ХҮСНЭГТИЙН ЖАГСААЛТ...........................................................................................

3
ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ....................................................................................................5
ХАВСРАЛТЫН ЖАГСААЛТ..........................................................................................8
ОРШИЛ...............................................................................................................................9
1.1. Төслийн нэр...........................................................................................................10
1.3. Төслийн зорилго....................................................................................................10
1.4. Төслийг хэрэгжүүлэгч агентлаг...........................................................................10
1.5. Төсөл хэрэгжүүлэгчийн хаяг...............................................................................10
1.6. Төслийн байршил..................................................................................................10
1.7. Төслийн товч тодорхойлолт.................................................................................10
1.9. Төслийн хэрэгцээ шаардлага...............................................................................10
1.10. Буйр нуурын ерөнхий байдал (Байр зүйн зураг) ............................................11
 “Найман-Орд” ХХК-ийн Загасны аж ахуй эрхлэх төсөл

ХҮСНЭГТИЙН ЖАГСААЛТ

Хүснэгт 1. Õºðºí㺠îðóóëàëòын

зардал ......................................................................................6
Хүснэгт 2. Засасны аж ахуйн цалингийн
сан ..............................................................................7
Хүснэгт 3. Æèãä àæèëëàõ æèëèéí àøèãëàëòûí çàðäëûí íýãäñýí
õ¿ñíýãò ............................8
Хүснэгт 4. Төсөлд хэрэглэгдэх багаж хээргсэл, тоног төхөөрөмжийн
жагсаалт ...............9
Хүснэгт 5. Агаарын жилийн
температур ................................................................................10
Хүснэгт 6. Õàëõ, Øàðèëæ ãîëûí óñíû ºíãºðºëò, ãèäðàâëèê ýëåìåíò¿¿äèéí
õàðèëöàí
óÿëäàà ..............................................................................................................
..............................13
Хүснэгт 7. Áóéð íóóðûí òýíöâýðèéí ò¿âøíèé ¿åèéí
бàëàíñ...................................................15
Хүснэгт 8. Áóéð íóóðûí ÿíç á¿ðèéí óñëàãòàé æèëèéí
ýðäýñæèë ..........................................19
Хүснэгт 9. ßíç á¿ðèéí óñëàãòàé æèëèéí óñàí äàõü äàâñíû íàéðëàãà
………..............……...20
Хүснэгт 10. Ýëñýðõýã õ¿ðýí õºðñíèé ¿ðæèë øèìèéí
¿ç¿¿ëýëò .............................................24
Хүснэгт 11. 1 гр хөрсөнд агуулагдах бактерийн нийт тоон
дүн ...........................................26
Хүснэгт 12. Гэдэсний савханцрын
таньц...................................................................................26
Хүснэгт 13. Cl. Perfringens-ийн
титр........................................................................................26
Хүснэгт 14. Proteus- ийг
илрүүлэх...............................................................................................27
Хүснэгт 15. Термофиль бактерийн
тоо........................................... ........................................27
Хүснэгт 16. Ýëñýíöýð õàð õ¿ðýí õºðñíèé ¿ðæèë øèìèéí
¿ç¿¿ëýëò .....................................29
Хүснэгт 17. Áóéð íóóðûí îð÷èìä àìüäàðäàã õîâîðäîæ áîëçîøã¿é
àìüòàä .........................32
Хүснэгт 18. Áóéð íóóðûí ïëàíêòîí àìüòíû
õýìæýý..............................................................36
Хүснэгт 19. Төсөл хэрэгжих, ашиглах үеийн олон нийтийн санал
бодол...............................47
Хүснэгт 20. Байгаль орчинд үзүүлэх болзошгүй нөлөөллийн хэлбэр,
үргэлжлэх хугацаа, эрчим нь нөлөөллийн төрөлтэй уялдах
нь..................................................................................51
Хүснэгт 21. Óäèðäëàãà-çîõèîí áàéãóóëàëòûí áîëîí áóñàä àðãà
õýìæýý...............................65
Хүснэгт 22. Хөрсөнд үзүүлэх нºëººëëèéã áóóðóóëàõ, àðèëãàõ, íºõºí òºëáºð
õèéõ ÷èãëýëýýð àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà
õýìæýý.....................................................................................................66

Байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээний ЭНВАЙРОН ХХК Хуудас 3

 “Найман-Орд” ХХК-ийн Загасны аж ахуй эрхлэх төсөл

Хүснэгт 23. Ургамалд үзүүлэх нөлөөллийг бууруулах, арилгах, нөхөн

төлбөр хийх чиглэлээр авч хэрэгжүүлэх арга
хэмжээ.....................................................................................................67
Хүснэгт 24. Орчны хяналт шинжилгээний
хөтөлбөр .............................................................69

Байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээний ЭНВАЙРОН ХХК Хуудас 4

 “Найман-Орд” ХХК-ийн Загасны аж ахуй эрхлэх төсөл

ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ

Зураг 1. Загасны аж ахуйн байр зүйн

зураг ...................................................................
Зураг 2. Áуéð íóóðûí óñàí
ìàíäàë.................................................................................................9
Зураг 3. Áóéð íóóðûí óñíû áàëàíñûí ýëåìåíò¿¿äèéí
íîðì ....................................................13
Зураг 4. Нóóðûí óñíû ýçýëõ¿¿íèé
äèíàìèê ...............................................................................16
Зураг 5. Óñíû ñàðûí äóíäàæ ò¿âøíèé ÿâöàä øóãàìàí
òðåíä ...............................................17
Зураг 6. Áóéð íóóðûí óñíû ò¿âøíèé
ÿâö ..................................................................................17
Зураг 7. Нóóðûí óñíû
ò¿âøиí.....................................................................................................18
Зураг 8. Áóéð íóóðûí óñíû æèëèéí äóíäàæ ýðäýñæëèéí
ÿâö .................................................22
Зураг 9. Буйр нуураас дээж авсан
цэгүүд ..................................................................................27
Зураг 9. Íóóðûí
õºâºº..................................................................................................................
.23
Зураг 10. íóóð îð÷ìûí ýëñýí
толгод .........................................................................................23
Зураг 11. Ýëñýðõýã õ¿ðýí
õºðñ......................................................................................................23
Зураг 12. Загасчдын тосгон áàéðëàсан
газар ...........................................................................25
Зураг 13. Шóóäóó òàòñàí
ãàçàð..................................................................................................25
Зураг 14. Мàë
áýë÷ýýðëýëò.....................................................................................................
......25
Зураг 15. Бэлчээр
òàëõàгдàë .............................................. ........................................................
25
Зураг 16. Чèéãëýã
íóãà .................................................................................................................2
8
Зураг 17. Íóóð, ýëñýí òîëãîäûí õîîðîí
äîõüíóãà .......................................................28
Зураг 18. Íóóð, ýëñýí òîëãîäûí õîîðîí äîõü çàé íóãàн
хөрстэй.............................................28
Зураг 19. Äýðñòýé
õîîëîé ............................................................................................................29
Зураг 20. Эëñýíöýð õàð õ¿ðýí
õºðñ...............................................................................................29

Байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээний ЭНВАЙРОН ХХК Хуудас 5

 “Найман-Орд” ХХК-ийн Загасны аж ахуй эрхлэх төсөл

Зураг 21. Ýëñýí

òîëãîä ................................................................................................................
30
Зураг 22. Ýëñýí õàð õ¿ðýí
õºðñ ...................................................................................................30
Зураг 23. Áóéð íóóð îð÷ìûí òàë,
бэлчээр.................................................................................31
Зураг 24, 25. Махан идэшт загас тураг
гогоо ..........................................................................33
Зураг 26. Салаа сахалт
хавч ......................................................................................................37
Зураг 27. Сэлүүр хөлт
хавч .......................................................................................................37
Зураг 28. Áуéð íóóðûí ïëàíêòîí àìüòíû
òîî ..........................................................................38
Зураг 29. Ïëàíêòîí àìüòíû
áèîìàññ.........................................................................................38
Зураг 30. Танат
хясаа ...............................................................................................................
..38
Зураг 31. Àðâàí õºëò
õàâ÷ ...........................................................................................................38
Зураг 32. Дэлт танан
хясаа ........................................................................................................39
Зураг 33. Улаан
живэрт ............................................................................................................
.43
Зураг 34. Морин
загас..................................................................................................................
.43
Зураг 35. Амарын
цурхай..............................................................................................................
43
Зураг 36.
Цулбуурт...........................................................................................................
............43
Зураг 37. Хавчиг
загас..................................................................................................................
.43
Зураг 38.
Гутаарь ..........................................................................................................
.............43
Зураг 39. Булуу
цагаан...............................................................................................................
...44
Зураг 40.
Хэлтэг................................................................................................................
............44

Байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээний ЭНВАЙРОН ХХК Хуудас 6

 “Найман-Орд” ХХК-ийн Загасны аж ахуй эрхлэх төсөл

Зураг 41.
Зэвэг..................................................................................................................
.............44
Зураг 42. Нуурын эрэг орчмын хог
хаягдал ................................................................................53
Зураг 43. Боомын хоолойн
хуурайшилт......................................................................................54
Зураг 44. Нуурын эрэгт хаягдсан
хясаа......................................................................................56

Байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээний ЭНВАЙРОН ХХК Хуудас 7

 “Найман-Орд” ХХК-ийн Загасны аж ахуй эрхлэх төсөл

ХАВСРАЛТЫН ЖАГСААЛТ
Хавсралт 1. Загасны аж ахуй эрхлэх
журам..................................................................77
Хавсралт 2. Агнуурын загас хамгаалах, өсгөн үрүүлэх үндэсний
хөтөлбөр ............80
Хавсралт 4. Усны химийн анализын
дүн ......................................................................86
Хавсралт 5. “Найман орд” ХХК-ийн Улсын бүртгэлийн
гэрчилгээ ..........................92
Хавсралт 7. Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын ерөнхий үнэлгээний
дүгнэлт ........94

Байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээний ЭНВАЙРОН ХХК Хуудас 8

 “Найман-Орд” ХХК-ийн Загасны аж ахуй эрхлэх төсөл

ОРШИЛ
Монгол Улс эдийн засгийн хөгжлийн шинэ шатанд гарч буй
өнөө үед зах зээлийн эдийн засгийг тууштай хөгжүүлэх талаар
Засгийн газрын хэрэгжүүлж буй бодлогын хүрээнд жижиг дунд
үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх ажлыг эрчимтэй дэмжиж байгаа билээ.
Байгалийн нөөцөд тулгуурласан эдийн засгийн хөгжлийн зэрэгцээ
орон нутгийн байгалийн нөөц баялагийг зүй зохистой ашиглах,
байгаль орчныг хамгаалах, нөхөн сэргээх ажлыг мөн төрийн
хяналтанд авч эхлээд байна.
Хүн амын хүнсний хангамжийг сайжруулах, экспортын
төрлийг нэмэгдүүлэх, мөн орон нутгийн эдийн засгийг дэмжих
үүднээс Найман орд ХХК Дорнод аймгийн Халхгол суманд
“Загасны аж ахуй эрхлэх” зорилгоор төсөл хэрэгжүүлэхээр
төлөвлөж байгаа бөгөөд уг төсөлд Байгаль орчны яамнаас 2008
оны 6 дугаар сард (2008/F24 дугаартай) ерөнхий үнэлгээ хийн,
гаргасан дүгнэлтийн дагуу төслийн байгаль орчинд нөлөөлөх
байдлын нарийвчилсан үнэлгээг “Энвайрон” ХХК төсөл
хэрэгжүүлэгчтэй гэрээ байгуулсны үндсэн дээр хийж гүйцэтгэлээ.
Улсын хэмжээнд анх удаа Загас олборлох үйл ажиллагаанд
байгаль орчны нөлөөлөх байдлын үнэлгээг хийж байна.

Энэхүү гэрээт ажлыг гүйцэтгэхдээ “Байгаль орчныг

хамгаалах тухай”, “Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээний
тухай”, “Ан агнуурын тухай” Монгол улсын хуулиуд, Байгаль
орчны сайдын тушаалаар баталсан “Байгаль орчинд нөлөөлөх
байдлын нарийвчилсан үнэлгээ хийх журам”, “Загасны аж ахуй
эрхлэх журам” Байгаль орчны яамны шинжээчийн гаргасан
ерөнхий үнэлгээний дүгнэлт зэрэг эрхзүйн баримт бичгүүдийг
үндэс болгон ашиглалаа.
Нөлөөлөх байдлын нарийвчилсан үнэлгээний ажлыг
“Энвайрон” ÕÕÊ-íèé çàõèðàë Í. Ýðäýíýñàéõàíы óäèðäлаган доор Ус
судлаач доктор Г. Даваа, õºðñ ñóäëàà÷ äîêòîð Ð. Áààòàð, Загас
судлаач, магистр Г. Баасанжав, Загас судлаач, доктор М.
Эрдэнэбат, ургамал ç¿é÷ äîêòîð Ö. Төмөрáààòàð, ургамал ç¿é÷
магистр А. Цолмон, микробиологич, доктор Ч. Батцэцэг, ýêîëîãè÷
Ò. Îäîíòóÿà, усны химийн лаборант Оюунбилэг, газарзүйн мэдээлэл,
тандан судалгааны ажилтан Элбэгжаргал íàðын ýêñïåðò,
ýðäýìòäèéí áàã хийж гүйцэтгэлээ.

Байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээний ЭНВАЙРОН ХХК Хуудас 9

 “Найман-Орд” ХХК-ийн Загасны аж ахуй эрхлэх төсөл

НЭГ. ТӨСЛИЙН ТОДОРХОЙЛОЛТ

1.1. Төслийн нэр

Загасны аж ахуй эрхлэх төсөл

1.2. Төслийн дугаар: 2008/F024

1.3. Төслийн зорилго

“Найман орд” ХХК-ний çàãàñíû àæ àõóé ýðõëýõ төслийн
хүрээнд çàãàñíû íººöèéã çîõèñòîé àøèãëàõ ¿¿äíýýñ òóñ íóóðò àìüäðàõ
àãíóóðûí à÷ õîëáîãäîëòîé áóëóó öàãààí, õýëòýã, öóðõàé, óëààí äàëáààò
çýðýã çàãàñ олборлох àæëûã ã¿éöýòãýõ áà ìýðãýæлийн àæèëòàí
ñóðãàæ áýëòãэн, çàãàñíû àæ àõóéã îð÷èí ¿åèéí ò¿âøèíä õºãæ¿¿ëæ
çîðèëãîòîé.

1.4. Төслийг хэрэгжүүлэгч агентлаг

“Найман-Орд” ХХК, Захирал: З. Түвшиндорж
Улсын бүртгэлийн дугаар: 711001015
Регистерийн дугаар: 2596431
Ан агнуурын ажил эрхлэх байгаль орчны мэргэжлийн
байгуулагын гэрчилгээний дугаар: 264/2007

1.5. Төсөл хэрэгжүүлэгчийн хаяг

Дорнод аймгийн Хэрлэн сум, 7-р баг, 35-р байр 34 тоот.
Утас: 99588999, 23827

1.6. Төслийн байршил

Дорнод аймгийн Халхгол сумын нутагт орших Буйр нуур.

1.7. Төслийн товч тодорхойлолт

Загасны аж ахуйд дотоодын мэргэшсэн ажилчид, гадаадын
мэргэжилтнүүдийг урин ажиллуулна.
Төсөл хэрэгужүүлэхэд дизель хөдөлгүүртэй, 8 морины хүчин
чадалтай, LAI DONG завь ашиглан 300-400 кг загас олборлох ба
олборлох загасыг зориулалтын хөргөх төхөөрөмж бүхий авто
машинд хадгалж зөөвөрлөнө.

1.8. Төслийн хэрэгжүүлэх хугацаа

Төсөл 3 жилийн хугацаанд үйл ажиллагаагаа явуулахаар
төлөвлөсөн.

1.9. Төслийн хэрэгцээ шаардлага

Буйр нуурт Халхын гол зүүн урд зүгээс цутгадаг ба Оршуун гол
Буйр нуураас эх авч Далай нуур руу цутгадаг. Буйр нуурын ус
цэнгэг, хайрган ёроолтой, олон зүйл төрлийн загастай, загас

Байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээний ЭНВАЙРОН ХХК Хуудас 10

 “Найман-Орд” ХХК-ийн Загасны аж ахуй эрхлэх төсөл

олборлоход нэн тохиромжтой. Загас олборлолтын тодорхой

тооны нөөцтэй энэхүү нууранд Найман орд ХХК өмнө нь
олборлолтын үйл ажиллагаа явуулж байсан бөгөөд энэ ажилд
байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээ хийлгэн цаашид
тогтвортой үйл ажиллагаа явуулах зорилготой байна. Байнгын
олборлолт явуулснаар улс орны болон бүс нутагт хүний эрүүл
мэндэд ач тустай, экологийн цэвэр бүтээгдэхүүн бий болж,
хүнсний хангамж, хэрэглээ нэмэгдэхээс гадна орон нутгийн
эдийн засагт тодорхой эерэг нөлөөлөл үзүүлэхээр байна.

1.10. Буйр нуурын ерөнхий байдал (Байр зүйн зураг)

зураг 1

Буйр нуур нь Дорнод аймгийн Халхгол сумын нутагт орших

бөгөөд, Дорнод аймгийн төвөөс 360 км, Улаанбаатар хотоос 1000
орчим км, сумын төвөөс 90 орчим км зайд оршдог.

Байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээний ЭНВАЙРОН ХХК Хуудас 11