N E D E N Ç E L İ K Y A P I?

Eşsiz bir inşaat malzemesi olmasına karşın eksik veya yanlış bilgiler nedeniyle yıllardır göz ardı
edilen çelik ile bu malzeme kullanılarak çoğu gelişmiş ve özellikle TÜRKİYE gibi aktif deprem
bölgelerinde bulunan ülkelerde yapılmakta olan Çelik Çerçeveli Yapılar'ın tanıtımı amacıyla
hazırlanan bu sitede söz konusu sistemin ülkemiz koşullarındaki uygulanabilirliği de araştırılmıştır.

Önerilen taşıyıcı sistemin avantaj ve zorlukları; yurtdışındaki uygulamalardan çok sayıda fotoğraf
ile örnekler verilip karşılaştırmalar yapılarak açıklanmaktadır. Amaç, çelik çerçeveli yapıları
öğretmek değil tanıtmak olduğundan zorunlu olmadıkça teknik ayrıntılara girilmemiştir.

Kore, Seul'de Konut Binası Yapımı

Topraklarının %92'si deprem bölgelerinde bulunan ve insanlarının %95'i bu bölgelerde yaşayan

ülkemizde depreme dayanıklı yapıların önemi çoğu inşaat mühendisi tarafından bilinmekteydi. Bu
gerçek; büyük can, mal ve iş kayıplarına neden olan son depremlerden sonra kamuoyuna da mal
olmuştur.

Fay hatlarının yeri konusunda yapılan gereksiz tartışmalar sürerken, tüm bu kayıplarda asıl suçlunun;
depremler değil depreme dayanıksız yapılar olduğu anlaşılarak yapı türlerinin sorgulanmasına
başlanabilmiştir. Ancak, 1-2 kattan yüksek depreme dayanıklı yapılar konusunda gündeme gelen tüm
yapı türlerinde, ne yazık ki, yine betonun öne çıktığı görülmektedir. Kamuoyuna yansıyan çelik
çerçeveli yapı önerilerinin meslektaşlarımız yerine bir mimar ile eski bir vali'den gelmesi düşündürücü
ve üzüntü vericidir.

Çelik çerçeveli yapı önerimize bazı meslektaşlarımızca verilen ilk yanıt 'Evet ama betonarme ile de
depreme dayanıklı yapılar elde edilebilir.' olmaktadır. Aksini savunmuyoruz. Ancak, amaç 3-5 katlı
ucuz yapılar elde etmek ise; yığma ile de, hem de betonarmeden çok daha ucuza, depreme dayanıklı
yapılar elde edilebilir!
TAŞIYICI SİSTEM MALZEMESİNE GÖRE YAPI TÜRLERİ
( İNGİLTERE )

Kaçamak yanıtlar; çelik çerçeveli yapıların gerek tasarımı, gerekse üretim ve montajı konusunda
yeterli bilgi ve deneyime sahip olmamanın sonucu olan korkulardan kaynaklanmaktadır. Çelik
çerçeveli yapıların tüm gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de yapılmasının kaçınılmaz olduğu
bilinmelidir. Bunun farkına varılarak bilgi edinmek için gösterilecek biraz çaba korkulardan kurtulmak
için yeterli olacaktır.

Gerçekdışı olmasına karşın betonarme yapılardan pahalı oldukları varsayılsa bile, çelik çerçeveli
yapıların eğitimsiz işçiler ile denetlenemeden yapılan ucuz yığma ve betonarme yapılarda riske atılan
insanların yaşamından çok daha ucuz olacağı yadsınamaz bir gerçektir. Deprem bölgesi, kullanım
amacı veya kat sayısı ayırımı yapılmadan bir an önce uygulanması gereken çelik çerçeveli yapılar
konusunda; üniversitelerimizde kendilerine tanınan kısıtlı olanaklar ile eğitim ve araştırma yapmaya
çalışan azınlıktaki öğretim üyeleri ile bizlerin sesini duymazlıktan gelerek, aksine karar verenler büyük
bir sorumluluk altındadır.
ÇELİK YAPILAR
 Demirin ilk kez M.Ö. 1500 yıllarında Kuzeydoğu Anadolu ve Kafkasya'da üretilip kullanıldığının
bilinmesine karşın ülkemizde yapı malzemesi olarak yeterince bilinmeyen çeliğin değerlendirilememesi
üzücüdür.

Yapı çeliği, homojen, izotrop ve sürekli denetlenerek üretildiğinden güvenli bir malzemedir. Yüksek
dayanımı nedeniyle öz ağırlığının taşıdığı yararlı yüke oranı küçüktür ve montajı tamamlandığı anda
tam yükle çalışabilme özelliği vardır.

 Çelik çerçeveli yapı sistemleri, çok önemli olan bu üstünlükleri nedeniyle;

 Büyük açıklıklı köprüler,

 Endüstri yapıları ve
 Spor salonları ile
 Portatif ve prefabrik,
 Taşıyıcı sistemleri özel,
 Hızla yapılması gereken,
 Temel zemini zayıf nitelikli,
 Yatay yüklere dayanıklı,
 Çok katlı veya yüksek yapılarda

geniş kullanım alanı bulmaktadır.

Ülkemizde çok yaygın olarak kullanılmakta olan betonarme yapıların çoğu çelik çerçeveli olarak
yapılabilmektedir. Öte yandan, çelik çerçeveli yapılardan çoğunun betonarme çerçeveli olarak
yapılması olanaksızdır.

 ABD, Japonya, Almanya, İngiltere, İsveç, İspanya, Fransa ve Finlandiya gibi gelişmiş ve daha çok
deprem bölgelerinde bulunan ülkelerde yapı çeliği kullanımının önemli oranlara ulaştığı görülmektedir.
 TAŞIYICI SİSTEM MALZEMESİNE GÖRE YAPI TÜRLERİ
( JAPONYA )

Söz edilen ülkelerden Japonya'da, sık ve şiddetli depremlerin yok denecek kadar az can ve mal
kaybına neden olmasına karşın ülkemizde verdiği felaket boyutundaki zararları önlemeye yönelik
önemli bir çalışmanın bulunmadığı görülmektedir. Özellikle inşaat sektörü, az sayıda da olsa bu
konuda bilgili elemanların çelik çerçeveli yapı önerilerine kayıtsız kalmaktadır.

1. Ofis Binası - Londra, GB

2. Ofis Binası - Tampere, SF
3. Uydu İstasyonu – Endonezya

 Ülkemizde yapısal çeliğin kullanım alanları; demiryolu köprüleri, cebri borular, baraj kapakları ve
endüstriyel yapılar ile sınırlı kalmıştır. Bu tür yapılarda bile çeliğin sunduğu olanaklardan yeterince
yararlanılmadığı gözlenmektedir.
Çok katlı çelik çerçeveli konut, işyeri, hastane, otel vb. binaların bulunmamasına, betonarme
yapılardan daha pahalı oldukları savı gerekçe gösterilmektedir. Ancak; çelik çerçeveli yapıların %50'ye
ulaşan hafiflikleri, azalan deprem yükleri ile birlikte taşıyıcı sistem ve temel boyutlarının da küçülmesini
sağladığından sözkonusu gerekçenin geçerli olmadığı ortaya çıkmaktadır. Asıl nedenin; çelik çerçeveli
yapı sistemlerinin sayısız avantajları ile gerek tasarım gerekse üretim ve montajı konusunda mimar,
mühendis ve yüklenicilerin yeterli bilgi ve deneyime sahip olmamalarından kaynaklanan korkularının
olduğu açıktır.
 
ÇELİK ÇERÇEVELİ YAPILARDA MALİYET DEĞİŞİMİ
( İNGİLTERE )
 Ortaya çıkan olumsuz tabloya karşın, çelik çerçeveli yapılar konusunda ileri ülkelerin
deneyimlerinden yararlanılarak yapılacak bir atılım ile pek çok ülkenin önüne geçme şansının
bulunduğu unutulmamalıdır.

AVANTAJLAR
• Mimari Özgürlük
• Narinlik
• Hafiflik
• Çok Katlı Bina Yapımı
• Depreme Dayanım
• Prefabrikasyon
• Kolay Denetim
• Hızlı Yapı Üretimi
• Ekonomi
• Değişim
• Dönüşüm
• Güçlendirme

ZORLUKLAR
• Eleman Azlığı
• Malzeme
• Korozyon
• Yangına Dayanım

Bulonlu Birleşim
 Çelik yapı elemanlarının fabrikada sürekli denetim altında yapımında kullanılan kaynak bulonlu
birleşimlere göre malzemenin %10'a kadar azalmasını sağlamaktadır. Ancak;

a. Kalifiye işçi gerektirmesi,

b. Yatay ve dikey olarak yapım zorlukları,
 c. Soğuk havalarda çatlaması ve
d. Yeterince kontrol edilememesi

gibi sakıncaları nedeniyle montaj kolaylığı için yapılanlar dışında taşıyıcı kaynakların şantiyede yapımı
istenmemektedir.

"Shop Welds, Site Bolts - Fabrikada Kaynak, Şantiyede Bulon" genel kuralının aksine yetersiz veya
kötü şantiye koşullarında yapılacak hatalı kaynağın tehlikeli sonuçlara yolaçabileceği bilinmektedir.

 Bulonlu birleşim sistemi;

i. Elektrik veya jeneratöre gereksinim duyulmaması,

ii. Montajın zor hava koşullarında bile kolaylıkla yapılabilmesi ve
iii. İşçilik hatalarının en aza inmesi nedeniyle

ülkemiz koşulları bakımından da uygun görülmektedir.

Örneğin; elemanların birleşim bölgelerindeki bulon deliklerinin konumu ve sayısı aynı değil ise,
kullanılmayan delikler işçiyi ve kontrolunu uyaracak, delik konumlarının farklı olması durumunda ise
montaj yapılamayacaktır.

 Öte yandan, çelik çerçeveli yapıların depreme dayanıklı olması bakımından da; kararlılık
bağlantılarının sünek davranışı sağlayacak biçimde düzenlenmesinin yanısıra elemanların
birleşiminde davranış bakımından uygun görülmeyen kaynak yerine öngermeli yüksek dayanımlı
bulonların kullanılması önerilmektedir.

Ülkemizde de üretilmekte olan yüksek dayanımlı (HV) bulonların;

a. Birleşimlerdeki bulon sayısını en az yarıya indirebilmesi ve

b. Yeni şartnamelere göre delik toleransının büyük olması

gibi önemli avantajları da bulunmaktadır.

Ayrıca, yeterince sıkıldığında uç bölümü kopan (Çekme Kontrollü) bulonlar denetimi

kolaylaştırmaktadır.

Döşemeler
 Çelik çerçeveli yapılardaki döşemeler sac veya beton ile ya da her ikisi birlikte kullanılarak
oluşturulmaktadır.

I. Çerçeve kirişleri ile bunların arasındaki döşeme kirişleri ve/veya yatay çaprazların üzerine
kaynaklanan saclar ile oluşturulan döşemeler neopren vb. malzeme veya amortisör gibi
çalışan aygıtlarla yapılabilen ses yalıtımını gerektirmesi nedeniyle konut, işyeri vb. yapılar
yerine daha çok endüstri yapılarında kullanılmaktadır.
II. Çerçeve kirişlerinin genişletilen alt veya üst başlıkları üzerinde yerinde dökme donatılı beton
ile oluşturulan döşemeler ise kalıp ve iskele gerektirmesi, bunların hazırlanması, donatıların
yerleştirilmesi ve beton dökümünden sonra beklenerek tekrar sökümü gibi işler nedeniyle
malzeme, işçilik ve inşaat süresi bakımından ekonomik olmadığından tercih edilmemektedir.
III. Bosluklu veya alt bölümü prefabrik beton plaklarla oluşturulan döşemeler; kalıp ve taşıyıcı
donatı işlerinin fabrikada yapılması nedeniyle geniş bir kullanım alanı bulmuştur. Ancak, bu tür
döşemelerde sınırlı da olsa şantiyede beton dökümü zorunlu olmaktadır.
IV. Çelik çerçeveli yapılarda birçok avantajı nedeniyle yaygın olarak kullanılan döşeme sistemi,
sac ve üzerine şantiyede dökülen donatılı betondan oluşmaktadır. Sözkonusu sac; yükseklik,
kalınlık ve aderans için gereken yüzey bakımından uygun olması durumunda çekme donatısı
olarak ta kullanılabildiğinden toplam donatı miktarı da azalmaktadır.

Özel saclı bileşik döşeme sisteminin önemli avantajlarından bir bölümü:

a. Oluşturulan rijid diyaframın ideale yakın özellikte olması,

b. Uygun özellikte saclar ile bileşik kesit olarak tasarlanan döşemenin kalınlık ve
donatısının azalması,
c. Kesme bağlayıcıları ile kirişe bağlanan döşemelerin bileşik kesit olarak tasarlanacak
kiriş boyutlarını küçültmesi,
d. Eylemsizlik momenti yüksek saclar ile kiriş ve kolon sayısının azaltılıp daha büyük
açıklıkların elde edilebilmesi,
e. Kalıp olarak ta kullanılan sacların iskele gerektirmemesi,
f. İskelesiz alanların çalışma platformu olarak kullanılması,
g. Kalıp ve iskelesiz çalışma ortamında yangın tehlikesinin azalması,
h. Elektrik, yağmurlama suyu vb. tesisat ile klima kanallarının daha kolay yerleştirilmesi,
i. Asma tavan montajının kolaylıkla yapımı,
j. Akustik veya yalıtımlı döşemeye dönüştürme olanağı,
k. İnşaatın yaklaşık %30 oranında hızlanması ile sağlanan ekonomi.
 Kesme Bağlayıcıları

Çelik çerçeveli yapılarda kirişler; yatay yüklerin dağıtımında üstün diyafram özelliği olan betonarme
döşemelere kirişlerin üst başlığına kaynaklanan kesme bağlayıcıları ile bağlanmaktadır. Bu bağlantı ile
oluşan bileşik kesitteki çelik kirişin taşıma kapasitesi artarken ağırlığın da sağlanan ekonomi %20 ile
%150 oranları arasında değişmektedir.

Kesme bağlayıcısı olarak genellikle özel çivi, U profil, köşebent, lama ve U veya helisel biçimli
çubuklar kullanılmaktadır. Bağlantısı özel kaynak tabancaları ile fabrikada veya şantiyede kısa sürede
ve kolaylıkla yapılabilen özel çiviler en yaygın olanıdır.

Duvarlar
 Çelik çerçeveli yapılarda kullanılan duvarlar da taşıyıcı yapı elemanları gibi çoğunlukla prefabriktir.
Bu özellik üretimin hızlanmasına neden olurken yapının daha ekonomik olmasını da sağlamaktadır.

I.  İç Duvarlar

Prefabrik beton paneller, briket veya tuğla ile de yapılabilmektedir. Ancak, tercih edilen
yöntem; galvanizli saclardan kesilip bükülerek elde edilen U ve C profillere alçı panellerin
monte edilmesidir. Kullanım yerlerine göre kalınlık, su geçirimsizlik ve yangına daha uzun süre
dayanım gibi özellikleri olan alçı panellerin arasında yine kullanım yerlerine göre su ve/veya ısı
yalıtımı bulunmaktadır.

ÖZEL YALITIMLI İÇ DUVAR

 Önceden delinmiş bükme sac dikmelerden oluşan duvarlara elektrik, telefon, su vb. tesisat
elemanları kısa sürede ve kolaylıkla monte edilebilmektedir.

Bükme sac profillerin fabrikada birleştirilmesi ile oluşturulan ve taşıyıcı da olabilen duvar
panelleri inşaat süresinin kısalmasını sağlamaktadır.

BÖLME DUVAR AYRINTILARI

( ŞAŞIRTMALI MAKAS SİSTEMİ )

II. Dış Duvarlar

Genel olarak, iç tarafında alçı panel dış tarafında hava koşullarına dayanıklı bir kaplama ile
aralarındaki yalıtım malzemesinden oluşmaktadır. Bir bölümünde ayrıca iç kaplama
yapılmasına gerek kalmayan çok çeşitli dış kaplama malzemeleri arasında;

o Prefabrik beton veya metal paneller,

o Ahşap veya endüstriyel metal kaplamalar ile
o Metal veya cam perde duvar sistemleri

yaygın olarak kullanılmaktadır.

Yapılardaki en önemli elemanlardan olan dış duvarların istendiğinde;

i. Isı,
ii. Hava,
iii. Buhar,
iv. Kar ve yağmur,
v. Yapay ve doğal ışık,
vi. Ses ve
vii. Yangın geçişini engellemesi
viii. Güçlü ve rijid,
 ix. Dayanıklı,
x. Estetik ve
xi. Ekonomik olması

gibi özelliklerden birkaçına veya tamamına sahip olması gerekmektedir.

TİPİK DIŞ DUVAR

 Taşıyıcı duvar panelleri ile depremsiz bölgelerde 5-6 kat yüksekliğinde binalar yapılabilmektedir.
Tarafımızca "Yığma Çelik" olarak adlandırılan bu tür binaların çoğunda kolon ve çerçeve kirişleri
bulunmamaktadır. Çok sayıda ince elemandan oluşan binaların deprem bölgeleri için uygun olduğu
söylenemez. Ulaşılabilecek kat yüksekliği de sınırlı olduğundan nüfusları hızla artmakta olan
şehirlerimizdeki konut ihtiyacının bu tür yapılarla karşılanması olanaksızdır.
 Yüksek ve/veya depreme dayanıklı yapılar elde edilmesinde zorunlu olarak hadde profiller
kullanılırken daha ekonomik kesitler için kalın saclar ile oluşturulan yapma kesitler de kullanılmaktadır.

Bu bakımdan; ülkemiz gibi en aktif deprem kuşaklarından birinde bulunan Japonya'da çoğunluğu çelik
ve 2 katlı olan yapılarda hadde profil kullanımının %46'lara ulaşması dikkat çekicidir.
Kafes Kirişler
 Hafiflikleri ve havalandırma vb. tesisat için uygun boşlukları nedeniyle tercih edilen kafes kirişlerin
basit mesnetli olarak yaygın kullanım alanı; rijid diyafram oluşturulması ve yanal burkulmanın
önlenmesinde aşıklar ve rüzgar bağlantılarından yararlanılan çatılar olmuştur.
 İki veya üç boyutlu olabilen kafes kirişlerin; genellikle ince sacdan oluşan üst başlıklarına çeşitli
tipteki kesme bağlayıcılarından birçoğu kaynatılamadığından bileşik kesit içinde kullanımları sınırlıdır.

Ayrıca, rijid diyafram oluşturulması ve yanal burkulmanın önlenebilmesi için kirişlerin ek malzeme,
işçilik ve zaman gerektiren çaprazlar ile biribirine bağlanması zorunlu hale gelmektedir.

Hadde profil kirişlerdeki boşluklar; profil gövdeleri delinerek, petek kiriş (Büyük açıklıklar için ara
levhalı) yapılarak veya "Stub Girder" sistemi ile sağlanmaktadır.

Petek kirişler ile kafes kiriş ve gövdesi delikli profil kirişlerin kullanımı

 Hadde profil kiriş ile yapılan karşılaştırma için örnek olarak seçilen R-Tipi 'Döşeme Kirişi' iki katlı bir
binada çerçeve kirişine kaynaklanmıştır. 142.5 kg ağırlığındaki kirişin 8 cm betonarme döşeme ile
oluşturulan bileşik kesit içinde profil olarak karşılığı 134 kg ağırlığındaki NPI 180'dir.

%6 daha hafif olan NPI kirişin; Malzeme çeşit ve ağırlığı, İşçilik, hata Riski ve üretim Süresi de dikkate
alındığında çok daha ekonomik olduğu görülmektedir.
 Umman'da haberleşme pilonu ve sanayi yapısı çatısında kullanılan petek kirişler

 Verilen örnekte, kafes kirişten daha ekonomik olduğu görülen NPI 180 yerine NPI 160 'tan elde
edilecek ara levhasız petek kirişin kullanılması durumunda, kolaylıkla yapılan kesme ve kaynak
işlemlerinin getirdiği ek maliyete karşın, çelik malzemede sağlanan ekonomi %18'dir.

Özellikle düzgün yayılı yüklü büyük açıklıklarda kullanılan ara levhalı petek kirişler ile sağlanan
ekonomi çok daha büyük oranlara ulaşmaktadır.

 Sözkonusu kirişlerin A.B.D.'ndaki üretimi; kullanılan malzeme sayısı, yapım süresi ve işçilik ile
artan hata riskine karşın Steel Joist Institute tarafından belgelendirilmiş sınırlı sayıdaki fabrika
tarafından yapılmaktadır.

Çelik çerçeveli yapıların ülkemizde de yaygınlaşması bakımından ekonomik ve güvenli yapılar elde
edilebilmesi için; tüm yapı elemanlarında olduğu gibi, kafes kirişlerde de kullanım yerlerinin
doğruluğuna ve üretim kalitesine önem verilmelidir.

Konsol Kirişli Çatı Çerçeve Sistemi

 Hadde profil konsol (Gerber) kirişli çatı sisteminin;

a. Tek açıklıklarda kullanılan çelik miktarını çok azaltması,

b. Kafes kirişten çok daha kısa sürede, daha az çeşitli malzeme, daha az işçilik ve hata riski ile
üretilmesi,
c. Montajının daha az işçi ile daha kısa sürede yapılması,
d. Azalan yükseklikleri nedeniyle duvar giderlerinin de azalması, ( Elektrik, mekanik vb. sistemler
kullanılması durumunda "Petek Kirişler"in gövdesindeki boşluklardan, dolu gövdeli kirişlerin
gövdesinde açılan deliklerden veya kiriş altından geçirilmektedir. Sözkonusu sistemlerin kiriş
altından geçirilmesi durumunda bile duvar yükseklikleri çoğu kez "Kafes Kirişler" ile
oluşturulan sistemlere göre daha az olmaktadır.)
e. Azalan bina hacmine bağlı olarak işletme giderlerinin de azalması,
f. Tekil yükleri taşıyabilme esnekliği,
g. Değişebilecek yüklere daha kolay uyarlanması

gibi önemli avantajları bulunmaktadır.

 AISC'ın 1994 yılında mimar, mühendis, fabrikatör ve yükleniciler arasında yaptığı araştırma sonucu
kafes kirişlere alternatif olarak tanıttığı sisteme ilişkin "Cantilever Roof Framing Using Rolled Beams"
ve CISC'ın "Roof Framing with Cantilever (Gerber) Girders & Open Web Steel Joists" isimli
kitaplarında sistemin kullanımını kolaylaştırmak amacıyla hazırlanmış tasarım tabloları bulunmaktadır.
Yapılan uygulamalarına karşın pek bilinmeyen sistemin, özellikle işçilik konusundaki avantajları
nedeniyle, ülkemiz koşullarına da uygun olduğu düşünülmektedir.

Parça Kirişli Çerçeve Sistemi

 İlk kez 1970'li yılların başlarında Dr. J.P. Calaco tarafından (Houston, Texas) ABD'nde "Stub
Girder Floor Framing System" ismi ile tanıtılmıştır. Yapısal sistemin mekanik, elektrik ve haberleşme
sistemleriyle entegrasyonu sonucunda; büyük açıklıklı yapılarda kullanılan çelik miktarı ve kat
yükseklikleri azaltılarak önemli oranda ekonomi sağlamaktadır.

Klasik çerçeve sisteminde uzun yönde üst kotları düşürülen kirişlerin üzerine yerleştirilen parça kirişler
ve kısa yönde uzanan aşıklar ile bileşik döşeme arasında; havalandırma kanalı, yangın suyu pükürtme
sistemine ait borular, elektrik-telefon hatları gibi sistemlerin geçebieleceği boşluklar kalmaktadır.
Sözkonusu sistemler için ayrıca bir boşluk bırakılmasına gerek kalmadığından sınırlanan kat
yükseklikleri, genel yapı hacmi ile duvar vb. eleman giderlerinin azalmasını sağlamaktadır.

 Kanada, Calgary'de 1982 yılında tamamlanan 70,000 m² döşeme alanı olan 37 katlı Nova Corp.
İdare Binası bu sistemin kullanıldığı ilk ve büyük örneklerden biridir. ABD ve Kanada'da yapılan birçok
binadan elde edilen sonuçlar ışığında sistemde; döşeme donatı hesaplarında yeni yöntemlerin
kullanılması, kiriş yüksekliklerinin azaltılması, parça bağlantılarının basitleştirilmesi ve gibi önemli
düzenlemeler yapılmıştır.

Petek Kirişler
 I profilin gövdesi boyunca zig-zaglı olarak kesilmesiyle elde edilen iki parçanın kaydırılıp uç
bölgelerinden istenildiğinde ek parça kullanılarak kaynakla yeniden birleştirilmesi sonucu oluşturulan
Petek Kesitler daha çok düzgün yayılı yüklerin taşınmasında kiriş olarak kullanılmaktadır.
İki profilden elde edilen dört parçanın birleştirilmesi sonucu ortaya çıkan her iki yöndeki eylemsizlik
momentleri eşit kesitlerin de kolon olarak geniş kullanım alanı bulunmaktadır.

NPI EKSİZ PETEK KESİTLERİN SAYISAL ÖZELLİKLERİ

D/H V/E/C Gn-p Artış Wxn-p Artış Ixn-p Artış

(mm) (mm) (kg/m) % (mm3) % (mm4) %

140/210 35/250/140 14.3-14.3 0.0 82-96 17.1 573-1010 076

160/230 45/250/140 17.9-17.9 0.0 117-180 53.8 935-2070 121

200/280 60/360/160 26.2-26.2 0.0 214-316 47.7 2140-4430 107

240/320 80/416/160 36.2-36.2 0.0 354-499 41.0 4250-7990 088

260/360 80/416/200 41.9-41.9 0.0 442-648 46.6 5740-11660 103

300/420 90/500/240 54.2-54.2 0.0 653-968 48.2 9800-20350 108

NPI EKLİ PETEK KESİTLERİN SAYISAL ÖZELLİKLERİ

D/H V/E/Z Gn-p Artış Wxn-p Artış Ixn-p Artış

(mm) (mm) (kg/m) % (mm3) % (mm4) %

140/410 35/250/200 14.3-17.2 20.3 82-279 240 573-5730 900

160/430 45/250/200 17.9-21.2 18.4 117-360 208 935-7740 728

200/480 60/360/200 26.2-30.3 15.6 214-697 226 2140-14230 565

240/520 80/416/200 36.2-40.9 13.0 354-882 149 4250-22940 431

260/560 80/416/200 41.9-46.9 11.9 442-1080 144 5740-30260 427

300/620 90/500/200 54.2-59.8 10.3 653-1520 133 9800-47110 381

Kesim işleminin esnekliği nedeniyle istenildiğinde delikleri değişken boyutlu olabilen petek kirişlerin;

a. Şantiyede yapılan pahalı güçlendirme işlemlerine gerek kalmadan hafif ve orta büyüklükteki
noktasal yükleri taşıyabilmeleri,
b. Üst başlığına kaynatılacak kesme bağlayıcıları ile bileşik kesitli kiriş olarak ta
kullanılabilmeleri,
c. Benzer amaçlı elemanlara göre daha az yatay bağlantı gerektirmeleri,

d. Daha yüksek ve daha hafif olan kirişlerin gövdesinde oluşan deliklerden elektrik, mekanik ve
su püskürtme tesisatları geçirilebildiğinden kat yüksekliklerinin arttırılmasına gerek kalmaması,
e. Küçülen kiriş boyutlarının duvar yükseklikleri ile inşaat maliyetinin azalmasını sağlaması,
f. Yangına karşı yalıtımlarının kolay olması ve
g. Açıkta bırakıldıklarında, etkileyici görüntüleri ile mimari tasarımı güzelleştirmeleri

gibi önemli avantajları bulunmaktadır.

Şaşırtmalı Makas Sistemi

 Staggered Truss Steel Framing System / Şaşırtmalı Makas Çelik Çerçeve Sistemi Massachusetts
Institute of Technology - MIT, Mimarlık ve İnşaat Mühendisliği bölümlerinden bir grup araştırmacının
United States Steel - USS Corp. desteği ile yüksek yapılar için yaptıkları çalışmanın sonucu
oluşturulmuştur. 1966 yılında tanıtılan ve ilk uygulaması 1967 yılında yapılan sistemde, yapılan birçok
binadan edinilen deneyimler sonucu, önemli gelişmeler olmuştur.
YATAY YERLEŞİM SEÇENEKLERİ

18.30 m genişlikte, 73.15 m uzunlukta 20 katlı bir yapıda kullanılan çelik miktarının 27.8 kg/m² olması
sözkonusu sistem ile ulaşılan ekonominin göstergesidir.

Deprem bölgelerinde bulunanlar da dahil olmak üzere Apartman tipi yapılar için geliştirilmiş olmasına
karşın ince-uzun dikdörtgen veya çember planlı çok katlı yurt, otel, hastane, işyeri vb. binalarda da
başarıyla uygulanmaktadır.
TİPİK DÖŞEME KESİTİ

 Ülkemiz koşulları bakımından da çok uygun görülen bu sistem; yapının kısa yönünde çevre
kolonlar arasına şaşırtmalı olarak yerleştirilen kat yüksekliğindeki Vierendeel makaslardan
oluşmaktadır. Her katta dar yönde iki açıklıkta bir bulunan makaslar dışında oluşan her türlü kullanıma
uygun büyük alanlar; belirli katlarda düşey yerleşim düzeni değiştirilerek makas aralarının açılması,
asma kat yapımı vb. özel uygulamalar ile çok daha büyük hale getirilmektedir.