Yapı Sistemlerinin Hesabı İçin

Matris Metotları
2010-2011 Bahar Yarıyılı

Prof.Dr. Engin ORAKDÖĞEN

Doç.Dr. Ercan YÜKSEL

1
 BÖLÜM III

DİREKT MATRİS YERDEĞİŞTİRME YÖNTEMİ

2
Sistem Eksenlerine Dönüştürülmüş Rijitlik ve Yükleme
Terimlerinin Doğrudan Elde Edilmesi

3
Sistem Eksenlerine Dönüştürülmüş Rijitlik ve Yükleme
Terimlerinin Doğrudan Elde Edilmesi

4
Sistem Eksenlerine Dönüştürülmüş Rijitlik ve Yükleme
Terimlerinin Doğrudan Elde Edilmesi

5
Sistem Eksenlerine Dönüştürülmüş Rijitlik ve Yükleme
Terimlerinin Doğrudan Elde Edilmesi

6
Sistem Eksenlerine Dönüştürülmüş Rijitlik ve Yükleme
Terimlerinin Doğrudan Elde Edilmesi

[k]jxix = [k]Tixjx

 P10   P20 
 P0  ix   P50 cos β  P60sinβ   P0  jx   P30cos β  P40sinβ 
 P50sinβ  P60 cos β   P30sinβ  P40cos β 

7
Varsayımlar

• Malzeme doğrusal-elastik davranmaktadır.

• Yerdeğiştirmeler, sistem geometrisi ile
karşılaştırıldığında küçüktür. (1. Mertebe Teorisi)

Malzeme ve geometri değişimi bakımından doğrusal davranış

sergilemeyen sistemler ilerleyen bölümlerde incelenecektir.

Önce rijit düğüm noktalı ve ankastre mesnetli sistemler

çalışılacaktır.

8
Çözümün Sağlaması Gerekli Koşullar:

1.Denge Denklemleri
• Düğüm noktası denge denklemleri
• Çubuk denge denklemleri

2.Geometrik Süreklilik Koşulları

• Rijit düğüm noktalarında birleşen elemanların uç
yerdeğiştirmelerinin eşitliği
• Mesnetlerdeki geometrik koşullar

3.Bünye Denklemleri
(İç kuvvet-şekildeğiştirme ilişkileri)

9
Uç Kuvvetleri İle Uç Yerdeğiştirmeleri Arasındaki Bağıntılar

Ortak eksen sisteminde, i-j çubuğunun uç kuvvetleri ile uç

yerdeğiştirmeleri arasındaki bağıntılar

[p]ix = [k]ixix [d]ix + [k]ixjx [d]jx + [p0]ix

[p]jx = [k]jxix [d]ix + [k]jxjx [d]jx + [p0]jx 10
Bilinmeyenler

Düğüm noktasına birleşen çubukların ortak yerdeğiştirmeleridir.

n düğüm noktası sayısını göstermek üzere, düzlem çubuk sistemlerde
3×n, düzlem kafes sistemlerde ise 2×n adet bilinmeyen vardır.

Ortak eksen sisteminde düğüm noktalarındaki bilinmeyenler;

D1
D2

D3
11
Bilinmeyenler :

Düğüm noktasına birleşen çubukların ortak yerdeğiştirmeleridir.

D1
D2

D3 12
Eleman Eksen Takımlarındaki
Uç Kuvvetleri ve Uç Yerdeğiştirmeleri

13
Sistem Ortak Eksen Takımındaki
Uç Kuvvetleri ve Uç Yerdeğiştirmeleri

D1
D2

D3
14
 Bilinmeyenler

D1 D1
D2 D2 D2

D3 D3 D1

Dolu Gövdeli Sistemler Kafes Sistemler

15
Bilinmeyenlerin Hesabında Kullanılan Denklemler
(Düğüm noktalarının denge denklemleri)
i sayılı düğüm noktasına ait denge denkleminin yazılması

_  d  ix   k  ij
ixix  k
ij
 d  jx    P0  ij
  q  ix  0
j j ixjx j ix 16
Denge denklemleri sistemin tüm düğüm noktaları için yazılırsa

 S   d    P0    q
[S] : Sistem rijitlik matrisi
[d] : Bilinmeyenler vektörü
[P0] : Yükleme vektörü
[q] : Düğüm noktaları yük vektörü

17
Bir i-j çubuğuna ait dönüştürülmüş eleman rijitlik
matrisinin [S] matrisine yerleşimi
[S] [d] [P0] [q]
1 2 ....... i . ..... j ........... n

... [k]ixix [k]ixjx [d]ix [p0]ix [q]ix

i
x + =
.. [k]jxix [k]jxjx [d]jx [p0]jx [q]jx

For Beam Elements [S]3nx3n [d]3nx1 [p0]3nx1 [q]3nx1

For Truss Elements [S]2nx2n [d]2nx1 [p0]2nx1 [q]2nx1
18
Bir i-j çubuğuna ait dönüştürülmüş eleman rijitlik matrisinin
[S] matrisine yerleşimi (Genel Yöntem)

1.Ankastre mesnetlerin bulunduğu düğüm noktalarında denge

denklemleri yazılmaz.
2.Mafsallı mesnetlerde;
• Mafsallı mesnete birleşen çubukta, özel eleman rijitlik matrisi
tanımlanır ve mafsallı mesnetin bulunduğu düğüm noktasında
denge denklemi yazılmaz.
• Mafsallı mesnetin bulunduğu düğüm noktasında da denge
denklemleri yazılır. Sıfır olan yerdeğiştirmelere ait 2 adet
satır ve kolon denge denklemlerinden kaldırılır. Bu durumda
mafsallı mesnette birleşen çubuk normal çubuk gibi alınır.
3.Kayıcı mesnetlerin bulunduğu düğüm noktalarında da denge
denklemleri yazılır. Sıfır olan yerdeğiştirmeye ait satır ve kolon
denge denklemlerinden kaldırılır. Kayıcı mesnete birleşen çubuk
normal çubuk gibi alınır. 19
Kod parametreleri Yöntemi ile [S] Matrisinin Kurulması

2
1
3

Çubuk 1 5
4
Çubuk 2 6

Her çubukta, elemana ait 7

yerdeğiştirme numaralarından Çubuk 3
oluşan kod parametreleri dizileri
oluşturulur. 8

20
[S] Sistem Rijitlik Matrisinin Kurulması
Çubuklar
Sıra Uç. Kuv. 1 2 3
1 1 1 2 5
2 5 2 5 8
3 6 3 6 0
4 2 4 7 0
5 3 0 3 6
6 4 0 4 7
Elemanların kod parametreleri dizileri
21
Eleman Eksen Takımının Sistem Ortak Eksen Takımı İle Aynı
Olduğu Sistemler l m n

I
I
I
l m n

l kii kij kik kii kij kik

m
m kji kjj kjk kji kjj kjk
n kki kkj kkk kki kkj kkk

l I kii kij kik l

m I kji kjj kjk

n
n I kki kkj kkk

22
Örnek #1 : Dış yük etkisindeki 2D sistem

Eleman Özellikleri
Çubuk I[m4] F[m2] L[m]
3-1 0.040 0.280 9.434
1-2 0.020 0.222 8.000
2-4 0.040 0.280 9.434
23
Sistem eksenlerine dönüştürülmüş eleman rijitlik matrislerinin elde
edilmesi (3-1) Çubuğu

24
Sistem eksenlerine dönüştürülmüş eleman rijitlik matrislerinin elde
edilmesi (3-1) Çubuğu
1 5 6

4EI/L 0 6EI/L2 16.960 0 2.697

[k]33 = 0 EF/L 0 = 0 29.680 0

6EI/L2 0 12EI/L3 2.697 0 0.572

1 0 0 1 0 0

[T2]3 = 0 -cos sin = 0 -0.848 -0.530

0 -sin -cos 0 0.530 -0.848

25
 1 0 0

0 -0.848 0.53 [0]

0 -0.53 -0.848

1 0 0

[0] 0 0.848 -0.53

0 0.53 0.848

16.96 0 2.697 8.48 0 2.697

0 29.68 0 0 29.68 0

2.697 0 0.572 2.697 0 0.572

16.96 0 2.697

0 29.68 0

2.697 0 0.572

1 0 0 16.96 -1.429 -2.287 8.481 1.429 2.287

0 -0.848 0.53 [0] 21.504 -13.083 -1.429 -21.504 13.083

0 0.53 -0.848 8.748 -2.287 13.083 -8.748

[k]3x3x [k]3x1x

1 0 0 16.96 1.429 2.287 [k]1x3x [k]1x1x

[0] 0 0.848 0.53 21.504 -13.083

0 -0.53 0.848 8.748

26
Sistem eksenlerine dönüştürülmüş eleman rijitlik matrislerinin elde
edilmesi (1-2) Çubuğu

1 0 0 1 0 0

[T2]1 = 0 -1 0 [T2]2 = 0 1 0

0 0 -1 0 0 1

10 0 -1.875 5 0 1.875

0 27.75 0 0 -27.75 0

[k]1x1x [k]1x2x 0.469 -1.875 0 -0.469

=
[k]2x1x [k]2x2x 10 0 1.875

27.75 0
27
0.469
Sistem eksenlerine dönüştürülmüş eleman rijitlik matrislerinin elde
edilmesi (2-4) Çubuğu 1 0 0

0 0.848 -0.53 [0]

0 -0.53 0.848

1 0 0

[0] 0 0.848 0.53

0 -0.53 0.848

16.96 0 2.697 8.48 0 2.697

0 29.68 0 0 29.68 0

2.697 0 0.572 2.697 0 0.572

16.96 0 2.697

0 29.68 0

2.697 0 0.572

1 0 0 16.96 1.429 -2.287 8.481 -1.429 2.287

0 -0.848 0.53 [0] 21.504 13.083 1.429 -21.504 -13.083

[k]3x3x [k]3x1x 0 -0.53 -0.848 8.748 -2.287 -13.083 -8.748

1 0 0 16.96 -1.429 2.287

[k]1x3x [k]1x1x
[0] 0 0.848 -0.53 21.504 13.083
28
0 0.53 0.848 8.748
Sistem Rijitlik Matrisinin Kurulması

1 2 3 4 1 2 3 4

3-1 ve 1-2 Çubuklarının Yerleştirilmesinden

3-1 Çubuğunun Yerleştirilmesinden Sonra
Sonra

1 2 3 4 29
2

4
Sistem Rijitlik Matrisinin Kurulması
3-1 ve 1-2 Çubuklarının Yerleştirilmesinden
3-1 Çubuğunun Yerleştirilmesinden Sonra
Sonra

1 2 3 4 1 2

1 1

2 2

3-1, 1-2 ve 2-4 Çubuklarının Mesnetlere Karşılık Gelen 3 ve 4 Ayrıldıktan

Yerleştirilmesinden Sonra Sonra
30
Sistem Rijitlik Matrisinin Kurulması

1 2
26.960 1.429 0.412 5 0 1.875
1 49.254 -13.083 0 -27.750 0

9.217 -1.875 0 -0.469

26.960 1.429 -0.412

2 49.254 13.083
9.217

Sistem Rijitlik Matrisi

31
Dış Yükler İçin Yük Vektörünün Elde Edilmesi

1.042 1.042

[p0]3x = -1.250 [p0]1x = -1.250

0 0 32
Dış Yükler İçin [P0] Yük Vektörünün Elde Edilmesi

-1.042

-1.250

[p0]1x 0
[p0]= =
[p0]2x 0

33
Yerdeğiştirmelerin Hesabı
 S   d    P0    q
0.0416

0.1748

[d]1x 0.2345
[d]= =
[d]2x -0.0031

0.1568

-0.2198

Dış Yükler İçin Hesap

34
Dış Yükler İçin Çubuk Kuvvetleri

Çubuk 3-1 1-2 2-4

2.181 -0.45 0.673
[P]3 = 1.77 [P]1 = -0.50 [P]2 = -0.497
0.941 -0.141 0.145

0.450 -0.674 0.699

[P]1 = -0.350 [P]2 = -0.500 [P]4 = -0.497
-0.384 -0.141 0.145

35
Örnek #2 ye ait PDF dosyası ....

36
Yatay Rijitlik Matrisi
(İndirgenmiş
n=4
Sistem Rijitlik Matrisi)
3n = 12 degrees of
m = 4 < 3n =
static
12 degrees of
freedom
static
freedom

n = 4 ; 3n = 12 statik m = 4 statik serbestlik

serbestlik derecesi derecesi

 S  3nx3n  d  3nx1   q  3nx1 S  mxm  d  mx1   q mx1

37
 The stiffness matrix

1 2 3 4
           

D1
D2
2

D3
3

[S] Sistem Rijitlik Matrisi

38
 The stiffness matrix

4
      

M
Dm
o t
en ü
şeyİzd
ü m
şü
Nasıl
Yapılıyor?

a
Y ü
yİzd
ta m
şü
[S]r Yeniden Dizilmiş Sistem Rijitlik Matrisi
(Yerdeğiştirme Gruplamaları Yapılmış Hal)
39
 4 The stiffness matrix

Gauss
Eleme
Yöntemi İle
İndirgeme
[0 ]

[S ]

[S]r Sistem Rijitlik Matrisi

(Yerdeğiştirme Gruplamaları Yapılmış Hal) 40
 The stiffness matrix

Kod Parametreleri Yönteminin Kullanılması

41
 The stiffness matrix

Kod Parametreleri Yönteminin Kullanılması

Kod Parametreleri

Sıra UçKuv. 1 2 3 4 5 6
1 1 0 5 1 5 2 6
2 5 5 1 2 6 6 0
3 6 10 9 9 10 10 0
4 2 7 3 4 8 8 0
5 3 0 10 9 10 9 10
6 4 0 7 3 7 4 8

42
Kod Parametreleri Yönteminin Kullanılması

43
Yatay Rijitlik Matrisinin Bir Diğer Yolla Elde Edilmesi

[F]=
f11
f12
f12
f22 S    F  1

44