İNGİLİZCE TÜRKÇE KALİTE SÖZLÜĞÜ

A
Accept= Kabul
Acceptance= Kabul (Müşteriye verilen ürün ya da sunulan hizmetin kabülüdür)
Acceptance costs= Kabul maliyetleri (Yapılan test ve muayenelerden veya kabul programlarının
işleyişinden kaynaklanan maliyetlerin tamamıdır)
Acceptance inspection= Kabul muayenesi (bir ürünün belirlenen gereksinimleri karşılamada veya
şartnamelere uygunluğunun karşılaştırılmasında başvurulan ölçüm, inceleme veya diğer işlemlerdir.
Acceptance sampling= Kabul örneklemesi (bir ürün veya hizmeti kabul veya ret etmek için karar
vermede kullanılan örnekleme muayenesidir.
Accessibility= Erişebilirlik (İşleme veya bakım amacıyla bir birimin değişik alanlarına kısmen girebilme
kolaylığı ölçüsüdür.
Accreditation= Yetkilendirme (Gerekli bilgi ve yetkilerle donatılmış bir kuruluş tarafından, bir servis
veya bireyin belirlenen konularda (sistem, personel, ürün, hizmet vb.) belgelendirme yetkisine sahip
kılınmasıdır.
Accuracy= Doğruluk (Herhangi bir nesnenin ölçüm sonuçlarının gerçek değerler ile aynı veya çok
yakın olması durumunu ifade eden bir terimdir.
Adequacy audit= Yeterlilik Denetimi (Kalite sistem dökümanlarının ilgili dökümanlara göre
yeterlilikleri açısından denetlenmesidir.
Allied Quality Assurance Publication (AQAP)= Müttefik Kalite Güvencesi Yayını (Kalite güvencesi
konusunda tarafların tamamen uyma hususunda anlaştıkları ve yayımladıkları kurallar topluluğudur.
American Quality Foundation= Amerikan Kalite Vakfı
American Society for Quality Control (ASQC)= Amerikan Kalite Kontrol Derneği
Assignable Cause = Atanabilir-tanımlanabilir neden
Attractive Quality=Cazip kalite (Müşterinin henüz gereksinim duymadığı, fakat ileride gereksinim
duyacağı farklılıkları hayal etmeyi ve bu farklılıkları ürün ve hizmete geçirmeyi amaçlayan kalite
anlayışıdır.
Attribute= Nitelik
Audit= Denetlemek
Auditor= Denetçi
Availability= Bulunabilirlik (Bir parçanın kullanım için gerekli olduğunda, belli bir süre ve ortamda,
tasarım aşamasında belirlenen işlevselliğini yerine getirebilme yeteneğidir.
Average Outgoing Quality (AOQ)= Ortalama Çıktı Kalitesi (Kabul edilen yığınlar ile kabul edilmeyen
yığınların %100 muayenesi yapıldıktan ve tüm kusurlu parçalar kusursuzlar ile değiştirildikten sonra
ortaya çıkan ve kabul edilmeyen yığınları da içermiş olan çıktı ürünün ortalama kalitesidir.
Average Total Inspection (ATI)= Ortalama Toplam Muayene (Yığın başına muayene edilen birimlerin
ortalama sayısıdır)

B
Batch= Yığın veya kütle
Benchmarking=Kıyaslama
Big C, little c=Büyük C ve küçük c= büyük C kuruluş dışından olan ve kuruluşun sunduğu ürün veya
hizmeti alan müşteriyi ifade etmek için kullanılır. Küçük c ile kuruluş içinden olan kuruluş içerisindeki
bir bölümün veya çalışanın sunduğu ürün veya hizmeti alan müşteri.
1
Big Q ve Little q= Büyük Q ve küçük q (büyük Q sınırsız kapasitede iş, süreç ve ürünün kalite
yönetimini, küçük q sınırlı kapasitede ürün ve süreçlerin kalite yönetimini tanımlar.)
Konu Küçük q Büyük Q
Ürün Üretilmiş mal Bütün ürün, mal ve hizmetler
Süreç Mal üretimi ile ilgili süreç Bütün süreçler, üretim pazarlama, dağıtım gibi
Endüstr Üretim Bütün endüstri, üretim, hizmet, vakıf, dernek hükümet gibi
i
Tesis Yalnızca fabrika Bütün tesisler, fabrika depo, kreş, spor salonu yemekhane

Brainstorming = Beyin fırtınası

Bug Virus= Kusur virüsü ( süreci olumsuz yönde etkileyen sorun)

C
Calibration= Kalibrasyon (Ulusal yada uluslar arası standartlara göre izlenebilirliği mümkün olan ve
doğrıluğu kanıtlanmış ölçü aleti ya da cihazlarıyla karşılaştırılarak standart olmayan ölçü aleti veya
cihazlardaki sapmaların belirlenmesi ya da ayar yolu ile ortadan kaldırılmasıdır.
Cause and Effect Diagram= Neden Sonuç Diyagramı (diğer ismi Balık kılçığı diyagramı –fishbone
diyagramı)
Certificate of Compliance= Yeterlilik Sertifikası (bir ürün veya hizmet sunan kuruluşun ilgili
spesifikasyon ya da sözleşmelerin gereklerini yerine getirdiğinin onaylanması amacıyla yetkili bir
kuruluş tarafından verilen belgedir.
Certificate of Conformance= Uygunluk sertifikası (Ürün veya hizmetin sözleşme gereksinimlerine
uygun olacağını belgeleyen yazılı beyanıdır.
Certification= Belgelendirme
Check list= Kontrol listesi (bir işlemler dizisindeki işlemlerin yapıldığından emin olmak amacıyla
kullanılan listedir
Check Sheet= Kontrol formu
Checkout=Gözden geçirme (bir parçanın durumunun belirlenmesi için yapılan test ve gözlemlerdir)
Chronic Losses= Kronik kayıplar
Common Cause=Genel neden
Company Culture= Şirket kültürü
Compatibility=Uyumluluk (Parçaların belirli koşullar altında ilgili gereksinimleri yerine getirmek için
birlikte kullanılabilme özelliğidir.)
Competition=Rekabet (Bir kuruluşun tüm birikimini kullanarak oluşturduğu, rakiplerinden daha iyi bir
ürün üretme veya hizmet sunma amacına yönelik yoğun çabadır.)
Compliance=Uygunluk (Bir kuruluşun ürettiği ürün veya hizmet ile ilgili spesifikasyon, sözleşme veya
yönetmeliklerin gereklerini yerine getirdiğinin onaylanmasıdır.)
Conformance=Uygunluk (Bir ürün veya hizmetin konu ile ilgili spesifikasyon sözleşme veya
yönetmeliklerin gereksinimlerini karşıladığını belirten bir doğrulamadır.)
Conformity=Uyarlık (Üretilen ürün veya hizmet ile spesifikasyon gereklerinin yerine getirilmesidir.)
Continuous Improvement (CI)=Sürekli İyileştirme
Contract Quality Requirements (CQR)=Sözleşme Kalite Gereksinimleri
Contract Review=Sözleşmenin Gözden Geçirilmesi
Control Chart: Kontrol diyagramı (kontrol şeması veya kontrol çizelgesi)
Corrective action=Düzeltici faaliyet
2
Cost of poor quality= Düşük kalitenin maliyeti
Cost of quality=Kalite maliyeti
Customer oriented=Müşteri odaklı
Customer requirements=Müşteri gereksinimleri
Customer satisfaction= Müşteri tatmini
Customer value analysis=Müşteri değer analizi
Cycle time=Çevrim süresi

D
Demerit=Hata
Data=Veri
De-bugging=Düzeltme
Defect=Kusur
Defective=Kusurlu
Deficiency=Eksiklik
Degrees of freedom= Serbestlik derecesi
Design of Experiment –DOE= Deney Tasarımı
Design Review=Tasarımın Gözden Geçirilmesi
Detection=Ortaya çıkarma-bulma
Do it right the first time=İlk defada doğruyu yapma
Durability=Dayanıklılık

E
Early warning=Erken uyarı (bir ürün veya sürecin tasarımı ile ilgili hataları haber veren belirtilerdir.)
Economic quality=Ekonomik kalite (Ürünün sağladığı ek karın aşıldığı kalite seviyesidir.)
Effective Process= Etkin proses (Müşterinin kalite gereksinimlerini karşılayan veya kendisinden
beklenen sonuçları üreten bir süreçtir.)
Employee Involvement=Çalışanların katılımı (bir kuruluşta çalışanların katılımıyla işlerin daha iyi nasıl
yapılabileceğine karar verilmesidir.)
Empowerment=Yetkilendirme (Çalışanların gerektiğinde kendi insiyatiflerini kullanarak işleriyle ilgili
karar verebilme ve iş yapabilme yetkisine sahip olma durumudur)
Error=Yanlışlık
European Foundation for Quality Management (EFQM)=Avrupa Kalite Yönetim Vakfı
European Quality Award=Avrupa Kalite Ödülü
External Customer=Dış müşteri

F
Fail-safe technique=Hata sakınma tekniği
Failure= Hata, başarısızlık (herhangi bir birimin önceden tanımlanan şekilde işlememe durumudur.
Failure Analysis= Hata Analizi
Failure Diagnosis= Hata tanısı (hatanın niteliğini ve türünü belirlemek amacıyla mevcut araştırılıp
dikkatle incelenmesidir)
Failure mode= Hata modu
Failure mode and effects analysis(FMEA)= Hata türü ve etkileri analizi

3
Fault=Kusur
Fishbone Diagram=Balık kılçığı diyagramı
Fitness for use=Kullanıma uygunluk
Flow chart=Akış çizelgesi
Focus group=Hedef grup

G
Gage= Sabit ölçü mastarı (Bir ürünün özelliklerini ortaya koymak için ölçü denetimi yapmak amacıyla
kullanılan bir araçtır)
Gage accuracy= Ölçü doğruluğu
Gage repeatability= Ölçü tekrarlanabilirliği
Gage reproducibility= Ölçü üretebilirliği
Go/no go=Geçer/geçmez (geçer, gereksinimlere veya spesifikasyonlara uygun)

H
Histogram=Histogram
House of quality=Kalite evi

I
Imperfection=Eksiklik
Improvement methodology=İyileştirme metodolojisi
In-control Process=Kontrol altındaki süreç
In-plant quality evaluation program=Kuruluş içi kalite değerlendirme programı
Inspection=Muayene
Inspection by attributes=Niteliklere göre muayene
Inspection by variables=Değişkenlere göre muayene
Internal customer=İç müşteri
International Organization for Standardization (ISO)=Uluslar arası Standardizasyon Örgütü

J
Just-in-time (JIT)=Tam zamanında
JUSE(Union of Japanese Scientistic and Engineers)= Japon Bilim Adamları ve Mühendisleri Birliği

K
Key Business Process=Anahtar İş Süreci

L
Leadership=Liderlik
Lead Assessor= Baş denetçi
Lead Auditor= Baş denetçi
Lean Production= Yalın üretim
Loss Function= Kayıp fonksiyonu
Lot= Yığın
Lower Spesification Limit= Alt spesifikasyon sınırı

4
 M
Maintainability=Bakım yapılabilirlik
Maintenance=Bakım
Malcolm Baldridge National Quality Award (MBNQA)= Malcolm Baldridge Ulusal Kalite Ödülü
(ABD’deki kalite ödülünün ismi)
Malfunction= Hatalı işlev
Management Review=Yönetimin Gözden Geçirmesi
Market Driven Quality= Pazarın Yönlendirdiği Kalite
Measurement Traceability=Ölçüm izlenebilirliği
Mesuring and Test Equipment=Ölçme ve deney teçhizatı
Mission=Görev

N
National Quality Counsel=Ulusal Kalite Konseyi
National Qualification Authority (NQA)=Ulusal Belgelendirme Yetkili Kuruluşu
Natural Process Limits= doğal Süreç sınırları
Nominal Group Technique=Nominal Grup Tekniği
Non-valued Added=Katma değersiz
Nonconformance=Uygunsuzluk
Nondestructive Testing=Tahribatsız test
Not Operating=Çalışmayan

O
Observed Value=Gözlemlenen değer
Operating Charactersitic Curve=Çalışma (işlem) karakteristiği eğrisi
Out of Control Process=Kontrol dışı süreç
Out of spesification=Spesifikasyon dışı
Output=Çıktı
Overhaul=Bakım-onarım

P
Participative Management=Katılımcı Yönetim
Parts per Million (PPM)= Milyondaki parça sayısı
Percent Defective=Hata yüzdesi
Plan-Do-Check-Action cycle= Planla-Uygula-Kontrol et –Önlem al
Poka-Yoke= Hata sakınma (Japonca Poka hata, yokeru sakınma)
Population=Kütle
Preliminary Review=Ön inceleme
Probability of acceptance=Kabul olasılığı
Problem Solving Techniques=Problem çözme teknikleri
Procedure=Prosedür
Process Improvement=Süreç iyileştirme
Process Map=Proses haritası

5
Process Owner=Proses sahibi
Process Performance=Proses performansı
Process Quality=Proses kalitesi
Process Quality Audit=Proses kalite denetimi
Process Review=Sürecin yeniden incelenmesi
Product Dissatisfaction=Ürün tatminsizliği
Product Liability=Ürün sorumluluğu

Q
Qualification=Uygunluk belgelendirmesi
Quality=Kalite
Quality Appraisal=Kalite Değerlendirme
Quality Assessment=Kalite Değerlendirme
Quality Assurance=Kalite Güvencesi
Quality Auditor=Kalite denetçisi
Quality Award=Kalite ödülü
Quality Control=Kalite kontrol
Quality Control Circles=Kalite Kontrol Çembeeleri
Quality Council=Kalite Konseyi
Quality Engineering=Kalite Mühendisliği
Quality Improvement=Kalite İyileştirme
Quality Loop=Kalite döngüsü
Quality Management=Kalite Yönetimi
Quality of Conformance=Uygunluk kalitesi
Quality of Design=Tasarım kalitesi
Quality Plan=Kalite planı
Quality Policy=Kalite politikası
Quality Problem=Kalite sorunu
Quality System Audit=Kalite Sistem Denetimi
Quality System Review=Kalite Sisteminin Yeniden Gözden Geçirilmesi
Quality System Standard= Kalite Sistem Standardı

R
Random sampling=Rasgele örnekleme
Rational subgroup=Rasyonel altgrup
Reengineering=Yeniden yapılanma
Rejectable quality level=Rededilebilir kalite seviyesi
Rejection number=Ret sayısı
Reliability=Güvenilirlik
Repair=Onarım, tamir
Repairable part=Onarılabilir parça
Replaceable part=birbirinin yerine geçebilen parça
Reward=Ödül
Rework=Tekrar işleme (üzerinde tekrar çalışmak)
Risk of a type 1 Error= tip 1 hata riski (α)
6
Risk of a type 2 Error =tip 2 hata riski (β )
Root cause=Kök neden

S
Safety=Emniyet
Sample=Örnek
Sampling Plan=Örnekleme planı
Scatter Diagram=Dağılma diyagramı
Scrap=Hurda
Screening=Eleme
Self-Managed Team=Kendini Yöneten Takım
Signal-to-Noise Ratio (S/N ratio)= Sinyal gürültü oranı
Stakeholders=Paydaşlar
Standard Deviation=Standart sapma
Statistical Process Control (SPC)= İstatistiksel Proses Kontrol
Statistical Quality Control (SQC)=İstatistiksel Kalite Kontrol
Strategic Quality Management=Stratejik Kalite Yönetimi
Supplier Quality Assurance =Tedarikçi Kalite Güvencesi

T
Total Productive Maintenance (TPM)=Toplam Verimli Bakım
Total Quality Management (TQM)=Toplam Kalite Yönetimi
Traceability=İzlenebilirlik
Turkish Society for Quality= Kalite Derneği- KALDER

U
Unit of Product=Ürün Birimi
Upper Tolerance Limit=Üst tolerans sınırı
Use-as-is=Olduğu gibi kullan
Useful Life= Faydalı Ömür
Utilization rate=Yararlanma Oranı

V
Value Added Activities=Katma Değerli Etkinlikler
Value Chain=Değer Zinciri
Value Engineering=Değer Mühendisliği
Variability=Değişkenlik
Vendor Appraisal=Satıcı Değerlendirme
Verification=Doğrulama

W
Work Assignment=İş anlaşma dökümanı
Work Control Document=İş kontrol dökümanı
World-Class=Dünya çapında

7
 Z
Zero Defect=Sıfır kusur

Kırmızı Boncuk Deneyi (Red Bead Experiment)

Bu ünlü deney, herhangi bir sistemin performansını ve bu sistemin bir parçası olan personel ile ilgili
bilgi vermek amacıyla Deming tarafından geliştirilmiştir. Deney bir üretim hattını canlandıracak
biçimde tasarlanmıştır. Deneyde, içinde %20’si kırmızı olan 4000 küçük bilye içeren bir kutu kullanılır.
Katılımcılar (şirkette çalışanları temsil eder) üzerinde bilyelerin oturabileceği çapta 50 küçük delik
olan bir küreği kutunun içine daldırarak, kürekteki tüm delikleri doldurup kutudan çıkartırlar. Amaç
kürekteki tüm delikleri, müşterinin alacağı hatasız ürünleri temsil eden beyaz bilyelerle
doldurmaktadır. Her kırmızı bilye bir hatayı belirtir. Deney süresince, bazı katılımcılar küreklerinde
oldukça fazla kırmızı bilye çıkartırlar. Bu kişiler “beceriksiz” katılımcılar (çalışanlar)dır. Bazılarıysa
sadece birkaç kırmızı bilye çıkartırlar. Bu kişilerse “başarılı” katılımcılar (çalışanlardır). Oysa her iki
katılımcının da performansı sistemin kuruluş şekline bağlıdır ve çalışanların bu şekilde yargılanmaları
tam bir saçmalıktır.
Deming bu deneyi kullanarak yöneticilere aşağıda sıralanmış olan ana noktaları göstermeye
çalışmaktadır:
 Performanstaki her türlü değişim sistemin kendisinden gelir. Bir çalışanın diğerinden daha iyi
olduğunu gösteren hiçbir belirlilik yoktur.
 Bu deney çalışanların performans değerlendirilmesi ve liyakat sistemleri yoluyla
sınıflandırılmalarının ne derece hatalı ve moral bozucu olduğunu gösterir.
KAYNAK
K.Soylu, F. Soylu, A.Suer ve A.Ö. Suer. Toplam Kalite Yönetimi Sözlüğü-Terimler ve Tanımlar. Beyaz
Yayınları, 1998.