1

SELÇUK EĞİTİM MERKEZİ TERCÜME TEKNİKLERİ DERSİ NOTLARI

Hazırlayan: Hasan Özer-Ders Hocası
Yazan: Kasım Küçüktosun-XX/A
Arapça Cümle Yapısı
* Arapça cümlelerin gramer yönünden iki kısma ayrıldığını görürüz.
1-İsim Cümlesi
2-Fiil Cümlesi
1-İsim Cümlesi:
* Arapça’da isim cümlesi en basit şekilde ifade edersek; isimle başlayan cümledir.
‫“ البيت كبير‬Ev güzeldir.” örneğinde olduğu gibi …
* İsim cümlesini oluşturan iki temel unsur bulunmaktadır: Mübteda ve Haber
* Mübteda genel olarak cümlenin başında yer alır.
* Mübteda Türkçe’deki cümle yapısının öznesi durumundadır.
* Mübteda isim olduğu gibi, işaret, şahıs vb. olabilir.
‫“ أنا معلم‬Ben öğretmenim.” ‫“ هذا خبز‬Bu ekmektir.” ‫“ هو ععالم‬O alimdir.” örnekleri
gibi…
* Mübteda genelde ma’rifedir.
* Habere gelince genellikle isim cümlesinin sonunda gelir.
* Haber, mübtedayı nicelik ve nitelik bakımından ifade eder. Türkçe’deki cümle yapısının
yüklemi durumundadır.
‫“ القلم طويل‬Kalem uzundur.” ‫“ الطعالب زكعي‬Öğrenci zekidir.” Burada ‫ زكعي‬kelimesi
‫ الطالب‬kelimesinin ne ve nasıl olduğunu nitelemiştir. Yüklem vazifesi yapmıştır.
* Mübteda, haber daima merfudurlar.
* Haber müfret olduğu gibi, mürekkep te olabilir. Bir başka ifade ile haber tek bir kelimeden
olduğu gibi birkaç kelimeden de oluşabilir.
‫ “ الرجل في الدار‬Adam evdedir.” ‫“ الستاذ دخل الصف‬Öğretmen sınıfa girdi.”
* Haber isim cümlesi de, fiil cümlesi de olabilir.
‫“ الستاذ خرج من الصف‬Hoca sınıftan çıktı.” ‫“ التاجر أمواله كثيرة‬Tüccarın malları çoktur.”
* İsim cümlesinde haber mübtedaya uymak zorundadır. Bu uyum müfret, tesniye ve
cemiliktedir.
* Haber ile sıfatı bir birine karıştırmamamız gerekir. Tercümelerde dikkat etmeliyiz. Sıfat
tamlaması kuruluş bakımından isim cümlesine benzer. Ancak sıfat tamlamasında her iki
unsurda marife veya her iki unsurda nekredir.
‫“ البيت كبير‬Ev büyüktür.” İsim cümlesidir.‫ البيت الكبير‬ve ‫“ بيت كبير‬Büyük ev” Sıfat
tamlamasıdır.
* Mübteda marifedir. Ancak istisnaları vardır. Mübtedanın nekre geldiği yerler:
1- Soru veya nefi edatından sonra gelirse; ‫“ هل رجل في الشارع ؟‬Caddede adam var mı?”
2- Nekre olduğu halde umum kastedilirse; ‫“ إنسان خير من بهيمة‬İnsan (Bütün insanlar)
hayvandan üstündür.
3- İzafet durumunda; ‫“ باب المدرسة مفتوح‬Okulun kapısı açıktır.”
4- Mübteda, câr -mecrur veya zarftn sonra gelirse yine nekre gelir. ‫“ عندي علم به‬Onun
hakkında bilgim var.”
5- Kendinden sonra gelen öğeye irab bakımından tesir etmekte ise mübteda nekre gelir.
‫“ معرفة بالخالق فضيلة‬Yaratıcıyı tanımak bir fazilettir.” ‫“ علعم بعالله خيعر‬Allah’ı bilmek
hayırlıdır.”

6-Mübtedanın hususilik kazanması durumunda da mübteda nekre gelir.

Bu da ya sıfatla olur: ‫سّر‬ ُ َ ‫ضّر خير من باطل ي‬
ُ َ ‫“ حقٌ ي‬Zarar veren hak, sevindiren batıldan
hayırlıdır.”
Ya da izafetle olur: ‫“ زيادة خيرٍ خيٌر‬Hayrın çoğu hayırlıdır.”
 2

* Haber mübtedadan sonra gelir. Ancak bazı durumlarda haber mübtedadan önce gelir.
1- Mübteda nekre olup haberi şibh cümle olursa;
‫“ في السيارة سائق‬Arabada bir şoför vardır.” ‫“ أمام البيت شجرة‬Evin önünde ağaç vardır.”
2- Haberden sonra şahıs ismi olursa: ‫“ من أنت؟‬Sen kimsin?” ‫“ كيف أنت؟‬Sen nasılsın?”
3-Mübteda habere dönen bir zamir olursa; ‫“ في المدرسة ساكنها‬Şehirde oturanlar vardır.”
4- Mübteda hasr kastedilince; ‫“ ما عادل إل الله‬Ancak Allah adildir.”
Haber: Haber müfret olarak geldiği gibi cümle olarak ta gelebilir.
* Haber müfred isim olur. Müfred isimden maksat; sıfat, izafet, ve (cümle olmayan
terkiplerden) şibh-i izafetten ve şibh-i fiillerden oluşur.
‫“ الدنيا كروية‬Dünya yuvarlaktır. ‫“ أحمد ولد صغير‬Ahmet küçük bir çocuktur.” ‫هذا أبو علي‬
“Bu Ali’nin babasıdır.”
* Haber cümle olarak gelir.
1- İsim cümlesi olur. ‫“ خالد أبوه فاضل‬Halid’in babası faziletlidir.”
2- Fiil cümlesi olur. ‫“ المسلم يصدق دائما‬Müslüman daima doğru söyler.”
3- Şart cümlesi olur. ‫ك‬ َ ‫م‬ ْ ُ ‫مه ي‬
ْ ‫كر‬ ْ ‫“ الكريم إن تكر‬Cömert kimseye ikram edersen o da sana
ikram eder.”
4- Şibh cümle olur. ‫“ أحمد عندك‬Ahmet yanındadır.” ‫“ المؤمنون في الجنععة‬Mü’minler
cennettedir.”
I-İsim cümlesinin Arapça’dan Türkçe’ye tercüme teknikleri
* Türkçe cümle yapısında Arapça isim cümlesi ile benzerlik arzeden cümle genellikle isim
kökenli, yüklemle gelen cümledir.
‫“ السيارة جديدة‬Araba yenidir.”
Özne Yüklem
2 1 1 2
Bu cümlede ‫ السيارة‬mübteda, onun yeni olduğunu niteleyen ‫ جديععدة‬ise haberidir. Bu
cümleyi Türkçe’ye tercüme ederken önce mübtedayı ‫ السيارة‬alır, özne olarak yazarız.
Hemen peşinden gelen ‫ جديععدة‬kelimesini de yüklem olarak yazarız. Bu tür cümleleri
Türkçe’ye tercüme ederken cümlenin sonuna (dır, dir, tır) gibi isim kökenli, yüklemlere ek
yapma zorunluluğu vardır.
a- Mürekkep isim cümlelerinde tercüme
* Bu tür cümleleri Türkçe’ye tercüme ederken takip edilecek metod kısaca şöyle olmalıdır.
1-Önce Arapça cümlenin mübtedası alınır. 2-Sonra Arapça cümlenin en sonundaki kelimeden
mübtedaya kadar sağa doğru teker teker her öğe tercüme edilerek bitirilir.
Haberi fiil olan kompleks isim cümlelerine örnekler:
‫بعد ظهر اليوم‬ ‫إلى المدرسة‬ ‫جاء‬ ‫المدير‬
2 3 4 5 1
1-Müdür, 2-Bugün öğleden sonra, 3-Okul, 4- …a, 5-geldi
Bu cümlede ‫ المدير‬mübtedadır. Haberi de ‫ جاء‬ile ifade edilen fiil cümlesidir.
Türkçe’ye tercüme edilirken önce mübteda alınır. Sonra cümlenin son öğesine gidilir ve
oradan ‫ جاء‬haber öğesine kadar olan kelimeler ki bunlar ; ‫بعد ظهر اليوم‬ ‫إلى المدرسة‬
dır. Bunlar sırayla alınır ve cümlenin tercümesi ‫ جاء‬ile bitirilir. Bu durumda tercüme şöyle
olur: “Müdür bugün öğleden sonra okula geldi.”
Mürekkep (Kompleks) isim cümleleri tercüme örnekleri
ً ‫مؤتمرا ً محفيا‬ ‫عقد‬ ‫رئيس الوزراء‬ Başbakan bir basın toplantısı düzenledi.
2 3 1 1 2 3
‫علعععى المسععاعدات‬ ‫أعععرب عععن شعععكره‬ ‫الععوزير‬ Bakan yardımlarından dolayı
şükranlarını belirtti.
2 3 1 1 2 3
- Bu cümlede dikkatimizi çeken birkaç husus bulunmaktadır.
 3

a) Bunlardan ilki cümlenin haber konumundaki ‫( أعرب عن شكره‬Şükranlarını belirtti) ile

ifade edilmiş harfi cerle müteaddi olan fiildir. Bu gibi harfi cerle müteaddi olan fiiller isim
cümlesile birlikte bulunur ve aralarına herhangi bir öğe almazlar. Bu durum fiil cümlesinde
gelmiş olsa idi ‫ أعرب‬ile ‫ عن شكره‬arasına fail girmesi gerekecekti.
b) İkinci husus ise ‫ على المسععاعدات‬kelimesindeki ‫ علععى‬harfi cerridir. Türkçe mantıkla
hareket etmiş olsaydık cümledeki ‫ المساعدات‬kelimesinin başına ‫ على‬yerine ‫ ل‬harfi cerri
veya ‫ لجل‬edatı getirmemiz gerekirdi. Buradaki ‫ على‬kendinden önceki ‫ شكر‬fiilinin zorunlu
olarak teaddi olduğu harfi cerdir. Bunun için ‫ ’على‬yı diğer doğrular arasında en doğrusudur.
c) Üçüncü husus ise ‫ على‬harfi cerrinin Türkçe’ye harfî tercümesi “üzerinde” şeklindedir.
Yalnız tercüme ederken Türkçe mantıkla tercüme etmemiz doğru olmaz. Dolayısıyla bu
cümledeki Türkçe kullanımı karşılığı “dolayı” ifadesini tercümemize uygun gördük.
‫إلى البلد بعد إجراء المباحثات‬ ‫إن وزير الخارجية أحمد داود أوغلو قد وصل‬
2 3 4 1
Dışişleri bakanı Ahmet Davudoğlu görüşmelerin yapılmasında sonra ülkeye döndü.
Not: İsim cümleleri tercüme edilirken kuralların uygulanması önemlidir. Onun dışında cümle
içindeki kelimelerin Türkçe’ye tam karşılığı maharetle kazanılacaktır.
a) Haberi isim cümlesi olan kompleks isim cümlelerinin tercümesine örnekler
‫السلم خيره كثير‬ İslam’ın iyiliği çoktur.
3 2 1 1 2 3
‫القصيدة فهمها صعب‬ Kasidenin anlaşılması zordur.
3 2 1 1 2 3
-Bu tür cümleleri tercüme ederken;
* Önce mübtedayı özne olarak yazarız. İkinci olarak haber cümlesinin mübtedası yazılır. Son
olarak ta haber yüklem yerine getirilir.
‫خالد أبوه قروي‬ Halid’in babası köylüdür.
3 2 1 1 2 3
* Türkçe cümle yapısında Arapça isim cümlesi ile benzerlik arz eden cümle genelde isim
kökenli yüklemle gelen cümledir.
* İsim kökenli yüklemle gelen Türkçe kurallı basit cümle, Arapça’daki basit isim cümlesi
yapısı ile benzerlik taşır. Yani her iki dilde de yüklem konumundaki (Türkçe’de yüklem
Arapça’da haber) öğe cümlenin sonunda yer almaktadır.
* Arapça’da ‫البيت واسع‬ Türkçe’de “Ev geniştir.” gibi
Bu örnekte olduğu gibi Türkçe cümlelerin Arapça’ya tercümesi aynı Arapça’dan Türkçe’ye
tercüme ederken takip ettiğimiz metottadır. Yani;
- Önce Türkçe kelimedeki özne konumundaki kelimeyi alır, onu Arapça’ya çeviririz.
- Sonrada yüklem konumundaki kelimeyi Türkçe’ye çevirerek tercümemizi tamamlarız.
* “Hava sıcaktır.” cümlesini ele alırsak, bu cümlede “Hava” öznedir, “sıcaktır” kelimesi de
isim kökenli yüklemdir.
Önce özneyi alıyoruz. 1- ‫ الجو‬Sonra yüklemi alıyoruz. 2- ‫ حار‬Sonra da tercümeyi ‫الجو حار‬
şeklinde tamamlıyoruz.
* “Kitap hayırlıdır.” cümlesini ele alalım. Bu cümlenin öznesi “Kitap” Arapça’daki
mübtedanın konumunda olup ‫ الكتاب‬olarak tercüme ediyoruz. Sonra yüklem konumundaki
“faydalı” lafzını Arapça’da ‫ مفيععد‬şeklinde çevirip ‫ الكتععاب مفيععد‬şeklinde tercümemizi
tamamlıyoruz.
Türkçe’den Arapça’ya kompleks (mürekkep) cümlelerin tercüme teknikleri
* Mürekkep cümlelere gelince durumun biraz farklı olduğunu görürüz. Bu tür Türkçe
cümleleri Arapça’ya tercüme ederken takip edeceğimiz metod kısaca şöyledir.
1- Önce Türkçe cümlenin öznesi alınır.
2- Sonra cümlenin yüklemi alınır.
3- Geri kalan cümle en sonundan özneye doğru (sağa doğru) teker teker tercüme edilir.
 4

Hasta bugün ilaçlarını geciktirdi.1-Hasta 2 ‫المريض‬- geciktirdi 3 ‫أخر‬- ilaçlarını 4 ‫أدويته‬-

bugün ‫اليوم‬
1 4 3 2
Tercümemiz:‫ المريض أخر أدويته اليوم‬şeklinde olur.
Bir başka örnek verecek olursak; Sigara sağlığa zararlıdır.
1 3 2
1-Sigara 2 ‫التدخين‬- zararlıdır 3 ‫مضر‬- sağlığa ‫ للصحة‬Tercümemiz. ‫للصحة التععدخين مضععر‬
şeklinde olur.
Başka bir örnek: Yetkililer görüşmelerden sonra yurda döndü.
1 4 3 2
1- Yetkililer 2 ‫المسؤوليون‬- döndü 3 ‫عادوا‬- yurda 4 ‫إلى البلد‬- görüşmelerden sonra ‫بعد‬
‫المباحثات‬
Tercümemiz ‫ المسؤوليون عادوا إلى الى البلد بعد المباحثات‬veya ‫إن المسؤولين قد عععادوا‬
‫ إلى الى البلد بعد المباحثات‬şeklinde olabilir.
* Burada dikkat edersek cümleyi iki şekilde Arapça’ya tercüme ettik. Başına ‫ إن‬vurgu edatı
uygunluğu bakımından daha yaygındır. Diğer husus ise “döndü” diye ifade ettiğimiz
yüklemin Arapça karşılığı ‫ عاد‬olup, Arapça isim cümlesinde haber konumundadır. Haberin
mübtedaya uyma zorunluluğundan cemi şekliyle ‫ عادوا‬olarak tercüme ettik.
2- Fiil cümlesi ve yapısı
* Arapça’da fiil cümlesi, genel bir ifadeyle fiille başlayan cümledir. Basit ve mürekkep olmak
üzere ikiye ayrılır.
* Bu tür cümleler genelde fiil (yüklem), fail (özne), meful (tümleç)’ten oluşur.
‫ قرأ التلميذ الدرس‬Öğrenci dersi okudu. ‫ سافر والدي إلى الحج‬Babam hacca gitti.
* Şimdi fiil cümlesinin yapısını oluşturan bu üç öğenin durumlarına bakalım.

A-FİİL
* Arapça’da fiiller mazi, muzari ve emir olmak üzere üç kısma ayrılırlar. Her biri de faillerine
bağlı olarak 14 kip üzerine çekilirler.
a) Mazi fiil: Malum ve meçhul diye ikiye ayrılır. Mazi fiil Türkçe’deki geçmiş zamanın
karşılığıdır. Bilindiği gibi Türkçe’de, 1- Di’li geçmiş zaman ve 2- Miş’li geçmiş zaman
bulunur.
* Arapça’da mazi fiil, Türkçe’deki di’li geçmiş zamanın karşılığıdır.
* Miş’li geçmiş zamanın ise Arapça’da tam karşılığı olmamakla birlikte mazi fiilin başına ,‫قد‬
‫ قد كان‬,‫ كان‬getirilerek Miş’li geçmiş zaman manası verilebilir.
* Mazi fiiller Arapça’da bazen dua kipi olarak ta gelebilir:
‫“ رحم الله امرًءا‬Allah o kişiye rahmet etsin”. ‫“ قاتلهم الله‬Allah onların canını alsın” gibi…
* Mazi fiilin olumsuz şekli, fiilin başına gelen ‫ ما‬olumsuzluk edatı ile gerçekleştirilir.
‫“ ما جاء‬gelmedi” ‫“ ما أكل‬yemedi” ‫“ ما ذهب‬gitmedi” ‫“ ما كتب‬yazmadı” gibi…
* Dua kipi olarak gelmiş mazi fiillerde ise ‫ ل‬olumsuzluk (nefiy) edatı ile yapılır.
‫“ ل رحمه الله‬Allah rahmet etmesin” ‫“ ل قاتلهم الله‬Allah onların canını almasın” gibi…
b) Muzari fiil: Muzari fiil, Türkçe’deki geniş zaman, şimdiki zaman, bazen de gelecek
zamanın karşılığıdır. Sözün gelişinde siyak- sibak ilişkisi ile cümledeki bazı kelimelerden
yararlanılarak ait oldukları zaman anlaşılabilir.
‫“ أخرج من البيت عادة في الصباح الباكر‬Genelde sabah erken evden çıkarım.” Bu cümlede
‫ عادة‬kelimesi muzari fiilin manasını geniş zamana çevirmiştir.
‫ نغسل وجوهنا في الصباح‬- “Sabah yüzümüzü yıkarız.” Bu cümleden alışılagelmiş günlük
işlerimizin yapıldığı anlaşılmaktadır.
- ‫ “ تشترق الشمس فععي كععل يععوم‬Güneş her gün doğar.” Bu cümlede yukarıdaki cümle
çeşidinden alışılagelmiş olayları ifade etmektedir.
 5

- ‫“ يععرن الهععاتف الن‬Şimdi telefon çalıyor.” Bu cümlede ‫ الن‬kelimesi hal manasına

gelmektedir. Olayın şu anda gerçekleştiğini ifade etmektedir.
- ‫إلى أين تذهب؟ أذهب إلى المسجد‬, “Nereye gidiyorsun?” “Mescide gidiyorum.”
- ‫“ يعقععد الزعيععم المععؤتمر الصععحفي فععي البرلمععان‬Lider parlamentoda basın toplantısı
düzenliyor.”
- ‫ “ أشترك في الجتماع صباح غد‬Yarın sabah toplantıya katılacağım.” Bu cümlede ‫صباح غد‬
kelimesi geleceğe matuf olduğundan muzari fiilin manası gelecek zaman olarak tercüme
edilir.
- ‫“ يسلم المدير يوم السبت القادم الجععوائز للمتععوفقين فععي الدراسععة‬Müdür derste başarılı
olanlara ödüllerini önümüzdeki Cumartesi günü verecek.”
* Muzari fiiller mutlak gelecek zaman manası taşıdığı gibi önüne gelen ‫ س‬veya ‫ سوف‬ile de
gelecek zaman ifade eder.
Örnek: ‫درات‬ ّ ‫“ سععتهدف هععذه الحملععة مكافحععة المخ ع‬Bu kampanya uyuşturucu maddelerle
mücadeleyi hedefleyecektir.”
- ‫“ سأنتظرك في الموعد‬Seni randevulaştığımız vakitte bekleyeceğim.”
- ‫“ سوف ترسب إن لم تدرس بجد‬Ciddi çalışmayacak olursan başarısız olacaksın.”
* Muzari fiillerin başına ‫ كان‬gelirse geniş zaman veya şimdiki zamanın hikayesi durumunda
döner. Zaman farklılığı yine sözün gelişinden veya cümle içindeki bazı edat ile siyak-
sibak’tan anlaşılır.
- ‫“ كان الستاذ يحضر لمدرسة في وقته قبل الحادث‬Kazadan önce öğretmen okula vaktinde
gelirdi.”
- ‫جي ّد ُ اللغة النجليزية بطلقة‬
َ ‫ “ كنت أ‬Eskiden İngilizce’yi çok iyi bilirdim.”
- ‫ “ كنت أستمع إلى الرديو عندما رن الجرس‬Zil çaldığında radyo dinliyordum.”
* Yapmayı planlayıp ta herhangi bir sebeple yapamadığımız bir işi ifade için muzari fiilin
başına ( ‫ س‬ve ‫ ) كان‬getirilerek gelecek zamanın hikayesine çeviririz.
- ‫ “ كنت سأزورك في المكتب غير أنك لم تتصل بععي هاتفيععا‬Seni büroda ziyaret edecektim
fakat beni aramadın.”
ُ ّ ‫سي َت َك‬
- ‫ن مععن إجععادة اللغععة العربيععة لععو اسععترمرت معععي‬ َ ‫ت‬
َ ‫ “ كن‬Benimle konuşmaya devam
etseydin Arapça’yı güzel öğrenecektin.”
- ‫ “ كان المدير سيكون في مكتبه لو لععم يجععدث الحععادث‬Kaza meydana gelmeseydi müdür
ofisinde olacaktı.”
B-FAİL
* Fail, fiil cümlesinin ikinci öğesidir. Türkçe’deki öznenin karşılığı olup tam ve malum
fiillerin kendisine isnad edildiği isimlerdir. Çekim eki almazlar. Mücerreddir, yalın
durumundadır.
* Fail, cümlede sarih, müevvel ve zamir şeklinde olmak üzere üç kısımda görülür.
- ‫ “ فتح الستاذ الباب‬Öğretmen kapıyı açtı.”
- ‫ “ يسرني أن ألقى هذه الرسالة‬Bu mektubu almak beni sevindirdi.”
- ‫ “ طرقت الباب حتى كل متني‬Yorulana kadar kapıyı çaldım.”
* Fiil cümlesinin faili, isim cümlesinin mübtedası konumundadır. Türkçe’de ise öznedir.
* Fiil faille müzekker ve müenneslik yönünden uyum içindedir. Fail açık gelirse fiil daima
müfrettir.
* Failin cümle içindeki yeri genellikle fiilden sonradır. Fakat bu şart değil fiille failin arasına
diğer unsurlar girebilir.
a) Naibü fail (Sözde özne)
* Naibü fail, cümlede failin yerine geçen ve onun vazifesini yapan öğedir.
* Türkçe’deki edilgen fiil manasına gelir. Türkçe’de ismin çekim eki almamış yalın halidir.
* Fiil naibü faille müzekkerlik-müenneslik yönünden uyum içerisindedir. Sayı bakımından
failde olduğu gibi mücerred/yalın haldedir.
- ‫“ يستخرج الزيت من أعملق الرض‬Petrol yer altı derinliklerinden çıkarılır.”
 6

- ‫ “ ترسععل المسععاعدات غلععى أرمينيععا عععبر تركيععا‬Ermenistan’a ardımlar Türkiye üzerinden

gönderiliyor.”
* Mastarlardan önce gelen ‫ تم‬yardımcı fiili gelirse o mastarın manasını edilgen (meçhul)’e
çevirir. Bu kullanım daha çok basın Arapçası’nda yaygındır.
- ‫ “ إن مشععكلة قععبرص سععيتم حلهععا فععي أقععرب وقععت‬Kıbrıs meselesi en kısa zamanda
çözülecektir.”
- 1999 “ 1999 ‫ تمت محادثات الميزانية المالية لعام‬yılı mali bütçe görüşmeleri yapıldı.”
- ‫“ تم التوقيع على التفاقية الثقافية بين رئاسة الشؤون الدينية التركية رآسة الفتاء بآزربيجان‬
Diyanet İşleri Başkanlığı ile Azerbaycan Müftülüğü arasında kültür anlaşması imzalandı.”
* İsmi meful ve ismi mensuplarda meçhul fiiller gibi amel ederler, naibü fail alırlar.
* Naibü failler câr-mecrur olarak geldiği zaman müennes bile gelseler fiil müzekkerdir.
‫“ مر بعائشة‬Aişe’ye uğranıldı.” örneğinde olduğu gibi.
Not: Harfi cerli naibi failler zarfı lağvdır. Naibi faillerde aynı failde olduğu gibi fillerin önüne
geçemezler.
C- MEFULÜN BİH
* Meful fiil cümlesinin üçüncü öğesidir. Fiilin yaptığı işten etkilenen lafızdır veya cümlede
yapılan işin olayın tesir ettiği öğedir. Bu bir şahıs olduğu gibi herhangi bir olayda olabilir.
* Türkçe’de tümlecin karşılığıdır veya nesenin mukabilidir.
* Arapça’da mefuller Türkçe’ye ismin “i” veya “e” halleriyle tercüme edilebilirler.
- ‫“ كتبت الواجب‬Ödevi yazdım.” ‫“ قرأت الكتاب‬Kitabı okudum.” ‫“ سافرت إلى الردن‬
Ürdün’e gittim.”
II- Fiil cümlesinin Arapça’dan Türkçe’ye tercüme teknikleri
* Fiil cümlesi basit ve mürekkep olmak üzere iki kısma ayrılır.
* Arapça fiil cümlesinin yapısı genelde Fiil + Fail + Meful sırası şeklindedir.
‫“ قرأ التلميذ الدرس‬Öğrenci dersi okudu.” örneğinde olduğu gibi..
* Türkçe’de fiil kökenli yüklemle gelen cümle yapısında: Özne (Fail) + Tümleç (Meful) +
Yüklem (Fiil) dizimi söz konusudur. “İhsan namazını kıldı.” gibi.
* Bu tür cümleler basit fiil cümlesi olup Türkçe’ye tercüme ederken takip edeceğimiz metod
şöyle olmalıdır. 1- Önce fail alınır. 2- Sonra cümlenin sonuna gidilir, soldan sağa bütün
kelimeler tercüme edilerek fiil ile cümlenin tercümesi sona erer.
‫“ قضى الطالب شهرين في المدرسة‬Öğrenci okulda iki ay geçirdi.”
2 3 1 4
1- ‫“ الطالب‬öğrenci” 2- ‫“ في المدرسة‬okulda” 3- ‫ “ شهرين‬iki ay” 4- ‫ “ قضى‬geçirdi”
* Görüldüğü gibi önce fail alındı. Sonra cümlenin son öğesine gidildi. Oradan ‫ قضى‬fiiline
kadar soldan sağa doğru bütün kelimeler tercüme edilerek tercüme tamamlanmış oldu.
- ‫ارتكب وزير الدولة المسؤول عن الرياضة الختلسات المالية‬
2 1 3
“ Spordan sorumlu devlet bakanı mali yolsuzluklar yaptı.” 1- ‫وزير الدولة المسؤول عن‬
‫“ الرياضة‬Spordan sorumlu devlet bakanı” 2- ‫“ الختلسات المالية‬mali yolsuzluklar” 3- ‫ارتكب‬
“yaptı”
- ‫ “ أدت الشتبكات إلى مصرع عدد كبير من المواطنين‬Çatışmalar çok sayıda vatandaşın
ölümüne yol açtı”
2 1 3
- ‫“ سسيشترك سبعة أحزاب سياسية في لنتخابات‬Seçimlere yedi siyasi parti katılacak”
2 1 3
“Yedi siyasi parti seçimlere katılacak.” Formüle göre böyle tercüme edilmesi gerekirken biz
Türkçe’ye daha uygun olması açısından yukarıdaki şekilde tercüme ettik.
- ‫قبض الشرطة على بعض العمال والطلبة بتهمة تشكيل منظمة ارهابية‬
2 3 1 4
“Polis bir terör örgütü kurma suçlamasıyla bazı işçi ve öğrencileri yakaladı.”
 7

- ‫تشتري القوات السلحة التركية الطائرات الناقلة الوقود في الجو‬

2 3 1 4
“ Türk Silahlı Kuvvetleri havada yakıt ikmali yapan tanker uçakları satın alıyor.”

- ‫ “ حذر خبراء الرهاب والمخابرات الرأي العام‬Terör ve istihbarat uzmanları kamuoyunu

uyardı.”
2 1 3
- ‫تستهدف البيانات الخيرة للحكومة كسب تأيد الشعب‬
2 1 3
“Hükümetin son açıklamaları halkın desteğini kazanmayı hedefliyor.”
- ‫طلبت قوات المن من المتظاهرين إيقاف المظاهرة‬
2 3 1 4
“Güvenlik güçleri göstericilerden gösterinin durdurulmasını istedi.”
Mürekkeb Fiil Cümlesi
* Arapça’da kompleks (mürekkep) fiil cümleleri, içinde birden fazla yüklem bulunan
cümlelerdir.
* Bu tür cümlelerde ana cümlenin dışında isim veya fiil cümlesinden oluşmuş yan cümle
vardır.
* Yan cümlemiz isim cümlesi ise başına ‫ إن‬edatı alır ve cümledeki manayı vurgular.
* Yan cümlemiz fiil cümlesi ise başına ‫ن‬ ّ ‫ أ‬edatı alır, manasını mastara çevirir ya da
doğrudan mastar olarak gelir.
a) Yan cümleciği isim cümlesi olan mürekkep fiil cümlesine örnekler
- ً ‫ “ قال الستاذ إن المتحان غدا‬Öğretmen imtihanın yarın olduğunu söyledi.”
* Bu cümlede ‫ قال‬ile başlayan cümlemiz ana cümledir. Yan cümle ise ‫ن‬ ّ ‫ إ‬ile başlayan isim
cümlesidir.
* Daha öncede belirttiğimiz gibi isim cümlesinin ismi, fiil cümlesinin öznesi; isim cümlesinin
haberi de fiil cümlesinin yüklemi durumundadır.
- Bir başka örnek: ً ‫ “ قال الستاذ إنه سيوزع أوراق المتحان غدا‬Öğretmen imtihan kağıtlarını
yarın dağıtacağını söyledi.”
* Bu cümlede ‫ قال‬ile başlayan cümlemiz ana cümle olup iki ayrı konu içermektedir. Birincisi,
“Öğretmenin söylemesi”; ikincisi ise “Kağıtların yarın dağıtılacağıdır.” Sonuç olarak yan
cümle isim cümlesinden oluşmuş, haberi ise ‫ سيوزع‬fiili ile başlayan fiil cümlesidir.
a) Yan cümleciği isim cümlesinden oluşan fiil cümlelerinin Türkçe’ye tercüme teknikleri
* Fiil cümlelerinin Türkçe’ye tercümesinde takip edilecek yol ana hatlarıyla şöyledir.
1- Önce ana cümlenin faili alınır. (Fail gizli ise, fail alınmış gibi hareket ederiz.)
2- Sonra yan cümlenin faili alınır.
3- Son aşamada da cümlenin en sonundan başına kadar kalan kelimeler tercüme edilerek ana
cümlenin fiili ile tercüme tamamlanır. Bunu örneklendirecek olursak;
- ‫قال الزعيم المصري إن الدولة العربية تشترك في المصالح القتصادية‬
3 2 1 4
Bu cümle iki ayrı konudan bahsetmektedir:
1- ‫ “ قال الزعيم المصري‬Mısır liderinin söyledi.”
2- ‫ “ إن الدولة العربية تشترك في المصالح القتصادية‬Arap ülkeleri ekonomik çıkarlarda
birlik olmalıdır.”
Tercümeye geçersek; önce ana cümlenin faili olan ‫ الزعيم المصري‬alırız. Sonra yan cümlenin
faili konumundaki ‫ إن‬nin ismi ‫الدولة العربية‬ alırız. Daha sonra da cümlenin sonundan
başına doğru tercüme yaparız.
1- ‫“ الزعيم المصري‬Mısır lideri” 2- ‫“ الدولة العربية‬Arap ülkeleri” 3- ‫تشترك في المصالح‬
‫القتصادية‬
“ Ekomomik çıkarlarda birleşiyorlar.” 4- ‫“ قال‬dedi”
 8

“Mısır lideri, Arap ülkeleri ekonomik çıkarlarda birleşir dedi.”

* Bu tür cümlelerin tercümesi esnasında ‫ إن‬edatına cümle içindeki konum gereği (…nı, …
nın) gibi mana ekleyerek doğrudan olmayan tercüme de yapılabilir. Buna göre yukarıdaki
tercümeyi şöyle yapabiliriz: “Mısır lideri, Arap ülkelerinin ekonomik çıkarlarda birleştiklerini
söyledi.”
‫ذكر الزعيم الروسي أن بلده يعتبر من الدولة الشراكية‬
3 2 1 4
“Rus lider ülkesinin sosyalist ülkelerden sayıldığını belirtti.”
1- ‫ “ الزعيم الروسععي‬Rus lider” 2- ‫“ أن بلده‬ülkesini” 3- ‫“ يعتععبر مععن الدولععة الشععراكية‬
sosyalist ülkelerden sayıldığını” 4- ‫“ ذكر‬belirtti.”
- ‫ستدخل في السوق لوربية المشتركة العام المقابل أعلن رئيس الوزراء للجمهورية التركية‬
‫أردغان أن تركيا‬
3 2 1 4
“Türkiye Cumhuriyeti başbakanı Erdoğan, Türkiye’nin gelecek yıl Avrupa ortak pazarına
gireceğini açıkladı.”
1- ‫“ رئيس الوزراء للجمهورية التركية أردغان‬Türkiye Cumhuriyeti başbakanı Erdoğan” 2- ‫أن‬
‫“ تركيا‬Türkiye’nin” 3- ‫“ ستدخل في السععوق لوربيععة المشععتركة العععام المقابععل‬Türkiye’nin
gelecek yıl Avrupa ortak pazarına gireceğini açıkladı.” 4- ‫“ أعلن‬açıkladı”
‫قال رئيس الجامعة أن محلس الجامعة قد خصصت جوائز للطلب المتوفقين‬
3 2 1 4
“Rektör, üniversite kurulunun, başarılı öğrenciler için ödüller tahsis ettiğini söyledi.”

- ‫ي في البلد يواجه معوبات كثيرة‬ ّ ِ ‫قال وزير الداخلية إن التعليم المهن‬

3 2 1 4
“ İçişleri bakanı, ülkedeki meslek eğitiminin bir çok zorlukla karşı karşıya bulunduğunu
söyledi.”
- ً‫مّيات وفَِرة‬ّ ‫ذكرت الجرئد أن أستراليا تصدر ك‬
3 2 1 4
“ Gazeteler, Avusuturalya’nın yıllık çok miktarda et ihraç ettiğini belirtti.”
‫ “ أظن أن لستاذ سيؤجل موعد المتحان‬Öğretmen imtihanın tarihini düşünüyorum.”
2 1 3
- ‫ “أعلم بأن عدد السكان المدينة حععوالي مليععونين‬Şehir nüfusunun yaklaşık iki milyon
olduğunu biliyorum.”
2 1 3
b) Yan cümleciği fiil cümlesinde oluşan mürekkep fiil cümlelerinin tercüme teknikleri
* ‫“ أريد أن أشرب ماء باردا‬Soğuk su içmek istiyorum.”
- Bu cümlede ‫ أريد‬ile başlayan cümlemiz an cümledir. Yan cümle ise ‫ أن‬edatı ile başlayan fiil
cümlesidir. Görüldüğü gibi ‫ أن‬edatı ‫ أشرب‬fiilini önce nasbetti, sonra da manasını mastar
manasına çevirdi.
* ‫ أن‬edatı genelde muzari fiilin başına gelir. Mazi fiilinde başına geldiği olur. Başına geldiği
fiilin manasını mastar manasına çevirir.
* ‫ أن‬kendisinden sonra gelen fiili mastara dönüştürürken, onun zamanını belirtmez. Fiil ‫أن‬
den önce gelen fiilin zamanıdır.
Örnekler: ‫“ قررت أن أسععافر‬Gitmeye karar verdim.” ‫“ سععأقرر أن أسععافر‬Gitmeye karar
vereceğim.”
* ‫ أن‬edatı muzari fiilin başına gelirse olay meydana gelse de, gelmese de bir kimsenin
gerçekleşmesini istediği mümkün olan bir olaya işaret eder.
* ‫ أن‬edatı mazinin başına gelirse olmuş olan bir olay veya bir gerçeği belirtir.
Örnekler: ‫“ يجب أن تبقى هنا‬Burada kalman gerekiyor.” Mazi örneği
‫“ سلمت عليه بعد أن فتح الباب‬Kapıyı açtıktan sonra ona selam verdim.” Muzari örneği
 9

* ‫ أن‬edatı genellikle gerçek belirtici ifadelere ihtiyaç göstermeyen arzu, kin, sevgi, korku,
ümit, kudret, zaruret, mecburiyet gibi kalb fiillerinden sonra gelir. Bu fiillerden bazıları:
-‫ تمكن مععن‬-‫ كره‬-‫ قدر على‬-‫ استطاع‬-‫ أمل‬-‫ حشي‬-‫ خاف‬-‫ أحب‬-‫ رغب‬-‫ طالب ب‬-‫ طلب‬-‫أراد‬
‫ يجب‬-‫ أمر ب‬-‫ تمنى‬-‫رجا‬
‫ قسم‬-‫ ظن‬-‫ توقع‬-‫ اتظر‬-‫ اضط‬-‫يجدر‬
* ‫“ أتمنى أن تذهب وترجع بالسلمة‬Selametle gidip gelmeni dilerim.”
* ‫ أن‬edatı ‫ ل‬edatının eklenmesi ile olumsuz yapılır.
* Meful çeşitleri ve tercümeleri
‫( المفعول به‬Mefulün bih): Failin yaptığı işten etkilenen lafza mefulün bih denir.
Örnekler: ‫“ طععوت البنععت الثععوب‬Kız elbiseyi dürdü/katladı.” ‫قععال المتهععم إننععي بععرئ‬
“Zanlı/sanık ben suçsuzum dedi.”
* Fiil mefulünü doğrudan doğruya alıyorsa bu tür mefullere mefulün bih sarih denir.
Örnekler: ‫“ أكل علي الطعام‬Ali yemeğini yedi.” ‫“ كتب محمد رسالة‬Muhammed bir mektup
yazdı.”
* Harfi cerli mefullere de mefulün bih gayri sarih denir. ‫“ توكلت عل الله‬Allah’a tevekkül
ettim.”
* Doğrudan mefulün bih alan fiillere biz müteaddi ‫ المتعدي‬fiil diyoruz.
* Müteaddi fiiller, bir mefulün sarih, iki mefulün bih sarih, üç mefulün bih sarih alan fiiller
diye üç kısımda incelenebilir.
* Beş duyu fiilleri mefulün bihlerini genellikle harfi cersiz alır.
a) Bir mefulün bih sarih alan fiiller ve mefulün bihin tercümesi
* Bir mefulün bih alan fiiller çoktur. Bunları lüğat kitapları söyler.
* Bir meful alan fiillerin mefulün bih sarihleri Türkçe’ye genellikle “….i”, “…e” bazen de
yalın halde, nadir de olsa “de, da, den, dan, ye, ya, ,ile, beraber, hususunda, hakkında” gibi
eklerle tercüme edebiliriz.
‫مد ِّية‬
ُ ُ‫ “ رأيت الطائرات الع‬Helikopterleri gördüm.”, ‫“ أيدت القتراح‬Öneriyi destekledim.”
‫“ سألت الستاذ‬Öğretmene sordum.” ‫“ لعب الولد القط‬Çocuklar kediyle oynadı.”
b) İki mefulün bih sarih alanlar: İkiye ayrılırlar.
1- Doğrudan iki mefulün bih sarih alanlar: ‫ أعطى – كسى – سقى‬vb. çoktur. Bunlarda
sözlüklerden öğrenilir.

* Normal iki mefulün bih sarih alan fiillerin mefulün bih sarihleri Türkçe’ye : Birinci meful
“e” haliyle, İkinci meful “i” haliyle çevrilir.
ً ‫ “ كسى العلم مصاحبه وقرا‬İlim ehline şahsiyet elbisesi giydirir.”
* Bu tür fiiller bazen iki değil de tek meful ile yetinirler. ً ‫“ كسععوت قميص عا‬Gömlek
giydirdim.”
2- Mübteda ile haberin başına gelerek onları iki meful yapan fiiller
a) Efalü gulûb ‫ أفعال القلوب‬: Bunlar da üçe ayrılır.
I-Bilmek ‫ يقين‬ifade edenler: ‫وجد – رأى – علم – درى – تعلم‬
II-Sanmak ‫ الوجدان‬ifade edenler: ‫ظن – حسب – خال – زعم – عد – حجا – هب‬
III-Değişiklik ‫ اللتحويل‬ifade edenler: ‫جعل – صّير – اتخذ – رد – ترك‬
* Bilgi ve zan ifade eden fiillerin mefullerini Türkçe’ye genellikle Birinci meful “i” haliyle,
İkinci mefulü yalın hali ile tercüme ederiz.
- ً ‫“ ظن علي بكرا ً فاضل‬Ali, Bekir’i faziletli zannetti.”
- ‫“ وجد الطبيب الدواء نافعا‬Doktor ilacı faydalı buldu.”
* Bu mefullerin ikinci bir tercüme şekli daha vardır. Aslı isim cümlesi olduğu halde başında
‫ أن‬varmış gibi. Bu durumda; Birinci mefule “nın”, İkinci mefule “olduğu” ekleri ilave
edilerek tercüme etmekte mümkündür.
- ‫“ ظن الطلب الدرس سهلة‬Öğrenciler dersin kolay olduğunu zannettiler.
* Bilgi ve zan fiillerinden sonra daha çok ‫ أن‬gelir ‫ أن‬ve cümlesi iki meful yerine geçer.
 10

b) Tahvil (değiştirme) ‫أفعال التحويل‬: Etti, kıldı, bir halden bir hale çevirdi, değişik bir
hale getirdi gibi manalara gelirler. Bilgi ve zann fiilleri gibi iki mefulün bih sarih alırlar.
- ‫“ جعل السلم المؤمنين إخوانا‬İslam mü’minleri kardeş yaptı.”
- ‫“ من علمني حرفا فقد صيرني عبدا‬Bana bir harf öğreten kimse beni köle yapar.”
c) Üç mefulün bih sarih alanlar.
* Bu fiiller şunlardır: ‫حدث – خّبر – أخبر – نّبأ – أنبأ – أعلم – أرى‬
*Bunlar Türkçe’ye tercüme edilirken; Birinci meful “e” haliyle, İkinci meful “i” bazen “nın”,
Üçüncü meful yalın halde, bazen “olduğu, -eceği, -cağı” ekleriyle tercüme edilirler.
* Üç meful bih sarih alan fiillerin ikinci ve üçüncü mefulleri isim cümlesidir.
- ‫طغات الظلم وخيم‬ ُ ‫ “ أعلمت ال‬Zalimlere zulmün tehlikeli olduğunu bildirdim.”
- ‫“ أخبر الموظععف المسععافرين القطععار متععأخرا‬Memur yolculara trenin gecikeceğini haber
verdi.”
* Mefulün bihin harfi cerleri ‫ب – من – إلى – عن – على – ل – في‬
* Mefulün bih olan cümle ‫ن‬ ْ ‫ أ‬ve ‫ أن‬ile başlarsa genellikle önlerine gelen harfi cer hazfedilir.
- ‫ عبس وتولى أن جائه العمى‬Yani ‫ “ لن جاءه العمى‬Âma geldi diye yüzünü ekşitti ve
arkasını çevirdi.”
‫( المفعول المطلق‬Mefulü mutlak): Mefulü mutlak, fiilin manasını kuvvetlendirmek,
nevini ve adedini bildirmek için fiille aynı kökten gelen mastardır.
* Tekid için gelen mefulü mutlak, fiilin manasını kuvvetlendirir ve Türkçe’ye: “Muhakkak,
şüphesiz, gerçekten, çok, çok iyice, öyle, öyleki” şeklinde tercüme edilir.
- ‫“ نام الولد نوما‬Çocuk gerçekten uyudu.” Bu cümle ‫ قد نام الولد‬demektir.
* Tekid için gelen mefulü mutlak, mastar olur, daima müfret gelir ve fiilden sonra gelir.
* Fiilin nevini belirtmek için geldiği zaman fiilin nasıl meydana geldiğini ve çeşidini bildirir.
Türkçe’ye “gibi, şeklinde, şekilde, aynen, tıpkı, tam vb.” diye tercüme edilir.
- ‫“ يثبت النمر وثوب السد‬Kaplan, aslan gibi sıçrar.”
* Nevini bildiren mefulü mutlak, sıfat ve izafet terkibi halinde gelir. Tesniye ve cemi de
olabilir ve fiilin önüne de geçebilir.
* Mefulü mutlak fiilin adedini bildirmek için gelir. O zaman failin yaptığı işin sayısını belirtir.
Türkçe’ye “Kere, defa” diye çevrilir.
* Çeşit ve sayı bildiren isimlerden de mefulü mutlak yapılır. ‫“ قلت لك ألفا‬Sana bin defa
söyledim.” ‫“ أصغ إلى صوت العقل مرة‬Bir defacık aklının sesine kulak ver.
* Bazen mefulü mutlak hazfedilir, sıfatı onun yerine geçer. ‫"قلت لك كثيرا "أى قول كثيرا‬
“Sana çok söyledim.”
* Semaî mefulü mutlaklar da vardır: ‫ شكرا – رويدا – سبحان لله – لبيك – جدا‬-‫مثل ً – أيضا‬
* ‫ كيف‬soru ismi bazen mefulü mutlak olarak gelir. ‫“ كيف نمت؟‬Nasıl uyudun?”
* ‫ أي‬soru ismi masdara muzaaf olduğunda mefulü mutlak olur. ‫“ أيّ تكّلم تتكلم؟‬Nasıl
konuşuyorsun?”
* Bazen mefulü mutlaktır. ‫“ كم مرة أكلت؟‬Kaç defa yedin?”
* Mefulü mutlak harfi cer almaz, cümle olmaz. Mefulü mutlakın fiili bazen hazfedilebilir.