Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Ekolojik Düşüncede Kaotik Eğilimler

    Uploaded by

    Nihat Türkmen
    41 views15 pages

    Original Title

    Ekolojik düşüncede kaotik eğilimler

    Copyright

    © Attribution Non-Commercial (BY-NC)

    Available Formats

    PDF, TXT or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    Attribution Non-Commercial (BY-NC)
    Download as PDF, TXT or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    41 views15 pages

    Ekolojik Düşüncede Kaotik Eğilimler

    Uploaded by

    Nihat Türkmen

    Copyright:

    Attribution Non-Commercial (BY-NC)
    Download as PDF, TXT or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 15
    Journal of istanbul Kultur University 2006/2 pp. 245-259 EKOLOJiK DUSUNCEDE KAOTIK EGILIMLER -Uitopik Diisiince Gergek mi Oluyor?- Ahmet MUTLU! zen Bu galismada soyut bir dinya gOrtst olarak degerlendirilen ekolojk dlstincenin, ainda somut bir gory oldugunu gostermek amaclanmaktadi. Bunun igin kaos kuramma basvurulmaktadir. Kaos kurarm, ekolojik disiinceye bilimsel dayanak saglayacak niteliktedir. Calismada, yénetim olgusundan hareketle, ekolojik dusince ve kaos arasindaki ortak konulara dikkat gekilmektedir Anahtar Kelimeler: Kaos, kaotik yonetim anlayist, ekolojik dilsiince, ekolojik yonetim antaytst, Toplumsal Ekoloji ABSRACT ‘The common oppinion about “ecological thought” is absract, but it is concrete and the aim of this study is. To indicate how it is concrete, we have refered to chaos theory. Chaos theory supports platform. In this study, we draw attention on the common subjects of ecological thought and chaos. Keywords: Chaos, mechanical administration approach, ecological thought, ecological administration approach, Social Ecology. Giris Utopya, bir seyi hayata gegirmeyi Gnceleyen ideallerin sistematik kurgusu olarak diisiiniilebildigi: gibi gergeklige higbir zaman ulasamayacak ve ancak imgelerden ibaret diisiinceler biittin olarak da diisiinilebilir. Ekolojik diisiince, Kendi toplum_projesiyle iitopyanin ilk anlamina sahip oldugunu ileri sirerken, bu diisiinceyi elestirenler, ona hentiz somut bir niteliginin/sdyleminin olmamasi nedeniyle, dtopyanim ikincianlamim. yiklemektedirler, Ekolojik diistincenin somutlasabilmesi, onun dogadan ziyade topluma yonelik tasarmyla ilgilidir. Ciinki, zaten biyoloji bilimi ekolojik diisincenin doga tasarimina bilimsel destek salamaktadir, Oysa, toplumsal_tasarmla ilgili bilimsel bir dayanak olmadigindan dolayidir ki, “pratigin” egemen oldugu giiniimiizde ckolojik diisiinceye siipheyle yaklasimaktadir. Aslnda, ekolojik diisiince taraftarlarmin bilimsel dayanak gibi bir kaygilar: olmamakla birlikte, bu durumun ekolojik diisiinceye katkt sailayacaga agikur. Hatta, ark ideolojik g6riig niteligi kazanan ekolojik diisiincenin béyle bir dayanaga ihtiyact oldugu séylenebilir. Bu galisman konusu, kaos kuramt ile ekolojik diisiince arasindaki iliskidir. Bu iligkiyi irdelemek tizere, “yénetim diisiincesi” gibi spesifik bir konu segilmistir. Caligmada énce kaos kurammin sonra da ekolojik distincenin yonetim yaklasim: irdelenecektir. Ekolojik diisincenin yénetim anlayisim yansitan iyi bir Grek oldugu diistincesiyle “Toplumsal Ekoloji” akimt segilmistir. Kaos kurammin, olay ve olgular konusunda Klasik bilime gore daha gergekgi yaklasimlar tasidigindan hareketie, Toplumsal Ekoloji ve kaosun yonetim yaklasumindaki kosutluklar, aslnda ekolojik diisiince ile gegek dinya imgesi arasindaki kosutluklar bigiminde okunabilecektir, Bu da ekolojik diisiincenin gergek dlinyadan uzak olmadigim, bizzat diinya _gergeklerine dayandigm —gdsterme gabalarma atk: saBlayabilecektir 'G.U. Corum [IBF Kamu Yénetimi Baliimid, 245 Ahmet Muthy 1. YONETIM DUSUNCESi ve KAOS. Yonetim diisiincesinin dogusunda ve gelisiminde bilim anlayginin etkili oldugu bilinmektedir. 10-15 yildan beri yénetim paradigmasmm degisme stirecine girdigi, en azindan mekanik yénetim anlayisinin ciddi olarak elestirildigi soylenebilir. 20. yazyshn baslarinda ortaya gikan kuantum, izafiyet gibi bilimsel kuramlarla mekanik paradigma sorgulanmaya baslamis ve bu durum, yénetim disiincesini de etkilemistir. Son olarak kaos kuramyla doruk noktasina ulasan bu siireste, degigen yénetim yaklasimmin temel nitelikleri de agik bigimde ortaya gikmaya baslamustir. Bu siireci anlamak igin kaos Sneesi ve sonrasi yonetim anlayislarma bakmak gerekir. 1. Mekanik Yénetim Anlayigt Yonetim disincesi, sosyal bilimlerin pek gok Konusu gibi evrimsel bir tarihe sahip disiplinlerden birisidir, Yonetim diistincesi, tarihsel olarak déneminin bilim paradigmasi tarafindan belirlenmistir. Mekanik yOnetim anlay1si da bilimsel bilginin ve mekanik ilkelerin esas oldugu klasik bilim anlayrs1 tarafindan belirlenmistir. 1.1. Klasik Bilim Anlaytst Ortagagin organik diinya gértisii, 17. yiizyilda aydinlanmayla topyekiin bir degisime ugramustir. Daha énce akla ve inanca dayalt bilgi dretimi, aydinlanmayla birlikte salt bilimsel bilgiye dayah hale gelmistir. Ortagag boyunca “doga olaylarm: agiklamak” amaci tasiyan bilgi, aydinlanmayla “dogay1 déniistiirmek ve ona egemen olmak” amacin: tastmaya baslamustir [1]. Boylece yeni paradigmayla bilginin kaynaga, amact ve islevi dedistirmistir. Klasik bilim anlayisimin temel ézelliklerini birkag noktada toplamak miimkiindiir. Bunlar; 1) Doganm kesin yasalara uyan bir yapist vardir. 2) Gezegenler ile giille gibi swadan nesnelerin hareketlerindeki yasalar aymidir ve bu nedenle zekamiz, dogal olaylarn ig hakikatlerini kavrayabilir. 3) Hakikatin dziinde matematiksel yasalar vardir ve hesaplama, akln ideal modelini olusturur (2}. 4) Dedisim vardir ve dogrusaldir. 5) Sadece gozleyebildigimiz, etki edemedigimiz nesnel (dissal) bir gergeklik vardir, 6) Bu gergeklik, zamandan bagimsiz, bir evrensellige sahiptir [3]. Bu ézelliklere gore evrende biitiin olup bitenler, tipkr bir saatin/makinenin isleyisi gibi belli yasalara bag bir diizenlilik iginde ve bir nedensellik bagiyla belirlenmektedir. Klasik bilimin metodolojisi ise gézlenvdeney ve sebep-sonuca dayali veriler elde etme (determinizm) izerine kuruludur. Bu amagla, hem matematiksel yéntemleri, hem de doga yasalarim basite indirgeyen (indirgemecilik) ve diizenliligi igeren tiimevarm yontemi kullanthr [4] “Mekanik evren paradigmas:” olarak da adlandirilan yeni paradigmanin iki temel islevi vardir, Bunlardan ilki, dogann isleyis bilgisini Ogrenmektir. ikincisi ise elde edilen bu bilgileri. uygulamaya aktararak (teknik), doga wzerinde egemenlik kurmakur. Yeni paradigma, doga ve topluma yénelik gegmis yiizyillarin bakis agilarmda kéklii degisiklikler yaratmistir. Ozellikle, toplumsal alanla ilgili yeni goriislerin radikal nitelikli oldugu sdylenebilir. 1.2, Mekanik Yénetim Anlayrst ve Etkileri Kokeni aydnlanma olan modernlik, ortagag organik diinya gOriisiintin tersine, toplumsal yasamin. bitin alantarinda farkllasmalar Ongérir. Modernlesmeyle, eski toplumlarda varolan biitiinlesmis ve kaynasmis yapinin kirildiga, simifh bir toplumun olustugu, devletin egemen oldugu ve bireyin kayboldugu bir yapr ortaya gikmisir. Bu gergevede modemite, yeni bir toplum, devlet, drgiitlenme ve ekonomi anlayislart getirmistir [5] 246 Ekolofik Dusincede Kaotik Epimer ~Ctopik Dastnce Gercek mi Oluyor? Modem toplumda geleneklere ve inanca dayah yasamin yerini “akla dayaly” yasam bigimi almistir. Bilginin kaynagi olan akal, teknolojik ilerlemenin yéniinii belirlerken, aynt zamanda insanlarin ve nesnelerin yénetimini elinde bulunduran arag olmustur [6]. Aragsal akil ve evrenin mekanik tasarm, zamanla ideolojik bir nitelik kazanmis ve araglar haline gelmistir. Bu durumun dogal sonucu olarak, amaglar makinelere indirgenmis ve insa bu makinenin kontroliine girmistir. Béylece, diger canhilardan farklt olarak insan, doganin tahakkiimiinden gikmak isterken, daha bilyk bir tahakkiim (teknoloji, hiyerarsi, devlet ekonomi vs.) altina girmistir. Modernlesme strecinde ortaya gikan tahakkiim bigimleri, birrokratik, teknokratik ve merkezi bir toplum yaratmustir. Bu stiregte bireycilik 6n plana cikrms, insanlar, yasama ve gevresine kars1 aragsal bir tutum takinmaya baslamuslardir Organik dinya goruistiniin tersine, yasam alanlan kategoriklestirilmistir. Omegin, yasam ile is, farkh alanlar olarak ayniarak, bireylerin tretim stirecindeki belirleyicilikleri ortadan kaldmlmstir. Bireysel ve toplumsal alanda gérilen degismeler, politik alanda ve yonetim duisiincesinde de séz konusu olmustur. Aydinlanma diistiniirleri, fizik ve matematikteki bulgulari, yasamin r alanlarina oldugu gibi siyasal iktisadi dsiinceye ve ydnetim disicesine de yansttmislardir. Bu baglamda, toplum bilimleri gdziimlemelerinde siklikla fizik bilimine basvurulmustur{7] ‘Aydinlanma sonras: toplum ve yénetim diisiincesi, bugiinkii toplum ve yénetim diisiincesi lizerinde hala etkilidir. Bu baglamda, halihazirdaki toplumsal ve yénetsel sorunlar, aydinlanma dénemi ditsiincesiyle iliskilendirilmektedir. Diger deyisle, modern toplum modelinde aklin bir arag olmaktan gikip, “amag” haline gelmesiyle ortaya gikan sorunlar, buginkii toplum yapisini da yakindan ilgilendirmektedir. Toraine’nin sordugu gibi [8]: Zayifhklarmdan kurtulmus toplum kendi giictiniin, kendi uygulayimlarmin ve zellikle kendi siyasal, ekonomik ve askeri giig garklarimn kélesine déntismedi mi? Tayloreu yéntemlere bag isciler, isleyimsel ussallastirmada usun utkusunun onlart uygulayim Kalina biirtinmtls bir toplumsal giictin afurhg altuna soktugunu gérebiliyorlar mydi? Kamu yonetimleri ve ézel yénetimler 5zel yasarm denetleyip ona istedigi gibi bicim veritken, iistelik aym anda bu bicimi kendi cikarlanm isletme gérevlerininistiinde tutarken, biirokrasi_iittiniiyleussal-yasal_yetki_ olarak tanmlanabilir miydi?...” Gitniimtizde siyasal yasamin toplumsal temellerinin zay:flamasma bagli olarak, bireylerin siyasal sirece katilmada isteksiz olduklan. ve dolayisiyla politik alanda bir bunalim yasandigi dile getirilmektedir [9]. Bu durum, modemnitenin halen etkili olan ekonomik ve politik niteliklerinin sonucu olarak degerlendirilebilir. Halihazirda “ideolojik” bir zemini oldugu kabul edilen ve ekonomik temelli olan kiiresellesme, yénetim olgusunun da iginde yer aldigr politik diistinceyi bigimlendirmektedir. Gerek uluslar arasinda, gerekse ulusal dlgekte gértilen “yarismaci gelisme” anlayisi, kiiresellesmenin ideolojik sdylemi durumundadir, Yarismact sdylem, kiiresel, ulusal ve toplumsal diizeyde, sistemin kosullarma en iyi uyum saglayanin yasayacagmi ve kazanmanin ancak “yartsarak” olabilecegini séyleyen bir igerige sahiptir. Bu sdylem, “Sosyal Darwinci” nitelige sahiptir [10] ve bu niteligiyle dayanismadan cok, rekabeti/gatismayt vurgular. Ote yandan, egemen sistemde [11] “politika” kavram: da indirgemeci ve hiyerarsik bir nitelikle algdanmaktadir, Gergekten de bugiin politika, salt “devlet yénetimi”ne indirgenmis durumdadir [12]. “Politika” anlayisindaki indirgemecilik, toplum ve yurttas kavramlarma yansimustir. Toplumun katilime: boyutu unutulmus ve “yurttas” kavram: giderek “secmen” kavramt ile bir tutulmaya baslanmistrr [13]. Yanr sira yurttas imgesi, “toplumsal bir kisi degil, bir “vergi miikellefi” haline gelmistir, Boylece, “iyi bir yurttas”, yasalara uyar; 247 vergilerini éder; kendi inisiyatifi diginda segilmig adaylara oy verir. “Secmen” ve “vergi miikellefi” yurttas anlayrs1, egemen sistemin bireye, “tek tipgi” ve “dogrusal” bakigin ortaya koyar. Yurttas, “vergi numarasi” ve “yurttashk numarast” ile belirlenir ve bunlar, bireyin kendi kisiliginden bagumsiz gegerlige sahiptir. Bu niteligiyle yurttas, devlet ida mestulastiran indirgemis ve hiyerarsik bir arag durumundadir. indirgemecilige ve hiyerarsiye dayah yurttay anlayisim egemen sistemin “esitlik” anlayrsinda da gérmek mimktindiir, Egemen sdylem, yuvarlak bir ifadeyle “herkes esittir” demekle, bireysel zeka, yetenek, yas, saglik, fiziksel sakathk vb. farkhitklar géz ardi eder [14]. Boylece, farkhhklara dayah: esitsizlikleri kabul eden bir esitlik Ongdrusii_yerine, dogrusal/tek tipgi bir esitlik anlayisi ortaya gikar Toplum ve yurttas anlayismdaki degisimler géz Sniine alindiginda, birkag on yildir demokratik siireglere ve segimlere katilhmin azalmas, basit bir “bikkink” olarak okunamaz. Bookchin’in vurguladiia tizere, yukanidaki titrden bir yurttashk yaklasimt, Gnemli psikolojik ve politik sonuglar dogurur. Bu sonuclardan birisi, toplumdaki rolleri vergi miikellefligiyle sinirh bireylerin, kendi kisiliklerine ve dogal cevrelerine iliskin olusturduklan: pasif nitelikli imgedir. Ote yandan, gittikce gii¢siizlestirilen yurttas, kolayhkla tevekkiil sahibi, cekingen birisi haline gelebilmektedir. Toplumsal giiciin biiytk dlgtide ortadan Kalkmasi kisinin insanhgam azaltir, bireyselligini yok eder. Bu tir insanlarin giziinde toplum, cok sayida problemi barindiran bir yapidan éte anlam tasimaz. Toplumsal alan, savasin, ekonomik dengesizligin ve 6zel yasama girebilen politik ve ideolojik ayrihklarn potansiyel bir kaynaga olarak gértiliir [15]. “Toplumsal yasamin, yerel otonomiye ve katilimer bir yurttashga izin vermeyecek kadar karmasik” oldugunun séylenmesi/dayatilmasi, yukaridaki tire pekistirir. Dolayisiyla, byle bir bakis agismin dogal sonucu, bireyin kendine ve topluma yabancilasmasidir. ssini 2. Kaos Kurami ve Yénetim Doga bilimlerindeki arastirmalardan biiyiik Slgtide etkilenen kaos kuramimt, yénetim gibi sosyal bilimler konularina uygulamanin gorece olarak zor oldugu ifade edilmektedir [16]. Ancak, bazi nitelikse! 6zellikleriyle kaos, yénetim bilimine katk saglayabilir. Bu gergevede, baslangig sartlarina hassas bagimbhk, zamanin geri dOntissizltigii ve gatallanma siireci, anarsik érgiitlenme gibi dzellikler Snemlidir. 2.1. Kaos Kuramt Bilimdeki yeni gelismeler, klasik bilimin temellerini olusturan ve bugiin de gegerli olan 6nermeleri tartismaya agmaktadir. “Gérelilik” ve “kuantum” kuramlariyla baslayan bu siireg, 19907 yillardan bu yana kaos kuramiyla stirmekte ve egemen bilimsel anlayisin “gergek diinya imgeleri”nin topyekiin sorgulanmasina yol agmaktadir. Kaos kuramu, diinyay1 éngoriilebilir bir mekanizma olarak degil, acik ve esnek bir sistem olarak goriir. Séz konusu kuram, fiziksel diinyanin isleyisiyle ilgili olarak, zorunlu kesinlik derecesindeki baslangtg kosullarmna hig bir zaman erisme yetenegimizin olmadigam One sirer (17). Ongordemezlik metaforu olarak, yilzlerce kilometre uzunlukta ve dagimuk bir yaprya sahip olan “bulut” kullanihir [18]. Kaos kavraminin farkh tantmlan yaprlabilmektedir. Jim Yorke'a gre kaos, “baslangie durumuna hassas baghgi bulunan bir zamansal evrimdir” [19]. Ruelle’e gre ise kaos, “bik sonuglany olabilen kiigitk nedenlerdir” [20]. Yapilan tanmlarm éziinde “dlizensizligin igindeki dizen” anlayisi vardir. Kaotik sistemin dzellikleri s6yle sralanabilir: 1) Bir yapmin, gergekte ne zaman kaos durumuna gegecegini éngdrmek ilke olarak olanaksizdir ve bu Kaotik sistemlerin tipik bir ézelligidir. 2) Bu tir yapilar, baslangie 248 Ekolok Dasincede Kaotik Egiimler -Ctoplk Dosonce Gercek mi Oluyor?- kosullarina simsikt baghhk gosteren, dogrusal olmayan ve geri bildirimlistireglerdir. 3) Ortaya gikan yeni yapi, siirecin baslangig kosullarmdan etkilenir ve bu kosullar belirlenemez. 4) Dolayistyla, gergek bir sistemde var olan, ancak gézlenemeyen ve Klasik bilimde, “kusur” ya da “rasgelelik” adi verilerek dikkate alinmayan kavramlarin, kaosta ézel bir yeri vardir [21]. Dolayrstyla, kaos kurarm Klasik bilimden farklt Onermelere sahiptir, Kaotik yapilarin isleyisi, genellikle ilging dallanmalardan olusan sekillerle sembolize edilir. iginde dallanmalarin ortaya giktigi her sistem, bir yandan hem determinist (belirleyici), hem de rastlantsal (indeterminist) elemanlar igermek zorundadhr. Bir sistem, iki dallanma noktas! arasinda determinist belirleyici yasalara boyun egerken, dallanma noktalarinm yakinlarinda kaotik davranarak, izleyecegi yeni yolu belirlemektedir [22] Kaosun dnemili dzelliklerinden olan “kendine 6zgi"luk, sistemin hangi yoldan gideceginin, sistemin gegmisine ve gegitli dissal kosullara bagh olmasim ve bu yiizden “éngériilemez” olusunu ifade eder [23]. Tim bu nitelikleriyle kaos kuram1, dogay: acklamak igin genellemelere, yuvarlamalara basvurmadan, en kiigitk olaylarin bile énemli olabilecegini belirtir. 2.2. Kaotik Yénetim Yaklagimt Halihazarda belirli bir diizenin, kurulu bir yapmn, belirlenmis kosullarin ya da diizenlilige sahip stireglerin bozuldugu ve buna karsik, 6nlem alinmasinda ya da c6zim iretilmesinde giigliikler oldugu durumlarda “kaos”tan siz edilir. Buradan hareketle, kaosla ilgili bilgi, “epistemik kabullenis icinde bir olumsuzluga denk gelmektedir” [24]. Aslnda yasayan sistemlerin genel dzelligini olusturan kaosun olumsuz, algilams1, “denge, diizen ve duraganlik” Gngériilerine dayalt mekanik paradigmanin, yasam kavrayis bigimimiz iizerindeki belirleyiciliginin bir sonucudur, Kaotik yaklasim, toplumsal belirlenimeilige karsit Gngdriiler igerir. Yasayan bir sistem olan toplumsal yapr, devingen oldugundan, stirekli degismeye ugramaktadir, Bu devingenlik, g6zlenebilir nitelikli olabilecegi gibi dikkati gekmeyecek kadar ktigik nitelikli de olabilir. Niteligi nasi! olursa olsun, toplumdaki devingenlik, mutlaka etkili sonuglar dogurur. Kaotik yaklasim, ne kadar iyi diizenlenirse diizenlensin ya da denetlensin, her hangi bir toplun layin biyGk etkileri olabilecegini ileri sire. Toplumsal yapiyla iliskili istikrar/denge durumunda ortaya cikacak kiigik bir degisme/olay, bilyUk dlgekli toplumsal sonuglar dogurabilir. Cesitli araglarla (yasalar, kurallar, cezalar, vs.) toplumu diizenlemeye galsmak, toplumun éziinde/kimliginde yipranmalara yol agacakur, Kaotik yaklasima g6re diizen, toplumsal sistemin parcalart olan birey ve gruplarin ézgGrlUk sinirlarint belirler. Toplumsal yasamda diizen adina konulan kurallar, degisik davranislarm, diisiincelerin ve eylemlerin Sniine geger [25] ki, son tahlilde bu durum, potansiyelinin farkinda olan toplumlarda “jasitlanma” duygusuna yol agar. Toplumun dinamikleriyle uyusmayan dizenlemeler, toplumun “kendiligindenlige dayalt gelisimi/evrimi” dizerinde baski olusturacagi igin iflas edeceklerdir [26]. Bu bakimdan kaosta, dzellikle “toplum mihendisligi” gibi yaklasimlara siddetle karst gikihr. Kaotik yaklasima gére toplumsal yapr, farkhlasmaya ve gesitlilige dayalt bir bittindir. Farkhhklar ve cesitlilikler, bireyler igin gecerli oldugu gibi toplumsal gruplar igin de gecerlidir. Toplum, bireylerin ve gruplar arasindaki farkliliklarm gergeklesmesine dayalt uyumu/birlikte evrim ve isbirligini [27] ifade eder. Bu gergevede, toplumsal yapidaki farklihk ya da gesitlilikler yok sayslamaz. Farkhliklara verilen énem, “Szgiillk” ve de “yaraticthk” ile kaos arasindaki sikt iliskiden kaynaklanmaktadir. Ote yandan, toplumsal yapida bireyler, gruplar ya da topluluklar arasindaki iliskiler aga, dayamisma ve karsilikl bagumbihk, rekabetten daha Gnemlidir. 249 Kaotik yaklasima gére toplumsal yap, hem yapisal hem de anarsik stireglerden olusur. Yapisal siireclerde kararlar, diizenli bigimde belirlenir. Anarsik stireglerde ise kararlar “op tenekesinden” gikar [28]. Bu gergevede, toplumda tam anlamuyla bir “diizen saglanmasi” degil, toplumsal yapidaki karmasik iliskilerin varhimt kabul ederek ve onlara_firsat tamyarak, uyumlu bir biitiine ulasmak soz konusudur. Diger deyisle, kaotik yénetim ‘mantiginda toplum, “karmasik dinamiklere sahip uyumlu bir biitiin”’dor. Kaosta toplumsal sistem, kargtt gliglerin bir “oyun alanr"dir, Planlama, yapilandima ve kontrol gibi bazi gilgler, sistemi denge ve diizene iterken, yenilik/icat, yeni girisimler ve deneme gibi giigler de dengesizlige ve dizensizlige iter. Toplumdaki aktorlere verilecek yeterli dzgiirliik, toplumsal gelisme siirecinde yeni seyleri denemeyi [29] ya da yeni haklart giindeme getirmeyi sailayacaktir. Bu baglamda, toplumun yénetilmesinde nihai olarak bir tikrar/denge hedeflenmekle birlikte, bunu saglamanin yolu, toplumun ig dinamiklerinin Szgiirce kendini gergeklestirmesine olanak saglamaktan gecer. Dolayisiyla, Nonaka’nin da belirttiZi gibi rgiitlerin/toplumsal yapmnin siirekli olarak geligebilmesi_ gin alt birimlerinin/birey ve gruplarm ézgir birakilmasi gerekir. Bu, birimler arasiyaratict gatismayr doguracaktr [30]. Karsitliklarin yaratict etkinlige déntisebilmesi, “deneme”nin tesvik edilmesiyle olur. Nitekim, drgiit kaotik hale gectiginde yasamsal énem tasryan “kendi kendini dizenleyen drgat (self organizasyon)"[31] kavrammmn Gz de deneme yapmaya dayamr Gzgiirlik ilkesinden hareketle, toplumsal divzene aykiri igsel ve dissal eylemler/aktorler, toplumsal gelisme igin tehdit olarak degil, bir olanak olarak degerlendirilir. Weick ve March’in da vurguladia gibi érgitiin/toplumsal yapmm misyonuyla ilgili olmayan eylemler, defisen sartlara ve karmasikhga alternatif giziimler Uretme araci olabilirler [32]. Briggs ve Peat, kaosa gire drgiitteki/toplumsal yapida farkh bakis agilarmm “paha bigilemez” degerler oldugunu vurgularlar [33]. Bu cergevede kaotik yaklasimin, érgiitlerde/toplumsal yapida “reddetme”yi dogal bir davrants olarak SngérdUigi ileri stirdlebilir. Kaotik yaklasim, toplumsal yapinin karmagik iligkiler sisteminden olustugunu kabul etmekle birlikte, bu yapuun bitinlugint de géz ardi etmez. Toplumsal biitiinl gergeKlestirilmesi, istikrarn/dengenin saglanmasim gerektirir, Diger deyisle, toplumsal yapinin isleyisinde igsel farklihklara ve dissal etkilere karsilik, belirli bir diizen ve denge seviyesi olusturma egilimi de olmahdir. Iste kaotik nitelikli bir yonetimin dzelligi de burada ortaya gikar: “Toplumsal sistemi, karmasikik ve denge arasindaki kararh noktada tutabilmek”, Yonetsel otorite, “kaos esigi (edge of chaos)” denilen bu nazik noktay1 saglayabilmek adina, yukaridaki hassasiyetlere dayal yOnetsel erk kullamr. Farklilik ve cesitlilige olan egilimin dogal sonucu olarak, mekanik ve organizelik/diizenlilik yerine organize olmamay: Sngérdigi séylenebilir. Bigimsel organizasyonun olmamasi, yéneticinin kontrolii géniillii olarak birakmasi ve sorumlulugu digerlerine devretmesini gerektirir [34], Merkezi kontroliin yokluguna ragmen toplumun gelecege yénelik isleyisi, uyuma ve siirekli olarak yeniden organize olmaya dayalt otonom alt sistemlerin galismalarryla olacaktu. Kaotik yonetim yaklasima gore bir toplumum yénetsel yapisi, merkeziyetgilikten uzak ve hiyerarsik olmayan, kendi kendini diizenleyen sistemler bigiminde olmahdir. Kaotik bir yOnetsel yap kurmak igin sunlar Gnerilmektedir [35]: 1) Bilgi ve haber paylasimi saglanmasi, kolektif bilgiye givenilmesi, 2) Yenilik ve yaraticiligin saglanmasi, 3) Takim galismasi olmasi. 4) Cesitlilige izin verilmesi. Dogaldir ki bu ilkeler, Snceden belli, kontrole tabi ve yasa seklinde degil, uyum saglama bigiminde gergeklesmelidir. Ote yandan, Kog da kendi kendini diizenleyen sistemler igin su iki temel unsurun zoruntulugunu vurgulamaktadir [36): 1) Bigimset ya da bigimsel olmayan iliskilerin varhi, 2) Kimligi, yani kendi kendini tanimlama. Dil ve kimlik olmazsa, toplumsal sistem Oliir. 250 Ekoloik Disincede Kaotik Eplimler ~topik DUstnce Gercek mi Oluyor? Agiktir ki, kaotik yaklasimda otorite ve hiyerarsik iliskilerden ¢ok, toplumsal aktérler arasi baglanti, etkilesim ve uyum 6nemlidir. Toplumsal aktérlerin uyumunu saiflamak ise onlara verilecek Gzgiirliik, deneme inisiyatifi ve kendini gergeklestirme olanaklartyla mimktindir. Bireylerin ve gruplarin bu nitelikleri, dogal olarak onlarin politika yapma ve karar almada etkin olmalari sonucunu doguracaktir. Ote yandan, politika ve politi yénetim kademeleri (yéneticilik), merkezi ve hiyerarsik olmayan, halkin genel egilimlerine duyarli ve esnek nitelikler tasimak durumundadir. Bu nitelikleriyle kaotik yaklasim, egemen yénetim yaklasim Karsisinda soyut bir disince olarak gOrillebilir, Ancak, tarihte Kaotik yaklasuma kosut bazt uygulamalarin olmasi[37], onun somut bir yénetim disiincesi olabile: gésterir. I. EKOLOJiK F ni INCEDE YONETIM ANLAYISI VE TOPLUMSAL EKOLOJi 1, Ekolojik Diistince ve Yénetim Anlayist 1970°li yillardan bu yana ekoloji, genellikle “biyolojik” nitelikli degil, “normatif” nitelikli bir kavram olarak anlasiimaktadir. Bu baglamda ekoloji, tpkt sosyalizm ya da muhafazakarlik gibi “siy ir kategoridir. Fkoloji, insan toplumlarina iliskin gOzlem ve dngériilerden yola gikan geleneksel siyasal kategorilerden farkl olarak, doga bilimlerinden yola gtkar [38]. Siyasal niteligiyle ekoloji yaygin olarak “ekolojik dustince” olarak ifade edilmektedir. Ekolojik disinceye gore ekolojik sorunlar, kesinlikle salt dogayla ilgili bir sorun olmayip, insanhgin dogayla iligkisindeki sorunlardir [39]. Dolayistyla, ekolojik sorunlar, ashnda egemen sistemdeki kurumsal sorunlardan olusmaktadir. Ekolojik diisiincenin, doga ve toplum dngiriilerinde “biitiinselei” yaklasrm nedeniyle moder bilime, akilciliga ve aydinlanmaya Kars: bir durusu vardir. Simonnet’nin de vurguladigi gibi bilimsel ve teknolojik Ogretinin, bireylerin segenekleri ve yasama sekli lizerindeki etkileri irdelenerek, gaiidas toplumun gelismesini belirleyen bilimsel ve teknik gerckircilik (determinizm) koklii bigimde sorgulanir [40]. Boyle bir yaklaszmn sonucu olarak kiiresellesme, yoksullasma, atomlasma, anonimlesme, kapitalistlesme, banliydlesme, biirokratiklesme, sanallasma, —homojenlesme, standartlasma, —_antidemokratiklesme, apolitiklesme ve gayriinsanilesme ciddi bigimde elestirilir [41] Ekolojik diisiince, toplumun dogastyla ilgili iliskileri, kurumsal temsil_iligkilerine varincaya kadar diisfincenin odaina yerlestirmeyi Ongériir [42]. Bu gergevede, toplumdaki farkli iktidar odaklan ince, kiigitk pargalara ayrilmalidir. “Ekosistemler” olarak ky, mahalle ve kasaba, yasamin temel islevlerinin var olabildigi toplumsal yaprlanmanm ana unsurlart olmahdir, Olgek ktigdklagii, yerel demokrasinin uygulanmasina, gesitlilige dayalt canh bir toplumsal iliskinin kurulmasina yOneliktir [43]. Bu tir yaptlar, ortak eylem ve amaclan gergeklestirmenin yan sira yeni Ozgiirlukgt iliskiler_kurmak, birbirlerini egitmek, sorunlarim paylasmak, cinsiyetgi ve hiyerarsik olmayan eylem ve baglar gelistirmek icin oldukga uygundur. Boyle bir drgiitlenme, yerelligi esas alan ekolojik bir bitinliige dayanir Egemen toplumsal Srgiitlenme bigiminden radikal olarak ayrilan ekolojik toplumsal Srgiitlenme bigimi, ekolojik diistincedeki yénetim diisiincesinin dinamigidir. Bireylerin, hayatn her alanda karar siireglerine dzgtirce katildig: ve maddi hayatin tim araglarinin Komiinal_milkiyetle isletildigi, Gretildigi ve ihtiyaca gore paylasildigi “Szyénetim”[44] tur, Ozgiirlikei ve esitlikei bir ideal olarak dzydnetim, ekolojik toplumsal drgiitlenme igin biitinsel bir uygulama dngoriir. Ciinkd, toplum, birimlerin toplam: olarak degil, bir bitin olarak gériildiigiinden, salt birimlerdeki Szyénetimle yetinmek yerine, biitiinii kusatan bir dzyénetim diisiincesi savunulur. Ekolojik diisiincedeki dzyénetim, dogadaki kaotik Abenel Mutts isleyise kosutluguyla dikkati ceker{45]. Ozyénetim, Toplumsal Bkoloji’nin yénetim tasariminda merkezi Snem tasir. 2. ‘oplumsal Ekoloji ve Yénetim Tasarimt 2.1. Toplumsal Ekoloji Ekolojik diigiince igindeki akimlardan birisi olan Toplumsal Ekoloji, radikal gériislere sahip Murray Bookchin tarafindan gelistirilmistir. Kropotkin’in “anarko-komiinizm” diistincesinin etkili oldugu Toplumsal Ekoloji’nin amact, ekolojik krizin toplumsal kaynaklarma jliskin tutarh bir gértis gelistirmek ve toplumu akuler bir gizgide yeniden yapilandiracak “eko-anarsist™ bir proje sunmaktar [46]. Toplumsal Ekoloji’nin temel hareket noktast, toplumla dogay: karst karsrya getiren sorunlarm toplum ile doga arasinda ortaya cikmadigs, toplumsal gelismenin iginden ¢iktig diisiincesidir. Daha agik ifadeyle, toplumla doga arasindaki karsitlk ve béllinme, toplumsal alandaki béliinmelerden, insanlarm kendi aralanndaki gatismalardan ve tahakktim iliskilerinden [47] kaynaklanmaktadir [48]. Toplum-doga karsithiinn_ve toplumdaki gatismalarin temel kaynagi, “akil digi”, “anti ekolojik” toplum yapistdir ve hiyerarsi, sinifer ve rekabetgi kapitalizm béyle bir toplum yapisimin temel dinamikleridir. Dolayistyla, Toplumsal Ekoloji’nin céziim Snerisi, toplumu “yeniden kurma”ya dayamr [49]. Ekolojik toplum, biitiincd bir nitelik tasir. Cuinkii, insanin insan iizerindeki tahakktimii, ekolojik, politik, ekonomik, biirokratik, sosyal adaletsizlik ve diger toplumsal problemlerin kaynagi oldugundan, bu sorunlarmn birbirinden bagamsiz, kismi ¢6ziimleri olamaz. 2.2. Toplumsal Ekoloji’nin Yénetim Tasarimt Kaosun énemi, mekanik yénetim anlayisma karsit olmakla ilgiliyken, Toplumsal Ekoloji’nin énemi de egemen siyasal sisteme karsithktan kaynaklanir. Buna gre kaosun ve Toplumsal Ekoloji’nin ilgi alanlani farkl gortinse [50] de ashnda standartlasma, otorite, mekaniklesme gibi hem yénetim hem de siyaset anlayisinda gecerli olgulara bakistant kosuttur. ‘Toplumsal Ekoloji’nin yénetim tasarim1, ekolojik topluma gére bigimlenmistir. Ekolojik toplum, genel hatlariyla egemen toplumsal yapmm ters yiiz edilmesine dayamr. Buna gére devrimei bir kuram ve uygulama dneren ekolojik toplum projesi tig temel dnctile dayamtr. 1) Otoritenin devredildigi kurumlan tanmayan bir politik topluluk olarak, Kelimenin fiziksel anlaminda “hiicre-doku toplum"un yeniden kurulmas: [51], 2) Tahakktimtin, sadece ckonomik sdmiiri olarak degil, tim bigimleriyle ortadan kaldirimasi, 3) Hiyerarsinin, sadece toplumsal simiflar olarak degil, tim bigimleriyle ortadan kaldinimast [52]. Bu Sneiillerden hareketle, ekolojik toplum projesi, hem sosyalizmin, hem de kapitalizmin toplum yapisina karst alternatif bir toplum bigimi dnerir, Fkolojik toplum projesi, dogal, toplumsal ve psikolojik nitelikler tastr ve ttim karsihkh bagimhhkian hiyerarsik olmayan bir tarzda yorumlar [53]. Cinkt ekolojik dusiince, farklilasmay:, ig gelismeyi, cesitlilik iginde birligi ve nihayet bitinlagi [54] vurgulayan diyalektik bir dogaya sahiptir. “Kendiligindenlik” [55], toplumsal yasamm énemli_ bir unsurudur. Ekolojik toplum ilkelerinin yasama gegirilmesi, “dogrudan eylem"le olanakht gériinir. Dofrudan eylem ilkesi, ekolojik yénetim bicimi hakkinda Onemli bir mesajlar_tasir. Dogrudan eylem, “yénetim” ve “etkinlik”in demokratiklestirilmesini éngériirken, ayn zamanda her bireyin “6z"iniin/benliginin —kendine 6zgil, yaraticr ve yetkin bir varlik olarak- gelistirilmesini de Gngdriir. Bu, hem kapitalist diinyanin biirokratik toplumunda, hem de sosyalist diinyanin totaliter toplumundaki dneiilere/lidere bagimh olma diisiincesinin reddi 252, Exolofik Dasuncede Kaotik Epiinler ~Ctopik Dusance Gercek mi Otuyor? anlamina gelmektedir. Toplumsal Fkoloji'ye gdre dzgiir bir toplum, benligi yadsumaz, tersine, “sadece ‘seckin’ uzmanlar ve ... dahilerin degil, herkesin toplumu yonetme yeteneginde oldugu inancryla onu destekler, 6zgiirlestirir ve gergeklestirir”. Bu baglamda dogrudan eylem, yasama giiciinii kendi cline alan kent demektir. Her bireyin iginde saklt giigleri uyandirarak, yeni bir “dz giiven" ve “éz yeterlilik” duygusu gelistirmesi ve boylece toplumun kontroliinti -iktidari, “temsilciler” olmaksizin dogrudan. sahiplenmek- stlenmesi demektir [56]. Béylece, “6zgirliikcti bir toplum” ve “komtin” [57] Orgiitlenmesi gergeklestirilebilecektir. Toplumsal Ekoloji’de séz konusu ilkelerle iliskili bigimde, Szgirligiin “pratik” olarak yeniden tammt yapilir [58]. Buna gore “benligin dzerkligi ve kendini gergeklestirme hakki; askin, duygunun canlanmasi ve bedenin kisitsiz digavurumu; duygunun oldugu gibi ifadesi; insanlar arast iliskilerin yabancilasmadan uzaklasmast; komiinlerin ve cemaatlerin olugumu; herkesin yasam araclarina ézgiirce ulasmasi; plastik metalar diinyasinin ve kariyerlerin reddi karsihkly yardim pratigi; becerilerin ve karsi teknolojilerin kazamlmast; yasam ve doganin dengesine yénelik yeni bir saygr; galisma etiginin yerine anlamh galisma ve haz alma” [59] gibi unsurlar, pratik ankamda 6zgiirliigin tanimt igindedir Gzgitrligiin yeniden tani, bir bakima halihazirdaki ézgiirlik yaklasimmn eksikligine isaret eder. Bugtin cesitli dizeylerde varolan dzgiirlik bigimleri, _ashnda sadece lemokratik” bigimlerdir ve zgiirlik diisiincesini igermeyebilmektedir. Omegin, “isyeri demokrasisi” iretici etkinlige Szgtirlikeii degil, sadece katilmet bir nitelik katmaktadir [60] Kolaylikla hiyerarsi_ ya da sdmilirtiytt besleyebilecek demokratik _uygulamalarin olumsuzluklardan kurtulabilmesi, ayni zamanda ézgiirlikeli olmasindan geger ki, 6zgiirligtin yeniden tanimlanmast da bu bakimdan Snemlidir. Toplumsal Ekoloji’nin yOnetim tasariminda yerlesimler, cografi olarak, politik kararlarin halk meclisinde dogrudan demokrasi yoluyla olusturulmasina olanak verecek bigimde “insani dlgek"te olacaktir. Diger yandan da bir yerlesim, kendi komgusu olan yerlesimlerin, bilgelerin, daha biiyiik cografi alanlarn ve nihayet tim insanhjin yasadiga cofrafyanin “biitiinleyici bir pargasi” olacaktr [61]. Séz konusu diisiincenin kurumlan “ézgirlikgii belediyecilik (libertarian municipality)" ve “konfederalizm"dir. Bu kurumlar, “Szgitrlketi kurumlar” olarak tarif edilir ve bu terim, “metaforik” defil, kelime anlamryla” alr [62]. “Ozgiirliikgit_ belediyecilik” projesi, yagamin maddi araglari tizerinde halk denetimi olmasim Sngéren yeni bir politika Sne stirmesi anlaminda “Szglirluke"diir. Ozellikle halk meclisleri aracilgiyla, kamu meseleleri tizerinde yurttas denetimi olmasinmn dngéren yeni bit politika dne stirmesi anlaminda ise “belediyecidir. Bir yandan igine kapal ve yayilmact hale gelebilecek “kendine yeterli” topluluklarin dar ufuklulugundan kagmak, diger taraftan da bu topluluklarin isleyislerini akilci ve ckolojik bicimde koordine etmek igin bélgese! bir temelde belediyelerin ve ckonomilerinin kargikli bagimlihgi [63] anlaminda da “konfederalisttir [64] Ozgiirliikgi yerel yonetimeiligin amact, yok olmus olan kamusal alam canlandinip, yeni bir politik alana déniistiirmek ve pasif secmenlerin dtesinde aktif yurttaslar [65] olusturmaktir [66]. Aktif yurttaslar tarafindan olusturulan mahalle ve kasaba meclis toplantilariyla, bunlara dayanan iktidan kurumsallastirarak, radikal anlamda_politikanin koklerine geri déniilecegi ve dogrudan demokrasinin yeniden dirilecegi Ongériilmektedir. Ote yandan bu proje, tabana dayali bir dogrudan demokrasi talebini igerir [67]. Bu proje, “Jiderlik” kurumunun varhgim kabul eder ve géniilliltige, deneyime, bilgiye ve istege baght kendine 62g@ bir liderlik kurumu [68] dng6ritr Bir yerlesimdeki politik kararlarm bu yerlesimdeki tim yurttaslarm katilumt ile yiiz yiize alindig (dogrudan demokrasi) “halk meclisleri”, dzgiirlikgii belediyecilik distincesinin 253 Ahmet Muth temelini olusturur. Halk meclisleri, yurttaslarin kendi hayatlarma ve _yagadiklart yerlesime/topluma dogrudan mtidahale ettikleri gergek politik alan olarak nitelenir [69]. Halk meclisleri, ihtiyaca, hosnutsuzluga vb. dayal olarak idarecileri geri gagarabilir ve onlarin galismalarma son verebilirler. idarecilerin etkisi, sadece meclisin verdigi kararlant uygulanmastyla ilgili olup, bunlar ttimilyle meclis iradesine bagamhdirlar. Bu temel ayrim, demokratik stireg iginde halk meclislerinin yapisal degil, islevsel varhgayla ilgili bir meseledir. Meclislerin, ilke olarak herhangi bir demografik ve kentsel kosulda -mahalle ya da kasaba diizeyinde- isleyebilecegi Ongoriilir [70]. Toplumsal Ekoloji’nin, halk meclislerinde kararlar almirken, iitiin toplulugun “konsensiis"e varmast gibi hayalei bir hedefi yoktur. Bir meclis iginde ya da meclisler arasinda, bir azinhigin, coguntuk tarafndan alinan karari dislirme hakkt yoktur. Ancak, bu tutumun “ortak akaler kararlar"a déniismedigi durumlarda, “gizli bir tiranik” doguracag: da gozden uzak tutulmaz [71]. Bu sorun, dzydnetimli, yz yaze meclislerin altnda yetkin bireylerin yetismesiyle ilgili olan etik, hatta egitimsel bir sorun olarak gériliir. Bu nedenledir ki, gergek anlamda yurttashk, politika ve secim gibi olgular, etik ve eZitimsel gelismenin parcalan olarak kabul edilir Halk meclislerinde “politik kararlarm almmast” ile bu “politik kararlarm uygulanmasr arasinda Gnemli nitelik fark bulunmaktadir, Bir yeri ilgilendiren politik karar alm siirecinde, © yerde yasayan herkes yer abr. Ancak, halk meclisinde bir konuda karar alindiktan sonra bu kararin esgiidimi ve icrasi, bu konuda uzman olan kisilere birakilir Halk meclisleri, bu kararlar sonucu ortaya gikan projelerin ve bunlar. gergeklestirenlerin denetimini yapar [72]. Gzziirlakgii belediyecilik, tek bir toplulugun yerel yénetimde denetimi saglayrp, onu mahalle meclisleri temelinde yeniden yapilandirdi_yaltilmis bir durumu deBil, bir “hareket”i konu edinir. Bu yaklasim, topluluklart birbiri ardina degistirip, yerel yénetimler arasmda konfedere iliskiler sistemi oturtacak, kendi ada galisan bélgesel iktidar olusturacak bir hareketin varhint varsaymaktadir (73). Gzzlirlikeo belediyeter, “konfederal” bir agla bir birine baglamr. Konfederalizm, giig birligine dayali bir toplumsal/politik Gngorii tasir. Konfedere sistemin isleyisi de mahalle meclislerindeki gibi topluluklarin hepsinin s6z. sahibi olabilecegi bigimde tasarlanr, Bu meclisler, mahallelerde ve kasabalardaki halk meclislerinden gelecek olan delegeler tarafindan olusturulan, yasal gigleri bulunmayan, aneak bilytk etik gice sahip kurumlardtr. Meclisler, her belediyenin, kasaba ve sehirlerin farkliliklara uyum saglayan, gérevleri kesin olarak belli, her an geri gagrilabilir ve rotasyona tabii olan vekillerden olugur. Konfedere meclislerde alinan kararlarn, mahalle, kasaba ve sehirlerdeki halk meclislerinin goguntuiu tarafindan onaylanmasi gerekir. Segilmis olan vekiller, higbir sekilde ve kosulda kendi baslarma “politika olusturma” yetkisine sahip deBildir. Onlar, mahalle meclislerinin alacagt politik kararlart “icra etmekle” yetkilidirler [74] ve bu konuda halk meclislerine karsi sorumludurlar. Bu baglamda konfederasyon meclisleri, yerlesimleri birbirine baglayan bir “jdari meclisler agi” islevi gorir [75]. Bu tir bir yap1, yerel yénetimlerin. bélgesel orgiitlenmesi ve bélgesel konfederasyonlarm daha biiytik dlgckte Orgiitlenmesi bigiminde de gelistirilebilir Halk meclislerinden konfederal meclislere uzanan yukaridaki sistemde dikkati geken en énemli nokta, otoritenin yukandan asagrya deBil, asagidan yukarrya dogru kullaniimasidir. Tabanda yer alan halk meclislerinin giicti en fazla iken, yukarida yer alan konfederasyon meclislerinde politik gtig azalir ve bu, daha dist kategorilere gidildikge daha da azar. Toplumsal Ekoloji’de yénetim tasarum bir biitiin olarak degerlendirilir. Bu baglamda Konfedere sistem, bilingli bir sekilde olusturulmus birbirlerine bagaml. bir yerlesimler 254 Ekoloik Dastncede Kaodk Eimer —Ctopik Dasince Gercek mi Ouyor?- biitiintinden olusur. Dogrudan demokrasi ile siki denetim altinda olan idare ve esgitdiim, Konfedere sistem iginde kaynastiniimstir, Bu sistem, baiamsiziik ve bagimlhk kavramlarinm diyalektik bigimde geliserek, gok daha zengin bir bigim olan “karsihklt bagimhhk’a déniisiimiini igerir. Bu baglamda, “ivi halde olan ve siirekli olarak gelisen toplumsal bir metabolizmadi”. Toplumda farkhhiklarm ve farkhhiklary ortaya gikarma potansiyelinin goklugu, ekolojik toplumun kimligini pekistirir ve bu kimlik, sézil gegen “metabolizma” iginde korunur. Toplumun iginde ve toplumla dogal diinya arasinda goriilen katihmet nitelikteki bir evrim siirecini Gng6ren konfedere sistem, netice itibariyle gelecekteki bir toplumun “tiird”’nti ve nasil olmast gerektigini” dayatan bir sistem degildir [76]. Bu sistem, “gelecegin gértintiste ekolojik bir yorumunu yapmak” olarak —degerlendirilmektedir. Toplumsal Ekoloji’de bigimsel bir “tiiztik” ya da “ynetmelikler"le agik sekilde tasarlanmis bir organizasyon bicimi, otoriterciligi besleyecegi gerekcesiyle reddedilir. Otoritercilikten kurtulusun, en iyi sekilde sadece gliciin agik, kisa ve detaylandmimis dagitim: ile garanti edilebilecegine inanihr. SONUG Ekolojik diisiince, ekolojik sorunlarm salt bir doga sorunu olmadigim, aym zamanda insan ve toplumlar arast iliskiyle ilgili bir sorun oldugunu éne siirer. Dolayistyla, sorunun, giderilmesi igin Oncelikle insan ve toplum anlayisinda degisiklikler yapmak gerekir. Ote yandan, kaos kuram da ekolojik disinceye kosut bigimde mekanik anlayisin indirgemeci, dogrusal ve tek tiplilige dayah bir toplunvbirey anlay1s olduguna dikkati gekmektedir. agiktr. Yeni bir bilim paradigmast olarak kaos, toplumu, dogrusal olmayan iliskilerden olusan dinamik sistemler olarak gorlrken, bireyler arasinda isbirligi, karsilikh etkilesimin birbirlerini ve toplumu etkiledigini varsaymaktadir, Bu baglamda, bireyler arast farkhihklar ve cesitlilikler dikkate ahnmakta ve bireylerin her siirecte kendilerini gergeklestirmelerine olanak taninmaktadir. Yénetim stirecinde bireylerin kendilerini ifade edebilmeleri, karar almlarma etkin olarak katilmalant ve alimmus kararlan etkileyebilmelerini énermek, giiniimiizin y6netsel krizi disiiniildtigiinde, belki de kaosun en énemli tarafim olusturmaktadrr. Ekolojik diistincenin énemli bir aku: olan Toplumsal Ekoloji’nin, kaotik yénetim anlayrstyla pek cok Konuda kosut oldugu goriilmektedir. Toplumsal Ekoloji de tpki kaos kuram gibi klasik bilim elestirisinden hareketle, egemen sistemin aksakhklarina dikkati gekmektedir. Toplumu cank bir sistem olarak gOrme ve toplumdaki farkhhk ve cesitliligi yaraticilik ve zenginlik igin firsat olarak gorme, toplumsal yasamin dojrusal/tek yonlti dezil, dogrusal olmayan/cok yénlii bir gekilde isledigini vurgulama, catismadan cok isbirligi ve dayanismay: vurgulama, toplumun, kendi i¢ dinamikleriyle ve dis dinamiklerle iliskinin bir ‘irdind. olduguna isaret etme, bireylerin kendini gergeklestirmesi, ayrntil yasa ve kurallarn reddi, karar alimr ile bu kararlari uygulama stireclerinin/aktorlerinin farkh olmasi, politikann merkezine bireyi koyma, karar verme siireclerine dogrudan katilma ve etkin denetleme, liderligin otorite ve hiyerarsiden ziyade “rehberlik” dzelligini vurgulama, merkeziyetgiligin ve hiyerarginin reddi, kendiliginden Orgiitlenme, dzyénetim ve gilctin tabandan tavana dogru yayilis vd. gibi nitelikler, kaosun ve Toplumsal Ekoloji’nin nemli ortak noktalarmi olusturmaktadir. Kaos ve Toplumsal Ekoloji’de benzer toplumsal ve yénetsel gériislerin olmasi, genel olarak ekolojik diisiinceye bilimsel bir dayanak saglanmasi olarak yorumlanabilir. Bir diger deyisle, sayet kaos kuraminin egemen bilim paradigmasini sarstigi kabul ediliyorsa, onun Ale! Mutts toplum ve yénetim dngOriisit de kabul ediliyor demektir. Bu durumda, kaosun yaklasimiyla kosut olan ekolojik diisiincenin gértisleri de bilimsel bir dayanaga kavusmustur. Ekolojik diisiincenin bilimsel bir dayanaga kavusmasi, ona karst yéneltilen en biiyiik elestirilerden birisi olan “uygulanamaz.diistinceler bitdna” nitelemesini gegersiz hale getirmektedir. KAYNAKCA [i] Gérmez, K.(2003), Cevre Sorunlari ve Tiirkiye, Ugiineti Baskt, Ankara, Gazi Kitabevi, 29. [2] Forti, A., (1995), "Modem Bilimin Dogusu Ve Diisiince Ozgtirligit", Bilim Ve Iktidar Der. F. Mayor; A. Forti, Gev.M.Kiigiik, Tibitak Yayintart,Ankara, 25,65, [3] Kog, U,2006), "Kompleksliik Yaklasim ve Bilgi Yonetimi, husp/ u.skongrebildiriler 10- O3.pdE (14.03) [4] Mutlu, 4.2004), “Ekolojik Soruntar ve Karmasik Bir Cézim Olarak Kaos", Doga ve Cevre, Bd. C. Giindiz; S. Mutun; T. Senol, Biyologlar Dernegi, Izmir, 541 [5] Gormez, age, 32. [6] Touraine, A.(1994), Modernligin Elestrisi, Gev.HTufan, Yapi Kredi Yayintan, istanbul, 23. [7] Bir aydinlanma disiinirii ofan Hobbes, (doa) _bilimdeki basarimn siyasal teori_alaninda da tekrarlanabilecegine inanan diisintrlerden biridit. ©, geometri ve metafizigh siyasal dusinceye dmnek alarak, dogadan farkly nitelikte olan toplumun, insan tarafindan yaratildigi ve yine insan tarafindan deBistirilebilecegi gOrusindeydi. Hobbes'un toplumu, kargasa (doa hali’dan geometrik diizene geist ifade eder. Bkz. Sunar, (1986), Diisin ve Toplum, Birey ve Toplum Yayinlart, Ankara, 61-67, John Locke ise dogal barisin bozuldugunu ve sivil yasama gegildigini sdyler. Insan, “dogal haklar’nt Kendinde sakh tutarak sivil topluma gegmektedir. Toplumsal yasalar, kurallar, devlet ve yénetici gig, birikimin korunmast igin bir aragtr (Sunar, 1986: 79-81). Dolayistyla yonetimin nihai amaci, devletin gictni artirmaktir. Bk. ‘Tezcan, L-(1998), "Modem Devlet ve Yanetim Teknolojisi”, Birikim, Mart, 50. [8] Toraine, 4..(2002), Demokrasi Nedir?, Ugiincii Baskt, Gev. O. Kunal, istanbul, Yapr Kredi Yayinlan, 9 [9] Touraine, age, 83 [10] Sokmen, P.(2002), “Dunya Sistemine Eklemlenme Gaginda Yeni Gelisme Antayislan, Yeni Yonetim Bigimleri”, Yeret Yonetimler Sempozyumu Bitdirileri, Ankara, TODAIE Yayin, 601. [11] Bgemen sistem"le antanimak istenen, ézellikle sosyal, ekonomik ve politik olmak Gzere, mekanizmin ve kapitalizmin, vasamin bitin afantarin etkileyen kurallan ile deBerlerdir [12] Devlet yénetimi, devletin kurumlarmin ve bu kurumlarin himayesinde yasayan insanlarin “profesyonel” olarak yonetme isiyle ugrasan -secilmis ya da atannus- kisiler tarafindan yénetilmesidir. Bkz. Idem, $., (2002), “Toplumsal Ekoloji Nedir? Ne Degildir?", Toplumsat Ekoloji, Bahar, 15. Devlet yénetiminde halk, “edilgen bir kitle” durumundadhr. Halbuki politika, “yonetim sisteminin pratik soruntarimin giztiminim ‘yam: sira kiginin ... topluma karst ablaki zoruntulukla gerceklestirdigi kent/ilke etkinliklerine adanmasi"nt igeren bir yaklagim olarak, daha zengin bir igerige sahiptir. Bkz. Bookchin, M., (2002), “Korwinalist Karar Ant", Toplumsal Ekolojt, Bahar, 43. Nitekim politikada her insan, Kendi hayatmda ve toplum yasamminda $67 sahibifpotansiyeli olan aktif bir yurttastr. Devlet yonetimi, merkeziyetci, otoriter, ofigarsik ya da rmonarsik, hiyerarsik, seckinci gicii bir elde toplayan ve temsili dgelerle bestenir. Buna Karst politika, demokratik, Szgirlkgd, hiyerarsik olmayan, giicd dagitan bir duyarhhgr igerit. Bkz, Idem, a.gm. 15, Politika ve devlet yonetiminin farkit seyler oldugu hakkinda daha fazla bilgi igin bkz. Bookchin, M.,(1999a), Kentsiz Kentlesme, Cev. B.Ozyalgm, Istanbul, Ayrinti Yayinlar, 307, [13] Bookchin, M.(1999b), Tophanu Yeniden Kurmak, Istanbul, Metis Vayonlan, 288. [14] Bookchin, M.(1994a), Ozgtirligtin Ekolofisi, Cev.ATurker Istanbul, Ayrinti Yayinlan, 68 {15} Bookchin, M.,(1999b), 38, [16] Bkz. Thietart, R.A.: B. Forgues, (1995), " “Chaos Theory and Organization”, Organization Science, Vol.6, No.1, January-February,19-31 ve Ruelle, D.(1999), Rastlant: Ve Kaos, Gev. D.Yurtbren, 13.Baski, Ankara, TibitakYayinlar, 21 [17]. Trigg, (1996), Akulcuik Ve Bilim, Gev. K. Yerci, Istanbul, Sarmal Yayinevi, 230, {18} Mori, H.:Y. Kuramoto,(1993), Dissipative Structure And Chaos, Springer-Verlag Berlin Heildelberg, 129. 119} Ruelle, age., 65 256 [20} (21) [22] pay Pal Bs) [26] (27) D8] 29] Boy Bil (32) [33] G4) Bs) B36} By] Bs) B9) £40] au [42] [43] [44] kolo Dusuncede Kaodk Eimer ~(ltopik Dusunce Gercek mi Oluyor?- Barreau ve Dig,(1991), Rastlants, Gev. U. Erdogdu, Istanbul, Pencere Yayinlar, 133, Nakamura, K.,(1993), Quantum Chaos, Cambridge, Cambridge University Press, 20. Cramer, F.(1998), Kaos Ve Diizen, Gev. V. Atayman, istanbul, Alan Yaymetlik, 186 Capra, F., Yasammn Orgiisti, Gev. B. Kuryel, Istanbul, Yapi Merkezi, B.Y.Y., 183-184. Kuryel, B (2003), “Kaos, Epistemoloji ve Matematik”, Agackakan, Nisan, 41 Kaotik yaklagimm bu angérlisl,farklihiklarin toplumda yol_agmast_mubtemel olan “basibozuklukikargasa"dan farkli bir nitelige sahiptir. Kaosa gore toplumsal devingenlik, bu farkllklar sayesindle olusmaktadir. Diger devisle, toplum denen “istikralt sistem”, iginde pek gok farkiigs barmndiran bir yaprdir. Toplum iginde bireylerin ve topluluklarin farklr davranistar:olmakla birlikte, bu davranislarin bitin “jstikrarh bir toplumsal yapi” bigiminde gérilir. Bkz. Latif, H.(2005), Fraktalise Yonetim, Istanbul, Bizim Avrupa Yayinlani, 68 ‘Tipls, kuslann aginst kanat grpislanna ragmen, ugarken sagladiklan esgiiddmld ve dizenli yap gibi Kaosun isbirligi Ongdrisiyile Kropotkin’in evrim anlayigt arasinda Gnemli_ bir Kosutluk oldugu vurgulanmalidir. Kropotkin’in “birlikte evrim” adint verdili ve dogadaki evrimin, canlilar arasindaki miicadeleden cok, farklrcantt tirleri arasindaki karsihikh uyum ve isbiligiyle gergeklestigini One sirdiga gorisi, Darwin'in rekabete ve hiyerarsiye dayah evrim goriisine karsittr. Darwin’in evrim gorist, ayni amanda ezemen sistemin “rekabet”e dayalitoplum yapisinin da kuramsal temelini olusturmaktadhr ‘Thietart; Forgues, age, 22 ‘Thictart; Forgues, a g.., 22 ‘Thietart; Forgues, ag.e., 22 Kendi kendini diizenleyen drgit (self organizasyon), kendi iginde bir seyler yaratma anlamina gelmektedir. ‘Organ, digaridan deBil, Kendi iginden Ureyen veya cikan_ve siklikla ig dinamige dayalt olarak davranma ve faaliyet gistermesidir Bkz. Tiz, M.V.,(2001), Kaos Ortamnda Self Organizasyon Davranist, Istanbul, Alfa Basim Yayim Dagitim Ltd. Sti, 58. Self organizasyon, kaos kuraminda kullanilan esas kavramlardan birisidir, Bkz, Cramer, a.8.¢., 277-286, ‘Thictart; Forgues, a.g.e., 22. ‘Thietart; Forgues, .g.., 22. Briggs, J:P. D. Peat,(2001), Kaos, Gev.S. Soner, Izmir,Ege Meta Yayinlan, 241 Taz, age., 93 Taz, age., 82): Kog, U,,agm. Kaotik yaklasimin éngérileri, gegmiste uygulanmis baz1_deneyimlerle_iliskilendirilmektedir. Bu tuygulamalanin temel belirleyici Ozelligi, karim, isbirligi ve uyuma dayal olmasidir. Bu baglamda rnek olarak “Szyénetim” sistemi gisterilmektedir. Bkz. Latif, H., a.ge., 66-67. Tiz, 6zyGnetim sistemini, kendi kendini diizenteyen organizasyontarin temel Kavramilarindan birisi olarak girmektedir. O, kaotik baglamda Szyanetimin bazi dzelliklerine dikkat gekmektedir. Omedin, Ozynetimde otorite mutlak degildir. Gergekte @zyénetim, takimuvtoplumun kendini yénetmesidir. Biltin igler ve karar verme otoritesi sadece isi yapan kisi tarafindan degil, bir gok kisi tarafindan gérdlr ve bunun iin karsiklt yardimlasmaya gereksinim duyulur. Bkz. Taz, ag.e,, 87, 89. Bramwell, A.,(1989), Ecology in the 20th Century: A History, New Haven and London, Yale University Pres, 4, 39. Bahro, R.,(1997), “Ekolajik Bunalim: “Bilince Geri Gekilmek ya da Olimt’™, Birikim, 8: 97, Mayis,26 Simonnet, $.(1990), Dominique, Cevrecifit, Gev. M. Selami, Istanbul, Hletisim Yayrnlan, 10. Kaytr, 6.0.(2003), Dogaya Dénis, istanbul, Baglam Yayinlan, 80. Bahro, R., as¢e..27, Simonnet, D.,ag.e, 80. Ekolojik dusincedeki 6zydnetim kavram1, goreceli olarak 1970°li yillardaki Ozytnetim yaklasimlanndan farkhdir. Otonom giicin kuram ve uygulamast olarak algilanan dzyénetim, Michel Bosquet'nin ifadesiyle, “herkesin digerteriyle kurdugu iiskilerin tm@ dzerinde hak sahibi olmasidir”. Bkz. Simonnet,D.a.z.c., 77. 257 Abmet Mutty [45] [46] (47) [48] [49] {50} bu (52) [53] [54] {55} {56} (57) (58] [59] 258 Ozyénetim diisiincesinin, dogadaki kaotik isleyige uygun itkeleri syle siralanabilir: 1) Ozy@netim, hktim sliren cesitli guclereltinda butinsel bir birlesmeye ve aisle idare edilen bir birlige yénelen geliskili toplum yapisindan dogar. Ozyénetim, boyle bir toplumda tek etkin itiraz bigimi olarak, yeniden ve yeniden “szqurluk" giindeme getirir. 2) Ozyénetim, toplumdaki bu geliskilerden dogar ama onlari gézmeye ve asmayt hedefler. 3) Gzydnetim, sz Konusu ¢eliskiler Biltintinis ¢62d080 oranda yeni bir biitinlik olusturur. 4) Bu baglamda dzynetim, iki fark boyutuyla diistnilmelidr. Bkz. Lefebvre, H.,2004), “Bir ‘Oz-yonetim Sosyolojisinin Ogeleri", Conatus, $:1, Subat-Mayls, 183-184 Bookchin, M.,(1994a), 26. Toplumsai Ekoloji'ye g6re, insanm doga iizerindeki tahakktimdniin kaynagy, insanin insan dizerindeki tahakkilmiidir, insanin mnsan dzerindcki tahakkGimiintin yok edilmesi, doga iizerindeki tahakktimii de yok edecektir. Dolayssiyla, doga ile toplum iki farklr kategori olarak gordlmeyip, tersine, bir bitin olarak alguiant. Bookchin, M.,(1994a), 44 Mellor, M.,(1993), Sinrlart Yikmak, Gev, O. Akinhay, Istanbul, Ayrinty Yayintan, 128, Her ne kadar yénetim ve siyaset, iki farkli olgu olarak dile getirilse bile bunlarin kolay kolay birbirlerinden ayrilamayacag Gzerine gesitli gorisler vardir. Bkz. Ergun, T.,(1997), “Postmodernizm ve Kamu ‘Yenetimi", Ame Idaresi Dergisi, 30/4 Aralik, 3 Toplumsal Ekotoji'ye gore insanoglu heniiz hiyerarsi ve tahakktimin ortaya gikmadigi aver-toplaytes dénemlerde yukanda deBinilen “hiicre-doku toplum" formunda yasamaktaydh Bookchin, M.,(1996), Ekolojik Bir Topluma Dogru, Gev. A. Yilmaz, istanbul, Ayrnti Yayinlart, 227. Bookchin, M., (1996), 262. ‘Toplumsal Ekoloji'de “bardnlok” kavraninin, fasizm ve diger toaliter ideolojilerde esas olan trdeslesme, standartlasma ve insantarin basktet bigimde uyumlastinimasiyla yakindan ilgili olduguna dikkat gekilir. Bu nedenle ihtiyatla yaklastlan “batnluk” kayramu, yukaridaki gagrigimlarnn tersine, kendisine gok zengin bir bigim gesittiigi veren ve boylelikle Klasik bilimde “rasgele” olarak nitelenen essiz Gzelliklere sahip renk renk yapilardan, eklemlenmelerden ve dolayimlardan ibaret gorilir. ‘Toplumsal Ekoloji"de “kendiligindenlik", egemen diizenin yerlestidigi Gznel basks araglarmt pargalayan rbilincin ve kendini yabancilasmadan kurtarmanin biitinleyiei pargast olarak degerlendirilir. Bu baglamda kavram, dig yaptinmdan ve kisitlamadan uzak davranis, duygu ve digiinceyi ifade eder. Kendiligindenlik, ‘rgiitlenmeyi_ ve yaptlagmayt engellemez. Tersine, hiyerarsik olmayan drgitlenme bigimleri, gergekten ‘organik, Kendi kendini yaratan ve iradeye dayalbigimler iiretir. Bkz. Bookchin, M., (1996), 244, 250. Bu ilkeye gdre kitlelerin “Gnciler"e ya da “liderler"e ihtiyacr oldugu diistincesi, “yaratiimis bir mit"tir ve tarihte bu mitin ters g6steren durumlar vardr. Bookchin, M.,(1994b), “Yoketme Get! Yaratma Gti!” Birikim, Ocak-Subat, $5. Toplumsal Ekoloji’de komiin tipi drgitlenme bazi dzelliklere ve iglevlere sahiptir. Komiin yasaminda ¢alisma, milkiyet ve aie ilikileri, Kan bagunin dtesinde bagat bir yap1 olusturur, Ozel miilkiyet genellikle kaldinimis ya da kosullu olarak korunmustur. Mekanlar, Kendi basina ekonomik, siyasal ve manevi bir birim olusturan grubun ortak malidir, Herkes, olanaklar élgisiinde grup iginde galisi. Grup kararlarmin alimmasinda temel dig, tyelerin gériisleridir. Bireyin kisibi®i, grubun varhgim sirdirebilmesinde temel etkendir. Sorumfuluk sahibi bireysellik ve ortaklasmacitik, biririnin kosulu olan iki temel unsurdur. Grup iginde hiyerarsi yoktur ve yénetim yetkisi, -lahakkiim igermemek iizere- bilingli olarak kabul edi Bireylerin yaptikian’islerin turd, toplumsal stattytl ya da geleneksel simiflandirmalan belirleyen bir élgit djildir. Her grup, grup dyelerinin benligini ve bireyselligini giclendirmeyi amaclar. Hayat pratigini esitlemeye galismak, battin tiyeler igin benzer davramis normlarr dayatmak, grubun gticind, dinamigini doguran glicl yok etmek anlannina gelir. Bkz. Degen, H.J.(Der.)(1999), Anarsizmin Bugiini, Istanbul, Ayrinty Yayinlart, 88-89. Toplumsal Ekoloji"de zgiirlik tamminda Fourier'nin gorisleri etkili olmustur, Fouriernin Szgurlik yaklasim: karmasiklik olgusuna dayanmaktadsr. Ona gore basit olan yanlis ve kétidir. Buna. karsk, ikarmasikik, cesitllik, Karsithk, cokluk dogru ve iyidir. Karmagikhk, toplum yapist igin oldugu kadar, ruhun ihtiyaglan icin de gecerlidir. Frank Manuel'e gore “Fourier'nin psikolojisi, cogunlukta ve karmagiklikta kurtulus ve mutluluk oldugu neki dzerine temelleniyordu”. Fourier’nin aradigi sey,

    You might also like