KM Gaz Altı Ark Yurtisik

Gaz-Altı Ark Kaynağı
Masif ve Özlü Telle Kaynak

Koray YURTIŞIK
yurtisik@gmail.com
yurtisik@metu.edu.tr
İçerik
• Tanım
• Avantajlar
• Dezavantajlar
• Uygulama Alanları
• Donanım
• Kaynak Dolgu Malzemeleri ve Yardımcı Maddeler
• İç Ayar Mekanizması
• Arktaki Kuvvetler
• Ark Çeşitleri
• Kaynak Makinalarının Ayarlanması
• Kaynak Parametrelerinin Dikiş Formuna Etkisi
• Kaynak Hataları
• Kaynak Ağız Hazırlığı
• Ark Üflemesi
Metal Koruyucu Gaz Kaynağı, 2 of 72
Tanım
• Koruyucu gaz atmosferi altında,
Ark plasması içerisinde taşıyıcı
gazlar,
• Sonsuz uzunlukta ve eriyen tel,
• Yarı mekanize veya tam mekanize
• DCEP,
• Avantaj
Cüruf temizleme genellikle yok,
Metal yığma oranı yüksek,
Örtülü elektroda göre kaplı tel
üretmek daha ucuz.
• Dezavantaj
Birleşme hataları
– Dikiş başlangıçlarında
– Isı girdisiyle tel
elektrodun erimesi
aynı anda, ana metal
görece soğuk
– Düşük hızda kaynak
– Arkın önünde akan
kaynak banyosu
Şantiyede dikkat (hava cereyanı)
MSG Varyasyonları ve İsimlendirmeler
Uygulama Alanları
• Çelik yapı,
• Gemi inşa,
• Otomotiv,
• Endüstriyel ekipman imalatı..
Donanım
• Güç Elemanı
• Tel Sürme Birimi
• Hortum paketi
• Torç (üfleç)
• Koruyucu gaz kumandası
• Soğutma sistemi
• Kontrol paneli
Güç Elemanı
• Transformatör + Redresör + Endüktans
• Sabit Gerilim Üreteçleri
Hafif düşen statik karakteristik çizgi (sabit ark uzunluğu için).
Güç elemanından daha yüksek akım alındığında gerilim çok az düşer (3-5 V/100 A) “İç Ayar”.
Kural olarak güç elemanları ayarlanabilen endüktansa sahiptir.
– Endüktans kaynak akımındaki sapmaları azaltır ve akım artış hızını değiştirir. Örneğin tutuşma
sırasında hızlı bir akım artışı avantajlıyken, kısa devreyle ark sırasında yavaş bir akım artışı daha az
sıçrantı oluşturur.
• Tipleri;
Konvansiyonel
– Ucuz, bakımı kolay, gerilim değişmez
Tristörlü
– Gerilim ayarı tristörle, ucuz, tam otomatik kaynak elverişli
transistorlü ‘analog’
transistorlü ‘ikincil taktlı’
transistorlü ‘birincil taktlı’
Tel Sürme
• Motor ve makara taşıyıcısından oluşur
• Tel elektrodun sabit hızla ilerlemesi kaynak kalitesi için kritiktir
Düzensiz bir tel sürme kaynak sırasında kısa devrelere ve daha fazla sıçrantı oluşumuna yol açar
Tel Sürme
• Motor ve makara taşıyıcısından oluşur
• Tel elektrodun sabit hızla ilerlemesi kaynak kalitesi için kritiktir
Düzensiz bir tel sürme kaynak sırasında kısa devrelere ve daha fazla sıçrantı oluşumuna yol açar
Tel Sürme
• Motor bir veya birden fazla tahrikli olabilir
İnce teller kolay eğilebilir (dikkat)
Tipik makinelerde tel üflece itilir
Uzun hortum kullanılması gerekiyorsa ek tahrik sistemi ile üflece ya da üflecin yakınlarına çekme sistemleri
de eklenebilir.
Tel Sürme
Hortum Paketi ve Torç (Üfleç)
• Hortum Paketi;
Soğutma suyunu ya da havasını, kaynak telini, koruma gazını, akımı, üflece iletir.
Mümkün olduğu kadar kısa olmalıdır (Tipik 2-3 m, kalın teller için 5 m’ye kadar olabilir).
Hortum paketinin içindeki akım kablosu 250 A’den büyük akımlar için su ile düşük akımlar için hava ile
soğutulur. Ancak su soğutma torcu ağırlaştırır.
Hortum paketi ve Torç ağırlığı kaynakçının performansını etkiler.
• Torç (üfleç):
Bir akım temas borusu, koruyucu gaz nozulu ve kabzadan meydana gelir.
Soğutmasız üfleçlerde kaynak işlemi sırasında üfleç sıcaklığı 700oC’ye kadar çıkar.
– Bu sıcaklıkta Cu temas borusu yumuşar, sıçrantılar gaz nozuluna kolaylıkla yapışır.
– Bu nedenle yüksek akımlarda üfleci de soğutmak ile görevli su soğutma sistemleri kullanılmalıdır.
Argonca zengin karışımlarda, karbondiyoksite göre üfleç daha çok ısınır.
• Soğutma sistemi
Hortum Paketi ve Torç (Üfleç)
Kaynak Dolgu Malzemeleri ve Yardımcı Maddeleri
• Tel çapları:
.6, .8, .9, 1.0, 1.2, 1.4, 1.6, 2.4, 3.2
Parçanın kalınlığı azaldıkça tel çapı azalır ancak tel sürme problemleri artar.
Alaşımsız ve ince taneli yapı çelikleri için tel standardı EN 440.
Tellerde C% oranı kullanılan çeliğe göre düşüktür
Tel Elektrotlar
• Tel bakır kaplamaları;
Kalitesi;
– tel hızının kararlılığını sağlayan önemli parametredir,
– tel kompozisyonu kök paso çatlağı gibi hataların oluşmasına etkendir
– altlık kullanımı, ısı iletimi nedeniyle kritik soğuma aralığından daha hızlı çıkılmasını sağlar ve de
kök paso çatlağını engelleyebilir
Tel Elektrotlar
Masif Tel Özlü Tel
Bakır kaplama tel sürmede İçi tozla dolu kapalı ya da
kayganlığı ve iletkenliği katlanmış boru.
sağlar.
Damlayı tutan metal kesit alan
Teli atmosferden korur. daha az olduğu için damlanın
kopması daha kolay, yani
daha az akım şiddetinde
çalışılabilir.
Metal Özlü Cüruf Özlü
Rutil
Bazik
• Tam kapalı tüp şeklinde değil de, katlanarak oluşturulan özlü tellerde nem alma riski vardır.
• Ayrıca “self shielded” özlü tel denilen ve özün oluşturduğu gaz ve cüruf’un koruma için yeterli olduğu
teller vardır.
EN 440 ISO 14341 EN 12072 ISO 14343
EN 758 ISO 17632 EN 12073 ISO 17633
EN 439 ISO 14175
> 380 mm
< 25 mm
Koruyucu Gazlar
Koruyucu Gazlar
Koruyucu Gazlar
Koruyucu Gazlar
Koruyucu Gazlar
• Alaşımsız, düşük alaşımlı, CrNi dışı yüksek alaşımlı çelikler
M2, M3 ve C
• CrNi Çelikleri
M1
• Al ve alaşımları
I1 ve I3
• Ni ve alaşımları
I1
Koruyucu Gazlar
İç Ayar Mekanizması
• Akım Üreteci Karakteristik Çizgileri
V1, I1 V2, I2
V
(V1) (I1) = P = (V2) (I2)
V1, I1
V2, I2
I
• Akım Üreteci Karakteristik Çizgileri
• Tüketici karakteristik çizgisi
V
R
I
• Ark karakteristik çizgisi
Ark
karakteristik
V
bölgesi
Uzun
ark
Kısa
ark
I
• Üreteç Karakteristik Çizgisi
V
I
• Kaynak V-I belirlenmesi
V
I
• Kaynak V-I belirlenmesi
V
V2
V1
I2 I1 I
• Yatay V-I karakteristiği (Sabit Gerilim KÜ)
MIG/MAG (iç ayar mekanizması)
V
V2
V1
I2 I1 I
Dış Ayar Mekanizması
• Düşey V-I karakteristiği (Sabit Akım KÜ)
E, TIG, UP (dış ayar mekanizması)
V
V2
V1
I2 I1 I
• İç Ayar Mekanizması
I = f (ark gerilimi, tel sürme hızı)
Tel erime gücü = f ( I )
Tel Hızı 5.6 m/dk 5.6 m/dk 5.6 m/dk 5.6 m/dk 5.6 m/dk
Akım Şiddeti 200 A 150 A 200 A 250 A 200 A
Erime Hızı 5.6 m/dk 4.3 m/dk 5.6 m/dk 6.8 m/dk 5.6 m/dk
Akım
Şiddeti
Kaynak Makinalarının Ayarlanması
Arktaki Kuvvetler
• Pinç Kuvveti;
manyetik bir kuvvettir ve akım şiddetinin karesiyle doğru
orantılıdır,
Pinç kuvveti damlanın kopup kaynak banyosuna doğru
hareketine yardımcı olur.
• Metal yüzey gerilimleri;
Asal gaz atm’de yüksektir. Yüksek yüzey gerilimi büyük
damla oluşturma eğilimi yaratır.
Koruyucu gaza biraz aktif gaz katılırsa, metal damlaların
üzerinde oluşan oksit lekeleri yüzey gerilimini düşürürler,
ancak aktif gaz oranı arttığında ve metalik yüzey
tamamen oksitle kaplandığında yine asal gaz ortamında
olduğu gibi yüksek yüzey gerilimi seviyesine ulaşılır.
Yüzey gerilimi düşük olduğunda, elektrodun ucundan
kaynak banyosuna geçen damlalar küçülür ve erime hızı
sabit kalacağı için birim zamanda geçiş yapan damla
sayısı artar.
• Buhar basıncı;
Aşırı derecede ısınmış olan kaynak banyosunun
üzerinde, damlanın düşüşüne karşı koyan buhar basıncı
mevcuttur.
• Plazma demeti kuvveti;
pinç kuvveti gibi kaynak banyosu yönünde etki eder.
• Ağırlık;
etkisi kaynak pozisyonuna bağlıdır.
Arktaki Kuvvetler
• Koruyucu gazların ısı iletkenliği farklı olduğu için, ark hattı boyunca
sıcaklık dağılımı farklı gaz ortamlarında farklı olur.
Yüksek sıcaklıklarda gazların ısı iletkenliği, iyonlaşma yetenekleri ve
dolayısıyla elektrik iletkenlikleriyle doğru orantılıdır.
Argon gibi iyonlaşmayan asal gazlar diğerlerine göre yalıtkandırlar.
Kaynak akımı iş parçasından elektroda yalnızca sıcak argon gazının
olduğu bölgede aktarılabilir (ark sütununun merkezinde veya nisbeten
soğuk olan ark lekelerindeki geniş bir ark yüzeyinde).
Dolayısıyla argon ya da argonca zengin karışım gazlarında pinç
kuvvetlerinin etkisi belirleyicidir ve sıcaklıkla akım şiddetine bağlı olarak
küçük damlaların kaynak banyosuna geçmesi sağlanabilir (ark damlayı
sarar).
• 100% CO2 veya 25%’ten fazla CO2 içerikli karışım gazlarında, yüksek
sıcaklıklarda gazdaki iyonlaşma ve elektrik iletkenliği çok iyi
olacağından kaynak akımını aktarmak için telin ucunda küçük bir ark
çıkış noktası yeterlidir.
Pinç kuvvetleri görece etkisiz kalır ve damlanın kontrollü olarak
koparılması olanaksızdır (ark damla ile beraber gezinir).
Damlalar genellikle kısa devreler yaparak geçerler ve sıçrantı
oluştururlar.
Saf CO2 ile kaynak yaparken kaynak torcu karışım gaz ortamlarına
göre daha az ısınır.
Ark Çeşitleri
• Kısa Ark Kaynağı
I1, M1, CO2 atm
Düşük Park , Kısa devreli damla geçişi
Kök kaynağı, ince plaka kaynağı, zor pozisyonlar için uygun
• Sprey Ark Kaynağı
I1, I2, I3, M1 atm
Yüksek Park , Küçük damlalı geçiş
PA, PB, PC pozisyonları
Kalın parçalar, yüksek hızlı kaynağa uygun
• Geçiş Arkı Kaynağı
I1, M1 atm
Orta Park , Kısmen kısa devreli damla geçişi
PG pozisyonu
Çok sıçrantılı
• Uzun Ark Kaynağı
C, M3 atm
Yalnızca MAG
Orta ve yüksek Park , kısmen kısa devreli damla geçişi
Kalın parçalara uygun, Sprey’den daha sıçrantılı
• Darbeli Ark Kaynağı
Her akım darbesinde elektortan bir damla kopar,
Çok az sıçrantılı
Orta ve yüksek Park
Ark Çeşitleri
• Kısa Ark (Kısa Devre Arkı) [15 – 20 V]
• Spray ark [25 V’den büyük gerilim]
• Geçiş Arkı (Karışık Ark)
• Uzun Ark [20 – 25 V]
• Darbeli Ark
V
20
A
150
Ark Çeşitleri
Ark düzenli olarak kısa devrelerle V
kesilmektedir.
Saniyede 70 damlacık, kısa devre sırasında
kaynak banyosuna geçer.
Akım şiddeti düşüktür. 20
Telin ucundaki damla ve kaynak banyosu
viscous ve küçüktür (pinç kuvveti baskın
değildir).
Arkın yanma süresi kısa olduğu için ısı girdisi
azdır.
İnce parçaların (0.6 – 5 mm), zor A
pozisyonların, kök kaynağı ve aralıkların
doldurulması için uygundur. 150
Arkın tipi gereği zaten damla geçişi sırasında
sıçrantı oluşur ve CO2’nin fazladan getirdiği bir
sıçrantı yoktur. Dolayısıyla kısa arkta CO2
tercih edilir. CO2’nin yanal nüfuziyet
avantajından faydalanılır. M2 grubu da
kullanılabilir.
0.6 – 1.2 mm tel kullanılır.
Kontrol edilmesi zor, yetersiz nüfuziyet, soğuk
yapışma!
Ark Çeşitleri
Ark Çeşitleri
• Spray ark [25 V’den büyük gerilim]: V
CO2 ile kesinlikle oluşmaz (karışım gazlarda
20%’yi kesinlikle geçmemeli).
Ar veya karışım gazı kullanılır.
Kritik akım şiddetinin üzerine çıkıldığında telin ucu
çok ısınır ve pinç kuvvetleri baskın olabilir. 20
Eriyen tel ucu küçük damlalar halinde kaynak
banyosuna geçer.
Oluşan sıçrantılar o kadar küçüktür ki malzemeye
yapışmazlar.
300 damla/saniye,
kısa devre yok, A
5 mm’den kalın malzemelerde,
150
sadece ara, dolgu, iç köşe ve kaplamada
kullanılıyor; PA, PB, PC..
98%’in üstünde elektrot verimliliği.
Ark Çeşitleri
• Spray ark [25 V’den büyük gerilim]: V
20
A
150
Ark Çeşitleri
• Geçiş Arkı (Karışık Ark):
Argon ve Argonca zengin karışık
gazlarla orta ark gücü bölgesinde
(kısa arkla spray ark arasındaki
sınır bölgede) meydana gelir.
Kısmen kısa devreli malzeme V
geçişiyle (düşük akım şiddeti
nedeniyle iri damlalar kaynak
banyosuna geçerken kısa ark
boyu nedeniyle zaman zaman
kısa devre meydana gelir).
Kısa arka göre daha yüksek
akım şiddetlerinde olduğu için de 20
iş parçasına yapışan çok
miktarda sıçrantıya sebep olur ve
tercih edilmez.
A
150
Ark Çeşitleri
• Uzun Ark [20 – 25 V]:
Spray ark ile arasındaki tek fark, 25%’ten
fazla CO2 içeren gaz altında olmasıdır.
Bu gazların iletkenliği iyi olduğu için ark
çıkışı noktasaldır ve pinç kuvvetleri spray
arkta olduğu kadar baskın değildir. V
Damlalar düzensiz olarak bazen de kısa
devre oluşturarak kaynak banyosuna
geçer (saniyede 150 damlacık).
Kök, tavan, aşağıdan yukarı ve ince
plakalarda kullanılmaz.
Sıçrantı çok olduğundan elektrot 20
verimliliği 87 – 93% arasında.
Soğuk yapışma ve yetersiz nüfuziyet
problemleri!
A
150
Ark Çeşitleri
• Darbeli Ark:
DC yerine darbeli DC kullanılır.
İdeal durumda her darbede telin ucundan bir damla kopar ve kısa devre yapmadan kaynak banyosuna
geçer.
Çok az sıçrantılıdır.
Spray arkta kullanılan gazlar kullanılır.
Fit-up toleransı yüksek.
98% ve üstü elektrot verimliliği.
1.2 metre/dakika hıza çıkabilir.
Ark Çeşitleri
• Darbeli Ark:
Ark Çeşitleri
Kaynak Parametrelerinin Kaynak Formuna Etkisi
• Ark Gerilimi
• Tel Hızı
• Temas Borusu Mesafesi
• Kaynak Hızı
• Torç Eğimi
• Kaynak Pozisyonları
• Ark Gerilimi
Arkın uzunluğunu ve dikişin genişliğini belirler.
Gerilim yüksekse, dikiş yassı ve geniş olur, yanma çentikleri meydana gelebilir.
Uzun ark boyunda alaşım elementleri arkta daha çok yanar ve duman çıkabilir.
Çok düşük gerilim dar, aşırı dışbükey dikişlere sebep olur ve kısa devre tehlikesi yaratabilir.
• Tel Hızı
Erime hızıyla doğru orantılıdır
Kaynak akımıyla arasında hemen hemen sabit bir oran
vardır.
– Tel hızı arttıkça akım şiddeti ve nüfuziyet derinliği artar.
Diğer parametreler (kaynak hızı ve gerilim) sabitse dış
bukeylik artar.
• Temas Borusu Mesafesi
Düşük akımda yaklaş, yüksek akımda uzaklaş.
• Kaynak Hızı
Kaynak hızı artarsa dikiş kesiti küçülür.
Manuel kaynakta 40 – 60 cm/dk uygun.
• Torç Eğimi
Nüfuziyet profilini ve dikişin dış geometrisini etkiler
Saplama Dik Sürükleme
Nüfuziyet Sığ Orta Derin
Boşluk Doldurma İyi Orta Kötü
Arkın Kararlılığı Kötü Orta İyi
Sıçrantı Çok Orta Az
Dikiş Geniş Orta Dar
• Pozisyon
PA & PC En büyük metal yığma oranları
PG Aşağıya akan kaynak banyosundan hızlı ol, kısa ark kullan.
PF Zigzag çiz, kısa ark kullan.
• Özet
Kaynak Hataları
• Birleşme Hatası
• Sıcak Çatlak
• Soğuk Çatlak
• Gözenek
Kaynak Hataları
• Birleştirme hataları;
Kenar kayması çok büyükse (hi-low)
Ağız açısı küçükse (doğrusu >60o)
Kök yüzü çok yüksek, kök aralığı çok darsa
Aşırı dışbukey pasoların üzerine kaynak
– kaynaktan önce alttaki paso oluk şeklinde taşlanmalıdır
Düşük ark gücüyle kaynak yaparken, dikiş başlangıcında birleşme hatası
– bindirme öncesi taşlama
Önde akan kaynak banyosu.
Kaynak Hataları
• Sıcak Çatlak
Düşük ısı girdisi, tz
> 5% ferrit dolgu
Paslanmaza paslanmaz edevat
• Soğuk Çatlak
ön ısıtma
En az martensit bırakan dolgu
Kaynak Hataları
• Gözenek
Kaynak metalinin katılaşması sırasında sıkışan gazların oluşturduğu küçük boşluklar
Nedenleri; atmosferik gazlar, kaynak metalindeki kükürt, yüksek debi veya yüzey kirlilikleri
Büyük banyoda içeride kalan gaz kolay çıkamaz.
MAG’da bir pasonun genişliği yaklaşık 20 mm’yi geçmemelidir gibi bir sözlü anlaşma vardır.
Büzülme boşlukları
– katılaşma sırasındaki büzülmenin oluşturduğu boşluklar
Kaynak Hataları
• Geri çekme

KM Gaz Altı Ark Yurtisik

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

KM Gaz Altı Ark Yurtisik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Gaz-Altı Ark Kaynağı

Masif ve Özlü Telle Kaynak

You might also like