Professional Documents
Culture Documents
MEGEP
(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)
MAKİNE TEKNOLOJİSİ
BLOK KESİMİ
ANKARA, 2009
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak
yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).
Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve
geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.
Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.
Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.
İÇİNDEKİLER
AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iii
GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 ..................................................................................................... 3
1. TEL KESME MAKİNESİ İLE BLOK KESİM HAZIRLIĞI .............................................. 3
1.1. Elmas Tel Kesme Makinesi Raylarını Yerleştirme....................................................... 4
1.1.1. Düşey Kesim.......................................................................................................... 4
1.1.2.Yatay kesim ............................................................................................................ 5
1.2. Makinenin Raylar Üzerine Yerleştirilmesi ................................................................... 6
1.2.1. Ana Kasnağın Hizalanması.................................................................................... 7
1.2.2. Kasnak Eğiminin Hesaplanması ............................................................................ 7
1.2.3. Kasnak Ekseninin Durumunun Hesaplanması....................................................... 7
1.3. Elektrik Bağlantısı Yapma ............................................................................................ 8
1.4. Elmas Teli Makine Volanına Takma ............................................................................ 9
1.4.1. İstikamet Makaralarının Yerleştirilmesi ................................................................ 9
1.4.2. Ön İstikamet Makarası (Düşey kesim için) ........................................................... 9
1.4.3. Arka İstikamet Makarası (Düşey kesim için) ...................................................... 10
1.4.4. Alt Ön İstikamet Makarası (Düşey kesim için) ................................................... 11
1.4.5. İstikamet Makaralarının Kullanımında Dikkat Edilecek Hususla ....................... 11
1.4.6. Telin Ana ve Rehber Kasnaklara Yerleştirilmesi ................................................ 12
1.5. Soğutma Sisteminin Ayarlanması............................................................................... 12
1.6. Makine Kesim Hızı Ayarı ........................................................................................... 13
1.7. Tel Kesme Makinesi İle Kesim................................................................................... 13
1.7.1 Kesme İşleminin Başlangıcı ................................................................................. 13
1.7.2. Makinenin Manüel Olarak (el ile kumanda edilerek) Çalıştırılması ................... 14
1.7.3. Makinenin Otomatik Kullanımı........................................................................... 14
1.7.4. Bağlantı Elemanının Periyodik Kontrolü ............................................................ 15
1.7.5. Teldeki Aşınmanın ve Kesme Hızının Kontrolü ................................................. 15
1.7.6. Kesim Yarığına Destek Borularının Yerleştirilmesi............................................ 16
1.7.7. Kesimden Çıkmak ............................................................................................... 16
1.7.8. Elmas Tel Kesme Makinesi İle Kesim Sırasında Dikkat Edilmesi Geren Hususlar
....................................................................................................................................... 17
1.7.9. Elmaslı Telin Kontrolü ve Tel Kopmaları ........................................................... 18
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 20
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 22
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ................................................................................................... 26
2. ZİNCİRLİ BLOK KESİM MAKİNELERİ........................................................................ 26
2.1. Çalışma Sistemi .......................................................................................................... 27
2.2. Kısımları ..................................................................................................................... 27
2.3. Zincirli Kesici İle Kesim Hazırlığı Yapmak ............................................................... 28
2.3.1. Kesilecek Ana Kütle Çalışma Alanını Tesviye Etme .......................................... 28
2.3.2. Kesme Makinesi Raylarını Döşeme .................................................................... 29
2.4. Zincirli Kesici İle Kesim Yapma ................................................................................ 29
2.4.1. Su Debisini Ayarlama.......................................................................................... 30
2.4.2Makine Kesim Hızını Ayarlama ............................................................................ 30
2.4.3 Kesim Yapma ....................................................................................................... 30
i
2.4.4. Kollu Zincirli Kesici İle Kesim Aşamaları .......................................................... 31
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 34
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 35
MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 38
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 39
KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 40
ii
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 521MMI292
ALAN Makina Teknolojileri
DAL/MESLEK Mermer İşlemeciliği
MODÜLÜN ADI Blok Kesimi
Mermer ocaklarından tel kesme makineleri ve kollu
MODÜLÜN TANIMI zincirli blok kesicilerle ana kütleden blok kesebilme işlemini
öğreten materyaldir.
SÜRE 40/32
10.Sınıf Makine Teknolojisi ortak alan modülleri,
ÖN KOŞUL mermer blok üretimi, ocak planlaması ve tel kesme delikleri
delme modüllerini almış olmak.
Elmas tel kesme ve zincirli kesici ile blok kesimi
YETERLİK
yapmak
Genel Amaç
Bu modül ile gerekli ortam sağlandığında her türlü
blok mermeri ana kütleden tel kesme ve zincirli kesim
makinesini kullanarak kesebileceksiniz.
MODÜLÜN AMACI Amaçlar
1. Elmas tel kesme makinesini kullanarak ana kütleden blok
kesebileceksiniz.
2. Zincirli kesme makinesini kullanarak ana kütleden blok
kesebileceksiniz.
EĞİTİM ÖĞRETİM Mermer ocakları, sınıf ortamı, mermer çeşitleri, elmas
ORTAMLARI VE tel kesme makineleri, zincirli blok kesme makineleri
DONANIMLARI katalogları.
Modül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra
verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz.
iii
iv
GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
Son 15 – 20 yıl içersinde mermer ocaklarında daha düzgün blok mermer üretim
imkânı elmas tel kesme makineleri sayesinde olmuştur. Bu makine ve ekipmanların gelişim
göstermesi sonucunda mermer kaynaklarımız daha az hasar görmektedir. Mevcut klasik
üretim yöntemleri kısa sürede yerlerini bu makine ve ekipmanlarla yapılan üretim
yöntemlerine bırakmıştır.
Mermer blokları ana.kütleden elmas tel kesme makineleri ve zincirli blok kesme
makineleri ile kesilerek çıkarılır. Elmas telle kesme yönteminin temeli, delicilerle delinen
deliklerden geçirilen ve üzerinde elmas boncuklar bulunan tel yardımıyla daha önce
belirlenen mermer bloğunun ana kütleden ayrılmasını sağlamaktır.
1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
ÖĞRENME FAALİYETİ-1
AMAÇ
Mermer blok üretimi için mermer ocaklarında gerekli İş güvenliği tedbirlerini alarak
ana kütleden elmas tel keme makineleri ile blok kesebilecektir.
ARAŞTIRMA
Bulunduğunuz yerdeki mermer ocaklarını geziniz elmas tel kesme makineleri
ile blok kesimini inceleyiniz.
Elmas tel kesme makinesi ile kesim esnasında en kritik nokta başlangıç
kalkışlarıdır. Bu esnada kesilmesi gereken bir veya birden fazla nokta
bulunabilir. Bu köşeler elmas teli yıpratırlar. Bu nedenle kritik durumlarda
yardımcı makaralar kullanılarak köşe sayısı azaltılmalıdır. Özellikle yatay
kesimlerde elmas tel kesme makinesi deliğin tam karşısına kurularak bir köşe
kesiminden kurtulmak mümkündür.
Mermer kesme işleminde elmas teli döndüren çelik halat ile volanın üzerinde
bulunan lastik arasındaki sürtünme kuvvetidir. Volan üzerinde bulunan lastiği
yıpratmamak ve elmas telin rahat dönüşünü sağlamak için volanın çevresinin
büyük bir bölümünü kullanmak gerekir. Bunu sağlamak için ya makineyi
kesilecek bloğun uzağına koymak ya da yardımcı yönlendirici makaralar
kullanmak gereklidir. Aksi hâlde telin volana girişi ve çıkışı arasındaki açı
büyüyecektir. Bu da patinaja ve lastik yıpranmasına neden olacaktır.
Elmas tel kesme makinesi pozisyonlandırılıp elmas tel halka hâlinde mermer
kütlesine geçirilip, volana geçirilmeden önce giriş ve çıkış deliklerinde bulunan
iki elemanla karşılıklı olarak elle ileri-geri yapılarak telin delikte sıkışmaması,
dönmesi ve keskin köşelerin kırılması sağlanmalıdır. Bu işlem aynı zamanda
telin kolay dönmesini de sağlayacaktır. Eğer elmas tel rahat dönmüyorsa elmas
tel kesme makinesine bağlanmadan önce muhakkak nedeni araştırılıp aksaklık
giderilmelidir. Aksi hâlde elmas telin kopma tehlikesi söz konusu olabilir.
3
1.1. Elmas Tel Kesme Makinesi Raylarını Yerleştirme
Kesimi tamamlayacak yeterli ray olup olmadığı kontrol edilir. Bu mesafe kesilen uzun
yüzeyden % 10 daha fazla olmalıdır (Şekil 1.1). Ray uzunluğu hesabında
c=b x 1.1 formülü kullanılır.
Burada; b: Kesimin uzun tarafı, c: Kesimin tamamlanması için gereken ray boyunu
ifade eder.
4
Şekil 1.2: Yatay delik referans raylarının yerleştirilmesi (Düşey kesim)
1.1.2.Yatay kesim
Yatay kesimler için kasnak 90 derece döndürülür ve raylara uygun olarak merkezlenir.
Rayların merkezi kasnak yarı çapma eşit uzunlukta ön deliğe uygun olarak
denkleştirilmelidir (Şekil 1.3).
Şekil 1.3: Tel giriş deliği referans raylarının yerleştirilmesi (Yatay kesim)
Raylar yerleştirilmeden önce çalışma alanı her türlü zararlı malzemeden arındırılmalı
ve mümkün olduğunca düzgün bir yüzey oluşturmaya çalışılarak hazırlanmalıdır. Yüzey ile
raylar arasına 4 cm genişlikte kalaslar konarak raylar sabitlenmelidir.
5
üzerinde makinenin yürümesini sağlayabilmek amacı ile ray uzunluğu boyunca bir dişli
yerleştirilmiştir. Makinenin alt kısmında küçük bir elektrik motoru ile dönen diğer bir dişli,
ray üzerine yerleştirilmiş olan dişli ile uyum içinde çalışarak makinenin ileri geri hareketini
sağlar. Rayların tüm uzunluk boyunca kalaslar üzerine yerleştirilmesi önemlidir. Bu
yapılmadığı takdirde makine geriye hareketi sırasında sallanarak eğri kesim yapabilir veya
kesme hızı tatmin edici olmayabilir. Eğer ocakta kalas sağlanamıyorsa rayların altı taşlarla
beslenerek sağlamlaştırılır ve su terazisi yardımı ile yatay pozisyona getirilmesi sağlanır.
Başlangıçta yalnızca 3'er m'lik üç adet ray parçası (toplam 9 m uzunluk) uygundur.
Makine geriye hareket ederken ray parçaları birbiri ardına basitçe ve çabuk eklenebilmelidir.
Rayların tüm uzunluk boyunca kalaslar üzerinde sağlam bir şekilde yerleştirilmesi çok
önemlidir. Bu zaruri ön çalışma yapılmadığı takdirde makine geriye hareketi sırasında
sallanabilir ve sonuçta kesim tahrip olabilir ya da telin kesim sürati tatmin edici olmayabilir.
Raylar, üst iki istikamet makarasına göre referans çubuğu yardımıyla hizalanmalıdır.
Uyarı: Çalışma alanına yetkili olmayan hiç bir personelin geçmesine izin verilmemesi
tavsiye olunur.
6
1.2.1. Ana Kasnağın Hizalanması
Hizalama çok dikkatli yapılmalıdır. Düzgün bir hizalama yapılmazsa tel kesim
sırasında kasnaktan kurtulabilir.
7
Şekil 1.5: Kasnak ekseninin yatay yönde ayarlanması
1.2.3.2. Yatay kesim
Kasnak eksenini ve istikamet makaralarını yatay pozisyonda ayarlayınız.
8
1.4. Elmas Teli Makine Volanına Takma
1.4.1. İstikamet Makaralarının Yerleştirilmesi
Kesme telinden uzun ömür alabilmek için istikamet makaralarının düzgün olarak
yerleştirilmesi gerekir. İstikamet makaraları kesim profiline yön gösterir ve kesme telinin
dolaşmasına, elmas telde keskin köşeler oluşmasına engel olur. Şekil 1.6 'da istikamet
makaralarının nasıl yerleştirileceği gösterilmektedir.
Şekil 1.11: Teli ortadan desteklemek için ilave edilen alt ara istikamet makarası
Son aşamada taş içerisinden geçen tel miktarı azaldığında, aşağıdan yukarı istikamet
makarasına doğru ilmik oluşmaya başlar (Şekil 12). İlk kesme noktası üst bitiş noktasına
doğru yükselmektedir.
Aşırı sulama da bir takım problemler doğurur; Aşırı miktarda su da kesimi önler.
Boncuğun kaya yüzeyine temasını azaltarak kesimi engeller. Doğru miktarda su kullanımı
kesim işleminin dikkatlice gözlenmesi sonucunda saptanır.
İlk kesim anında su hortumunu yatay deliğe basınçlı su girecek şekilde yerleştirilir.
Böylelikle tel suyu delik boyunca çekecek ve alt köşeye ulaştırılacaktır. İkinci su hortumu
dik delik üzerine yerleştirilir ki su içeriye rahatlıkla girebilsin (Şekil 1.13). Kesim ilerledikçe
su besleme hortumlarının yerleri de değiştirilmelidir(Şekil 1.14).
12
Şekil 1.14: Su besleme hortumları konumu
Su tüketimi 30-35 lt/dk civarındadır. Operatör elmaslı tel etrafında duman görmediği
sürece kullanılan su miktarı yeterlidir. Telin sulanmasını kolaylaştırmak için su
hortumlarının ucuna ucu kesim boşluklarına sığabilecek şekilde yassıltılmış bakır ya da
çinko borular takılması yararlıdır.
Su deposu mermer ocaklarında yüksek bir tepeye yerleştirilir. Suyun basıncından
faydalanılarak istenilen noktaya su iletilebilir. Mermer kesme işlemi devam ederken su gelişi
kontrol edilmelidir.
Telin üzerine görülebilir bir işaret koyulması ile telin dönüşü gözlenebilir (Şekil 1.15).
Tel, elle sürülür. Alt kasnaktan başlayarak telin her 3 metre ilerleyişte bir kez dönmesi
gereklidir (2-4 metrede bir dönüş kabul edilebilir).
14
Bu noktada makine kasnak emişini sabit tutmak üzere geriye doğru hareket eder.
Birkaç dakikalık makinenin geri gidiş hızının kontrol edilmesini takiben makine normal
azami - asgari limitlerin içinde kalır. Eğer tel çok keskin ise hız çok yüksek olabilir. Bu
durumda teldeki aşınma düzensiz ve hızlıdır. Dolayısıyla çok keskin tel kullanırken önceden
test edilmiş emme hızını düşürmek gerekir. Eğer tel yeterli derecede hızlı kesmiyorsa makine
geri gidiş hızı çok yavaş demektir. Bu durumda teli kontrol edilir ve telin iyi kesip kesmediği
saptanmaya çalışılır.
Uyarı: Durma sırasında tel ısısı ölçülür. Eğer tel sıcaksa su jetlerinin pozisyonları ve
su akışı kontrol edilir. Gerekli ise su miktarı artırılır.
15
1.7.6. Kesim Yarığına Destek Borularının Yerleştirilmesi
Normal olarak dik ve yatay kısımlarda kayaç içsel gerilim yüzünden kapanma özelliği
gösterir. Blok, ağırlığı nedeniyle kesim yarığını kapatma eğiliminde olacaktır. Bu nedenle
kesim sırasında telin sıkışmaması için destek boruları yerleştirilir (Şekil 1.16).
16
1.7.7.3. Kullanılmış Tel ve Ekipmanların Muhafazası
Kullanılmış tel ve ekipmanlar dikkatlice temizlenir. Tel rulo hâline getirilir ve
bağlanır. Kuru ve korunaklı bir yere asılarak muhafaza edilir. Telin muhafaza edildiği yerin
aşırı ısılara maruz kalmaması gereklidir (asgari -5 derece azami +5 derece) eğer gerekli ise
tel üzerindeki plastikleri yenilenir.
Uyarı: Elmas tel çok değerli bir malzemedir kullanırken aşağıda belirtilen hususlara
dikkat edilmelidir.
Çiğnenmemelidir.
Bükülmemelidir.
1.7.8. Elmas Tel Kesme Makinesi İle Kesim Sırasında Dikkat Edilmesi Geren
Hususlar
Elmaslı boncukların kesim yönleri hep aynı olmalıdır.
Kesme işlemi süresince tel kesme makinesi rayların sonuna geldikçe tel boyu 5-
10 m kısaltılır ve makine tekrar öne alınır. Ancak hiçbir durumda mermerin
içindeki tel boyu dışarıdaki tel boyundan uzun olmamalıdır.
Kesme işlemi elmas boncukların mermeri aşındırarak elmas telin mermerin
içinde ilerlemesi ile gerçekleşir. Tel kesme makinesinin geriye gitme (öteleme)
hızı ile elmaslı telin mermer içinde ilerleme hızı aynı olmalıdır. Öteleme hızı
düşük olduğunda kesme verimi düşerken fazla olduğunda telde aşırı gerilme ve
kopma ile sonuçlanabilecek kuvvetli salınımlara (tınlaşım) yol açar. Bu
durumda makinenin öteleme hareketini durdurmak ve salınım hareketi bitince
öteleme hızını yeniden tel salınımsız bir şekilde dönebilecek biçimde ayarlamak
gereklidir.
Yatay kesimlerde telin giriş ve çıkış delikleri önüne yardımcı makaralar
konulması telin ağırlığından dolayı oluşabilecek teldeki dalgalanmaları en aza
indirir (Şekil 1.16).
Kesme işleminin bitimine doğru (son m² kesilirken) kesme yüzeyi daraldığından
telin dönüş açısı da küçülür. Telin özgül basıncı ve boncuklara binen yük artar
ve tel kendi etrafındaki dönüşünü gerçekleştiremez. Bu durum kesme işleminin
başlangıcındaki durumun benzeridir. Aynı şekilde tel gerginliği düşük
tutulmalıdır. Hatta son 0,5 m² kesilmeden bırakılıp mermer kütlesinin
kesilmeyen kısmı kamalar yardımı ile koparılmalıdır.
Kesme işlemi yarım bırakılmamalıdır. Yarım bırakılması gerektiği zamanlarda
telin mermer içinde sıkışmaması için önlemler alınmalıdır.
Düşey kesimlerde tel kesme makinesi durdurulmadan önce birkaç dakika tel
gerdirilmeden çalıştırılıp elmas telin mermer içindeki yuvasının genişletilmesi
sağlanır ve bol su verilir. Kesilen yüzeyler arasına metal ya da taş parçası
sıkıştırmak ta yararlıdır (Şekil 1.17).
17
Şekil 1.17: Düşey kesim
Yatay kesimlerde yine aynı şekilde kesme işlemi durdurulmadan tel kesme
makinesi birkaç dakika tel gerdirilmeden çalıştırılıp telin mermer içinde
kesilecek kütlenin içinde yuva yapması sağlanır ve bol su verilir. Bu
şekilde bir süre sonra kesme işlemine devam edilebilir.
Kesim süresince tel kopmaları, eğer çelik telde aşınma yoksa bağlantı elemanlarının
boşanmasından ileri gelir.
18
Makinenin çalıştırılması sırasında tele fazla gerilme verimemesine dikkar edilmelidir.
Teldeki fazla gerilme hemen ya da daha sonra kopmalara neden olur. Telin üzerine
görülebilir bir işaret koyulması ile telin dönüşü gözlenebilir. Her tel kopmasında iki sıkmacık
arasındaki elmas boncuklar telden çıkar ve genellikle kaybolur. Elmaslı tel üreticileri iki
sıkmacık arasına 4-5 elmas boncuk takılmasını tavsiye ederler. Bir metre elmaslı telin
maliyetinin % 90’ını elmas boncuklar oluşturur.
Tel koptuğunda, kopan telin uçları özel bir çelik tel kesme makası ile kesilerek tamir
edilebilir. Kesim ilerledikçe yine aynı makasla, telin 5-10 m’lik kısmı kesilerek telin boyu
kısaltılabilir.
19
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
Mermer ocağında ana kütleden yatay ve düşey kesimle blok kesimini elmas tel kesme
makinesi ile gerçekleştiriniz.
21
ÖLÇMEVE
ÖLÇME VEDEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.
1. Elmas tel kesme makinesi ile kesim esnasında en kritik nokta aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Tel kopmaları
B) Köşe kesimleri
C) Kasnak montajı
D) Başlangıç kalkışları
2. Ana kütleden 5 m uzunluğunda blok kesmek için gerekli ray boyu aşağıdakilerden
hangisidir?
A) 4.4 m
B) 5.5 m
C) 6m
D) 6.5 m
3. Ana kütlede 7 m yüksekliğe sahip kaya yüzeylerinin kesimi için rayların ön yüzeyden
kaç metre uzağa yerleştirilmesi uygundur?
A) 3m
B) 5m
C) 6m
D) 7m
4. Ocakta çalışmak için gerekli elektrik enerjisi eğer şebekeden sağlanamıyorsa makine
kapasitesine göre kaç KW arasında güç sağlayacak şekilde jeneratör konulmalıdır?
A) 50 – 100 KW
B) 100 – 500 KW
C) 125 – 250 KW
D) 500 – 1000 KW
5. “Kesim profiline yön gösterir, kesme telinin dolaşmasına, elmas telde keskin köşeler
oluşmasına engel olur.” Aşağıdaki ekipmanlardan hangisi bu görevleri yerine getirir?
A) İstikamet makaraları
B) Kompresör
C) Kasnak
D) Tel kesme makinesi
22
7. Blok kesiminde tel kesme makinesi su tüketimi ne kadar olmalıdır?
A) 10 – 15 lt/dk
B) 30 – 35 lt/dk
C) 40 – 50 lt/dk
D) 50 – 60 lt/dk
8. Aşağıdakilerden hangisi tel kesme makinesi ile kesime başlarken makinenin 5-10
dakika elmas tele fazla yük bindirmeden çalıştırılmasının amaçlarından değildir?
A) Elmaslı telin açılan tel yoluna alışması.
B) Deliklerin birleştiği noktalardaki keskin dönüşleri düzeltmek.
C) Makineyi ısıtmak.
D) Tel gerginliğini ayarlamak.
Aşağıdaki cümlelerde verilen bilgiler doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
16. ( ) Yüzey ile raylar arasına 4 cm genişlikte kalaslar konarak raylar sabitlenir.
17. ( ) Düşey kesimde ön istikamet makarasının görevi kesme işleminin sonuna doğru
telde ilmek oluşmasını önlemektir.
23
18. ( ) Su deposu elmas tel kesme makinesi ile aynı seviyeye yerleştirilir.
19. ( ) Kesim süresince tel kopmaları, eğer çelik telde aşınma yoksa, bağlantı
elemanlarının boşanmasından ileri gelir.
20. ( ) İş güvenliği açısından yatay kesimlerde elmaslı telin yüksekliğinde hiçbir kimse
bulunmamalı ve operatör kumanda panosunu elmaslı tel seviyesinden daha
yüksekte, bir tümseğim üzerine yerleştirmelidir.
DEĞERLENDİRME
24
PERFORMANS TESTİ
Modülün Modül
Adı Blok Kesimi Eğitimini
Konu Tel Kesme Makineleri İle Blok Alanın:
Kesimi
Amaç Adı ve Soyadı
AÇIKLAMA: Bu faaliyeti gerçekleştirirken aşağıdaki kontrol listesini bir
arkadaşınızın doldurmasını isteyiniz. Sadece ilgili alanı doldurunuz.
Aşağıda listelenen davranışların her birinin arkadaşınız tarafından yapılıp
yapılmadığını gözlemleyiniz. Eğer yapıldıysa “Evet” kutucuğunun hizasına X işareti
koyunuz. Yapılmadıysa hayır kutucuğunun hizasına X işareti koyunuz.
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır
DEĞERLENDİRME
25
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
ÖĞRENME FAALİYETİ-2
AMAÇ
Mermer ocaklarında ana kütleden zincirli kesici makinelerle blok kesimini
gerçekleştirebilecektir.
ARAŞTIRMA
Zincirli blok kesme makinelerinin çalışma sistemini ve blok kesim tekniğini
çeşitli kaynaklardan araştırınız.
26
2.1. Çalışma Sistemi
Zincirli kesicilerle taş kesme işlemi zincirli kolun taşa değmesi ve zincirin hareketi ile
başlar. Kesme sırasında oluşan parçacıklar, su ve zincir dişli vasıtası ile dışarı atılmaktadır.
Kesme işlemi yapan kol bir makine üzerinde olup bu makine bir ray üzerinde bulunmakta ve
makine ilerledikçe hareket etmektedir (Resim 2.2).
2.2. Kısımları
Zincirli Kol: Zincirli blok kesim makinasının esası, bir çelik plaka kol üzerinde
dönen ve sert kesici uçları olan bir zincirdir. Bu kol çeşitli yönlerde 180°’ye kadar hareket
edebilir (Resim 2.3).
27
Ray: Ray aralığı 75 cm, boyu 3-4 m. dir. Teorik kesme hızı makine tipi ve gücüne
bağlı olarak düşey kesimde 3-4 cm/dak., yatay kesimde 4-6 cm/dak arasındadır. Maksimum
kesme derinliği 2-2,5 m arasındadır.
Kesici uçlar: Kesme işlemini yapan kısmıdır. Bu uçlar öyle yapılmıştır ki bir tarafının
kırılması durumunda diğer tarafı değiştirilerek kesime devam edilebilir. Uçlar tungsten karbit
esaslıdır (Resim 2.4).
Yatay kesimlerde kollu kesicinin sıkışmasını önlemek için kesilen yerin tabanına
ahşap takozlar yerleştirilmelidir.
28
2.3.2. Kesme Makinesi Raylarını Döşeme
Ana makine, ray kule vinç yardımıyla kesim için uygun olan ana kütle üzerine yavaşça
ve büyük bir dikkatle nakledilir. Kesici ve altındaki ray, basamak yüzeyine terazi ve ray
ayakları yardımıyla paralel duruma getirilir.
Düşey zincirli kesicide ray ile tespit edilen kesilecek yer arasında 17.5 cm mesafe
olmalıdır (Şekil 2.1)
Kesicinin teorik hızı 3.5 m/sa, çektiği akım 69 amperdir. Ayar valfi yükseldikçe bıçak
yüke girer ve çektiği akım artar. Ancak pratikte birçok nedenlerden dolayı bu kesicilerde
ulaşılan hız 2.9 m/sa’tır. Bu hızda çektiği akım ise 60 amperdir.
Yatay kesim yapılırken, tabanı kesilen mermerin ağırlığı nedeni ile uturma yaparak
kesici kolu sıkıştırmaması için mermer bloğun tabanında kamalama işlemi yapılır. Yine
yatay kesimde kesicide bir zorlanma hissedilirse kesim durdurulur. Kesici kol kesim
yönünün tersine çevrilerek boşa alınır. Kesimi yapılmış yer düşük kesim hızında kesildikten
sonra normal kesim hızına tekrar ulaşılır.
Mermer blok kesimi bittikten sonra kesici kol, düşey kesicilerde kesim yönünün
tersine yatay kesicilerde ise kesim yönünde bloktan çıkarılır. Çıkarılan kesici kol su ile iyice
yıkandıktan sonra zincir üzerindeki soketler tek tek kontrol edilir. Aşınmış olanlar
değiştirilir. Soketlerin aşındığı, zincirli kesicinin çalışma basıncının yükselmesiyle ve zincirli
kesicinin çektiği akım şiddetinin yükselmesiyle anlaşılır.
Kesimiş olan blok mermer, tabanına çakılan akisler yardımıyla yerinden oynatılıp bir
miktar yukarıya kaldırılır. Böylece blok altından çelik halatların geçmesi sağlanır. Çelik
halatlar kesilmiş olan blok mermerin serbest iki yüzeyinin bulunduğu bölgeden geçirilerek
vincin ucundaki kancaya bağlanır. Sonra vinç yardımıyla stok alnına taşınır.
30
2.4.4. Kollu Zincirli Kesici İle Kesim Aşamaları
31
Şekil 2.5: Zincirli kesicilerle kesim aşamaları (III.Aşama)
32
Şekil 2.7: Zincirli kesicilerle kesim aşamaları (V.Aşama)
33
UYGULAMAFAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
Mermer ocağında ana kütleden yatay ve düşey kesimle blok kesimini zincirli kesici ile
gerçekleştiriniz.
Aşağıdaki cümlelerde verilen bilgiler doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
9. ( ) Zincirli kollu kesiciler çalışma sırasında yatay ve düşey paralelliği sağlayan tek
makine özelliğine sahiptirler.
10. ( ) Zincirli blok kesim makinasının esası, bir çelik plaka kol üzerinde dönen ve sert
kesici uçları olan bir elmas teldir.
11. ( ) Kesici ve altındaki ray, basamak yüzeyine terazi ve ray ayakları yardımıyla paralel
duruma getirilir.
12. ( ) Mermer blok kesimi bittikten sonra kesici kol, düşey kesicilerde kesim yönünün
tersine, yatay kesicilerde ise kesim yönünde bloktan çıkarılır.
14. Zincirli kesme makinesi ile kesme sırasında oluşan parçacıklar, …………… ve
………………………….......vasıtası ile dışarı atılmaktadır.
15. Zincirli kollu kesici makinelerle çalışmaya başlamadan önce makine yeri
………………….............terazisinde ………………………………… yapılır.
DEĞERLENDİRME
36
PERFORMANS TESTİ
Modülün Modül
Adı Ocak Planlaması Eğitimini
Konu Ocak Ağız Yeri Tespiti Alanın:
DEĞERLENDİRME
37
MODÜL DEĞERLENDİRME
MODÜL DEĞERLENDİRME
Değerli öğrencimiz, Blok Kesimi modülünü bitirmiş durumdasınız. Eğer bu modülü
başarı ile tamamladıysanız burada elde ettiğiniz yeterlilikleri bundan sonraki modüllerde de
sık sık kullanacağınızı unutmayınız. Bu konuların daha birçok kez karşınıza çıkacağının
farkında olarak burada kazandırılan yeterliliklerinizi geliştirmek ve güncel gelişmeleri takip
etmek alanınızda yetişmiş bir eleman olmanızı sağlayacaktır.
38
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ 1’İN CEVAP ANAHTARI
1. D
2. B
3. A
4. C
5. A
6. D
7. B
8. C
9. D
10. B
İstikamet
11.
makaraları
12. Kopmalara
13. 2
14. destek boruları
15. aşındırarak
16. D
17. D
18. Y
19. D
20. D
1. D
2. A
3. C
4. B
5. A
6. A
7. C
8. B
9. D
10. Y
11. D
12. D
13. Zincirli kolun
14. Su ve zincir dişli
Temizlenerek,
15.
tesviyesi
39
KAYNAKÇA
KAYNAKÇA
Alimoğlu Mermer Ocakları, İscehisar, Afyonkarahisar, 2007.
40