YÜKSEKLİSANS SEMİNERİ

İNEKLERDE ALTERNATİF
ÖSTRÜS SENKRONİZASYONU
YÖNTEMLERİ
Danışman
Prof. Dr. Kenan ÇOYAN

MESUT KIRBAŞ
Konya-2006
 Türkiye’de kültür ırkı hayvan yetiştiriciliği
yaygınlaşmasına rağmen, hayvan populasyonu hızla
azalmaktadır.
Sığırcılıkta, özellikle sevk ve idareye bağlı
nedenlerden dolayı östrüslerin zamanında
belirlenememesinin sonucu olarak doğum-yeniden
gebe kalma aralığı uzamaktadır. Hayvanların sürekli
bağlı tutuldukları işletmelerde belirtilen konunun
önemi daha da artmaktadır. Hayvanların ahır
içerisinde bağlı tutularak yetiştirilmeleri östrüs
belirtilerinin saptanamamasına ve östrüsun
belirlenememesinden dolayı döl verimi düşüklüğüne
neden olmaktadır.
 İNEKLERDE SEKSÜEL SİKLUS:

Pubertasa ulaşan sağlıklı düve ve inekler gebe

kalmadıkları sürece belirli zaman aralıkları ile
tekrarlanan ve dış belirtileri ile de fark edilebilen
erkeği kabul etme davranışları gösteririler.
İneklerde bir östrüs döneminden takip eden diğer
östrüs dönemine kadar geçen süre östrüs siklusu
yada seksüel siklus olarak tanımlanır. İki östrüs
arası süre ineklerde ortalama 21 (21±4) düvelerde
ise 20 (20±3) gündür.
ÖSTRUS SİKLUSU
 Östrüs siklusunda fizyoloji ve 19

endokrinoloji
Östrüs

Östrüs
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 0
Günler
 21 gün ve 3 folliküler dalgalı östrüs siklusu
 İNEKLERDE SEKSÜEL SENKRONİZASYON


SEKSÜEL SENKRONİZASYON FAYDALARI
 Tohumlamaları planlanan zamanda yapmak,
 Östrüsleri toplulaştırmak,
 Suni tohumlama ve embriyo nakli
uygulamalarını kolaylaştırmak,
 Sürüde bakım ve beslemeyi kolaylaştırmak,
 Doğumları istenen zamanda yaptırmak,
 Ovulasyon senkronizasyonu+sabit zamanlı
toh.,
 Ekstansif yetiştirmede suni tohumlamanın
etkinliğinin artırılması.
 SENKRONİZASYON YÖNTEMLERİNİN
PRENSİPLERİ
a) Luteal fazın kısaltılması:
b) Luteal fazın uzatılması:
c) Folliküller gelişimin uyarılması:
 ÖSTRUS SENKRONİZASYON
YÖNTEMLERİ:

• PGF2 ve Analogların kullanıldığı

yöntemler:
2.1. Tek doz enjeksiyon yöntemi
2.2. Çift doz enjeksiyon yöntemi
2.3. Pazartesi-pazartesi yöntemi
• Gestagenlerin kullanıldığı yöntemler:
PRİD VE İMPLANT
 ALTERNATİF SENKRONİZASYON
YÖNTEMLERİ
 PGF2 kullanıldığı östrus senkronizasyon yöntemler
14 Gün Arayla Çift Doz :

14. Gün 19. Gün

0. Gün

Östrüs takibi
PGF2 ve
PGF2
S.T.

2x PGF2 protokolü (14 gün)

 Prostaglandin F2 62
(PG)
PG,CL regrese etmesi

etkisiz Spontan luteoliz

Etkili
Östrüs Östrüs

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 0

Östrus siklusu
 Östrus Cevabı 77

% östrus gösteren inekler

Çift doz PG Program (14 gün)

50
2 x PG
40

30

20

10 PG

0
0 < 24 36 48 60 72 84 96 108 120 > 120

PG enjeksiyonundan sonraki saatler

Modified from Stevenson et al., 2000

 2 x PG (14 gün)
Yapılan Çalışmalar
Young (1989);
2 x PGF2 (14 gün) %51
2 x PGF2 (11 gün) %44
Pursley ve ark (1997);
İneklerde %38.9
Düvelerde %74,4
Stevenson ve ark (1999)
Östrüs oranı %55.5,
Konseption oranı %52,2
Gebelik oranı %31,7
 GnRH kullanıldığı östrus senkronizasyon
yöntemleri:

Bir östrüs siklusu içerisinde inek ve düvelerde

oluşan folliküler dalga sayısı genellikle 2-3 olup,
daha az olarak ta 1 veya 4 folliküler gelişim
dalgası görülmektedir. Bir siklusun içerisinde
gelişen dalga sayısına etki eden faktörler tam
olarak tespit edilememiştir.
 Östüste Folliküler gelişim 9

2 folliküler dalga

Ovulasyon Ovulasyon

östrüs
östrüs

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 0

İki dalgalı sikluslarda folliküler dalganın ortaya çıkış günleri olarak siklusun 0
ile 4. gün ve 9 ile 11 günler arasında
 Östüste Folliküler gelişim 8

3 folliküler dalga

Ovulasyon Ovulasyon
östrüs

östrüs
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 0

3 dalgalı sikluslarda folliküler dalganın ortaya çıkış günleri olarak

siklusun -0.5 ile 4. gün, 9 ile 12. gün ve 15 ile 16.
günler arasında olmaktadır
 Luteolizisin senkronizasyonu amacıyla
kullanılan PGF2 ve analoglarına verilecek
cevabın yüksek olması, uygulama esnasındaki
folliküler dalganın durumuna bağlıdır. Bundan
dolayı prostaglandin enjeksiyonu sırasında olgun
bir korpus luteumun bulunması ve luteolizisi
uyarmadan önce bir GnRH analoğu ile folliküler
dalganın da senkronize edilmesi ile daha yüksek
senkronizasyon oranı sağlamaktadır.
 GnRH ve agonistlerinin; korpus luteum
yaşam süresini uzatması ve kısmen korpus
luteum’u spontan luteolizis’e karşı koruması,
buna bağlı olarak ta bazı araştırmacılar GnRH
ve Lh etkili hCG’nin östrus senkronizasyonunda
kullanılabileceğini ve senkronize edilen
hayvanlarda ovulasyon ve gebelik şansının
yükseltilmesinde kullanılabileceğini
bildirmektedirler.
 1 Ovsynch
Son yıllarda sütçü sığırlarda kullanılan
GnRH-PGF2 kombinasyonu ile geliştirilen
ovulasyonun senkronizasyon programıdır.

Ovsynch Protokolü
0. Gün 7. Gün 9. Gün 10. Gün
PGF2
GnRH

GnRH
S.T.

saat
48
saat
16-20
 Ovsynch
 Ovulasyon son GnRH’tan 24-32.
saatlerde olmaktadır.
 Tohumlama ise 0-32. saatler arasında
 En iyi sonuç 16. saatte yapılan
tohumlamalardan alınmıştır.
 Ovsynch
Yapılan Çalışmalar

Tablo 1: İkinci GnRH uygulama saatlerinin karşılaştırılması

(Stevenson ve ark 1999)
İnek sayısı Östrüs tespiti PGF2 östrüs Gebelik oranı
(n) oranı (%) arası (h) (%)

GnRH 33 h 68 7 5413 22.1

GnRH 48 h 115 9,1 554,4 35,6

 Ovsynch
Yapılan Çalışmalar
Tablo 2: Ovsynch ve PGF2 (kontrol grubu) ile
senkronize edilen inek ve düvelerde gebelik oranları
(Pursley ve ark 1997)

Gebelik oranları (%)

Kontrol grubu Ovsynch grubu P

İnek 38,9 37,8 0,10

Düve 74,4 35,1 0,01

P 0,01 0,10
 Ovsynch
Yapılan Çalışmalar
 Tek ve ark (2001)
 hCG+ PGF2+GnRH %58.9 gebelik
 GnRH + PGF2+ hCG %48,7 gebelik

 Martinez ve ark (2002)

 GnRh yerine pLH kulanmışlar ve %43,8 gebelik
elde etmişler
 Çoyan ve ark (2003)
 GnRH+ PGF2+GnRH %80 gebelik
 hCG+ PGF2+GnRH %70 gebelik
 2 Cosynch
Ovsynch metoduna benzer bir senkronizasyon
metodudur. Ovsynch’ten farkı 9. gün yapılan GnRH
enjeksiyonu ile beraber tohumlama yapılır.

Cosynch Protokolü

0. Gün 7. Gün 10. Gün

GnRH

PGF2

60-64

GnRH
saat

S.T.
ve
 Cosynch
Yapılan Çalışmalar

Tablo 2: 6-7 Günlük Cosynch gruplarının karşılaştırılması (Martinez ve ark

2002).

Gruplar n Östrüs oranı % Gebelik oranı %

6 günlük cosynch 61 24,6 52,4

7 günlük cosynch
50 26 52,0
 3 Selectsynch
Ovsynch programında olduğu gibi son GnRH
uygulmaz ve östrüs takibine göre tohumlamalar
yapılır.Tohumlama için hayvanlar 120 saat (5 gün)
gözlem yapılarak östrüs belirtilerini gösteren
tohumlanır.
Selectsynch Protokolü

0. Gün 7. Gün 12. Gün

GnRH

PGF2

Östrüs takibi ve
S.T.
 Selectsynch
Yapılan Çalışmalar
 Stevenson ve ark (1999)
 Östrüs gösterme ve tohumlama oranı %82
 Konseption oranını %35,8
 Gebelik oranını ise %25,6

 Kaya ve ark (1999)

 Gebelik oranı %60
 Bülbül (2004)
 Östrüs oranı %96
 gebelik oranı %62.5
 4 Heatsynch

Heatsynch protokolü; 0. gün GnRH

enjeksiyonu, 7. gün PGF2 enjeksiyonu ve bir
gün sonra Östrodiol Cypiyonat (ÖCP)
enjeksiyonu yapılmaktadır. Tohumlama ise ÖCP
enjeksiyonundan 42-50 saat sonra yapılmaktadır.
ÖCP nin uygulanması ile pozitif feedbek etkiden
dolayı LH salınımını uyararak ovulasyonun
oluşmasını sağlayabilmesidir.
 Heatsynch

Heatsynch protokolü (Ö.B.=Östrodiol Benzoat)

0. Gün 7. Gün 8. Gün 10. Gün

S.T.
24 saat
GnRH

42-50
PGF2 Ö. B.

saat
 Progesteronların kullanıldığı yöntemler
Controlled İnternal Drug Releasing (CIDR)
Genel olarak kullanım prosedürü 7 veya 8
gündür. Uzaklaştırmadan 1 gün öncesi
luteolitik etki için PGF2 enjeksiyonu
uygulanır. Bunun yanında bazı östrüs
senkronizasyon protokolleriyle de kombine
edilerek kullanılmaktadır. Martinez ve ark
(2002) yaptıkları çalışmada CIDR ile ovsynch
ve cosynch programlarını birleştirmişlerdir.
 CIDR

CIDR uygulama protokolü

0. Gün 6. Gün 7. Gün 12 Gün

PGF2 Östrüs takibi ve

S.T.
CIDR takılması
CIDR çıkartılması
 CIDR

PT = Polyestrus Tail
W = Kanatların yapışması
A = Aplikatör
P = İtici
 CIDR

PT = Polyestrus Tail
A = Aplikatör
 CIDR

A = Applikatör
V = Vagina
CX = Cervix
U = Uterus
 CIDR

V = Vagina
CX = Cervix
U = Uterus
 CIDR
Yapılan Çalışmalar
 Ryan ve ark (1995)
 CIDR + PGF2 %46,6
 CIDR + Ö.B %60,5
 CIDR + GnRH %57,9

Kontrol %60,1 gebelik oranları bulunmuştur.

 Martinez ve ark (2002)

 İneklerde
 Cosynch %45,1
 Cosynch+CIDR %42,9,
 Düvelerde
 Cosynch %39,1
 Cosynch+CIDR %68
 Ovsynch %37,5
 Ovsynch+CIDR %64,7 oranında gebelik elde etmişlerdir
4- Presenkronizasyon:
Sabit zamanlı tohumlamanın kullanıldığı östrüs
senkronizasyon programlarından önce presenkronizasyon
uygulamasının amacı, hayvanın senkronizasyon
başlangıcında erken yada orta luteal dönemde olmasını
sağlamaktır. Pre senkronizasyon uygulaması ile gebelik
oranın artırılabileceği vurgulanmaktadır
Presenkronizasyon için kullanılan yöntemlerden bazıları:
14 gün arayla 2 kez PGF2 uygulamasıdır,
PGF2 enjeksiyonundan 12-14 gün sonra yapılan GnRH
enjeksiyonundan 7 gün sonra 3. PGF2 uygulaması
yapılır. Son PGF2 enjeksiyonu takiben ovsynch
uygulanıyorsa 48. saat sonra GnRH uygulaması, bundan
12-16 saat sonra sabit zamanlı tohumla veya cosynch
uygulanıyorsa 3. gün (60.-66. saatlerde) tohumlamayla
birlikte son GnRH uygulaması yapılır.
Tablo 6: Pre ve post senkronizasyon sonucu sabit zamanlı
tohumla gebelik sonuçları (Dejarnette ve Marshall 2003)

Post senkronizasyon yöntemi

Ovsynch (%) Cosynch (%)

Presenkronizasyon PGF  + PGF  29 23

2 2
yöntemi
PGF2 + GnRH 28 21
 5 Resenkronizasyon:
Ultrosonografi ile gebeliğin teşhisi
tohumlamadan sonra 20.-25. günler arasında
yapılabilmektedir. Rutin gebelik muayeneleri ile
tohumlamadan sonra mümkün olan erken ve
doğru yapılan gebelik muayenesi karlı ve
avantajlıdır. Böylece gebe olmayan hayvanların
tespiti yapılmakta ve bu hayvanların tekrar
tohumlayabilmek için yöntemler geliştirilmiştir.
Tohumlamadan sonra gebe kalmayan hayvanları
tekrar tohumlayabilmek için yeniden senkronize
etmek için hazırlan programlara
resenkronizasyon programları denir.
30. Gün gebelik Ul. Mua.(444582)

embriyo

Yavru
suları
 Bunun için değişik yöntemler uygulanmaktadır.
Bunlardan bir tanesi senkrozine edilip tohumlanan
hayvanlara 18 gün sonra bir progesteron preperatı
takılarak (PRID, İmplant veya CIDR) 25 gün bu
preperat uzaklaştırılarak aynı gün ültrason ile gebelik
kontrolü yapılır. Gebe olmadıkları tespit edilen
hayvanlara PGF2 uygulanır. Böylece hayvan tekrar
senkronize edilmektedir. İstenirse PGF2 enjeksiyonun
48 saat sonra GnRH enjeksiyonu ile ovulasyon da
senkronize edilerek 12 – 18 saat sonra sabit zamanlı
tohumlama yapılabilmektedir. Böylece hayvanlar
sürekli olarak kontrol altında tutulmaktadır.
SONUÇ:
Sonuç olarak işletmelerdeki
hayvanlardan yılda bir yavru
almak ve doğum-gebe kalma
süresini kısaltmak için, sabit
zamanlı tohumlama
yöntemleri ile de zaman ve
işgücünden tasarruf sağlamak
için östrüs senkronizasyon
yöntemlerinden yaralanmak
gerekmektedir.