u h u hayranlık verici bir
k u m a ş t a n biçilmiş, yolunda kurban olacakları bu
k u m a ş t a n yapar Tanrı. Kendisi de iyi bilir bunu, acı
çekmek ister. Ne yazık ki yaşam ona hiçbir dert
vermiyor; h e r şeyi tamam, yerinde olduğundan, acı
çekme yeteneği ufak tefek kızgınlıklardan medet
u m m a d u r u m u n a düşmüştür; bir tırmık yarası çıka­
rayım diye en ufak şeylerden yararlanır; her şeye
yapışır, baştan yapışır. Başkalarını kendisine karşı
kusur işletecek biçimde davranmasını da bilir elbet;
bilir ya Julius onun bu erdemini gittikçe d a h a boş
bırakmaya çalışır gibidir; eh öyleyse, onun yanında
h e r zaman keyifsiz, her zaman hırçın görünmesine
niçin şaşmalı? Anthime gibi bir kocayla işler ne güzel
yürür! Kızkardeşinin bu d u r u m d a n yararlanmasını
hemen hiç bilmediğini görünce kendi kendini yiyor;
Veronique sıkıntılardan kaçıyor gerçekten de; güler-
yüzlü, değişmez tatlılığının üzerinden, alaymış, takıl-
macaymış, h e r şey kayıp geçiyor, yaşamında yalnız­
lığa da çoktan alıştığı belli; Anthime şimdi onun için
kötü değil, canının h e r istediğini söyleyebilir: Anthi-
me'in sert konuşmasının kımıldayamamaktan ileri gel­
diğini açıklıyor; d a h a sağlam olsa d a h a az kızardı.
Julius nereye gitmiş olabileceğini sorunca da:
«Laboratuvarına,» diye yanıtlıyor; gidip bakma­
nın -öyle ya, böyle bir öfkeden sonra rahatsız ola­
bilir- d a h a uygun olup olmayacağını soran Margu-
erite'e de sakinleşsin diye kendi başına bırakmanın,
çıkışma fazla önem vermemenin daha iyi olduğunu
söylüyor.
«Rahat r a h a t yemeğimizi yiyelim,» diye bağlıyor.
26
V
Hayır, Anthime enişte laboratuvarmda kalmadı.
İçinde altı farenin acı çekmekten kurtulduğu bu
çalışma yerinden hızla geçti. Bir güney aydınlığına
batmış taraçada neden oyalanmıyor? Akşamın melek­
lere yaraşır aydınlığı başkaldırmış r u h u n u yatıştırır
da eğer belki... Ama nerde: kaçıyor öğütten. Rahat­
sız döner merdivenden avluya vardı, ordan geçiyor
şimdi. Bu sakat acele bizim için acı, h e r adımın ne
çabalara, h e r çabanın ne sızılara malolduğunu bili­
yoruz. Böyle vahşi bir gücü iyiliğe harcadığını ne
z a m a n göreceğiz? Büzülmüş dudaklarından bir inilti
çıkıyor bazı bazı; hatları büzüşüyor. Bu dinsiz öfke
nereye götürüyor onu?
Meryem - Meryem ki, dünya üzerine açık ellerin­
den iyiliği ve göksel ışınların yansımasını boşaltarak
eve gözkulak oluyor, belki küfürbaza bile yardım
ediyor-, günümüzde Fleurissoire-Levichon sanat ku­
r u m u n u n plastik Roma k a r t o n u n d a n yaptığı şu mo­
dern heykellerden değil. Doğal bir «tasvir», halk sev­
gisinin belirtisi. Bu yüzden de bize ancak d a h a güzel,
d a h a hoş gelecektir. Heykelin karşısında, a m a önde,
oldukça uzağında, duvar rafını aşan, aynı z a m a n d a
duvarların kenarlarına asılmış adakları da koruyan
bir çinko çatıdan bir fener sarkmada, kansız yüzü,
pırıl pırıl elleri, mavi mantoyu aydınlatıyor. Anah­
tarı bölgenin kilise hizmetçisinde bulunan, el yetişe­
bilecek yükseklikte bir maden kapı, ucunda fenerin
asılı olduğu ipin sarılma yerini içinde bulunduruyor.
Ayrıca, heykelin önünde az önce Veronique'in getir­
diği iki m u m yanıyor, gece gündüz. Kendisi için yan­
dığını bildiği bu mumları görünce, farmason öfke­
sinin yeniden alevlendiğini duyuyor farmason. Beppo
büzülüp durduğu duvar girintisinde bir ekmek ka-
buğuyla birkaç rezene filizi kıkırdatıyordu, yanına
koştu. Anthime, nazik selamına karşılık bile ver-
P.7
meden, omuzlarından yakalayıverdi onu; üzerine eğil­
miş de ne diyor, ne diyor da böylesine titretiyor ço­
cuğu? «Olmaz! olmaz!» diye karşı çıkıyor çocuk.
Anthime yeleğinin cebinden beş lirettik bir banknot
çıkarıyor: Beppo kızıyor... İlerde hırsızlık edecek bel­
ki; h a t t a adam öldürecek; yokluğun hangi iğrenç
çamuruyla lekeleyecek alnını, kim bilebilir? Ama
kendisini koruyan Meryem'e, her akşam, uykuya va­
rırken, yüzüne bakarak göğüs geçirdiği, h e r sabah
uyanır uyanmaz gülümsediği Meryem'e el kaldır­
maya gelince!.. Anthime öğüde de, baştan çıkarmaya
da, sertliğe de, gözdağına da başvurabilir, a m a yal­
nızca terslenir, başka birşey elde edemez.
Ama biz aldanmayalım. Anthime aslında Mer­
yem'e hiç mi hiç kızmıyor; o özel olarak Veronique'in
m u m l a r ı n a kızgın. Ne var ki, Beppo'cuğun basit ru­
hu bu incelikleri dinlemiyor; hem artık adanmış olan
bu mumları üflemeye kimselerin hakkı yoktur...
Bu direnme kızdırmıştı Anthime'i, çocuğu itti.
Tek başına yapacak yapacağını. Duvara yaslanıyor,
koltuk değneğini alt yanından kavrayıp, sapını ar-
kaya sallayarak korkunç bir hız alıyor, vargücüyle
havaya fırlatıyor. Sopa duvar oyuğuna çarparak gü­
rültüyle yere düşüyor, kimbilir hangi kırıntıyı, han­
gi molozu da birlikte indiriyor. Değneğini alıyor, du­
var oyuğunu görmek için geri geri gidiyor... Al­
lah bin belâsını versin! İki m u m hâlâ yanıyor. Ama
ne denir? Heykelin sağ kolunun yerinde, kala kala
bir maden sap kalmış.
Aklı başına geliyor, yaptığı işin acıklı sonucuna
bakıyor bir an: iş bu gülünç saldırıyla bitsin... Ney­
se, boşver! Gözleriyle Beppo'yu arıyor; çocuk kay­
bolmuş. Gece çöküyor; Anthime yalnız; az önce değ­
neğinin kopardığı kalıntıyı görüyor döşemenin taş­
larının üstünde, alıyor, mermer ç a m u r u n d a n küçük
bir el bu, omuz silkerek yelek cebine atıyor.
Alnında utanç, yüreğinde öfke v a r şimdi putkı-
20
ranın, laboratuvarma çıkıyor; çalışmak isterdi, a m a
bu yüzler kızartıcı çaba onu yordu; gönlü uyumak­
tan başka bir şey istemiyor. Hiç kuşkusuz, kimselere
iyi geceler dilemeden yatacak yatağına... Gene de,
tam odasına girecekken, bir ses duyup duruyor. Bi­
tişik odanın kapısı açık; karanlıkta sessizce ilerliyor.
Küçük Julie, tanıdık bir küçük melek gibi, ge-
celiğiyle diz çökmüş yatağının üstünde; yatağın baş-
ucunda, lambanın aydınlığı altında, Veronique'le
Marguerite de diz çökmüşler; Julius de biraz ötede,
yatağın ayakucunda ayakta duruyor, bir eli yüre­
ğinin üzerinde, bir eliyle de gözlerini örtüyor, hem
sofu, hem erkekçe bir duruşu var; çocuğun d u a edi­
şini dinliyorlar. Bir sessizlik kaplamış odayı, hem
öyle bir sessizlik ki, mavi bir dumanın, bu çocuk
duası gibi, dupduru göğe doğru dimdik yükseldiği
bir durgun, bir altın geceyi anımsatıyor, Nil kıyısın­
da bir geceyi.
Duanın sonu yakın olmah; şimdi çocuk ezber­
lenmiş kalıpları bırakarak, hazırlıksız, yüreğinden
geldiği gibi d u a ediyor; küçücük öksüzler için, has­
talar, yoksullar için, ablası Genevieve, teyzesi Vero-
nique için, babası için, sevgili annesinin gözlerinin
çabucak iyileşmesi için d u a ediyor... Anthime'in yü­
reği daralıyor bu sırada; kapının eşiğinden, odanın
öbür ucundan, alaylı olmasını istediği, çok yüksek bir
sesle konuştuğu duyuluyor:
«Ya enişte, onun için bir dileğin yok mu ulu Tan-
rı'dan?»
Bunun üzerine çocuk, olağanüstü denecek dere­
cede güvenli bir sesle yeniden başlıyor, herkesi şa­
şırtıyor:
«Bir de, Tanrım, bir de size Anthime eniştenin
günahlarını bağışlamanız için yalvarıyorum.»
Bu sözler t a m yüreğinden vuruyor tanrısızı.
29
 VI
Anthime bir düş gördü o gece. Odasının küçük
kapısı vuruluyordu; koridor kapısı değil, komşu kapı
da değil, başka bir kapı vuruluyordu, o zamana ka­
dar uyanıkken farkına varmadığı, dosdoğru sokağa
açılan bir kapı. Bundan korktu, önce b ü t ü n yanıtı
dilini tutmak oldu. Bir yarı aydınlık, bir gece lam­
basının verebileceği k a d a r yumuşak, belirsiz bir ay­
dınlık, odadaki ufak tefek eşyaları seçmesini sağlı­
yordu; a m a hiçbir alev yoktu odada. Bu ışığın ne­
reden geldiğini kendi kendine açıklamaya çalışırken,
kapı ikinci bir kez d a h a vuruldu.
«Ne istiyorsunuz?» diye seslendi titrek bir sesle.
Üçüncüsünde olağanüstü bir gevşeklik onu uyuş­
turdu, h e r türlü korku duygusunu da eritti (daha
sonra «boyuneğmiş bir sevgi» diyordu b u n a ) ; bir­
denbire, bir an içinde, kendisinin dirençsiz, kapının
da açılmak üzere olduğunu sezinledi. Gürültüsüzce
açıldı kapı, Anthime bir an, karanlık bir aralıktan
başka birşey görmedi, a m a işte, bir duvar oyuğun-
daymış gibi, Meryem Ana beliriverdi. Kısa, ak bir
gölgeydi bu, önce küçük yeğeni Julie sandı, yanından
ayrıldığı sıradaki gibi, çıplak ayakları geceliğinden
dışarı çıkmış. Ama bir an sonra, çok kötü davrandı­
ğı Varlığı tanıdı; diyeceğim, kırdığı heykelin görünü-
şündeydi bu gölge; h a t t a sağ dirseğinin alt yanında­
ki yarayı bile seçebiliyordu; a m a o erkeksi yüz, h e r
zamankinden d a h a güzel, d a h a güleçti. Anthime yü­
r ü d ü ğ ü n ü açıkça göremiyordu ya, o kayarcasma ken­
disine doğru ilerliyordu, tam başucuna gelince:
«Sen, ey beni yaralayan, sanır mısın ki seni iyi­
leştirmek için elime gereksinimim olsun?» dedi. Bu
a r a d a içi boş giysi kolunu onun üzerine doğru kal­
dırıyordu.
Şimdi bu tuhaf aydınlık Ondan yayılıyormuş gibi
geliyordu Anthime'e. Ama maden sap birdenbire böğ-
30
r ü n e saplanınca korkunç bir acı duydu, karanlıklar
içinde uyandı.
Anthime belki çeyrek saat öylece kaldı, bir türlü
toplayamadı kendini. Birdenbire tuhaf bir uyuşuk­
luk, şaşkınlık duyuyordu sonra, nerdeyse hoş deni­
lebilecek bir gidişme, öyle ki böğründeki keskin acı­
yı gerçekten duyduğundan kuşkudaydı şimdi; düşü
nerede bitiyor, nerede başlıyordu, şimdi uyanık mıy­
dı, az önce düş mü görmüştü, anlamıyordu. Kendini
yokladı, çimdikledi, inceledi, bir kolunu yataktan çı­
kardı, en sonunda bir kibrit çaktı. Veronique yanın­
da, yüzünü duvardan yana çevirmiş, uyuyordu.
O zaman, çarşaflardan dışarı çıkıp yorganı at­
tı, çıplak ayaklarının ucunu terliklere basıncaya ka­
d a r kaydı. Koltuk deyneği orda, gece masasına da­
yalıydı; deyneği almadan, yatağı geriye iterek elle­
rinin üzerinde doğruldu; sonra ayaklarını terliğe sok­
tu; sonra bacakları üzerinde dimdik dikildi; sonra
da, h â l â kararsız, bir kolu ilerde, bir kolu geride,
bir adım, iki adım attı yatak boyunca, üç adım, son­
ra odanın içinde... Meryem Ana! Yoksa!.. -Sessizce
pantolonunu geçirdi bacaklarına, yeleğini, ceketini
giydi... Dur, benim sakmmasız kalemim! Kurtulan
bir r u h u n k a n a t çırptığı yerde, iyileşmiş bir bedenin
beceriksiz devinimimin ne önemi var?
Çeyrek saat sonra, Veronique, bilmem hangi ön­
seziyle birşeyler sezip de uyandığı zaman, önce Ant-
hime'in varlığını yanında duymayışma şaştı; bir kib­
rit çakıp da yatağın başucunda koltuk değneğini, sa­
katın zorunlu yoldaşını görünce d a h a çok şaşırdı.
Kibrit parmaklarının arasında yandı tükendi, çün­
kü Anthime çıkarken m u m u götürmüştü; Veronique
el yordamıyla, üstünkörü giyindi, sonra o da ayrıldı
odadan, t a v a n a r a s m m kapısı altından sızan ışık çiz­
gisine doğru gitti.
31
 — Anthime! Orda mısın, dostum?
Yanıt yok. Bununla birlikte, kulağı kirişte olan
Veronique, tuhaf bir ses duyuyordu. Sıkıntıyla ka­
pıyı itti; gördüğü şey eşiğe çivileyiverdi kendisini:
Anthime'ciği orada, karşısındaydı; ne oturuyor­
du, ne ayaktaydı; başının yukarısı masanın hizasm-
daydı, k e n a r a koyduğu m u m u n ışığını tümüyle alı­
yordu; bilgin, tanrısız Anthime, istemi gibi k ö t ü r ü m
dizi de, yıllardır hiç eğilmemiş, bükülmemiş (çün­
kü onda akılla bedenin ne büyük bir uygunluk için­
de olduğu dikkate değer birşeydir) olan Anthime diz
çökmüştü.
Diz çökmüştü, Anthime diz çökmüştü; iki elinde
ufak bir m e r m e r h a m u r u kırıntısı tutuyor, gözyaş­
larıyla ıslatıyor, coşkun öpüşlere boğuyordu. Önce
hiç istifini bozmadı, Veronique de bu gizem karşı­
sında şaşırmıştı, ne geri çekilmeyi göze alabiliyor­
du, ne girmeyi, kendisi de eşiğe, kocasının karşısı­
na diz çökmeyi düşünüyordu, bu sırada kocası zor­
l a n m a d a n kalkarak, ey mucize! güvenli adımlarla
kendisine doğru ilerledi, kollarını beline doladı, onu
bağrına basarak üzerine doğru eğildi:
«Bundan böyle... b u n d a n böyle, benimle birlik­
te dua edeceksin, canım», dedi.
VII
Farmasonun dine dönmesi uzun zaman gizli ka­
lamazdı. Julius de Baraglioul bir gün bile bekleme­
den kardinal Andre'ye duyurdu işi, o da muhafaza­
k â r partiye, Fransız kilisesinin b ü t ü n yüksek kade­
melerine yaydı; bu a r a d a Veronique de peder Ansel-
me'e h a b e r ulaştırıyor, böylece iş çabucak Vatikan'ın
kulaklarına varıyordu.
Armand-Dubois ufak bir ergi sağlamıştı kuşku­
suz. Meryem Ana'nm kendisine gerçekten göründü-
32
g ü n ü söylemek belki de düşüncesizlik olurdu; a m a
onu yalnız düşünde görmüş olsa bile, iyileşmesi or­
tadaydı, yadsınamazdı, kanitianabilirdi, hiç kuşkusuz
mucizemsi birşeydi.
İyileşmek belki Anthime'e yetiyordu, a m a kili­
seye yetmiyordu, kendisini alışılmamış bir şanla do­
natacağım ileri sürerek açık bir dine dönüş istedi.
Bundan birkaç g ü n sonra peder Anselme, ken­
disine:
«Daha neler!» diyordu. «Bu k a d a r k u s u r işleyin,
sapkınlığı yaymak için başvurmadık yol bırakma­
yın da bugün Tanrı'nın sizden istediği yüce bilgiyi
vermekten kaçın, öyle mi? Sizin o boş biliminizin
yalancı parıltıları kimbilir kaç kişinin n u r a sırt çe­
virmesine yol açtı! Şimdi onları yeniden dine bağ­
lamak bir borçtur sizin için. Ne diyorum? Borç m u ?
Biricik göreviniz bu sizin; b u n u anlamadığınızı var­
saymak gibi bir aşağılamada bulunmayacağım size.»
Hayır, Anthime bu görevden kaçmıyordu; a m a
sonuçlarından k o r k m a k t a n da geri durmuyordu.
Söylediğimiz gibi, Mısır'daki büyük çıkarları farma­
sonların elindeydi. Loca'nm kendisini yadsıyan bir
kimseye desteğini sürdürmesi beklenebilir miydi? Ser­
vetini ondan beklediği için, kendini batmış sayıyor­
du şimdi.
Peder Anselme'e açıldı. Adam, Anthime'in yük­
sek rütbesini bilmiyordu, öğrenince dine dönüşün
d a h a ilginç olacağını düşündü, pek sevindi. İki gün
sonra, Anthime'in bu yüksek rütbesi, Osservatore
okurları için de, Santa Croce okurları için de bir giz
olmaktan çıkmıştı.
«Beni mahvediyorsunuz», diyordu Anthime.
«Yok, oğul, tam tersine, diye yanıtlıyordu peder
Anselme; size kurtuluşu getiriyoruz. Parasal gerek­
sinimlerinize gelince, hiç üzülmeyin: kilise karşılar
bunu. Kardinal Pazzi'ye d u r u m u n u z u uzun u z u n an­
lattım, o da Rampolla'ya bildirecek; sonra size Kut-
33
sal Peder'imizin de dine dönüşünüzden şimdiden ha­
yordu. Sonra da La Depeche de Toulouse'da Anthi­
berdar olduğunu söyleyeceğim.- Kilise kendisi için ne­
me'in, iyileşmesinden iki gün önce yolladığı alaylı
leri gözden çıkardığınızı anlayacaktır. Hakkinizin
bir kısa yazısı yayınlandı; Julius bacanağı adına,
yenmesini ister mi? Hem sonra, farmasonların bu
b u n d a n böyle «dine dönmüşü» yazı a r k a d a ş l a n ara­
işteki etkisini de biraz büyütmüyor musunuz? Ne­
sında saymamasını bildiren, h e m onurlu, h e m k u r u
ler yapabileceklerini bilmiyor değilim. Düşmanlıkla­
bir mektupla karşılık verdi La Depeche'e. Zukunft
rının size kaybettireceğini iyice hesapladınız mı? Tu­
d a h a çabuk davrandı, Anthime'e kibarca teşekkür
tarını söyleyin bize, söyleyin ve... (sol elinin işaret
etti. Berikiyse gerçekten sofu bir r u h u n sağladığı
parmağını, şeytanca bir iyilikle, b u r n u n a dek kal­
huzurlu yüzle kabulleniyordu vuruşları. Julius ıslıklı
dırdı) ve hiçbir şeyden korkmayın.»
bir sesle:
Jübile şenliklerinden on gün sonra, Anthime'in «Bereket versin ki Correspondant'm sayfalan
dine dönüşü Gesu'de büyük bir tantanayla kutlan­ açılacak kaleminize, b u n u ben üzerime alıyorum,»
dı. Zamanın b ü t ü n İtalyan gazetelerinin ilgilendiği diyordu.
bu töreni u z u n u z u n anlatacak değilim. Cizvit ön­ «Ama oraya ne yazayım istiyorsunuz, dostum? di­
derinin sözcüsü Peder T., en dikkate değer söylev­ ye karşı geliyordu Anthime tatlılıkla; d ü n kafamı
lerinden birini çekti: Kuşku yoktur ki, farmasonun kurcalayan şeylerin hiçbiri ilgilendirmiyor şimdi be­
r u h u çılgınlık derecesinde sarsıntılıydı, kininin faz­ ni.»
lalığı bile bir aşkın habercisiydi. Kutsal vaizci Saul
Sonra sessizlik başlamıştı. Julius'ün de Paris'e
de Tarse'ı anıyor, Anthime'in putkıranca davranı­
dönmesi gerekmişti.
şıyla ermiş Etienne'in taşlaması arasında şaşırtıcı
Peder Anselme sıkıştırıp durduğundan, Anthime
benzerlikler buluyordu. Kutsal pederin p a r l a k söz­
yumuşak başlılıkla Roma'dan ayrılmıştı bu arada.
leri kubbe altında k a b a r a r a k sesli bir m a ğ a r a d a ko­
Loca'nm desteği k a l k a r kalkmaz, parasal yıkım ge­
ca gel-git d a l g a l a n gibi yayılırken, Anthime, yeğe­
lip çatmıştı; kilisenin desteğine güvenen Veronique'
ninin ince sesini düşünüyor, bundan böyle hep ken­
in zorlamasıyla yaptığı görüşmeler de kilise ileri ge­
disine hizmet edeceği kimsenin dikkatini dinsiz eniş­
lenlerini yormaktan, sıkmaktan başka sonuç verme­
tesinin günahları üzerine çektiği için, çocuğa için­
mişti, dostça bir öğüt vermişler, Milano'ya giderek
den teşekkür ediyordu.
eskiden vadedilen ödeneği ve bayatlamış bir göksel
iyiliğin a r t ı k l a n n ı beklemesini söylemişlerdi.

Anthime o günden sonra d a h a yüce işlere verdi

kendini, adı çevresinde yapılan patırdıyı pek farket-
medi. Onun yerine Julius de Baraglioul acı çekiyor,
gazeteleri yüreği ç a r p m a d a n açamıyordu. Ortodoks
gazetelerinin ilk coşkunluğuna şimdi serbest yayın­
ların y u h a l a n karşılık veriyordu-. Osservato re 'nin
önemli yazısı «Kilisenin yeni bir yengisi»ne, Tempo
Felice'nin «Bir budala daha» adlı yergisi karşılık olu-

34
35

ı

İKİNCİ KİTAP
JULIUS DE BARAGLIOUL
tHiç kimsenin dönüsüne engel olmamak
gerektiğine göre.»
RETZ - VIIİ, s. 93
I rürseniz, çok sevinirim. (Nasıl olsa romancısı­
Baraglioul'lar 30 Mart'ta, geceyarısı Paris'e dön­
düler, Verneuil sokağındaki dairelerine yeniden yer­
leştiler.
Marguerite yatma hazırlığını yaparken, Julius,
elinde bir ufak lâmba, ayağında terlikleri, içinde ye­
niden bulunmaktan her zaman zevk duyduğu ça­
lışma odasına girdi. Loş bir dekoru vardı odanın;
duvarlarda birkaç Lepineyle bir Boudin asılıydı; bir
köşede, bir döner heykel ayaklığı üzerinde bir mer­
mer, karısının Chapu tarafından yapılmış büstü, bi­
raz çiğ bir leke oluşturuyordu; odanın ortasında Rö­
nesans işi bir kocaman masa vardı, masanın üstün­
de kitaplar, broşürler, prospektüsler kümelenmişti;
bölmeli mineden bir tepsi üzerinde kenan bükülmüş
birkaç kartvizit, bunlardan biraz uzakta da, iyice
belli olacak biçimde Barye'nin bir bronzuna dayan­
mış bir mektup vardı. Julius, babasının yazısını ta­
nıdı. Hemen zarfı yırtıp okumaya başladı:
Sevgili oğlum,
Bu son günlerde iyice güçten düştüm. Kimi
şaşmaz belirtilere bakarak, tası tarağı toplama-
36
nın zamanı geldiğini anlıyorum,- hem daha
uzun bir konaklamadan fazla bir yarar da bek­
lemiyorum.
Bu akşam Paris'e döneceğinizi biliyor, bana
vakit geçirmeden bir hizmette bulunmaktan ka­
çınmayacağınıza inanıyorum: bu yakınlarda si­
ze de bildireceğim kimi düşüncelerim var, bun­
ların gerçekleşmesi için, Lafcadio Wluiki (Louki
okunur, W ile i pek belli olmaz) adında bir de­
likanlının hâlâ Claude Bernard çıkmazında, 12
numarada oturup oturmadığını bilmem gereki­
yor.
Bu adrese gidip adı geçen delikanlıyı gö­
nız, kendinizi içeriye aldırtmak için kolayca bir
bahane bulursunuz.) Şunları öğrenmem gere­
kiyor-.
1. — Delikanlının ne yaptığı;
2. — Ne yapmayı düşündüğü (bir ereği var
mı? Varsa ne türden?).
3. — Bir de geçim kaynaklarını, yetenekle­
rini, isteklerini, zevklerini, nasıl bulursanız öy­
lece belirtirsiniz bana.
Şimdilik beni görmeye çalışmayın.- Keyfim
yerinde değil. Edindiğiniz bilgileri birkaç sa­
tırla bana yazsanız da olur. Konuşmayı arzu-
larsam, ya da büyük yolculuğun yaklaştığını
sezersem, sizi çağırırım.
Gözlerinizden öperim.
Juste-Agenor de BARAGLIOUL
EK. — Benim tarafımdan geldiğinizi hiç bel­
li etmeyin. Delikanlı beni tanımaz, bundan böy­
le de tanımamalı.
Lafcadio Wluiki şimdi on dokuz yaşında.
Rumen uyruklu. Öksüz.
Son kitabınızı gözden geçirdim. Bundan son-
37
 ra da Akademiye giremezseniz, bu saçmalıkları
yazmış olmanız bağışlanamaz.
Yadsınamazdı: Julius'ün son kitabı basında kö­
tü karşılanmıştı. Yorgundu ya gazetelerden kesilmiş
yazıları, romancı adının hiç de iyi anılmadığı yazı­
ları gene de gözden geçirdi. Sonra bir pencere açtı,
gecenin sisli havasını ciğerlerine çekti. Julius'ün ça­
lışma odasının pencereleri elçilik bahçelerine bakar­
dı, bu arıtıcı gölge havuzlarında gözler de, r u h da,
dünyanın, sokağın çirkinliklerinden arınırdı. Görün­
meyen bir k a r a t a v u ğ u n türküsünü dinledi bir za­
man. Sonra yatak odasına döndü, Marguerite çok­
t a n yummuştu gözlerini.
Uykusuz kalmaktan korkuyordu, konsolun üze­
rinden, sık sık kullandığı portakal çiçeği şişesini al­
dı. Karı-kocalık saygısına çok dikkat ederdi, fitili
kısılmış lâmbayı uyuyan k a d ı n d a n d a h a aşağıda bir
yere koymuştu ya, içindekini içip de bardağı bıra­
kınca kristalin şıngırtısı Marguerite'in uyuşukluğu­
n u n derinliğine ulaştı, Marguerite bir hayvan inil­
tisi çıkararak d u v a r d a n yana döndü. Julius onu uya­
nık buluşuna sevindi, yanına yaklaştı, bir y a n d a n
soyunurken, bir y a n d a n da konuşmaya başladı:
«Babam kitabımdan nasıl sözediyor, bilmek ister
misin?»
Marguerite u y u m a k t a n başka birşey istemiyordu.
«Sevgili dostum, babacığın yazından anlamaz,
yüz kez söyledin b u n u bana», diye mırıldandı.
Ama Julius pek içlenmişti:
«Bu saçmalıkları yazmamın hiç yakışık almadı­
ğını söylüyor», dedi.
Oldukça u z u n bir sessizliğe daldı Marguerite, h e r
türlü yazını çıkardı aklından; Julius yalnızlığı ka­
bullenmek üzereydi; a m a Marguerite, sırf onu sev­
diği için, büyük bir çaba h a r c a y a r a k yüzeye döndü:
«Bunu da kendine dert etmezsin inşallah», dedi.
38
«Pek soğuk karşılıyorum, görüyorsun,» dedi Julius
hemen. Ama ne de olsa b a b a m a böyle konuşmak ya­
raşmaz bence; herkese yaraşsa, b a b a m a yaraşmaz;
üstelik, doğrusunu konuşmak gerekirse, kendi onu­
r u n a dikilmiş bir anıttan başka birşey olmayan bu
kitap hakkında...»
Öyle ya, Julius bu kitapta ihtiyar diplomatın yü­
ce meslek yaşamını göstermemiş miydi? Romantik­
lerin gürültülerine karşılık, Juste-Agenor'un h e m aile,
h e m siyaset yaşamını, onurlu, sakin, örnek yaşamını
göklere çıkarmamış mıydı?
«Çok şükür ki sana minnet duysun diye yazma­
dın bu kitabı.»
«Dorukların Havası'm Akademi'ye girmek için
yazdığımı çıtlatıyor.»
«Peki, ne zaman olacakmış bu iş! Ne zaman gü­
zel bir kitap yazdığın için Akademi'ye girecekmiş-
sin!» Sonra acıyan bir sesle: «Her neyse! İnşallah
gazetelerle dergiler dersini verirler ona.»
Julius patladı:
«Gazeteler mi? Bırak canım!.. Dergiler mi!» Öf­
keyle Marguerite'e döndü, sanki o n u n suçuydu bu
konuya girmesi, acı bir gülüşle: «Dört bir y a n d a n
saldırıyorlar», dedi.
Bir yumruk oldu bu. Marguerite iyice uyandı.
«Çok mu yermişler seni?»
«Övgüler de var, ikiyüzlülükleri şaşırtıyor in­
sanı.»
«Ne iyi ediyordun bu gazetecileri hor görmekle!
Ama evvelsi gün M. de Vogue ne yazıyordu sana, dü­
şünsene.- Kaleminiz Fransa'yı bir kılıç gibi savunu­
yor.»
Julius düzeltti:
«Kaleminiz, bizi tehdideden b a r b a r l a r a karşı,
Fransa'yı bir kılıçtan daha iyi savunuyor.»
«Sonra d a h a geçenlerde kardinal Andre de oyu­
nu sana vereceğini söylemekle b ü t ü n Kilise'nin ar-
39
dında olduğunu belirtti.»
«Bunun hiçbir yaran yok bana!»
«Dostum...!»
«Kilisenin yüksek himayesinin ne olduğunu Ant-
hime'in işinde gördük.»
«Dertlendin gene, Julius. Ödül için çalışmadığı­
nı sık sık söylemişindir bana; başkaları beğensin di­
ye de çalışmadığını, kendi beğenmenin sana yetti­
ğini söylerdin; çok güzel sayfalar da yazdın bu ko­
nuda.»
«Biliyorum, biliyorum», dedi Julius, sinirlenmişti.
Derin sıkıntısı bu düzmece ilaçlan ne yapsmdı.
Tuvalet odasına geçti.
Ne diye karısının önünde kendini tutmuyor da
böyle yürekler acısı bir taşkınlık gösteriyordu? Eş­
lerin paylaşacakları kaygılardan değildi ki kaygısı,
gururla, utançla yüreğine kapatmalıydı onu. «Saç­
malıklar!» Dişlerini yıkarken, bu sözcük şakaklarını
dövüyor, en soylu düşüncelerini altüst ediyordu. Ne
önemi vardı bu son kitabın? Babasının sözünü unu­
tuyordu: hiç değilse bu sözü babasının söylediğini
unutuyordu... Yaşamında birinci kez, çirkin mi çir­
kin bir soru yükseliyordu içinde, -onun, şimdiye ka­
dar yalnız onama, gülümsemeyle karşılamış olan Ju-
lius'ün içinde-, bu gülümsemelerin içtenliği, bu ona­
maların değeri üzerinde, yapıtının değeri, düşünce­
sinin gerçekliği, yaşamının doğruluğu üzerinde bir
kuşku yükseliyordu.
Odasına döndü, bir elinde dalgın dalgın diş bar­
dağını, bir elinde fırçasını tutuyordu; yansına ka­
dar pembe bir suyla dolmuş bardağı konsolun üs­
tüne, fırçayı bardağın içine koydu, akçaağaçtan ya­
pılmış, ufak bir masanın önünde durdu. Marguerite
mektuplannı burada yazardı. Karısının kalemine sa­
rıldı; inceden inceye kokulandırılmış, morumsu bir
kâğıda şunlan karalamaya başladı:
40
Sevgili babacığım,
Bu gece dönünce mektubunuzu buldum. Ver­
diğiniz görevi hemen yarın yerine getireceğim,
dilediğiniz gibi sonuçlandıracağımı umuyor, si­
ze bağlılığımı göstermeyi çok istiyorum.
Öyle ya, ezilip kınlmca gerçek büyüklüklerini
gösteren soylu kişilerdendir Julius. Geriye yaslandı,
bir zaman kaldı öylece, kalemi elinde, tümcesini tar­
tıyordu.
Çıkarcılıkla hiçbir ilgisi olmayan birşeyin
sizce kuşkulu görülmesi zor geliyor bana, bu
çıkar duygusundan uzaklıktır ki...
Hayır. Şöyle yazsa daha iyi olurdu:
Sanır mısınız ki ben sanatta dürüstlüğe da­
ha az değer veririm, o dürüstlük ki...
Tümcenin arkası gelmiyordu. Julius gecelikleydi;
üşüyeceğini anladı, kâğıdı buruşturdu, diş bardağını
aldı, buruşturulmuş kâğıdı havaya atarken, onu da
götürüp tuvalet odasına bıraktı.
Yatağına girmek üzereydi, karısının omzuna do­
kundu:
«Ya sen, sen ne düşünüyorsun kitabım hakkın­
da?»
Marguerite donuk donuk gözlerini araladı. Julius
sorusunu yinelemek zorunda kaldı. Marguerite yan
yanya döndü, ona baktı. Kaşlan bir kınşıklar yı­
ğını altında yukan kalkmış, dudakları büzülmüştü,
acıklı bir görünüşü vardı Julius'ün.
«Dostum, ne oldu sana böyle? Daha neler! son
kitabının ötekiler kadar iyi olmadığına gerçekten
inanıyorsun demek?»
Bir yanıt denemezdi buna; Marguerite yanıt ver­
mekten kaçmıyordu.
«Ben ötekilerin bundan iyi olmadıklarına inanı-
41
yorum!»
«Eh, öyleyse!...»
Marguerite bu taşkınlıklar karşısında cesareti­
ni yitirdi, yumuşak kanıtlarının yararsız olduğunu
anladı, karanlığa dönüp, yeniden uyudu.
II
Julius'ün meslekten gelme bir merakı, insanla
ilgili hiçbir şeyin kendisine yabancı kalamayacağı
gibi bir de koltuk kabartıcı, boş düşü vardı ya şim­
diye k a d a r sınıfının alışkanlıkları dışına pek çıkma­
mış, aşağı yukarı yalnız kendi çevresinin insanla­
rıyla bağıntıda bulunmuştu. Eğilimi değildi b u n u n
nedeni, d a h a çok önüne fırsat çıkmayışmdandı. Julius,
bu görüşme için dışarıya çıkmak üzereyken, giysi­
sinin hiç de gerektiği gibi olmadığını farketti. Par-
desüsünde, plastronunda, h a t t a cronstadt şapkasında
bir uygunluk, bir darlık, bir seçkinlik vardı... Ama
olsun, kılığının genç adamı fazla kaba bir yakınlığa
buyur etmemesi d a h a iyi olurdu belki de. Onu ko­
n u ş m a yoluyla açılmaya yöneltmek d a h a uygun dü­
şerdi, böyle düşünüyordu Julius. Bir yandan Claude-
Bernard çıkmazına doğru gidiyor, bir y a n d a n da
araştırmayı yürütebilmek için nasıl bir bahaneyle
içeri gireceğini tasarlıyordu.
Kont Juste-Agenor de Baraglioul'un ne işi ola­
bilirdi bû Lafcadio'yla? Julius'ün kulağında uğulda-
yıp duruyordu bu soru, can sıkıcıydı. Şimdi, baba­
sının yaşamını yazıp bitirdikten sonra da hakkında
sorular sormaya kalkacak değildi ya. Bu k o n u d a ba­
basının kendisine söyleyeceğinden fazlasını bilmek is­
temiyordu. Kont şu son yıllarda sessizleşmişti ya hiç­
bir şeyini de gizlememişti. Julius, Luxembourg'dan
geçerken bir sağnağa tutuldu.
Claude-Bernard çıkmazında, 12 n u m a r a l ı kapının
42
önünde i>ir kira arabası duruyordu. Julius, geçer­
ken, kocıman bir şapka altında, biraz cafcaflı bir
tuvalet eymiş bir kadın gördü bu arabada.
Evin kapıcısına Lafcadio Wluiki adını söylerken
yüreği çarptı; bir serüvene atılıyormuş gibi bir duy­
gu vard romancının içinde; ama merdivenden çı­
karken, aulunduğu yerin bayağılığı, dekorun sönük­
lüğü hoşma gitmedi; neyle besleneceğini bilemeyen
merakı sarsılıyor, tiksintiye yeniliyordu.
Dördincü katta, yalnıa merdivenlikten ışık alan •
halisiz koridor, merdiven başından birkaç adım son­
ra kıvrılıyordu; sağda solda kapalı kapılar vardı bu
koridorun üzerinde; dipteki kapı aralıktı, ince bir
ışık çizgisi sızıyordu arasından. Julius kapıyı vurdu;
boşuna; çekine çekine biraz daha araladı; odada hiç
kimse yoktu. Julius yeniden aşağıya indi.
«Yolsa da gecikmez, birazdan döner», demişti
kapıcı.
Bardiktan boşanırcasına yağmur yağıyordu. Av­
luda, merdivenin karşısında, bir bekleme odası var­
dı; ama su odanın pis kokusunu, kasvetli halini gö­
rünce yıkanya çıkarak kapıyı itip girebileceğini,
genç adamı gözüpeklikle bekleyebileceğini düşündü.
Gene yukarı çıktı.
Koricoru yeni baştan dönerken, diptekinin ya­
nındaki odadan bir kadın çıktı. Julius bu kadına
çarptı, öîûr diledi.
«Kimi arıyorsunuz?»
«Moısieur Wluiki'yi. Burada oturmuyor mu?»
«Dışaı çıktı.»
Julius öyle bir sıkıntıyla:
«Ya!> dedi ki kadın hemen:
«Aceie miydi kendisine söyleyeceğiniz?» diye sor­
du.
Julius, bilinmedik Lafcadio'yla karşüaşmak üze­
re silahlanmıştı yalnız, şaşırdı kaldı; bununla bir­
likte, fırsat güzeldi; belki de bu kadın çok şeyler bi-
43
liyordu delikanlı hakkında; onu bir konuşturabilsey-
di...
«Kendisinden bir şey soracaktım da.»
«Kimin adına?»
'Beni polis molis sanmasın sakın!' diye düşün­
dü Julius, şapkasını hafiften kaldırdı, biraz tumtu­
raklı bir sesle:
«Bendeniz kont Julius de Baraglioul'um», dedi.
«Ah! sayın kont... Özür dilerim, şey edemedim...
Öyle karanlık ki, bu koridor! Girin lütfen. (Dipteki
kapıyı itti). Lafcadio gecikmez herhalde... Şeye ka­
d a r gitti, şeye... Ah! Bir dakika!...»
Julius içeri girerken, kadın bir iskemlenin üzeri­
ne saygısızca yayılmış bir kadın donuna doğru se­
ğirtti ilkin, saklamayı beceremeyince, hiç değilse bu­
r u ş t u r u p ufaltmaya çalıştı.
«Öyle karışık, öyle karışık ki burası...»
Julius tatlılıkla:
«Bırakın! bırakın! diyordu. Ben alışkınım...»
Carola Venitequa oldukça güçlü bir kadındı, da­
ha doğrusu biraz tombuldu ya yapısı, görünüşü sağ­
lamdı, çoğu insanlarda görülen a m a bayağı olma­
yan, oldukça çekici hatları vardı, hayvansı, yumuşak
bakışlıydı, meler gibi bir ses çıkarıyordu. Sokağa çık­
m a k üzere olduğu için, başına ufak ve yumuşak bir
fötr giymişti, bir denizci kravatının ortadan kestiği,
bluz biçimi korsajının üzerinde bir erkek yakası, kol­
larında beyaz yenler vardı.
«M. Wluiki'yi uzun zamandır tanır mısınız?»
Kadın, yanıt vermeden:
«Belki de isteğinizi iletebilirim ona», dedi.
«Şey... Bu a r a d a çok işi olup olmadığını bilmek
isterdim.»
«Gününe göre değişir.»
«Çünkü, biraz boş zamanı varsa, şey diyordum...
benim için ufak bir işe bakmasını...»
«Ne t ü r bir iş?»
44
«Şey işte, şöyle... İlkin ne gibi şeylerle uğraştığı­
nı öğrenmek isterdim biraz.»
Soruda kurnazlık yoktu a m a Carola'nm dış gö­
r ü n ü ş ü de insanı kurnazlığa yönelten türden değil­
di pek. Kont de Baraglioul güvenine yeniden kavuş­
tu. Carola'nm boşalttığı iskemleye oturmuştu, Caro­
la da onun yanında, masaya dayanmış, konuşmaya
başlamak üzereydi, bu sırada koridorda büyük bir
gürültü koptu.- kapı gürültüyle açıldı, Julius'ün ara­
bada gördüğü kadın belirdi.
«Anlamıştım,» dedi; «bu adamın yukarı çıktığını
görünce...»
Carola, Julius'ten biraz uzaklaştı hemen:
«Hiç de değil, cicim, değil... konuşuyorduk,» dedi.
«Arkadaşım Bertha Grand-Marnier; sayın kont... ku­
sura bakmayın: adınızı unuttum!»
Julius, Bertha'nm uzattığı eldivenli eli sıkarken:
«Zararı yok», dedi, biraz sıkılmıştı.
«Sen de beni takdim et», dedi Carola...
Öbürü dostunu takdim ettikten sonra:
«Bak, yavrum, üç saattir bekliyoruz, dedi. Beye­
fendiyle konuşmak istiyorsan, al götür: bir a r a b a m
var.»
«Beni görmeye gelmemişti ki.»
«Gel öyleyse! Yemeği bizimle yer misiniz bu ak­
şam?»
«Üzgünüm.»
Carola kızarmıştı, dostunu götürmekte acele edi­
yordu:
«Kusura bakmayın, efendim, dedi. Lafcadio ner-
deyse gelir.»
Kadınlar çıkarken kapıyı açık bırakmışlardı; ko­
ridor, halisiz olduğu için sesliydi; merdiven başından
sonra kıvrılması, gelenin görülmesine engel oluyor­
du ya yaklaşması duyuluyordu.
45
 «Neyse, oda b a n a kadından da iyi bilgi verir
umarım», dedi Julius kendi kendne. Çevresini sakin
sakin gözden geçirmeye başladı.
Yazık ki eşyasıyla kiraya verilen bu bayağı oda­
da, bu türlü konulara yabancı kalmış merakına kar­
şılık verebilecek hiçbir şey yoklu.
Kitaplık yok, duvarlarda resim yok. Şöminenin
üzerinde Daniel Defoe'nin Moll Flanders'ı ingilizce,
üçte ikisi açılmış yalnız, çirkin bir baskı; bir de
Lasca diye anılan Anton-Francesco Grazzi'nin No-
velle'si, italyanca. Bu iki kitap Julius'ün ilgisini çek­
ti. Bunların yanında, bir alkol şikesinin ardında du­
ran bir resim de az ilgi uyandırmadı onda: kumlu
bir kıyıda, pek genç sayılamayacak, ama garip bir
biçimde güzıel bir kadm, ingilizleri andıran, spor giy­
sili, zarif, ince bir adamın kolur.a yaslanmış; ayak­
ları dibinde de, on beş yaşlannca, açık renk, dağı­
nık, sık saçlı, güleç, anadan doğna çıplak, güçlü bir
çocuk.
Julius bu resmi aldı, sağ köşesindeki soluk bir­
kaç sözcüğü okumak için ışığa yaklaştırdı: Duino;
temmuz 1886. Duino'nun Avusturya'da, Adriyatik kı­
yısında küçük bir kasaba olduğuru biliyordu ya bun­
dan da pek bir şey çıkaramadı Dudaklarını ovuş­
turdu, başını yukardan aşağı doğru sallayarak resmi
yerine bıraktı. Şöminenin soğuk ocağı içinde bir yu­
laf unu kutusu, bir mercimek, tir de pirinç torbası
duruyordu, az ötede de duvara dayanmış bir satranç
tahtası. Bu delikanlının günlerini ne tür çalışmalara,
ne tür işlere harcadığını belli eden hiçbir şey yoktu.
Lafcadio az önce yemek yemişti anlaşılan; ma­
sada, bir gazocağının üzerindeki ufak bir kulplu ten­
cerenin içinde, en ufak öteberilerini bile düşünen tu­
ristlerin çay hazırlamak için kulandıklan şu küçük,
içi oyuk, delikli, maden yumurtalardan biri duruyor­
du; kirli bir fincanın çevresinde de ekmek kırıntıları
vardı. Julius masaya yaklaştı; masanın bir çekme-
46
cesi vardı, çekmecenin de anahtarı...
Bundan sonra olacaklara bakıp da Julius'ün ki­
şiliği üzerinde aldanmanızı istemem: hiç de saygı­
sız bir adam değildi Julius, herkesin kendi yaşamı­
nı canının istediği gibi gizlemesine saygı gösterirdi;
edebe erdeme büyük bir saygısı vardı. Ama babası­
nın buyruğu karşısında, yaratılışını zorlaması gere­
kiyordu. Bir an daha kulak verip bekledi, sonra, ge­
len giden olmadığını anlayınca —ilkelerine karşın,
istemeye istemeye a m a ince bir görev duygusuyla—
anahtarı çevrilmemiş çekmeceyi çekti.
, Rus meşiniyle ciltlenmiş bir defter vardı; Julius
defteri alıp açtı.
İlk sayfadaki sözcükler, fotoğraftaki yazıyla ya­
zılmıştı, okudu:
İstedikçe şunu bunu yazsın diye,
Cadio'ya amcasından hediye.
Faby
Hemen aşağısına da biraz çocuksu, dik, düzgün
bir yazıyla şunlar yazılmıştı:
Duino. Bu sabah, 10 temmuz 86. lord Fabian bi­
zimle kalmaya geldi. Bana bir sandal, bir tüfek, bir
de bu güzel defteri getirdi.
Bu ilk sayfada başka hiçbir şey yoktu.
Üçüncü sayfaya 29 ağustos tarihi atılmıştı, şunlar
okunuyordu:
Faby'ye 4 kulaç geçildim...
I
Ertesi gün de:
12 kulaç geçildim...
Julius bunun bir alıştırma defterinden başka bir
şey olmadığını anladı. Ama günlerin listesi hemen
kesildi, boş bırakılmış bir sayfadan sonra şunlar
47
vardı: Julius çabuk çabuk okuyordu, «punta»yı bir ya­
bancı parası sandı, çocukça ve miskin bir başarılar
20 eylül: Cezayir'den Aures'e hareket.
ve a r m a ğ a n l a r alışverişinden başka birşey görmedi
Sonra bazı yerler belirtiliyor, tarihler veriliyor­ bu hesaplarda.
du, en sonra da şunlar vardı:
Bu 4 nisan, Protos'la konuşma:
5 ekim.- El Kantara'ya, dönüş. Horseback'ta1 50 «Şu sözcüklerde ne var, anlıyor musun.- ÖLÇÜYÜ
kilometre, durmadan. AŞMAK»?

Julius birkaç boş sayfa çevirdi; a m a biraz ötede Yazı b u r a d a bitiyordu.

defter yeniden ele alınır gibiydi. Bir sayfanın başına, Julius omuz silkti, dudak büktü, başını salladı,
hem d a h a büyük harflerle, hem de dikkatle, yeni bir defteri yerine koydu. Saatini çıkardı, kalkıp pence­
başlık yazılmıştı: reye yaklaştı, dışarıya baktı; yağmur dinmişti. Şem­
siyesini koyduğu yere doğru yöneldi; yakışıklı bir
Altında da şöyle bir söz: genç adam gördü bu sırada, kapının aralığından bi­
QUI INCOMINCIA İL LIBRO r a z geriye yaslanmış, gülümseyerek kendisine bakı­
DELLA NOVE ESIGENZA yordu.
E*

DELLA SUPEEMA VIRTU 2

«Tanto quanto se ne taglia*
BOCCACIO
Bu ahlak görüşleri karşısında birdenbire Julius'
ün ilgisi uyanıyordu; bir avdı bu o n u n için. Ama
b u n d a n sonraki sayfada u n u t kırıklığına uğradı: bir
muhasebe defteri çıkıyordu karşısına. Ama başka tür­
den bir muhasebeydi bu. Artık ne yer, ne de tarih
belirtiliyordu, şunlar okunuyordu yalnız:
Protos'u satrançta yendiğim için — 1 punta
İtalyanca konuştuğumu belli ettiğim için = 3 p.
Protos'tan önce yanıt verdiğim için = 1 p.
Son sözü ben söylediğim için = 1 p.
Faby'nin öldüğünü öğrenince ağladığım için = 4p.
(1) İngilizce: bir araba türü. Çeviren).
(2) İtalyanca olan bu yazılara anlamı şöyle: «Burada yeni ti­
tizlik ve en yüce erdemin kitabı başlıyor.» (Çeviren).
III
Resimdeki delikanlı pek az olgunlaşmıştı; Juste-
Agenor «on dokuz yaşında» demişti ya on altıdan
fazla göstermiyordu. Lafcadio daha yeni gelmişti kuş­
kusuz; Julius, defteri yerine koyarken başını kaldı­
rıp kapıya doğru bakmış, hiç kimseyi görmemişti.
Peki a m a yaklaşmasını nasıl işitmemişti? O zaman
Julius, içgüdüyle, genç adamın ayaklarına baktı, po­
tin yerine lastik ayakkaplar giymiş olduğunu gördü.
Lafcadio hiç de düşmanca görünmeyen bir gü­
lümsemeyle gülümsüyordu; neşeliydi d a h a çok, a m a
alaylı bir görünüşü vardı; başındaki yolculuk kas­
ketine dokunmamıştı ya Julius'ün bakışıyla karşıla­
şır karşılaşmaz şapkasını çıkardı, gösterişli bir bi­
çimde eğildi.
«Monsieur Wluiki mi?» diye sordu Julius.
Genç adam gene yanıt vermeden eğildi.
«Sizi beklemek için odanıza girdim, kusurumu

48 49
bağışlayın,» dedi Julius. «Doğrusunu isterseniz, içeri
almasalardı kendiliğimden girmeyi göze alamazdım.»
Julius, hiç de r a h a t ı kaçmadığını göstermek için,
her zamankinden daha çabuk, d a h a yüksek bir ses­
le konuşuyordu. Lafcadio'nun alnı, nerdeyse belir­
siz bir biçimde buruştu; Julius'ün şemsiyesine doğru
gitti; tek sözcük söylemeden eline alıp götürdü, sula­
rı sızsın diye koridora bıraktı; sonra geri döndü oda­
ya, Julius'e oturmasını işaret etti.
«Evinizde benimle karşılaşmanıza şaşırdınız her­
halde?»
Lafcadio bir gümüş t a b a k a d a n bir sigara çıkardı
sakin sakin, sonra yaktı.
«Buraya gelişimin nedenlerini bir iki sözcükle
açıklayayım size, çabucak anlayacaksınız.»
Konuştukça güveninin eridiğini seziyordu.
«Bakın.. Ama izin verirseniz önce kendimi tanı­
tayım»; -sonra, adını söylemekten rahatsız olacakmış
gibi yeleğinin cebinden bir k a r t çıkarıp Lafcadio'ya
uzattı, o da aldı, hiç b a k m a d a n masanın üzerine bı­
raktı.
«Bendeniz... Oldukça önemli bir yapıtı bitirmiş
bulunuyorum; ufak bir çalışma; b u n u kendi elimle
temize çekmeye zamanım yok. Biri b a n a sizden söz-
etti, yazınızın çok iyi olduğunu söyledi, ben de dü­
şündüm ki, -Julius'ün bakışları yoksul odayı dolaştı-
düşündüm ki siz de herhalde...»
Lafcadio:
«Paris'te, diye sözünü kesti, Paris'te size benim
yazımdan sözedebilecek hiç kimse yok.» -Bu sırada
gözlerini çekmeceye çevirdi. Julius burada, hiç far­
kında olmadan, bir yumuşak balmumu damgasını at-
tınvermişti; Lafcadio a n a h t a r ı kilidin içinde sertçe
çevirip cebine koydu; Julius'ün kızarışına bakarak:
«Hiç kimsenin hakkı yoktur b u n d a n sözetmeye,» di­
ye s ü r d ü r d ü konuşmasını. «Öte yandan, (budalaca
şeyler söylerceşine, renksiz ve pek yavaş bir sesle ko-
50
nuşuyordu) beyefendinin benimle niçin ilgilenebile­
ceğini de anlayamadım daha... (karta baktı) hele
kont Julius de Baraglioul'un . . . B u n u n l a birlikte (se­
si birden Julius'ün sesi gibi, dokunaklı, ince bir ses
oluverdi), sizin gözünüzden de kaçmadığı gibi, öneri­
niz p a r a y a gereksinimi olan bir kimsenin önemseme­
yeceği bir öneri değil. (Kalktı). — İzniniz olursa, yarın
gelip yanıtımı bildiririm, efendim.»
Ona kapıyı gösterdiği kesindi. Julius de ısrar ede­
meyecek k a d a r kötü bir d u r u m d a olduğunu seziyor­
du; şapkasını aldı, bir an duraladi:
«Sizinle d a h a çok konuşmak isterdim», dedi be­
ceriksizce. «İnşallah yarın... sizi saat ondan sonra
bekleyeceğim.»
Lafcadio eğildi.
Julius koridoru döner dönmez, Lafcadio kapıyı
itip sürgüyü çekti. Çekmeceye koştu, defterini çıkar­
dı, giz veren son sayfasına, aylardır boş bıraktığı
noktaya, k u r ş u n kalemle, birincisinden çok farklı,
şahlanmış bir yazıyla:
Olibrius'ün pis burnunu bu deftere sokturduğum
için = 1 punta diye yazdı.
Cebinden bir çakı çıkardı, çakının ağzı pek incel­
miş, bir zımba biçimine girmişti, bir kibrit alevine
t u t t u çakının ağzını, sonra pantolonunun cebi için­
den, bir çırpıda kalçasına batırdı onu. Yüzünü buruş­
t u r m a k t a n kendini alamadı. Ama bu da yetmedi ona.
O t u r m a d a n masaya eğildi, tümcesinin altına bir tüm­
ce d a h a ekledi:
Ona bunu bildiğimi gösterdiğim için =2 punta.
Bu kez duraladi; pantolonunu çözdü, bir yanını
indirdi, kalçasına baktı, açtığı küçük yara kanıyor­
du; bu yaranın çevresinde aşı izleri gibi izler bırak­
mış eski yara yerlerini gözden geçirdi. Çakının ucu-
51
nu yeniden ateşe tuttu, yeni baştan, iki kez üst üste,
hızlı hızlı etine batırdı.
«Eskiden bu k a d a r önlem almazdım,» dedi, al­
kol şişesine doğru gitti, birkaç damla alkol damlattı
yaraların üzerine.
Öfkesi biraz geçmişti, şişeyi yerine bırakırken,
annesiyle kendisini birarada gösteren resmin eski
yerinde durmadığını farketti. Aldı, bir t ü r umutsuz­
lukla, son bir kez d a h a gözden geçirdi, sonra da öf­
keyle yırttı, yüzüne kan yürüyordu. Parçaları yak­
m a k istedi ya kolay kolay alevlenmiyorlardı; şömi­
nenin içindeki paketleri çıkardı, o zaman, ocağa ıs-
k a r a yerine, iki kitabını koydu, defteri de yırttı, par­
çaladı, buruşturdu, üzerine resmi attı, hepsini yaktı.
Yüzü alevlerin önünde, bu anıların yandığını an­
latılmaz bir memnunlukla gördüğüne inanıyordu;
a m a h e r şey kül olduktan sonra ayağa kalktığı za­
m a n biraz başı dönüyordu. Oda d u m a n l a doluydu,
tuvalete gitti, alnını sildi.
Şimdi d a h a d u r u bir gözle bakıyordu kartvizite.
"Kont Julius de BaragliouU, diye yineliyordu.
1
«Dapprima importa sapere chi e» .
Hem kravat, h e m yaka yerini t u t a n atkısını çı­
kardı, gömleğini yarıyarıya çözdü, serin h a v a bö­
ğürlerini yıkasın diye açık pencerenin önünde dur­
du. Sonra birden, hemen dışarıya çıkmak istedi, ça­
bucak kunduralarını giydi, kravatını taktı, başına
da düzgün, kül rengi bir fötr şapka geçirdi, olanak­
ların elverdiği derecede hafiflemiş, uygarlaşmıştı.
Odasının kapısını kapadı, Saint-Sulpice alanına doğ­
ru yürüdü. Orada, belediyenin karşısındaki Cardinal
kitaplığında, dilediği bilgileri bulurdu herhalde.
(1) İtalyanca: «Önce kim olduğunu öğrenmek gerek.» (Çeviren).
52
IV
Odeon'un altından geçerken, Julius'ün romanı
çarptı gözüne; sarı kapaklı bir kitaptı bu, yalnızca
görünüşü bile Lafcadio'yu b ü t ü n bir gün esnetebi-
lirdi. Yelek cebini yokladı, yüz sou'luk bir p a r a attı
tezgâhın üstüne.
Kitapla p a r a n ı n üstünü alıp giderken:
«Ne güzel bir ateş yanacak bu akşam!» diye dü­
şündü.
Kitaplıkta, bir «Çağdaşlar sözlüğü», birkaç söz­
cükle Julius'ün renksiz meslek yaşamını anlatıyor,
kitaplarının adlarını veriyor, bunları h e r türlü isteği
söndürmeye birebir, uygun sözlerle övüyordu.
«Pöh» dedi Lafcadio... Sözlüğü k a p a m a k üzerey­
di, tam bu sırada, önceki yazıda şöyle bir gördüğü
üç sözcük o n u yerinden sıçrattı.
Julius de Baraglioul (V mte ) un birkaç satır üs­
tünde, Juste-Agenor'un yaşamöyküsünde, Lafcadio
şunları okumuştu: «1873'te Bükreş'te orta elçilik yap­
tı.» Böyle yüreğini çarptırtacak ne vardı bu basit söz­
cüklerde?
Annesi Lafcadio'ya beş tane amca vermişti ya
Lafcadio hiçbir zaman babasını tanımamıştı; onu ölü
saymayı kabulleniyordu, babası hakkında soru sor­
m a k t a n h e r z a m a n çekinmişti. Amcalarına (her bi­
ri ayrı bir uyruktandı, üçü diplomattı) gelince, gü­
zel Wanda'nin kendilerine yakıştırmaktan hoşlandı­
ğı akrabalıktan başka hiçbir yakınlıkları olmadığını
oldukça çabuk sezmişti. Lafcadio on dokuzuna gel­
mişti. 1874'te, Bükreş'te, tam kont Baraglioul'un bu
kentte geçirdiği ikinci yılda doğmuştu.
Julius'ün bu anlaşılmaz konukluğu gözlerini aç­
mıştı, b u n d a bayağı bir rastlantıdan fazla bir şey
sezmemek elde miydi? Juste-Agenor hakkındaki ya­
zıyı okumak için büyük bir çaba harcadı; a m a sa­
tırlar gözlerinin önünde dönüyorlardı; hiç değilse Ju-
53
lius'ün babası kont Baraglioul'ün önemli bir a d a m
olduğunu anladı.
Olağanüstü bir sevinç doğdu içinde, yüreğine öy­
le zorlu bir g ü m b ü r t ü getirdi ki, Lafcadio dışardan
da duyulacak sandı. Ama yok! bu etten giysi sağ­
lamdı doğrusu, bir şey geçirmezdi. Okuma salonuna
alışmıştı, budalaca çalışmalarına dalmış komşuları­
nı belli etmeden gözden geçirdi... Hesap yapıyordu:
«182l'de doğduğuna göre, kont şimdi yetmiş iki ya­
şında olmalı. Ma chi sa se vice ancore?..»1 Sözlüğü
yerine koydu, dışarı çıktı.
Oldukça güçlü bir meltem birkaç hafif bulutu
itiyor, gökyüzü bulutlardan sıyrılıyordu. «Importa di
domesticare questo nuovo proposito», dedi Lafcadio
kendi kendine, h e r şeyden önce kendi kendine ege­
men olmaya önem verirdi; bu patırtılı düşünceyi diz­
ginlemekten u m u d u n u keserek bir an için onu bey­
ninden kovmaya k a r a r verdi. Julius'ün romanını çı­
kardı cebinden, b u n u n l a oyalanmak için büyük bir
çaba harcadı, a m a ne bir karışık olay, ne de bir gi­
zem vardı romanda, h e r şey onu bu kitaptan sıyır­
m a k için düzenlenmiş gibiydi.
«Ama yarın bunun yazarının evine, yazmancılık
oynamaya gideceğim!» diye yineleyip duruyordu elin­
de olmadan.
Bir gazeteci kulübesinden bir gazete aldı. Lu­
xembourg bahçesine girdi. Kanepeler ıslaktı; kitabı
açıp üzerine oturdu, polis olaylarını okumak için ga­
zeteyi yaydı. Bulacağını önceden bilmişcesine, göz­
leri şu satırlara rastladı hemen:
Bilindiği gibi, kont JusteAgenor de Baraglioul'ün
şu son günlerde ciddî kaygılar uyandıran sağlık du­
rumu düzelmeye yüztutuyor; bununla birlikte, du­
rumunda hâlâ bir kararsızlık bulunmakta, birkaç ya­
kınından başkasını kabul etmesine elvermemektedir.
(1) İtalyanca: «Ama hâlâ yaşıyor mu, kim bilir?» (Çeviren).
54
Lafcadio kanepeden fırladı; bir a n d a verdi ka­
rarını. Kitabı unuttu, Medicis sokağında bir kırtasi­
yeciye doğru koştu, bu dükkânın vitrinin, 100 tanesi
3 franktan, dakikada kartvizit verildiğini bildiren bir
yazı gördüğünü anımsıyordu. Yürürken gülümsüyor,
birdenbire verilmiş kararındaki pervasızlık hoşuna
gidiyordu, öyle ya serüven hastasıydı bizimki.
«Ne k a d a r z a m a n d a yüz k a r t verebilirsiniz ba­
na?» diye sordu.
«Akşama alırsınız.»
«Saat ikide verirseniz, fiyatının iki katını öde­
rim.»
Adam sipariş defterine b a k a r gibi yaptı.
«Sizi m e m n u n etmek için... evet, saat ikide uğ­
rayıp alabilirsiniz.. Hangi ada?»
Lafcadio, adamın uzattığı kâğıdın üstüne, titre­
meden, kızarmadan, a m a yüreği hoplayarak kon­
d u r d u imzayı-.
LAFCADİO DE BARAGLIOUL
«Bu küstah beni hiç ciddiye almıyor,» dedi gi­
derken, adamın d a h a saygılı bir selâm vermemesi
canını sıkmıştı. Sonra, bir vitrinin aynası önünden
geçerken: «Baraglioul'su bir görünüşün olmadığını
kabul etmeli! o z a m a n a k a d a r d a h a çok benzemeye
çalışırız», diye söylendi.
Öğle olmamıştı daha. Acayip bir coşkunlukla do­
luyordu Lafcadio, iştah miştah duymuyordu şimdilik.
«Önce biraz yürüyelim, yoksa havalanıvereceğiz»,
diye düşündü. «Hem de yolun ortasında kalalım; ge­
lip geçenlerin y a n m a yaklaşırsam, kendilerini fazla­
sıyla aştığımı görecekler. Gizlenecek bir üstünlük da­
ha işte. Çıraklığın sonu yoktur.»
Bir postaneye girdi. Bir yıllıktan Kont Juste-
Agenor'un adresini çıkardı.
«Malesherbes Alanı... az sonra oraya gideceğiz.
Ama bu sabah araştırmayı Verneuil sokağına (Juli­
us'ün kartındaki adresti bu) k a d a r ilerletmeme kim
engel olabilir?»
55
 Lafcadio bu semti tanır ve severdi; fazla kala­
balık sokaklardan ayrılarak, sessiz Vaneau sokağına
saptı, en körpe sevinci b u r a d a daha r a h a t soluk alır­
dı. Babylone sokağını dönerken, koşuşan insanlar
gördü: Audinot çıkmazının yanında, içinden oldukça
kaygı verici bir d u m a n çıkan iki katlı bir evin önün­
de bir kalabalık toplanıyordu. Adımları pek çevikti
a m a hiç de açmamaya çalıştı.
Lafcadio, dostum, siz bir zabıta olayına dalıyor­
sunuz, kalemim bırakıyor sizi. Bir kalabalığın bölük
pörçük sözlerini, haykırışlarını anlatmamı bekleme­
yin benden...
Lafcadio kalabalığa daldı, bir yılan balığı gibi
geçti aradan, ön sıraya vardı. Burada yoksul bir ka­
dın diz çökmüş, ağlayıp duruyordu.
«Yavrularım! yavrucuklarım!» diyordu.
Bir genç kız da onu tutuyordu, sade, zarif giyi­
mi, hiç de a k r a b a olmadıklarını gösteriyordu; pek
solgundu, öyle de bir güzeldi ki çekiverdi Lafcadio'yıı.
Lafcadio olanı biteni sordu ondan.
«Hayır, Mösyö, kendisini tanımam. Bütün an­
layabildiğim, şu ikinci kattaki odada iki çocuk bu­
lunduğu; alevler az sonra orayı saracak; merdiven­
leri sarmış, itfaiyecilere h a b e r verilmiş a m a onlar
gelinceye k a d a r çocuklar d u m a n d a n boğulacak... Söy­
leyin, Mösyö, şu duvardan balkona çıkılamaz mı,
sonra bakın, şu ince su borusunun da yardımıyla?..
Hırsızlar da çıkmışlar bir kez, öyle söylüyorlar; a m a
başkalarının çalmak için yaptığını çocukları kurtar­
mak için yapmayı göze alacak hiç kimse yok. Bunu
yapana şu keseyi vereceğimi söyledim a m a boşuna.
Ah! ne diye erkek doğmadım!...»
Lafcadio gerisini dinlemedi, bastonuyla şapkası­
nı genç kızın ayakları dibine koyup ileri atıldı. Kim­
senin yardımına başvurmadı, duvarın tepesine tır­
m a n m a k için; şöyle bir kendini çekince oldu; şimdi,
iyiden iyiye doğrulmuştu, çıkıntının üzerinde, bu çı-
56
kmtıyı kaplayan cam kırıklarından sakına sakına
ilerliyordu.
Ama dikey boruyu yakalayıp da yalnız seyrek
halkalara dayanarak, sırf kollarının gücüyle yüksel­
diğini görünce, halkın şaşkınlığı iki k a t m a çıktı. İş­
te balkona geldi bile, bir eliyle parmaklığa yapışı­
yor; halk hayranlık içinde, artık titremiyor, rahatlı­
ğına hiç diyecek yok çünkü. Camları bir omuz vu­
ruşuyla parçalayıp uçuruyor; odada görünmez olu­
yor... Bir anlık bir bekleme, bir anlatılmaz sıkıntı...
Sonra yeniden beliriyor, ağlayan bir çocuk tutuyor
kollarının arasında. Bir yatak çarşafını yırtmış, iki
parça edip ucuca bağlamış, bir t ü r ip yapmış böy­
lece, çocuğu bu ipe bağlıyor, kendisinden geçmiş an­
nesinin kollarına k a d a r indiriyor. İkinci çocuğu da
öyle...
Lafcadio aşağıya indiği zaman, halk bir kahra­
m a n gibi alkışlıyordu kendisini.
«Beni soytarı sanıyorlar,» diye düşündü, kızardı­
ğını sezince kızmıştı, kabaca geri çevirdi alkışları.
Ama y a n m a yaklaştığı genç kız, u t a n a utana, bas­
tonu ve şapkasıyla birlikte, vadettiği keseyi de uza­
tınca, gülümseyerek aldı, içindeki altmış frangı bo­
şalttı, şimdi oğullarını öpüşlere boğan yoksul anne­
ye uzattı parayı.
«Bu keseyi sizden bir anı olarak saklamama izin
verir misiniz, matmazel?» dedi.
Küçük, işlemeli bir keseydi bu, öptü. Bir an ba­
kıştılar. Genç kız heyecanlanmışa benziyordu, eski­
sinden d a h a solgundu, konuşmak ister gibiydi. Ama
Lafcadio birdenbire kaçıverdi, baston vuruşlarıyla
kalabalığı yardı geçti, öyle somurtkan bir yüzü var­
dı ki alkışı da, kendisini izlemeyi de bıraktılar hemen.
Gene Luxembourg'a gitti, Odeon'un yakınındaki
Gambrinus'ta hafif bir yemek yedikten sonra, ace­
leyle odasına çıktı. Servetini döşemenin bir tahtası
altında saklardı; üç yirmi franklıkla bir on franklık
çıktı gömüsünden. Hesapladı:
57
 Kartvizit: altı frank.
Bir çift eldiven: beş frank.
Bir kravat: beş frank (bu fiyata temiz bir şey
bulabilir miyim?).
Bir çift k u n d u r a : otuz beş frank (fazla dayan­
masa da olur.)
Çıkabilecek başka masraflar için de on dokuz
frank kalıyor.
(Lafcadio borçlu olmayı hiç sevmez, h e r şeyini
peşin parayla alırdı.)
Bir dolaba doğru gitti, koyu renkli yumuşak bir
İskoç k u m a ş ı n d a n bir takım giysi çıkardı, biçimi ku­
sursuzdu, yıpranmamıştı da.
«Yazık ki o z a m a n d a n beri büyüdüm», diye söy­
lendi, son amcası marki de Gesvres'in kendisini hop­
laya zıplaya terzilere, gömlekçilere götürdüğü, pek
de uzak olmayan parlak dönem gelmişti aklına.
Bir kalvinist için yalan ne k a d a r aykırı bir şey­
se, Lafcadio için de insana yakışmayan bir giysi o
kadar aykırıydı.
«Önce en önemlisinden. Amcam Gesvres, a d a m
kundurasından belli olur» derdi.
Deneyeceği k u n d u r a l a r ı düşünerek, işe çorapla­
rını değiştirmekle başladı.
V mek istiyorsun yani? Uzatmayalım, nasıl bir kimse?»
Kont Juste-Agenor de Baraglioul, tam beş yıldır,
Malesherbes sokağındaki debdebeli dairesinden hiç
çıkmamıştı. Koleksiyonlarla dolu olan bu odalarda
düşünceli düşünceli gezinerek, çoğu zaman da yatak
odasına kapanıp sızılı kollarını, omuzlarını sıcak hav­
luların, ağrı dindirici baskıların keremine b ı r a k a r a k
ölüme hazırlanıyordu. Kocaman bir atkı güzel ba­
şını sarık gibi sarıyor, bir ucu sarkıyor, yakasının
dantelası ve üzerine sakalının bir gümüş çağlayanı
58
biçiminde yayıldığı h a v a n a y ü n ü n d e n setresiyle bir­
leşiyordu. Ak meşinden pabuçlar içindeki ayakları
bir sıcak su minderinin üzerinde duruyordu. Kan-
sızlaşmış ellerini birbiri a r d ı n d a n üst y a n m d a kısık
bir gaz lambası yanan bir sıcak k u m banyosuna dal­
dırıyordu. Dizlerine kül rengi bir şal örtülmüştü.
Julius'e benzediğine kuşku yoktu a m a Titien'in her­
hangi bir portresine d a h a çok benziyordu: Julius
onun hatlarının yavan bir yansımasıydı yalnız, tıpkı
Dorukların Havası'nda, da onun yaşamının boşluğa
indirgenmiş, sulandırılmış bir gölgesinden başka bir
şey vermediği gibi.
Juste-Agenor, sık sık akıl danıştığı g ü n a h çıkar­
tıcı peder Avril'in can sıkıcı sözlerini dinlerken, bir
y a n d a n da bir fincan bitkisuyu içiyordu; bu sırada
kapı vuruldu, yirmi yıldan beri yanında ayak uşak­
lığı, hastabakıcılık, yeri gelince de danışmanlık eden
sadık Hector, Çin verniğiyle cilalanmış bir tepsi üze­
rinde küçük bir kapalı zarf getirdi.
«Bu bey, kont hazretlerinin kendisini kabul et­
mesini diliyor», dedi.
Juste-Agenor fincanı bıraktı, zarfı yırtıp, Lafca-
dio'nun kartını çıkardı içinden. Avucunda sinirli si­
nirli buruşturdu.
«Deyin ki...» diye başladı, sonra kendini topla­
yarak: «Bir bey mi?» diye sordu. «Bir delikanlı mı de­
«Beyefendinin kabul edebileceği bir adam.»
Kont, peder Avrü'e döndü:
«Kutsal pederim, konuşmanızı b u r a d a kesmenizi
rica etmek zorundayım, beni bağışlayın; a m a yarın
gelmemezlik etmeyin; söyleyecek yeni şeylerim ola­
cak, sizin de m e m n u n kalacağınızı umuyorum.»
Peder Avril salonun kapısından çıkarken, kont
alnını elinde tuttu; en sonunda başını kaldırdı:
«İçeriye al», dedi.
59
 Lafcadio, başı yukarıda, erkekçe bir güvenle
ilerledi odada; ihtiyarın önüne gelince eğildi. Birden
on ikiye k a d a r sayacak k a d a r bir zaman geçmedikçe
konuşmayacaktı, söz vermişti kendi kendine, b u n u n
için ilk konuşan kont oldu:
«Beyefendi, ilkönce şunu bilin ki Lafcadio de Ba-
raglioul diye bir kimse yoktur» deyip kartı yırttı,
«sonra, dostlarınızdan olduğuna göre, sayın Lafcadio
Wluiki'ye söyleyin, bu kâğıtlarla oynamaya kalkarsa,
benim yırttığım gibi yırtmazsa (pek küçük parçala­
ra ayırdı kartı, parçaları boş fincanın içine attı), he­
men polise veririm kendisini, bayağı bir dolandırıcı
gibi içeri attırırım. Anladınız mı?... Şimdi şöyle ay­
dınlığa gelin de bir göreyim sizi.»
«Lafcadio Wluiki sözünüzü dinleyecektir, efen­
dim. (Pek saygılı sesi biraz titriyordu.) O sırf sizin
yanınıza gelebilmek için böyle bir yola başvurdu,
bağışlayın; hiçbir kötü amaç geçmedi aklından. Hiç...
hiç değilse ilgilenmenize değecek bir kimse olduğu­
na inanmanızı ister.»
Kont bunları işitmiş görünmek istemiyordu.
«Yapınız çok iyi, dedi. Ama bu giysi size gitme­
miş.»
Lafcadio gönül alıcılıkla boyuneğiyordu incelen­
meye, şöyle bir gülümsedi:
«Demek aldanmamışım?» dedi.
«Tanrıya şükür! annesine benziyor», diye mırıl­
dandı yaşlı kont.
Lafcadio ağırdan aldı, sonra gözlerini konttan
ayırmadan, alçak sesle:
«Fazla belli etmedikten sonra, biraz da... yasak
mı acaba?...»
«Yüz, beden bakımından söylüyorum. Yalnız an­
nenizi andırmadığınızı görmeme de Tanrı zaman bı­
rakmayacak.»
Bu sırada kül rengi şal dizlerinden yere kaydı.
Lafcadio atıldı, ihtiyarın elinin usulca omzuna
60
çöktüğünü duydu. O doğrulunca Juste-Agenor:
«Lafcadio Wluiki, benim dakikalarım sayılı, de­
di; sizinle incelik yarışına çıkacak değilim; yorar be­
ni. Budala olmadığınızı kabul ediyorum; çirkin ol­
mamanız hoşuma gidiyor. Şu yaptığınız da cesur ol­
duğunuzu gösteriyor, bu da size gitmiyor değil; ön­
ce düşüncesizlik sanmıştım a m a sesiniz, haliniz tav­
rınız güven veriyor bana. Gerisine gelince, b a n a bilgi
toplamasını oğlum Julius'ten rica etmiştim; a m a şöy­
le düşünüyorum da fazla ilgilendirmiyor bu beni; si­
zi görmüş olmam d a h a da önemsiz benim için. Şimdi
Lafcadio, beni dinleyin.- kimliğinize tanıklık edecek
hiçbir belge, hiçbir kâğıt yok. Başvurabileceğiniz hiç­
bir yol bırakmamaya dikkat ettim. Hayır, duygula­
rınızla karşı gelmeyin, yararsız; sözümü de kesme­
yin. Anneniz size benden sözetmeyeceğine söz ver­
mişti, bugüne k a d a r susuşunuz, sözünü t u t t u ğ u n u
gösterir. Bu iyi. Benim de ona bir sözüm vardı, min­
netimin sonucunu göreceksiniz. Oğlum Julius'ün yar­
dımıyla, yasanın güçlükleriyle karşılaşmadan, anne­
nize sizin için ayıracağımı söylediğim miras payının
elinize geçmesini sağlayacağım. Yani, yasanın ba­
na h a k tanıdığı ölçüde, Julius'e, öbür çocuğum kon­
tes Guy de Saint-Prix'ye bırakacağımdan d a h a fazla
bir p a r a bırakacağım, işte bu fark, onun aracılığıyla
size bırakacağım paradır. Bu, öyle sanıyorum... di­
yelim ki, kırk bin liralık bir gelir tutacak; yakında
noterimi göreceğim, onunla inceleyeceğim bu rakam­
ları... Sesimi d a h a iyi işitmek istiyorsanız, oturun.
(Lafcadio masanın ucuna dayanmıştı.) Julius b ü t ü n
b u n l a r a karşı gelebilir, yasa kendisinden yanadır;
a m a bunu yapmayacak k a d a r dürüst olduğuna ina­
nıyorum; öte yandan, annenizin benim ailemi karış­
tırmadığı gibi sizin de Julius'ün ailesini karıştırma­
yacak k a d a r dürüst olduğunuza güveniyorum. Julius
ile ailesi için Lafcadio Wluiki var yalnız. Benim ya­
sımı tutmanızı istemiyorum. Aile büyük bir şeydir,
61
 çocuğum, kapalıdır; siz h e r zaman bir piç kalacak­
sınız.»
Lafcadio, sendelediğini gören babası söylemesine
karşın oturmamıştı,- başdönmesini şimdiden yen­
miş, üzerinde fincan ile küçük çöreklerin durduğu
masanın kenarına dayanıyordu; pek saygılı bir duru­
şu vardı.
«Söyleyin şimdi: demek oğlum Julius'ü gördünüz
bu sabah. Ne dedi size?..»
«Açık bir şey söylemedi. Ben sezdim.»
«Beceriksiz herif!., yani ötekini söylüyorum. Ge­
ne görecek misiniz kendisini?»
«Yazmanı olmamı rica etti.»
«Kabul ettiniz mi?»
«Hoşunuza gitmedi mi?»
«...Yoo. Ama birbirinizi... tanımasanız d a h a iyi
olurdu.»
«Ben de öyle düşünüyordum. Ama, iyice tanıma-
sam da azıcık tanımak isterdim.»
«Ama uzun z a m a n böyle ufak işlerle yetinmek
düşüncesinde değilsiniz herhalde?»
«Durumumu düzeltinceye kadar.»
«Peki, işte servete kondunuz, şimdi ne yapmayı
düşünüyorsunuz? »
«Ah! efendim, d ü n zarzor karnımı doyuracak
birşeyim vardı; açlığımı tanıyacak k a d a r z a m a n bı­
rakın bana.»
Bu sırada Hector kapıyı vurdu:
«Saym vikont beyefendiyi görmek istiyor. İçeri
alayım mı?»
İhtiyarın alnında bir keder belirdi; bir an sustu,
a m a Lafcadio sessizce kalkıp gidecekmiş gibi bir ta­
vır takınınca, delikanlının gönlünü iyice kendine bağ­
layan bir sertlikle:
«Kalın» diye bağırdı Juste-Agenor, sonra Hector'a
döndü:
«Ne yapalım! Beni görmeye çalışmamasını bil-
62
dirmiştim ona... Meşgul olduğumu... kendisine yaza­
cağımı söyle.»
Hector eğildi, dışarı çıktı.
İhtiyar kont gözlerini yumdu bir zaman, u y u r
gibiydi, a m a sakalları arasından, dudaklarının kı­
pırdadığı görülebilirdi. En sonunda gözkapaklarını
kaldırdı, Lafcadio'ya elini uzattı, tümden değişmiş,
tathlaşmış, yorgun bir sesle:
«Verin elinizi, çocuğum. Beni bırakmanız gerek
şimdi», dedi.
Lafcadio duraladı.
«Size bir şey söylemek zorundayım, dedi; karşını­
za uygun bir biçimde çıkabilmek için son kuruşları­
mı da tükettim. Bana yardım etmezseniz, bu akşam
nasıl yemek yiyeceğim, bilmem; yarın da öyle... yal­
nız oğlunuz...»
«Şunu alın bakalım», dedi kont, bir çekmeceden
bir beş yüz franklık çıkardı. «Peki! ne bekliyorsunuz?»
«Birşey d a h a sormak istiyordum... sizi gene gö­
receğimi umabilir miyim?»
«Vallahi! ne yalan söylemeli, b u n d a n zevk almaz­
dım diyemem. Ama kurtuluşumla ilgilenen saygıde­
ğer kişiler, zevkimi ikinci dereceye düşüren bir du­
r u m d a tutuyorlar beni. Kutsamama gelince, hemen
kutsayacağım sizi», dedi ihtiyar, onu kucaklamak için
kollarını açtı. Lafcadio, kontun kollarına atılacağına,
önünde saygıyla diz çöktü, başı dizlerinin arasında,
hıçkırdı, kollar bedenine sarılır sarılmaz tepeden tır­
n a ğ a sevgi kesildi, sert k a r a r l a r l a dolup taşmış yü­
reğinin eridiğini duydu.
«Çocuğum, çocuğum», diye kekeliyordu ihtiyar,
size el uzatmakta geç kaldım.
Lafcadio kalktığı zaman, yüzü gözyaşlarıyla do­
luydu.
Gitmek üzereydi, hemen almadığı parayı cebine
koyuyordu, bu sırada kartvizitleri buldu, konta uzattı:
«Alın, hepsi burda.»
63
 «Size güvenim var; kendiniz yırtarsınız. Gülegü-
le!»
Lafcadio, Quartier Latin'e dönerken:
«Amcaların en iyisi olurdu», diye düşünüyordu.
Sonra hafif bir içlenişle: «Hem ötekilerden fazla bir
şeyleri de olurdu,» diye ekliyordu. «Vay!-» Kartvizit
paketini çıkardı, yelpaze biçiminde açtı, hepsini bir
çırpıda kolayca yırtıverdi.
«Lâğımlara hiç güvenmedim», diye mırıldandı,
«Lafcadio»yu bir deliğe attı; «de Baraglioul»u da an­
cak iki delik sonrasına.
«Ne çıkar, ha Baraglioul, ha Wluiki, biz geçmişin
hesabını k a p a t m a y a bakalım.»
Saint-Michel bulvarında bir mücevherci bilirdi,
Carola her gün bu mücevhercinin önünde d u r m a y a
zorlardı kendisini. İki g ü n önce, bu eşsiz vitrinde,
bir çift acayip kol düğmesi görmüştü. Bunlarda - tu­
haf bir çakmak taşından, saydam gibi görünmesine
karşın içi görünmeyen bir t ü r bulanık akikten oyul­
muş, bir altın kopçayla ikişer ikişer bağlanmış - çem­
ber içinde dört kedi başı vardı. Venitequa - d a h a ön­
ce de söylediğim gibi, kostüm-tayyör denilen bu bir
çeşit erkek göğüslüğüyle - manşetler taşıdığından, pek
de tuhaf bir zevki olduğundan, bu düğmeleri çok
istiyordu.
Tuhaftılar a m a hiç de hoş değildiler öyle; Laf­
cadio pek çirkin buluyordu bunları; metresinin üze­
rinde görse sinirlenirdi; a m a onu bıraktıktan son­
ra... Dükkâna girdi, yüz yirmi frank ödedi bu düğ­
melere.
«Bir parça kâğıt verin lütfen», dedi. Tezgâhın
üzerine eğildi, satıcının uzattığı kâğıda şunları yazdı.-
Carola Venitequa'ya,
Yabancıyı odama aldığı için teşekkürlerim ve bir
daha o odaya ayak basmaması ricasıyla.
Kâğıdı katladı, satıcının mücevheri paketlediği
kutuya koydu. Kutuyu kapıcıya vereceği sırada: «Bu
64
geceyi de bu çatının altında geçirelim, bu akşam ba­
yan Carola'ya kapımızı kapamakla yetinelim.»
VI
Julius de Baraglioul, geçici bir ahlakın uzayan
düzeni içinde yaşıyordu, yaşama ve h a r c a m a kural­
larını iyice k u r a n a k a d a r Descartes da böyle bir ah­
laka uymuştu. Ama Julius, yaratılış açısından öy­
lesine uzlaşmaz, düşünce açısından öylesine yetkeli
olmadığı için, şimdiye k a d a r görgü gereklerine uy­
m a k t a güçlük çekmemişti. Yalnız rahatlık, konfor is­
terdi o, yazarlık başarıları da b u n l a r arasındaydı.
Son kitabı beğenilmediği için, ilk kez acı duyuyordu.
Babasının kapısından geri çevrilince de az in-
cinmemişti; ihtiyarın yanına kendisinden önce kimin
geldiğini bilse d a h a çok incinirdi. Verneuil sokağın­
d a n dönerken, Lafcadio'ya giderken de aklına takıl­
mış olan aykırı düşünceyi yadsıması gittikçe güçle-
şiyordu. Olayları, tarihleri o da yaklaştırıyor, bu tu­
haf koşutluğu basit bir rastlantı saymaya o da ya­
naşmıyordu. Hem Lafcadio'nun inceliği onu çekmişti,
babasının, bu piç oğul için kendisini mirasın bir kıs­
m ı n d a n yoksun bırakmasından kuşkulanıyordu ya
gene de hiçbir kin duymuyordu ona; h a t t a o n u ol­
dukça iyi, tatlı bir merakla bekliyordu bu sabah.
Lafcadio'ya gelince, ne k a d a r ürkek, kuşkulu, ne
k a d a r susuşla geçiştirici olursa olsun, bu ender bu­
l u n u r konuşma fırsatı, bir de Julius'ü biraz rahatsız
etme zevki onu çekiyordu. Protos'a bile fazla giz ver­
memişti çünkü. O z a m a n d a n bu z a m a n a k a d a r da
az mı yol almıştı! Julius bomboş bir a d a m a benzi­
yordu ya hoşuna gitmiyor da değildi; kardeşi oldu­
ğ u n u öğrenince keyiflenmişti.
Bu sabah, yani onun kendisine gelişinin ertesi
günü, Julius'ün evine doğru giderken oldukça garip
65
bir serüven geldi başına. Dolambaçlı yollara düşkün­
n u n tam sokağı döndüğü sırada bir a r a b a kapısının
lüğünden, belki dehası ittiği için, bir de aklı ile be­
altına girmişti; ardında aceleci adımlar duyup da
denindeki bir patırtıyı yorup da kardeşinin evine
geri döndüğü zaman, ikinci k a t a varmak üzereydi;
ölçülü bir adam olarak girmek düşüncesiyle, en uzun
biri kendisinden d a h a hızlı çıkıyordu merdiveni; yol
yoldan gidiyordu; Invalides bulvarından dolaşmış,
vermek için çekilirken, şaşkın şaşkın karşısında du­
yangın olayının geçtiği yerden bir kez d a h a geçmiş­
r a n Lafcadio'yu tanıyınca, elden geldiğince kızgın bir
ti, sonra Bellechasse sokağından devam etti yoluna.
sesle:
«Verneuil sokağı, 34 numara, diye yineliyordu
«Arkamdan gelmek yakışır mı size, Mösyö?»
yürürken; dört, üç daha, eder yedi: iyi bir rakam.»
dedi.
Saint-Dominique sokağından, bu sokağın Saint-
«Üzgünüm, Matmazel, kimbilir ne düşünecek­
Germain bulvarını kestiği yerden çıkıyordu, dünden
siniz şimdi hakkımda?» diye atıldı Lafcadio. «Bu eve
beri ikide bir aklına takılmaktan geri d u r m a y a n şu
girdiğinizi görmedim dersem, b a n a inanmazsınız her-
genç kızı gördü, bulvarın öbür yanındaydı, hemen
halde, çok şaşırdım sizi b u r a d a gördüğüme. Kont
tanır gibi oldu. Adımlarını sıklaştırdı... Oydu! Kısa
Julius de Baraglioul b u r a d a oturmuyor mu?»
Willersexel sokağının başında yetişti ardından, ama
Genevieve kızardı:
gidip konuşmanın Baraglioul'luğa pek yaraşmayaca­
«Ne!» dedi. «Babamın beklediği yeni yazman siz
ğını düşündü, şöyle biraz eğilerek şapkasını çıkarıp
misiniz yoksa? Mösyö Lafcadio Wlou... öyle garip
gülümsemekle yetindi; sonra hızla geçti, bir tütün­
bir adınız var ki, nasıl söyleyeceğimi bilemiyorum.»
cüye girmenin yerinde olacağını düşündü, genç kız­
Lafcadio kızarıp eğilince de: «Mösyö, dedi, sizi bur-
sa yeniden ileri geçmiş, Üniversite sokağını dönü­
da bulduğuma göre, dünkü olaydan büyüklerime
yordu.
hiç sözetmemenizi rica edebilir miyim; pek hoşlana­
Lafcadio tütüncüden çıkıp da sözü geçen sokağa caklarını sanmıyorum; hele keseyi ağzmıza bile al­
girince, sağa sola baktı: genç kız kaybolmuştu. — Laf­ mayın, kaybettiğimi söyledim.»
cadio, dostum, en bayağının içine dalıyorsunuz; aba­
«Ben de oynadığımı gördüğünüz saçma rolden
yı yakacak olursanız, gönlünüzdeki kargaşanın an­
hiç söz açmamanızı rica edecektim, Matmazel. Ben
latısını benim kalemimden beklemeyin... Ama ha­
de ananız babanız gibiyim: pek anlamam böyle
yır: bir kovalamacaya başlamayı yersiz buluyordu;
şeyleri, hiç mi hiç sevmem. Beni bir ternöv köpe­
Julius'lere geç varmak da istemiyordu sonra, çok do­
ği sanmış olmalısınız. Kendimi tutamamıştım... Ba­
laşması başıboşluğa zaman bırakmamıştı. Bereket ver­
ğışlayın. Öğreneceğim çok şey v a r daha.. Ama öğ­
sin ki, Verneuil sokağı yakındı; Julius'ün oturduğu
reneceğim, kuşkunuz olmasın. Bana elinizi vermez
ev de sokağın başında. Lafcadio kapıcıya kontun adı­
misiniz?»
nı söyledi, merdivene seğirtti.
Lafcadio'yu pek yakışıklı bulduğunu kendi ken­
Bu a r a d a Genevieve de Baraglioul - öyle ya, oydu
dine bile söyleyemeyen Genevieve de Baraglioul, ken­
bu, Julius'ün büyük kızıydı, her sabah gittiği Has-
disini gülünç bulmak şöyle dursun, bir k a h r a m a n gi­
ta-Çocuklar hastanesinden dönüyordu - bu yeni kar­
bi gördüğünü söyleyemedi Lafcadio'ya. Elini uzattı,
şılaşmadan Lafcadio'dan çok daha fazla etkilenmiş,
Lafcadio da heyecanla dudaklarına götürdü; Gene­
büyük bir aceleyle baba ocağına gelmişti; Lafcadio'
vieve gülümsedi o zaman, birkaç basamak aşağıya

06
67
inmesini, o n u n içeriye girip kapıyı kapamasını bek­
lemesini, zili bundan sonra çalmasını rica etti, bir
a r a d a görülmezlerdi böylece; bir de ileride, birbirle­
rini önceden tanıdıklarını belli etmemesini söyledi.
Birkaç dakika sonra, Lafcadio romancının oda­
sına alınmıştı.
Julius'ün karşılaması candandı; Julius ayağını
denk almasını bilmezdi; öbürü derhal savunmaya
geçti:
«Mösyö, size ilkin şunu söyleyeyim: minnetten
tiksinirim, borçtan da; benim için ne yaparsanız ya­
pın, beni kendinize m i n n e t t a r edemezsiniz.»
Julius de ayak diredi:
«Sizi satınalmaya çalışmıyorum, Mösyö Wlu-
iki», diye başlıyordu yüksekten yüksekten... Ama iki­
si de birbirlerine götürecek köprüleri keseceklerini
anlayarak zınk diye durdular, kısa bir sessizlikten
sonra, Lafcadio yumuşak bir sesle:
«Bana vermek istediğiniz iş nedir?» diye başladı.
Julius d a h a yazının hazır olmadığını söyleyerek
sıyrıldı; hem d a h a önce birbirlerini geniş bir biçim­
de tanımaları fena olmazdı.
Lafcadio şen bir sesle:
«Mösyö, dedi, d ü n beni bu iş için beklemedi­
ğinizi, bir deftere de şöyle bir göz attığınızı gizleme­
yin.»
Julius'ün ayakları boşlukta kaldı, sonra oldukça
şaşkın bir biçimde:
«Evet, saklayacak değilim», dedi; sonra d a h a
onurlu: «özür dilerim, diye ekledi. Şimdi olsa yap­
mazdım.»
«Bir d a h a yapamazsınız ki: defteri yaktım.»
Julius'ün yüzünde bir keder belirdi,
«Çok mu kızdınız?»
«Hâlâ kızgm olsam, sözünü etmezdim», dedi Laf-
68
cadio. Sonra işi d a h a ileri götürmeye k a r a r verdi.
«Az önce, içeri girince takındığım tavrı bağışlayın»,
diye sürdürdü konuşmasmı. «Bununla birlikte, def­
terde bulunan bir mektup parçasını da okuyup oku­
madığınızı bilmeyi çok isterdim.»
Julius hiç de okumamıştı mektup parçasını; ne­
deni bulamamış olmasıydı; a m a saygısını ortaya koy­
m a k için b u n d a n yararlandı. Lafcadio onunla eğle­
niyor, bunu belli etmekten de hoşlanıyordu.
«Ben de d ü n b u n u n acısını sizin kitabınızdan çı­
kardım biraz.»
Julius çabucak:
«Sizi ilgilendirecek türden değildir,» dedi.
«Tümüyle okumadım canım. Okumaktan pek zevk
almadığımı da söylemeliyim. Ben Robinson'dan zevk
aldım yalnız... Yo, bir de Alâeddin var... İşte sizin
gözünüzden düşüverdim.»
Julius tatlılıkla elini kaldırdı:
«Yalnız acıyorum size: büyük zevklerden yoksun
kalıyorsunuz.»
«Ben başka zevkler bilirim.»
«Belki bunlar o nitelikte zevkler değildir.»
«Hiç kuşkunuz olmasın!» Lafcadio hafif bir ar­
sızlıkla gülüyordu.
Alay biraz gıdıklamıştı Julius'ü.
«Bir gün b u n u n acısını çekersiniz», dedi.
Lafcadio bir özdeyiş söylercesine:
«İş işten geçtikten sonra,» dedi. Sonra birden:
«Yazmak çok mu hoşunuza gidiyor?» diye sordu.
Julius doğruladı: ,
«Ben eğlenmek için yazmam, dedi soyluca. Ya­
zarken duyduğum hazlar, yaşamakta bulabileceğim
hazlardan üstündür. Hem biri ötekine engel olmaz...»_
«Öyle derler.» Sonra ihmal etmişçesine alçalttığı
sesini birdenbire yükselterek: «Yazıda benim canı­
mı sıkan nedir, bilir misiniz?» dedi. «Düzeltmeler,
çizmeler, üzerinde yapılan makyajlar.»
Julius ateşlendi:
69
 «Beni anlamıyorsunuz. Yaşamda, insan kendini
düzeltir, kusursuzlaştırır; yapılmış olan düzeltilemez.
:Bu düzeltme hakkı yazıyı öyle tatsız, öyle... (Bitir-
medi). Evet, bence yaşamın en güzel yanı budur; yeni
baştan yaparsınız h e r şeyi. Yaşamda çizmece yok­
tur.»
«Yaşamınızda çizilecek şeyler mi var yoksa?»
«Hayır... şimdilik pek yok... Elde olmadığına gö­
re de...» Lafcadio bir an sustu, sonra: «Gene de çiz­
me isteğiyle ateşe attım defterimi!.. İş işten geçti,
görüyorsunuz... Ama ondan fazla bir şey anlayama­
dığınızı da saklamazsınız herhalde.»
Hayır; Julius saklayacaktı. Yanıt verecek yerde:
«Size birkaç soru sormama izin verir misiniz?»
dedi.
Lafcadio öyle birdenbire kalktı ki, Julius kaça­
cak sandı; a m a pencereye gitmekle yetindi, ince per­
deyi kaldırarak:
«Bu bahçe sizin mi?» diye sordu.
«Hayır,» dedi Julius.
«Ben, şimdiye kadar, hiç kimsenin yaşamıma bu
kadar yakından bakmasına izin vermedim, Mösyö»,
dedi. Sonra, kendisini şimdiden bir haylaz çocuk gi­
bi görmeye başlayan Julius'ün y a n m a yaklaştı: «Ama
bugün tatil günü; yaşamımda tek bir kez tatil ve­
receğim kendime. Sorun sorularınızı, yanıtlamayı ka­
bul ediyorum... Ha, önce şunu söyleyeyim, d ü n size
kapıyı açan kızı kapıdışan ettim.»
Julius, d u r u m gereği, üzgün bir tavır takındı:
«Benim yüzümden! İnanın ki...»
«Adam sen de! bir zamandır nasıl başımdan at-
sam diye d ü ş ü n ü p duruyordum.»
Julius beceriksizce:
«Onunla... onunla mı yaşıyordunuz?» diye sordu.
«Evet; sağlığım için. Ama elden geldiği k a d a r az;
hem de bir dostun anısı nedeniyle, bir zamanlar onun
sevgilisiydi.»
70
Julius bu ilk gün, kızgınlıklarını, tiksintilerini,
ayıplamalarını yutmaya, konuşmalarını biraz can­
landırmak için gerekenin ötesinde hiç şaşkınlık gös­
termemeye, şaşkınlığını belli etmemeye iyice k a r a r
vermişti:
«Bu dostunuz Mösyö Protos olmasın?» dedi.
Lafcadio gülerek:
«Evet, Protos», dedi. «Protos'un kim olduğunu öğ­
renmek ister miydiniz?»
«Dostlarınızı tanımakla sizi de birazcık tanımış
olurum belki.»
«İtalyandı, adı da... ne bileyim vallahi, unutmu­
şum, pek önemi de yok! Arkadaşları, h a t t a öğretmen­
leri yunanca çevirisinden birinciliği kopardıktan son­
ra yalnız bu lakapla çağırdılar onu.»
Julius açılmayı desteklemek için:
«Birinci olduğumu hiç anımsamıyorum,» dedi,
«ama birincilerle arkadaşlık etmekten her zaman hoş-
lanmışımdır. Evet, Protos...»
«O bir bahis sonucu birinci olmuştu. D a h a önce,
en yaşlılarımızdan biri olmasına karşın, sınıfımızın
sonuncularındandı. Protos, öğretmenlerimizin bize öğ­
rettiklerini küçümserdi; a m a en nefret ettiği çocuk­
l a r d a n biri, çeviride en güçlülerimizden olan bir öğ­
renci, 'yapamayacağın şeyi küçümsemekten kolay ne
vardır,' (ya da b u n a benzer birşey) deyince, Protos
pek incindi, on beş gün boyunca inadetti, öyle bir
başardı ki, sonraki sınavda öbürünü çok gerilerde
bıraktı, birinciydi! hepimiz şaştık. «Ötekilerin hepsi»
desem d a h a doğru olur. Bana gelince, benim Protos'a
verdiğim değer, b u n a şaşmamı önleyecek k a d a r yük­
sekti. 'Bu işin o k a d a r da güç olmadığını göstere­
ceğim onlara,» demişti. İnanmıştım.»
«Anlayabildiğime göre, Protos'un epeyce etkisi
olmuş üzerinizde.»
«Belki de. Ona saygım vardı. Doğrusunu söyle­
mek gerekirse, yalnız bir kez içli dışlı konuştum
71
onunla; a m a bu konuşma benim için öylesine inan­
dırıcı oldu ki, içinde bir tuğla altında bir salata gibi
sararıp solduğum pansiyondan hemen ertesi gün kaç­
tım, yürüyerek Baden'e geldim, o z a m a n l a r a n n e m
burada amcam m a r k i de Gesvres'le birlikte oturur­
du... Ama biz sondan başlıyoruz. Bana öyle geliyor
ki, hiç de iyi soramayacaksınız sorularınızı. Ne der­
siniz? İsterseniz ben size yaşamımı anlatayım, olsun
bitsin. Sorabileceğinizden çok d a h a fazlasını öğre­
nirsiniz böylece, h a t t a belki öğrenmek istediğiniz­
den de fazlasınız. Hayır, teşekkür ederim, kendi si­
garalarımı yeğ tutarım», deyip, tabakasını çıkardı,
az önce Julius'ün ikram ettiği, ama konuşurken sön­
mesine aldırmadığı sigarayı attı.
VII
«1874 yılında, Bükreş'te doğmuşum,» diye başladı
ağır ağır, «galiba sizin de bildiğiniz gibi, dünyaya
gelişimden birkaç ay sonra babamı yitirmişim. An­
nemin yanında ilk gördüğüm adam bir Almandır,
amcam, baron Heldenbruck. Ama kendisini on iki
yaşında yitirdiğimden, ondan ancak belirsiz bir anı
kaldı bende. Önemli bir maliyeciydi galiba. Bana di­
lini öğretti, bir de öyle ustalıkla hesap öğretti ki,
çok geçmeden görülmedik bir zevk aldım bundan.
Tatlı tatlı «kasadarım» derdi bana, gerçekten de öy­
le yapmıştı, yani "bozuk p a r a l a r d a n bir servet verir­
di elime, nereye gidersek gidelim, masraf işi benim
üzerimdeydi. Satınaldığı şey ne olursa olsun (çok
da alırdı hani) hesabını, parayı cebimden çıkarm-
caya k a d a r yaptığımı ileri sürerdi. Bazan yabancı pa­
ralarıyla d u r u m u m u güçleştirirdi, değiştirme sorun­
ları da girerdi işin içine; sonra iskonto, faiz, borç
konuları; h a t t a borsa oyunları. Böylece kağıtsız ka-
lemsiz çarpmalar, h a t t a bölmeler yapacak k a d a r us-
talaştım çabucak... İnanın (çünkü Julius'ün kaşları-
72
nın çatıldığmı görüyordu), bu b a n a ne p a r a zevki
aşıladı, ne hesap zevki. Öğrenmek hoşunuza giderse,
söyleyeyim, hiç hesap tutmam. Doğrusunu isterseniz,
bu ilk eğitim kolaylık sağlayan, olumlu bir şeydi ya
benliğimde hiçbir tele dokunmadı... Sonra Helden­
bruck çocuk sağlığından da çok iyi anlardı; beni ba­
şım ayağım çıplak yaşatmak gerektiğine inandırdı
annemi, h a v a nasıl olursa olsun, elden geldiğince
su bir şatoya götürdü. Sık sık arabayla Eperjes'ye
giderdik, a m a a t a binerdik d a h a çok; a n n e m için,
çevredeki kırlarda, çok güzel ormanlarda dolaşmak
k a d a r eğlenceli bir şey yoktu. Wladimir'in b a n a ver­
diği midilli tam bir yıl boyunca d ü n y a d a en çok sev­
diğim şeydi.
İkinci yıl, Ardengo Baldi de gelip bize katıldı;
satrancı o zaman öğretti bana. Heldenbruck beni ka­
fadan hesaplar yapmaya alıştırmış olduğu için, sat­
r a n ç tahtasına b a k m a d a n oynamaya çabuk alıştım.
Baldi ile Bielkowski iyi geçinirlerdi. Geceleri ıs­
sız bir kulede, bahçeyle ormanın sessizliği içinde,
dördümüz de kâğıt oynayarak geç vakitlere k a d a r
uyanık kalırdık; ben d a h a çocuktum - on üç yasma­
daydım - a m a Baldi bana, «ölme» korkusuyla, vist
oyununu ve hile yapmasını öğretmişti.
Soytarı, hokkabaz, akrobattı, bize ilk geldiği gün­
lerde, imge gücüm Heldenbruck'un yaptırdığı per­
hizden yeni yeni sıyrılıyordu. Harikalara susamıştım,
kolay inanırdım, meraklıydım. D a h a sonra Baldi ba­
na n u m a r a l a r ı n ı öğretti; a m a gizlerini öğrenmiş ol­
mam; ilk akşam, sigarasını sakin sakin küçük parma­
ğının tırnağından yaktığını, sonra oyunda kaybedin­
ce, burnumdan, kulaklarımdan gerektiği k a d a r rub­
le çıkardığını gördüğüm zamanki gizemli etkisini si-
lemedi; tam anlamıyla dehşette bırakmıştı bu beni,
a m a seyredenleri çok eğlendirmişti, çünkü hep o sa­
kin görünüşüyle. «Bereket versin ki bu çocuk bitmez
tükenmez bir kaynak,» diyordu.
73
 Benimle ve annemle yalnız bulunduğu akşamlar­
da, hep yeni bir oyun, bir şaşırtmaca, ya da bir mas­
karalık icadederdi; b ü t ü n dostlarımızın taklidini ya­
par, suratını buruşturur, kendi kendine benzemez
olur, hayvan haykırışlarını, çalgı seslerini, kısacası
b ü t ü n sesleri taklit eder, garip garip sesler çıkarır,
güzla 1 eşliğinde şarkı söyler, danseder, takla atar,
elleri üstünde yürür, masaların, iskemlelerin üzerin­
den atlar, çorabını çıkarır, salonun paravanını ya
da tek ayaklı, yuvarlak masasını ayak başparmağı­
nın üzerinde döndürür, ayaklarıyla J a p o n hokkabaz­
lıkları yapardı; elleriyle yaptığı hokkabazlıkta d a h a
da ustaydı; buruşturulmuş, yırtılmış bir kâğıttan sü­
rü sürü ak kelebekler çıkarırdı, ben üfleyerek ko­
vardım, o da bir yelpaze sallayarak havada tutardı.
Böylece o n u n yanında nesneler ağırlıklarını, gerçek­
liklerini yitirirler, h a t t â orada bulunmaktan bile çı­
karlar, ya da yeni, beklenmedik, tuhaf, h e r türlü ya­
r a r d a n uzak, yepyeni bir anlam kazanırlardı. «Üze­
rinde hokkabazlık yapılması eğlenceli olmayan şey­
ler pek azdır,» derdi. O k a d a r tuhaftı ki gülmekten
bayılırdım. «Durun, Baldi, diye haykırırdı annem.
Cadio uyuyamayacak sonra.» Ama sinirlerim böyle
kışkırtmalara dayanabilecek k a d a r sağlamdı.
Bu öğretimden çok yararlandım; birkaç ay son­
ra, birçok n u m a r a l a r d a Baldi'ye bile taş çıkartacak
durumdaydım, hattâ...»
Bu sırada Julius:
«Anlıyorum, çocuğum, pek özenli bir eğitim gör­
müşsünüz», diye sözünü kesti.
Lafcadio gülmeye başladı, romancının şaşkın gö­
r ü n ü ş ü son derece keyiflendirmişti onu.
«Yo, pek o k a d a r etkimedi bunlar bana; korkma­
yın! Ama artık Faby amcanın gelmesinin zamanıydı,
değil mi? Bielkowski ile Baldi yeni görevlere gidince,
o geldi.»
(1) Dalmaçya'da kullanılan tek telli keman. (Çeviren).
74
«Faby mi? Defterinizin ilk sayfasında yazısını
gördüğüm kişi mi?»
«Evet. Fabian Taylor, lord Gravensdale, Duino ya­
kınında, Adriyatik kıyısında bir köşk kiraladı, an­
nemle beni b u r a y a getirdi, b u r a d a çok güçlendim.
Kıyı b u r a d a kayalık bir yarımada oluşturur, bizim
köşkün toprakları b ü t ü n bu yarımadayı kaplardı.
Çamlar altında, kayalar arasında, körfezlerde dola­
şır, ya da denizde yüzer, kürek çeker, b ü t ü n gün
bir vahşi yaşam sürerdim. Gördüğünüz resim o za­
mandandı, onu da yaktım.»
«Bana öyle geliyor ki, böyle bir d u r u m d a d a h a
uygun bir kılığınız olmalıydı», dedi Julius.
Lafcadio güldü:
«Bunu yapamazdım,» dedi; «Faby bronzlaşmamı
b a h a n e ederek, giysilerimi, h a t t a çamaşırlarımı bi­
le kilit altında tutuyordu.»
«Ya anneniz, o ne diyordu?»
«Çok eğleniyordu; r a h a t ı k a ç a n konuklar çıkın­
ca da k a p m m açık olduğunu söylüyordu; a m a ko­
nuklarımız arasında hiç kimsenin kalmasına engel
olmuyordu bu durumum.»
«Peki, bu a r a d a öğreniminiz ne oluyordu, zavallı
çocuğum?..»
«Evet. Öyle kolay öğreniyordum ki, o z a m a n a ka­
d a r a n n e m biraz boşvermişti bu işe; nerdeyse on
altı yaşıma giriyordum; a n n e m birdenbire farkeder
gibi oldu bunu, Faby amcayla Cezayir'de yaptığı­
mız güzelim yolculuktan sonra (yaşamımın en gü­
zel zamanı bu zamanmış gibi geliyor b a n a ) , Paris'e
gönderildim, su bile geçirmeyen bir tür zindancıya
bırakıldım, öğrenimimle o ilgilendi.»
«O geniş özgürlükten sonra, bu baskı günleri si­
ze çok zor gelmiş olmalı.»
«Protos olmasa hiç katlanamayacaktım. Benimle
aynı pansiyonda kalıyordu; fransızcayı öğrenmek
için kaldığını söylüyordu ya, çok iyi konuşuyordu
75

bu dili, orada ne yapıyordu, hiçbir z a m a n anlaya­
madım; ben kendim ne yapıyordum, onu da anla­
madım ya. Eriyip bitiyordum; Protos'la tam olarak
dost değildik ama, b a n a kurtuluşu getirecekmiş gibi
ona yöneliyordum. Benden biraz yaşlıcaydı ya ya­
şından da büyük gösterirdi, yürüyüşünde de, zevkle­
rinde de, çocukça bir şeye rastlanmazdı. Hatları, ola­
ğanüstü denilebilecek bir derecede anlamlıydı, iste­
di mi h e r şeyi anlatabilirdi, ama boş zamanlarında
bir budala görünüşüne bürünürdü. Bir gün bunun­
la alay etmiştim de olduğu gibi görünmemenin önem­
li bir şey olduğunu söylemişti bana.
Herhangi biri gibi görünmekle yetinmezdi; bu­
dala sayılmak isterdi. İnsanları zararlı çıkaran şeyin
gösterişe kaçmak, yeteneklerini saklamayı bileme­
mek olduğunu söylemekten hoşlanırdı; a m a b u n u yal­
nız b a n a söylerdi. Başkalarından uzak yaşardı, h a t t a
benden, yani pansiyonda hor görmediği tek insan­
d a n bile. Konuşturabildiğim zamanlarda, olağanüs­
tü bir ustalıkla konuşmaya başlardı hemen; a m a
çoğu z a m a n sessizdi, o sıralarda karanlık t a s a n l a r
k u r a r gibiydi, bunları bilmek isterdim. «Burda ne
yapıyorsunuz?» diye sordum muydu (hiçbirimiz «sen»
demezdik ona), «Hız alıyorum,» diye yanıtlardı. Ya­
şamda, sırası gelince", «Adam sen de,» demesini bil­
dikten sonra en zor geçitlerin bile aşılabileceğini ile­
ri sürerdi. Ben de kaçacağım sırada böyle söyledim.
On sekiz frankla yola çıkmıştım, ne bulursam
yedim, nerede olursa olsun yattım, dinlene dinlene
giderek Baden'e vardım... Vardığımda biraz bitkin­
dim, a m a ne olursa olsun, m e m n u n d u m kendimden,
çünkü d a h a üç frank vardı cebimde; beş altı frank
da yolda toplamıştım, orası öyle. Annemi amcam
Gesvres'le buldum, kaçışım amcamı çok eğlendirdi,
beni gene Paris'e götürmeye k a r a r verdi; Paris'in
bende kötü bir anı bırakmasına gönlünün razı ol­
madığını söylüyordu. Gerçekten de, onunla döndü-
76
ğüm zaman, Paris b a n a çok d a h a güzel göründü.
Marki de Gesvres p a r a harcamayı çılgıncasına
seviyordu; bu sürekli bir gereksinim, zorlu bir aç­
lıktı onun için; bu açlığı gidermesine yardım etti­
ğim, iştahını kendi iştahımla iki k a t m a çıkardığım
için, sanki b a n a minnet duyuyordu. Faby'nin tersi­
ne, b a n a giyim zevkini öğretti; ben de oldukça iyi
giyiniyordum sanırım; ondan çok şey öğreniyordum;
giyimindeki incelik pek doğaldı, ikinci bir içtenlik
açık h a v a d a b u l u n d u r u l m a m gerektiğine inandırdı;
yaz demez, kış demez, kendi eliyle soğuk sulara dal­
dırırdı beni; ben de b u n d a n zevk alırdım... Ama siz
bu ayrıntıları ne yapacaksınız.»
«Yok, yok!»
«Sonra işleri nedeniyle Amerika'ya gitti. Bir da­
ha görmedim.»
Bükreş'te annemin salonlarına en parlak, bir de,
aklımda kaldığına göre, en karışık çevrelerin insan­
ları gelirdi; a m a bunlar arasında en içli dışlı oldu­
ğumuz kimseler prens Wladimir Bielkowski ile, bil­
mem neden, hiç amca demediğim Ardengo Baldi idi.
Rusya'nın (Polonya'nın diyecektim) ve İtalya'nın çı­
karları onları üç dört yıl Bükreş'te tuttu. Her ikisi
de dilini öğretti bana: yani italyanca ile lehçeyi. Rus-
çayı fazla güçlük çekmeden okuyup anlayabilirsem
de hiçbir z a m a n rahatlıkla konuşamadım. Anneme
gelen ve beni çok nazlayan topluluk yüzünden, dört
beş dili birden kullanmadığım gün olmuyordu. Öy­
le ki d a h a on üç yaşımda, hepsini de ahenksiz ama
r a h a t r a h a t konuşuyor, a m a h e r şeye karşın fransız-
cayı yeğ tutuyordum, çünkü babamın diliydi, a n n e m
önce bu dili öğrenmemi istemişti.
Annemin hoşuna gitmek isteyen herkes gibi Biel­
kowski de benimle çok ilgilenirdi, b a n a kur yapardı
sanki; a m a öyle sanıyorum ki, bir hesaba göre yap­
mazdı o bunu; çünkü hep gönlünün istediğini ya­
pardı; eğilimlerine bırakırdı kendini. Annem görme-
77
den, bilmeden de ilgilenirdi o benimle: ben de onun
b a n a gösterdiği ayrı bağlılıktan g u r u r duyardım. Bu
garip adam, biraz d u r m u ş oturmuş yaşamımızı kısa
zamanda çılgın bir eğlenceye dönüştürdü. Hayır, ken­
dini eğilimlerine bırakıyordu demek yetmez; atılırdı
bunlara, saldırırdı; taşkın bir tutkuyla gerçekleşti­
rirdi zevklerini.
Bizi üç yaz, Karpatlarm Macaristan yamacı üze­
rinde, Eperjes yakınlarındaki bir köşke, d a h a doğru-
gibiydi. Onunla çok iyi anlaştım. Öğlelere kadar
gömlekçilerde, ayakkabıcılarda, terzilerde kalırdık
birlikte; k u n d u r a l a r a ayrı bir önem verirdi, insan­
lar b u n d a n tanınır, geri kalan giyeceklerden yüzler
k a d a r kesin, h a t t a d a h a derin bir biçimde belli eder­
ler insanı, derdi. Bana hiç hesap tutmadan, hevesi­
me, arzuma, ya da açlığıma yetecek p a r a m kalıp
kalmayacağına aldırmadan p a r a harcamayı öğretti.
En son olarak açlığın doyurulmasını bir ilke olarak
öne sürerdi, çünkü (sözleri aklımda) arzu ya da he­
ves geçici isteklerdi, oysaki açlık, hep yeniden kar­
şımıza çıkardı, ne k a d a r çok beklerse o k a d a r güçlü,
o k a d a r gerekli olurdu, öyle söylerdi. Bir de bana, bir
şey daha pahalıya maloldu diye ondan d a h a fazla, ya
da rastlantı sonucu hiçbir şeye malolmadı diye da­
ha az zevk almamayı öğretmişti.
Annemi yitirdiğim zaman bu durumdaydım. Bir
telgraf beni birdenbire Bükreş'e çağırdı; ancak ölü
görebildim onu. Öğrendim ki, marki gideli beri an­
nem, bir sürü borca girmişti, serveti bu borcu zor
kapatıyordu, bir tek köpek, bir tek pfennig, bir tek
groschen umamazdım. Cenaze töreninden hemen
sonra Paris'e döndüm, Gesvres amcayı bulacağımı
sanıyordum; a m a birdenbire, adres bırakmadan Rus­
ya'ya gitmişti.
O sıralarda aklımdan geçirdiğim h e r şeyi an­
latacak değilim. Hay Allah, bazı ustalıklarım vardı
dağarcığımda, insan b u n l a r d a n y a r a r l a n a r a k her za-
78
m a n yakayı kurtarabilirdi; a m a ne k a d a r gereksi­
nimim varsa, b u n l a r a başvurmak o k a d a r tiksindi­
riyordu beni. Bereket versin, kaldırımlarda sürttü­
ğüm bir gece, şu sizin de gördüğünüz Carola Veni-
tequa'yi, Protos'un eski metresini buldum, kibarca
evine aldı beni. Bundan birkaç gün sonra da, her
ay başı bir noterden oldukça gizemli bir biçimde
ufak bir aylık alacağım bildirildi; açıklamalardan,
aydınlatmalardan nefret ederim, ötesini arayıp sor­
m a d a n aldım bu parayı. Sonra siz geldiniz... Şimdi
size söylemekle zevk duyduğum h e r şeyi biliyorsu­
nuz aşağı yukarı.»
Julius cafcaflı bir tavırla:
«Çok şükür, dedi, çok şükür ki b u g ü n biraz pa­
ra geçiyor elinize, Lafcadio: Mesleksiz, öğrenimsiz,
güçlükler içinde yaşamak zorunda... şimdi sizi tanı­
dığım durumda, h e r şeye hazırdınız.»
Lafcadio ciddi ciddi Julius'e baktı:
«Tersine, hiçbir şeye hazır değildim», dedi. «Çok
şeyler söyledim a m a hâlâ beni tanımıyorsunuz, ba­
kıyorum. Her şeyden çok gereksinimler çelmeler be­
ni; işime yaramayacak olanı hiçbir z a m a n arama-
mışımdır.»
«Örneğin alışılmışa aykırı sözler. Karın doyu­
r u r mu dersiniz?»
«Midesine göre değişir. Kendi midenize dokuna­
na aykırı demekten hoşlanırsınız... Bana gelince,
kahramanlarınıza besin diye verdiğiniz mantık yah­
nisini yemektense açlıktan ölmeyi yeğ tutarım.»
«Bir dakika...»
«Hiç değilse son kitabınızın k a h r a m a n ı n a . Bu ki­
tapta babanızı anlattığınız doğru mu? Onu her za­
man, h e r yerde, sizinle ve kendi kendisiyle çelişme­
yen, akıllı uslu, görevlerine, ilkelerine, yani kendi
kuramlarınıza bağlı b u l u n d u r m a k kaygısı... benim
söyleyebileceğimi yargılıyorsunuz!.. Mösyö de Ba-
raglioul, şunu kabul edin, doğrudur: ben tutarsız bir
79
adamım. Ne k a d a r konuştum, görüyorsunuz! ben ki
d a h a dün kendimi yaratıkların en sessizi, en ka­
palısı, en köşeye çekilmişi sayıyordum. Ama birbiri­
mizi çabucak tanımamız iyi; bu işe bir d a h a geri
dönmeye gerek kalmasın. Yarın, bu akşam, yeniden
gizime gömüleceğim.»
Bu sözler a t t a n d ü ş ü r m ü ş t ü romancıyı, yeniden
binebilmek için çaba harcadı:
«Önce şunu bilin ki tutarsızlık diye bir şey yok­
tur, fizikte olmadığı gibi ruhbilimde de yoktur, diye
başladı. Siz d a h a gelişim d u r u m u n d a bir insansınız
ve...»
Kapının vurulması, Julius'ün sözlerini yarıda
kesti. Kimse girmeyince kendisi dışarı çıktı. Açık
bıraktığı kapıdan, bulanık bir ses Lafcadio'ya k a d a r
geliyordu. Sonra büyük bir sessizlik başladı. Lafcadio
on dakika k a d a r bekledikten sonra gitmeye hazır­
lanırken, özel kılıklı bir u ş a k geldi yanma:
«Kont hazretleri sayın yazmana artık serbest ol­
duklarını bildiriyorlar. Kont hazretleri b a b a l a n hak­
kında kötü haberler aldılar, beyefendiye allahaısmar­
ladık diyemedikleri için özür diliyorlar.»
Bu sözlerin söylenişine bakarak, Lafcadio, ihti­
yar k o n t u n ölüm haberi gelmiş olmasından korktu.
Heyecanını tuttu.
«Hadi bakalım!» diyordu Claude-Bernard çıkma­
zına gelirken, «vakit tamam. It is time to launch the
ship. Bundan böyle yel nerden eserse essin, esen yel
iyi olacak. İhtiyarın yanıbaşında olamayacağımıza
göre, d a h a çok uzaklaşalım.»
Kapıcı kulübesinin önünden geçerken, dündenbe-
ri üzerinde taşıdığı küçük kutuyu kapıcıya verdi.
«Bu paketi, bu akşam döndüğü zaman, Matmazel
Venitequa'ya vereceksiniz,» dedi. «Lütfen hesabımı da
hazırlayın.»
Bir saat sonra bavulunu yerleştirmiş, bir a r a b a
getirtmek için adam yolluyordu. Adres vermeden yo­
la çıktı. Noterininki yeterdi.
80
ÜÇÜNCÜ K İ T A P
AMEDEE FLEURISSOIRE
I
Kont Juste-Agenor'un ölümü dolayısıyla birden­
bire Paris'e gitmek zorunda kalmış olan kontes Guy
de Saint-Prix, yani Julius'ün küçük kızkardeşi, Pau'
d a n dört kilometre ötede bulunan, dul kalışından,
hele çocukları da evlenip yerlerine yerleştikten son­
ra pek ayrılmaz olduğu o güzelim Pezac şatosuna
döneli çok olmamıştı - garip bir konuk geldi evine.
Kendi kullandığı hafif dog-kar içinde yapmayı
alışkanlık d u r u m u n a getirdiği sabah gezintilerinin
birinden dönüyordu; Saint-François tarikatından bir
papazın bir saattir salonda kendisini beklediğini bil­
dirdiler. Kontese sunulan k a r t ı n d a n da anlaşıldığı
gibi, kardinal Andre yollamıştı yabancıyı; k a r t bir
zarfın içindeydi, üzerinde, kardinalin adının altın­
da, incecik ve nerdeyse kadınsı yazısından, şu söz­
cükler okunuyordu:
Virmontal şanuanı rahip J. - P. Salus'ye, kontes de
Saint-Prix'nin çok özel bir dikkat göstermesi
dileğiyle.
Hepsi buydu; bu k a d a r ı da yeterdi; kilise adam­
larını seve seve kabul ederdi kontes; üstelik de kar­
dinal Andre, kontesin r u h u n u avucunun içinde tu­
tardı. Bir sıçrayışta salona gitti, kendisini beklettiği
81
 için özür diledi.
Virmontal şanuanı yakışıklı bir adamdı; soylu
yüzünde, genç, taze rengi yanında nerdeyse tümden
ağarmış saçlarının insanı şaşırttığı gibi, devinimle­
rinin, sesinin çekingen dikkatliliğine garip bir bi­
çimde ters düşen erkekçe bir güç parlıyordu.
Kontes çok iyi davranmasına karşın, konuşma
İyi yürümüyor, kontesin yeni yası, kardinal Andre'
nin sağlığı, Julius'ün Akademi'deki yeni başarısız­
lığı üzerinde nezaket tümceleriyle uzayıp duruyor­
du. Bu a r a d a papazın sesi gittikçe ağırlaşıp boğuk-
laşıyor, yüzü kederli bir anlatıma bürünüyordu. En
sonunda kalktı, a m a vedalaşacak yerde:
«Kontes hazretleri, kardinalin arzusu üzerine, si­
zinle önemli bir konuyu konuşmak istiyorum,» dedi.
«Ama oda ses götürecek türden; kapıların çokluğu
da beni ürpertiyor; konuşmamızı duymalarından kor­
kuyorum.»
Giz vermelere, yapmacıklara biterdi kontes; şa­
n u a n ı ancak salondan girilebilen, dar bir kadın oda­
sına alıp kapıyı kapadı:
«Burada güven içindesiniz,» dedi. «Korkmadan
konuşun.»
Papaz, kontesin karşısında basık, küçük bir kol­
tuğa oturmuştu, konuşacak yerde bir atkı çıkardı ce­
binden, bu atkıda coşkun hıçkırıklarını boğmaya ça­
lıştı. Kontes şaşırmıştı, yanındaki yuvarlak masanın
üzerindeki iş sepetine uzandı, sepetin içinde bir lok­
m a n r u h u aradı, konuğuna sunmakla sunmamak
arasında bocaladı, sonra kendisi başladı koklamaya.
En sonunda papaz, kıpkırmızı olmuş bir surat
çıkardı atkının içinden:
«Kusura bakmayın,» dedi. «Çok katolik olduğu­
nuzu bilirim, kederimi hemen anlayacağınızdan, pay-
laşmamazlık etmeyeceğinizden kuşkum yok.»
Kontes böyle gözü yaşlılıklardan hiç hoşlanmaz­
dı; rahatlığını saplı gözlüğünün ardında sakladı. Pa-
82
•
paz hemen kendini toplayıp koltuğunu biraz yak­
laştırdı.
«Sayın kontes, kardinal güvenilebilecek bir kim­
se olduğunuzu kesinlikle söyledi de ondan sonra ka­
r a r verdim sizinle konuşmaya, sizin imanınızın şu
sosyete işi imanlardan, ilgisizliğin şu basit örtülerin­
den olmadığını söyledi.»
«Konuya gelelim, papaz efendi.»
«Kardinal ağzınızın sıkılığına tam anlamıyla gü­
venebileceğimi söyledi; bir bakıma bir günah çıka­
rıcının ağız sıklığı...»
«Kusura bakmayın ama, papaz efendi, kardina­
lin de h a b e r d a r olduğu bir giz, böylesine önemli bir
giz varsa, niçin kendi ağzıyla söylemedi bana?»
Papazın gülümsemesi bile, sorusunun yersizliği­
ni anlatmış olmalıydı.
«Mektupla mı! Güzel ama, hanımefendi, günü­
müzde, postalarda, kardinallerin bütün mektupları
açılmakta.»
«Bu mektubu size verebilirdi.»
«Evet, öyle, hanımefendi, a m a bir kâğıdın ne
olacağını kim bilebilir? Öylesine gözaltındayız ki.
Dahası var: benim size anlatmaya hazırlandığım şe­
yi kardinal hiç bilmemeyi, b u n u n l a hiçbir ilgisi yok­
muş gibi görünmeyi yeğ tutuyor... Ah, efendim, ge­
ne korkuyorum işte, bilmem ki acaba...»
Kontes başını çevirdi, saplı gözlüğünü bıraktı,
tatlı tatlı:
«Siz beni tanımıyorsunuz, papaz efendi, dedi,
b a n a daha fazla güveniniz yoksa, gücenmem. Bana
verilen gizlere büyük saygım vardır. Tanrı bilir, en
ufak bir gizi bile ağzımdan kaçırmış değilim. Ama
hiç kimseyi gizini açmaya yönelttiğim de olmadı...»
Kalkmak ister gibi hafif bir hareket yaptı, pa­
paz kollarım ona doğru uzattı.
«Hanımefendi,» dedi, «üzerime bu gizi size bildir­
mek gibi büyük, çetin bir görev yükleyenler tara-
83
 fmdan bu gizi öğrenmeye, içinde saklamaya lâyık
görülen ilk kadının, evet, ilk kadının, siz olduğunu­
zu gözönünde b u l u n d u r m a y a tenezzül buyurursanız
beni bağışlarsınız. Ne yalan söylemeli, b u n u öğren­
menin bir kadın zekâsına göre fazla ağır, fazla sar­
sıcı olduğunu sezinliyorum da ürperiyorum.»
Kontes nerdeyse soğuk bir biçimde:
«Kadınların zekâsının yetersizliği üzerinde çok
yanlış şeyler düşünülür», dedi. Sonra ellerini biraz
kaldırdı. Kilisenin önemli bir gizini dinlemeye hazır
bir biçimde, ilgisiz bir görünüş altında sakladı me­
rakım. Papaz koltuğunu yeniden yaklaştırdı.
Ama papaz Salus'nün kontese söylemeye hazır­
landığı giz şimdi b a n a öylesine şaşırtıcı, öylesine tu­
haf geliyor ki, d a h a büyük bir önlem almazsam an­
latamayacağım.
Roman başka, tarih başkadır. Usta eleştirmen­
ler, romanı gerçekleşebilecek tarih, tarihi de gerçek­
leşmiş bir roman gibi ele almışlardır. Gerçekten de,
kimi z a m a n olay inandırıcılığa meydan okuduğun­
dan, romancının sanatının çoğu zaman inanı orta­
dan kaldırdığını kabul etmek gerekir. Yazık ki, ki­
mi kuşkucular bir olay alışılmışı aştı mı h e m e n yad-
sıyıverirler onu. Ben böyleleri için yazmıyorum.
Tanrı'nm yeryüzündeki temsilcisi Kutsal-Taht'tan
alınsın, Quirinal'in oyunu ile, bir bakıma b ü t ü n hris-
tiyanlıktan çalınsın -pek dikenli bir sorun bu, ben­
de böyle bir sorun ortaya atacak yürek ne gezer!
Ama 1893 yılının sonuna doğru, böyle bir söylen­
tinin dolaştığı tarihsel bir gerçektir; b u n u n birçok
dindar r u h u telâşa d ü ş ü r m ü ş olduğu besbelli. Kimi
gazeteler çekine çekine sözünü ettiler; b u n l a r sus­
turuldu. Bu k o n u d a Saint-Malo'da bir broşür yayın­
1
landı; bu broşür toplattırıldı . Farmasonlar böy-
(1) Compte rendu de la Delivrance de Sa Saintete Leon XIII
emprisonne dans les cachots du Vatican (Saint-Malo, rue de
l'Orme 4) 1893.
84
le yüzler kızartıcı bir suçun duyulmasını isteme­
diği gibi, katoliklerin de bu iş için hemen toplan­
m a y a başlayan görülmedik yardımları desteklemeyi
göze alamamasından ya da b u n u gizlemeye razı ol­
mayışlarından ileri geliyordu bu. Birçok dindarlar,
büyük özverilere girişmişti kuşkusuz (bu d u r u m do­
layısıyla toplanan ya da saçılan paraların yarım
milyona yakın olduğu düşünülüyor), a m a paraları
alanların hepsi sahici dindarlar mıydı, yoksa bazan
dolandırıcılar mı, orası bulanık kalıyordu. Şu v a r
ki, bu p a r a toplama işini başarmak için, din inancı
yoksa, bir gözüpeklik, bir beceriklilik, bir incelik, bir
güzel konuşma sanatı, insanlar ve olaylar üzerinde
bir bilgi, bir sağlamlık gerekirdi, b u n l a r a sahibol-
makla da ancak Lafcadio'nun eski dostu Protos gibi
açıkgözler övünebilirlerdi. Namusluca bildireyim oku­
ra: bugün Virmontal şanuanı kılığı ve t a k m a adı
altında karşımıza çıkan adam odur.
Kontes, giz tümüyle verilinceye k a d a r ağzını aç­
mamaya, duruşunu, h a t t a yüzünün anlatımını bile
değiştirmemeye k a r a r vermişti, yavaş yavaş güvene
gelen sahte papazı hiç telâşlanmadan dinliyordu.
Sahte papaz, sözlerini en iyi biçimde düzenlemek
için, konuyu başından alıyor, tam başlangıca gitmi-
yorsa da CLocayla Kilise arasındaki çarpışma, yani
işin özü öteden beri süregelen bir şey değil miydi?),
düşmanlığın açık açık ortaya çıkmasına yol açan ba­
zı olaylara k a d a r uzanıyordu. Önce papanın 92 yı­
lının Aralık ayında kaleme aldığı iki bildiriyi anım­
samasını söyledi kontese, bu mektuplardan biri İtal­
yan halkına, ikincisi d a h a özel olarak piskoposlara
sesleniyor, katolikleri farmasonların kötülüklerinden
k o r u m a amacını güdüyordu. Sonra, kontes anımsaya-
mayınca, d a h a gerilere gitmek, şimdiye k a d a r ar­
dında Loca'nm saklandığı Crispi'nin başkanlığı ve
kararıyla, Giordano Bruno'nun heykelinin dikilişini
anımsatmak zorunda kaldı. Papa bağıntı k u r m a ça-
85
 balarını karşılıksız bırakarak onunla pazarlığa gi­
rişmeye yanaşmayınca, Crispi'nin kızdığını söyle­
mişti (pazarlığa girişmek sözünden de uzlaşmak, bo­
yun eğmek anlamını çıkarmak gerekmez miydi!). Bu
çok acı g ü n ü gözlerinin önüne sermişti: hizipler du­
rumlarını açıkça belli ediyor, farmasonlar en sonun­
da maskelerini çıkarıyorlardı; Kutsal-Taht'm güven­
ce verdiği elçiler Vatikan'a gelirken, bu davranışla­
rıyla hem Crispi'yi hor gördüğünü, hem de derin­
den derine yaralanmış olan Kutsal-Baba'mıza say­
gısını gösterirken, Loca, sancakları açmış, kışkırtıcı
p u t u n yükseldiği Campo dei Fiori alanında, ünlü kü-
fürbazı alkışlıyordu.
«Hemen sonra, 30 Haziran 1889 tarihini izleyen
Konsistuarda 1 , diye sürdürdü konuşmasını (hep ayak­
taydı, kollarını önündeki yuvarlak masaya dayamış,
kontese doğru eğilmişti), Leon XIII. büyük kızgınlı­
ğını gösterdi. Bütün d ü n y a duydu karşı gelişini; bü­
tün hristiyanlık evreni, onun Roma'yı b ı r a k m a k t a n
sözettiğini duyunca titredi! Roma'yı bırakmak de­
dim!.. Bütün bunları siz de biliyorsunuz, sayın kon­
tes, bütün bunların acısını çektiniz, siz de benim gi­
bi anımsarsınız.»
Sonra gene başladı:
«En sonunda Crispi iktidardan düştü. Kilise so­
luk alacak mıydı artık? 1892 yılının Aralık ayında,
p a p a bu iki mektubu yazıyordu. Hanımefendi...»
Yeniden oturdu, birdenbire koltuğunu kanapeye
yaklaştırıp, kontesin koluna yapıştı:
«Bir ay sonra p a p a hapsedilmişti.»
Kontes ağzını açmamakta diretiyordu. Şanuan,
kontesin kolunu bıraktı, d a h a ölçülü bir sesle, yeni­
den konuşmaya başladı:
«Bir tutsağın çektiklerini anlatıp da sizi merha­
mete getirmeye çalışmayacağım, hanımefendi; kadın
(1) Papanın başkanlığında kardinaller kurulu (Çeviren).
86
/
yüreği acılar karşısında pek çabuk duygulanır. Ben
sizin zekânıza sesleniyorum, kontes, ruhsal başbuğu­
m u z u n kayboluşunun biz hristiyanları ne büyük bir
karışıklık içine daldırdığını gözönüne getirmeğe ça­
ğırıyorum sizi.»
Kontesin solgun alnında bir kırışık belirdi:
«Papasız kalmak korkunç, hanımefendi. Ama ha­
di biz b u n a da adam sen de diyelim: sahte bir papa
d a h a da korkunç. Çünkü Loca, cinayetini saklamak
için, ne diyorum? Kilise'yi yıkılmak, kendiliğinden
teslim olmak zorunda bırakmak için, Kutsal-Taht'a,
On üçüncü Leon'un yerine, Quirinal'in bilmem hangi
suç ortağını, bilmem hangi mankeni, kutsal kurban­
ları olarak görünen bilmem hangi sahtekârı yerleş­
tirdi. Üstelik, ona boyuneğer gibi d a v r a n m a k zo­
rundayız, sahicisini yoketmek korkusuyla ona bo-
yuneğmek zorundayız, kısacası, hey Allahım! Jübi­
lede b ü t ü n hristiyanlık o n u n önünde eğildi.»
Bu sözcüklerden sonra, ellerinde b ü k ü p durduğu
mendili yırtıldı.
«Sahte papanın ilk işi, şu fazlasıyla ünlü bildiri
oldu, Fransa'ya gönderilen bildiri. Her gerçek Fransı-
zın h â l â yüreği k a n a r bu yüzden. Evet, evet, bili­
yorum, efendim. Kutsal Kilise krallığın kutsal dâva­
sını yadsıyınca, sizin yüce kontes yüreğiniz ne k a d a r
sızladı, biliyorum; Vatikan, Cumhuriyeti alkışlasın!
Olur şey mi! Ama hiç kuşkunuz olmasın, hanımefen­
di! Şaşmakta haklıydınız. Emin olun, kontes hazret­
leri! Ama o cani hilebazın kendisini Cumhuriyetçi
olarak ilân ettiğini duyunca Kutsal Baba'mızm da
acı çektiğini unutmayın!»
Sonra geriye çekildi, hıçkınklı bir gülüşle:
«Sonra, sonra, sayın kontes de Saint-Prix, bu
zalim bildirinin kaçınılmaz belirtisi olarak Kutsal-
Baba'mızm Petit-Journal m ü d ü r ü n ü kabul edişine ne
demiştiniz? Petit Journal'in, sayın kontes, ah! Bıra­
kın! On üçüncü Leon Petit-Journal'del Böyle bir şeye
87
 olanak bulunmadığını hiç kuşkusuz sezersiniz. Soy­
lu yüreğiniz b u n u n yalan olduğunu önceden hay­
kırmıştır size!»
Kontes artık kendini tutamaz oldu.
«Ama bunu b ü t ü n dünyaya haykırmak gerekir!»
diye atıldı.
«Hayır, hanımefendi! Susmak gerekiyor!» diye
gürledi papaz, korkunçtu; «önce susmak gerek, bir
şeyler yapabilmek için susmak zorundayız.»
Sonra özür diledi, birdenbire kederlenivermiş bir
sesle:
«Görüyorsunuz ki, bir erkekle konuşur gibi ko­
nuşuyorum sizinle», dedi.
«Hakkınız var, papaz efendi. Bir şeyler yapmak­
tan sözediyordunuz. Çabuk söyleyin: neye k a r a r ver­
diniz?»
«Ah, sizde o erkekçe, o Baraglioul'ların k a n m a
yaraşan sabırsızlığı bulacağımı biliyordum. Ama,
şimdiki durumda, zamansız bir girişimden d a h a teh­
likeli bir şey yok. Bugün bu iğrenç cinayetler bazı
cennetliklere bildirilmişse onların kusursuz ağız sı­
kılıklarına ve zamanı gelince kendilerine verilecek
işarete kesinlikle uyacaklarına güvenmemiz zorunlu.
Bizsiz bir şey yapmak, bize karşı bir şey yapmaktır.
Sonra, her türlü kişisel davranış, afaroza, kilisenin
gözünden düşmeye yol açtıktan başka, birliğimizin
de açık ve kesin yalanlamasıyla karşılaşacaktır. Bu­
r a d a bir haçlı seferi sözkonusu, hanımefendi, a m a
gizli bir haçlı seferi. Bu nokta üzerinde fazla durdu­
ğum için beni bağışlayın, a m a kardinal b u n u size
özellikle bildirmekle görevlendirdi beni, kendisi bu
konuda tek sözcük bile bilir görünmek istemiyor,
kendisine b u n d a n sözedilecek olursa, hiç, a m a hiç­
bir şey anlamaz görünecek. Kardinal beni görmüş
olmak istemiyor; h a t t a ilerde, bazı olaylar bizi ye­
niden karşılaştırırsa, sizinle ben hiçbir z a m a n ko­
nuşmamış olacağız, bunu bilin. Kutsal-Babamız pek
88
yakında gerçek hizmetkârlarını tanımasını bilecek­
tir.»
Kontes biraz düş kırıklığına uğramıştı, çekine çe- '
kine:
«Peki, öyleyse?» diye sordu.
«Çalışıyoruz, sayın kontes; çalışıyoruz, korkma­
yın. Hattâ savaşım tasarımızın bir bölümünü size
bildirmeme de izin var.»
Kontesin karşısına koltuğa yerleşti; kontes şimdi
ellerini yüzüne götürmüş, göğsü önde, dirsekleri diz­
lerinde, çenesi avuçlarında, öylece duruyordu.
Papanın Vatikan'da değil, büyük bir olasılıkla
Saint-Ange'da tutsak olduğunu anlatmakla başladı
sözlerine; burası, hiç kuşkusuz kontesin de bildiği
gibi, bir yeraltı yoluyla Vatikan'a bağlanırdı; kendi­
sini bu zindandan k u r t a r m a k pek o k a d a r güç değildi,
b ü t ü n dindarların gönülleri Kilise'yle birlik olmasına
karşın, farmasonluğun yüzüne gülmeleri boşinanç de­
recesine v a r a n bir korkudan ileri geliyordu. Loca da
b u n a güveniyordu işte; Kutsal-Babanın tutuklanması
örneği r u h l a r ı dehşet içinde tutuyordu. Hiçbir dindar,
zalimlerin el uzatamayacağı, uzak yerlere gidebilme­
si sağlanmadıkça yardıma yanaşmıyordu. Sıkı ağız­
lılıkları bilinen dindar kişiler önemli p a r a l a r verme­
ye razı olmuşlardı. Yalnız bir engeli kaldırmak ka­
lıyordu geriye, a m a onun istediği ötekilerin hepsinin
istediğinden d a h a fazlaydı, çünkü bu engel bir prens­
ti. On üçüncü Leon'un baş zindancısı olan bir prens.
«Bilmem anımsar mısınız, sayın kontes, Avustur-
ya-Macaristan tahtının varisi olan prens, arşidük Ro-
dolphe'la yanında hırıldar bir d u r u m d a b u l u n a n genç
karısının, prenses Graziola'nm yeğeninin, d a h a yeni
evlenmiş olan Maria Wettsyera'nin ölümünü bir giz
perdesi örtmüş, bu perde hiçbir zaman da kaldırıl­
mamıştı. İntihar demişlerdi! Tabanca sırf halkı al-
89
d a t m a k için duruyordu orada: gerçek, ikisinin de
zehirlenmiş olduğuydu. Kocası g r a n d ü k ü n bir akra­
bası, kendisi de g r a n d ü k olan bir adam, Maria
Wettsyera'yi başka birinin karısı olarak görmeye da­
yanamamıştı... Bu iğrenç cinayetten sonra, Toskana
grandüşesi Marie-Antoinette'in oğlu Jean-Salvator de
Lorraine, akrabası imparator Francois Joseph'in sa­
rayından ayrılıyordu. Viyana'da suçunun bilindiğini
bildiği için, papaya suçunu söyleyip yalvararak ken­
dine acındırmaya geliyordu. Bağışlattırdı kendini.
Ama Monaco -kardinal Monaco La Valette-, günahı­
nın bağışlanması için çile çektirmek bahanesiyle Sa-
int-Ange şatosuna kapattı onu, üç yıldır b u r a d a in­
leyip durur.»
Ş a n u a n b ü t ü n bunları dümdüz bir sesle anlat­
mıştı, bir z a m a n durdu, sonra ayağını hafiften yere
vurarak:
«Monaco işte bu adamı On üçüncü Leon'un,baş
zindancısı yaptı», dedi.
•Daha neler! Kardinal, ha!» diye atıldı kontes:
«bir kardinal farmason olabilir mi ki?»
Şanuan düşünceli düşünceli:
«Yazık ki oldu!» dedi. «Loca iyice bulaştı Kili-
se'ye. Siz de kabul edersiniz, sayın kontes, Kilise
kendini d a h a iyi koruyabilseydi, bunların hiçbiri ol­
mayacaktı. Loca, Kutsal-Babamızı ancak pek yüksek
mevkilerde b u l u n a n birkaç kişinin suç ortaklığıyla
hapse atabildi.»
«Ama iğrenç bir şey bu!»
«Daha ne söyleyeyim size, sayın kontes? Jean-Sal-
vador, kilisenin tutuklusu sanıyordu kendini, aslında
farmasonların elindeydi. Bugün Kutsal-Babamızm
hapisten çıkarılmasına aynı z a m a n d a kendisinin de
kaçması sağlanması koşuluyla razı oluyor, hem de
ancak çok uzaklara, cezalandırılmasının olanakları
aşacağı bir ülkeye kaçabilir. İki yüz bin frank p a r a
istiyor.»
90
Valentine de Saint-Prix bir zamandır geri geri
gidiyor, kolları böğrüne düşüyordu, bu sözcükleri de
duyunca, başını geriye a t a r a k hafiften inledi, sonra
bayılıverdi. Ş a n u a n ileri atıldı:
«Sakin olun, sayın kontes», usul usul avuçlarının
içine vuruyordu: «Ne çıkar!» l o k m a n r u h u şişesini bu­
r u n deliklerine götürüyordu: «Bu iki yüz bin frankın
yüz kırk binini şimdiden elde etmiş bulunuyoruz,»
sonra, kontes bir gözünü açarken: «Düşes de Lectoure
elli binden fazla vermeyecekmiş; altmış bin kalıyor
geriye.»
Kontes nerdeyse içgüdüyle:
«Bu parayı alacaksınız», dedi.
«Kilise sizden hiç kuşkulanmıyordu, kontes.»
Ciddi mi ciddi ve nerdeyse törensi bir tavırla
kalktı, bir z a m a n sonra:
«Kontes de Saint-Prix,» dedi, «sizin cömert sözü­
nüze t a m bir güvenim var; a m a bu p a r a n ı n veril­
mesiyle birlikte o r t a y a çıkacak, akla gelmez güçlük­
leri düşünün, işimizi zorlaştıracak, belki de engelle­
yecek, bu parayı b a n a verdiğinizi u n u t m u ş olmanız
gerek, ben de bir k u r u ş u n u bile almadığımı söyle­
meye hazır olmak zorundayım, bu parayı aldığımı
gösteren bir makbuz bile veremeyeceğim elinize...
Ancak b u n u n elden ele, sizin elinizden benim elime
verilmesi d a h a akıllıca bir şey olur. Gözaltındayız.
Şatoda b u l u n m a m y o r u m l a r a yol açabilir. Uşağınız
güvenilir bir a d a m mı? Kont de Baraglioul'un Aka­
demi üyeliğine seçilmesi k o n u s u n u düşünün; buraya
bir d a h a gelmemeliyim.»
Bu sözcükleri de söyledikten sonra, kımıldama­
dan, konuşmadan durunca, kontes işi anladı:
«İyi ama, papaz efendi, bu k a d a r p a r a n ı n üze­
rimde bulunmadığını da kabul edersiniz herhalde.
Hattâ...»
Papaz biraz sabırsızlanıyordu; bu yüzden kontes,
bu parayı biraraya getirmek için biraz zaman ge-
91

rektiğini eklemeyi göze alamadı, (çünkü bu parayı
tek başına ödemeyeceğini umuyordu).
«Nasıl etmeli?..» diye mırıldanıyordu.
Sonra, şanuanın kaşları gittikçe d a h a çok çatı­
lınca:
«Yukarıda birkaç mücevherim var,» dedi.
«Bırakın, hanımefendi, bırakın! Mücevherler bi­
rer anıdır. Benim eskicilik yapışımı gözlerinizin önü­
ne getirebiliyor musunuz? En iyi fiyata vereyim der­
ken göze batacağımı da düşünmüyor musunuz? Hem
sizi, h e m de girişiminizi tehlikeye sokarım o zaman.»
Tok sesi farkedilmez bir biçimde acılaşıp sert-
leşiyordu. Kontesin sesi de hafiften titremeye başla­
mıştı:
«Azıcık bekleyin, papaz efendi, dedi, çekmecele­
rimde ne var, bir bakayım.»
...Hemen sonra aşağıya indi. Büzülen eli mavi
banknotları buruşturuyordu.
«Bereket versin ki, geçende çiftlik kiralarını al­
mıştım. Size şimdiden altı bin beş yüz frank vere­
bilirim,» dedi.
Ş a n u a n omuz silkti:
«Bununla ne yapabilirim ki?» diye sordu.
Kederli bir küçümseyiş, soylu bir el kaldırışla,
kontesi kendinden uzaklaştırıyordu.
«Hayır, hanımefendi, hayır; almayacağım bu pa­
raları. Alırsam, ötekilerle birlikte alırım. Doğru in­
sanlar doğruluk isterler. Bu paranın tamamını ne
zaman verebilirsiniz bana?»
Kontes başkalarından da p a r a toplamayı düşü­
nüyordu:
«Ne k a d a r zaman veriyorsunuz?» diye sordu.
«Sekiz gün desek?...»
«Kontes de Saint-Prix, yoksa Kilise aldanmış ol­
masın? Sekiz gün! Size tek bir sözcük söyleyeceğim:
PAPA BEKLİYOR.»
Sonra kollarını göğe doğru kaldırdı:
92
«Ne! Onun kurtuluşunu avuçlarınızda t u t m a k
gibi bir o n u r a erdiniz de hâlâ oyalanıyor musunuz?
Korkun, hanımefendi, Tanrı'nm da, sizin kurtuluş
gününüzde, yetersiz r u h u n u z u Cennet'in eşiğinde
bekletip inletmesinden korkun!»
Gittikçe korkunçlaşıyordu; sonra birden bir teş­
bihin haçını dudaklarına götürdü, hızlı hızlı bir d u a
okumaya başladı.
Kontes kendinden geçmişti.
«Ama Paris'e yazacak k a d a r bir zaman?..» diye
inledi.
«Telgraf çekin! Bankacınız altmış bin frankı Pa­
ris Credit-Foncier'sine yatırsın, o da Pau Credit-Fon-
fier'sine bu parayı size hemen vermesini teller. Ço­
cuklar bile bilir bunu.»
«Pau'da da birikmiş p a r a m var», dedi kontes.
«Bir bankerde mi?»
«Credit-Foncier'de.»
«Ah, hanımefendi, b u n u b a n a söylemek için ne
diye bunca dolambaçlı yollara sapıyorsunuz? Bu mu­
d u r sizin desteğiniz? Şimdi yardımınızı almam desem
ne dersiniz?..»
Sonra, b u n d a n böyle duyabileceği h e r şey raha­
tını kaçıracakmışcasma, ellerini arkasına alarak oda­
nın içinde yürürken:
«Gevşeklikten de fazla birşey bu, (bir yandan
da tiksintisini göstermek için, hafif hafif dilini şak­
latıyordu), nerdeyse bir ikiyüzlülük», dedi.
«Papaz efendi, çok rica ederim...»
Papaz bir z a m a n d a h a s ü r d ü r d ü yürümesini, kaş­
ları çatık, sarsılmaz, yumuşamaz. En sonunda ko­
n u ş m a y a başladı:
«Biliyorum, papaz Boudin'i tanırsınız, onunla ye­
mek yiyeceğim bugün (saatini çıkardı)... geciktire­
ceğim adamcağızı. Onun adına bir çek yazın-, altmış
bin lirayı benim için alıp hemen b a n a verebilir. Ken­
disini gördüğünüz zaman, b u n u n «kilise kefareti»
93
olduğunu söyleyin; ağzı sıkı, nazik bir adamdır, faz­
la kurcalamaz gerisini. Peki, ne bekliyorsunuz daha?»
Kontes, kanepenin üzerinde bitkin bir durum­
daydı, doğruldu, ufak bir çekmeceye doğru sürük­
lendi, açtı, boyu eninden fazla, zeytin yeşili bir def­
ter çıkardı, bir yaprağını yatık yazısıyla doldurdu.
Papaz, uazttığı çeki alırken, yumuşamış bir sesle:
«Az önce sert konuşmamı bağışlayın, sayın kon­
tes, dedi. Öyle büyük şeyler tehlikede ki.»
Sonra çeki cebine indirdi:
«Size teşekkür etmem dine aykırı olurdu, değil
mi?» dedi. «Elinde basit bir a r a ç t a n başka bir şey
olmadığım kimse adına da olsa...»
Kesik bir hıçkırığı atkısının içinde boğdu; a m a
hemen topladı kendini, huylu bir at gibi topuğunu
yere vurdu, yabancı bir dilde bir tümce mırıldandı
hızlı hızlı.
«İtalyan mısınız?» diye sordu kontes.
«İspanyol. Duygularımın içtenliği bunu hemen
belli ediyor.»
«Ama şiveniz değil. Gerçekten de fransızcayı öy­
le...»
«Çok naziksiniz, sayın kontes, yanınızdan kaba­
ca ayrıldığım için beni bağışlayın. Küçük anlaşma­
mızın yardımıyla hemen bu akşam Narbonne'a vara­
bileceğim, başpiskopos büyük bir sabırsızlıkla beni
bekliyor orada. Allahaısmarladık.»
Kontesin ellerini avuçlarına aldı, göğsünü geri­
ye çekmiş, gözlerini ayırmadan bakıyordu ona.
«Allahaısmarladık, kontes de Saint-Prix.» Sonra
bir parmağını dudaklarının üzerine götürdü: «Ağzı­
nızdan çıkacak tek bir sözcüğün h e r şeyi yıkabilece­
ğini unutmayın.»
Daha o çıkmadan, kontes zilin kordonuna koşu­
yordu.
94
«Amelie, Pierre'e söyleyin de yemekten hemen
sonra kente gitmek üzere arabayı hazır bulundur­
sun. Ah! Dur, bir dakika... Germain de bisikletine
atlasın, şimdi size vereceğim pusulayı Madam Fleuris-
soire'a götürsün hemen.»
Daha çekmesini kapamadığı masanın üzerine
eğildi, şunları yazdı.-
Sayın madam,
Birazdan sizi görmeye geleceğim. Saat ikiye
doğru, beni bekleyin. Çok önemli bir şey söyle­
yeceğim size. Yalnız olalım, durumu ona göre
ayarlayın.
İmzaladı, zarfladı, sonra zarfı Amelie'ye uzattı.
II
Madam Amedee Fleurissoire, Peterat soyadıyla doğ­
muştu, Veronique Arman-Dubois'yla Marguerite de
Baraglioul'un küçük kızkardeşiydi, Arnica gibi tu­
haf bir adı vardı. Philibert Peterat, oldukça ünlü bir
bitkibilimciydi. İkinci İmparatorluk zamanında, ev­
liliğin mutsuzlukları içinde, d a h a genç bir adamken,
doğacak çocuklarına çiçek adları takmaya k a r a r ver­
mişti. İlk koyduğu adı, Veronique admı, bazı dostlar
biraz özel bulmuşlardı; Marguerite adını koyup da
yelkenleri indirdiğini, şunun b u n u n sözüne boyun
eğdiğini, bayağılığa düştüğünü çıtlattıkları zaman,
birdenbire ayak diremiş, üçüncü meyvesini bütün
son ağızları kapatacak k a d a r keskin bir bitki adıy­
la taçlandırmaya k a r a r vermişti.
Arnica'mn doğuşundan az sonra, Philibert hır-
çmlaşmış, karısından da, başkentten de ayrılarak,
gidip Pau'ya yerleşmişti. Karısı kışın Paris'te oya­
lanıyor, a m a güzel havalar başlar başlamaz, doğdu­
ğu kente, Tarbes'a gidiyor, iki büyük çocuğunu da
95
alıp ailesinin eski bir evinde kalıyordu.
Veronique'le Marguerite, yıllarını Tarbes'la Pau
arasında yarıyarıya paylaştırıyorlardı. Küçük Arni-
ca'ya gelince, ablaları da, annesi de kendisini h o r
gördükleri için, yazın da, kışın da babasının yanın­
daydı, biraz da böndü, güzelden çok dokunaklı bir
yüzü vardı.
Çocuğun en büyük eğlencesi, babasıyla birlikte
kıra gidip ot toplamaktı, a m a manyak adam, çoğu
zaman hüzünlü yaradılışına kapılıp onu öylece bı-
rakıverir, tek başına, uzun bir yürüyüşe çıkardı. Bit­
kin döner, yemekten hemen sonra da, kızına bir
gülümseme ya da bir sözcüğü bile sadaka olarak
vermeden yatağına sokulurdu. Ozanlık d a m a r ı tu­
tunca flüt çalar, bıkıp u s a n m a k bilmeden hep aynı
havaları yinelerdi. Geri kalan zamanlarında da bü­
yük bir dikkatle çiçek resimleri çizerdi.
Adını Reseda koydukları, mutfak ve ev işleriyle
uğraşan bir ihtiyar hizmetçi bakardı çocuğa; bildiği
pek az şeyi o n a da öğretmişti. Bu yüzden, Arnica on
yaşma geldiği zaman, okumakta bile güçlük çekiyor­
du. İnsanlık saygısı Philibert'i uyardı: Arnica, on iki
k a d a r küçük kızla pek küçük birkaç oğlanın kafa­
sına yineleme zoruyla bazı ilkel bilgiler yerleştiren
dul Madam Semene'in yanma, pansiyona verildi.
Arnica Peterat, ne çekinme bilirdi, ne savunma,
adının insanları güldürebileceğini o güne k a d a r hiç
düşünmemişti. Pansiyona girdiği gün, gülünçlüğünü
birdenbire anlayıverdi; alaylar dalgası ağır bir yo­
sun gibi eğdi onu; kızardı, bozardı, ağladı; Madam Se­
mene de bu yakışık almaz davranış yüzünden bir çır­
pıda b ü t ü n sınıfı cezalandırmakla, önce hiç kötülü­
ğü olmayan bir k a h k a h a y a kin katmak gibi bir be­
ceriksizlik gösterdi.
Arnica, uzun, bitkin, şaşkın, kollarını iki y a n m a
sarkıtmış, küçük sınıfın ortasında duruyordu Madam
Semene:
96
«Soldan üçüncü sıraya, Matmazel Peterat», de­
yince, çocuklar, ne k a d a r azarlanırlarsa azarlan­
sınlar, d a h a zorlu bir k a h k a h a kopardılar.
Zavallı Peterat! Yaşamı d a h a şimdiden, kaba şa­
kalarla, aşağılamalarla çevrili bir yol gibi görüyor­
du önünde. Bereket versin ki, Madam Semene onun
bu sıkmtısma duygusuz kalmadı; çok geçmeden dul
kadının kucağında bir sığınak buldu küçük kız.
Arnica derslerden sonra gidip de babasını evde
bulamamaktansa, pansiyonda seve seve oyalanıyor­
du; Arnica'dan yedi yaş büyük bir kızı vardı Madam
Semene'in, biraz k a m b u r d u ya kibar bir kızdı; Madam
Semene, ona bir koca yakalamak umuduyla pazar
akşamları konuklar çağırır, h a t t a yılda iki kez de,
danslı, şarkılı eğlenceler düzenlerdi evinde; kimi es­
ki kız öğrencileri aileleriyle birlikte, minnet duygu­
suyla; gelecekten bir şey beklemeyen kimi yoksul de­
likanlılar da yapacakları başka bir şey olmadığından
katılırlardı bu toplantılara. Arnica b ü t ü n bu toplan­
tılarda bulundu; parıltısız bir çiçekti, ortadan sili­
necek derecede sessizdi ya, gene de bir gün ilgi çe­
kecekti.
On dört yaşında, babasını yitirdiği zaman, yetim
kızı Madam Semene bağrına bastı. Kendisinden biraz
d a h a büyük olan kızkardeşleri artık pek seyrek ola­
rak geliyorlardı onu görmeğe. Bununla birlikte, Mar­
guerite, iki yıl sonra kocası olacak adamla ilk kez
bu kısa yoklamalardan birinde karşılaşmıştı: Julius
de Baraglioul'du bu adam, yirmi sekiz yaşındaydı,
d a h a önce de söylediğimiz gibi, P a r m a dukalığının
Fransa'ya geçişinden az sonra Pau dolaylarına yer­
leşmiş olan büyükbabası Robert de Baraglioul'un ya­
nında sayfiyedeydi.
Marguerite'in parlak kısmeti (ama Peterat kızlar
da pek parasız değillerdi öyle), Arnica'nm kamaşmış
gözlerinde kızkardeşini kendinden d a h a da uzaklaş-
tınyordu; hiç kuşkusu yoktu, hiçbir zaman bir kont,
97
bir Julius kendisine yönelmeyecek, hoş kokusunu içi­
ne çekmeyecekti. Sonra bu cansıkıcı addan, bu Pe-
terat adından kurtulabildiği için de kıskanıyordu kız-
kardeşini. Marguerite adı pek hoştu. Ne de güzel
uyuyordu de Baraglioul'a! Yazıklar olsun! Arnica adı
hangi soyadıyla gülünç kaçmazdı ki?
Hiçbir zaman açılmamış, ezik gönlü gerçeklerden
bıkmış, şiiri deniyordu. On altı yaşma geldiği za­
man, solgun yüzünün iki yanında, «nedamet» diye
adlandırılan şu düşük kâküller vardı, dalgın, mavi
gözleri, k a r a saçlarının yanında şaşkın şaşkın bakı­
yorlardı. Perdesiz sesi hiç de sert değildi; şiirler okur,
şiir yazmaya çabalardı. Kendini yaşamdan uzak tu­
t a n her şeyi şiirsel sayıyordu.
Madam Semene'in akşam toplantılarına, candan
bir dostluğun d a h a çocuklukta birbirinden ayrılmaz
bir d u r u m a getirdiği iki delikanlı gelirdi, biri, iri
olmasa da biraz eğilmiş, k u r u olduğu k a d a r zayıf
olmayan, saçları sarışın olmaktan çok solgun, büyük
burunlu, çekingen bakışlı bir delikanlıydı.- Amede
Fleurissoire'dı bu. Öteki sert, kara, dik saçları kısa
kesilmiş, bodur, şişman, tuhaf bir alışkanlıkla başını
sürekli olarak sol omuzunun üzerine eğip ağzını hep
açık tutan, sağ elini d u r m a d a n öne uzatan bir genç­
ti; şimdi de Gaston Blafaphas'ı anlattım. Amedee'nin
babası mermerci, mezar yaptırtma müteahhidi ve ce­
naze çelenkleri satıcısıydi; Gaston önemli bir ecza­
cının oğluydu.
(Ne k a d a r tuhaf görünürse görünsün, bu Bla-
faphas adı, Pirene dağlarının kolları üzerinde bu­
lunan köylerde pek yaygındır; bazan oldukça farklı
biçimlerde yazılırlar a m a hep aynı ad sözkonusu-
dur. Bu satırların yazarı bir inceleme için gittiği Sta...
bucağında, yalnız burada, bir noter Blaphaphas, bir
berber Blafafaz, bir de domuz kasabı Blaphaface gör­
müştü; bunlar, kendilerine sorulduğu zaman, hiçbir
ortak kaynak tanımıyorlardı, herbiri öbür ikisinin
98
adının çirkin yazılışlarına horgörüyle bakıyordu. Her-
neyse, metinbilime ilişkin olan bu bilgi, ancak pek
d a r bir okuyucu sınıfını ilgilendirebilir.)
Fleurissoire olmasa Blafaphas, Blafaphas olmasa
Fleurissoire ne olurdu? Kestirmek zor. Lisede, tenef­
füs saatlerinde hep birarada görünürlerdi; durma­
dan tefe konulurlar; birbirlerini avutur, birbirlerine
sabır verir, destek olurlardı. Blafafbires'lar derlerdi
onlara. Dostlukları her ikisine de yaşamın acımasız
çölünde tek gemi, tek v a h a gibi gelirdi. Biri bir zevk
tatmayagörsün, hemen öbürüyle paylaşmak isterdi;
d a h a iyi bir deyimle söylemek gerekirse; birlikte ta-
dılmaktan sonra hiçbir zevk, zevk olamazdı onlar için.
Blafafoire'lar çok çalışırlardı, a m a gene de or­
tanın altında öğrencilerdi; ufak tefek borçlar karşı­
lığında ödevlerini düzelten, h a t t a kendi eliyle yazan
Eudoxe Levichon olmasa, sınıfın sonuncusu olurlardı
hep. Bu Levichon, kentin başlıca mücevhercilerinden
birinin küçük oğluydu. (Bundan yirmi yıl önce, mü­
cevherci Cohen'in biricik kızıyla evlenmesinden az
bir z a m a n sonra, -işlerinin iyi gitmesi üzerine, ga­
zino yakınlarına yerleşmek için, kentin yoksul ma­
hallesinden ayrıldığı sırada- mücevherci Albert Levy
iki k u r u m u birleştirdiği gibi, iki adı da birbirine ya­
pıştırmayı uygun görmüştü.)
Blafaphas sağlamdı, a m a Fleurissoire çürük ya­
pılıydı. Erginlik çağı yaklaştıkça, Gaston'un yüzü
gölgelenip kabardı, özsu b ü t ü n bedenini kıllandıracak
diyeceği gelirdi insanın. Bu a r a d a Amedee'nin d a h a
zayıf cildi direniyor, yanıyor, sivilceleniyordu, sanki
kıllar çıkmak için nazlanıyorlardı. Baba Blafaphas ka­
nı arıtacak ilaçlar salık verdi, b u n d a n sonra Gas­
ton h e r pazartesi çantasında sivilcelere iyi gelecek
bir şurupla dolu bir küçük şişe getirip dostuna giz­
lice veriyordu. İkisi de bol bol merhemler kullandılar.
Amedee ilk nezlesine bu sıralarda tutuldu; Pau'
n u n yumuşak iklimli olmasına karşın b ü t ü n kış ya-
99
kasını bırakmadı bu nezle, sonra da akciğer borula­
saflığı, şaşkınlığı içinde Tanrıya şükretti. Kendisine
r ı n d a üzücü bir zayıflık bıraktı. Gaston'un yeni ba­
düşüneceği k a d a r bir z a m a n bırakmalarını rica etti
kımlarına yol açtı bu durum; baba Blafaphas'm yaş­
abası yanmışlardan.
lı bir papazın verdiği reçeteye göre, kendi eliyle yap­
Doğrusunu söylemek gerekirse, ne birincisine bir
tığı ünnaplı, likenli patlar, göğüs yumuşatıcı, oka-
eğilimi vardı, ne ikincisine, bir erkeği ilgilendirebil-
liptüslü şekerler taşıyıp duruyordu dostuna. Amedee,
mekten u m u d u n u kesmişti, kendisiyle ilgileniyorlardı
kolayca nezleye tutulduğu için, atkısız dışarıya çık­
da o n u n için ilgileniyordu onlarla. Gittikçe d a h a çok
m a m a y a boyuneğmek zorunda kaldı.
arttı kararsızlığı, altı hafta boyunca, isteklilerin gös­
Amedee'nin babasının yerine geçmekten başka
terdiği saygıyla sarhoş oldu. Blafafoire'lar geceleri ge­
bir hırsı yoktu. Ama Gaston, gevşek görünmekle bir­
zerken, ilerlemelerini karşılıklı olarak hesaplıyor,
likte, yeni şeyler yapma yeteneğinden de yoksun de­
onun «ihsan ettiği» en önemsiz sözcükleri, bakışları,
ğildi; daha lise öğrencisiyken bile ufak tefek buluş­
gülümsemeleri hileye düzene sapmadan, uzun uzun
lar yapmaya çalışırdı. Doğrusunu söylemek gerekir­
anlatıyorlardı birbirlerine. Arnica da odasına çeki­
se, d a h a çok eğlendirici şeylerdi bunlar: bir sinek tu­
lince, ufak kâğıtlar üzerine, Arnica Blafaphas, Arnica
zağı, bir bilya terazisi, sırasında bir sürgü. Yüreği
Fleurissoire diye yazıyor, sonra «Arnica Blafaphas
gibi bunların da gizli kapaklı bir yanı yoktu. Mes­
mı?.. Arnica Fleurissoire mı?» diye yorulmamacası-
leğinin ilk denemeleri ne k a d a r basit olurlarsa, ol­
na yineleyip duruyor, bu iki adın dehşeti ortasında
sunlar, ileride onu d a h a önemli araştırmalara yönel­
bir türlü k a r a r veremiyor, sonra bu kâğıtları mu­
teceklerdi; b u n u n ilk sonucu, «göğsü zayıf tiryakiler
m u n alevinde dikkatle yakıyordu.
ve başkaları için d u m a n çekici pipo» oldu, bu pipo
Sonra birdenbire, bir oyun gününde, Fleurissoire'ı
eczacının vitrinlerinde uzun z a m a n boy gösterdi.
seçiverdi; Amedee az önce, adının sondan bir önceki
Amedee Fleurissoire'la Gaston Blafaphas, Arni- hecesinin üzerine basa basa -kendisine italyanımsı
ca'ya birlikte vuruldular; kaçınılmaz bir şeydi bu. gelen bir tarzda- Arnica dememiş miydi? (düşünme­
îşin hayranlık verici yanı, birbirlerine hemen açtık­ den yapmıştı bunu, bir de o sırada havaya uyum
ları bu aşkın, onları ayırmak şöyle dursun, dikişle­ k a t a n Madam Semene'in piyanosunun etkisiyle böyle
rini pekiştirmesiydi. Arnica da ilk z a m a n l a r d a ne söylemişti kuşkusuz.) Bu Arnica adı, kendi öz adı,
berikini kıskandıracak bir şey yaptı, ne ötekini. Hem şiir, aşk belirten, beklenmedik bir müzikle doluymuş
d a h a hiçbiri aşkını açmış değildi; Arnica'ysa, M a d a m gibi gelmişti ona... Salonun yanındaki küçük konuş­
Semene'in pazar toplantılarında onlara şurup, mine ma odasında yapayalnızdılar, birbirlerine öylesine ya­
çiçeği, papatya çiçeği suyu ikram ederken seslerinin kındılar ki, birdenbire gevşeyiveren Arnica minnetle
titreyişini farketse bile, âşık olabileceklerini hiçbir ağırlaşan başını eğince, alnı Amedee'nin omuzuna
z a m a n aklına getiremezdi. Akşam dönünce, ikisi de dokundu, o da büyük bir ciddilikle elini t u t t u Arnica'
o n u n erdemini, inceliğini övüyor, yüzü solgun oldu­ nm, parmaklarının u c u n d a n öpüverdi.
ğu için kaygılanıyor, umutlanıyorlardı.
Amedee dönüşte dostuna mutluluğunu söyleyin­
ikisi de aşklarını aynı akşam, birlikte açmak, son­
ce, Gaston, alışkanlığının tersine, hiçbir şey söyleme­
ra onun k a r a r m a boyuneğmek düşüncesinde uyuştu­
di, bir fenerin önünden geçtikleri sırada, dostu ağ-
lar. Arnica aşkla yeni karşılaşıyordu daha, yüreğinin
lıyormuş gibi geldi Fleurissoire'a. Amedee ne ka-

100
101
 d a r bön olursa olsun, mutluluğunu dostunun bu son
noktaya k a d a r paylaşabileceğini düşünebilir miydi?
İyice bozuldu, utandı, Blafaphas'ı kollarına aldı (so­
kak ıssızdı), ona yemin etti, ne k a d a r büyük olursa
olsundu aşkı, dostluğu çok d a h a üstündü, evliliği de
azaltamayacaktı bu dostluğu, sonra Blafaphas'm her­
hangi bir kıskançlık acısını çektiğini duymaktansa,
evlilik h a k l a r ı n d a n hiçbir zaman yararlanamayacağı­
na söz vermeye hazırdı, hem de mutluluğu üstüne.
Blafaphas da, Fleurissoire da ateşli insanlar de­
ğildiler; bununla birlikte erkeklik duygularıyla ka­
fası d a h a çok karışan Gaston sustu, Amedee'nin söz
vermesine ses çıkarmadı.
Avunabilmek için kendini çalışmaya veren Gas­
ton, Amedee'nin evlenişinden az bir zaman sonra
Plastik Karton'u buldu. Önceleri hiçbir şeye benze­
meyen bu buluş, önce, Levichon'un Blafophoire'lara
karşı azalan dostluğunu yeniden canlandırmak gibi
bir sonuç verdi. Eudoxe Levichon, dinsel heykeltraş-
lığm b u n d a n çok yararlanabileceğini hemen seziver-
di, dikkate değer bir sezgiyle Roma Kartonu1 diye
adlandırdı dostunun buluşunu. Böylece Blafaphas,
Fleurissoire ve Levichon k u r u m u kurulmuş oldu.
Altmış bin frankla girişiliyordu işe, Blafafoire'lar-
sa, on bin frank gibi önemsiz bir parayla katılıyor­
lardı. İki dostunun borca girmesine Levichon'un gön­
lü razı olmadığından, geri kalan elli bini cömertçe
kendisi sağlıyordu. Şu da var ki, bu elli bin frankın
kırk binini Fleurissoire ödünç vermişti, Arnica'nın
(1) Katalog, «Gizini Blafaphas, Fleurissoire ve Levichon Ku­
rumunun sakladığı Plastik Roma Kartonu oldukça yeni bir
buluştur, apayrı bir yapılışı vardır, mukavva hamurunun
ve bunun gibi şeylerin yerini tutar, ama onlardan daha el­
verişlidir. Onun kullanılması kusurları kaldırır» diye haber
veriyordu. (Arkadan değişik ömekçelerin betimlemeleri geli­
yordu.)
102
drahomasından alınıyordu bu para, on yıl içinde
ödenecek, toptan yüzde dört buçuk faiz getirecekti.
Arnica'nın hiç beklemediği birşeydi bu, Amedee'nin
servetciğini, girişilen işin uğrayabileceği tehlikeler­
den koruyordu. Buna karşılık, Blafafoire'lar, kendi
bağıntılarının desteğini sağlıyor, yani, Roma karto­
n u n u n etkinliğini göstermesi koşuluyla, birçok kilise
adamının yardımını kazanmış oluyorlardı; bu adam­
lar (bazı önemli siparişlerden başka), gittikçe geli­
şen sanat eğitimi, ataların k a b a inancının şimdiye
k a d a r yetindiği yapıtlardan d a h a ince, d a h a güzel
yapıtlar istediğinden, dindarların büyüyen gereksi­
nimlerini karşılamak için, birçok küçük kilise böl­
gelerini F.B.L. k u r u m u n a başvurmaları gerektiğine
inandırdılar. Değeri kilisece kabul edilmiş bazı sa­
natçılar da, Roma kartonu işinde rol alarak yapıtla­
rının Salon jürisince kabul edilmesini sağladılar. Le­
vichon, Blafafoire'ları Pau'da bırakarak Paris'e yer­
leşti. Burada, onun becerikliliğiyle, k u r u m kısa za­
m a n d a büyük gelişmeler göstermişti.
Kontes Valentine de Saint-Prix için, Arnica ara­
cılığıyla Blafaphas ve Ortakları K u r u m u n u papayı
k u r t a r m a davasıyla ilgilendirmeye çalışmasından,
kendi verdiği p a r a n ı n bir bölümünü k u r t a r m a k için
Fleurissoire'ların büyük dindarlığına b a ş v u r m a k t a n
d a h a doğal bir şey olabilir miydi? Ne yazık ki, Bla­
fafoire'lar işin başında ufak bir p a r a yatırdıkları
için, kazançları da azdı; gösterilen kazançlardan on
ikide ikisi geçiyordu ellerine, ötekilerden hiç. Amedee
gibi Arnica da p a r a konusunu hiç ağzma almadığı
için, kontes b u n u bilmiyordu.
III
«Sayın Madam! Ne oldu? Mektubunuz beni çok
korkuttu.»
103
 Kontes, Arnica'nm kendisine doğru ittiği koltu­
ğa çöktü.
«Ah! Madam Fleurissoire... bakın, bırakın da
dostum diyeyim size... Sizi de yaralayan bu acı, bizi
birbirimize yaklaştırıyor. Ah! Bir bilseniz!..»
«Söyleyin! Söyleyin! Daha fazla bekletmeyin be­
ni.»
«Ama öğrendiğim, size de söyleyeceğim şey, ara­
mızda bir giz olarak kalmalı.»
Arnica'ya kimsecikler bir giz vermemişti o za­
m a n a kadar, acı acı:
«Hiçbir zaman, hiç kimsenin gizini kimseye ver­
medim», dedi.
«İnanmayacaksınız sözlerime.»
«Yok canım! Yok», diye inliyordu Arnica.
«Ah!» diye inliyordu kontes. «Bakın, bir fincan
bir şey hazırlamak iyiliğini gösterir misiniz bana,
ne olursa olsun... Seziyorum, elden ayaktan çıkmak
üzereyim.»
«Mine çiçeği suyu mu istersiniz? I h l a m u r m u ?
Papatya suyu mu?»
«Ne olursa olsun... Çay d a h a iyi... Önce inana-
mıyordum.»
«Mutfakta k a y n a r su var. Bir iki dakikalık iş.»
Arnica içerde uğraşırken, kontesin meraklı gözü
salonu inceliyordu. Cesaret kırıcı bir alçakgönüllü­
lük havası esiyordu burada. Yeşil repsden iskemle­
ler, kızıl kadifeden bir koltuk, kaplaması bayağı bir
koltuk daha, kendi oturduğu koltuk; bir masa, bir
akaju konsol; ocağın önünde yün saçaklarından bir
hah; şöminenin üzerinde, küre biçimi cam mahfaza
altında kaymaktaşmdan bir saatin iki yanında, kay-
maktaşmdan, oymalı iki vazo, onlar da cam mah­
faza altında; masanın üstünde, aile fotoğraflarından
oluşan bir albüm; konsolun üstünde, mağarası içinde
Notre-Dame de Lourdes'un bir resmi, küçültülmüş
bir örnek, Roma k a r t o n u n d a n - her şey vazgeçmeye
104
yöneltiyordu kontesi, cesaretinin eridiğini duyuyordu.
Ama belki de sahte yoksullardı bunlar, pinti kim­
selerdi...
Arnica bir tepsinin üstüne bir çaydanlık, bir fin­
can ve şeker koymuş, geliyordu.
«Çok yoruyorum sizi.»
«Yo, rica ederim!.. Yalnız önce olsun d a h a iyi;
sonra gücüm kalmaz çünkü.»
Arnica oturduktan sonra, kontes:
«Pekâlâ», diye başladı, «işte: Papa...»
«Hayır! Söylemeyin bana! Söylemeyin!» dedi he­
men Madam Fleurissoire, elini ileriye uzattı; sonra za­
yıf bir çığlık k o p a r a r a k geriye devrildi, gözleri ka­
palı.
Kontes usul usul bileğine vuruyordu:
«Zavallı dostum! diyordu. Sevgili dostum. Bu gi­
zi taşıyamayacağınızı iyi biliyordum.»
Arnica en sonunda gözlerini açtı.
«Öldü mü?» diye mırıldandı.
Valentine ona doğru eğildi o zaman:
«Hapsedildi», diye fısıldadı kulağına.
Şaşkınlık Madam Fleurissoire'ı kendine getirdi;
Valentine de uzun öyküsüne başladı, tarihlerde aksı­
yor, olay sıralarını karıştırıyordu; ama, iş ortadaydı,
kesindi, tartışma götürmezdi: Kutsal-Babamız iman­
sızların eline düşmüştü; kendisini k u r t a r m a k için,
gizliden gizliye bir haçlı seferi hazırlanıyordu; b u n u
sonuçlandırmak için de h e r şeyden önce bol p a r a
gerekiyordu.
Arnica dehşet içindeydi.
«Amedee ne diyecek?» diye inliyordu.
Dostu Blafaphas'la birlikte gezintiye çıkmıştı
Amedee, ancak akşama dönecekti...
Valentine, Arnica'yla vedalaşırken birçok kez:
«Aman, ona söyleyin de gizi iyi saklasın», diye
yineliyordu. «Öpüşelim, sevgili dostum: cesaret!» Ar­
nica şaşkınlık içindeydi, ıslak alnını kontese uzatı-
105
yordu. «Yarın gene uğrayacağım, ne yapmayı dü­
şündüğünüzü öğrenmek için. Mösyö Fleurissoire'la
konuşup görüşün; a m a düşünün ki, kilise tehlikede!..
Şunda da anlaştık: yalnız kocanıza söyleyeceksiniz!
Söz veriyorsunuz bana: başkalarına tek sözcük söy­
lenmeyecek öyle değil mi? Tek sözcük bile!»
Kontes de Saint-Prix, baygınlığa pek yaklaşan
bir bitkinlik içinde bırakmıştı Arnica'yı. Amedee ge­
zintiden döner dönmez söyledi söyleyeceğini:
«Dostum, çok acı bir şey öğrendim,» dedi. «Zavallı
Kutsal-Babamızı hapsetmişler.»
Amedee «Hadi canım sen de!» dercesine:
«Olamaz!» dedi.
Arnica hıçkırmaya başladı o zaman:
«Biliyordum,» dedi, «bana inanmayacağını bili­
yordum.»
«Ama dur bakalım, sevgilim, d u r bakalım...» di­
yordu Amedee, bir yandan da havanın birdenbire
değişmesinden korkarak sırtına geçirmeden dışarı
çıkmadığı pardesüsünü çıkarıyordu. «Akim alıyor mu
bu işi senin? Kutsal-Babamıza dokunsalardı herkes
bilirdi. Gazeteler yazardı. Hem de kim hapsedebilir
ki onu?»
«Valentine "Loca" diyor.»
Amedee 'delirmiş', diye düşünerek baktı Arni-
ca'ya. Gene de:
«Loca mı!..» dedi. «Hangi Loca?»
«Ben nerden bileyim istiyorsun? Valentine söy­
lememeye söz vermiş.»
«Kim anlatmış ona bütün bunları?»
«Söylememi yasak etti... Bir kardinal tarafından,
onun kartıyla gelen bir papaz...»
Arnica toplum işlerinden hiçbir şey anlamazdı,
Madam de Saint-Prix'nin anlattıklarını çok bulanık
bir biçimde aktarıyordu ancak. Tutsaklık, hapis söz­
cükleri, karanlık, yarı romantik görüntüler uyandırı­
yordu gözlerinin önünde; haçlı seferi sözcüğü onu
106
alabildiğine coşturuyordu, en sonunda, Amedee sar­
sılıp da gitmekten sözetmeye başlayınca, onu başında
tulgayla, zırhlar içinde, at üstünde gördü... Amedee
odanın içinde geniş adımlarla dolaşıyordu şimdi.
«Bir kez, para, o bizde yok», diyordu... «Hem
ben p a r a yardımıyla yetinebilir miyim sanıyorsun!
Birkaç banknotu gözden çıkardım diye yan gelip
yatabilir miyim sanıyorsun?.. Sevgili dost, b a n a söy­
lediklerinin aslı varsa, korkunç bir şey bu, bu du­
r u m d a yan gelip yatılmaz. Korkunç, anlıyor musun?»
«Evet, iyice seziyorum... Ama biraz açıkla bana...
niçin?»
«Ah, şimdi bir de açıklamaya girişeceksek...» Ve
Amedee, şakaklarında terler, umutsuz kollarını ha­
vaya kaldırıyordu.
«Hayır, hayır!» diyordu sonra; «vermemiz gere­
k e n p a r a değil bu durumda; kendi kendimiz. Bla-
faphas'a danışacağım; bakalım, ne diyecek.»
Arnica çekine çekine:
«Valentine de Saint-Prix, kimseye söylememem
için söz aldı benden», dedi.
«Blafaphas herhangi bir kimse değildir; hem de
b u n u yalnız kendisine saklamasını sıkı sıkı tenbih
ederiz.»
«Gidersin de nasıl belli etmezsin gittiğini?»
«Gittiğim bilinecek ya, nereye gittiğim bilinme­
yecek.» Sonra ona dönüyor, acıklı bir sesle yalvarı-
yordu: «Arnica, sevgilim... bırak gideyim.»
Arnica hıçkırıyordu. Şimdi de o istiyordu Bla­
faphas'in yardımını: Amedee dostunu getirmeye gi­
decekti, a m a dostu tam bu sırada, kendiliğinden gel­
di, h e r zamanki gibi, önce salonun camına vurdu.
İşi öğrenir öğrenmez:
«Yaşamımda duyduğum olayların en garibi», de­
di. «Hayır! Ama aslma bakarsan, kim u m a r d ı böyle
bir şeyi?» Sonra birden, d a h a Fleurissoire'm niyetle­
rinden hiçbirini öğrenmeden: «Dostum, dedi, yapa-
107
cağımız bir tek şey var: gitmek.»
«Görüyorsun ya, dedi Amödee, ilk d ü ş ü n d ü ğ ü bu.»
Dostunun ikinci düşüncesi:
«Ne yazık ki ben, zavallı babamın sağlık duru­
mu yüzünden kalmak zorundayım», oldu.
•Aslını ararsan, yalnız olmam d a h a iyi», dedi
Amödee. «İkimiz birden gidersek, göz,e batarız.»
«Ama ne yapacağını biliyor musun?»
Amedee bedenini yukarı çekip kaşlarını kaldırı­
yor, sanki: «Elimden geleni yapacağım, d a h a ne isti­
yorsun?» demek istiyordu. Blafaphas konuşmasını
sürdürüyordu:
«Kime başvuracağını biliyor musun? Nereye gi­
deceksin?.. Ne yapacaksın orada?»
«Önce olanı biteni öğreneceğim.»
«Öyle ya, b ü t ü n b u n l a r doğru değilse?»
«İyi ya, kuşku içinde kalamam.»
Gaston hemen atılıyordu:
«Ben de.»
«Dostum, biraz d a h a düşün», diyecek oluyordu
Arnica.
«Her şey düşünüldü: gizlice gidiyorum, a m a gi­
diyorum.»
«Ne zaman? Hiçbir şeyin hazır değil.»
«Hemen bu akşam. Neyim eksik?»
«Ama hiç yolculuk etmedin sen. Beceremeyecek­
sin.»
Amedee hırtlağusunu oynatan, hafif, sevimli bir
takılmayla:
«Göreceksin, canım, göreceksin. Size serüvenle­
rimi anlatacağım», diyordu.
«Nezle olacaksm, bu kesin.»
«Atkımı sararım.»
Yürürken duruyor, bir bebeği gülümsetmek is­
ter gibi, işaret parmağının ucuyla Arnica'nm çene­
sini yukarıya kaldırıyordu. Gaston, ihtiyatlı tutumu­
nu sürdürüyordu. Amedâe ona yaklaştı:
108
«Tarifeye sen bakacaksın, sana güveniyorum.
Marsilya'ya ne zaman iyi bir tren olduğunu söyler­
sin bana; üçüncü mevkide. Evet, evet, üçüncü mev­
kide gideceğim, k a r a r ı m karar. Kısacası, sen ayrın­
tılı bir tarife hazırla bana, a k t a r m a yapacağım yer­
leri yaz, büfeleri de, sınıra kadar; ondan sonra alı­
şırım, kalkarım bu işin altından, Tanrı da Roma'ya
k a d a r yol gösterir bana. Bana yazarsınız, post res-
tant.»
Görevinin önemi beynini alevlendiriyordu. Gas­
ton gittikten sonra da hep odayı adımlıyor, mırılda­
nıyordu:
«Bu iş b a n a ayrılacaktı, öyle mi!» Duygulu bir
hayranlık ve minnetle doluydu; en sonunda yaşama
nedenini bulmuştu demek. Allah rızası için, hanıme­
fendi, Allah rızası için, onu tutmayın! Yeryüzünde
yapacağı işi bulmasını bilen insanlar öyle az ki.
Arnica'nm elde edebildiği tek şey, o geceyi de
yanında geçirmesi oldu, h e m Gaston, o gece getir­
diği tarifede, en elverişli trenin sabah sekiz treni
olduğunu belirtmişti.
O sabah bardaktan boşanırcasma yağmur ya­
ğıyordu. Am6dee, Arnica'nm da, Gaston'un da ken­
disiyle birlikte gara gelmesine razı olmadı. Sağ elin­
de kartvizitinin çivilenmiş olduğu kül rengi bir bez
valiz, sol elinde bir eski şemsiye, kolunun üstünde
yeşil ve boz damalı bir şal tutan, yakası kızıl bir at­
kıyla gizlenmiş, karagöz balığı gözlü tuhaf yolcuya
kimsecikler veda bakışıyla bakamadı, - tren onu alıp
Marsilya'ya doğru götürdü.
IV
Bu sıralarda, önemli bir toplumbilim kongresi,
kont Julius de Baraglioul'u Roma'ya çağırıyordu. Bel-
109
ki de özel olarak çağrılmamıştı (çünkü toplumsal
konularda bilgiden çok kanıları vardı), a m a bu fır­
sattan y a r a r l a n a r a k bazı ünlü ustalarla bağıntı ku­
racağına seviniyordu. Milano -bildiğimiz gibi, peder
Anselme'in öğütleri üzerine, Armand-Dubois'lar gelip
buraya yerleşmişlerdi-, yolunun üstünde bulunduğu
için, b u n d a n y a r a r l a n a r a k bacanağını da görecekti.
Fleurissoire'm Pau'dan ayrıldığı gün, Julius, Ant-
hime'in kapısını çalıyordu.
Yoksul bir daireye aldılar kendisini. Veronique'in
yemeklerinde h e r zaman bulunan birkaç sebzeyi
kendi eliyle hazırladığı karanlık mutfak da odadan
sayılırsa, üç odalı bir daireydi. Çirkin bir maden ref­
lektör, bir küçük avlunun d a r ışığını solgun solgun
içeriye yolluyordu. Julius, y u m u r t a biçimi masayı
kaplayan, temizliği kuşkulu muşambanın üzerine
koymaktansa, şapkasını elinde tutmayı d a h a uygun
buldu, pamuklu kadifeden tiksindiği için, ayakta kal­
dı, Anthime'in koluna sarıldı.
«Zavallı dostum, b u r a d a kalamazsınız!» diye hay­
kırdı.
«Nesini beğenmediniz?» dedi Anthime.
Sesleri duyunca, Veronique de koşup gelmişti.
«Görüyorsunuz, sevgili Julius,» dedi, «haksızlıkla­
ra, güvenin kötüye kullanılmasına kurban gittik. Ama,
inanır mısınız, bizimki bunlar karşısında söyleyecek
başka bir şey bulamıyor!»
«Kim istedi Milano'ya gelmenizi?»
«Peder Anselme; hem nasıl olsa in Lucina'daki
dairede kalamazdık.»
«Oraya gereksinimimiz yoktu ki!» dedi Anthime.
«Sorun bu değil. Peder Anselme zararınızın kar­
şılanacağına söz veriyordu. Yoksulluğunuzu gördü
mü?»
Veronique:
«Bilmezlikten geliyor», dedi.
«Tarbes piskoposuna başvurmanız gerekir.»
110
«Anthime de öyle yaptı.»
«Ne demiş?»
«Çok iyi bir adam; coşkuyla imana çağırdı beni.»
«Peki, buraya geleli beri kimselere başvurmadı­
nız mı?»
«Az kaldı kardinal Pazzi'yle görüşüyordum, ba­
na ilgi göstermişti, ben de ona yakınlarda mektup
yazmıştım; Milano'ya uğradı a m a uşağı aracılığıy­
la...»
Veronique sözünü kesti:
«Bir damla nöbeti yüzünden odasında kalmak
zorunda olduğunu bildirdi,» dedi.
«Ama çok çirkin birşey bu! Rampolla'ya bildir­
meli», diye haykırdı Julius.
«Ama neyi bildirmeli sevgili dost? Yalan değil,
biraz yoksulum, a m a d a h a fazlasını ne yapacağım.
Bolluk günlerinde aldamyordum; günahkârdım; has­
taydım. Şimdi artık iyileştim. Eskiden b a n a acımak­
ta haklıydınız. Ne olursa olsun, biliyorsunuz: sahte
zenginlikler insanı Tanrı'dan uzaklaştırır.»
«Ama bu sahte zenginlikler ne de olsa sizin hak­
kınız. Kilisenin sizde bunları küçümsemesini anla­
rım, a m a sizi bunlardan yoksun bırakmasına hiç
aklım yatmaz.»
«Ağzınızı öpeyim,» dedi Veronique. «Sizi dinledik­
çe ferahlıyorum, Julius. Onun boyuneğmeleri beni
deli ediyor; ne yapılsa boşuna, bir türlü savunmak
istemiyor kendini, yutmak, hem de Tanrı adına yut­
mak isteyen herkese teşekkür ederek bir yavru kaz
gibi yoldurttu kendini.»
«Veronique, böyle konuşman gücüme gidiyor;
Tanrı adına yapılan h e r şey iyidir.»
«Aptallıktan hoşlanıyorsanız, öyledir.»
«Aptallığın içinde Job var 1 , dostum.»
(1) Jobard: aptal karşılığı; Job: İncil'de adı geçen, büyük bir
zenginlikten yoksulluğa düşen ve buna katlanmasını bilen ki­
şi. (Çeviren).
111
 «Kör etmek mi dediniz? Siz misiniz böyle ko­
«Duydunuz mu? Her g ü n böyle işte; yobaz na­
n u ş a n ? N u r a kavuşturdu, kardeşim, n u r a kavuşturdu
karatlarından başka bir şey çıkmaz oldu ağzın­
beni.»
dan; ben alış-verişi yapıp mutfak ve ev işleriyle uğ­
«Ben olumlu şeylerden sözediyorum. İçine terk-
raşıp da yoruldum muydu, beyefendi İncil'inden söz­
edildiğiniz d u r u m kabul edilir şey değil. Kilise size
ler anıyor bana, birçok şeyler için boşuna çırpındı­
karşı sorumluluklar yüklendi, bunları yerine getir­
ğımı söylüyor, tarlalardaki zambaklara bakmamı
mesi gerekir; hem kendi onuru, h e m de bizim ima­
öğütlüyor.»
nımız için». Sonra Veronique'e döndü: «Hiçbir şey
Anthime, meleklere yaraşır bir sesle:
elde edemedinizse d a h a yukarıya başvurun, h e r za­
«Elimden geldiği k a d a r yardım ediyorum sana,
m a n d a h a yukarıya. Ne diye Rampolla'dan sözedi-
dostum,» dedi; «artık sağlam olduğuma göre, p a z a r a
yordum? Ben papanın ta kendisine bir dilekçe götür­
kendim gitmeyi, ya da senin yerine ev işlerine bak­
mek istiyorum şimdi; p a p a d a bilmiyor değil dine dö­
mayı kaç kez önerdim.»
nüşünüzü. Adaletin nasıl çiğnendiğini öğrenmesi ge­
«Pantolonlulara göre değil bu işler. Cansıkıcı rekir. Hemen yarın Roma'ya gidiyorum.»
ahlâk söylevleri yazmakla yetin sen, a m a uğraş da Veronique çekine çekine:
biraz d a h a fazla p a r a versinler.» Sonra gittikçe da­
«Akşam yemeğine kalırsınız herhalde?» dedi.
ha öfkeli bir sesle C eskiden hep güleryüzlüydü): «La
«Kusura bakmayın; midem pek sağlam değil de
Depeche'de çıkan dinsiz yazılarından kazandıkları
(tırnakları pek bakımlı olan Julius, Anthime'in iri,
düşünülürse, utandırıcı birşey bu. Gene de ne yapıp
kısa, uçları köşeli parmaklarını görmüştü). Roma'dan
yapıyor Le Pelerin'in vâızlarma verdiği birkaç ku­
döndüğüm zaman d a h a çok görüşürüz. Hazırlamak­
r u ş u n dörtte ü ç ü n ü yoksullara bırakmanın bir yo­
ta olduğum yeni kitaptan konuşuruz, sevgili Anthi­
lunu buluyor.»
me.»
Julius şaşkınlık içindeydi:
«Geçenlerde Dorukların Havası'nı yeniden oku­
«Ermiş olup çıktı desene!..» diye haykırdı.
dum, önce pek o k a d a r beğenmemiştim ya, bu kez
«Ama öyle kızıyorum ki onun bu ermişliğine!..
beğendim.»
Bakın, bakm, nedir bu, bilir misiniz?» -Odanın ka­
«Sizin için kötü bir not! Başarısız bir kitap o;
ranlık bir köşesine, bir piliç kafesini alıp getirmeye
içimdeki garip kuşkuları dinleyip değerlendirecek du­
gidiyordu, «Bunlar bizim sayın bilginin bir zamanlar
r u m a geldiğiniz zaman, nedenini açıklayacağım size.
gözlerini oyduğu iki fare.»
Söyleyecek çok şeyim var. Şimdilik bu kadar.»
«Of, Veronique, gene niçin dönüyorsunuz o ko­
nuya? Benim onlar üzerinde deney yaptığım sıralar­ Armand-Dubois'lara iyi u m u t l a r diledi, sonra on­
da da siz besliyordunuz; ben de buna kızıyordum o l a r d a n ayrıldı.
zaman... Evet, Julius, canilik günlerimde, boş bir
bilim merakıyla kör etmiştim bu hayvancıkları, şim­
di değiştim; bundan d a h a doğal bir şey olabilir mi?»
«Kilise de sizi aynı biçimde kör ettikten sonra,
sizin için, sizin farelere yaptığınızı yapmayı böyle
doğal bulsun isterdim.»
113
112

DÖRDÜNCÜ KİTAP
KIRKAYAK
«Ve ben ancak inleyerek arayanları
beğenirim.»
PASCAL
I tehlikesiz bir serüven diliyordu. Marsilya'ya kadar
Amedee Fleurissoire, cebinde beş yüz frankla ay­
rılmıştı Pau'dan, bu p a r a da, Loca'nın fesatları yü­
zünden değişik masraflar çıksa bile, hiç kuşkusuz
yolculuğuna yeterdi. Sonra p a r a yetmezse, d a h a faz­
la kalmak zorunda olduğunu görürse, kendisi için bir
miktar p a r a ayırmış bulunan Blafaphas'a başvura­
caktı.
Nereye gittiğini Pau'dan hiç kimsenin bilmemesi
gerektiği için Marsilya'ya k a d a r bilet almıştı. Mar­
silya'dan Roma'ya üçüncü mevki bilet topu topu otuz
sekiz frank kırk santim tutuyor, yolculuk sırasında
konaklamak serbestliğini de bırakıyordu; o da bu
serbestlikten, hiçbir z a m a n güçlü bir biçimde duy­
madığı yabancı yerler görme merakını değil de bazı
bazı olağanüstü bir baskı yapan uyku gereksinimini
susturmak için yararlanmayı düşünüyordu. Diyece­
ğim, her şeyden çok uykusuzluktan korkuyordu; Ro­
ma'ya sapasağlam girmesi, Kilise için önem taşıdı­
ğından, iki gün gecikmeye de, otel masraflarına da
aldırmayacaktı... Vagonda bir gecenin, hiç kuşku­
suz uykusuz geçecek, üstelik de öbür yolcuların çı­
karacağı gazlar yüzünden sağlığa zararlı olacak bir
114
gecenin yanında bunların ne önemi vardı? Sonra bi­
ri havayı yenilemek ister de pencereyi açmaya kal­
karsa, nezleyi kaptığının resmiydi... Bunun için, ilk
geceyi Marsilya'da geçirecekti, ikinci bir geceyi de
Cenova'da, gar yakınlarında kolayca bulunan, hiç de
tantanalı olmayan r a h a t otellerden birinde; Roma'ya
ondan sonraki akşam varacaktı.
Şimdilik bu yolculuk da, bu yolculuğu yalnız yap­
m a k da hoşuna gidiyordu; kırk yedi yaşma gelmiş­
ti, h â l â başkalarının kanadı altında yaşıyordu, ne­
reye gitse karısı, ya da dostu Blafaphas k a n a t ge­
rerdi üzerine. Vagonun bir köşesine çekilmiş, bir
keçi görünüşü içinde gülümsüyor, dişlerinin ucuyla
her şey yolunda gitti.
İkinci gün, yanlış yola saptı. Yeni aldığı Orta
İtalya Baedeker'mi okumaya daldığından, treni şa­
şırdı, Lyon'a doğru aktı dosdoğru, b u n u ta Arles'da,
trenin yeniden yola çıktığı a n d a farketti, Tarascon'a
k a d a r gitmek zorunda kaldı; aynı yolu yeniden tep­
mek gerekiyordu; bir akşam trenine bindi, bu tren
de Toulon'a k a d a r götürdü onu, t a h t a k u r u l a n n d a n
rahatsız olduğu Marsilya'da bir gece d a h a yatmak-
tansa b u r d a kalacaktı.
T a h t a k u r u l a n n d a n anası ağlamıştı, a m a odanın
görünüşü fena değildi. Canebiere'e bakıyordu; yatak
da fena değildi canım! Giysilerini katladıktan, he­
saplarını yapıp dualarını ettikten sonra güvenle gir­
mişti içine. Uykusuzluktan devriliyordu, hemen uyu­
muştu.
T a h t a k u r u l a r m m kendilerine özgü töreleri var­
dır; m u m u n üflenmesini bekler, karanlık başlar baş­
lamaz ileri atılırlar. Gelişigüzel yönelmez onlar öy­
le; dosdoğru boyuna giderler, çok severler insan boy­
n u n u ; bazan da bileklere giderler; kimileri de topu-
115
ğu sever ya böyleleri enderdir. Uyuyanın derisi al­
tına, keskinliği en ufak bir ovmada b ü s b ü t ü n azıtı-
veren, yakıcı, kaşındıncı bir yağ akıtmaları neden­
dir, bilinmez...
Fleurissoire'ı uyandıran kaşıntı öylesine şiddet­
liydi ki, m u m u n u yeniden yaktı, alt çenesinin altın­
daki, belirsiz, ak, ufak noktalarla beneklenmiş bir
kırmızılığı gözden geçirmek için aynaya koştu; a m a
m u m iyi aydınlatmıyordu, aynanın sırı kirliydi, uy­
ku bakışını sislendirmiş ti... Gene yattı yatağına, dur­
m a d a n kaşınıyordu; ışığı yeniden söndürdü; kaşıntısı
dayanılmaz bir d u r u m a geldiği için, beş dakika son­
ra gene yaktı; tuvalete koştu, mendilini ibrikte ıs­
lattı, y a n a n yerin üzerine bastırdı; gittikçe genişle­
mişti bu bölüm, şimdi ta köprücük kemiğine varı­
yordu. Amedee hastalanmak üzere olduğunu sandı,
d u a etti; sonra gene söndürdü mumu. Baskının se­
rinliğinin sağladığı hafifleme, yenibaştan uyumasına
elvermeyecek k a d a r kısa sürdü; şimdi yanıp kaşın­
manın şiddetine bir de ıslanmış yakanın verdiği ra­
hatsızlık ekleniyordu; gözyaşlarıyla da ıslatıyordu
onu. Birdenbire, dehşetle yerinden sıçradı: tahtaku­
ruları, evet, t a h t a k u r u l a n y d ı bunlar!.. Bunu d a h a
önce düşünemeyişine şaştı; a m a yalnız adından ta­
nıyordu böceği, nasıl olurdu da belli bir ısırmanın
etkisini bu belirsiz yanmaya benzetirdi? Yataktan
dışarı fırladı; üçüncü bir kez d a h a yaktı m u m u n u .
Kuramlara dalıyordu, sinirliydi, o da birçok kim­
seler gibi, tahtakuruları hakkında yanlış şeyler dü­
şünüyordu; tiksintiden donmuştu, önce kendi üze­
rinde aradı onları; izlerini bile göremedi; yanıldığını
düşündü, gene hastalandığını düşünmeye başladı.
Çarşafların üzerinde de birşeycikler yoktu; gene de,
y a t m a d a n önce, yastığını kaldırmak geldi aklına. O
zaman üç ufak, k a r a m t ı r a k yuvarlak gördü; bir çar­
şaf kıvrımına sokuldular çabucak. Onlardı!
M u m u n u yatağın üstüne koyup sıkıştırdı onları,
116
kıvrımı açtı, beş tane daha yakaladı, tiksintiden tır­
nağıyla ezmeyi göze alamadığı için lâzımlığa atıp,
üzerlerine işedi. Mutlu, acımasız, çabalayışlarını sey­
retti bir zaman, biraz rahatlık duydu. Gene yattı;
m u m u üfledi.
Kaşıntılar nerdeyse hemen a r t m a y a başladı; ye­
nileri, şimdi de ensesinde. Öfkeyle yaktı mumu, kalk­
tı, bu kez yakasını r a h a t r a h a t incelemek için göm­
leğini çıkardı. En sonunda, dikişin dibinde, farkedil-
mez derecede ufak, açık kırmızı noktaların koşuş­
tuğunu gördü, kumaşın üzerinde ezdi, birer k a n le­
kesi bıraktılar; pis hayvanlar, öylesine ufak! Bun­
ların şimdiden tahtakurusu olabileceklerine güç ina­
nıyordu,- a m a az sonra, yastığı bir d a h a kaldırınca,
bir kocamanını çıkardı ortaya: anaları olmalıydı; bu­
n u n üzerine cesareti arttı, kızdı, eğlendi nerdeyse;
yastığı kaldırdı, çarşafları dağıttı, yoluyla, yöntemiy­
le araştırmaya başladı. Her yerde tahtakuruları gör­
d ü ğ ü n ü sanıyordu şimdi; a m a topu topu dört tahta­
kurusu yakalayabildi; gene yattı, bir saat r a h a t etti
şöyle.
Sonra gene başladı yanmalar. Bir kez d a h a çık­
tı ava; en sonunda bitkin düştü, kendi hallerine bı­
raktı tahtakurularuıi; dokunmadı mıydı yanıp ka­
şınmanın oldukça çabuk hafiflediğini anladı. Şafak­
ta sonuncular da doydular, onu bıraktılar. Derin bir
uykuyla uyuyordu ki, garson geldi, trenine yetişmesi
için uyandırdı.
Toulon'da da pireler çıktı.
Hiç kuşkusuz vagonda toplamıştı bunları. Bütün
gece kaşındı, döndü durdu uyumak için. Bacakların­
da koştuklarını, böğürlerini gıdıkladıklarını, ateşini
arttırdıklarını duyuyordu. Derisi nazik olduğundan,
pireler ısırdıkça taşkın sivilceler beliriyor, o da zevk­
ten kaşmırcasma kaşınarak alevlendiriyordu bunla-
117
rı. M u m u n u birçok kez yeniden yaktı; kalkıyor, göm­
leğini çıkarıyor, bir tekini bile öldüremeden baştan
giyiniyordu; ancak bir an görebiliyordu onları: elin­
den kurtuluyorlardı, yakalayabilse bile, parmağının
altında dümdüz edip de öldürdüğünü sanırken ça­
bucak yeniden şişiveriyorlar, kurtulur kurtulmaz baş­
t a n başlıyor, sıçrayıp gidiyorlardı. Tahtakurularmı
a r a m a y a başlıyordu. Deli oluyordu, bu yararsız ko-
valamacanın öfkesi içinde uykusunu tehlikeye attı.
Ertesi gün akşama kadar, geceki sivilceleri ka­
şıyıp durdu, yeni k a ş m ü l a r da hâlâ pireli olduğunu
gösteriyordu. Sıcak da fazlaydı, müthiş a r t t ı n y o r d u
rahatsızlığını. Vagon işçilerle dolup taşıyor, işçiler
içiyor, sigara tüttürüyor, tükürüyor, geğiriyorlardı,
bir de öyle keskin kokulu bir sucuk yiyorlardı ki,
Fleurissoire kusmaktan korktu. Bununla birlikte, iş­
çiler kendilerinden rahatsız olduğunu düşünürler kor­
kusuyla, kompartımandan ayrılmayı ancak sınırda
göze alabildi; sonradan bindiği kompartımanda ko­
caman bir ana, bebeğinin bezlerini değiştiriyordu.
Gene de uyumaya çalıştı; a m a bu kez de şapkası
kaçınyordu rahatını. Ak hasırdan, k a r a şeritli, düz
şapkalardandı bu, çoğunluğun «kanotiye» dediği şap­
kalardan. Fleurissoire şapkayı h e r zamanki duru­
m u n d a bıraktığı zaman, sert kenarı başını bölme­
den uzaklaştırıyor, d a y a n m a k için biraz kaldıracak
olsa, bölme öne itiyordu; şapkayı geriye bastırınca
da kenarı bölmeyle ense arasında sıkışıyor, kano-
tiye alnının üstünde bir subap gibi kalkıyordu. En
sonunda b ü t ü n b ü t ü n çıkarmaya, başını ışık korku­
suyla gözlerinin önüne düşürdüğü atkıyla örtmeye
k a r a r verdi. Hiç değilse gece için önlemi vardı: Tou-
lon'dan h a ş a r a t öldürücü toz almıştı bir kutu, çok
para vermek zorunda bile kalsa, bu akşam en iyi
otellerden birine gitmekten çekinmeyecekti, öyle dü­
şünüyordu; çünkü bu gece de uyuyamazsa hangi
ruhsal düşkünlük içinde varacaktı Roma'ya? Ea
118
önemsiz bir farmasonun elinde olacaktı yazgısı.
Cenova garının önünde başlıca otellerin omni-
büsleri duruyordu; yürekler acısı valizine sarılan
uşağın kurumu, çalımı onu çekingenleştirmedi, en
alımlılarından birine gitti dosdoğru; uşak valizini al­
mıştı ya Amedee valizinden ayrılmak istemiyordu;
a r a b a n ı n üzerine koydurtmaya yanaşmadı, oraya, ya-
nıbaşma, kanapenin minderi üstüne konulsun iste­
di. Otelin girişinde, Fransızca konuşan hamal, yüre­
ğine su serpti; o zaman ileri atıldı, «çok iyi bir oda»
istemekle de yetinmedi, önerilen odaların fiyatlarını
sordu, on iki franktan aşağıya istediği gibi bir oda
bulamayacağına aklı yatmıştı.
Birçoklarını gördükten sonra k a r a r kıldığı on ye­
di franklık oda, geniş, temiz, kibardı, gereksiz şeyler
yoktu içinde; karyola odada ileri doğru çıkıyordu,
bakır bir karyola, lekesiz, bitsiz böceksiz. İlaç kul­
l a n m a k bu yatağa h a k a r e t olurdu doğrusu. Tuvalet
bir çeşit kocaman dolabın içinde gizlenmişti. Bir bah­
çeye iki geniş pencere açılıyordu. Amedee geceye
doğru eğildi, belirsiz, karanlık yaprakları seyretti,
uzun uzun, ateşini ağır ağır ılık havayla yatıştırmaya,
uyuyabileceğine bayağı i n a n m a y a başladı. Yatağın
üzerinde bir tül perde, tam üç yerden, sis^ gibi iniyor,
bir yelkenlinin camadanlarını andıran incecik şerit­
ler, güzel bir eğri biçiminde, önden kaldırıyorlardı
onu. Fleurissoire anladı, cibinlikti, kullanmaya hiç­
bir zaman gönül indirmediği nesneydi bu.
Yıkandı, temiz çarşaflar içine zevkle uzandı.
Pencereyi açık bırakıyordu; sonuna k a d a r değil el­
bet, nezle vardı, göz iltihabı vardı işin içinde, esin­
tilerin doğrudan doğruya gelmesini önleyecek biçim­
de, inik bıraktı; hesaplarını yaptı, d u a etti, sonra
ışığı söndürdü. (Burası elektrikle aydınlatılıyordu,
bir düğme çevrilince ışık sönüyordu.)
119
 Fleurissoire uyumak üzereydi, bir vızıltı bir ön­
lem getirdi aklına, bu önlemi almamıştı: pencereyi
ancak ışığı söndürdükten sonra açması gerekirdi;
çünkü ışık sivrisinekleri çekerdi. Bir yerlerde, u ç a n
böceğe, uyuyanı tam ısırılacağı sırada uyaracak, özel
bir çalgı verdiği için Tanrı'ya şükürler eden bir şey­
ler okuduğunu anımsadı. Sonra da aşılmaz muslini
çevresine indirdi. «Ne olursa olsun, Blafaphas ba­
banın fidibüs gibi tuhaf bir adla piyasaya sürdüğü
şu küçük, şu keçe gibi, k u r u ottan yapılmış koni­
lerden d a h a iyi bu, diye düşünüyordu uykuya da­
larken; bir maden tabakta yakarsın; bol bol bir uyuş­
turucu d u m a n yayarak yanar; a m a yalnız böcekleri
uyuşturmaları gerekirken uyuyanı da zehirler y a n
yarıya. «Fidibus! Ne tuhaf ad! Fidibus!..» Tam uyu­
yacağı sırada, b u r n u n u n sağ k a n a d ı n d a şiddetli bir
iğnelenme duydu. Elini götürdü; etindeki yakıcı ka­
barışı usul usul yoklarken, bir iğnelenme de bile­
ğinde duydu. Sonra, kulağının üzerinde, alaylı bir
vızıltı. ; . Dehşet! Düşmanı içeri hapsetmişti! Düğmeye
gitti, ışığı açtı.
Evet! Sivrisinek içerdeydi, en tepesine konmuştu
cibinliğin. Amedee biraz prezbitti, çok iyi görüyor­
du onu, saçmalık derecesinde inceydi, dört ayağının
üzerine yerleşmiş, uzun, tokalı gibi son iki ayağını
da geriye atmıştı; u t a n m a z hayvan! Amedee yatağın
üzerinde dikildi. Ama bu kaçıcı, bu dumansı kuma­
şın üstünde böceği nasıl ezecekti?.. Ne çıkar! Eli­
nin tersini öyle çabuk, öyle kuvvetli bir biçimde in­
diriverdi ki cibinliği deldiğini sandı. Sinek ordaydı
kuşkusuz; gözleriyle cesedi aradı; bir şey göremedi;
a m a iç dizinde yeni bir iğneleme duydu.
O zaman, hiç değilse elden geldiği k a d a r ko­
r u n m a k için yatağına sokuldu; sonra belki çeyrek
saat şaşkın şaşkın durdu, ışığı söndürmeyi göze ala­
mıyordu. En sonunda, düşmanını görüp duymayınca
güvene geldi, ışığı söndürdü. Müzik yeniden başladı
120
hemen.
Bir kolunu dışarı çıkardı o zaman, alnına ya da
yanağına konup yerleştiğini sezer gibi oldu mu zor­
lu bir ş a m a r indiriyordu kendi yüzüne. Ama az son­
ra böceğin yeniden şarkıya başladığını duyuyordu.
Bundan sonra, başını atkısıyla örtmek geldi ak­
lına, soluk alma zevkini epeyce baltaladı bu durum,
çenesinden sokulmasına da engel olmadı.
Sonra sinek doymuş olacak ki, r a h a t durdu; hiç
değilse Amedee uykuya yenildi de onu duymaz ol­
du; atkıyı kaldırmış, ateşli bir uykuyla uyuyordu;
bir yandan da kaşınıyordu. Ertesi sabah burnu, do­
ğuştan gagamsı olan burnu, bir ayyaş b u r n u n a ben­
ziyordu; iç dizdeki sivilce bir çivi gibi tomurcukla­
nıyordu, çenedeki de bir volkan g ö r ü n ü m ü n e bürün­
müştü. - Roma'ya uygun bir d u r u m d a v a r m a k için,
Cenova'dan ayrılmadan önce tıraş olurken, berbere
sivilcesini unutmamasını söyledi.
II
Roma'da, istasyonun önünde, valizi elinde, bo-
şuboşuna dikilip duruyordu, öyle yorgun, öyle şaş­
kın, öyle kararsızdı ki, hiçbir k a r a r veremiyor, ken­
dinde otel hamallarının önerilerini geri çevirecek gü­
cü bile bulamıyordu; bu sırada, Fransızca konuşan
bir h a m a l a rastlamak gibi bir şansı oldu. Baptistin
Marsilya'da doğmuş bir gençti, hemen hemen sakal­
sızdı, gözleri pırıl pırıldı, Fleurissoire'da bir memle­
keti tanımıştı, ona rehberlik etmeyi, valizini taşıma­
yı önerdi.
Fleurissoire uzun yolculuğu boyunca, Baedeker'i-
ni inceleyip durmuştu. Bir çeşit içgüdü, bir önsezi,
bir çeşit içten bildiri, dinsel kaygısını Vatican'dan
uzaklaştırdı hemen, Saint-Ange şatosunun üzerinde
topladı onu, yani Adrienne'in eski türbesinin, gizli
121
hücreleri bir z a m a n l a r birçok ünlü tutsakları barın­
dıran, bir yeraltı koridoruyla da galiba Vatikan'a
bağlı olan şu ünlü zindanın üzerinde.
Planı inceliyordu. - «Kalacak yeri b u r a d a bulma­
lı,» diye k a r a r vermiş, işaret parmağını Saint-Ange
şatosunun karşısındaki Tordinona rıhtımı üzerine
basmıştı. Tanrısal bir rastlantı işte, Baptistin de ken­
disini oraya götürmeyi düşünüyordu; t a m rıhtımın
üzerine değil, rıhtımdan çok, bir şosedir orası, oraya
değil, hemen yanma: Via dei Vecchierelli'ye, yani
«küçük ihtiyarlara», ponte Umberto'dan çıkılınca
üçüncü sokağa; orda sakin bir ev biliyordu (üçün­
cü katın pencerelerinden biraz sarktın mı Türbe'yi
görürdün), b u r a d a çok candan bayanlar b ü t ü n dil­
leri konuşurlardı, hele biri fransızcayı çok iyi konu­
şurdu.
«Beyefendi yoruldularsa bir a r a b a tutabiliriz;
uzaktır... Evet, h a v a bu akşam d a h a serin; yağmur
yağdı; uzun yolculuktan sonra biraz yürümek iyi ge­
lir... Hayır, valiz pek de ağır değil; götürebilirim
oraya kadar... İlk kez Roma'da! Beyefendi Toulouse'
d a n mı geliyorlar acaba?.. Hayır; Pau'dan. Şiveniz­
den anlamalıydım.»
Böyle konuşarak yürüyorlardı. Via Viminale'ye
saptılar; sonra da Viminale'yi Pincio'ya bağlayan
Agostino Depretis'e; sonra da adları belirsiz bir d a r
sokaklar labirenti içinde ilerlediler. Valiz hamalın
geniş adımlarla yürümesine elvermeyecek k a d a r ağır
değildi, bu yüzden Fleurissoire güç yetişiyordu ar­
dından. Baptistin'in ardında, yorgunluktan bitmiş, sı­
caktan erimiş, sık adımlarla yürüyordu.
Tam a m a n dileyeceği sırada Baptistin:
«İşte geldik», deyiverdi.
Vecchierelli sokağı, d a h a doğrusu sokakcığı, d a r
ve karanlıktı. O k a d a r ki, Fleurissoire buraya gir­
mekten çekiniyordu. Bu sırada Baptistin, kapısı rıh­
tımın köşesinin birkaç metre ötesine açılan, sağdan
122
ikinci eve girmişti; aynı a n d a b u r d a n çıkan bir ber-
sagliere gördü; sınırda da gördüğü üniforma güven
verdi ona; çünkü orduya güveni yardı. Birkaç adım
ilerledi. Eşikte bir kadın belirdi, görünüşe bakılırsa
h a n ı n patronuydu, kibar kibar gülümsüyordu ona.
Kara satenden bir önlüğü, bilezikleri, boynunun çev­
resinde mavimtrak taftadan bir şeridi vardı; k a r a
kehribar karası saçları başının tepesinde toplanmış­
lar, kocaman bir kemik t a r a ğ a dayanıyorlardı.
«Valizin üçüncü k a t a çıkarıldı,» dedi Amedee'ye.
Anıedee «sen» diye konuşmasının bir İtalyan alış-"
kanlığından, ya da Fransızca bilgisinin yetersizliğin­
den ileri geldiğini düşündü.
«Grazia!» diye yanıtladı gülümseyerek. Grazia!
«Teşekkür ederim!» demekti, söylemesini bildiği tek
italyanca sözcüktü; bir bayana teşekkür ederken söz­
cüğü dişilleştirmenin çok ince bir davranış olduğu­
n u düşünüyordu.
Her merdiven başında soluk ve cesaret alarak
yukarı çıkıyordu, çok yorgundu, iğrenç merdiven de
u m u d u n u kırmaya çalışır gibiydi. Merdiven başları
h e r on basamakta birbirini izliyor, merdiven kata
gelmeden önce duralıyor, iğriliyor, yeniden başlıyor­
du. Giriş yerinin karşısına düşen birinci sahanlığın
tavanına sokaktan görülebilen bir k a n a r y a kafesi
asılmıştı. İkinci sahanlığın üzerine bir uyuz kedi bir
p a r ç a eşek balığı getirmiş, yutmaya hazırlanıyordu.
Üçüncü sahanlık bir aptesaneye açılıyor, a r d ı n a ka­
d a r açık kapısından, o t u r m a yerinin yanında, s a n
topraktan yapılmış, silindir şapka biçimi bir kap gö­
rünüyordu, küçük bir süpürgenin sapı çıkıyordu için­
den; Amedee bu sahanlıkta hiç durmadı.
Birinci katta, üzerine soluk harflerle Salone söz­
cüğü yazılmış geniş bir camlı kapının yanında bir
gazolin lambası tütüyordu; a m a oda karanlıktı. Ame­
dee camın dışından, karşıki duvarda, yaldız çerçe­
veli bir ayna seçebiliyordu yalnız.
123
 Yedinci sahanlığa geliyordu, bu sırada ikinci kat­
taki odaların birinden çıkan yeni bir asker, bu kez
bir topçu, çok hızlı indiği için ona çarptı, güle güle,
italyanca özür diledi, sonra onu dengesine kavuştu­
r u p geçti; çünkü Fleurissoire sarhoş görünüyordu,
güçlükle durabiliyordu ayakta. İlk üniformalıyı gö­
rünce güven duymuştu ya ikincisi d a h a çok kaygı
uyandırdı içinde.
«Bu askerler çok gürültü edecekler. Bereket ver­
sin ki benim odam üçüncü katta; altımda olmaları
daha iyi», diye düşündü.
Daha ikinci katı geçmeden penyuvarı aralık, saç­
ları dağınık bir kadın, koridorun dibinden koşarak
ona seslendi.
«Beni bir başkasına benzetti galiba», dedi kendi
kendine, onu y a n giyinik bir d u r u m d a gördüğünden,
rahatsız etmemek için başını çevirdi, y u k a n çık­
m a k t a acele etti.
Üçüncü k a t a vardığı zaman soluk soluğaydı, Bap-
tistin'i gördü; Baptistin, yaşı belirsiz bir kadınla
italyanca konuşuyordu, kadın ona, olağanüstü bir
biçimde, Blafaphas'm aşçısını anımsattı, a m a o da­
ha şişmandı.
«Valiziniz on altı n u m a r a d a , üçüncü kapı. Ge­
çerken koridordaki kovaya dikkat edin.»
Kadın fransızca açıkladı:
«Akıtıyordu da onun için d ı ş a n koydum», dedi.
16 n u m a r a n ı n kapısı açıktı; bir masanın üzerin­
de bir mum, odayı aydınlatıyordu, koridoru da ay­
dınlatıyordu birazcık, koridorda, 15 n u m a r a n ı n önün­
de, bir su birikintisi parlıyordu, Fleurissoire b u n u n
üzerinden atladı. Kekre bir koku yayılıyordu bura­
dan. Valizi orada, göz önünde, bir iskemlenin üze­
rindeydi. Amedee odanın boğuk havası içine girer
girmez, başının döndüğünü duydu, şemsiyesini, şa­
lını, şapkasını yatağın üzerine, kendini de bir kol­
tuğa attı. Alnından terler akıyordu; hastalanmak üze-
124
re olduğunu sandı.
«Madam Carola'dır bu, fransızca konuşur», dedi
Baptistin.
İkisi de odaya girmişti.
«Biraz pencereyi açın», diye inledi Fleurissoire,
yerinden kalkacak d u r u m d a değildi.
Madam Carola, korsajmdan çıkardığı kokulu bir
küçük mendille solgun ve terli alnını siliyor:
«Tanrım, ne k a d a r terlemiş!» diyordu.
«Pencerenin önüne götürelim.»
Amedee hiç sesini çıkarmadı, onlar da gevşemiş,
dörtte üç baygın d u r u m a gelmiş Amedee'nin koltu­
ğ u n u kaldırdılar, koridorun pis k o k u l a n yerine, so­
kağın çeşitli kokularını içine çekecek biçimde yer­
leştirdiler onu. Ama serinlik yeniden canlandırdı bi­
zimkini. Kesesini kanştırdı, bir beş liretlik çıkardı,
b u n u Baptistin için hazırlamıştı.
«Çok teşekkür ederim. Şimdi beni bırakın.»
Hamal çıktı.
«O k a d a r vermemeliydin», dedi Carola.
Amedee «sen» diye konuşmayı bir italyan özelliği
sanıyordu; şimdi yatmaktan başka bir şey düşünmü­
yordu artık; a m a Carola hiç de gideceğe benzemiyor­
du; AmĞdee'nin kibarlığı d a h a baskın çıktı o zaman,
konuştu.
«Fransızcayı bir fransız k a d a r iyi konuşuyorsu­
nuz», dedi.
«Şaşılacak birşey değil. Parisliyim. Ya siz?»
«Ben güneydenim.»
«Bunu anlamıştım. Sizi görünce, bu bey taşra­
dan geliyor herhalde demiştim kendi kendime. İtal­
ya'ya ilk kez mi geliyorsunuz?»
«İlk kez.»
«İş için mi?»
«Evet.»
«Roma güzel kenttir. Görülecek şeyleri çok.»
«Evet... Ama bu akşam biraz yorgunum», diye
125
 dokundurdu Amedee; sonra, özür dilemek istercesi­
ne: «Üç g ü n d ü r yoldayım.»
«Uzun sürer buraya gelmesi.»
«Üç gecedir de uyumadım.»
Bu sözler üzerine, Mme Carola, Fleurissoire'm şa­
şırmasına bile z a m a n bırakmayan, şu beklenmedik
İtalyan içtenliğiyle, çenesinden bir makas aidi:
«Yaramaz çocuk!» dedi.
Bu davranış Amedee'nin yüzünü kızarttı biraz,
bu üstükapalı, k a b a sözü kendinden uzaklaştırmak
düşüncesiyle, pirelerden, tahtakurularmdan, sivrisi­
neklerden sözetti uzun uzun.
«Bunların hiçbirini görmeyeceksin burda. Ne ka­
d a r temiz, görüyorsun.»
«Evet, iyi u y u r u m inşallah.»
Ama kadın h â l â gitmiyordu. Amedee güçlükle
koltukta doğruldu, yeleğinin düğmelerine götürdü
elini.
«Ben yatacağım», dedi.
Madam Carola, Fleurissoire'm huzursuzluğunu an­
ladı, anlayışla:
«Anladım, seni biraz yalnız bırakayım istiyor­
sun,» dedi.
O çıkar çıkmaz, Fleurissoire kapıyı kilitledi, va­
lizinden geceliğini çıkardı, yatağına girdi. Ama ki­
lidin dili tutmuyordu anlaşılan, çünkü d a h a m u m u
yeni söndürmüştü ki, aralık kapıda, yatağın ardın­
da, yatağın hemen yanında, Carola'nm başı belirdi,
güleç mi güleç...
Bir saat sonra, Amedee kendini topladığı zaman,
Carola böğründe, kollarının arasına yatmış, çırılçıp­
lak duruyordu.
Acıyan kolunu altından çıkardı, sonra geriye çe­
kildi. Carola uyuyordu. Dar sokaktan gelen zayıf bir
parıltı dolduruyordu odayı, bu kadının düzenli so-
126
hıklarından başka bir şey de duyulmuyordu. Amedee
Fleurissoire, b ü t ü n bedeninde, b ü t ü n r u h u n d a alış­
madığı bir gevşeklik duyuyordu, zayıf bacaklarını
çarşafın içinden çıkardı, yatağın kenarına oturup
ağladı.
Az önce ter yıkamıştı, şimdi de gözyaşları yıkı­
yordu yüzünü, gözyaşları vagonun tozlarına karışı­
yordu; sessiz sessiz, hiç d u r m a d a n , ılgıt ılgıt, benli­
ğinin derinliklerinden, gizli bir k a y n a k t a n gelir gibi
dökülüyorlardı. Arnica'yı, Blafaphas'ı düşünüyordu,
yazık, yazık! Ah, onu bir görselerdi! Şimdi artık hiç­
bir z a m a n onların yanındaki yerini almayı göze ala­
mayacaktı... Bundan böyle tehlikeye atılmış olan bü­
yük görevini düşünüyordu sonra; alçak sesle inli­
yordu:
«Bitti! Lâyık değilim artık... Ah, bitti! Kesinlikle
bitti!»
Bu arada, iç çekişleri Carola'yı uyandırmıştı. Şim­
di de yatağın dibine diz çökmüş, hafif yumruklarla
göğsünü dövüyordu. Carola şaşkınlıklar içindeydi,
dişlerinin tıkırdadığını, hıçkırıklar arasında:
«Kaçabilen kaçsın! Kilise yıkılıyor..» diye yinele­
diğini duyuyordu.
En sonunda kendini tutamadı:
«Ne oluyor sana böyle, zavallı dostum? Deliriyor
musun?» dedi.
Amedee başını çevirdi:
«Çok rica ederim, m a d a m Carola, beni yalnız
bırakın», dedi... «Yalnız kalmalıyım. Yarın sabah ge­
ne görüşürüz.»
Sonra, eni-konu yalnız kendine kızdığı için, usul­
ca omzundan öptü onu.
«Ah, bizim şu yaptığımız iş öyle kötü bir şey ki,
bilmiyorsunuz», dedi. «Hayır, hayır! Bilmiyorsunuz.
Hiçbir zaman da bilemeyeceksiniz.»
127
 Ill
Papanın kurtuluşu için haçlı seferi gibi cafcaflı
bir ad taşıyan dolandırıcılık şebekesi, karanlık kol­
larını Fransa'nın birçok bölgelerine uzatıyordu; sah­
te Virmontal şanuanı Protos bu işin tek elebaşısı
olmadığı gibi, kontes de Saint-Prix de de tek kurbanı
değildi. Sonra, b ü t ü n elebaşılar eşit bir ustalık gös­
terseler bile, b ü t ü n kurbanlar eşit bir uysallık gös-
termiyorlardı. Lafcadio'nun eski dostu Protos bile,
işini yaptıktan sonra, doğabilecek bir tehlikeye karşı
çok dikkatli d a v r a n m a k zorundaydı; kilise, gerçek
kilise, işi öğrenir diye sürekli bir kuşku içinde yaşı­
yordu; işi ileri götürmek için kafa patlattığı k a d a r
geriyi k o r u m a k için de patlatıyordu; a m a türlü kı­
lıklara giriyor, üstelik de hayranlık verecek bir tarz­
da destekleniyordu; çetenin (.Kırkayak'tı çetenin adı)
h e r yanında olağanüstü bir anlaşma, bir disiplin ege­
mendi.
Protos, hemen o akşam, Baptistin'den, bir ya­
bancı geldiğini duymuş, yabancının P a u ' d a n geldi­
ğini öğrenince de biraz telâşlanmış ti, ertesi sabah,
saat sekiz d e r demez Carola'nm y a n m a geldi, Carola
yatıyordu daha.
Ondan aldığı bilgiler, «hacı»nm (Carola bu adı
takmıştı Amedee'ye) sıkıntısı, karşı gelişleri, gözyaş­
ları üzerinde anlattığı karışık öykü, Protos'ta kuşku
bırakmadı. Hiç kuşkusuz, Pau söylevi meyvelerini
veriyordu; a m a Protos'un dilediği türden meyveler
değildi bunlar; yapacağı beceriksizliklerle fitili yel­
pazelendirip tutuşturabilecek bu bön haçlıyı gözden
uzak b u l u n d u r m a m a k gerekiyordu.
«Hadi! Bırak da geçeyim,» dedi Carola'ya.
Bu söz garip görünebilirdi; Carola hâlâ yatıyor­
du çünkü; a m a gariplik Protos'u durduramazdı. Bir
dizini yatağın üzerine koydu; ötekini kadının üstün­
den geçirdi, öylesine ustaca bir çark yaptı ki, yatağı
128
biraz itince, bir çırpıda yatakla duvar arasına gel­
di. Carola bu yönteme alışkındı anlaşılan, çünkü
yalnızca:
«Ne yapacaksın?» diye sordu.
«Papaz kılığına gireceğim», diye yanıtladı Protos,
o n u n konuşmasındaki sadelik de ötekininkinden ge­
ri kalmazdı.
«Bu y a n d a n mı çıkıyorsun?»
z Protos bir an duraladı, sonra:
«Haklısın, dedi; böylesi d a h a doğal olur.»
Bu sözlerden sonra eğildi, duvarın kaplaması içi­
ne gizlenmiş, yatakla tamamiyle saklanacak k a d a r
basık bir gizli kapıyı oynattı. Kapının altından geç­
tiği sırada, Carola omuzundan yakaladı, bir t ü r sert­
likle:
«Bana bak, dedi, ona kötülük etmeni istemiyo­
rum.»
«Papaz kılığına girdiğimi söyledim ya sana!»
O görünmez olur olmaz Carola da kalkıp giyin­
meye başladı.
Carola Venitequa hakkında ne düşünmeli, bil­
mem. Az önce kopardığı çığlığa bakıyorum da yü­
reğinin d a h a iyiden iyiye bozulmadığını düşünüyo­
rum. Böyle olur bazı bazı, ba-yağılığın, ahlâksızlığın
t a m göbeğinde bile, birdenbire garip duygu incelik­
leri çıkıverir ortaya, bir gübre yığınının ortasında
gök rengi bir çiçek büyür gibi. Carola iyiden iyiye
boyuneğmiş bir kadmdı, sadıktı, başka birçok ka­
dınlar gibi ona da bir yönetici gerekti. Lafcadio ken­
disini bırakır bırakmaz ilk sevgilisini, Protos'u ara­
maya başlamıştı, - meydan okuyuşla, tiksintiyle, öç
almak için. Yenibaştan acı saatler yaşamıştı, - Protos
da d a h a onu bulur bulmaz yeniden bir eşya duru­
m u n a sokmuştu. Protos hükmetmeyi severdi çünkü.
Protos'tan başka biri bu kadını elinden t u t u p ye­
niden kaldırabilir, ona yenibaştan değer kazandıra­
bilirdi. Önce b u n u istemek gerekirdi. Protos'sa, tam
129
tersine, onu alçaltmayı bir görev sayıyor diyeceği ge­
lirdi insanın. Bu h a y d u d u n ondan istediği yüz kı­
zartıcı hizmetleri gördük; doğrusunu söylemek gere­
kirse, bu kadın da hiç karşı gelmeden boyuneğiyor-
du buna; a m a yazgısının alçaklığına karşı a y a k l a n a n
bir r u h kendi sıçrayışlarını farketmez çoğunlukla;
ancak aşkın yardımıyla belirir bu gizli deprenme.
Carola, Amedee'ye tutuluyor muydu? Böyle bir şeyi
ileri sürmek pervasızlık olur; ne var ki, böylesine bir
arılıkla yanyana gelince, ahlâksızlığı, çürümüşlüğü
sarsılmış, anlattığım haykırış yüreğinden fışkırmıştı,
tartışmaya gelmez burası.
Protos döndü. Kılık değiştirmemişti. Bir giysi pa­
keti tutuyordu elinde, bir iskemlenin üzerine koydu.
«Ne oldu?» dedi Carola.
«Düşündüm. Önce postaya uğrayıp mektuplarını
gözden geçirmeliyim. Öğleyin değiştireceğim kılığı­
mı. Aynanı versene.»
Pencereye yaklaştı, kendi imgesinin üzerine eği­
lerek, dudağının hemen üzerinden kesilmiş, saçların­
dan azıcık d a h a açık kestane rengi bıyıklarını dü­
zeltti.
«Baptistin'i çağır.»
Carola hazırlanmasını bitirmek üzereydi. Gitti,
kapının yanındaki bir ipi çekti.
«Seni artık bu kol düğmeleriyle görmek isteme­
diğimi söylemiştim. Dikkati çekiyor.»
«Bunları kim verdi, biliyorsun.»
«Evet, elbette.»
«Kıskanıyor m u s u n yoksa?»
«Koca hayvan.»
Bu sırada Baptistin kapıyı v u r u p içeri girdi.
«Al! Biraz yükselmeye çalış», dedi Protos, duvar
ötesinden getirdiği ceketi, yakayı, kravatı gösterdi.
«Kentte müşterinle birlikte dolaşacaksın. Ancak ak­
şama doğru alacağım onu senden. O z a m a n a k a d a r
gözden kaybetme.»
130
Amedee, g ü n a h çıkartmak için, büyüklüğü altın­
da ezilmekten korktuğu Saint-Pierre'e gitmektense,
Saint-Louis-des-Français'ye gitmeyi yeğler: Baptistin
de ona rehberlik ediyordu, sonra postaneye götürdü.
Umulacağı gibi, Kırkayak'm b u r a d a da adamları var­
dı. Baptistin, valizin kapağına çivilenmiş küçük kart­
vizitten Fleurissoire admı öğrenip, Protos'a bildir­
miş, o da hatırsever bir m e m u r d a n Arnica'nm bir
mektubunu almakta güçlük çekmemiş, okumaktan da
çekinmemişti.
Fleurissoire bir saat sonra mektuplarını istemeye
gelince:
«Tuhaf!» diye haykırdı. «Çok tuhaf! Zarfı açmış­
lar sanki.»
Baptistin soğukça:
«Burda böyle şeyler çok olur», dedi.
Bereket versin ki, Arnica dikkatli kadındı. Ka­
palı ve dolambaçh sözlerle yetiniyordu. Hem de mek­
tup pek kısaydı; yalnız, peder Mure'ün öğütleri üze­
rine, «herhangi bir girişimde b u l u n m a d a n önce»
Napoli'ye gidip kardinal San-Felice S.B.'yi görmesini
salık veriyordu. Bundan d a h a belirsiz deyimler bek­
lenemezdi doğrusu, d u r u m u n u güçleştirebilecek hiç­
bir şey yoktu mektupta.
IV
Saint-Ange şatosu denilen Adrien Türbesi önün­
de, Fleurissoire buruk bir huzursuzluk duydu. Yapı­
nın görkemli kitlesi, bir iç avlunun ortasında yükse­
liyordu, bu avlu halka yasaktı, ancak kartı olan yol­
cular girebiliyorlardı. Hatta bunların yanında da bir
bekçi bulunacağı belirtilmişti.
Bu aşırı önlemler, Amedee'nin kuşkularını doğ­
ruluyor, hem de işinin büyük güçlüğünü ölçmesini
sağlıyordu. Fleurissoire, en sonunda Baptistin'den
131
kurtulmuş, bu gün sonunda nerdeyse ıssız olan rıh­
tımda, şatoya sokulmayı önleyen taş d u v a r boyunca
geziniyordu. Girişin indirilip kaldırılır köprüsü önün­
den geçiyor, geçiyordu, r u h u karanlık, u m u d u kı­
rıktı. Sonra Tibre kıyısına k a d a r açılıyor, bu ilk su­
r u n üzerinden, biraz d a h a öteleri görmeye çalışıyor­
du.
O z a m a n a kadar, yakınlarda bir kanepeye otur­
muş, görünüşte kitabına dalmış olsa bile u z u n za­
m a n d ı r kendisini gözetleyen bir papaza dikkat et­
memişti (Roma'da o k a d a r çoktular ki!). Saygıdeğer
din adamının gümüş rengi, uzun, gür saçları vardı,
temiz bir yaşamın belirtisi olan genç ve taze rengi
bu yaşlılık belirtisine hiç mi hiç uymuyordu. Yüzü­
ne şöyle bir bakmakla anlaşılıverirdi papaz olduğu,
özelliğini oluşturan anlatılmaz bir uygunluk, bir edep
de Fransız papazı olduğunu anlamaya yeterdi. Fle-
urissoire üçüncü kez kanepenin önünden geçerken,
papaz birdenbire kalkıp y a n m a geldi, içinde hıçkırık­
lar saklanan bir sesle:
«Ne o!» dedi. «Yalnız değil miyim! Ne o! Siz de
mi onu arıyorsunuz!»
Bunları söyledikten sonra, yüzünü ellerinde sak­
ladı, uzun zaman tutulmuş hıçkırıkları boşanıverdi-
ler. Sonra, hemen topladı kendini:
«Hey! dikkatsiz adam, dikkatsiz adam!» dedi.
«Sakla gözyaşlarını! İniltilerini boğ!» Sonra Amedee'
nin koluna yapıştı: «Burada durmayalım, Mösyö,
gözetliyorlar bizi. Göstermekten kendimi alamadığım
ü z ü n t ü farkedildi bile.»
Amedee şimdi sık adımlarla yürüyordu, şaşkındı.
«Ama nasıl, -en sonunda söyleyecek birşey bul­
muştu-, a m a nasıl anlayabüdiniz niçin b u r a d a bu­
lunduğumu?»
«Tanrı'ya şükürler olsun ki yalnız ben sezdim;
a m a kaygınız, a m a bu yerlere kederli gözlerle bakı­
şınız, üç haftadır gece-gündüz b u r a l a r d a n aynlma-
132
yan bir insanın gözünden kaçabilir miydi? Heyhat,
Mösyö, sizi görür görmez, bilmem hangi önsezi,
gökyüzünün bilmem hangi bildirisi, derdinizin benim
derdime kardeş olduğunu gösterdi bana. Dikkat! Ge­
len var. Tanrı aşkı için, kaygısızca bir tavır takının.»
Sebze taşıyan bir a d a m rıhtımda ters yönde iler­
liyordu. Papaz hemen, bir tümcenin arkasını getirir
gibi, sesini değiştirmeden, a m a d a h a hızlı bir bi­
çimde:
«İşte b u n u n için, bazı tiryakilerin pek beğendiği
bu Virginia'l&r, ancak bir m u m alevinde, d u m a n ı n
geçebileceği bir küçük yol k a p a n m a s ı n diye konu­
lan bu ince sap içlerinden çekildikten sonra yanar­
lar, dedi. İyi çekmeyen bir Virginia mı, kaldır at.
İstedikleri gibisini buluncaya k a d a r altı tanesini ya­
k a n titiz tiryakiler görmüşümdür, efendim.»
Adam uzaklaşır uzaklaşmaz:
«Nasıl bakıyordu bize, gördünüz mü?» dedi. Ne
yapıp yapıp aldatmak gerekiyordu.
Fleurissoire şaşkın şaşkın:
«Nasıl, nasıl!» diye haykırdı. «Nasıl olur da bu
bayağı bahçıvan da onlardan, sakınmamız gereken­
lerden olur?»
«Kesin bir şey söyleyemem, Mösyö, a m a öyle
sanıyorum. Özellikle bu şatonun dolayları gözaltın­
da; özel bir polis örgütünün adamları dolaşıyor dur­
madan. Kuşku u y a n d ı r m a m a k için, en değişik kı­
lıklar altında çıkıyorlar ortaya. Öyle becerikli, öyle
becerikli ki bu insanlar! Biz de öyle kamçıyız ki, öy­
le çabuk güveniriz ki! Ama size, hiç renk vermeyen,
benim de geldiğim akşam azıcık yükümü istasyon­
dan, kalacağım yere götürmesine izin verdiğim ha­
maldan s a k m m a m a k l a h e r şeyi altüst etmeme r a m a k
kaldığını söylersem ne dersiniz, Mösyö? Fransız­
ca konuşuyordu, ben de ta çocukluğumdanberi ital-
yancayı rahatlıkla konuşurum ama... hiç kuşkusuz
siz de duyardınız bu heyecanı, ben de yabancı bir
133
ülkede anadilimin konuşulduğunu duyunca heyecan­
l a n m a k t a n kendimi alamadım... İşte bu hamal...»
«Onlardan mıydı?»
«Onlardandı. Aşağı yukarı inandım diyebilirim.
Bereket versin ki, pek az konuşmuştum.»
«Beni korkutuyorsunuz», dedi Fleurissoire, «ben
de, geldiğim akşam, yani dün akşam, böyle bir reh­
berin eline düştüm, valizimi ona verdim, Fransızca
konuşuyordu.»
«Aman Tanrım», dedi papaz, ürpermişti; «adı da
acaba: Baptistin miydi?»
«Baptistin: o!» diye inledi Amedee, dizlerinin ba­
ğı çözüldü.
«Zavallı: ne söylediniz ona?» Papaz kolunu sıkı­
yordu.
«Aklımda kalmadı.»
«Araştırın, araştırın! Anımsayın, Tanrı aşkına!..»
Amedee dehşet içindeydi:
«Hayır, vallahi,» diye kekeliyordu; «ona birşey
söylediğimi sanmıyorum.»
«Hiçbir şey belli ettiniz mi acaba.?»
«Hayır, hiçbir şey, vallahi, inanın. Ama beni uyar­
makla çok iyi ettiniz.»
«Hangi otele götürdü sizi?»
«Otelde değilim, bir oda tuttum.»
«Adam sen de! Her neyse, nereye indiniz?»
Huzuru iyiden iyiye kaçmıştı Amedee'nin:
«Küçük bir sokağa, herhalde bilmezsiniz, diye
mırıldandı. Ne çıkar: kalmayacağım artık orada.»
«Dikkat edin: çabuk ayrılırsanız, sakındığınızı
düşünebilirler.»
«Evet, belki de. Hakkınız var: hemen ayrılma­
m a m d a h a doğru olur.»
«Ama bugün sizi Roma'ya getiren Tanrı'ya ne ka­
d a r şükretsem az: bir gün sonra gelseniz kaçırırdım
sizi! Yarın, yarından tezi yok, Napoli'ye, bu sorunla
gizliden gizliye uğraşan ulu ve önemli bir kişiyi gör-
134
meye gideceğim.»
Fleurissoire heyecandan titreyerek:
«Yoksa bu kardinal San-Felice mi?» diye sordu.
Papaz şaşırmıştı, iki adım geriledi:
«Nereden bildiniz?» dedi. Sonra yaklaştı: «Ama
niçin şaşırmalı? Napoli'de yalnız o biliyor bizi didin­
diren gizi.»
«Siz... kendisini iyi tanır mısınız?»
«Kendisini tanır mıyım! Heyhat! Sayın Mösyö,
ben o n a borçluyum, şeyi... Ama önemi yok. Onu gör­
meye gitmeyi düşünüyor muydunuz?»
«Hiç kuşkusuz; gerekirse.»
«İnsanlann en iyisidir...» Sert bir hareketle gö­
z ü n ü n ucunu sildi. «Kendisini nerde bulabileceğinizi
biliyorsunuzdur elbet?»
«Kime sorsam b a n a bilgi verir sanırım. Napo­
li'de herkes onu tanır.»
«Elbette! Ama söylemek bile gerekmez, o n a gel­
diğinizi b ü t ü n Napoli'ye bildirmek niyetinde değil-
sinizdir herhalde. Hem y a n m a v a r m a tarzını da söy­
lemeden, şeye... yani bildiğimiz işe katıldığını bil­
dirmeleri, belki de kendisine götürülecek bir yazı ver­
meleri olanaksız.»
«Afedersiniz», dedi Fleurissoire, Arnica böyle bir
şey yazmamıştı ona.
«Ne! Onu hemen, d a m d a n düşercesine gidip gör­
meyi mi düşünüyordunuz? Hatta belki de piskopos­
lukta!» Papaz gülmeye başladı: «Hem de doğrudan
doğruya açılmak!»
«Ne yalan söylemeli...»
Ö b ü r ü pek ciddi bir sesle:
«Ama bilmiyor musunuz ki, Mösyö, bilmiyor mu­
sunuz ki, onu da hapsedilmek tehlikesine atacak­
tınız?»
Öyle büyük bir sıkıntı içindeymiş gibi görünü­
yordu ki, Fleurissoire konuşmayı göze alamıyordu.
«Böylesine büyük bir dava böyle dikkatsizler eli-
135
 ne bırakılsın, olur şey mi!» diye mırıldandı Protos,
cebinden bir teşbihin u c u n u çıkardı, sonra geri koy­
du, sonra heyecanla istavroz çıkardı; sonra arkada­
şına döndü:
«Peki ama, Mösyö, dedi, kim istedi sizden bu
işe karışmanızı? Kimin talimatlarını izliyorsunuz?»
Fleurissoire şaşkın şaşkın:
«Kusura bakmayın, papaz efendi, dedi, kimseden
talimat almadım: ben bu işten bunalan ve kendi
başına a r a ş t ı r a n bir zavallıyım.»
Bu alçakgönüllü sözler papazı yatıştırır gibi ol­
du; Fleurissoire'a elini uzattı:
«Sizinle çok sert konuştum... a m a öyle tehlike­
ler sarmış ki çevremizi!» dedi. -Kısa bir duralama­
dan sonra da: «Bakın, diye ekledi. Yarın benimle
gelmek ister misiniz? Birlikte gideceğiz dostumu
görmeye.» Gözlerini göğe doğru kaldırdı: «Evet, 'dos­
tum' demeye cür'et ediyorum», diye konuştu güven­
li bir sesle. «Şu kanepeye oturalım biraz. Kısacık bir
mektup yazacağım, ikimiz de imza edeceğiz, gelece­
ğimizi bildireceğiz... Saat altıda (buranın deyimiy­
le saat on sekizde) postaya verirsek, yarın sabah alır,
öğleye doğru da bizi kabule hazır olur, h a t t a öğle
yemeğini de onunla yiyebiliriz, yeriz, evet, hiç kuş­
kum yok.»
Oturdular. Protos cebinden bir defter çıkardı,
boş bir sayfanın üzerine, Amedee'nin şaşkın bakış­
ları altında, m e k t u b u n u yazmaya başladı:
Babalık...
Sonra, ötekinin şaşkınlığına bakıp keyiflenerek
sakin sakin güldü.
«Size kalsa kardinal diye yazardınız demek?»
Sonra da d a h a dost bir sesle Amedee'ye bilgi
vermek inceliğini gösterdi: Kardinal San-Felice, haf­
tada bir kez alelade bir papaz giysisiyle gizlice pis­
koposluktan ayrılıyor, papaz Bardolotti oluyor, Vo-
mero taraflarına gidiyor, burada, ufak bir köşkte
136
birkaç ender dostunu kabul ediyor, sırdaşların bu
sahte a d a yolladığı mektupları alıyordu. Ama bu ba­
yağı kılık içinde bile pek sağlam bulmuyordu duru­
mu: postayla gelen mektupların açılmadıklarından
emin değildi, mektupta gerçeği belirtebilecek birşey
söylenmemesini, kullanılan sözcüklerin, görevini hiç
mi hiç belli etmemesini, m e k t u p t a en ufak bir saygı
izi bulunmamasını çok rica ediyordu.
Amedee çakmıştı şimdi dümeni, gülümsüyordu.
«Babalık... Dur bakalım; ne söyleyeceğiz bu sev­
gili ihtiyara?» diye şaka ediyordu papaz, kalemin
u c u n u kâğıda bastırıp düşünüyordu: «Tamam! Sona
eski, matrak bir arkadaşı getiriyorum. (Evet! Evet,
bırakın: nasıl yazmak gerektiğini bilirim ben!) Bir
iki şişe Kampanya şarabı çıkar, anlarsın ya, seninle
kafayı çekmeye geleceğiz. Güleriz.—Alın, siz de im­
za edin.»
«Asıl adımı koymasam d a h a iyi olur herhalde?»
«Sizin için b u n u n önemi yok», dedi Protos, sonra
da Amedee Fleurissoire'ın adının y a n m a Cave diye
yazdı.
«O! Pek ustalıklı oldu bu!»
«Ne? Bu adla imza a t m a m a şaştınız mı? Cave!
1
Yalnız Vatican'ınki var sizin aklınızda . Şunu da
öğrenin, sayın Fleurissoire: Cave latince bir sözcük­
tür, TETİK DUR anlamına gelir!»
Bütün sözcükleri öyle üstün, öyle garip bir sesle
söylemişti ki, zavallı Amedee sırtından aşağı doğru
inen bir titreme duydu. Yalnız bir an sürdü bu du­
rum; peder Cave çabucak sevimli tavrını takınmışta,
üzerine az önce kardinalin u y d u r m a adresini yazdığı
zarfı Fleurissoire'a uzattı:
«Postaya kendiniz vermek ister misiniz-, böylesi
d a h a dikkatli bir davranış olur: papaz mektupları
açılıyor. Şimdi, ayrılalım; d a h a fazla birarada gör-
(1) Cave, Fransızca «zindan» demektir. (Çeviren)
137
meşinler bizi. Yarın sabah yedi otuzda, Napoli tre­
ninde buluşalım. Üçüncü mevki, değil mi? Elbette
ben bu kılıkla gelmeyeceğim Colur mu hiç!). Beni
basit bir Kalabra köylüsü kılığında bulacaksınız.
(Saçlarımı kestirmek zorunda k a l m a m a k için böyle
yapacağım.) Hadi, Allahaısmarladık! Allahaısmarla­
dık!»
Eliyle ufak işaretler yaparak uzaklaşıyordu.
Fleurissoire, dönerken:
«Beni bu saygıdeğer papazla karşılaştırdığı için
Tanrı'ya şükürler olsun!» diye mırıldanıyordu. «O ol­
masa ne yapardım?»
Protos da:
«Göreceksin kardinalini!., diye mırıldanıyordu gi­
derken. «Ama tek başına olsa da gidip sahicisini bu­
labilirdi!»
V sonra gene kapıda belirdi, gözlerini y a n y a n y a ka­
Fleurissoire, a ş ı n yorgunluktan dert yanınca, Ca-
rola ona gösterdiği ilgiye ve sevişme konusundaki
bilgisizliğinin azlığını söylemesinden sonra duyduğu
acımaya karşın, uyumasına ses çıkarmamıştı o gece;
hiç değilse pirelerin, sineklerin bedeninin her yanın­
da bıraktığı ısırık yerlerinin dayanılmaz kaşıntısının
elverdiği ölçüde uyuyabilecekti.
«Hiç de iyi etmiyorsun böyle kaşınmakla!» de­
di ertesi sabah. «Azdırıyorsun. Ah! Şurası ne k a d a r
da kızarmış!» Çenedeki sivilceye dokunuyordu. Son­
ra, o gitmeye hazırlanırken: «Al; benden bir anı ola­
r a k sakla şunları», dedi, sonra da hacının gömleği­
nin kollarına, Protos'un üzerinde gördükçe sinirlen­
diği acayip kol düğmelerini takmaya başladı. Ame-
dee hemen o akşam, en geç ertesi gün döneceğine
söz verdi.
Bir an sonra, çoktan kılık değiştirmiş olan Pro-
138
tos gizli kapıdan geçiyordu.
«Ona bir kötülük etmeyeceğine yemin ediyorsun,
değil mi?» dedi Carola.
Protos ortaya çıkmak için Fleurissoire'm gitme­
sini beklediğinden, gecikmişti, g a r a arabayla gitmek
zorunda kaldı.
Sırtında eski bir Gol ceketi, bez bir Gol yeleği,
ayaklarında mavi çoraplarının üzerinden bağlanmış
sandallar, küçücük piposuyla, yeni görünüşü altın­
da, bir p a p a z d a n çok, kusursuz bir Abruzzes haydu­
d u n u andırıyordu, b u n u kabul etmek gerekirdi. Fle­
urissoire, trenin önünde bir aşağı bir yukarı dolaşı­
yordu, onun, din u ğ r u n d a can vermiş ermiş Pierre
gibi bir parmağı dudağının üzerinde, yaklaştığını,
sonra kendisini gördüğünü belli edecek bir tavır ta­
kınmadan, trenin baş taraflarında bir vagonda göz­
den kaybolduğunu gördüğü zaman, gerçekte o olup
olmadığına k a r a r veremiyordu. Ama Protos bir an
p a y a r a k Amedee'den yana baktı; Amedee binmeye
hazırlanırken de:
«Yanda kimse v a r mı, bir bakın, ne olur», diye
fısıldadı.
Kimsecikler yoktu; k o m p a r t ı m a n l a n da vagonun
uçundaydı.
«Uzaktan izliyordum sizi», dedi Protos, «ikimizi
b i r a r a d a görmelerinden k o r k t u m da yanınıza gel­
medim».
«Nasıl oldu da ben sizi görmedim?» dedi Fle­
urissoire. «Ben de gözetlenip gözetlenmediğimi anla­
mak için kaç kez geriye dönmüştüm. Dünkü konuş­
manız öyle korkuttu ki beni, h e r yerde casuslar var­
mış gibime geliyor.»
«Yazık ki gereğinden de fazla. Her yirmi adım­
da geriye dönmek doğru olur mu sanırsınız?»
«Ne! Sahiden, benim..?»
«Kuşkulu bir haliniz vardı. Heyhat! Sözcüğü söy-
139
leyeyim: Kuşkulu. En tehlikeli hal de budur.»
«Gene de beni izlediğinizi bile anlayamadım!..
Tersine, sizin konuşmanızdan sonra, rastladığım h e r
insanın halinde kuşkulu bir şeyler buluyorum. Ba­
na baktılar mı kaygılanıyorum; b a k m a y a n l a r da gör-
müyormuş gibi davranıyorlar sanki. İnsanların so­
kakta bulunmalarına pek ender olarak bir neden gös­
terilebileceğini bugüne k a d a r anlamamıştım. Ne yap­
tıkları göze ç a r p a n kimseler on ikide dördü bile bul­
maz. Ah! Beni d ü ş ü n d ü r d ü n ü z doğrusu! Bilirsiniz:
benim eski kafam gibi çabucacık kanıveren bir kafa
için sakınmak, çekinmek kolay iş değil; öğrenmek,
alışmak ister.»
«Aldırmayın! Alışacaksınız! Hem de çabucak; gö­
rürsünüz; bir zaman sonra bir alışkanlık olur bu. Ya­
zık ki, ben bu alışkanlığı edinmek zorunda kaldım...
önemli olan neşeli görünüşünü sürdürmek. Ha! Şöy­
le yapın: izlendiğinizden kuşkulanınca, arkanıza dön­
meyin: yalnız bastonunuzu ya da şemsiyenizi yere
düşürün, o sıradaki havaya göre işte, olmazsa men­
dilinizi düşürürsünüz. Başınızı eğip de eşyayı alırken,
doğallıkla arkanıza bakın, bacaklarınızın arasından.
Buna çalışmanızı öğütlerim. Ama söyleyin bakalım,
giysimi nasıl buluyorsunuz? Korkarım, bazı yanla­
rında papazlığım sırıtıyordur.»
Fleurissoire saf saf:
«Hiç korkmayın, dedi; hiç kuşkum yok, benden
başka kimsecikler bilemez kim olduğunuzu.» Sonra
başını eğerek iyi niyetle inceledi onu: «Elbette, iyi­
ce baktığım zaman, değişik kılığınız ardında din
adamlarına vergi birşeyler buluyorum, neşeli tavır­
larınız altında da bizi altüst eden sıkıntıyı; a m a topu
topu bu kadarcık bir şey belli ettiğinize göre, kendi­
nizi nasıl dizginliyorsunuz, kim bilir! Bana gelince,
benim d a h a birkaç fırın ekmek yemem gerek, anlı­
yorum; öğütleriniz...»
«Ne de tuhaf kol düğmeleriniz var,» diye sözü-
140
nü kesti Protos, Carola'nın düğmelerini görünce ke-
yiflenmişti.
Beriki kızararak:
«Bir armağan,» dedi.
Kavurucu bir sıcak vardı, Protos pencereden ba­
karak:
«Monte Cassino,» dedi. «Yukarıda ünlü manastırı
seçebiliyor musunuz?»
Fleurissoire dalgın dalgın:
«Evet, görüyorum,» diye yanıtladı.
«Bakıyorum, görünümlerden pek hoşlanmıyorsu­
nuz?»
«Yok, yok,» diye karşı geldi Fleurissoire. «Hoşla­
nırım! Ama bu sıkıntı sürdükçe neyle ilgilenebilirim
ki? Roma'da da anıtlara bakamadım, hiçbir şey gör­
medim; hiçbir şeyi görmeye çalışmadım.»
«Ne k a d a r iyi anlıyorum sizi!» dedi Protos. «Söy­
lemiştim ya, ben de öyleyim, Roma'ya geleliberi bü­
tün zamanımı Vatikan ile Saint-Ange Şatosu arasın­
da geçirdim.»
«Yazık. Ama siz Roma'yı önceden de tanıyorsu­
nuz.»
Böyle konuşuyordu bizim yolcular.
Caserte'de indiler, ayrı ayrı biraz sucuk yiyip bir
şey içmeye gittiler.
«Napoli'de de böyle yapacağız,» dedi Protus, «köş­
ke yaklaştığımız zaman birbirimizden ayrılalım. Uzak­
t a n izlersiniz beni, kendisine sizin kim olduğunuzu,
gelişinizin amacmı a n l a t m a m için biraz zaman ge­
rek, b u n u n için benden en az çeyrek saat sonra ge­
leceksiniz.»
«Ben de bu a r a d a sakalımı kestirtirim. Bu sabah
z a m a n bulamadım.»
Bir tramvayla piazza Dante'ye geldiler.
«Şimdi ayrılalım,» dedi Protos. «Daha epeyce bir
yolumuz var, a m a böylesi d a h a iyi. Elli adım geri­
den yürüyün; beni kaybetmekten korkuyormuş gibi
141
d u r m a d a n b a n a bakmayın; geriye de bakmayın; ar­
kanıza takılabilirler. Keyifli görünün.»
Önden gitti. Fleurissoire da, gözleri yerde, ardın­
d a n geliyordu. D a r sokak dik bir yokuştu; güneş ok
gibi iniyordu; terliyordu insan; ortalığı velveleye ve­
ren, el kol sallayan, şarkı söyleyen, Fleurissoire'ı şaş­
kına döndüren coşkun bir kalabalık insanı itip ka­
kıyordu. Bir l a t e r n a önünde yarıçıplak çocuklar danse-
diyordu. Bir t ü r sokak cambazının elindeki koca­
man, yolunmuş bir hindi için bir piyango düzenleni­
yordu, her bilet iki sou'yaydi; Protos, d a h a doğal gö­
r ü n m e k için, geçerken bir bilet alıyor, kalabalığın
arasından siliniyordu; Fleurissoire bir türlü ilerleye-
miyordu, bir an onu iyiden iyiye kaybettiğini sandı-,
sonra gene buldu, kalabalığı geçmiş, kısa adımlarla
yokuşu çıkıyordu, hindi de kolunun altındaydı.
En sonunda evler seyrekleşip basıklaşıyor, insan­
lar azalıyordu. Protos d a h a yavaş yürümeye başla­
dı. Bir berber barakasının önünde durdu, Fleurissoire'a
dönüp göz kırptı; sonra, yirmi adım ötede, küçük,
basık bir kapının önünde d u r a r a k zili çaldı.
Berberin camekânı hiç de çekici değildi, a m a
peder Cave'm bu dükkânı göstermesinin birtakım
nedenleri olsa gerekti; hem Fleurissoire'm bir başka
berber, hem de hiç kuşkusuz bundan d a h a çekici
olmayan bir başka berber bulabilmesi için, çok geri­
lere dönmesi gerekirdi. Sıcağın fazlalığı yüzünden
kapı açık duruyordu; k a b a elek bezinden bir perde,
sinekleri tutuyor, havayı geçiriyordu, girmek için al­
tından kaldırılıyordu; girdi.
Hiç kuşkusuz usta bir adamdı bu berber, öyle ya,
Amedee'nin çenesini sabunladıktan sonra, havlunun
ucuyla, dikkatle köpüğü alıyor, korkak müşterisinin
gösterdiği kıpkırmızı sivilceyi ortaya çıkarıyordu.
Hey gidi o küçük, sakin barakanın yarı uykusu, o
ateşli uyuşukluğu! Amedee, başı geride, meşin kol­
tuğa yarı yatmış, kendini bırakıyordu. Ah! Hiç de-
142
ğilse kısacık bir zaman için, u n u t m a k ! Papayı, si­
nekleri, Carola'yı düşünmemek! Kendini Pau'da, Ar-
nica'nın yanında sanmak; başka yerde sanmak; ne­
rede b u l u n d u ğ u n u bilmez olmak... Gözlerini kapı­
yordu, sonra yeniden açınca, bir düş görürcesine,
karşısında,' duvarın üstünde, Napoli denizinden çık­
mış, dalgaların dibinden, şehvetli bir serinlik duy­
gusuyla pırıl pırıl bir saç losyonu şişesi getiren, saç­
ları d a r m a d a ğ ı n bir kadın görüyordu. Bu reklamın
aşağısında, bir mermer üstüne dizilmiş bir kozmetik
çubuğu, bir pudralık, bir dişçi kerpeteni, bir tarak,
bir neşter, bir merhem çanağı, içinde birkaç sülüğün
gevşek gevşek yüzdüğü bir kavanoz, içinde bir ten­
ya şeridi b u l u n d u r a n ikinci bir kavanoz, sonra ya­
rı yarıya pelte gibi bir cisimle dolu, saydam kris­
talinin üzerine süslü püslü büyük harflerle ANTİ­
SEPTİK yazılmış, kapaksız, üçüncü bir kavanoz, son­
ra başka şişeler.
Şimdi berber, işini kusursuzluğa ulaştırmak için,
kazınmış yüzün üstüne yeniden, yağlımsı bir köpük
yayıyor, ıslak avucunda bilediği bir ikinci ustura­
nın parlak yanıyla perdah geçiyordu. Amedee beklen­
diğini düşünmüyordu artık; gitmeyi düşünmez ol­
muş, uyuyordu... O sırada g ü r sesli bir Sicilyalı gir­
di dükkâna, durgunluğu deliverdi; berber de konuş­
maya başladı hemen, artık dalgın dalgın kazımaya
başladı, sonra bir u s t u r a vuruşuyla, cızzt! sivilceyi
kesiverdi.
Amedee bir çığlık kopardı, elini yaraya götür­
mek istedi, y a r a d a bir damla k a n parlıyordu.
«Niente; nienlel»1 dedi berber, kolunu tuttu, son­
ra bir çekmecenin içinden bir tutam sararmış pa­
muk çıkardı, ANTİSEPTİK'e daldırıp uf'unun üzeri­
ne bastırdı.
Böyle gelip geçenlerin dönüp bakmalarına kulak
(1) İtalyanca, «Bir şey yok», anlamında. (Çeviren).
143
asmadan, böyle kente doğru nereye koştu Fleurissoire?
İşte ilk rastladığı eczacıya derdini gösteriyor. Erbap
adam gülümsüyor, yeşilimsi bir ihtiyar, görünüşün­
de de bir pislik var, bir kutudan küçük bir tafta hal­
kası alıyor, diline sürüyor, sonra da...
Amedee dışarı fırlayarak tiksintiden tükürdü,
yapışkan taftayı çekip kaldırdı, iki parmağının ara­
sında sıktı sivilcesini, ne kadar kanatabilirse kanattı.
Sonra bu kez kendi tükrüğüyle ıslanmış mendiliyle
ovdu. Sonra saatine baktı, aklı başından gitti, koşar
adım çıktı sokağa yukarı, terleye terleye, soluya so-
luya, kanları aka aka, çeyrek saatlik bir gecikmeyle
kardinalin kapısına geldi.
VI
Protos aldı onu içeri, bir parmağı dudaklarının
üzerindeydi.
«Yalnız değiliz», dedi çabucak: «Uşaklar burda
kaldıkça, kuşku uyandırabilecek hiçbir şey yapılma­
yacak; hepsi de fransızca konuşur; bir şey belli ede­
bilecek tek sözcük, tek davranış yok; 'kardinal' diye
bağırmayın sakın suratına: Ciro Bardolotti'dir, papaz­
dır sizi ağırlayan. Ben de «papaz Cave» değilim; «Ca-
ve»ım yalnız. Anlaşıldı mı?» Sonra birdenbire sesini
değiştirdi, omzuna v u r a r a k yüksek sesle: «Ta ken­
disi be, vay anasını! Amedee bu! Ee, dostum, saka­
lına çok zaman verdin doğrusu! Birkaç dakika d a h a
geciksen, sensiz oturacaktık sofraya. Şişte dönen hin­
di batan güneş gibi kızardı şimdiden». Sonra çok al­
çak bir sesle: «Ah, Mösyö, o k a d a r zor geliyor ki
bu yapmacıklar! O da nesi? Yüzünü kesmişler! Ka­
nıyor! Dorino: Tavanarasma git de bir örümcek ağı
getir.- yaralara bire birdir...»
Böyle maskaralıklar yaparak Fleurissoire'ı giriş­
ten bir iç bahçeye doğru itiyordu, burada, asma çar-
144
dağının altında bir sofra hazırlanmıştı.
«Sevgili Bardolotti, Mösyö de la Fleurissoire'ı,
bizim amcazadeyi, size sözünü ettiğim m a t r a k dos­
tu takdim ederim.»
Bardolotti kollarını iyice açarak:
«Hoşgeldiniz, sayın konuğumuz», dedi, a m a otur­
duğu koltuktan kalkmadı, sonra bir ağaç kovaya, du­
ru suya daldırılmış ayaklarını gösterdi:
«Ayağımı yıkayınca iştahım açılıyor, başımın
kanı da çekiliyor», dedi.
Ufak tefek, tuhaf bir adamdı, şişman mı şişman­
dı, tüysüz yüzü ne yaşını belli ediyordu, ne cinsini.
Bir algapa giymişti; görünüşünde yüksek din adamlı­
ğını belli eden hiçbir şey yoktu; neşeli görünüşü al­
tında gizli bir kardinal keşfetmek için ya Fleurissoire
k a d a r anlayışlı, ya da işin aslını öğrenmiş olmak
gerekirdi. Bir böğrünü masaya yaslıyor, bir gazete
kâğıdından yapılmış bir tür sivri şapkayla gevşek
gevşek yelpazeleniyordu.
Fleurissoire için konuşmak da, hiçbir şey söyle­
memek de çok güçtü şimdi.
«Ah! Ben pek duyarlıyimdir!.. Ah! Ne güzel bah­
çe!..» diye kekeliyordu.
«Yeter ıslattığım!» diye bağırdı kardinal. «Kaldı­
rın şunu! Assunta!»
Genç, uysal, tombul bir hizmetçi kadın koşup
geldi, kovayı aldı, gidip bir çiçekliğe boşalttı; korse­
sinden fırlamış memeleri gömleğinin altında titriyor­
du; gülüyor, Protos'un yanında oyalanıyor, çıplak kol­
larının parlaklığı Fleurissoire'm h u z u r u n u kaçırıyor-
du. Dorino, masanın üstüne uzun, hasırlı şişeler koy­
du. Güneş, asma dallarının arasından geç ; p oynuyor,
örtüsüz masanın üstündeki yemekleri gıdıklıyordu.
«Burada teklif tekellüf yoktur», dedi Bardolotti,
gazeteyi başına geçirdi, «ben «leb» diyeyim, «leble­
b i s i n i siz anlarsınız, sayın Mösyö.»
Peder Cave da masaya bir yumruk indirdi, he-
145
 çeleri ayıra ayıra, otoriter bir sesle:
«Burda teklif tekellüf yok», dedi.
Fleurissoire ustaca göz kırptı. Leb demeden leb­
lebiyi anlıyor muydu! Evet, elbette, bunu bir d a h a
yinelemenin gereği neydi; hem hiçbir şey belirtme­
yecek, hem de h e r şeyi belirtecek bir tümce aradı ya
bulamadı.
«Konuşun! Konuşun!» diye fısıldıyordu Protos.
«Söz oyunları yapın: çok iyi anlarlar fransızcayı.»
«Hadi, oturun», dedi Ciro. «Dostum Cave, şu kar­
puzu kesin bakalım bize, Türkler gibi, dilim dilim ke­
sin. Monsieur de la Fleurissoire, siz de Kuzeyin şu
kendini beğenmiş kavunlarını, o şirin kavunları, ne
bileyim, Hasan bey kavunlarını bizim sulu İtalyan
kavunlarından ü s t ü n bulanlardan mısınız yoksa?»
«Hiçbiri tutmaz bunu kuşkusuz; a m a izniniz olur­
sa ben geri durayım: midem biraz bozuk», dedi Fle­
urissoire, eczacıyı anımsadıkça midesi tiksintiyle ka-
barıyordu.
«Öyleyse incirlerden alın bari. Dorino yeni top­
ladı daha.»
«Kusura bakmayın: onlardan da yiyemeyeceğim.»
«Olmuyor, çok kötü! Söz oyunları yapın,» diye
fısıldadı Protos kulağına; sonra yüksek sesle: «Şarap­
la temizleyelim şu kursakcağızı, temizleyelim de hin­
diye hazırlayalım onu. Assunta, içki doldur sevimli
konuğumuza.»
Amedee alıştığından çok, a m a çok d a h a fazla
kadeh tokuşturup içmek zorunda kaldı. Buna sıcakla
yorgunluk da eklenince, çok geçmeden çevresini bu­
lanık görmeye başladı. Eskisi k a d a r çaba h a r c a m a d a n
şaka ediyordu. Protos şarkı söyletti ona; sesi inceydi
ya herkes coştu; Assunta onu öpmek istedi. Bu ara­
da yıkılmış imanının derinliğinden anlatılmaz bir sı­
kıntı yükseliyor, ağlamamak için gülüyordu. Cave'm
bu rahatlığına, bu doğallığına h a y r a n kalıyordu...
Fleurissoire'la kardinalden başka kimin aklına gelirdi
146
yapmacık yaptığı? Bardolotti de gizlemede çok us­
taydı, hiç açık vermiyordu, hiçbir b a k ı m d a n geri kal­
mıyordu papazdan, gülüyor, el çırpıyor, Dorino'yu
keyifli keyifli itip kakıyordu. Cave da Assunta'yı
kollarının arasında geriye devirmiş, yüzünü göğsü­
ne bastırıyordu; Fleurissoire, midesi çatladı çatlaya­
cak bir durumda, «Kimbilir ne k a d a r acı çekiyorsu-
nuzdur!» diye mırıldanırken, Cave, Assunta'nm ar­
dından onun elini tutuyor, yüzü geriye dönük, göz­
leri göğe dikilmiş, hiçbir şey söylemeden elini sıkı­
yordu.
Sonra Cave birdenbire doğruluverdi, el çırptı:
«Yeter! Yalnız bırakın bizi! Hayır: sonra kaldı­
rırsınız sofrayı. Basın bakalım. Via! Via!»
Dorina'yla Assunta'nm dinleyip dinlemediklerini
araştırdıktan sonra, birdenbire ciddileşti, asık bir
suratla döndü, kardinal de elini yüzünde dolaştırdı,
o dinsiz, yapmacık neşesini bir çırpıda silkip attı.
«Görüyorsunuz, Mösyö de la Fleurissoire, çocu­
ğum, ne d u r u m l a r a düşürdüler bizi, görüyorsunuz!»
dedi. «Ah, bu oyun! Bu yüzler kızartıcı oyun!»
«Bu komedya yüzünden en dürüst sevinçlerden,
en arı neşelerden bile tiksinmeye başladık», dedi
Protos.
«Zavallı peder Cave», diyordu kardinal Protos'a
dönerek, «Tanrı sizden m e m n u n kalacaktır. Bu çile­
yi doldurmama yardım ettiğiniz için Tanrı sizi ödül-
lendirecektir;» Sonra, y ü z ü n ü n çizgilerinde tiksinti­
lerin en acısı resimlenirken, yarı dolu kadehini bi­
tiriyordu.
«Ne! diyordu Fleurissoire, bu ıssız köşede ve bu
yabancı giysi altında bile ekselansları...»
«Oğul, b a n a Mösyö deyin yalnızca.»
«Bağışlayın: kendi aramızda...»
«Ben yalnızken bile titriyorum...»
«Uşaklarınızı seçemez misiniz?»
«Uşaklarımı benim yerime seçiyorlar; bu gör-
t
147
 düklerinizin ikisi de...»
yorlar; a m a onun değişmesi bunları da üzer.»
«Ah», diye sözünü kesti Protos, «en ufak lakır­
«Benim anladığıma göre, Cizvitler bu konuda far­
dıları bile yetiştirmek için nereye gittiklerini ona bir
masonlarla birleşmişler», dedi Fleurissoire.
söylesem!»
«Nerden çıkarıyorsunuz bunu?»
«Olabilir mi ki başpiskoposlukta...»
«Ama şimdi, Monsieur Bardolotti söyledi.»
«Şısst! Bu tür sözcükler yasak! Astırtacaksınız
«Bu saçmalıkları ona yüklemeyin.»
bizi. Konuştuğunuz kimsenin papaz Ciro Bardolotti
«Kusura bakmayın; politika bilgim öyle kıttır
olduğunu unutmayın.»
ki!»
«Yaşamım onların elinde», diye inliyordu Ciro.
«Bunun için, size söylenenlerden ötesini araştır­
Sonra Protos, dirseklerini dayadığı masanın üze­
mayın. İki büyük taraf var ortada-. Loca'yla İsa Ce­
rinden ileri doğru eğilip dörtte üç Ciro'ya dönerek:
maati; bizse gizliyiz, ortaya çıkmadıkça berikinin de,
«Gene de, gece-gündüz demeden, sizi bir saatcik
ötekinin de desteğini isteyemeyeceğimiz için hepsi
bile yalnız bırakmadıklarını söylersem, ne dersiniz!»
bize karşı demektir.»
dedi.
«Ya! Bu işe ne dersiniz?» diye sordu kardinal.
«Evet», diyordu sahte kardinal. Hangi kılığa gi­
Fleurissoire hiçbir şey düşünmüyordu artık, ta-
rersem gireyim, peşimde bir gizli polis bulunup bu­
mamiyle şapşallaşmış buluyordu kendini.
lunmadığından hiçbir zaman emin değilim.»
«Herkes sana karşı!» dedi Protos, «Kişi gerçeğe
«Ne! Burada kim olduğunuz biliniyor mu?»
ermiş olmayagörsün, hep böyle olur.»
«Onu anlayamıyorsunuz», dedi Protos. «Kardinal
«Ah, hiçbir şey bilmediğim sıralarda ne k a d a r
San-Felice'yle önemsiz Bardolotti arasında bir ben­
mutluydum», diye inledi Fleurissoire. «Yazık! artık
zerlik kurabilecek bir iki kişiden biri de sizsiniz, Tan­
hiçbir zaman bilmemezlik edemeyeceğim!..»
rı önünde söylüyorum. Ama bilmem şunu anlaya­
Protos usulca omuzuna dokundu:
bilecek misiniz? Düşmanları aynı düşmanlar değil;
«Biz d a h a h e r şeyi söylemedik size», diye sür­
kardinal başpiskoposlukta farmasonlara karşı savaş­
d ü r d ü konuşmasını. «En korkuncuna hazırlanın..»
mak zorundayken, papaz Bardolotti'yi de şeyler..»
Sonra eğildi, alçak sesle: «Bütün önlemlere karşın
Papaz kendinden geçmişcesine sözünü kesti:
giz dışarıya sizdi; bazı dolandırıcılar b u n u fırsat bi­
«Cizvitler gözetliyorlar!» dedi.
liyorlar, bazı dindar bölgelerde aileler arasında do­
«Ona d a h a bunu söylememiştim», diye ekledi
laşarak yardım topluyorlar, Haçlı seferi adına... Bi­
Protos.
ze gelmesi gereken paraları kendileri alıyorlar.»
Fleurissoire hıçkırmaya başladı:
«Ama iğrenç bir şey bu!»
«Ah, dedi, Cizvitler de bize karşıysa! Ama kim
«Bizim üzerimize yağdırdıkları güvensizliği, kuş­
umardı ki? Cizvitler! Emin misiniz?»
kuyu, bizi kurnazlığı ve dikkati a r t t ı r m a k zorunda
«Biraz düşünün,- pek doğal bulacaksınız bunu.
bırakmalarını da ekleyin buna», dedi Bardolotti.
Papalığın yeni politikası, baştanbaşa uzlaşma ve ba­
Protos, La Croix'nm bir sayısını uzattı Fleuris-
rışma olan politikası, onları hoşnut etmeye dayanı­
yor, son bildiriler onların yüzünü güldürüyor. Bel­ soire'a:
ki de bunları yayanın sahici p a p a olmadığını bilmi-
«Alın, şunu bir okuyun, dedi. Gazete önceki gü-

148
149
 n ü n . Bu basit yazı çok şeyler gösteriyor!»
Fleurissoire da okudu: «Sahte kilise adamlarının
hareketleri, her şeyden önce de gizli bir görev aldı­
ğını ileri sürüp inanırlığı kötüye kullanarak: PAPA­
NIN KURTULUŞU İÇİN HAÇLI SEFERİ adını alan
bir hayır işi için para çekmeyi başaran bir sahte pa­
paz üzerine dindar ruhların dikkatini çekeriz. Bu ha­
yır işinin adı bile, saçmalığını ortaya koymaktadır.»
Fleurissoire ayakları altındaki toprağın oynayıp
çöktüğünü duyuyordu.
«Peki kime güvenmeli! Ama beyler, ben de size
belki de bu madrabaz, -yani sahte papaz- yüzünden
aranızda b u l u n d u ğ u m u söylersem!»
Peder Cave, ciddi ciddi kardinale baktı, sonra
yumruğunu masaya indirdi:
«Tamam! Ben de b u n d a n kuşkulanıyordum!» di­
ye haykırdı.
Fleurissoire gene konuştu:
«Kendisinden bu konuyu öğrendiğim kimse de
bu h a y d u d u n kurbanıdır belki, şimdi h e r şey be­
ni b u n d a n korkmaya yöneltiyor.»
«Hiç şaşmam,» dedi Protos.
«Görüyorsunuz artık,» dedi Bardolotti, «bizim gö­
revimizi yüklenen dolandırıcılarla onları yakalamak
isterken bizi onlar sanabilecek olan polis arasında
ne k a d a r güç bir durumdayız.»
Protos da:
«Sonra bazı bazı günahın kılığına bürünmemizi,
en suçlu hazları bile hoş karşılıyormuş gibi görün­
memizi anlayacak mısınız?» dedi.
«Ah! Ah!» diye kekeledi Fleurissoire, «sizler öyle
görünmekle kalıyorsunuz hiç değilse, erdemlerinizi
saklamak için yalancıktan g ü n a h k â r görünüyorsu­
nuz. Ama ben...» Sonra, şarabın d u m a n l a n keder
bulutlarına, sarhoşluk geğirtileri ağlama hıçkırıkla­
rına karışırken, Protos'a doğru eğildi, yediklerini ge­
ri çıkardı, sonra belirsiz bir biçimde Carola'yla ge-
150
çen geceyi, pirelenme olayını anlattı, Bardolotti'yle
peder kahkahayı k o p a r m a m a k için çok güçlük çeki­
yorlardı.
«Neyse, oğul, papaza günahlarınızı açtınız mı?»
diye sordu kardinal, sesi şefkatle doluydu.
«Ertesi sabah.»
«Papaz günahınızı bağışladı mı?»
«Kolayca. Asıl canımı sıkan da bu ya... Ama kar­
şısındakinin h e r h a n g i bir yolcu olmadığını söyleye-
bilir miydim? Bu memlekete niçin geldiğimi söyleye­
bilir miydim?.. Hayır, hayır! Bitti artık; bu yüksek
iş lekesiz bir hizmetkâr istiyordu. Ben de t a m bu
işe göreydim. Şimdi bitti. Yıkıldım!» Gene hıçkırık­
larla sarsılıyor, göğsünü döve döve yineliyordu: «Lâ­
yık değilim artık! Lâyık değilim!» Sonra şarkı söy-
lercesine sürdürüyordu konuşmasını: «Ah! Şimdi be­
ni dinliyor, derdimi biliyorsunuz, beni yargılayın,
suçlaym, cezalandırın beni... Söyleyin, hangi görül­
medik ceza temizler beni bu görülmedik cinayetten?
Hangi ceza?»
Protos'la Bardolotti birbirlerine bakıyorlardı. En
sonunda Bardolotti ayağa kalktı, Amedee'nin omu-
z u n a usul usul v u r m a y a başladı:
«Hadi, hadi, oğul!» dedi. «Ne olursa olsun, ken­
dinizi böyle kapıp koyvermeniz doğru değil. Evet,
doğru! G ü n a h işlemişsiniz. Ama, hay Allah! Size ge­
reksinimimiz azalmadı ya bu yüzden. (Her yanınız
pisliğe batmış; alın şu havluyu da silin.) Derdinizi
anlamıyor değilim, siz bizden yardım istediğinize gö­
re, biz de size günahınızın karşılığını ödemenin yo­
lunu göstereceğiz. (Beceremiyorsunuz. Bırakın da si­
ze yardım edeyim.)»
«Ah! Zahmet etmeyin. Teşekkür ederim! Teşek­
k ü r ederim,» diyordu Fleurissoire; Bardolotti'yse bir
yandan onu temizliyor, bir y a n d a n da konuşmayı
sürdürüyordu:
«Kaygılarınızı anlıyorum; saygı gösteriyorum bu
151
kaygılara, b u n u n için size pek parlak olmayan, kü­
çük bir iş vereceğim önce, bu size yeniden yükselme
fırsatı sağlayacak, bağlılık derecenizi gösterecek.»
«Benim bütün umduğum da bu...»
«Bana bakın, peder Cave, şu küçük çek üzeriniz­
de mi?»
Protos köylü ceketinin iç cebinden bir kâğıt çı­
kardı. Kardinal hep konuşuyordu:
«Böyle dört bir yandan sarıldığımız için, gizli­
ce başvurduğumuz bazı iyi ruhların bize yolladığı
yardımları almakta güçlük çekiyoruz. Hem farma­
sonlar, hem Cizvitler, hem zabıta, hem de haydutlar-
ca gözaltında bulundurulduğumuz için, bizi tanıya­
bilecek posta ve banka gişelerine elimizde çeklerle,
havale kâğıtlarıyla gitmemiz doğru olmaz. Biraz ön­
ce peder Cave'm sözettiği dolandırıcılıklar, yardım
işlerine karşı öyle bir güvensizlik uyandırdı ki! (Bu
a r a d a Protos, sabırsızlık içinde, piyano çalar gibi ma­
sayı dövüyordu.) Uzun sözün kısası, işte size altı
bin franklık bir ufak çek, oğul, bizim yerimize bu­
n u n karşılığını almanızı rica ediyorum; düşes de
Ponte-Cavello adına Roma Credito Commerciale'sin-
den çekilmektedir, başpiskoposluk admadır, a m a bir
önlem olarak alıcının adı yazılmamıştır, yani çeki
kim götürse alabilir parayı; siz de hiç çekinmeden
kendi adınızla imza edersiniz, kuşku uyandırmaz.
Çaldırtmamaya dikkat edin lütfen, bir de... Neyiniz
var sizin, peder Cave? Sinirli görünüyorsunuz?
«Siz konuşmanıza bakın.»
«Bir de bu parayı bana... durun bakalım, bu
gece Roma'ya dönüyorsunuz; yarın akşam gene al­
tı trenine binebilirsiniz; saat onda gene Napoli'ye
gelecek, beni garda sizi bekler bulacaksınız. Ondan
sonra daha yüksek bir iş buluruz size... Hayır, oğul,
elimi öpmeyin; görüyorsunuz ki, yüzüksüz.»
Önünde yarıyarıya yere kapanmış olan Amedee'
nin alnına dokundu, Protos da kolundan tutuyor, ha-
152
fiften tartaklıyordu.
«Hadi bakalım! Yola çıkmadan için azıcık. Sizin­
le Roma'ya gelemediğim için üzgünüm; a m a birçok
işler beni b u r a d a alıkoyuyor; hem ikimizi bir a r a d a
görmemeleri d a h a iyi. Gülegüle. Öpüşelim, sayın
Fleurissoire. Tanrı yardımcınız olsun! Bana sizi ta­
nıttığı için O'na minnettarım.»
Kapıya k a d a r geldi Fleurissoire'la, ayrılacakla­
rı sırada:
«Ah! Mösyö», diyordu, «kardinal hakkında ne
düşünüyorsunuz? Zulümlerin böyle soylu bir insanı
ne d u r u m l a r a düşürdüğünü görmek çok acı, değil
mi!»
Sonra, sahte kardinalin y a n m a döndü:
«Hayvan herif! dedi. İş mi bu senin yaptığın!
Sen tut da pasaportu bile olmayan, gözaltında bu­
l u n d u r m a k zorunda kalacağımız bir beceriksizin eli­
ne ver çeki!»
Ama Bardolotti uykudan ağırlaşmıştı, başını ma­
saya bırakıyordu.
«Morukları boş bırakmamalı», diye mırıldandı.
Protos perukasıyla köylü giysisini çıkarmak için
başka bir odaya gitti; hemen sonra yeniden görün­
dü, otuz yaş gençleşmişti, en alt basamaktan bir
mağaza ya da banka m e m u r u n u andırıyordu. Fle-
urissoire'ı da götüreceğini bildiği trene yetişmek için
fazla zamanı yoktu, Bardolotti'yle vedalaşmadan yo­
la çıktı, Bardolotti uyuyordu.
VII
Fleurissoire, Roma'ya ve via dei Vecchierelli'ye
hemen o akşam vardı. Çok yorulmuştu. Carola'nm
uyumasına ses çıkarmamasını sağladı.
Ertesi gün uyanır uyanmaz sivilcesine dokundu,
sivilce bir tuhaf geldi ona; aynaya baktı, sıyrığın
153
 üstünü kaplamış, sarımtrak bir zar gördü; kötü bir
görünüşü vardı. Bu sırada Carola'nm sahanlıktan
geçtiğini duydu, onu çağırdı, yarasına bakmasını ri­
ca etti, Carola pencereye yaklaşırdı Fleurissoire'ı,
bakar bakmaz:
«Senin d ü ş ü n d ü ğ ü n değil,» dedi.
Doğrusunu söylemek gerekirse, Amedee pek de
bunu düşünmüyordu, a m a Carola'nın onu yatıştır­
maya çabalaması, kaygısını b ü t ü n b ü t ü n artırdı. Öy­
le ya, b u n u n bu olmadığını söylediğine göre, bu da
olabilirdi. İyice emin miydi öyle olmadığından? Hem
de b u n u n bu olmasını pek doğal buluyordu o; çünkü
g ü n a h işlemiş, b u n u n bu olmasını haketmişti. Öy­
le olmalıydı. Bir titreyiş kaydı sırtı boyunca.
«Nasıl yaptın bunu?» diye sordu Carola.
Allahım! Buna yol açan nedenin, ustura kesme­
sinin, ya da eczacının t ü k r ü ğ ü n ü n ne önemi vardı:
asıl nedeni, ona bu cezayı hakettiren nedeni terbiye
dışına çıkmadan söyleyebilir miydi ona? O, b u n u an­
lar mıydı ki? Gülerdi kuşkusuz... Carola sorusunu
yineliyordu.
«Bir berber», diye yanıtladı Fleurissoire.
«Üzerine birşey koymalıydın.»
Bu kaygı, bu yakınlık son kuşkularını da süpür­
dü; Carola'nın d a h a önce söyledikleri onu yatıştır­
mak içindi yalnız; Amedee yüzünü, bedenini çıban­
larla kaplanmış görüyordu, Arnica'yı dehşete düşü­
recek şeylerdi bunlar; gözleri yaşlarla doldu.
«Demek sen şey...»
«Yok canımın içi, yok, yok; üzülme böyle; cena­
zeye benzedin. Bir kez, o olsaydı, şimdilik hiçbir şey
bilinmezdi.»
«Yok! Yok!..» diyordu Amedee. «Ah! Tam b a n a
göre bir şey bu! Bana göre, tam yerinde!»
Carola acıdı:
«Hem sonra hiç böyle başlamaz o; patronu çağı­
rayım da söylesin mi sana?... Hayır mı? Pekâlâ! Sı-
154
kmtını dağıtmak için gezmelisin biraz; biraz da «mar-
sala» 1 içmelisin.» Bir an sustu. Sonra kendini tuta-
mayarak:
«Beni dinle, dedi: s a n a söyleyecek önemli şeyle­
rim var. Dün ak saçlı bir papaz bozuntusuyla karşı­
laşmadın mı?»
Bunu nerden biliyordu? Fleurissoire şaşkın şaş­
kın:
«Niçin?» diye sordu.
«İşte..» gene duraladı, ona baktı, öyle solgun bul­
du ki, hızla konuştu: «Eh işte! O n d a n sakın. İnan ba­
na, zavallı tavuğum, yolacak seni. Bunu s a n a söyle-
memeliydim, ama... ondan sakın.»
Bu son sözler Amedee'yi altüst etmişti, çıkmaya
hazırlanıyordu; merdivene varmıştı bile; Carola geri
çağırdı:
«Onu bir d a h a görürsen, seninle konuştuklarımı
söyleme sakm, dedi. Beni öldürmekten farksız bir şey
olur bu.»
Yaşam karışık, fazlasıyla karışık bir d u r u m a gi­
riyordu Amedee için. Üstelik de ayaklarını donmuş,
alnını ateş içinde, düşüncelerini karışık, dolaşık bu­
luyordu. Peder Cave da m a s k a r a n ı n biri miydi, na­
sıl anlamalıydı şimdi?.. Öyleyse, k a r d i n a l de, belki?..
Ama bu çek, peki a m a bu çek: kâğıdı cebinden çı­
kardı, eliyle dokundu, gerçekliğinden emin oldu. Ha­
yır! Hayır, olamazdı! Carola aldanıyordu. Hem son­
ra, bu zavallı Cave'ı çift oyun oynamak zorunda
b ı r a k a n gizemli işler h a k k ı n d a ne biliyordu? Hiç kuş­
kusuz, iyi papazın sakındığı Baptistin'in bayağı bir
kinini görmek gerekirdi b u n d a d a h a çok... Ne olur­
sa olsun! Daha da fazla açacaktı gözünü; artık Bap-
tistin'den sakındığı gibi, b u n d a n böyle peder Cave'
(1) Bir içki. (Çeviren)
155
 ni elde edemiyormuş; bunun için Julius, adalet
dan da sakınacaktı; hatta, kimbilir, Carola'dan bile...
istemek için Kutsal Babamızla görüşmek isti­
«İşte,» diyordu kendi kendine, «bu günahın, bu
yormuş; çünkü o daha bilmiyor elbet. Sana gö­
baş günahın, papalığın sendelemesinin hem sonucu,
rüşmesini anlatır, sen de onu aydınlatabilirsin.
hem de kanıtı: ne kaldıysa altüst oluyor, devriliyor.
İnşallah kötü havalara karşı önlem alıyor,
Papaya güvenmeyince kime güvenmeli? Kilisenin da­
fazla da y örülmüyor sundur. Gaston her gün be­
yandığı köşe taşı yıkılır yıkılmaz, hiçbir şey gerçek
ni görmeye geliyor; çok arıyoruz seni. Bize dö­
olmayı haketmiyor.»
neceğini bildirdiğin zaman ne kadar sevinece­
Amedee kısa, sık adımlarla postaneye doğru yü­
ğim... vb.vb.
rüyordu; memleketten gelmiş birkaç haber bulaca­
ğını umuyordu çünkü, üzerine yorgun güvenini ye­
Blafaphas da dördüncü sayfaya, k u r ş u n kalem­
niden oturtabileceği birkaç dürüst haber. Sabahın
le, yanlamasına birkaç sözcük karalamışti:
hafif sisi, sonra içinde h e r nesnenin b u h a r olup ger­
çeklikten çıktığı bu bol ışık, başdönmesini d a h a da
Napoli'ye gidersen, makarnaya nasıl delik
arttırıyordu; bir düş görürcesine, toprağın, duvarla­
açtıklarını öğren. Yeni bir buluş üzerindeyim.
rın sağlamlığından, karşılaştığı insanların gerçekten
varolduklarından, her şeyden çok da Roma'da bu­
G ü m b ü r g ü m b ü r bir sevinç kapladı Amede'nin
lunuşundan kuşku duyarak ilerliyordu... Kötü düş­
yüreğini, a m a bir huzursuzlukla karışıktı: bu per­
ten sıyrılıp kopmak, kendini yeniden Pau'da, yata­
şembe, h u z u r a kabul günü, tam bugündü. Çama­
ğında, önceden kalkmış olacak, her zaman yaptığı
şırlarını yıkatmaya vermeyi göze alamıyordu, çama­
gibi üzerine eğilerek: «Nasıl, iyi uyudunuz mu, dos­
şırsız kalacaktı. Hiç değilse korkuyordu bundan.
tum?» diye soracak Arnica'nın yanında bulmak için
Dünkü t a k m a yakayı takmıştı bu sabah; a m a Julius'
etini çimdikliyordu.
le karşılaşabileceğini öğrenir öğrenmez, onu yeter
Postanedeki m e m u r onu tanıdı, karısının yeni bir derecede temiz bulmamaya başladı. Buluşmanın ve­
mektubunu vermek için hiçbir güçlük çıkarmadı.
receği sevinç, bu yüzden biraz sarsıldı. Via dei Vecc-
hierelli'ye bir d a h a u ğ r a m a k mı, bacanağını huzur­
... Valentine de Saint-Prix'den, Julius'ün bir
dan çıktığı sırada bulmak istiyorsa, bu sevdadan
kongre dolayısıyla Roma'da bulunduğunu öğ­
vazgeçmesi gerekirdi; sonra Julius'ü Büyük Otel'de
rendim, diyordu Arnica. Onunla buluşabileceği-
a r a m a k t a n d a h a iyiydi. Hiç değilse manşetlerini çe­
nizi düşünüyorum da ne kadar seviniyorum! Ya­
virmeyi unutmadı; yakasını da atkısıyla kapattı,' si­
zık ki Valentine adresini veremedi bana. Bü­
vilcesini de hemen hemen k a p a t m a k gibi iyi bir ya­
yük Otel'e indiğini sanıyor ya pek emin değil.
nı vardı b u n u n .
Yalnız, perşembe sabahı Vatikan'a kabul edile­
Ama bu ufak tefek şeylerin ne önemi vardı? Ger­
ceğini biliyor; daha önce kardinal Pazzi'ye, hu­
çek şu ki, Fleurissoire bu mektupla anlatılmaz bir
zura kabulünü sağlatmak için bir mektup yaz­
biçimde güçlenmiş buluyordu kendini. Akrabaların­
mış. Milano'dan geliyormuş, orada Anthime'i
dan birini, geçmiş yaşamını bulmak tasarısı, yolcu
görmeye gitmiş, Anthime çok dertliymiş, çünkü,
imgeleminin doğurduğu canavarları birdenbire defe-
dâvasından sonra, kilisenin kendisine vadettiği-
157
156
diyordu. Carola, peder Cave, kardinal, b ü t ü n bun­
lar bir horoz sesinin birdenbire kesiverdiği bir düş
gibi dalgalanıyordu önünde. Niçin ayrılmıştı Pau'
dan? O n u m u t l u l u ğ u n d a n uzaklaştıran bu saçma ma­
sal da ne oluyordu? Hay Allah! Bir p a p a vardı; az
sonra Julius «Onu gördüm!» diyebilecekti. Bir papa,
işte o kadar, bu yeterdi. Tanrı onun yerine bir baş­
kasının geçmesine izin verebilir miydi, bu canavar­
ca işi yaptırtır mıydı, bu işin içinde oynayacak bir
rolü olmak gibi saçma bir g u r u r a kapılmasaydı, Fle-
urissoire hiç mi hiç inanmayacaktı buna.
Amedee sık, hızlı adımlarla yürüyordu; koşma­
mak için güç tutuyordu kendini. En sonunda yeni-
baştan, güvene geliyordu, çevresindeki her şey de
yeniden güven verici bir ağırlığa, ölçüye, doğal bir
duruşa, gerçeğe benzer bir gerçekliğe kavuşuyordu.
Hasır şapkasını elinde tutuyordu; büyük kilisenin
önüne gelince, öyle soylu bir sarhoşluğa kapıldı ki,
sağdaki çeşmenin çevresinde dolaşmaya başladı, al­
nını ıslata ıslata fıskiyenin altmdan geçerken gök­
kuşağına gülümsüyordu.
Birdenbire duruverdi. Orada, yanında, dördün­
cü s ü t u n u n eteğinde Julius'ü oturur görmesin mi?
O olduğuna k a r a r veremiyor, iyice emin olamıyor­
du, üstü başı düzgünse de duruşu pek düzgün de­
ğildi öyle: kont de Baraglioul, k a r a hasır şapkasını
yanına, iki kaldırım taşı arasına kakılmış bastonunun
gaga biçimi topuzuna takmış, bulunduğu yerin gör-
kemliğine aldırmadan, bir Sixtine peygamberi gibi
sağ ayağını sol dizinin üzerine atmış, sağ dizinin üze­
rine de bir defter koymuştu; zaman zaman, havada
tuttuğu k u r ş u n kalemi birdenbire sayfaların üzerine
indirerek birşeyler yazıyordu, öylesine aceleci bir esi­
ni kâğıda geçirmeye dalmıştı ki, Amedee önünde ne
yapsa görmeyecekti. Bir y a n d a n yazıyor, bir yandan
konuşuyordu; bir fıskiyenin hışırtısı sesini bastırsa
bile, dudaklarının kıpırdadığı görülüyordu.
158
Amedee s ü t u n u sessizce dönerek yaklaştı. Om­
zuna dokunacağı sırada, Julius ateşli ateşli:
— SONRA BU DURUMDA, NE ÖNEMİ VAR!
dedi, bu sözcükleri defterine, sayfanın sonuna geçir­
di, sonra birdenbire kalkarak suratını Amedee'ye
çarptı, b u r u n b u r u n a geldiler.
«Hay Allah, ne yapıyorsunuz burada?»
Amedee heyecandan titreyerek kekeliyor, söyle­
yemiyordu; Julius'ün elini iki elinin içinde esrimeyle
sıkıyordu. Julius de onu gözden geçiriyordu bu arada:
«Zavallı dostum, bu ne hal böyle!»
Yazgı hiç de iyi bir pay ayırmamıştı Julius'e: iki
b a c a n a ğ ı n d a n biri yobazlaşıyordu, öteki de çok pe­
rişandı. Nerdeyse üç yıldır görmemişti Amedee'yi,
o zamandanberi en azından on iki yaş kocamış bu­
luyordu onu; yanakları çökmüş, hırtlağusu dışarı çık­
mıştı; atkısının kırmızılığı yüzünün solgunluğunu
b ü t ü n b ü t ü n arttırıyordu; çenesi titriyordu; tekeş göz­
leri acıklı olması gereken, a m a maskaralıktan öteye
geçmeyen bir biçimde dönüyordu; çizgili bir ses kı­
sıklığı getirmişti dünkü yolculuğundan, sözleri uzak­
t a n gelir gibiydi. Aklı fikri o düşüncedeydi:
«Ne oldu, onu gördünüz mü?» dedi.
Julius de kendi düşüncelerine dalmıştı:
«Kimi?» diye sordu.
Bu kimi? hem bir yas çanı, h e m de dine karşı bir
sövgü gibi çınladı Amedee'nin içinde. Saygıyla açık­
ladı:
«Vatikan'dan çıkıyorsunuz sanıyordum?»
«Öyle. Kusura bakmayın: aklımdan çıkmıştı...
Başıma gelenleri bir bilseniz...»
Gözleri parlıyordu-, kendi benliğinden fışkınvere-
cek diyeceği gelirdi insanın.
«Aman, ne olur!» diye yalvardı Fleurissoire, «bu­
nu sonra söylersiniz; ilkin görüşmenizi anlatın. Öyle
sabırsızlanıyorum ki.»
«Çok mu ilgilendiriyor bu sizi?»
159
 «Hem de nasıl, anlayacaksınız birazdan. Konu­
şun, konuşun, rica ederim.»
«Peki, işte!» diye başladı Julius, Fleurissoire'ı ko­
l u n d a n tuttu, Saint-Pierre'den uzaklaştırdı onu. «Bi­
zim Anthime'in dine dönüşünün kendisini nasıl bir
yokluk içinde bıraktığını bilirsiniz belki de! Farma­
sonların ondan kaptığına karşılık olarak Kilise'nin
vadettiği şeyi boşuna bekliyor. Anthime aldatıldı:
bunu kabul etmek zorundayız... Dostum, siz nasıl
isterseniz öyle kabul edin bu serüveni, ben üstün bir
maskaralık sayıyorum; ama böyle olmasaydı, bugün
bizi uğraştıran ve size anlatmak için sabırsızlandığım
şeyi bu k a d a r iyi anlayamayacaktım belki de. İşte:
tutarsız bir yaratık! Çok şey anlatır bu... sonra, hiç
kuşkusuz, bu görünüşte kalan tutarsızlığın ardında
d a h a ince, gizli bir tutarlılık, bir birlik de buluna­
bilir; önemli olan, ona yön veren şeyin basit bir çı­
k a r düşüncesi olmaması, ya da çoğu z a m a n söylen­
diği gibi: çıkara d a y a n a n nedenlere uymaması.»
«Düşüncelerinizi iyi izleyemiyorum,» dedi Ame­
dee.
«Doğru, kusura bakmayın: görüşmeden uzaklaşı­
yorum. Her neyse, Anthime konusunu ele almaya ka­
r a r vermiştim... Ah, dostum, Milano'da oturduğu da­
ireyi bir görseniz! Burada kalamazsınız! dedim he­
men. Sonra o zavallı Veronique'yi düşünüyorum da!
Ama Anthime, keşişliğe, kapüsenliğe 1 döküyor işi;
kendisine acınmasını istemiyor; hele Kilise'nin suçlu
görülmesini hiç istemiyor! 'Dostum,' dedim sonra,
yüksek Kilise görevlilerinin suçlu olmadığını kabul
ederim, a m a bu onlar bilmedikleri içindir. İzin verin
de gidip söyleyeyim...»
«Ben de sanıyordum ki kardinal Pazzi.» diye so­
kuşturdu Fleurissoire.
«Evet, b u n d a n iş çıkmamıştı. Anlarsınız ya, bu
(1) Capucin: Saint-François tarikatına bağlı papaz. (Çeviren).
160
yüksek kişiler, durumlarını güçleştirmekten korkar­
lar. Bu işe onlardan olmayan birinin sarılması gere­
kirdi, örneğin benim. Çünkü buluşların yapılış tar­
zına bakın da h a y r a n kaim! ya, hem de en önemli­
lerinin: birdenbire gelen bir esin sanabilir insan:
a m a aslında hep düşünülmüş birşeydir. Böylece, kah­
r a m a n l a r ı m ı n hem fazla mantıklı olmaları, h e m de
yetersiz bir istemleri bulunması beni kaygılandırı­
yordu.»
Amedee usulca:
«Korkarım ki gene k o n u d a n uzaklaşıyorsunuz,»
dedi.
«Yok canım, siz benim düşüncemi izleyemiyor­
sunuz,» dedi Julius. «Uzun sözün kısası; dilekçeyi
doğrudan doğruya Kutsal Babamıza sunmaya k a r a r
verdim; bu sabah da vermeye gittim.»
«Öyleyse? Çabuk söyleyin: onu gördünüz mü?»
«Sevgili Amedee, böyle d u r m a d a n sözümü ke­
serseniz... Ne diyeyim, onu görmenin ne k a d a r güç
bir şey olduğunu pek düşünmeyiz.»
«Elbette!» dedi Amedee.
«Ne dediniz?»
«Birazdan anlatırım.»
«Bir kez dilekçemi onun eline vermekten tümden
vazgeçmek zorunda kaldım. Elimde tutuyordum: düz­
günce bükülmüş bir kâğıttı; a m a d a h a ikinci bek­
leme odasında (belki de üçüncüsüdür; iyice anım­
sayamıyorum şimdi), karalı kırmızılı, iri bir açıkgöz
kibarca elimden aldı.»
Amedee, hafif hafif, boyuneğmiş ve bildiğini bi­
len biri gibi gülmeye başlıyordu.
«Ondan sonraki bekleme odasında şapkamı alıp
bir masanın üstüne koydular. Beşincide ya da altın­
cıda, iki h a n ı m ve üç başpapazla uzun zamandır
bekliyordum, bir t ü r mabeyinci gelip, beni aldı, bi­
tişik salona götürdü, b u r d a Kutsal Babamızın karşı­
sına gelir gelmez (farkedebildiğime göre, bir t ü r taht
161
 kubbesinin altında bir t ü r t a h t a oturmuştu), beni
secdeye çağırdı, ben de istediğini yaptım; böylece onu
göremez oldum.»
«Ama uzun zaman eğilmiş bir d u r u m d a kalma-
mışsmızdır, alnınız da o k a d a r aşağıda değildi her­
halde...»
«Sevgili Amedee, siz r a h a t r a h a t konuşuyorsu­
nuz, saygı bizi ne k a d a r körleştirir, bilmez misiniz?
Sonra ben başımı kaldırmaya göze alamadıktan baş­
ka, bir t ü r başağa da, ben Anthime'imden konuş­
maya başladım mı cetvel gibi birşeyle enseme vuru­
yordu, bu yüzden yeniden eğiyordum başımı.»
«Hiç değilse O, sizinle konuştu ya.»
«Evet, kitabımdan sözetti, okumadığını açıkça
söyledi.»
Amedee bir z a m a n sustuktan sonra:
«Sevgili Julius, bu b a n a söyledikleriniz son de­
rece önemli şeyler», dedi. «Onu görmediniz: b ü t ü n
anlattıklarınızdan onu görmenin şaşılacak derecede
güç olduğunu t u t t u m aklımda. Ah! Bütün bunlar,
heyhat! Kuşkuların en zalimini doğru çıkarıyor! Ju­
lius, şimdi b u n u size söylemeliyim, a m a şöyle gelin;
bu sokak o k a d a r kalabalık ki...»
Aşağı yukarı ıssız bir sokağa sürükledi Julius'u,
Julius eğleniyordu d a h a çok, hiç sesini çıkarmadı.
«Öyle önemli ki bu size söyleyeceğim... Aman bu­
nu dışarıya belli etmeyin. Önemsiz şeylerden sözedi-
yormuş gibi görünelim, siz de korkunç bir şey işit­
meye hazırlanın: Julius, dostum, sizin bu sabah gör­
düğünüz...
«Yani görmediğim demek istiyorsunuz?»
«Kesinlikle öyle... sahicisi değil.»
«Ne diyorsunuz?»
«Papayı görmediniz diyorum, korkunç bir nedeni
var bunun... gizli ve güvenilir bir kaynaktan öğren­
dim; gerçek papa, hapsedildi.»
Şu şaşırtıcı giz, en beklenmedik etkiyi uyandırdı
162
Julius'ün üzerinde, birdenbire Amedee'nin kolunu bı­
raktı, sık adımlarla öne düştü, sokağın ortasından
gidiyor, bağırıyordu:
«Yok! Hayır. Yok canım, yok, d a h a neler, hayır
hayır, hayır!»
Sonra Amedee'ye yaklaştı:
«Nasıl! Ben, hem de güçlükle, b ü t ü n bunları ak­
lımdan çıkarmayı başarıyorum; ordan beklenecek,
umulacak, kabul edilecek hiçbir şey kalmadığına
aklım yatıyor iyice; Anthime'in aldatıldığına, hepimi­
zin aldatıldığına, bunların hep u y d u r m a şeyler oldu­
ğuna, gülmekten başka bir şey kalmadığına... Ya!
Kurtuluyorum, sıyırıyorum yakamı; tam avunacağım
sırada siz çıkıyorsunuz karşıma: Dur bakalım! diyor­
sunuz. Yanlışlık var: Baştan başlayın! A, yok, yok,
d a h a neler! Yok, öyle şey yok, hayır, asla! Bu ka­
darı yeter bana. Gerçeği değilse de ne yapalım!»
Fleurissoire apışıp kalmıştı.
«Ama,» diyordu, «Kilise...» Ses kısıklığının gü­
zel konuşmasına elvermeyişine üzülüyordu.
«Ama, Kilise'nin kendisi de aldatıldıysa?»
Julius yanlamasına d u r d u önünde, yolunu yarı
yarıya kapattı, sonra da alışık olmadığı, alaycı, kesip
atıcı bir sesle:
«Peki! Bun-dan-si-ze-ne?» dedi.
Fleurissoire, yeni bir kuşkuya kapıldı o zaman;
huzursuzluğunun yoğunluğu içinde yerleşmeye baş­
layan yepyeni, biçimlenmemiş, dayanılmaz bir kuş­
kuya: Julius, Julius'ün ta kendisi, bu konuştuğu Ju­
lius, bekleyişinin, dertli iyi niyetinin bağlandığı Julius
de gerçek Julius değildi.
«Ne! Siz misiniz böyle konuşan! Bense size gü­
veniyordum! Siz, Julius, kont de Baraglioul ki ya­
zıları...»
«Yazılarımdan sözetmeyin, rica ederim. Bu sa­
bah papanızın, gerçek ya da sahte papanızın b a n a
yazılarım için söyledikleri yeter de a r t a r bile! Anla-
163
 d ı k l a n m m yardımıyla, b u n d a n sonrakilerin d a h a iyi
olacaklarını umuyorum. Size önemli şeyleri söyle­ «Tam üstüne bastınız! Lüks olsun diye, h a r c a m a
mekte geç kaldım. Yemeği birlikte yer miyiz?» gereksinimiyle, oyun olsun diye. Çünkü ben, çıkar­
dan en uzak r u h l a r ı n en iyi r u h l a r olması gerek­
«Memnunlukla, a m a erken ayrılacağım sizden.
mediğini ileri sürüyorum, -sözcüğün katolik anlamın­
Bu akşam Napoli'de bekliyorlar beni... evet, size an­
da söylüyorum bunu; tam tersine, katoliklik bakı­
latacağım işler için. Beni Büyük Otel'e götürmüyor-
sunuz ya inşallah?» mından, en iyi yetiştirilmiş ruh, hesaplarını en iyi
t u t a n ruhtur.»
«Hayır; Colonna'ya gideceğiz.»
Fleurissoire onun düzeyinde kalmaya çalışıyordu;
Julius de Büyük Otel'de Fleurissoire gibi bir dö­
«Ve h e r z a m a n kendisini T a n n ' y a borçlu bilen
küntüyle görünmeye pek istekli değildi; beriki ken­
ruh,» diye ekledi.
dini solgun ve bitkin buluyordu, bu lokanta masa­
Bacanağının çıkışları Julius'ü açıktan açığa kız­
sında, onun karşısında, inceleyen bakışları altında,
dırmıştı; bunlar pek saçma gibi görünüyordu ona.
bacanağını içine oturttukları bu keskin ışıktan ra­
«Elbette ki işe yarayabilecek olanın küçümsen­
hatsız oluyordu. Bir de bu bakış kendisininkini ara-
mesi bir r u h soyluluğu gösterir... Öyleyse din bilgi­
saydı bari: Hayır, nerde, kırmızı atkının dibine, şu
sinden, gönül alıcılıktan, hesaptan kurtulmuş, hiçbir
açıkta olduğunu sezdiği kuşkulu sivilcenin tomurcuk­
şeyin hesabını tutmaz olmuş bir r u h u benimseyecek
landığı yüzler kızartıcı yere dikildiğini seziyordu.
miyiz?»
Garson çerezleri getirirken:,
Baraglioul bir destekleme bekliyordu; a m a Fle­
«Kükürtlü banyo yapsanız iyi olur», dedi Ba-
raglioul. urissoire ateşli ateşli:
«Hayır! Hayır! Bin kez hayır: benimsemeyeceğiz!»
Fleurissoire karşı geldi:
diye haykırdı; sonra birden, kendi sesinden kendisi
«Sandığınız şey değil», dedi.
ürperdi, Baraglioul'a doğru eğildi:
Baraglioul sözüne hiç inanmadı ya, gene de:
«Daha yavaş konuşalım; bizi dinliyorlar,» dedi.
«İyi ya,» dedi; «aklıma gelmişken söyleyeyim de­
«Hadi canım! Konuştuklarımız kimi ilgilendirir
dim.» Sonra geriye yaslanarak ders verircesine:
«İşte, böyle, sevgili Amedee, dedi: benim kanım ki?»
şu ki, La Rochefoucauld'dan ve izleyicilerinden bu «Ah! Dostum, bu memleketin insanlarını bilmi­
yana, iyice battık b u n u n içine; insana yön veren şey­ yorsunuz, bakıyorum. Bana gelince, ben artık tanı­
ler h e r z a m a n y a r a r değildir; çıkardışı davranışlar m a y a başladım onları. Dört g ü n d ü r a r a l a r ı n d a ya­
da var.» şıyorum, serüvenlerden kurtulamıyorum bir türlü!
Aslmda bende bulunmayan bir sakınganlık yerleş­
Fleurissoire saf saf:
tirdiler kafama zorla. İzliyorlar bizi.»
«Umarım», diye sözünü kesti.
«Kendi kafanızdan çıkarıyorsunuz b ü t ü n bunla­
«Bu k a d a r da çabuk anlamayın beni, rica ede­
rı...»
rim. Çıkardışı sözüyle: nedensizi belirtiyorum. İyilik
«Ben de isterdim b ü t ü n b ü t ü n bunların yalnız
gibi kötülük de, yani kötülük adı verilen şey de ne­
densiz olabilir.» kendi beynimin içinde olmasını. Ama ne yaparsınız?
Gerçeğinin yerini sahtesi alınca, elbette gerçeğin sak­
«Ama bu durumda, ne diye kötülük etmeli?»
lanması gerekir. Az sonra sözünü edeceğim görevi

164
165
 yüklendikten sonra, Loca'yla İsa Cemiyeti arasında,
öldüm bittim. Herkes için kuşkulu bir kişiyim; h e r
şeyden kuşkulanıyorum. Ama, dostum, az önce be­
nim kederimle alay ettiğiniz zaman, konuşanın ger­
çek Julius mü, yoksa sizin bir taklidiniz mi oldu­
ğ u n u d ü ş ü n d ü ğ ü m ü söylersem... Ama, bu sabah, si­
ze r a s t l a m a d a n önce, kendi gerçekliğimden de kuş­
kuya düştüğümü, burada, Roma'da bulunmakla bir
düş görüp az sonra Pau'da, alıştığım şeyler ortasında,
Arnica'nm y a n m d a u y a n m a k arasında bocaladığımı
da söylersem...»
«Dostum, ateşiniz varmış.»
Fleurissoire, elini tuttu,' acıklı bir sesle.-
«Ateş! İyi söyledin.- ateşim vardı. Hiç geçirilme­
yen, geçirilemeyen, geçirilmek istenmeyen bir ateş.
Söylediğimi öğrenince sizin de, ne yalan söylemeli,
sizin de tutulacağınızı u m d u ğ u m bir ateş, ne yalan
söylemeli, birlikte yanalım diye, kardeşim... Ama ha­
yır! İyice anlıyorum şimdi bu izlediğim, izlemek zo­
r u n d a olduğum karanlık yol ıpıssız uzanıyor; az ön­
ce söylediğiniz de bu yoldan gitmeye zorluyor be­
ni... Ya, Julius, doğru olacaktı demek? Demek O
görülmüyor? Demek görülemiyor?..»
Julius elini gittikçe coşan Amedee'nin elinden
kurtardı, kolunun üzerine koydu:
«Dostum,» dedi, «dostum, az önce söylemeyi göze
alamadığım birşeyi gizlemeyeceğim artık: Kutsal Ba­
banın karşısına çıkınca bir dalgınlığa tutuldum...
ya; bir dalgınlığa tutuldum.»
«Bir dalgınlığa!» diye yineledi Fleurissoire, şap-
şallaşmıştı.
«Evet; birdenbire başka şeyler d ü ş ü n d ü ğ ü m ü
farkettim.»
«Söylediğinize inanayım mı?»
«Çünkü asıl o zaman açıldı gözlerim. Ama, de­
dim kendi kendime, ilk düşüncemi sürdürüyordum,
-ama kötü davranışın, cinayetin nedensiz, ilgisiz, çı-
166
karsız olduğu düşünülünce, zerre k a d a r suç sayıla­
maz; onu işlemiş olan da tutulamaz.»
«Ne o! Gene mi döndünüz bu konuya», diye umut­
suzca içini çekti Amedee.
«Çünkü neden, cinayet nedeni, suçluyu ele ve­
ren kulptur. Yargıç: Is fecit cui prodest derse de...
siz hakkınız olan bir şeyi yaptınız, değil mi ya?»
«Kusurumu bağışlayın», dedi Amedee, alnında
terler boncuklanıyordu.
Ama bu sırada, birdenbire, konuşma kesiliverdi:
lokantanın dış hizmetlere b a k a n garsonu, bir tabak­
ta üzerinde Fleurissoire yazılı bir zarf getiriyordu.
Amedee şaşkınlıkla zarfı açtı, içindeki kâğıtta şun­
ları okudu:
Kaybedecek bir dakikanız bile yok. Napoli
treni üçte kalkıyor. Mösyö de Baraglioul'dan
sizinle Credit Commercial'e gelmesini rica edin,
orada tanınır, kimliğinize tanıklık edebilir. Cave.
«Ya! Ben size söylememiş miydim?» dedi Ame­
dee alçak sesle, bu olay ferahlatmıştı onu d a h a çok.
«Olur şey değil gerçekten de. Adımı nerden bi­
liyorlar? Credit Commercial'le bağıntım olduğunu
nerden biliyorlar?»
«Bu insanlar h e r şeyi bilirler dedim ya size.»
«Bu pusulanın havası hiç de hoşuma gitmedi.
Yazan kimse sözümüzü kestiği için özür dileyebilir­
di hiç değilse.»
«Neye yarar? Görevimin h e r şeyden önce geldi­
ğini biliyor... karşılığı alınacak bir çek... Hayır; bur-
da anlatamam; gözaltında tutuyorlar bizi, görüyor­
sunuz.» Sonra saatini çıkardı: Gerçekten de zor ye­
tişiriz.»
Garsonu çağırdı.
«Bırakın! Bırakın», dedi Julius: «ben sizi çağır­
dım. Credit uzak değil; gerekirse a r a b a tutarız. Ak­
lınız başınızdan gitmesin... Ha! Aklıma gelmişken
167
söyleyeyim; bu akşam Napoli'ye gidiyorsariız, şu bi­ oul, elini uzattı.
letten yararlanın. Benim adımadır; a m a önemi yok. «Be... be... benimle gelmez miydiniz», diye ke­
(Julius insanları minnet altında bırakmaktan hoşla­ keledi Fleurissoire korka korka. «Neden bilmem, yal­
nırdı). Paris'de, d a h a güneye inerim diye düşüncesiz­ nız gitmek biraz kaygılandırıyor beni...
ce almıştım. Ama bir kongre beni alıkoydu. Orada «Roma'ya k a d a r pekâlâ yalnız geldiniz. Ne gele­
ne k a d a r kalmayı düşünüyorsunuz?» cek başınıza? Perona v a r m a d a n ayrıldığım için ku­
«Ne k a d a r az olabilirse o k a d a r iyi. Umarım, he­ sura bakmayın, giden bir tren görmek anlatılmaz bir
men yarın dönmüş olurum.» h ü z ü n verir bana. Gülegüle! İyi yolculuklar! Yarın
«Öyleyse akşam yemeğine beklerim sizi.» Paris biletimi Büyük Otel'e göndermeyi unutmayın.»
Credit Commercial'de, kont de Baraglioul'un ta­
nıtması üzerine hiç güçlük çıkarmadılar, çeke kar­
şılık altı banknot verdiler Fleurissoire'a, ceketinin iç
cebine koydu. Bu arada, elinden geldiği kadar, çe­
kin, kardinalin, papazın öyküsünü anlatmıştı baca­
nağına; Baraglioul g a r a k a d a r geldi onunla, a m a ar­
tık pek dinlemiyordu.
Bu a r a d a Fleurissoire bir takma yaka satın al­
mak için bir gömlekçiye girdi, a m a dükkânın önün­
de ya sabır çeken Julius'ü fazla bekletmek korku­
suyla hemen takmadı.
Yanma geldiği zaman Julius:
«Valiz götürmüyor musunuz?» diye sordu.
Fleurissoire şalını, tuvalet ve gece eşyalarını al­
m a k için kaldığı yere u ğ r a m a k isterdi istemesine
a m a Baraglioul'a via dei Vecchierelli'yi göstermek!...
«Adaam! bir gece için!...» dedi çabucak. «Hem
otele uğrayacak zamanımız da yok.»
«Sahi, nereye indiniz?»
«Colisee'nin arkalarında bir yere,» diye uydur­
du Fleurissoire.
'Köprü altına' dercesine söyledi bunu.
Julius bir kez d a h a baktı ona.
«Ne tuhaf olmuşsunuz siz böyle!»
O k a d a r tuhaf mı görünüyordu gerçekten? Fle­
urissoire alnını kuruladı. Gara gelmişlerdi, birkaç
adım yürüdüler, konuşmadan.
«Hadi bakalım; ayrılmalıyız artık», dedi Baragli-

168 169

BEŞİNCİ KİTAP
LAFCADIO
— There is only one remedy! One thing
alone can cure us from being ourselves!...
— Yes; strictly speaking, the question is
not how to get cured, but how to live.
JOSEPH CONRAD
I ya'dan geçerek Brindisi'ye gidiyor, b u r a d a n Java'ya
Lafcadio, Julius'ün aracılığıyla, noter önünde,
müteveffa Juste-Agenor de Baraglioul'un kendisine
bıraktığı kırk bin liralık gelirin sahibi olduktan son­
ra, en büyük kaygısı b u n u dışarıya belli etmemek ol­
muştu. Kendi kendine:
«Belki kabın kaçağın altın olacak a m a gene ay­
nı yemekleri yiyeceksin,» demişti.
Bundan böyle kendisi için yemeklerin tadı deği­
şeceğini bilmiyordu daha, ya da dikkat etmiyordu.
Hiç değilse, iştaha karşı savaşmakta da, oburluğa
boyuneğmekte de aynı zevki bulduğundan, artık
gereksinimlerle sıkışmadığı için, direnci gevşiyordu.
Benzetmeye başvurmadan konuşalım: soylu yaradı­
lışta olduğundan, hiçbir davranışını yokluğa göre
ayarlamamıştı - şimdi şeytanlık olsun, oyun olsun di­
ye, zevkini çıkarma yeğ t u t m a zevkiyle davranabi­
lirdi.
Kontun isteğine uyarak yas tutmamıştı. Gardro-
b u n u doldurmak için son amcası Marki de Gesvres'in
giyindiği yerlere gittiğinde, küçük düşürücü bir ters-
170
lik bekliyordu b u r a l a r d a kendisini. Markinin adını
söyleyince, terzi onun ödemeyi ihmal ettiği birkaç fa­
t u r a çıkardı. Lafcadio dolandırıcılıktan nefret ederdi;
bu hesapları ödemeye gelmiş gibi davrandı, yeni giy­
silerin parasını da peşin verdi. Ayakkabıcıda da ay­
nı serüven geldi başına. Gömlekçiye gelince, Lafcadio
başka bir gömlekçiye başvurmanın d a h a akıllıca bir
davranış olacağını düşündü.
«Ah, Gesvres amca, adresini bir bilseydim onun;
faturalarını ödenmiş olarak göndermek bir zevk
olurdu, diye düşünüyordu Lafcadio. Beni küçümse­
mesine yol açardı bu; a m a ben Baraglioul'um, bun­
dan böyle gönlümden çıkarıyorum seni, alçak marki.»
Hiçbir şey Paris'te tutmuyordu onu, başka bir
yerde de tutmuyordu; h e r gün mola vere vere İtal­
gitmek üzere bir Lloyd'a binmeyi düşünüyordu.
Kendisini Roma'dan uzaklaştıran trende yapa­
yalnızdı, hava sıcaktı a m a dizlerinin üzerine yanla­
masına, çay rengi, yumuşak bir yol battaniyesi atmış­
tı, battaniye üzerinde kül rengi eldivenli ellerini sey­
retmekten zevk alıyordu. Giysisinin yumuşak, yuma-
ğımsı kumaşı arasından, b ü t ü n mesameleriyle h u z u r u
içine çekiyordu; hemen hemen yüksek a m a ak kolalı
yaka boynunu sıkmıyor, boynundan kıvrımlı gömleği
üzerine kravatı tunç rengi bir atkı halinde bir kör yı­
lan gibi iniyordu. Derisi içinde rahat, giysileri içinde
rahat, botları içinde r a h a t buluyordu kendini - eldiven­
lerinin alageyik derisinden yapılmıştı botları; bu yu­
muşak hapisane içinde ayağı geriliyor, bükülüyor,
yaşadığım, duyuyordu. Kunduz derisinden şapkası
gözlerinin üzerine düşmüştü, onu görünümden ayırı­
yordu; ardıç ağacından bir küçük pipo tüttürüyor,
düşüncelerini kendi akışlarına bırakıyordu. Düşünü­
yordu:
'İhtiyar kadın, başının üstünde küçük, ak bir bu­
lut... «Bugün yağmur yok,» diyerek b a n a bulutu gös-
171
 termişti!.. Torbasını kendi omuzlarıma yüklendiğim
bu ihtiyar kadın (aklına esmişti de Bologne ile Flo­
rence arasındaki Appennins yolunu dört günde, yü­
rüyerek geçmişti, Covigliajo'da yatmıştı), bayırın te­
pesinde öptüğüm... Covigliajo papazının «iyi davra­
nış» dediği şeylerden bu da, a m a o kirli, o buruşuk
deriyi p a r m a k l a r ı m arasında duyunca, gırtlağını da
sıkabilirdim, elim titremeden... Ah, nasıl da okşu­
yordu ceketimin yakasını, tozunu almak için! 'figlio
mio! carino!...' diyerek... Sonra, h â l â ter içinde, o
büyük kestane ağacının gölgesine, üstelik bir sigara
bile tüttürmeden, yosunların üzerine uzandığım za­
man, o büyük sevinç nerden geliyordu? Bütün insan­
lığı kucaklayabilecek k a d a r geniş buluyordum kol­
larımı; boğmak için belki de... İnsan yaşamı ne ka­
d a r az şey! Göze alınabilecek güzel bir yiğitlik fır­
satı çıksa r a h a t ç a tehlikeye atardım kendimi!... Ge­
ne de dağcı olamam, havacı olamam... Şu odasına
kapanmış Julius ne öğütlerdi b a n a acaba?.. Elimden
alınmış olması üzücü! bir kardeşim bulunması hiç
de fena olmazdı.
'Zavallı Julius! Yazanlar öylesine çok, okuyan­
lar öylesine az ki! Bir gerçek bu: insanlar gittikçe
d a h a az okuyorlar.. Kendime göre ölçecek olursam,
ötekinin dediği gibi. Bu bir yıkımla bitecek; güzel
bir yıkım, dehşete batmış! kaldırıp atacaklar basıl­
mış yazıyı; en iyinin en kötüyle biraraya gelmemesi
bir mucize olacak.
'Ama ben gırtlağını sıkmaya başlayınca ihtiyar
kadın ne derdi, b u n u bilmeli... Şöyle olsa ne olurdu,
bunu tasarlarız, a m a ufacık bir aralık kalır her za­
man, hiçbir şey «sanılabileceği» gibi olmaz... Beni
birşeyler yapmaya zorlayan da bu ya... O k a d a r az
oluyoruz ki!... «Olabilecek h e r şey olsun!» ben, Yara­
tılışı böyle açıklıyorum... Olabileceğin tutkunu... Dev­
let olsam, kendimi hapsettirirdim.
'Bologne post-restantmdan kendiminmiş gibi is-
172
tediğinı mektup, şu M. Gaspard Flamand'ın mektu­
bu pek de öyle şaşırtıcı bir şey değil. Geri yollama
çabasına değen hiçbir şey yok içinde.
'Allahım! valizlerini karıştırma isteği u y a n d ı r a n
insanlara ne k a d a r rastlanıyor!... Oysaki şöyle bir
sözcük böyle bir davranışla, bize garip bir tepki
göstermeyecek insan pek az!... Ne güzel bir kukla
koleksiyonu; a m a iplikler fazla belli! Sokaklarda k a b a
saba insanlara rastlanmaz oldu. Lafcadio, sorarım
size, bu maskaralığı ciddiye almak dürüst bir ada­
ma yaraşır mı?... Hadi bakalım! basıp gidelim; va­
kittir! Yeni bir dünyaya doğru kaçıyoruz; toprağa
çıplak tabanımızın izini çıkararak Avrupa'dan ayrı­
lalım!... Borneo'da, ormanların derinliklerinde, geri
kalmış bir antropopitek 1 varsa, olası bir insanlığın
kaynaklarını a r a m a y a çalışırız orada!
'Protos'u yeniden görmek isterdim. Hiç kuşku­
suz Amerika'ya kırmıştır. Yalnız Şikago vahşilerini
beğenirdi, öyle söylerdi... Bu k u r t l a r benim gönlüm-
ce şehvetli değil: kedi yaratılışlıyım ben. Geçelim.
'Covigliajo papazı, çok yufka yürekliydi, çocu­
ğun ahlâkını bozacak yapıda görünmüyordu öyle.
Bundan sakınıyordu kuşkusuz. Seve seve arkadaş
ederdim onu kendime; papazı değil, o da sorulur mu!
küçüğü... Bana b a k a n gözleri ne güzeldi! Benim ba­
kışım onunkini ne k a d a r kaygıyla arıyorsa onunki
de benimkini öyle kaygıyla arıyordu; a m a hemen çe­
viriyordum ben gözlerimi... Beş yaş bile yoktu ara­
mızda. Evet, on dört, on altı yaşlarında, fazla değil...
Ben bu yaşta neydim? Özlem dolu bir stripling,
onunla karşılaşmak isterdim bugün... Faby, ilk za­
manlarda, b a n a tutkunluk duyduğu için pek şaşkın­
dı; b u n u a n n e m e açıklamakla iyi etti; ondan sonra
d a h a bir hafifledi yüreği. Ama ölçülü davranması
ne k a d a r kızdırırdı beni!.. D a h a sonra, Aures'de, ça-
(1) Anthropopitheque: İnsanların ilk ataları sayılan düşsel ya­
ratıklar. (Çeviren).
d ı r m altında ona b u n u anlattığım zaman, çok gül­
düktü... Seve seve görmek isterdim o n u bugün; öl­
müş olması üzücü. Geçelim.
"Doğrusunu söylemek gerekirse ben papazın ho­
şuna gitmemek istiyordum. Hoş kaçmayacak bir şey­
ler arıyordum ona söylemek için; hoş şeylerden baş­
ka bir şey bulamadım... Çekici, baştan çıkarıcı gö­
rünmemek için ne k a d a r güçlük çekiyorum! Taze ce­
viz kabuğu süremem ya yüzüme; Carola böyle yap­
mamı öğütledi; sarımsak da yiyemem doğrusu... Eh,
bu zavallı kızı düşünmeyelim artık, ha? Hazlarımm
en bayağısını ona borçluyum... O! bu garip ihtiyar
da nerden çıktı böyle?'
Koridorun kapısından Fleurissoire içeri girmişti.
Fleurissoire, Frosinone istasyonuna k a d a r yalnız
yolculuk etmişti k o m p a r t m a m n d a . Trenin bu duru­
şunda, orta yaşlı bir İtalyan binmişti vagona, karan­
lık bakışlarla kendisini gözetlemeye başlamış, Fle­
urissoire de b u n u görünce çabucak kirişi kırmak is­
temişti.
Komşu kompartmanda, Lafcadio'nun genç ince­
liği onu çekti.
«Ah! sevimli delikanlı! daha çocuk nerdeyse,» di­
ye düşünüyordu. «Tatile çıkmış olmalı. Ne güzel giyin­
miş! Bakışı saf. Sakınmaktan kurtuldum da ne ka­
d a r rahatladım! Fransızca bilseydi seve seve konu­
şurdum onunla...»
Kapı yanındaki köşeye, karşısına oturdu. Lafcadio
kunduz şapkasının u c u n u kaldırdı, donuk, görünüşte
ilgisiz bir bakışla seyretmeye başladı onu.
«Şu pis herifle benim a r a m d a ortak olan ne var?»
diye düşünüyordu. «Kendini pek uyanık sanıyor di­
yeceği gelir insanın. Ne diye gülümsüyor b a n a böy­
le? Kendini öpeceğimi mi sanıyor! Morukları h â l â
okşayabilecek kadınlar bulunmasına olanak v a r mı!
Elyazısım, ya da m a t b a a yazısını tersinden, ya da
saydamlaştırarak ardından, aynada, ya da k u r u t m a
174
kâğıdının üzerinde r a h a t r a h a t okuyabileceğimi öğ­
rense pek şaşardı kuşkusuz; üç aylık bir çalışma, iki
yıllık da çıraklık; b ü t ü n bunlar da sanat aşkı. Cadio,
yavrum, bir sorun var: yazgıda bir delik açmak. Ama
neresinden?... Bak! Kaşu ikram edeceğim ona. İster
kabul etsin, ister etmesin, hangi dille ettiğini görü­
rüz.»
«Grazio! grazio!» dedi Fleurissoire, almadı.
«Bu yaban domuzuyla bir şey yapılmaz. Uyuya­
lım!» diye düşünüyor Lafcadio elinde olmadan, kun­
duz derisi şapkasını gözlerinin üzerine indirerek bir
çocukluk anısının düşüne dalmaya çalışıyor:
Kendini, d a h a Cadio diye çağrıldığı günlerde,
Karpatlar'da, annesiyle İtalyan Baldi ve prens Wla-
dimir Bielkowski'yle birlikte iki yaz oturdukları şu
çok uzak şatoda görüyor. Odası koridorun ucunda;
annesinden uzakta yattığı ilk yıl... Kapının aslan ba­
şı biçimindeki bakır tokmağını koca bir çivi tutu­
yor... Ah! bu duyuların anısı ne k a d a r belirli! Bir
gece, u y k u s u n u n derinliklerinden sıyrılıp da yatağı­
nın başucunda, bir kâbus için yapılmışa benzeyen,
pas rengi bir geniş kaftana bürünmüş, başına bir
Acem başlığı gibi oturmuş, bitmeyecekmişçesine uza­
yıp giden bir garip başlık geçirmiş, bıyığı düşük, her
zamankinden de devimsi Wladimir amcayı görünce
hâlâ düş gördüğünü sanıyor. Wladimir amca boğuk
ışıklı bir fener tutuyor elinde, bir bilya torbasını bi­
raz iterek Cadio'nun yatağının yanındaki masanın
üzerine, saatinin y a n m a koyuyor. Önce annesinin öl­
düğünü ya da hastalandığını düşünüyor Cadio; Bi-
elkowski bir parmağını dudaklarının üzerine götü­
rüyor, kalkmasını işaret ediyor. Çocuk aceleyle, am­
casının bir iskemlenin arkalığından alıp uzattığı, ban­
yodan çıktığı zamanlarda giydiği robdöşambrı geçi­
riyor sırtına; amcanın kaşları çatık, hiç şakası ol­
mayan bir tavırla yapıyor b ü t ü n bunları. Ama Ca-
dio'nun Wladi'ye öyle büyük bir güveni v a r ki bir
175
 an bile korkmuyor; terliklerini giyiyor, Wladi'nin
halleri onu pek meraklandırmış, h e r z a m a n olduğu-
gibi, eğlence iştahıyla a r d m d a n gidiyor.
Koridora çıkıyorlar; Wladimir gizemli gizemli,
ciddi ciddi ilerliyor, feneri önünde, ilerde tutuyor;
bir âyin yapıyorlar, ya da bir dinsel alayın a r d ı n d a n
gidiyorlar sanki; Cadio tökezliyor biraz; çünkü h â l â
düşlerle sarhoş; a m a m e r a k çabucak beynini temiz­
ledi. Annesinin kapısı önünde ikisi de bir an duru­
yor, kulak veriyorlar: çıt yok; ev uyuyor. Merdiven
başına gelince, odası çatı katının y a n m a açılan bir
uşağın horultusunu duyuyorlar. İniyorlar. Wladi pa­
m u k ayaklarla basıyor basamaklara; en ufak bir çı­
tırtıda öyle hiddetli bir dönüş dönüyor ki, Cadio gül­
memek için kendini zor tutuyor. Özel olarak bir ba­
samağı gösteriyor, onu aşmasını işaret ediyor, bir
tehlike varmış gibi ciddi. Cadio bu önlemlerin ve bü­
tün yaptıklarının gerekli olup olmadıklarını düşü­
n ü p de zevkini bozmuyor hiç, oyuna veriyor ken-
dini, trabzan boyunca kayarak o basamağı geçiyor...
Wladi onu öyle eğlendirmiş ki, onun a r d ı n d a n gitmek
için ateşler içinden de geçerdi.
Alt k a t a vardıkları zaman, bir an soluk almak
için ikisi de sondan bir önceki basamakta oturuyor­
lar. Wladi başını sallıyor, b u r n u n d a n soluduğu du­
yuluyor, «Ah, iyi atlattık!» demek istiyor sanki. Gene
başlıyorlar ilerlemeye. Salonun kapısı önünde ne ön­
lemler, ne önlemler! Şimdi Cadio'nun tuttuğu fener
odayı öyle garip aydınlatıyor ki, çocuk zor tanıyor
burayı; aykırı gibi geliyor oda ona; bir p a n c u r u n
aralığından azıcık ay ışığı sızıyor; doğaüstü bir sa­
kinliğe batmış h e r şey; içine gizlice ağ atacakları bir
küçük göl diyeceği gelir insanın: h e r nesneyi iyi ve
yerinde buluyor; ama, garipliklerini ilk kez anlıyor.
Wladi piyanoya yaklaşıyor, aralıyor, parmağının
ucuyla birkaç tuşu okşuyor, tuşlar pek zayıfça ses
veriyorlar. Birdenbire kapak kurtuluyor, düşünce
176
müthiş bir gürültü çıkarıyor (Lafcadio b u n u düşün­
dükçe h â l â yerinden sıçrar). Wladi fenere koşuyor,
kısıyor, sonra bir koltuğa çöküyor; Cadio bir masanın
altına sokuluyor; ikisi de u z u n zaman karanlıkta
kalıyorlar, kımıldamadan, kulakları kirişte... a m a hiç­
bir şey yok: evde hiçbir şey kımıldamadı; uzakta bir
köpek aya havhyor. O zaman, usul usul, ağır ağır,
Wladi ışığı biraz çıkarıyor.
Yemek odasında, nasıl çeviriyor büfenin anahta­
rını! Çocuk b u n u n bir oyundan başka bir şey olma­
dığını biliyor ya amca da b u n a iyiden iyiye kapıl­
mış gibi. Neresinin d a h a iyi koktuğunu a n l a m a k is­
ter gibi içine çekiyor havayı; bir toke 1 şişesi alıyor,
bisküi batınlabilecek iki küçük kadehe toke doldu­
ruyor; Cadio'yu kadeh tokuşturmaya çağırıyor, bir
parmağı dudaklarının üzerinde; kristal hafiften, pek
hafiften çınlıyor... Gece kahvaltısı bitti, Wladi her
şeyi eski düzenine sokmaya çalışıyor, Cadio'yla gidip
kadehleri mutfak teknesinde ovuyor, kuruluyor, şi­
şeyi yeniden kapatıyor, bisküi k u t u s u n u kapatıyor,
kırıntıları dikkatle silkiyor, dolapta eski yerini bu­
lan h e r şeye son bir kez d a h a bakıyor... Ne görül­
müş, ne bilinmiş.
Wladi, Cadio'nun odasına k a d a r onunla geliyor
gene, uzun bir selâm verip ayrılıyor. Cadio yeniden,
bıraktığı yerden uykusuna başlıyor, ertesi gün bütün
bunları düşünde görüp görmediğini düşünecek.
Tuhaf oyun bir çocuk için! Julius b u n a ne der­
di acaba?
Laf cadio'nun gözleri kapalı a m a uyumuyor, uyu-
yamıyor.
«Şurada varlığını duyduğum küçük ihtiyar uyu­
duğumu sanıyor,» diye düşünüyordu. «Gözlerimi ara-
(1) Toke: Macar şarabı.
177
lasam b a n a baktığını görürdüm. Protos hem dikkat
edip hem u y u r gibi yapmanın çok güç olduğunu ile­
ri sürerdi; gözkapaklarınm bu hafif titreyişinden
sahte uyumayı anlamakta ustaydı... ben şimdi göz-
kapaklarımm titremesini tutuyorum. Protos bile yu­
tardı bunu.»
Bu a r a d a güneş batmıştı, Fleurissoire'm içli içli
seyrettiği son ışıkları da azalıyordu. Birdenbire, va­
gonun kubbemsi tavanında fazla keskin bir aydın­
lık oluşmuştu; Fleurissoire, komşusunun uykusu ka­
çar korkusuyla, düğmeyi çevirdi, a m a tam karanlığı
getirmedi bu yaptığı, gök rengi bir gece lâmbasına
verdi akımı. Fleurissoire'a göre bu mavi ampul de
fazla ışık veriyordu; düğmeyi bir d a h a çevirdi: gece
lambası söndü; a m a iki yan lamba yandı hemen, bun-
larsa ortadaki avizeden d a h a rahatsız ediciydi; bir kez
d a h a çevirdi; gece lambası yandı; b u r d a durdu.
«Işıkla oynaması bitti mi?» diye düşünüyordu
Lafcadio, sinirlenmişti. «Şimdi ne yapıyor? (Hayır,
kaldırmayacağım gözkapaklanmı.) Ayakta... Valizi­
me mi tutuldu yoksa? Aferin! Açık olduğunu anla-
yıverdi. Anahtarını hemen kaybetmek üzere, ona Mi­
lano'da, Bologne'da maymuncukla açılması gereken
karışık bir kilit taktırmak beceriklice birşeydi. Hiç
değilse bir asma kilidin yerine yenisi konulabilir...
Allah cezamı versin: ceketini mi çıkarıyor ne? Her
neyse, bakalım şuna.»
Fleurissoire, Lafcadio'nun valizine dikkat bile et­
miyor, yeni t a k m a yakasıyla uğraşıyordu, d a h a ra­
h a t düğmeleyebilmek için ceketini indirmişti; a m a
kaim, kolalı patiska karton gibi sertti, b ü t ü n çaba­
lara karşı direniyordu.
«Mutlu görünmüyor», diye düşünüyordu Lafcadio
elinde olmadan. «Akarca hastalığından, ya da başka
bir gizli hastalıktan acı çekiyor olmalı. Yardım et­
sem mi? Kendi başına beceremeyecek...»
Ama yok! yaka en sonunda kabul etti düğmeyi.
178
Fleurissoire kravatını minderin üzerine, şapkasının,
ceketinin, manşetlerinin y a n m a koymuştu, aldı, ka­
pıya yaklaşarak su üzerinde Narcisse gibi, camın
üzerinde, kendi yansımasını aradı.
«İyi göremiyor.
Lafcadio ışığı açtı. O sırada tren, kompartıman­
l a r d a n düşen ışıkla aydınlanıp camdan görülen bir
eğim boyunca uzanıyordu; pencerelerden v u r a n ışık­
lar, yol boyunca danseden, alanın engebelerine gö-
re biçim değiştiren, dizi dizi, aydınlık kareler oluş­
turuyordu. İçlerinden birinin ortasında, Fleurissoire'
m gülünç gölgesinin oynadığı görülüyordu-, öbür ka­
reler boştu.
«Kim görürdü?» diye düşünüyordu Lafcadio. «Şu­
rada, elimin altında, kolayca oynatabileceğim bu çift
mandal; bu kapı birdenbire açıldı mı öne yuvarla-
nırdi; hafiften itivermek yeterdi; bir külçe gibi ka­
ranlığın içine düşerdi; bir çığlık bile duyulmazdı...
Yarın da, ver elini adalar!.. Kim bilecek?»
Kravat takılmıştı; hazır bağlanmış ufak denizci
düğümü; şimdi Fleurissoire bir manşet almış, sağ bi­
leğine takıyor, bir y a n d a n da, az önce oturduğu ye­
rin üzerindeki deniz kıyısında bir saray fotoğrafını
seyrediyordu' (dört fotoğraf süslüyordu kompartıma­
nı).
«Nedensiz bir cinayet,» diye sürdürüyordu Lafca­
dio düşüncesini, polis için ne büyük güçlük! Bunun­
la birlikte, bu Allahm belası eğim üzerinde, kim
olursa olsun, bir komşu kompartmandan, bir kapı­
nın açıldığını farkedebilir, Çinlinin gölgesinin takla
attığını görebilir. Hiç değilse koridor perdeleri inik...
Olayı merak etmiyorum ben o kadar, d a h a çok ken­
di kendimi merak ediyorum... İnsan h e r şeyi yapa­
bileceğini sanır da sıra yapmaya gelince geriler...
Tasarlamakla yapmak arasında dağlar var!.. Satranç­
taki hamleyi baştan alma hakkı da yok. Adam sen
de! Bütün tehlikeler önceden görülse, oyun b ü t ü n il-
179
ginçliğini yitirirdi!... Bir işin tasarlanmasıyla... Bak
oynandı... Bir kaza sanılsa... Hayır, kapıyı kapadı­
hele! eğim bitiyor. Sanırım, bir köprü üzerindeyiz;
ğıma göre... Treni d u r d u r s a m mı?.. Hadi, hadi; Ca-
bir ırmak...
dio, rötuş istemez: h e r şey istediğin gibi.
«Şurada, elimin altında, bu çift m a n d a l -oysa
«Buyrultunun tam olduğunun kanıtı: ilk baştan
dalgın, gözleri ilerde, uzaklarda-, oyna hadi! Sanıl­
ihtiyarın az önce seyrettiği fotoğrafın neyi göster­
dığından da kolay. Acele etmeden ona k a d a r sayar
diğine bakacağım... Miramarl Gidip görmeye hiç ar­
da bu a r a d a bir ateş göremezsem, yaban domuzu
zum yok... Havasız burası.»
kurtuldu. Başlıyorum: bir, iki; üç; dört; Çağır ağır!
Pencereyi açtı.
ağır ağır!) beş; alü; yedi, dokuz... On, bir ateş...»
«Tırmaladı beni hayvan. Kan akıyor... Çok acıttı.
Üzerine biraz su; tuvalet koridorun başında, solda.
Bir mendil d a h a götürelim.»
n Yukarıda, filede bulunan valizine uzandı, kana­
penin minderi üzerinde, d a h a önce oturduğu yerde
Fleurissoire bağırmadı bile. Lafcadio'nun itişiy-
açtı.
le, önünde açılan uçurum karşısında, t u t u n m a k için
«Koridorda biriyle karşılaşırsam.- bozuntuya ver­
kollarını uzattı, sol eli kapının dümdüz çerçevesini
memeli... Hayır, yüreğim çarpmıyor artık. Hadi ba­
kavradı, biraz yana dönerek takmakta olduğu ikinci
kalım!... Ha! ceketi, benimkinin altında kolayca sak­
manşeti vagonun öbür ucuna, kanapenin altına fır­
layabilirim onu. Cepteki kâğıtlar: yolculuğumuz bi­
latarak sağ elini Lafcadio'nun üzerinden geriye doğ­
tinceye k a d a r b u n u n l a da ilgileniriz.»
ru uzattı.
Eski bir ceketceğizdi bu, meyan kökü renginde,
Lafcadio ensesine zorlu bir pençe indiğini duy­
ince, sert, bayağı bir kumaştandı, Lafcadio'yu biraz
du, başını eğdi, bir kez d a h a itti onu, birinci itişin­
tiksindiriyordu, girdiği d a r tuvalette bir askıya astı
den d a h a sabırsızca itti; tırnaklar yakasını kazıdı;
bunu; sonra, lavabonun üzerinden eğilerek aynada
sonra Fleurissoire kunduz derisi şapkadan başka tu­
kendini gözden geçirmeye başladı.
tunacak yer bulamadı, umutsuzca onu kavradı, dü­
Boynu, iki yerden, oldukça kötü bir biçimde be-
şerken onu da birlikte götürdü.
relenmişti; dar, kırmızı bir iz, ensede başlıyor, sola
«Şimdi soğukkanlı olmalı», dedi Lafcadio kendi
doğru dönüp kulağın üzerinde bitiyordu; bir başka­
kendine. «Kapıyı çıtırdatmayalım: y a n d a n duyabilir­
sı, d a h a kısaydı, basbayağı bir tırmıktı, birincisinin
ler.»
iki santim üzerinden, dosdoğru kulağa çıkıyordu, ku­
Yele karşı, kuvvetle kendine doğru çekti kapıyı, lağa da geçmiş, memesini biraz ayırmıştı. Kanıyor­
sonra usulca kapadı. du; a m a korkulacak k a d a r değildi kanama; ne var
«Şu çirkin düz şapkasını bıraktı bana; az kaldı ki, biraz Önce duymadığı sızı oldukça keskin bir bi­
onu da bir tekmede yanına yolluyordum; a m a be­ çimde uyanmadaydı. Mendilini küvete batırdı, kanı
nimkini aldı, bu ona yeter. Adımın baş harflerini çı­ dindirdi, sonra mendili yıkadı.
k a r m a m iyi bir önlemdi! Ama astarın üstünde şap­
«Yakayı lekeleyecek birşey yok», diye düşündü
kacının markası kaldı, şapkacıya da h e r gün kun­
üstünü düzeltirken. «Her şey yolunda.»
duz derisi şapka ısmarlanmaz... Ne yapalım, oyun
Çıkmak üzereydi; bu sırada lokomotif düdük çal-

180
181
di; pencerenin donuk camı ardından bir ışık dizisi
geçti. Capoue'ydu burası. Kazaya öylesine yakın olan
bu istasyonda durmak, kunduz derisi şapkasını ye­
niden ele geçirmek için koşmak... bu düşünce gözler
kamaştırırcasma doğuverdi içine. O yumuşak, hafif,
ipek gibi, hem ılık, hem serin, buruşmak bilmez, o
güzelliğiyle göze batmaya çalışmayan şapkasına çok
üzülüyordu. Bununla birlikte, arzusunu hiçbir za­
m a n bütünüyle dinlemezdi, kendi içinden de gelse.
Ama h e r şeyden çok kararsızlıktan nefret ederdi, son­
ra uzun yıllardan beri, bir zamanlar Baldi'nin verdiği
bir tavla zarını bir u ğ u r gibi saklardı; h e r zaman
üzerinde taşırdı bunu; yeleğinin cebindeydi.
«Şeş gelirse iniyorum», dedi zarı çıkarırken. Penç
getirdi.
«Gene de iniyorum. Çabuk! Uğursuzun ceketi!...
Şimdi de valizim...»
Kompartımanına koştu.
Ah! bir olayın garipliği karşısında şaşkınlıktan
çığlık k o p a r m a k ne k a d a r boşuna! Olay ne k a d a r
şaşırtıcıysa, benim anlatım da o k a d a r basit olacak.
Yalnızca şunu söyleyeceğim: Lafcadio valizini almak
için kompartımana döndüğü zaman, valiz yoktu.
Önce yanıldığını sandı, gene koridora çıktı. El­
bette... elbette; evet, buradaydı az önce. İşte Mira-
m a r manzarası... a m a öyleyse?... Pencereye koştu,
düş gördüğünü sandı: garın peronunda, vagonun ol­
dukça yakınında, valizi iri bir herifle birlikte gidi­
yordu, kısa adımlarla götürüyordu adam.
Lafcadio ileri atılmak istedi; kapıyı açmaya ça­
lışırken meyan kökü rengi ceketi a y a k l a n dibine dü­
şürdü.
«Kör şeytan! kör şeytan! Az d a h a hasmımın kı­
lıcı üzerine atıyordum kendimi!... Herif a r d ı n d a n ko­
şabileceğimi düşünse biraz d a h a hızlı giderdi ne de
olsa. Gördü mü yoksa?...»
Bu sırada, öne eğik dururken, yanağı boyunca bir
182
k a n damlası kaydı.
«Olanlar valize oldu! Zar da söylemişti zaten: bu­
r a d a inmemeliyim.»
Kapıyı gene kapadı, oturdu.
«Kâğıtlarım valizde değil; çamaşırlarım da mar­
kasız; ne tehlikesi var?... Ne olursa olsun: elden gel­
diğince erken inmeliyim; belki eğlencesi biraz d a h a
az olur ama, böylesi d a h a akıllıca bir davranış.»
Bu sırada tren kalkıyordu.
«Valiz değil benim asıl üzüldüğüm... Kunduz de­
risi şapkam, onu k u r t a r m a k isterdim. Neyse, düşün­
meyelim artık.»
Küçük piposunu yeniden doldurdu, ateşledi, son­
ra elini öbür ceketin cebine daldırdı, bir dalışta Ar-
nica'nm bir mektubu ve Cook şirketinin bir karne-
siyle k a b a kâğıttan bir zarf çıkardı, zarfı açtı.
«Üç, dört, beş, altı binlik banknot! Namuslu kişi­
leri ilgilendirmez..»
Banknotları zarfa, zarfı da ceketin cebine koydu
yeniden.
Ama az sonra, Cook şirketinin karnesini incele­
yince, Lafcadio'nun gözleri karardı. Birinci sayfada,
Julius de Baraglioul adı yazılıydı.
«Ben çıldırıyor muyum?» diye düşündü. «Julius'le
ne ilgisi var?... Çalınmış bilet mi?.. Hayır, olamaz.
Ödünç verilmiş bir bilet, hiç kuşku yok. Kör şeytan!
kör şeytan! Belki de pis bir iş yaptım: bu moruklar
sanıldığından d a h a dallı budaklıdır...»
Sonra, merakla titreyerek, Arnica'nm mektubu­
nu açtı. Olay fazla garip görünüyordu; dikkatini top­
lamakta güçlük çekiyordu; Julius'le bu ihtiyar ara­
sında nasıl bir akrabalık ya da ne t ü r bağıntılar ol­
d u ğ u n u çözemiyordu a m a hiç değilse şu kadarcıgmı
kavradı: Julius Roma'daydı. Hemen vermişti kararı­
nı: kardeşini görmek, en kısa z a m a n d a görmek iste­
ğiyle doldu içi, o durgun, o mantıklı kafada bu işin
yankısını görmenin dizgine gelmez merakı.
183
 «Tamam! Bu akşam Napoli'de yatıyorum; bavu­ riere aldı; sonra bir lokantaya girdi, a m a bir t ü r mey­
lumu alıyor, yarın ilk trenle Roma'ya dönüyorum. Bu dan okuyuşla, arzusunu şiddetlendirmek istercesine,
o k a d a r akıllıca olmayacak a m a belki biraz d a h a eğ­ gazeteyi katlanmış bir d u r u m d a yanma, masanın üs­
lenceli olacak.» tüne bırakarak önce yemek yemeye zorladı kendini;
sonra gene dışarı çıktı, yeniden Corso'da, bir vitri­
nin aydınlığında d u r a r a k gazeteyi açtı, ikinci sayfa­
III da, küçük haberlerden birinin başlığı olan şu söz­
cükleri gördü:
Lafcadio, Napoli'de istasyona yakın bir otele in­
di; bavulunu y a n m a almayı da ihmal etmedi, yük­ CİNAYET Mİ, İNTİHAR MI, KAZA MI?
süz yolcular kuşku uyandırırlardı, gözleri üzerine Sonra şunları okudu, çeviriyorum:
çekmemeye özen gösteriyordu; sonra eksik olan bir­ Napoli garında, Şirket memurları, Roma'dan ge­
kaç tuvalet eşyası bulmaya, bir de Fleurissoire'dan len trenin birinci mevki kompartımanlarından biri­
kalan, iğrenç (üstelik de başına dar gelen) şapka ye­ nin filesinde koyu renkli bir ceket bulmuşlardır. Bu
rine başka bir şapka almaya koştu. Bir de tabanca ceketin iç cebinde, tamamiyle açık bir sarı zarfta, bi­
almak istiyordu ya bu alışverişi y a r m a bıraktı; dük­ ner franklık altı banknot vardı; giysinin sahibinin
kânlar k a p a n m a y a başlamıştı. tanınmasını sağlayacak başka hiçbir kâğıt yoktu. Bir
Ertesi g ü n binmek istediği tren erken kalkıyordu; cinayet işlenmişse, insan böylesine külliyetli bir pa­
yemek zamanı Roma'da olacaktı. ranın ölünün cebinde bırakılmasını kolay kolay açık­
Niyeti, ancak gazeteler «cinayetten» sözettikten layamıyor; bu, hiç değilse, cinayet nedeninin hırsız­
sonra Julius'ün y a n m a gitmekti. Cinayet! Daha çok lık olmadığını belirtir gibidir.
garip geliyordu ona bu sözcük; hiç de yakışmıyordu Kompartımanda hiçbir çarpışma izi bulunamadı;
sonra, öyle ya, cani sözcüğünü de kendisine yüklü- ama kanapenin altında, altın suyuna batırılmış bir
yordu. Serseri sözcüğü d a h a uygun düşerdi; kunduz gümüş zincirle birbirine bağlı, bulanık akik denilen,
derisinden şapkası k a d a r yumuşak, kenarlarını paşa mücevhercilerin ay taşı dediği türden, yarı saydam
gönlünün dilediği gibi kaldırabileceği bir sözcüktü bir çakmaktaşından oyulmuş bir kedi başı gösteren
bu. bir kol düğmesiyle bir manşet bulunmuştur.
S a b a h gazeteleri serüvenin sözünü etmiyorlardı Yol boyunca araştırmalar sürdürülmektedir.
daha, Julius'ü yeniden görmek, oyuna başladığını
duymak için acele ediyor, sabırsızlıkla akşam gaze­ Lafcadio gazeteyi b u r u ş t u r d u .
telerini bekliyordu; saklambaç oynarken, bulunmayı «Bu da nesi! Şimdi de Carola'mn düğmeleri! Bu
hiç kuşkusuz istemeyen, a m a hiç değilse aranmasını ihtiyar bir yol kavşağı.»
isteyen bir çocuk gibi canı sıkılıyordu beklerken. Da­ Sayfayı çevirdi, son haberler s ü t u n u n d a şunu
ha tanıyamadığı, belirsiz bir d u r u m d u bu; sokakta gördü:
dirsek dirseğe geldiği insanlar d a h a bir bayağı, tat­ EN SON HABER
sız tuzsuz, d a h a bir çirkin geliyordu ona. YOL KIYISINDA BİR CESET
Akşam olunca, Corso'da bir gazeteciden bir Cor-
Lafcadio gerisini o k u m a d a n Büyük Otel'e koştu.
184 185
Bir zarfın içine kartını koydu.
LAFCADİO WLUIKI
adının altında şu sözcükler yazılıydı:
Kont Julius de Baraglioul'un bir yazman iste­
yip istemediğini sormaya geldi.
Sonra yolladı.
En sonunda bir uşak, hole gelip onu aldı, kori­
dorlar boyunca yol gösterdi, sonra içeriye aldı.
Lafcadio, odanın bir köşesine atılmış Corriere del-
la Sera'yı ilk bakışta farketti. Odanın ortasında, ma­
sanın üzerinde duran, büyük, açık bir kolonya şişesi
güçlü bir koku saçıyordu, Julius kollarını açtı.
«Lafcadio! Dostum... ne k a d a r sevindim sizi gör­
düğüme!»
Kalkık saçları dalgalanıyor, şakaklarının üzerin­
de oynuyordu; genişlemişe benziyordu; elinde k a r a
benekli bir mendil tutuyor, b u n u n l a yelpazeleniyor­
du. «En az beklediğim insanlardan biriydiniz; a m a
akşam kendisiyle konuşabilmeyi en çok arzuladığım
kadın... Madame Carola mı söyledi size b u r a d a ol­
duğumu?»
«Ne garip soru!»
«Ne bileyim vallahi! az önce ona rastladım da...
Hem beni gördüğünden emin değilim.»
«Carola! Carola Romada mı?»
«Bilmiyor musunuz?»
«Şimdi Sicilya'dan geldim, b u r a d a gördüğüm tek
insan sizsiniz. Onu bir d a h a görmek de istemiyo­
rum.»
«Bana pek güzel göründü.»
«Hiç de güçbeğenir değilsiniz.»
«Paris'teki haline göre d a h a iyi demek istiyorum.»
«İklim farkından; a m a canınız çekiyorsa...»
«Lafcadio, böyle şeyler konuşmak yakışık almaz.»
Julius ciddi bir tavır takınmak istedi ya suratını
186
b u r u ş t u r m a k t a n öteye geçemedi, sonra gene konuştu:
«Beni çok heyecanlı görüyorsunuz. Yaşamımın
bir dönüm noktasındayım. Başım ateş gibi, b ü t ü n
bedenimde başdönmesine benzer bir şey duyuyo­
rum, sanki buharlaşıverecekmişim gibi. Bir toplumbi­
lim kongresi dolayısıyla üç g ü n d ü r Roma'dayım, şaş­
kınlıktan şaşkınlığa yuvarlanıp duruyorum. Sizin ge­
lişiniz de b u n a tuz biber ekti... Kendimde değilim
artık...»
Geniş adımlarla yürüyordu; masanın önünde
durdu, şişeyi aldı, mendilinin üzerine biraz kolonya
boşalttı, mendili alnına bastırdı, öylece bıraktı.
«Genç dostum... size böyle seslenmeme izin ve­
rirsiniz herhalde... Sanırım ki yeni kitabımın konu­
sunu buldum! Paris'te b a n a Dorukların Havasından
sözederken biraz aşırı gitmiştiniz ya o zamanki ko­
nuşmamıza b a k a r a k bu kitabımı yabana atmayaca­
ğınızı sanıyorum.»
Bir t ü r zıplama taslağı yaptı ayakları; mendil
yere düştü; Lafcadio mendili almak için atıldı, eği­
lirken, tam ihtiyar Juste-Agenor'un yaptığı gibi, Ju-
lius'ün eli usulca omuzuna kondu. Lafcadio kalkar­
ken gülümsüyordu.
«Pek az bir zaman geçti sizi tanıyalı,» dedi Julius;
«ama bu akşam sizinle birşey gibi...»
Durdu.
«Sizi bir kardeş gibi dinliyorum, Mösyö de
Baraglioul,» dedi Lafcadio, cesaretlenmişti, «siz de
beni böyle d a v r a n m a y a çağırdığınıza göre...»
«Biliyor musunuz, Lafcadio, Paris'te, yaşadığım
çevrede, düşüp kalktığım b ü t ü n insanlar; kibar çev­
re insanları, kilise adamları, kalem adamları, aka­
demi üyeleri arasında, konuşacak kimse bulamıyo­
r u m doğrusu; şunu söylemek istiyorum: beni heye­
canlandıran yeni düşüncelerimi açıklayabilecek bir
kimse bulamıyorum. Çünkü, ne yalan söylemeli, ilk
karşılaşmamızdan bu yana, görüş tarzım tümüyle
değişti.»
187

«Daha iyi ya!» dedi Lafcadio pervasızca.
«Siz meslekten değilsiniz, yanlış bir ahlak an­
layışının yaratıcı yeteneğin r a h a t ç a gelişmesini ne
derece engellediğini düşünemezsiniz... Bunun için,
bugün tasarladığım romanın eski romanlarımla hiç
mi hiç ilgisi yok. K a h r a m a n l a r ı m d a n istediğim man­
tığı, uygunluğu önce kendi kendimden istiyor, böy­
lece bu mantığı, bu uygunluğu sağlama bağlamak
istiyordum; bu da doğal birşey değildi. Önceden ken­
di kendimiz diye çizdiğimiz portreye benzememek-
tense, u y d u r m a c a bir yaşamayı uygun buluyoruz;
böyle yapınca da en iyiyi bozmak tehlikesine dü­
şüyoruz.»
Lafcadio ilk sözlerinin uzak etkisinin ortaya çık­
masını bekleyip tanıyarak eğleniyor, h e p gülümsü-
yordu.
«Ne diyeyim size, Lafcadio? İlk olarak bir boş
alan görüyorum önümde... Bu sözcüklerle ne demek
istediğimi kavrıyor musunuz: boş alan?... Onun da­
ha önce de v a r olduğunu düşünüyorum; h e r zaman
olduğunu, yalnız şimdiye k a d a r ozanın boşu boşu­
na armağanını beklediği şeylerin, n a n k ö r yargıcılar,
meslek, kitle kaygıları gibi kirli kaygıların elimi ko­
lumu bağladığını yineliyorum kendi kendime. Bun­
dan böyle ne bekliyorsam kendi kendimden bekliyo­
r u m artık. Bundan böyle h e r şeyi kendi kendimden
bekliyorum; her şeyi içten insandan bekliyorum; ne
olursa olsun istiyorum; değil mi ki en garip olanak­
ları kendi kendimde öylesine iyi sezmedeyim, değil
mi ki onları ancak kâğıt üzerine kapıp koyvermeye
göze alabiliyorum. Göreceğiz bakalım!»
Omzunu geriye atıyor, kürek kemiğini nerdey-
se bir el gibi, kaldırarak derin derin soluk alıyordu,
yeni şaşkınlıklarla boğuluyormuşçasma. Daha alçak
bir sesle sürdürüyordu konuşmasını.
«Sonra bu Akademili beyler beni istemediklerine
göre, beni kabul etmeyişlerine köklü nedenler sağ-
188
lamaya hazırlanıyorum; çünkü böyle bir neden yok­
tu ellerinde. Yoktu böyle nedenleri.»
Sesi birdenbire tizleşiyordu, bu son sözcükleri
hece hece söylemişti; duruyor, sonra, d a h a sakin, ge­
ne başlıyordu:
«Neyse, işte tasarladığım şey... Dinliyor musu­
nuz beni?»
«Ruhuma kadar,» dedi Lafcadio, hep gülümsü-
yordu.
«Hem de izliyor musunuz?»
«Cehenneme kadar.»
Julius yeniden mendilini ıslattı, bir koltuğa otur­
du; Lafcadio da onun karşısında bir iskemleye a t a
biner gibi yerleşmişti.
«Bir genç a d a m sözkonusu, onu katil yapmak
istiyorum.»
«Hiçbir güçlük görmüyorum ben bunda.»
«Yok, yok!» dedi Julius, yaptığının güç olduğunu
ileri sürüyordu.
«Ama siz romancısınız, kim engel olur size? ta­
sarladıktan sonra, canınızın istediği gibi tasarlama­
nıza kim karışır?»
«Tasarladığım şey ne k a d a r garipse ona bir o
k a d a r da neden, açıklama bulmak zorundayım.»
«Cinayet nedenleri bulmak güç değil ki.»
«Hiç kuşkusuz... a m a benim istemediğim de bu
işte. Cinayete neden istemiyorum; caniye bir neden
bulmak yeter bana. Evet; ona nedensiz, ilgisiz, çıkar­
sız bir cinayet işlettirmek istiyorum; tümüyle ne­
densiz bir cinayet işlemek isteyecek.»
Lafcadio d a h a çok kulak vermeye başlıyordu.
«Daha delikanlıyken alalım onu ele: b u n d a n ya­
radılışının inceliği anlaşılsın, h e r şeyden önce oyun
olsun diye davransın, zevkini kolayca çıkarma yeğ
tutsun.»
«Belki de herkeste rastlanmaz bu özelliğe», dedi
Lafcadio.
Julius mestolmuştu:
189
 «Değil mi ya!» dedi. «Kendini zorlamaktan zevk
aldığını da ekleyelim...»
«İki yüzlülük derecesine kadar.»
«Tehlike aşkını da aşılayalım ona.»
«Bravo!» dedi Lafcadio, gittikçe d a h a çok keyif­
leniyordu: «Merak iblisine kulak vermesini de bili­
yorsa, öğrenciniz tam kıvammdadır bence.»
Böylece zıplıyor, geçiyor, geçiliyorlardı, birdirbir
oynuyorlardı sanki:
Julius. — Önce çalışıp bu işte yetiştiğini getiri­
yorum gözlerimin önüne; ufak hırsızlıklarda ustala-
şıyor.
Lafcadio. — Neden d a h a fazlasını yapmıyor, diye
kaç kez sormuşumdur kendi kendime. Şu v a r ki, fır­
satlar yalnız yoksulluktan uzak olanlara, fırsatlar­
dan y a r a r l a n m a y a yanaşmayanlara düşer.
Julius. — Yoksulluktan uzak; o da bunlardan,
söyledim. Ama ender fırsatlar çeker onları, bu fır­
satlar ondan beceriklilik, kurnazlık isterler...
Lafcadio. — Hiç kuşkusuz birazcık da tehlikeli
olurlar.
Julius. — Tehlikeden hoşlandığını söylemiştim.
Bununla birlikte dolandırıcılıktan nefret eder; hiç­
bir zaman şunu b u n u kendine maletmeye çalışmaz
a m a gizli ve yasaya aykırı bir biçimde bunların ye­
rini değiştirerek eğlenir. Gerçek bir hokkabaz yete­
neği k a t a r bu işe.
Lafcadio. — Sonra cezasız kalmak da onu yürek­
lendirir. ..
Julius. — Ama onu kızdırır da. Yakalanmamışsa,
fazla kolay bir oyun oynadığı için yakalanmamıştır.
Lafcadio. — Sonra d a h a tehlikelisine atılmak is­
ter.
Julius. — Onu böyle düşündürüyorum.
Lafcadio. — Düşündüğünden emin misiniz?
Julius, konuşmasını sürdürerek. — Cinayet işle­
meye duyduğu gereksinim yüzünden ileriye atılır.
Lafcadio. — Çok becerikli olduğunu söyledik.
190
Julius. — Evet; soğukkanlı davrandığı ölçüde be­
cerikli. Düşünün bir kez; hiçbir tutkunun, hiçbir ge­
reksinimin nedenlendirmediği bir cinayet. O n u n ci­
nayet işleme nedeni, bu cinayeti nedensiz işlemektir.
Lafcadio. — Siz yargılıyorsunuz o n u n cinayetini;
o yalnız işliyor.
Julius. — Cinayeti nedensiz işleyenin cani oldu­
ğ u n u düşünmek için de bir neden yoktur.
Lafcadio — Pek ince düşüncelisiniz. Kendisini yük­
selttiğiniz bu noktada, delikanlı «özgür kişi» dedik­
lerinin ta kendisidir.
Julius. — İlk fırsatta kapılacaktır yele.
Lafcadio. — Onu iş başında görmek için sabır­
sızlanıyorum. Ne yaptırtacaksınız ona?
Julius. — Ben de b u n d a k a r a r veremiyordum.
Evet; bu akşama k a d a r kararsızdım... Sonra birden,
bu akşam, son haberler arasında gazete b a n a tam
beklenen örneği getirdi. Umulmadık bir serüven!
Korkunç bir şey; düşünün, bacanağımı öldürdüler!
Lafcadio. — Ha! şu vagondaki ufak ihtiyar, o...
Julius. — Amedee Fleurissoire'dı, kendisine bile­
timi ödünç verip trene bindirmiştim. Bir saat önce
de benim b a n k a d a n altı bin frank almıştı, bu p a r a
üzerinde bulunduğu için, benden ayrılırken biraz
korkuyordu; bulanık düşünceleri vardı, k a r a düşün­
celeri, ne bileyim? önsezileri. Trende... Ama gazeteyi
okumuşsunuz.
Lafcadio. — Olayın başlığını okudum yalnız.
Julius. — Dinleyin. Okuyayım size. iCorriere'yi
önüne yaydı). Çeviriyorum:
Roma ile Napoli arasında araştırmalar yapan
zabıta, bugün öğleden sonra, Capoue'dan beş kilo­
metre uzakta, Volturne'ün kuru yatağında, dün ak­
şam vagonda bulunan ceketin sahibi olduğu kuşku
götürmeyen maktulün cesedini bulmuştur. Görünüşte
orta halli, elli yaşlarında bir adam bu. (Olduğundan
d a h a yaşlı gösteriyordu). Üzerinde, kimliğinin anla-
. 191
şümasını sağlayacak hiçbir şey bulunamamıştır. (Çok
şükür bu b a n a soluk alacak zaman bırakıyor.) Gö­
rünüşe bakılırsa, maktul, köprünün onarılmakta olan
yerinde, yalnızca kirişler bulunan barbatasının üze­
rinden geçtiğine göre, vagondan oldukça şiddetli bir
biçimde atılmış. (Anlatyna bak.) Köprü, ırmaktan on
beş metre yukardadır; düştükten hemen sonra ölmüş
olmalı, çünkü cesedde hiçbir yara izi yok. Gömlekle;
sağ bilekte vagonda bulunana benzeyen bir manşet
varsa düğme eksik... (Ne oldu size?-Julius durdu:
Lafcadio yerinden fırlamaktan alamamıştı kendini,
çünkü kol düğmesinin cinayetten sonra alındığı geç­
mişti aklından.) -Julius okudu: Sol eli bir şapkanın
üzerinde bükülüp kalmış. Bu şapka yumuşak keçe­
den...
«Yumuşak keçeden! Odun herifler!» diye mırıl­
dandı Lafcadio.
«Neye şaştınız?»
«Hiçbir şeye, hiçbir şeye! Okuyun siz.»
...yumuşak keçeden, başına göre çok geniş bir
şapkadır, saldırıcının şapkası olduğu anlaşılıyor; sa­
tıcının markası astarın kayışından dikkatle kesilmiş,
burada bir defne yaprağı biçim ve genişliğinde bir
parça eksiktir.
Lafcadio kalktı, Julius'ün omzu üzerinden oku­
mak, belki de solgunluğunu saklamak için eğildi.
Kuşkuya yer yoktu artık: cinayet üzerinde işlenil­
miş, düzeltmeler yapılmıştı; biri geçmişti üzerinden;
bu astarı kesmişti; hiç kuşkusuz valizini alan ya­
bancı.
Bu a r a d a Julius okuyordu.-
... bu da cinayetin önceden düşünüldüğünü be­
lirtir gibidir. (Niçin kesin olarak bu cinayetin? Bel­
ki de k a h r a m a n ı m gelişigüzel almıştır önlemlerini...)
Polislerin araştırmasından hemen sonra, ceset, kimli­
ğinin anlaşılmasının sağlanması için Napoli'ye götü­
rülmüştür. (Evet, cesetleri orada uzun z a m a n sakla-
192
maya alışkındırlar, b ü t ü n yollarını da bulurlar bu­
nun, biliyorum...)
«O olduğundan iyice emin misiniz?» (Lafcadio'
n u n sesi biraz titriyordu.)
«Elbette canım, bu akşam yemeğe bekliyordum.»
«Polise haber verdiniz mi?»
«Vermedim daha. Önce kafamın içine bir çeki­
düzen vermem gerekiyor. Hâlâ yaslıyım, hiç değilse
bu bakımdan (giysi bakımından demek istiyorum),
rahatım; a m a anlarsınız, m a k t u l ü n adı açıklanır açık­
lanmaz, b ü t ü n aileme d u r u m u bildirmem, telgraflar
çekmem, mektuplar yazmam, ölüm tezkereleriyle, de­
finle uğraşmam, Napoli'ye cesedi istemeye gitmem,
neler, neler yapmam gerekecek... Of! Lafcadio, dos­
tum, b u l u n m a k zorunda kalacağım şu kongre yüzün­
den, benim adıma bu cesedi aramayı kabul eder miy­
diniz acaba?»
«Biraz sonra konuşuruz bunu.»
«Size fazla etkimeyecekse elbette. Bu iş oluncaya
k a d a r zavallı baldızımı dayanılmaz saatlerden koru­
muş oluyorum; gazetelerin belirsiz bilgilerinden na­
sıl anlayacak?.. Neyse, k o n u m a dönüyorum: Bu za­
bıta olayı'nı okuyunca kendi kendime: bu cinayet, öy­
lesine iyi tasarladığım, kafamda yeniden kurduğum,
gördüğüm bu cinayet-, biliyorum, bu cinayeti işleten
nedeni biliyorum ben; gene biliyorum ki, bu altı bin
franklık yem olmasa, bu cinayet işlenmezdi, dedim.»
«Ama diyelim ki...»
«Evet, öyle değil mi: bir an bu altı bin frankın
olmadığını düşünelim, d a h a iyisi: katil bunları al­
mamış olsun: tam benim aradığım adam işte.»
Bu a r a d a Lafcadio kalkmış, Julius'ün düşürdüğü
gazeteyi yerden almıştı, ikinci sayfasını açtı, elden
geldiği k a d a r soğukkanlı olmaya çalışarak,
«En son haberi okumamışsınız, bakıyorum: ka...
katil bu altı bin frankı almamış, dedi. Alın, okuyun:
Bu, hiç değilse, cinayet nedeninin hırsızlık olmadığını
193

belirtir gibidir."
Julius, Lafcadio'nun uzattığı gazeteyi kaptı, yer-
cesine okudu; sonra elini gözlerinin üzerinden ge­
çirdi, sonra oturdu; sonra birden kalktı, Lafcadio'nun
üzerine geldi, iki kolunu birden kavrayıverdi:
«Neden hırsızlık değil!» diye haykırdı, çıldırmış-
casma, Lafcadio'yu şiddetle sarsıyordu, «Nedeni hır­
sızlık değil cinayetin! Ama öyleyse...» Lafcadio'yu iti­
yor, odanın öbür u c u n a koşuyor, yelpazeleniyor, al­
nına vuruyor, b u r n u n u siliyordu: «Öyleyse biliyo­
rum, hay Allah! bu h a y d u d u n onu neden öldürdü­
ğünü biliyorum... Vah! zavallı dost! vah! zavalh Fle-
urissoire! Demek doğruydu söylediği! Ben de onu şim­
diden oynatmış sanıyordum... Ama öyleyse, öyleyse
korkunç birşey bu.»
Lafcadio şaşırmıştı, bunalımın sonunu bekliyor­
du; birazcık da kızıyordu; Julius'ün böyle sıvışmaya
hakkı yokmuş gibi geliyordu ona.
«Ben de sanıyordum ki siz...»
«Susun! siz hiçbir şey bilmiyorsunuz. Ben de
sizin yanınızda gülünç taslaklarla zamanımı harcı­
yordum... Çabuk! bastonum, şapkam.»
«Nereye koşuyorsunuz?»
«Polise haber vermeye, a canım!»
Lafcadio kapının önüne geçti.
«Önce b a n a açıklayın», dedi emreder gibi. «Val­
lahi, deliriyorsunuz diyeceği gelir insanın.»
«Ben az önce deliydim. Deliliğimden uyanıyorum
şimdi... Vah! zavallı Fleurissoire! zavallı dost! Kut­
sal kurban! Ölümü tam zamanında, saygısızlığın,
ilencin eşiğinde durduruyor beni. Özverisi bu yoldan
geri çeviriyor beni. Bense ona gülüyordum!...»
Gene yürümeye başlamıştı; sonra birden durdu,
bastonunu, şapkasını masanın üstüne, kolonya şişe­
sinin y a n m a koydu, Lafcadio'nun önüne dikildi:
«Haydut onu neden öldürdü, bilmek ister misi­
niz?» dedi.
194
«Ben nedensiz öldürdü sanıyordum.»
O zaman Julius öfkeyle-.
«Nedensiz cinayet olmaz bir kez», dedi. «Yaka­
yı sıyırmak istiyorlardı ondan, çünkü bir giz saklı­
yordu... b a n a söylemişti, önemli bir giz; ona göre
gereğinden fazla önemli. Ondan korkuyorlardı, anlı­
yor musunuz? Ah! sizin için gülmek kolay, inanç so­
r u n l a r ı n d a n hiçbir şey anlamazsınız siz.» Sonra yüzü
pek solgun, doğruldu: «Bu giz, bu giz ondan b a n a
miras kaldı.»
«Dikkatli olun! şimdi de sizden korkacaklar.»
«Görüyorsunuz ya, hemen polise haber vermem
gerek.»
«Bir sorum d a h a var», dedi Lafcadio, yeniden
d u r d u r d u onu.
«Hayır. Bırakın, gideyim. Çok acele. Zavallı kar­
deşimi öylesine deli eden o sürekli gözetleme şimdi
de benim başımda, inanın; şimdiden sonra da beni
gözetliyorlar. Bu insanların ne k a d a r becerikli olduk­
larını düşünemezsiniz. Bu insanlar h e r şeyi bilir, di­
yorum size... Cesedi benim yerime sizin almaya git­
meniz d a h a uygun olur... Şimdi, böyle gözaltında
b u l u n d u r u l d u ğ u m a göre, başıma neler geleceği bilin­
mez. Bir hizmet olarak istiyorum b u n u sizden, Laf­
cadio, dostum. -Ellerini birleştiriyor, yalvarıyordu.-
«Şimdi aklım başımda değil, a m a gerekli bilgiyi alıp
size düzenli bir vekâletname vereceğim. Nerde ve­
rebilirim b u n u size?»
«Daha kolay olması için bu otelde bir oda tuta­
rım. Yarın görüşürüz. Çabuk olun.»
Julius'ün uzaklaşmasına engel olmadı. Büyük bir
tiksinti, aşağı yukarı bir t ü r kin yükseliyordu için­
de, kendi kendine karşı, Julius'e karşı, herkese karşı
bir tiksinti, bir kin. Omuz silkti; sonra Fleurissoire'm
ceketinden aldığı, Baraglioul adına yazılmış Cook
karnesini cebinden çıkardı, görülecek bir biçimde ma­
sanın üstüne koydu, kolonya şişesine dayadı; ışığı
195
söndürüp dışarı çıktı.
IV
Julius de Baraglioul, bir sürü önlem almış, sor­
gu dairesine de tembihlerde bulunmuştu a m a gaze­
telerin maktulle akrabalık bağıntılarını açıklamaları­
nı da, indiği oteli açık açık belirtmelerini de önle­
yememişti.
Hiç kuşkusuz, geceyarısı dönüp de Fleurissoire'a
verdiği, kendi adına yazılmış Cook biletini odasında,
bir bakışta görülebilecek bir yerde buluverince, pek
ender rastlanan sıkıntı anları geçirmişti. Hemen zi­
li çalmış, rengi atmış bir durumda, titreye titreye ko­
ridora çıkmış, garsondan yatağın altına bakmasını
rica etmişti; kendisi bakmayı göze alamıyordu. He­
men bir soruşturma yapmıştı ya hiçbir sonuca var­
mamıştı soruşturması; a m a büyük otellerin adamla­
rına nasıl güvenilebilirdi ki?... Ne var ki, iyice sür-
gülenmiş bir kapının a r d ı n d a bir gecelik iyi bir uy­
k u d a n sonra d a h a r a h a t uyanmıştı; polis kendisini
koruyordu şimdi. Bir sürü mektuplar, telgraflar yaz­
dı, götürüp kendi eliyle postaya verdi.
Döndüğünde bir kadının kendisini istediğini bil­
dirdiler; adını söylememişti, reading-room'da bekli­
yordu. Julius oraya gitti, karşısında Carola'yı bulun­
ca az şaşırmadı.
Birinci salonda değildi, d a h a geride bulunan, da­
ha ufak, d a h a az aydınlatılmış bir başka salonday­
dı, geride bir masanın ucuna yanlamasına oturmuş,
kendisine uygun bir duruş vermek için, dalgın dal­
gın bir albümü karıştırıyordu. Julius'ün girdiğini gö­
rünce kalktı, yüzünde gülümsemeden çok şaşkınlık
vardı. Sırtındaki k a r a m a n t o n u n altında, koyu renk­
li, sade, nerdeyse zevkle seçilmiş denilebilecek bir
korsaj vardı; b u n a karşılık, kara olmasına karşın
196
cafcaflı şapkası, neyin n e s i olduğunu kötü bir biçim­
de belli ediyordu.
«Beni fazla gözüpek bulacaksınız, kont hazretle­
ri.- Nasıl oldu da otelinize gelmeye, sizi istemeye ce­
saret edebildim, bilmiyorum; a m a d ü n öyle kibarca
biı selam vermiştiniz ki, bana... Sonra size söyleye­
ceklerim de çok önemli.»
Masanın a r d ı n d a a y a k t a duruyordu; yaklaşan Ju­
lius oldu; masanın ü z e r i n d e n teklifsizce elini uzattı:
«Bana sizi görmek zevkini sağlayan şey nedir?»
Carola başını ö n ü n e eğdi:
«Büyük bir acıya uğradığınızı biliyorum.»
Julius önce bir şey anlamadı ya Carola men­
dilini çıkarıp da gözlerini şilince:
«Ne!» dedi. «Başsağlığma mı geldiniz?»
«M. Fleurissoire'ı tanırdım», dedi Carola.
«Ya!»
«Uzun z a m a n d a n beri değil öyle. Ama çok sever­
dim. Öyle nazik, öyle iyiydi ki... Hatta kol düğmeleri­
ni de ben vermiştim ona; bilirsiniz, gazeteler yazdılar
ya, onu b u n d a n tanıdım. Bacanağınız olduğunu bil­
miyordum. Çok şaşırdım, ne k a d a r memnun oldum,
anlarsınız... Ah! k u s u r a bakmayın, bunu demek is­
temiyordum.»
«Heyecanlanmayın, sayın bayan, herhalde beni
yeniden görmek fırsatını bulduğunuza sevindiğinizi
söylemek istiyorsunuz.»
Carola karşılık vermedi, yüzünü mendiline göm­
dü; hıçkırıklarla sarsıldı, Julius o n u n elini tutması
gerektiğini düşündü. ı
«Ben de, diyordu içli bir sesle, ben de, sayın ba­
yan, inanın ki...»
«Daha bu sabah, gitmeden önce, sakınmasını söy­
lüyordum. Ama yaratılışında yoktu bu onun... Faz­
la güvenliydi, bilirsiniz.»
«Bir ermiş, bayan; bir ermişti», dedi Julius coşa­
rak, kendisi de mendilini çıkardı.
197
 sormadığım... zerre k a d a r öğrenmeye çalışmadığım
«Ben de böyle bulmuştum onu», diye atıldı Ca-
bir giz... Bu gizi b a n a açmak gibi çok üzücü bir dü­
rola. «Geceleyin, benim uyuduğumu sandı mı kal­
şüncesizlik etmişti. Şimdi sizden soruyorum: bu gizi
kıyor, yatağın dibine diz çöküyor ve...»
boğmak için işi cinayete k a d a r götürmekten kork­
Bu bilinçsizce açıklama Julius'ün kafasını karış­
m a y a n kimsenin... evet, bu kimsenin kim olduğunu
tırdı en sonunda, mendilini cebine koydu, biraz da­
biliyor musunuz?»
ha yaklaştı:
«Gönlünüz r a h a t olsun, Kont hazretleri... dün
«Şapkanızı çıkarsanıza, sayın bayan», dedi.
akşam polise bildirdim.»
v
«Teşekkür ederim; rahatsız etmiyor beni.»
«Matmazel Carola, ben de sizden b u n u bekler­
«Beni rahatsız ediyor... İzin verin de...»
dim.»
Ama Carola belli bir biçimde gerilediği için, Ju­
«Ona kötülük etmeyeceğine söz vermişti bana;
lius kendini topladı.
sözünü tutması gerekirdi; ben de sözümü tutardım.
«Sorabilir miyim: korkmanız için özel bir neden
Artık bıktım; ne isterse yapsın bana.»
mi vardı?»
Carola coşuyordu, Julius masanın ardına geçti,
«Benim mi?»
gene yanına yaklaştı. ,
«Evet; diyorum ki, bacanağıma sakınmasını söy-
«Odamda d a h a r a h a t konuşurduk belki», dedi.
lüyormuşsunuz, bir şey mi vardı ki... Çekinmeden ko­
«Artık b ü t ü n söyleyeceğimi söyledim, efendim»,
nuşun: s a b a h l a n hiç kimse gelmez buraya, konuş­
dedi Carola, «sizi d a h a fazla t u t m a k istemem.»
manızı da duymazlar. Birinden mi kuşkulanıyordu­
Daha da uzaklaştı Julius'den, en sonunda masa­
nuz?»
yı döndü, çıkış yerine vardı.
Carola başını eğdi.
Julius onurlu onurlu:
«Bunun beni özel olarak ilgilendirdiğini de bi­
«Şimdi ayrılmamız d a h a iyi olur, bayan», dedi,
lin», dedi Julius, çabuk ve r a h a t konuşuyordu. «Ken­
bu direncin o n u r u n u n kendisinde kaldığını düşünü­
dinizi benim yerime koyun. Dün akşam ifade ver­
yordu. «Ha! bir de şunu söylemek istiyordum: iki
mek için sorgu dairesine gitmiştim, döndüğüm za­
gün sonra, cenazeye gelmek niyetindeyseniz, beni ta-
m a n odamda, masamın üstünde, t a m ortasında, za­
nımıyormuş gibi davranmanız d a h a iyi olur.»
vallı Fleurissoire'm yolculukta kullandığı bileti bul­
Bu sözlerden sonra, kendisinden hiç kuşkulanıl­
dum. Benim adıma yazılmıştı; bu biletler tamamiyle
m a y a n Lafcadio'nun adını a n m a d a n ayrıldılar bir­
özeldir, orası öyle; ona vermem doğru değildi; a m a
birlerinden.
konu bu değil... Dışarı çıkmamdan yararlanılarak
bu biletin alay edercesine odama getirilişinde bir
meydan okuma, bir kahramanlık taslama, h a t t a ner-
deyse bir aşağılama görmek zorundayım... söyleme­ V
ye ne hacet, benim de onlara hedef olduğuma inan­
m a m için sağlam nedenler olmasaydı, kafamı altüst Lafcadio Napoli'den Fleurissoire'm cesedini ge­
etmezdi bu iş, a m a var b u n u n nedenleri: bu zavallı tiriyordu. Trenin ardına takılan bir ölü furgonunun
Fleurissoire, dostunuz, bir giz biliyordu... yüzler kı­ içindeydi ya Lafcadio kendisi de oraya binmeyi ge­
zartıcı bir giz: çok tehlikeli bir giz... kendisinden rekli bulmamıştı. Bununla birlikte, edep duygusuy-

199
198
la, en yakın kompartımana değilse d e - ç ü n k ü son
vagon bir ikinci mevki vagonuydu-, «birinci mev­
kilerin» elverdiği derecede yakınına yerleşmişti ce­
sedin. O sabah Roma'dan yola çıkmıştı, aynı g ü n ü n
akşamı dönmesi gerekiyordu. Ruhunu kaplayıveren
yeni duyguyu pek de seve seve açamıyordu kendi
kendine, çünkü sıkıntıdan, şimdiye k a d a r gençliğin
kaygısız, güzel iştahlarının, sonra zorlu yoklukların
yardımıyla uzak kaldığı bu gizli dertten d a h a bü­
yük bir ayıp yoktu ona göre. U m u t da, sevinç de
uçup gitmişti yüreğinden, kompartımanından ayrı­
lıyor, vagon koridorunun bir u c u n d a n bir ucuna do­
laşıyordu, belirsiz bir merak içini hırpalıyor, yapıla­
cak yeni, saçma birşeyler arıyordu. Arzusuna göre
h e r şey yetersiz gibi geliyordu ona. Denizlere açıl­
mayı düşünmüyordu artık; Borneo'nun kendisini pek
çekmediğini istemeye istemeye kabul ediyordu; İtal­
ya'nın başka yanları da çekmiyordu; serüveninin so­
nuçlarına bile ilgi duymuyordu; şimdi d u r u m u n u
güçleştiren, acayip bir iş gibi görüyordu bu serüveni.
Kendini d a h a iyi savunmadığı için Fleurissoire'a kı­
zıyordu; bu acıklı yüze karşı ayaklanıyordu, aklın­
dan silmek isterdi onu.
Ama valizini alıp giden herifi seve seve görmek
isterdi; yaman bir maskaraydı o!.. Capoue istasyo­
n u n a gelince, sanki onu yeniden görecekmişçesine
pencereden eğildi, gözleriyle ıssız peronu araştırdı.
Onu tanıyacak mıydı ki? Yalnız a r k a d a n görmüştü,
hem de epeyce uzaktan, yarı karanlıkta uzaklaşır­
ken... Gecenin içinde düşüncesinde izledi-onu, Vol-
t u r n e ' ü n yatağına varışını, çirkin cesedi buluşunu,
onu soyuşunu, sonra bir tüç meydan okuyuşla şap­
kasının, Lafcadio'nun şapkasının astarından, gazete­
nin kibarca söylediği gibi, «bir defne yaprağı biçim
ve genişliğinde »ki meşin parçasını kesişini gözleri­
nin önüne getirdi. Üzerinde şapkacısının adı b u l u n a n
bu küçük suç belirtisini polisten kurtardığı için, Laf-
200
cadio, her şeye karşın, valizinin hırsızına minnettar­
dı. Elbette ki dikkati üzerine çekmek işine gelmezdi
bu ölü soyucunun; gene de kesip aldığı p a r ç a d a n ya­
r a r l a n m a k isterse, vallahi, ne demeli? Onunla uz­
laşmaya girişmek oldukça hoş bir şey olabilirdi.
Şimdi gece karanlığı çökmüştü. Lokantalı vago­
n u n bir garsonu, trenin bir u c u n d a n bir u c u n a do­
laşarak birinci ve ikinci mevki yolcularına akşam
yemeğinin kendilerini beklediğini bildirdi. Laf cadio'
n u n iştahı yoktu a m a hiç değilse bir saat için ya­
pacak bir şeyi olmamaktan kurtulacaktı, birkaç ki­
şinin a r d ı n d a n kendisi de yürüdü. Lafcadio'nun geç­
tiği vagonlar boştu; surda b u r d a değişik eşyalar: şal­
lar, yastıklar, kitaplar, gazeteler, kanepelerin üze­
rinde duruyor, yemek yiyenlerin yerlerini belirtiyor
ve saklıyordu. Gözleri bir avukat çantasına takıldı.
En sonda kendisinin b u l u n d u ğ u n d a n emindi, kom­
p a r t ı m a n ı n önünde durdu, sonra girdi. Şimdi bu çan­
ta onu pek çekmiyordu a m a r a h a t l a m a k için karış­
tırdı.
İç körükte, aralıklı, yaldızlı harflerle, ç a n t a şu
yazıyı taşıyordu:
DEFOUQUEBLIZE
Bordeaux Hukuk Fakültesi
Cinayet h u k u k u hakkında iki broşürle Gazette
des Tribunaux'mm altı sayısı vardı içinde.
«Kongre için bir ayrıntı daha. Pöh!» diye düşün­
dü Lafcadio, h e r şeyi yerli yerine koydu, sonra lo­
kantalı vagona giden yolculara yetişmek için adım­
larını sıklaştırdı.
En arkadan, zayıf bir küçük kızla annesi gidi­
yordu, ikisi de büyük yas giysileri giymişlerdi; he­
m e n önlerinde, redingotlu, silindir şapkalı, u z u n ve
düz saçlı, favorilerine kır düşmüş bir bey vardı; an­
laşılan Mösyö Defouqueblize'di, ç a n t a n ı n sahibiy­
di bu adam. Tren sarsıldıkça sendeleyerek, ağır ağır
ilerliyorlardı. Koridorun son dirseğinde, profesörün
201
iki vagonu birbirine bağlayan bir t ü r akordeonun
içine gireceği sırada, zorlu bir sarsıntı onu devirdi,
dengesine kavuşmak için sert bir hareket yaptı, bu
hareket onu boşta bıraktı, b u r u n d a n takma gözlü­
ğ ü n ü aptesane kapısının önüne, sahanlığın köşesine
fırlattı. O gözlüğünü bulmak için eğilirken, hanım­
la küçük kız geçtiler. Lafcadio bir z a m a n bilginin
çabalarını seyrederek eğlendi; acıklı bir şaşkınlık
içinde, elleriyle kaygılı kaygılı, gelişigüzel yeri yok­
luyordu; soyutun içinde yüzüyordu; ayı t ü r ü n d e n bir
hayvanın biçimsiz dansını yapıyor, ya da çocuklu­
ğ u n a dönmüş de «Lahana dikmesini bilir misiniz»
oyununu oynuyor diyeceği gelirdi insanın. «Hadi!
Lafcadio, iyi bir davranış göster! Yüreğinin sesine uy,
yüreğin iyiden iyiye bozulmadı daha. Sakatın yar­
dımına koş. Bu çok gerekli camı uzat ona: tek başı­
na bulamayacak. Ona arkasını döndü. Bir adım da­
ha atsa eziverecek... Bu sırada yeni bir sarsıntı za­
vallıyı atıverdi, başı bölmeye çarptı; silindir şapka
yarı yarıya çöktü, kulaklarının üzerine geçti de çarp­
manın şiddetini azalttı. Lafcadio bu arada, maska­
ralığın yeteri k a d a r uzadığını düşünerek, gözlüğü al­
dı, adamın şapkasının içine koydu, sonra da teşek­
kürlerden ustaca sıyrılıp sıvıştı.
Yemek başlamıştı. Lafcadio camlı kapının ya­
nında, geçitin sağında, iki kişilik bir masaya otur­
du; karşısındaki yer boştu. Geçitin solunda, kendi
masasının hizasında, dul kadınla kızı dört kişilik bir
masadaydılar, o masada da iki yer boştu.
«Ne büyük bir sıkıntı h ü k ü m sürüyor burada!»
diyordu Lafcadio kendi kendine, ilgisiz bakışı yemek
yiyenlerin üzerinden kayıp geçiyor, konacak bir yüz
bulamıyordu. «Bütün bu sığırlar tekdüze bir angar­
ya yapar gibi yaşıyorlar şu yaşam denen eğlenceyi...
Ne de kötü giyinmişler! Ama bir de çıplak olsalar
ne k a d a r çirkin olurlardı! Şampanya getirtmezsem
çerezler gelmeden ölürüm.»
202
Profesör girdi. Görünüşe bakılırsa, araştırmada
kirlenen ellerini yıkamaktan geliyordu; tırnaklarına
bakıyordu. Lokantalı vagonun garsonlarından biri
Lafcadio'nun karşısına oturttu onu, içkilere bakan
garson masa masa dolaşıyordu. Lafcadio, tek sözcük
söylemeden, yirmi franklık bir Montebello Grand-
Cremant gösterdi kartın üzerinde. M. Defouqueblize
ise bir şişe Saint-Galmier suyu istiyordu. Şimdi, göz­
lüğünü iki parmağının arasında t u t a r a k üzerine hoh-
luyor, sonra peçetesinin ucuyla, camlarını parlatı­
yordu. Lafcadio onu gözden geçiriyor, kızarmış, ka­
lın gözkapaklarının altında kırpışan köstebek gözle­
rine şaşıyordu.
«Bereket versin ki gözünü geri verenin ben ol­
d u ğ u m u bilmiyor! Teşekküre başlarsa hemen ayrı­
lırım yanından.»
Garson, Saint-Galmier suyu ve şampanyayla ge­
ri geldi, önce açtı, sonra iki adamın arasına koydu.
Bu şişe masanın üstüne konulur konulmaz Defou­
queblize kapıverdi, ne olduğuna b a k m a d a n bardağına
doldurdu, bir dikişte içti... Garson işe karışmak üze­
reydi a m a Lafcadio gülerek engel oldu.
«Ah! ne içiyorum ben böyle?» diye haykırdı De­
fouqueblize, çirkin bir biçimde suratını buruşturdu.
Garson istifini bozmadan:
«Karşınızdaki beyin Montebello'sunu», dedi. «İş­
te sizin Saint-Galmier suyunuz. Alın.»
İkinci şişeyi de koydu.
«Ama çok üzgünüm, Mösyö... Öyle kötü gö­
rüyor ki gözlerim... Karmakarışık, inanın ki...»
«Özür dilemeseniz beni o k a d a r sevindirirsiniz
ki, Mösyö», diye sözünü kesti Lafcadio; «hatta bun­
d a n hoşlandıysanız, bir kadeh d a h a kabul etmekle
çok sevindirirsiniz beni.»
ı «Üzgünüm, Mösyö, berbat bulduğumu sakla­
mayacağım; bir kadehini nasıl içtim, anlamıyorum;
öyle susamıştım ki... Rica ederim, Mösyö, söyler
203
 misiniz: çok mu sertti bu şarap?., çünkü, ne yalan
söylemeli... sudan başka bir şey içmem ben... bir
damlacık alkol bile başıma vurur... Allahım! Alla-
hım! ne olacağım ben şimdi?.. Hemen kompartıma­
nıma mı dönsem?.. Uzanmak iyi gelir sanırım.»
Kalkacakmış gibi davrandı.
«Kalın, kaim, Mösyö», dedi Lafcadio, eğlen­
meye başlıyordu. «Tam tersine, bu şaraba aldırma­
dan yemeğinizi yerseniz d a h a iyi edersiniz. Yardıma
gereksiniminiz olursa az sonra ben sizi götürürüm;
a m a hiç korkmayın, içtiğiniz bir çocuğu bile sarhoş
etmez.»
«Öyle görünüyor. Ama, gerçekten de, bilmem ki
size nasıl... Size biraz Saint-Galmier suyu ikram et­
sem?..»
«Çok teşekkür ederim; a m a izin verin de ben
şampanyamı içeyim.»
«Ha! sahi, şampanyaydı o! Siz... b u n u n hepsini
içecek misiniz?»
«îçiniz r a h a t olsun diye.»
«Çok naziksiniz; a m a ben sizin yerinizde olsam...»
Dikkati dul kadına çevriliyordu şimdi.
Hiç kuşkusuz bir İtalyan. Bir subaydan dul kal­
mış olmalı. Davranışları ne kadar düzgün! bakışı na­
sıl da sevgi dolu! Alnı ne k a d a r saf! Elleri ne ka­
d a r becerikli! Kılığı ne k a d a r zarif, oysa böylesine
sade... Lafcadio, yüreğinde böyle bir ezginin perde­
lerini işitmez olduğun zaman, yüreğin çarpmaz ol­
sun varsın! Kızı da kendisine benziyor; çocuk gü­
zelliğinin fazlalığı da şimdiden ne büyük bir soy­
lulukla biraz ciddi, h a t t â nerdeyse kederli bir soy­
lulukla hafifliyor! Annesi nasıl da sevgiyle eğiliyor
ona doğru! Ah, böyle yaratıklar karşısında şeytan
da yelkenleri indiriverir-, Lafcadio, böyle yaratıklar
için senin gönlün de feda ederdi kendini...
Bu sırada garson gelip yemekleri değiştirdi. Laf­
cadio kendi tabağının yarı dolu bir d u r u m d a götü-
204
rülmesine ses çıkarmadı, çünkü şimdi gördüğü şey
birdenbire şaşkınlıkla dolduruyordu onu: dul kadm,
zarif dul kadm, dışarıya, geçide doğru eğiliyor, ete­
ğini hafifçe hareketlerin en doğalıyla kaldırıyor, er­
guvan rengi çorabıyla pek biçimli baldırını açıyordu.
Bu ateşli nota bu ağırbaşlı senfonide öyle bek­
lenmedik bir biçimde gümbürdüyordu ki... Lafcadio
düş mü görüyordu? Bu sırada garson yeni bir ye­
mek getiriyordu. Lafcadio yemek alacaktı; gözleri ta­
bağına gitti, o dakikada gördüğü şey onu öldürdü.
Nereden düşmüştü bilinmez, orada, açıkta, taba­
ğının ortasında, öyle çirkin, bin tanesinin arasında
tanınabilecek olan... hiç kuşkun olmasın, Lafcadio:
Carola'nm kol düğmesi bu! İki kol düğmesinden bi­
ri, Fleurissoire'ın ikinci manşetinde bulunamayanı.
Kâbus başlıyor işte... Ama garson yemekle eğiliyor.
Lafcadio eliyle v u r a r a k temizliyor tabağı, çirkin mü­
cevheri ö r t ü n ü n üzerine kaydırıyor, tabağı gene üs­
tüne getiriyor, bol bol yemek alıyor, kadehini şam­
panyayla dolduruyor, hemen dikiyor başına, sonra
gene dolduruyor. Öyle ya, aç a d a m şimdiden sarhoş
düşleri görürse... Yok, yok, göz aldanması değildi
bu; tabağın altında düğmenin gıcırdadığını duyuyor;
tabağı kaldırıp düğmeyi alıyor; yeleğinin cebine, sa­
atinin y a n m a kaydırıyor onu; gene yokluyor, emin
oluyor; düğme orda, kesinlikle güven altında. Ama
tabağa nasıl geldiğini kim söyleyecek? Kim koydu
onu oraya?.. Lafcadio Defouqueblize'e bakıyor: bilgin
m a s u m masum yemeğini yiyor, b u r n u yerde. Lafca­
dio başka şeyler düşünmek istiyor: gene dul kadına
bakıyor; a m a hareketlerinde, kılığında h e r şeyi yeni
baştan saygılı, doğal oluvermiş; şimdi eskisi k a d a r
güzel bulmuyor onu. Kışkırtıcı hareketi, kırmızı ço­
rabı yeniden düşlemeye çalışıyor; yapamıyor. Taba­
ğında kol düğmesini yeniden görmeye çalışıyor; düğ­
menin orada, cebinde olduğunu duymasa inanmazdı
kuşkusuz. Peki a m a ne diye aldı bu düğmeyi? Bu
205
saçma, bu içgüdüsel davranış, ne açık bir kabullen­
meydi böyle, ne kesin bir onaylamaydı! Nasıl da ken­
dini gösteriyor, kim olursa olsun, belki de polisten
biri, hiç kuşkusuz kendisini inceleyen, gözetleyen bi-
ri... Bu k a b a tuzakta h e r hakkı bir budala gibi ver­
di. Sarardığını seziyor. Birdenbire geriye dönüyor:
geçidin camlı kapısının ardında kimsecikler yok...
Ama belki de az önce biri görmüştür! Biraz d a h a
yemeye çabalıyor; a m a tiksintiden dişleri sıkışıyor.
Zavallı! korkunç cinayet değil üzüldüğü, bu ters dav­
ranışına üzülüyor. Şimdi profesör ne diye gülümsü­
yor kendisine?..
Defouqueblize yemeğini bitirmişti. Dudaklarını
sildi, sonra, iki dirseği m a s a n m üzerinde, sinirli si­
nirli peçetesini temizledi, Lafcadio'ya bakmaya baş­
ladı; garip bir sırıtma dudaklarını kıpırdatıyordu;
en sonunda, kendini t u t a m a z olmuşçasma:
«Birazcık d a h a isteyebilir miyim, Mösyö?» dedi.
Kadehini aşağı yukarı boşalmış şişeye doğru
uzattı korka korka.
Lafcadio kaygısından uzaklaşmış, sıkıntısını gi­
derdiği için mutlu, son damlaları onun kadehine bo­
şalttı:
«Fazla vermekten korkuyorum... Ama bir d a h a
getirteyim ister misiniz?»
«Öyleyse yarım şişe yeter sanıyorum.»
Defouqueblize, şimdiden çakır keyif olmuştu, gör­
gü duygusunu yitirmişti. Lafcadio sek ş a r a p t a n hiç
korkmazdı, karşısındakinin saflığıyla da eğleniyordu,
bir Montebello d a h a açtırttı.
Defouqueblize, Lafcadio'nun iyice doldurduğu
bardağı kaldırarak:
«Hayır! hayır! fazla koymayın bana! diyordu.
Bunu önce öylesine kötü bulmam tuhaf. İnsan böyle
birçok şeyleri, tanımadığı sürece bir öcü yapıp çı­
kar. Ben sadece Saint-Galmier suyu sanıyordum bu­
nu; Saint-Galmier suyuna göre de tuhaf bir tadı var
206
dersiniz, değil mi, işte öyle!...»
Kendi sözlerine gülüyor, sonra masanın üzerin­
den, kendisi gibi gülen Lafcadio'ya doğru eğilerek,
alçak sesle:
«Ne diye gülüyorum böyle, bilmem ki, diyordu;
suç sizin şarapta herhalde! Gene de sizin söyledi­
ğinizden biraz d a h a keskin olmasından korkuyorum.
Heh! heh! heh! Ama beni vagonuma götürüyorsu­
nuz, b u n d a anlaştık, değil mi? Yalnız olacağız orda,
neden böyle yakışıksız bir biçimde davrandığımı or­
da anlayacaksınız.»
«Yolculukta bunun önemi yoktur», dedi Lafcadio.
«Ah! Mösyö» dedi hemen öteki, «yaşamda ya­
pacağımız h e r şeyin, çok doğru olarak söylediğiniz
gibi, önemi olmayacağından emin olabilseydik! Bu­
n u n hiçbir şeye bağlanamayacağma güvenebilseydi
insan... Bakın, yalnız bunu, bu size söylediğimi, çok
doğal bir düşünceden başka bir şey olmayan bu sö­
zü bile, Bordeaux'da olsaydık size dolambaçlı yol­
lara k a ç m a d a n söyleyebilir miydim sanıyorsunuz?
Bordeaux diyorum, Bordeaux'da oturuyorum da on­
dan. Tanınırım, sayılırım orada,- evli olmamakla bir­
likte durgun bir yaşam sürerim, önemli bir işim var­
dır: hukuk fakültesinde profesörüm: evet, karşılaştır­
malı kriminoloji, yeni bir kürsü... Anlarsınız ya, izin
yok b a n a orada, yani sarhoş olmama izin yok, rast­
lantıyla, bir gün bile olsa, yaşamım saygıyadeğer ol­
malı. Düşünün bir kez: öğrencilerimden biri beni so­
kakta sarhoş görürse!.. Saygıdeğer; hem de bu zor­
layıcı durum olmadan; işin en güç yanı da bu ya!
Mösyö Defouqueblize (budur adım) kendini tuttu­
ğ u n a çok iyi ediyor diye düşündürtmemeli!.. Yalnız
aykırı bir şey yapmamak değil, aykırı bir şey yap­
mayacağına başkalarını inandırmak da gerek; in­
sanda dışa vurmak isteyecek hiçbir aykırılık olma­
sın. Birazcık şarap d a h a kaldı mı? Yalnız birkaç
damla, sayın suç ortağım, birkaç damlacık... Böyle
207
fırsat bir ömürde bir kez düşer. Yarın, Roma'da, bizi
biraraya getiren bu kongrede bir sürü meslektaş,
ciddi, yumuşak, dengeli, eski kılığıma b ü r ü n ü r bü­
rünmez benim de yeniden olacağım k a d a r düzenli
meslektaşlar bulacağım. Sizin ve benim gibi kibar
insanlar, yapaylık içinde yaşamak zorundadırlar.»
Bu a r a d a yemek bitiyordu; bir garson hesapları
ve bahşişleri topluyordu.
Salon boşaldıkça Defouqueblize'in sesi gürleşi-
yordu; bazı a n l a r çmıltısı Lafcadio'yu biraz kaygı­
landırıyordu. O hep konuşuyordu:
«Hem toplum bizleri zorlamasa da, hoşlarına git­
memeye razı olmasını bilmediğimiz şu akraba ve
dostlar topluluğu b u n a yeter de a r t a r bile. Bizim ka­
ba içtenliğimiz karşısına, bizim bir görüntümüzü,
kendisinden ancak y a n yarıya sorumlu olduğumuz,
pek az benzediğimiz, kendisini geçmemiz yakışık al­
mayan bir görüntü dikerler. Şu anda, bu bir ger­
çektir: kendi çehremden sıyrılıyorum, kendimden ka­
çıyorum... Ey başdöndürücü serüven! ey tehlike do­
lu şehvet!.. Ama başınızı ağrıtmıyorum ya?»
«Şaşılacak derecede ilgilendiriyorsunuz beni.»
«Konuşuyor, konuşuyorum... Ne yaparsınız! sar­
hoşken bile profesör kalıyor insan; konu da pek il­
gilendiriyor beni... Ama, yemeğinizi bitirdiyseniz,
d a h a ayakta durabilirken beni kompartımanıma gö­
türmek istersiniz belki. Biraz d a h a gecikirsem kal-
k a m a m diye korkuyorum.»
Defouqueblize bu sözlerden sonra, iskemlesinden
ayrılmak istercesine bir t ü r hız aldı, a m a hemen düş­
tü, boşaltılmış masanın üzerine devrildi yarı yarıya,
bedeninin üst yanı Lafcadio'ya doğru atıldı, yumşa-
mış ve nerdeyse giz veren bir sesle sürdürdü konuş­
masını:
«İşte benim düşüncem! Namuslu bir adamı bir
208
külhanbeyi yapmak için ne yapmalı, bilir misiniz?
Bir yer değiştirme, bir u n u t u ş yeter!.. Evet, Mösyö,
belleğimizde bir delik açılmayagörsün, içtenlik dc-
ğuverir!.. Bir sürekliliğin duruşu; akımda basit bir
kesilme. Elbette ki, derslerimde bunu söylemem...
Ama, söz aramızda, piçlerin d u r u m u ne iyidir! Dü­
ş ü n ü n bir kez: varlığı bile bir çılgınlığın, düz çizgide
bir çengelin ü r ü n ü olan bir kimse...»
Profesörün sesi yeniden yükselmişti; şimdi garip
garip gözlerle bakıyordu Lafcadio'ya, bazan duman­
lı, bazan keskin bakışı onu kaygılandırmaya başlı­
yordu. Lafcadio şimdi bu adamın miyopluğunun yap­
macık olup olmadığını düşünüyor, hem de bu bakışı
tanır gibi oluyordu. En sonunda, düşündüğünden da­
ha da huzursuz bir d u r u m d a ayağa kalktı:
«Hadi, t u t u n kolumdan, Mösyö Defouqueblize,»
dedi birden. «Kalkın, yeter gevezelik ettiğimiz.»
Defouqueblize güçlükle iskemlesinden ayrıldı. İki­
si de, koridor boyunca yalpalayarak, profesörün çan­
tasının durduğu k o m p a r t ı m a n a doğru yürüdüler. İlk­
önce Defouqueblize girdi; Lafcadio onu yerleştirdi;
vedalaştı. Gidiyordu, d a h a iyiden iyiye arkasını dön­
memişti ki, güçlü bir bilek indi omzuna. Hemen geri
döndü, Defouqueblize bir sıçrayışta dikilivermişti...
a m a h â l â Defouqueblize miydi bu? Hem alaylı, hem
yetkeli, hem de sevinçli bir sesle haykırıyordu:
«Bir dost böyle çabucak bırakılır mı, Mösyö
1
Lafcadio Lonnesaitpluski !.. D a h a neler! kaçmak mı
istemiştik?»
Bu iri, dinç, güçlü a d a m d a az önceki çakırke­
yif, acayip profesörden hiçbir şey kalmamıştı, Laf­
cadio onun Protos olduğundan emindi artık. Büyü­
müş, genişlemiş, yücelmiş ve tehlikeli görünen bir
Protos.
(1) «Artık kim olduğu bilinmeyen» anlamına gelen bir soyadı
yakıştırıyor. (Çeviren).
209
 I
«Vay! siz misiniz, Protos, dedi yalnız. Böylesi da­
ha iyi. Bir türlü tanıyamıyordum.»
Öyle ya, ne k a d a r korkunç olursa olsundu, Laf-
cadio bir gerçeği bir saattir içinde çırpındığı acayip
k a r a b a s a n a yeğ tutardı.
«Postu fena değiştirmemişim, ha?.. Sizin için h e r
zamankinden fazla çaba harcadım... Ama ne de ol­
sa gözlüğü sizin takmanız gerekirdi, oğlum; usta ki­
şileri iyi tanıyamazsanız, fena oyunlara düşersiniz.»
Bu usta sözü, iyiden iyiye uyumamış bir sürü,
anıyı ayağa kaldırıyordu Lafcadio'nun aklında. Pro-
tos'la birlikte, pansiyonda bulundukları z a m a n d a kul­
landıkları argoya göre, bir usta kişi, hangi nedenle
olursa olsun, herkese ya da her yerde aynı yüzle gö­
rünmeyen adamdı. Yaptıkları sınıflandırmaya göre,
az ya da çok övgüye değer, az ya da çok ince birçok
usta çeşitleri vardı, bunların karşılığı ya da tersi de,
temsilcileri toplumsal basamağın yukarısından aşa­
ğısına r a h a t ç a yerleşmiş kabuklu hayvanlar ailesiy-
di, büyük ve biricik bir aile.
Bizim a h b a p çavuşlar şu ilkeleri benimsemişler­
di: 1 — Ustalar kendi aralarında birbirlerini tanırlar­
dı. 2— Kabuklu hayvanlar ustaları tanımazdı. -Laf-
cadio şimdi b ü t ü n bunları anımsıyordu: yaratılışı ge­
reğince h e r oyuna girenlerden olduğu için gülümse­
di. Protos gene konuştu:
«Geçen gün orada b u l u n m a m iyi oldu ne de ol­
sa, ha?.. Belki büsbütün rastlantı sonucu bulunmu­
yordum. Süt kuzularını gözetmesini severim. İmge­
lemleri geniştir, atılgandırlar, hoppadırlar. Ama öğüt­
leri bir y a n a atabileceklerine kolayca inanırlar. İşi­
nizde düzeltilecek bir sürü şey vardı, oğlum! İnsan
işe girişirken öyle bir şapka geçirir mi hiç başına?
Bu suç kanıtının üzerinde şapkacının adresi olduk­
tan sonra sekiz güne v a r m a d a n deliğe takıldığınızın
resmiydi. Ama eski dostlarıma sevgim vardır benim;
b u n u kanıtlıyorum. Biliyor musunuz, Cadio, sizi çok
210
severdim? Sizinle iyi bir şeyler yapılabileceğini h e r
zaman düşünmüşümdür. Bu yakışıklılık sizde olduk­
t a n sonra, birçok kadınlar baştançıkarılır, p a r a l a n
da sızdırılırdı, adam sen de, birçok erkekler de ca­
ba. En sonunda sizden h a b e r almak, İtalya'ya geldi­
ğinizi öğrenmek ne k a d a r sevindirdi beni! Vallahi!
Bizim eski aftosla düşüp kalktığınız z a m a n d a n bu
yana ne olduğunuzu bilmiyordum. Hâlâ da fena de­
ğilsiniz, biliyor musunuz? Carola az yanmadı sizin
için.»
Lafcadio'nun kızgınlığı gittikçe d a h a çok belli
oluyordu, bunu saklamak için harcadığı çaba da öy­
le; b ü t ü n bunlar Protos'u çok eğlendiriyor, bunları
hiç görmüyormuş gibi davranıyordu. Yeleğinin ce­
binden ufak, yuvarlak bir meşin çıkarmış, bunu göz­
den geçiriyordu.
«Güzel oymuşum, ha?»
Lafcadio onu boğabilirdi; yumruklarını sıkıyor,
tırnakları etine giriyordu. Öbürü alaylı alaylı sürdü­
rüyordu konuşmasını:
«Önemsiz bir yardım! Altı binliğe değer hani...
söyler misiniz bana, ne diye cebe indirmediniz bu
altı bini?..»
Lafcadio yerinden sıçradı:
«Siz beni hırsız mı sandınız?»
Protos sakin sakin:
«Dinleyin, yavrum, dedi, «amatör»leri pek sev­
mem ben; b u n u size hemen, açık açık söylemem da­
ha iyi. Hem sonra, biliyorsunuz, kahramanlık tasla­
m a l a r da, budala n u m a r a l a n da sökmez bana. Ye­
tenekleriniz var, kabul, parlak yetenekleriniz var,
ama...»
Lafcadio öfkesini tutamaz olmuştu:
«Alayı bırakın», diye sözünü kesti. «Sözü nereye
getirmek istiyorsunuz? Geçen g ü n acemice bir iş yap­
tım; bunu a n l a m a m için sizden dinlemem zorunlu
mu sanıyorsunuz? Evet, b a n a karşı bir silahınız var;
211
 bu silahı kullanmanızın sizin için akıllıca bir şey
olup olmadığını inceleyecek değilim. Bu ufak deri
parçasını satın almamı istiyorsunuz. Hadi, konuşun!
Gülmeyi, böyle yüzüme bakmayı da kesin artık. Pa­
ra istiyorsunuz. Ne kadar?»
Sesi öylesine kararlıydı ki, Protos gerilemişti; he­
men sonra topladı kendini.
«Yavaş olun! Yavaş olun!» dedi. «Kötü bir şey
söyledim mi ben size? İki dost tartışıyoruz, yavaş ya­
vaş. Öfkelenecek birşey yok. Vallahi, gençleşmişsiniz
siz, Cadio.»
Hafif hafif kolunu okşuyordu, Lafcadio sıçraya­
rak kurtuldu.
«Oturalım,» dedi Protos, «daha r a h a t konuşu­
ruz.»
Koridorun kapısının yanında bir köşeye yerleş­
ti, ayaklarını da öbür kanapenin üzerine koydu.
Lafcadio çıkış yerini kapadığını göstermek iste­
diğini düşündü. Protos silahlıydı kuşkusuz. Kendi-
sindeyse şu a n d a hiçbir silah yoktu. Bir boğuşma­
da kesinlikle alta gideceğini düşündü. Sonra, bir an
kaçmak istemiş olsa bile, merak, karşısında hiçbir
şeyin, h a t t a kendi güvenliğinin bile tutunamayacağı
bir merak şimdiden ağır basmaya başlıyordu. Otur­
du.
«Para mı? Boş ver canım sen de!» dedi Protos.
Tabakasından bir sigara çıkardı, bir tane de Lafca-
dio'ya sundu, Lafcadio almadı. «Dumandan rahatsız
olur musunuz acaba?.. Peki, dinleyin beni.» Sigara­
dan birkaç soluk çekti, sonra büyük bir rahatlıkla
sürdürdü konuşmasını.-
«Hayır, hayır, Lafcadio, dostum, hayır, sizden
beklediğim p a r a değil; uysallık. Siz, oğlum (içtenli­
ğimi hoş görün), d u r u m u n u z u pek doğru anlamışa
benzemiyorsunuz. Cesurca dikmek gerek sizi bu du­
r u m karşısına; izin verin de bu işte size yardım
edeyim.
212
«Böyle işte, bizi sıkı sıkı s a r a n toplum çerçevele­
rinden bir delikanlı sıyrılmak istedi; sevimli bir de­
likanlı; h a t t a tam benim sevdiklerimden: saf, bu işi
büyük bir hesapla yapmıyordu... Cadio, eskiden ra­
k a m l a r d a n çok iyi çaktığınızı anımsıyorum; a m a hiç­
bir z a m a n kendi masraflarınız için hesap yapmaya
yanaşmazdınız... Kısacası, kabuklu hayvanların yön­
teminden tiksinirdiniz; b u n a başkaları şaşsın... Ama
beni şaşırtan şey, bu k a d a r zeki olmanıza karşılık,
bir toplum içinden bu k a d a r kolay çıkabileceğinizi
sanmanız, Cadio; hem de hemen başka birinin içine
düşmeden sıyrılabileceğinizi sanmanız; ya da bir top­
l u m u n yasasız olabileceğini sanmanız...
«'Lawless', anımsarsınız; bir yerde okumuştuk bu­
nu: Two hawks in the air, two fisches swimming in
the sea not more lawless than we... Yazın ne güzel
şey! Lafcadio! dostum, ustaların yasasını öğrenin.»
«Artık konuya gelseniz...»
«Aceleye ne gerek var? Önümüzde zaman var.
Ta Roma'da ineceğim. Lafcadio, dostum, bir cinaye­
tin jandarmaların gözünden kaçtığı olur; bizim on­
lardan d a h a açıkgöz olmamızın nedenini açıklaya­
yım size: biz yaşamımızla oynuyoruz da ondan. Za­
bıtanın başarısızlığa uğradığı yerde biz başarıya eri­
yoruz. Elbette; b u n u siz istediniz, Lafcadio; iş oldu
bitti bir kez, artık sıynlamazsmız. Sözümü dinleseniz
d a h a iyi olur, çünkü, anlarsınız, sizin gibi eski bir
dostu polisin eline vermek beni gerçekten üzer, ama
ne yaparsınız? Bundan böyle polise bağlısınız, ya da
bize.»
«Beni ele vermeniz, kendi kendinizi ele verme-
nizdir...»
«Ben de ciddi konuştuğumuzu umuyordum. Laf­
cadio, şunu anlasanıza: polis dikbaşlıları deliğe tıkar;
a m a İtalya'da ustalarla seve seve uzlaşır. 'Uzlaşır',
evet, tam karşılığı b u d u r sanırım. Ben de biraz po­
listen sayılırım, oğlum. İyi bir düzene yardım edi-
213
 yorum. Eylemi ben yapmıyorum: yaptırıyorum.
«Hadi! kafa tutmayı bırakın, Cadio. İğrenç bu­
yanı yok benim yasamın... Her şeyi şişiriyorsunuz;
öyle bön bön kendiliğinden! Yemekte Matmazel
Venitequa'nm kol düğmesini uysallıkla, ben öyle is­
tediğim için almadınız mı dersiniz? Ah! ileriyi gör­
meyen davranış: tutkun davranış! Zavallı Lafcadio'cu-
ğum! Bu ufak şeyden dolayı az kızmadınız kendi­
nize, değil mi? İşin berbat yanı, b u n u yalnız ben gör­
medim! Ya! dövünmeyin; garson da, dul kadın da,
çocuk da var işin içinde. Sevimli insanlar. Onları
kendinize dost etmek yalnız size bağlı. Lafcadio, dos­
tum, mantıklı olun; • dinleyecek misiniz sözümü?»
Lafcadio, belki de fazla kararsız olduğu için, hiç­
bir şey söylememeye k a r a r vermişti. Gövdesi katılaş­
mış, dudakları sıkılmış, gözleri doğruca önüne dikil­
miş, öylece duruyordu. Protos omuz silkti, gene ko­
nuşmaya başladı:
«Ne garip beden! Aslında öylesine çevik!... Ama
sizden ne beklediğimi söylesem belki de şimdiden ra­
zı olurdunuz. Lafcadio, dostum, beni bir kuşkudan
kurtarın. Sizden ayrıldığım zaman çok yoksuldunuz,
a m a rastlantının ayaklarınızın dibine attığı altı ta­
ne binliği almıyorsunuz, siz b u n u doğal mı bulursu­
nuz?.. Matmazel Venitequa söylemişti bana: Mös­
yö de Baraglioul, ünlü oğlu kont Julius'ün size ge­
lişinden bir gün sonra öldü. Adamın geldiği akşam
Matmazel Venitequa'yi yüzüstü bıraktınız. O gün,
bugün, kont Julius'le bağıntılarınız pek sıkı fıkı bir
d u r u m a girdi; neden olduğunu açıklamak lütfunda
b u l u n u r musunuz?.. Lafcadio, dostum, eskiden birçok
amcalarınızı tanımıştım, şecereniz o z a m a n d a n beri
biraz karışmış gibi geliyor bana!... Yo! kızmayın;
şaka ediyorum. Ama ne düşünülsün istiyorsunuz?.,
şimdiki servetinizi doğrudan doğruya Mösyö Ju-
lius'e borçlu değilseniz... Bu da (söylememe izin ve­
rir misiniz?) böylesine baştançıkancı olduğunuz için
214
b a n a d a h a kepazece birşey gibi görünüyor. Lafcadio,
dostum, şu ya da bu biçimde ve düşündürdükleriniz
ne olursa olsun, iş ortada, yapacağınız şey belli: Ju-
lius'e şantaj yapacaksmız. Ayak diremeyin, canım!
Şantaj sağlam bir kurumdur, törelerin ayakta kal­
ması için gereklidir. Daha neler! beni bırakıyor mu­
sunuz?»
Lafcadio kalkmıştı.
«Of! bırakın da gideyim artık!» diye bağırdı.
«İki kanepeye birden yayılmış olan Protos'un üzerin­
den geçti, Protos onu alıkoymak için hiçbir şey yap­
madı. Lafcadio tutulmayışına şaştı, koridor kapısını
açtı, geri çekildi:
«Kaçmıyorum, korkmayın,» dedi. «Gözaltında tu­
tabilirsiniz beni; a m a sizi d a h a fazla dinlemektense,
h e r şeye... Polisi size yeğlediğim için özür dilerim.
Gidin, h a b e r verin: bekliyorum.»
VI
Aynı gün, akşam treni de Milano'dan Anthime'
leri getiriyordu; üçüncü mevkide geldikleri için, ay­
nı trenin yataklı vagonunda Paris'ten gelen kontes de
Baraglioul'la büyük kızını a n c a k indikleri zaman
gördüler.
Yas telgrafını aldıktan birkaç saat önce, kontes
kocasından bir mektup almıştı; kont bu mektubunda
parlak bir dille, Lafcadio'nun beklenmedik gelişinin
verdiği h a z d a n sözediyordu; Julius'e göre genç ada­
mı öyle hain bir çekicilikte süsleyen bu yarı kardeş­
liğe, üstükapalı da olsa dokunmuyordu elbette. (Ju­
lius, babasının yöntemine bağlıydı, ötekiyle konuş­
madığı gibi karısıyla da açık açık konuşmamıştı bu
konuyu), a m a kimi üstükapalı sözler, kimi susuşla
geçiştirmeler, kontese yeteri k a d a r bir şeyler sezdi­
riyordu; h a t t â burjuva yaşamının akışı içinde pek eğ-
215
 lence bulamayan Julius'ün u t a n ç verici olay çevre­
sinde bir oyun çevirmeye kalkıp da bu işte parmak­
larının u c u n u yakmadığından da iyice emin deği­
lim. Sonra, Genevieve'in annesiyle birlikte gelmek
kararında, Lafcadio'nun Roma'da bulunuşunun, onu
gene görmek u m u d u n u n iyi kötü, h a t t â önemli bir
etkisi olup olmadığından da emin değilim.
Julius istasyona, onları karşılamaya gelmişti. Er­
tesi gün cenaze töreninde gene göreceği Anthime'ler-
den ayrılır ayrılmaz, çabucak Büyük Otel'e götürdü
onları. Berikiler via di Bocca di Leone'ye, ilk indik­
leri otele gittiler.
Marguerite mutlu haberler getiriyordu romancı­
ya: seçilmesi işten bile değildi; önceki gün, kardinal
Andre dostça söylemişti ona: adayın, üyeleri yeni­
den tek tek dolaşması bile gereksizdi; Akademi ken­
diliğinden ona geliyordu, kapıları açık: kendisini bek­
liyorlardı.
«Görüyorsun!» diyordu Marguerite. «Ben Paris'te
ne diyordum sana? Her şeyin bir zamanı vardır. Bek­
lemek yeter bu dünyada.»
Julius yapmacık bir onurla:
«Bir de değişmemek,» diyerek karısının elini du­
daklarına götürüyor, kızının üzerine çevrilmiş bakı­
şının horgörüyle dolduğunu görmüyordu. «Size, dü­
şüncelerime, ilkelerime bağlı kaldım. Yılmazlık er­
demlerin en vazgeçilmezi.»
En son yoldan sapışının, inanca uygun olmayan
bir türlü düşüncenin, görgüye uygun düşmeyen h e r
türlü tasarının anısı uzaklaşıyordu içinden. Şimdi
bilgi almıştı ya, hiç çaba h a r c a m a d a n topluyordu
kendini. Akimi kısa 'hir zaman için yoldan saptırtan
bu yüce sonuca hayrandı. Kendisi değişmemişti: de­
ğişen papaydı.
«Tam tersine, ne şaşmaz bir düşüncem varmış,»
diyordu kendi kendine; ne mantıkmış o! Güç olan,
neyle yetineceğini bilmek. Bu zavallı Fleurissoire ku-
216
lislere girdiği için öldü. insan basit oldu muydu, en
iyisi bildiğiyle yetinmektir. Bu korkunç giz onu öl­
dürdü. Bilgi yalnız güçlüleri güçlendirir... Ne olur­
sa olsun; Carola'nm polise gitmesi iyi oldu; d a h a ser­
best düşünmemi sağlıyor bu... Ama Armand-Dubois
talihsizliğinin, sürgünlüğünün GERÇEK Kutsal-Baba
yüzünden olmadığını bilseydi, ne büyük bir avuntu
bulurdu! İnancında ne k a d a r cesaretlenirdi! ne ka­
dar hafiflerdi!.. Yarın, cenazeden sonra, ona bu iş­
ten sözetmem iyi olacak.»
Bu cenaze törenine büyük bir kalabalık gelmedi.
Üç a r a b a izledi cenaze arabasını. Yağmur yağıyor­
du. Birinci a r a b a d a Blaphafas, Arnica'ya dostça ar­
kadaşlık ediyordu (yas sona erer ermez onunla ev­
lenir herhalde); ikisi de iki gün önce Pau'dan yola
çıkmışlar (dul kadmı kederine terketmek, bu uzun
yolculukta onu yalnız bırakmak mı, Blaphafas b u n u
düşünmeye bile katlanamazdı; sonra ne de olsa! Aile­
den olmasına aileden değildi ya gene de yas kılığına
girmekten geri durmamıştı; hangi akraba tutabilirdi
böyle bir dostun yerini?), a m a bir tren aksaklığı yü­
zünden Roma'ya ancak birkaç saat önce gelmişlerdi.
Son arabada, kontes ve kızıyla birlikte Madam
Armand-Dubois yer almıştı; ikinci a r a b a d a Anthime
Armand-Dubois ile kont vardı.
Fleurissoire'm mezarı başında talihsiz serüvenin­
den hiç sözedilmedi. Ama mezarlıktan dönerken, Ju­
lius de Baraglioul, Anthime'le gene başbaşa kalınca,
konuşmaya başladı:
«Sizin için doğrudan doğruya Kutsal-Baba'ya
başvuracağıma söz vermiştim.»
«Tanrı tanığımdır ki sizden böyle birşey rica et­
miş değilim.»
«Doğru; Kilise'nin sizi öyle bir yokluk içinde bı­
rakmasına kızmış, yüreğimin sesinden başka bir şey
217
dinlememiştim.»
«Tanrı tanığımdır ki d u r u m u m d a n dert yanma-
dım.»
«Biliyorum!.. Biliyorum!.. Boyuneğişiniz az kız-
dırmamıştı beni! Hatta, Anthime'ciğim, beni gene ay­
nı konuya getirdiğinize göre, açıkça söyleyeyim size,
ben bu d u r u m d a dindarlıktan çok g u r u r görüyor­
dum, Milano'da son görüşmemizde, böylesine boyun
eğişiniz de gerçek dindarlıktan çok ayaklanışa ya­
kınmış gibi gelmişti bana, inanç bakımından pek ra­
hatsız etmişti beni, Tanrı sizden bu kadarını istemi­
yordu canım! Açık konuşalım! t u t u m u n u z beni sars­
mıştı.»
«Ben de size açıkça söyleyebilirim, sizinki de be­
ni kederlendirmişti, kardeşçiğim. Beni siz kışkırtma­
mış mıydınız başkaldırmaya?»
Julius ateşleniyordu, Anthime'in sözünü kesti:
«Tanrı'nm bizi yerleştirmeyi uygun gördüğü dü­
zeyin sunduğu nimetlere boşvermeden de tam an­
lamıyla hristiyan olunabileceğini kendi içimde duy­
muş, yazarlık yaşamım boyunca başkalarına da du­
yurmuştum. Sizin t u t u m u n u z u n kızdığım yanı, bağ­
lılığı ile, benimkinden üstünmüş gibi görünmesiydi.»
«Tanrı tanığımdır ki...»
«Of! hep böyle karşı gelmeyin!» diye sözünü kes­
ti gene Julius. «Tanrı'yla ilgisi yok bunun. Ben size
t u t u m u n u z u n ne zaman başkaldırmaya çok yaklaş­
tığını açıklıyorum... şunu demek istiyorum: benim
kendi başkaldırıma.- bana suçlu olduğunuzu düşün-
dürten de bu suçlu bulduğum yan işte: adaletsizliği
kabul ederek, sizin yerinize başkasının başkaldır­
masına yol açmak. Çünkü ben, Kilise'nin haksız du­
r u m d a olduğunu kabul etmiyordum; sizin tutumu-
nuzsa, hiç de öyle görünmese bile, onu bu d u r u m a
soKuyordu. Böylece sizin yerinize kendim başvurma­
ya k a r a r vermiştim. O zamanlar kızmakta ne k a d a r
haklı olduğumu az sonra anlayacaksınız.»
218
Julius'ün alnında terler boncuklanıyordu, silin­
dir şapkasını dizlerinin üzerine koydu.
— Biraz hava ister misiniz?» dedi Anthime, gö­
nül alırcasma, yanındaki camı indirdi.
Julius gene başladı konuşmaya:
«Roma'ya gelir gelmez, bir görüşme rica ettim.
Kabul edildim. Davranışımın ödülü pek tuhaf bir
başarı olacaktı...»
«Ya!» dedi Anthime ilgisizce.
«Evet, dostum, çünkü p a r a olarak hiçbir şey el­
de edemedimse de bir güvenceyle döndüm görüş­
memden... Bu güvence Kutsal-Baba'mızı hakkında
söylediğiniz h e r türlü alçaltıcı varsayımdan uzak tu­
tuyordu.»
«Tanrı tanığımdır ki, Kutsal-Baba'mız hakkında
alçaltıcı hiçbir şey söylemedim.»
«Sizin yerinize ben söylüyordum. Sizi z a r a r a uğ­
ramış görüyor, kızıyordum.»
«Konuya gelin, Julius: papayı gördünüz mü?»
«Hayır! papayı göremedim» diye patladı Julius
en sonunda. «Ama bir giz öğrendim; önce kuşkulu gö­
rünen, a m a çok geçmeden, sevgili Amedee'mizin ölü­
müyle birdenbire doğru olduğu anlaşılan bir giz; tüy­
ler ürpertici, şaşırtıcı bir giz, a m a inancınız bun­
da bir avuntu bulacaktır, sevgili Anthime. Şunu bi­
lin ki kurbanı olduğunuz adaletsizlikte papanın hiç­
bir suçu yok.»
«Ben b u n d a n hiç kuşku duymadım ki.»
«Anthime, beni iyi dinleyin.- Papayı görmedim,
çünkü kimsecikler göremiyor; şimdi papalık tahtın­
da oturan papa, Kilise'nin dinlediği papa, k a r a r l a r çı­
k a r a n papa; benimle konuşmuş olan, Vatikan'da gö­
rülen papa, benim gördüğüm papa, GERÇEĞİ DEĞİL.»
Anthime bu sözleri duyunca k a h k a h a l a r l a sar­
sılmaya başladı.
Julius alınmıştı:
«Gülün! Gülün!» dedi. «Önceleri ben de gülüyor-
219
dum. Biraz d a h a az gülseydim Fleurissoire öldürül­
meyecekti. Ah! kutsal dost! iyi yürekli kurban!» Sesi
hıçkırıklar içinde can verdi.
«Söylesenize! ciddi mi bu anlattıklarınız?.. İyi
ama!.. İyi ama!.. İyi ama!...» dedi Armand-Dubois,
Julius'ün acıklı konuşmasından kaygılanmaya baş­
lamıştı. «Ama ne de olsa bilinmesi gerekir bunun...»
«Bilmek istediği için öldü o.»
«Çünkü, ne de olsa, malımı mülkümü, toplumsal
düzeyimi, bilimimi sokağa attıysam, b a n a oyun oy­
n a m a l a r ı n a razı olduysam...» diye sürdürüyordu Ant-
hime, o da yavaş yavaş k a b a r m a y a başlıyordu.
«Söylüyorum ya size: gerçeği zerre k a d a r sorum­
lu değil b ü t ü n bunlardan; size oyun oynayan Quidi-
nal'in bir suç ortağıydı.»
«Söylediklerinize inansam mı?»
«Bana inanmazsanız şu zavallı din k u r b a n ı n a
inanın.»
Bir z a m a n ikisi de sustu. Yağmur dinmişti; bir
güneş çizgisi bulutu yarıyordu. Araba ağır sarsıntı­
larla Roma'ya geliyordu.
«Öyleyse ben yapacağımı biliyorum», dedi Ant-
hime en kararlı sesiyle: «Ben bu gizi açıklıyorum.»
Julius yerinden sıçradı.
«Dostum, tüylerimi ürpertiyorsunuz. Hiç kuşku­
suz afaroz ederler sizi.»
«Kim? Sahte bir papaysa, vız gelir.»
«Ben de bu gizle avunursunuz da size bir yar­
dımım dokunmuş olur diye düşünüyordum», dedi
Julius şaşkın şaşkın.
«Şaka mı ediyorsunuz? Fleurissoire cennete git­
tiği zaman, ulu Tanrısının da gerçek Tanrı olmadı­
ğını anlamayacağını kim söyleyecek bana?»
«Durun, sevgili Anthime, durun; saçmalıyorsu­
nuz. İki tane olabilirmiş gibi! BİR BAŞKASI olabilir­
miş gibi.»
«Hayır, a m a siz çok r a h a t konuşuyorsunuz; onun
220
için hiçbir şeyden el çekmediniz siz; gerçek olmuş,
sahte olmuş, hepsi bir sizin için... Of! ben biraz ha­
va almalıyım.»
Kapının üzerinden eğilerek bastonunun ucuyla
aı abacının omuzuna dokundu, arabayı durdurttu.
Julius de onunla inmeye hazırlanıyordu.
«Hayır! Bırakın beni. Kendi başıma gidecek ka­
d a r gücüm var. Gerisini bir r o m a n a saklayın. Bana
gelince, Loca başkanına h e m e n bu akşam bir mek­
tup yazacağım, yarından sonra da La Depeche'deM
bilim yazılarıma yeniden başlıyorum. Çok gülecek­
ler.»
«Aa! siz topallıyorsunuz», dedi Julius, o n u n ye­
niden topalladığını görünce şaşırmıştı.
«Evet, birkaç g ü n d ü r ağrılarım gene başladı.»
«Ah!» dedi Julius, onun uzaklaşmasına bakma­
dan, a r a b a n ı n bir köşesine çekilip büzüldü.
VII
Protos söylediği gibi Lafcadio'yu ele vermek dü­
şüncesinde miydi?
Bilmem: hem olay, polis örgütüne bağlı beyler
arasında yalnızca dostları bulunmadığını gösterdi.
Bu adamlar, bir gün önce Carola'dan aldıkları ha­
ber üzerine, vicolo dei Pecchierelli'de kapanlarını
kurmuşlardı; eskidenberi tanırlardı evi, üst k a t t a n
komşu eve kolayca geçilebileceğini de bilirlerdi; kom­
şu evin çıkış yerlerini de tuttular.
Protos, aynasızlardan hiç mi hiç korkmuyordu;
suçlamadan da, yargıcılardan da korkmuyordu; ken­
disini yakalamanın pek kolay olmadığını biliyordu;
hiçbir cinayetten suçlu değildi aslında, yakayı sıyır­
ması işten bile değildi, bu kadarcık kanıt yetmezdi
suçlanmasına. Bunun için, kuşatıldığını anlayınca,
fazla korkmadı, çabucak anlamıştı sarıldığını, çünkü,
221
 hangi kılık altında olurlarsa olsunlar, bu beyleri ta­
nımakta özel bir sezgi gücü vardı.
Yalnız biraz şaşkındı, önce Carola'nm odasına
kapandı, Carola'nın dönmesini bekledi, Fleurissoire'ın
öldürülüşünden beri görmemişti onu; ondan akıl is­
temeyi, deliğe tıkılma olasılığı karşısında bazı bilgi­
ler bırakmayı çok istiyordu.
Carola bu sıralarda, Julius'ün isteğine uyarak,
mezarlıkta görünmemişti; bir türbenin ardına, bir
şemsiyenin altına saklanarak törene uzaktan katıl­
dığını kimseler bilmedi. Yeni mezarın çevresinin ıs­
sızlaşmasını sabırla, alçakgönüllülükle bekliyordu;
cenaze alayının yeniden toplandığını, Julius'ün Ant-
hime'le birlikte a r a b a y a bindiğini, ince ince yağan
yağmur altında arabaların uzaklaştığını gördü. Ken­
disi de mezara yaklaştı o zaman, atkısının a l t m d a n
kocaman bir yıldız çiçeği demeti çıkarıp aile çelenk-
lerinin epeyce uzağına koydu: sonra uzun zaman
yağmurun altında kaldı, hiçbir şeye bakmadan, hiç­
bir şey düşünmeden, d u a yerine gözyaşı dökerek.
Vicolo dei Vecchierelli'ye döndüğü zaman, eşik­
te iki yabancı yüz gördü; b u n u n l a birlikte, evin göz
altında olduğunu hiç mi hiç anlamadı. Protos'un ya­
n m a gitmeyip oyalanıyordu. Katilin o olduğundan
hiç kuşkusu olmadığı için, şimdi ondan nefret edi­
yordu.
Az bir zaman sonra, çığlıkları üzerine polisler
koşuyordu; a m a ne ,yazık ki, çok geç kalmışlardı!
Pro tos, kendisini ele verenin Carola olduğunu öğre­
nince çok kızmış, onu boğmuştu.
Öğleye doğru oluyordu bu. Akşam gazeteleri ha­
beri yayınlamışlardı, şapkanın astarından kesilmiş
parça da üzerinde bulunduğu için, iki suçu da onun
işlediğinden hiç kimsenin kuşkusu yoktu.
Bu a r a d a Lafcadio bir bekleyiş ya da belirsiz
bir korku içinde yaşamıştı akşama kadar, belki Pro-
222
tos'un gözdağı vererek arkasına takacağını söyledi­
ği polislerden değil de Protos'un kendisinden, ya da
k o r u n m a y a çalışmadığı, belirsiz bir şeyden korku­
yordu. Anlaşılmaz bir uyuşukluk çöküyordu üzerine,
belki de sırf yorgunluktan ileri geliyordu: vazgeçi­
yordu.
Bununla birlikte, Protos'un tutuklandığı haberi,
umabileceği rahatlayışı getirmedi ona. Umut kırıklı­
ğına uğramıştı sanki. Garip yaratık! Cinayetin h e r
türlü maddesel yararını elinin tersiyle itmişti, şimdi
de oyunun herhangi bir tehlikesinden kaçmaya gön­
lü elvermiyordu. Hemen bitmesini kabul etmiyor­
du. Eskiden, satranç oynarken yaptığı gibi, seve se­
ve karşıtına bırakabilirdi hamleyi, sonra olay ona
birdenbire fazla kolay bir başarı sağlıyor, oyunun
ilgi çekici bir yanını bırakmıyormuş gibi, meydan
okuyuşu d a h a ileri götürmedikçe bu işi bitiremeye­
ceğini seziyordu.
Uygun kılığa gireyim diye u ğ r a ş m a m a k için, ak­
şam yemeğini yakın bir trattoria'da yedi. Hemen son­
ra, otele dönünce, lokantanın camlı kapısından, ka­
rısı ve kızıyla sofraya oturmuş kont Julius 'u gördü.
Julius'lere ilk gidişinden bu yana hiç görmediği Ge-
nevieve'in güzelliğiyle çarpıldı. Yemeğin bitmesini
bekleyerek fümuarda oyalanıyordu, kontun odasına
çıktığını, kendisini beklediğini bildirdiler.
Girdi; Julius de Baraglioul yalnızdı; gene ceket
giymişti.
«Eh, katil deliğe tıkıldı», dedi hemen, elini uzattı.
Lafcadio, Julius'ün elini tutmadı. Kapının aralı­
ğında duruyordu.
«Hangi katil?» diye sordu.
«Bacanağımın katili, canım.»
«Bacanağınızın katili benim.»
Titremeden, sesini değiştirmeden, alçaltmadan,
elini kolunu kıpırdatmadan ve öyle doğal bir sesle
söyledi ki, Julius önce anlamadı. Lafcadio sözünü
223
yinelemek zorunda kaldı:
«Bacanağınızın katili tutuklanmadı diyorum si­
ze, çünkü bacanağınızın katili benim.»
Lafcadio'nun yırtıcı bir görünüşü olsaydı, belki
de Julius korkardı; a m a çocukça bir görünüşü vardı.
Hatta Julius'ün kendisiyle ilk karşılaştığı zamanda­
kinden de genç görünüyordu; bakışı öyle duru, sesi
öyle açıktı. Kapıyı kapamıştı, a m a gene de kapıya
böğrünü vermiş, öylece duruyordu. Julius, masanın
yanında bir koltuğa çöktü.
«Yavrucuğum, yavaş konuşun,» dedi ilkin... «Ne
oldu size? Bunu nasıl yapmış olabilirsiniz?»
Lafcadio başını önüne eğdi, şimdiden pişman ol­
muştu konuştuğuna.
«Bilinir mi ki?» dedi. «Pek çabuk yaptım, canım
yapmak isterken.»
«Fleurissoire'a, bu öylesine erdemli, öylesine iyi
yürekli a d a m a karşı ne kininiz vardı?»
«Bilmiyorum... Mutlu görünmüyordu... Kendi
kendime açıklayamadığım birşeyi size nasıl açıkla­
yayım istiyorsunuz?»
Cansıkıcı bir sessizlik büyüyordu aralarında, ara­
da sırada sözleri bu sessizliği kesiyordu, sonra d a h a
derin oluyordu sessizlik; o zaman otelin büyük salo­
n u n d a n bayağı bir Napoli müziğinin yükseldiği du­
yuluyordu. Julius serçe parmağındaki sivri ve pek
uzun tırnağının ucuyla, masanın örtüsü üzerindeki
ufak bir m u m lekesini kazıyordu. Birdenbire bu gü­
zel tırnağın kırıldığını farketti. Eğrilemesine bir çat­
lamaydı bu, ten rengini bütün genişliğince donuk-
laştırıyordu. Nasıl yapmıştı bunu? Sonra nasıl ol­
muştu da hemen anlamamıştı? Her ne olursa olsun,
düzeltilecek gibi değildi; kesmekten başka yol kalmı­
yordu. Çok şiddetli bir sıkıntı duydu bu yüzden, çün­
kü ellerine, hele uzun zamandır büyüttüğü, parmağı­
nı değerlendiren, güzelliğini d a h a bir belli eden bu
tırnağa çok özen gösterirdi. Makas tuvalet masası-
224
nm gözündeydi, Julius makası almak için kalkmak
üzereydi, a m a Lafcadio'nun önünden geçmesi gere­
kecekti; duyarlı adamdı, bu ince işi sonraya bıraktı.
«Peki... şimdi ne yapmayı düşünüyorsunuz?»
dedi.
«Bilmiyorum. Belki de teslim olurum. Bu gece
düşüneceğim.»
Julius'ün kolu koltuğa düştü, Lafcadio'yu seyretti
bir zaman, sonra cesareti kırılmış gibi bir tavırla:
«Yazık, ben de sizi sevmeye başlıyordum!..» diye
içini çekti.
Kötü bir düşünce gütmeden söylemişti bunu. Laf­
cadio da anlardı elbette. Ama, ölçülüp biçilmeden
söylenmiş olması, tümcenin zalimliğini azaltmazdı,
yüreğinden v u r d u onu. Birdenbire içini s a r a n sıkın­
tıyla katılarak başını kaldırdı. Julius'e baktı: «Daha
d ü n aşağı yukarı bir kardeş gibi gördüğüm adam
mı bu?» diyordu içinden. İki gün önce, cinayetine
karşın, içinde öyle neşeyle konuşabildiği odada dolaş­
tırdı bakışlarını; kolonya şişesi hâlâ masanın üze­
rindeydi, nerdeyse boşalmıştı.
«Beni dinleyin, Lafcadio», dedi Julius: «tümüyle
umutsuz görmüyorum ben durumunuzu. Bu cinaye­
ti işlediği sanılan kimse...»
Lafcadio k u r u k u r u sözünü kesti:
«Evet, onu tutukladıklarını biliyorum,» dedi, «be­
nim yerime bir suçsuzun suçlandırılmasma boşver-
memi mi öğütleyeceksiniz?»
«Sizin suçsuz dediğiniz a d a m bir kadını öldür­
dü; h e m de tanıdığınız bir...»
«Bu, beni rahatlatır, öyle mi?»
«Tam olarak bu değil söylemek istediğim, ama...»
«Beni ele verebilecek tek insanın o olduğunu da
ekleyelim.»
«Büsbütün çaresiz d u r u m d a değilsiniz, görüyor­
sunuz ya.»
Julius kalktı, pencereye doğru gitti, perdenin kıv-
225

n m l a r ı n ı düzeltti, geri döndü, sonra öne doğru eğil­
di, az önce oturduğu,koltuğun arkalığı üzerinde kol­
larını kavuşturdu:
«Lafcadio,» dedi, «bir öğüdümü dinlemeden gitme­
nizi istemem: yeniden namuslu bir a d a m olmak, do­
ğuş koşullarınızın elverdiği ölçüde de olsa toplum
içinde kendinize bir yer sağlamak kendi elinizde, be­
nim inancım bu. Kilise size yardım etmek için hazır
duruyor. Hadi, oğlum, cesur olun biraz: gidin, g ü n a h
çıkartın.»
Lafcadio gülümsemekten kendini alamadı:
«Nazik sözleriniz üzerinde düşüneceğim,» dedi.
Bir adım ilerledi, sonra: «Katil bir ele dokunmak is­
temezsiniz elbet. Bununla birlikte gösterdiğiniz...»
«Pekâlâ; pekâlâ», dedi Julius dostça ve uzak bir
el sallayışla: «Gülegüle, yavrum. 'Gene görüşürüz'
diyemiyorum. Gene de, ilerde...»
«Şimdilik b a n a söyleyecek hiçbir şey yok mu, bu­
lamıyor musunuz?»
«Şimdilik hiçbir şey..»
«Allahaısmarladık, Mösyö.»
Lafcadio selâm verip çıktı.
Üst kattaki odasına gitti. Yarı yarıya soyundu,
yatağına attı kendini. Günsonu çok sıcak olmuş, ge­
ce de bir serinlik getirmemişti. Penceresi a r d ı n a ka­
d a r açıktı a m a hiçbir esinti havayı kıpırdatmıyordu;
bahçelerin ardındaki Thermes alanı -uzak elektrik
lambaları, odasını, aydan geldiği sanılabilecek, ma­
vimsi, ve belirsiz bir ışıkla dolduruyordu. Düşünmek
istiyordu a m a garip bir uyuşukluk, düşüncesini de
uyuşturuyordu; ne cinayetini düşünüyordu, ne de on­
dan k u r t u l m a yollarını; yalnız Julius'ün şu dayanıl­
maz sözlerini artık duymamaya çalışıyordu: «Ben de
sizi sevmeye başlıyordum...» Kendisi Julius'ü sevme-
seydi, bu sözler gözyaşlarına değer miydi? Bunun
226
için mi ağlıyordu gerçekten?.. Gece öylesine hoştu
ki, ölmek için kendisini bırakıvermesi yetermiş gibi
geliyordu ona. Yatağın yanındaki sürahiye uzandı,
bir mendil ıslattı, ıslak mendili yüreğinin üzerine
bastırdı, yüreği acıyordu.
«Bundan böyle bu dünyanın hiçbir içkisi bu ku­
ru yüreği serinleştirmeyecek», diyordu kendi kendi­
ne, gözyaşlarını dudaklarına k a d a r akıtıyordu, acı­
lıklarını t a t m a k istiyordu. Nerede okuduğunu bilme­
diği, anımsayamadığı dizeler çınlıyor kulaklarında:
My heart aches; a drowsy numbness pains
My senses...
Sızdı.
Düş mü görüyor? Kapısının çalındığını işitmedi
mi? Geceleri hiç kapamadığı kapı usulca açılıyor, in­
ce, ak bir gölge giriyor içeriye. Hafifçe seslendiği du­
yuluyor:
«Lafcadio... Burda mısınız, Lafcadio?»
Lafcadio, yarı uyku içinde, a m a gene de tanı­
yor bu sesi. Ama böyle hoş bir belirtinin gerçekliği­
ne hâlâ inanamıyor mu? Bir sözcük, bir kıpırdanma
onu kaçırır diye mi korkuyor?.. Susuyor.
Genevieve de Baraglioul'un odası, babasmmkinin
yanındaydı, babasıyla Lafcadio arasındaki konuşma­
yı istemeden, a m a tümüyle işitmişti. Dayanılmaz bir
sıkıntı Lafcadio'nun odasına k a d a r sürüklemişti onu,
çağrısı yanıtsız kalınca, Lafcadio'nun kendini öldür­
d ü ğ ü n ü sandı, yatağın başucuna atıldı, hıçkıra hıç-
kıra diz çöktü...
Hep öyle duruyordu, Lafcadio doğruldu, eğildi,
karanlıkta parlar gördüğü güzel alma dudaklarını
yapıştıramadan, b ü t ü n isteminin çözüldüğünü duy­
du-, şimdiden Lafcadio'nun soluğuyla okşanan bu al-
227
 nı geriye atarak:
«Bana acıyın, dostum», dedi.
Lafcadio hemen kendini topladı, h e m uzaklaştı,
hem de itti onu:
«Kalkın, Matmazel de Baraglioul,» dedi. «Gi­
din! Ben sizin dostunuz değilim... olamam.»
Genevieve kalktı, a m a az önce ölü sandığı kişi­
nin yarı yatmış bir d u r u m d a bulunduğu yataktan
uzaklaşmadı, Lafcadio'nun yaşadığından iyice emin
olmak istiyormuşcasına, yakıcı alnına sevgiyle do­
kundu:
«Ama dostum, bu akşam babama söylediklerini­
zin hepsini de duydum,» dedi. «Bunun için geldiği­
mi anlamıyor musunuz?»
Lafcadio y a n yarıya doğrularak ona baktı. Çö­
zülmüş saçları çevresine düşüyordu; bütün yüzü ka­
ranlıkta kalıyor, Lafcadio bu yüzden gözlerini seçe­
miyor, a m a bakışlarının, kendisini sardığını duyu­
yordu. Bunun hoşluğuna dayanamıyormuşcasma, yü­
zünü ellerinin içinde sakladı:
«Ah! size neden böylesine geç rastladım?» diye
inledi. «Beni sevmeniz için ne yaptım? Ben şimdiden
özgür olmaktan, sizi sevebilecek bir insan olmaktan
çıktıktan sonra, neden böyle konuşuyorsunuz be­
nimle?»
Genevieve kederli kederli karşı çıktı.
«Ben size geliyorum, Lafcadio, başka birine değil,»
dedi. «Katil olan size, Lafcadio! Bana bir kahra­
man, h a t t â biraz fazla gözüpek bir k a h r a m a n gibi
göründüğünüz gündenberi kaç kez iç çekerek andım
adınızı... Şimdi bunu bilmelisiniz: canınızı öyle bü­
yük bir yücelikle tehlikeye attığınızı gördüğüm an,
gizlice size adamıştım kendimi. O zamandanberi ne­
ler oldu? Nasıl olur da adam öldürebilirsiniz? Nasıl
bıraktınız kendinizi, nasıl düştünüz bu duruma?»
Lafcadio yanıt vermeden başını sallıyordu.
«Babamın bir başkasının tutuklandığını söyledi-
228
ğini işittim», diye sürdürdü Genevieve; «bir haydut
ki bir... Lafcadio! h â l â zaman var, kaçm; hemen bu
gece, gidin! Gidin.»
Lafcadio, b u n u n üzerine:
«Artık gidemem», diye mırıldandı.
Genevieve'in dağınık saçları ellerine dokunuyor­
du, onları tuttu, gözlerinin, dudaklarının üzerine bas­
tırdı tutkuyla:
«Kaçmak, bu mu b a n a öğütlediğiniz? Ama şim­
di nereye kaçayım istiyorsunuz? Polisin elinden kaç­
sam bile kendi kendimden kaçamam... Sonra kaç­
tım diye küçümsersiniz beni.»
«Ben mi sizi küçümseyecekmişim, dostum?..»
«Biünçsiz yaşıyordum; düş görürcesine öldürü-
verdim; bir k a r a b a s a n ki, o zamandanberi çırpmı­
yorum içinde...»
Genevieve:
«Ben de sizi b u n d a n koparmak istiyorum», diye
atıldı.
«Beni bir katil olarak uyandıracak olduktan son­
ra ne diye uyandırman?». Kolunu tuttu. «Cezasız
k a l m a k t a n tiksindiğimi anlamıyor musunuz? Yapa­
cak ne kaldı artık? G ü n doğunca teslim olmaktan
başka...»
«Tanrıya teslim olmalısınız, insanlara değil. Ba­
b a m söylememiş olsa, ben söyleyecektim şimdi: Laf­
cadio, acınızı gidermek, pişmanlığı aşıp h u z u r a ka­
vuşmanız için Kilise hazır duruyor.»
Genevieve haklı, Lafcadio'nun da uysalca boyun
eğmekten başka bir yapacağı yok kuşkusuz; b u n u er
geç anlayacak, başka çıkış yolları da kapanınca...
Bunu önce şu Julius domuzunun öğütlemiş olması
kötü!
«Ne mavallar okuyorsunuz bana?» dedi düşman­
ca. «Siz misiniz böyle konuşan?»
Tuttuğu kolu bırakıyor, itiyor; Genevieve geri çe­
kilirken, Julius'e duyduğu belirsiz bir kinle, Gene-
229
vieve'i babasından uzaklaştırmak, onu d a h a aşağıla­
seyemezdi. Lafcadio, Fleurissoire'ı önemsemediyse
ra, , kendisine d a h a yakma getirmek gereksiniminin
b u n d a şaşılacak ne vardı?.. Böyle ayrılmak olur mu?
içinde büyüdüğünü duyuyor; gözlerinden öperken,
Aşk onu itiyor, Lafcadio'ya doğru itiyor. Lafcadio
çıplak ayaklarında ipek terlikler görüyor.
kavrıyor onu, sıkıyor, solgun alnını öpüşlere boğu­
«Ben pişmanlıktan korkmuyorum, anlamıyor mu­
sunuz, ben...» yor...
Yatağmdan ayrıldı; ona arkasını dönüyor; pen­
cereye doğru gidiyor; boğulacak gibi oluyor; alnını
Yeni bir kitap başlıyor burda.
cama, y a n a n avuçlarını balkonun soğuk demirine ya­
Ey a r z u n u n elle tutulabilir gerçeği; kafamdaki
pıştırıyor; onun b u r d a olduğunu, yanında olduğunu
görüntüleri yarı karanlığının içine itiyorsun.
u n u t m a k isterdi...
Renk, sıcaklık ve yaşamın geceyi en sonunda
«Matmazel de Baraglioul, bir iyi aile kızının
yeneceği bu horoz ötümü saatinde, sevgililerimizden
bir katil için yapabileceği h e r şeyi yaptınız; biraz
ayrılacağız. Lafcadio, uyuyan Genevieve'in üzerinde,
d a h a fazlasını yaptınız hattâ; b u n u n için b ü t ü n var­
doğruluyor. Gene de sevgilisinin güzel yüzü, bir ha­
lığımla teşekkür ederim size. Şimdi beni bıraksanız
fif ıslaklığa batmış olan bu alın, bu sedef gözka-
d a h a iyi olur. Babanıza, alışkanlıklarınıza, görevle­
pakları, bu sıcak, aralık dudaklar, bu kusursuz gö­
rinize dönün... Güle güle. Sizi gene görecek miyim,
kimbilir? Düşünün ki b a n a gösterdiğiniz sevgiyi bi­ ğüsler, bu yorgun kollar değil onun baktığı, hayır,
r a z olsun hakedebilmek için yarın gidip teslim ola­ hiçbirine bakmıyor bunların, - ardına k a d a r açık pen­
cağım. Düşünün ki... Hayır! Yaklaşmayın bana... cereden, içinde bahçenin bir ağacının titrediği şa­
Bir el sıkışma b a n a yeter mi sanırsınız?» fağa bakıyor.
Az sonra Genevieve'in kendisinden ayrılacağı da­
Genevieve babasının öfkesine, çoğunluğun kanı­
kika gelip çatacak; a m a h â l â bekliyor; onun üzeri­
larına, küçümsemelerine meydan okuyabilirdi, a m a
ne eğilmiş, onun soluğunun içinden, kentin uyuşuk­
Lafcadio'nun soğukluğu karşısında cesareti yok. An­
lamadı mı bu Lafcadio, böyle geceleyin onunla ko­ luğunu sarsmaya başlayan kentin belirsiz uğultu­
nuşmaya, ona böyle aşkını anlatmaya gelmek için sunu dinliyor. Uzakta, kışlalarda, borozan çalıyor­
cesaretsiz olmadığını, belki de aşkının bir teşekkür­ lar. Ne! Yaşamaktan vaz mı geçecek? Ve biraz d a h a
den d a h a fazlasına değdiğini anlamadı mı? Ama bu­ fazla sevmeye başlayalıberi biraz d a h a az saydığı
güne k a d a r kendisinin de bir düş içinde çırpmır gibi Genevieve'in saygısını kazanacağım diye hâlâ tes­
çırpındığını nasıl söyleyecek? Bazı anlar, ancak has­ lim olmayı mı düşünüyor?
tanede, yoksul çocuklar arasında, onların gerçek ya­
SON
ralarını sararken sıyrılırdı bu düşten, en sonunda
gerçeğe dokunur gibi olurdu. Bayağı bir düştü, için­
de, kendisinin yanında anası babası da çırpmır, dün­
yalarının b ü t ü n acayip uzlaşmaları, alışkıları beliri-
verirdi. Genevieve, onların kanılarını, tutkularını, il­
kelerini önemsemediği gibi, davranışlarını da önem-

230 231
Andre Gide _ Vatikan'ın Zindanları
Kitaplar, uygarlığa yol gösteren ışıklardır.
UYARI:
www.kitapsevenler.com
Kitap sevenlerin yeni buluşma noktasından herkese merhabalar... Cehaletin yenildiği, sevginin, iyiliğin ve bilginin paylaşıldığı yer olara
Sitemizin amacı asla eser sahiplerine zarar vermek değildir.
www.kitapsevenler.com web sitesinin amacı görme engellilerin kitap okuma hak ve özgürlüğünü yüceltmek ve kitap okuma alışkanlığın
Ben de bir görme engelli olarak kitap okumayı seviyorum. Sevginin olduğu gibi, bilginin de paylaşıldıkça pekişeceğine inanıyorum. Tüm
Bilgi paylaşmakla çoğalır.
Yaşar Mutlu

İLGİLİ KANUN:
5846 sayılı kanun'un "Altıncı Bölüm-Çeşitli Hükümler" bölümünde yeralan "EK MADDE 11" : "ders kitapları dahil, alenileşmiş veya y
Ayrıca bu nüshalar üzerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulması ve çoğaltım amacının belirtilmesi zorunludur."
Bu e-kitap görme engelliler için düzenlenmiştir.
Kitap taramak gerçekten incelik ve beceri isteyen, zahmet verici bir iştir. Ne mutlu ki, bir görme engellinin, düzgün taranmış ve hazırla
Bu kitaplar, size gelene kadar verilen emeğe ve kanunlara saygı göstererek, lütfen bu açıklamaları silmeyiniz.
Siz de bir görme engelliye, okuyabileceği formatlarda, bir kitap armağan ediniz...
Teşekkürler.
Ne Mutlu Bilgi için, Bilgece yaşayanlara.
www.kitapsevenler.com
Tarayanın notu.
Bireysel kütüphanemi bilgisayar ortamına geçirirken
Taradığım kitapları kitapsevenlerle paylaşmak istedim.
Bu Kitap Sadece Görme Engellilerin İstifade Etmesi İçin www.kitapsevenler.com
Web Sitesine Teslim Edilmiştir.
Belisa
Andre Gide _ Vatikan'ın Zindanları