İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

RF FİLTRE TASARIMLARI

VE

GERÇEKLENMESİ

BİTİRME ÖDEVİ

RAMİZ ERDEM AYKAÇ

040030461

Bölümü: Elektronik ve Haberleşme Mühendisliği

Programı : Elektronik Mühendisliği

Danışmanı: Dr. Rıza Can TARCAN

MAYIS 2010
ÖNSÖZ

Bu çalışma esnasında gösterdiği özveriden ve yardımından ötürü tez danışmanı

hocam Rıca Can Tarcana’a ve proje boyunca karşılaştığım problemlerde
tecrübelerini benimle paylaşan Dr. Bülent Yağcı ve Ar. Gör. Osman Ceylan’a
teşekkür eder ve akademik çalışmalarında başarılarının devamını dilerim. Ayrıca
hayatım boyunca desteğini benden esirgemeyen aileme teşekkürü borç bilirim.

ii
İÇİNDEKİLER

ÖZET iv

SUMMARY v

1. GİRİŞ 1

2. FİLTRELER, ÇEŞİTLERİ VE YAKLAŞIM METHODLARI 2

2.1 Filtre Çeşitleri 3

2.2 Filtre tasarım Methodları 6

2.3 Filtre Yaklaşım Methodları 11

2.4 Mikroşerit Filtre Tasarımı 17

2.5 İşaret Birleştiriciler 19

3. SİMÜLASYONLAR 21

3.1 Filtre Tasarımları 21

3.2 Mikroşerit ve EM Filtre Tasarımları 28

3.3 İşaret Birleştirici Tasarımları 38

4. SONUÇ 45

KAYNAKLAR 46

ÖZGEÇMİŞ 47

iii
ÖZET

RF FİLTRE TASARIMLARI VE GERÇEKLENMESİ

RF teknolojileri günümüz elektronik ürünlerinin büyük bir çoğunluğunda kendine

yer edinmiş, gelecekte hayatımızın vazgeçilmez bir parçası olacağını göstermiştir.
Bugün cep telefonlarında, televizyon ve radyo sistemlerinde, internete girmek için
kullanılan bilgisayar sistemlerinde, ses sistemlerinde, uzaktan kumanda ile kontrol
edebildiğimiz sistemlerde ve günlük hayatta kullandığımız daha birçok elektronik
cihazlarda RF sistemler bulunmaktadır. Gelişen RF teknolojisi ile uydu veri transferi,
GPS (Küresel Konumlama Sistemi), araç takip sistemleri gibi uygulamaların
gerçeklenmesi sağlanmıştır. Bunun yanında tıpta kullanılan elektronik sistemler,
kablosuz internet, kaliteli ses ve görüntü iletimi gibi uygulamalarda da kendini
göstermiştir. Bu uygulamaların tamamına bakıldığında insanoğlu için birçok avantaj
sağladığı görülmektedir.

Bu çalışmada bu RF teknolojilerin bir parçası olan RF filtreler incelenip istenilen

türde en uygun olan filtre çeşidi belirlenmeye çalışılmıştır. Projenin konusu olan
VHF - UHF ve UHF – Uydu işaret birleştiricisi tasarımları için önce Butterworth ve
Chebyshev alt, üst ve band geçiren filtre türleri incelenip örnek tasarımlar yapılmaya
çalışılmıştır. Ardından ayrık elemanlarla, mikroşerit hatlarla ve elektromanyetik
yapılarla bu tasarımlar tekrar yapılıp projenin gerçeklenebilmesi için en uygun olan
filtre belirlenmeye çalışılmıştır.

Belirlenen kriterlere uygun olarak ayrık elemanlarla, mikroşerit hatlarla ve

elektromanyetik yapılarla yapılan Chebyshev ve Butterworth tasarımlar raporlanmış
sonuçlar değerlendirilerek VHF – UHF ve UHF – Uydu işaret birleştiricileri için
uygun olan tasarım modeli seçilmiş ve gerçeklenmeye çalışılmıştır.

iv
SUMMARY

DESIGN OF RF FILTERS AND APPLICATIONS

Nowadays, the technology of RF applications have lots of utilizations in electronic

worlds and in the future, the area of RF usage is estimated to be extend. The RF
applications are being indispensible in our lifes. Today, this applications are used in
television and radio systems, computers, mobile telephones, audio systems etc. Also,
satellite data transfers, GPS (Global Positioning System), vehicle persuiting systems,
biomedical electronic devices, wireless internet, qualified voice and view transfers
are the application area of RF technology. All this implementation of RF
technologies, which are gave us a lot of oppurtinities, are simplified the human life.

In this work, the RF filters, which are the most important part of RF technology, are
examined and attempted to design the available RF filters. First of all, the
Butterworth and Chebyshev low-pass, high-pass and band-pass filters are designed
for the VHF-UHF and UHF –Satellite signal integrated filters which are the
graduation projects based on. After that, this filters designed in different ways which
are uncoupled elements, microstrips and electromagnetic structure for the
determination of the best filters.

v
1. GİRİŞ

Sinyal filtreleme genellikle birçok haberleşme ara sistem tasarımının temelini

oluşturmaktadır. Belirli frekans aralıklarında taşınan bilgilerin izolasyonu yada
engellenmesi büyük önem taşımaktadır. Örneğin basit bir AM (genlik modülasyonu)
radyo alıcısında kullanıcı band geçiren filtreleme yöntemiyle tek bir radyo istasyonu
seçer. Seçilen istasyonuna yakın olan radyo istasyonlarının bulunduğu frekanslar
engellenir.

Elektronik devrelerde filtreler genel olarak iki ana gruba ayrılırlar. Bunlar aktif ve
pasif filtrelerdir. Bu iki filtre türünün de kendince avantajları vardır. Aktif filtrelerin
avantajlarından biri yüksek kazançlar elde edilebilmesidir. Fakat sınırlı kazanç – bant
genişliği oranından ötürü, kuvvetlendiricili aktif filtreler genellikle çalışma aralığı
ses frekansından yüksek olan haberleşme sistemlerinde kullanılmazlar.

Haberleşme sistemlerinde gene olarak LC filtreler (alt, üst ve band geçiren)

kullanılmaktadır. Çoğunlukla RF de kullanılan pasif filtrelerde merdiven tipi LC
devreleri kullanılmaktadır. Kapasitelerin ve endüktansların değerleri belirtilen
frekans, filtre türü gibi etkenlere bağlı olarak değişim göstermektedirler.

Bu bitirme çalışmasında RF pasif LC filtreleri tasarlanmış ve test edilmiştir.

Çalışmanın ilk kısmında bu filtre türleri hakkında teorik bilgiler üzerinde

durulmuştur. Filtre türleri ve filtre yaklaşımları hakkında gerekli olabilecek grafikler,
formüller ve tablolar verilmiştir.

Çalışmanın ikinci kısmında işaret birleştirici tasarımının düzgün yapılabilmesi için

çeşitli filtreler üzerine tasarımlar yapılıp uygun olan filtre belirlenmiştir. İşaret
birleştirici tasarımları yapıldıktan sonra gerçeklenip sonuçların uygunluğuna
bakılmıştır.

1
2. FİLTRELER, ÇEŞİTLERİ VE YAKLAŞIM METHODLARI

Filtreler belirli frekanslarda çalışan yada belirli frekansları engelleyen, amaca göre
belirli bant genişlikleri bulunan yapılardır. Şekil 2.1’de giriş çıkış empedansları 50 Ω
olan paralel 1 nF bir kapasite ve 1 nH endüktansın birbirine bağlanmasıyla oluşmuş
bir LC filtre görülmektedir. Şekil 2.2’de ise bu filtrenin frekans cevabı
görülmektedir. İdeal bir filtrede geçiş bandında ekleme kaybının olmaması,
sönümleme bandında sönümlemenin sonsuz olması, geçiş bandında lineer faz
cevabının olması ve giriş ve çıkışının eşlenmiş olması arzu edilir. Fakat böyle bir
filtre gerçekleştirmek mümkün değildir [1].

CAP
ID=C1
C=1 nF

PORT
PORT
IND P=2
P=1
ID=L1 Z=50 Ohm
Z=50 Ohm
L=1 nH

Şekil 2.1: Örnek LC filtre

2
Şekil 2.2: Frekans cevabı

2.1 Filtre Çeşitleri

Filtre çeşitlerini dört genel başlıkta toplayabiliriz. Bunlar alt geçiren filtreler, üst
geçiren filtreler, band geçiren filtreler, band söndüren filtrelerdir. Bitirme projesi
boyunca bu dört filtre türünden alt geçiren, üst geçiren ve bant geçiren filtreler
üzerine örnekler yapılmıştır.

Alt Geçiren Filtreler

Kısaca alt geçiren filtreleri tanımlayacak olursak; belirtilen kesim frekansından

düşük olan frekansları geçiren, kesim frekansından yüksek olan frekansları da
sönümlendirerek iletimine engel olan filtrelerdir. Alt geçiren filtre yapıları seri
endüktanslar ve paralel kapasitelerin kaskat dizilimi ile gerçeklenirler [2]. İdeal bir
alt geçiren filtre kesim frekansından yüksek olan tüm frekansları yok etmelidir. Yani
frekans cevabı dikdörtgen şeklinde olmalıdır. Fakat ideal filtreyi gerçeklemek
mümkün değildir. Alt geçiren filtrelerde frekans cevabı kesim frekansından sonra
belirli bir eğimle azalan şekildedir. Filtre gerçeklendiğinde genelde -3 dB düşümdeki
frekans değeri kesim frekansı olarak alınır. Şekil 2.3’de bir alt geçiren filtre için

3
kazancın açısal frekansa oranını gösteren grafik verilmiştir. Grafiğin altında kalan
kesim frekansına kadar olan kısmı geçiş bandı, kesim frekansından sonraki kısım ise
sönümleme bandı olarak belirtilmiştir. Grafiğin sönümleme bandındaki eğimi ise -20
dB/dekat olarak belirtilmiştir.

Şekil 2.3: Alt geçiren filtre kazanç – açısal frekans grafiği

Üst Geçiren Filtreler

Üst geçiren filtre yapıları seri kapasiteler ve paralel endüktanların kaskat dizilimi ile
gerçeklenirler [2]. Üst geçiren filtreler alt geçiren filtrelerin çalışma prensibinin tersi
şeklinde çalışırlar. Yani kesim frekansının üstündeki frekansları geçirip altındaki
frekansları sönümlendirerek iletimine engel olan filtrelerdir. Şekil 2.4’de üst geçiren
filtre karakteristiği gösterilmiştir. Grafiklerden soldaki ideal filtre cevabı, sağdaki
gerçekte üst geçiren filtre cevabıdır.

4
Şekil 2.4: Üst geçiren filtre karakteristiği

Band Geçiren Filtreler

Band geçiren filtreler istenilen band aralığındaki frekansları geçirip diğer frekansları
engelleyen filtre türüdür. Band geçiren filtreler alt ve üst geçiren filtrelerin birleşimi
gibi de düşünülebilir. Şekil 2.5’de fL alt kesim frekansını, fH üst kesim frekansını, fo
merkez frekansını ve B band genişliğini ifade etmektedir.

(2.1)

(2.2)

Şekil 2.5: Band geçiren filtre örnek frekans cevabı

5
2.2 Filtre Tasarım Methodları

Süzgeç tasarlamak için çeşitli yöntemler vardır. Bunlardan biri olan iletim
parametreleri methodu iki kapılı kaskat devrelerin geçiş ve söndürme bandı
tanımlamalarını kapsar. Bu sebeple metot, periyodik yapılara da benzer. Metot genel
anlamda basittir, fakat rasgele frekans cevapları tasarımda kullanılamaz. Bu nokta
araya girme metodu tasarımı ile arasındaki farktır. Basit filtre yapıları için bu metot
çok kullanışlıdır [3]. Bu method sonlu periyodik yapılar ile pratik filtreler arasında
geçiş için büyük kolaylıklar sağlamaktadır.

İki Kapılı Devreler

Şekil 2.6’deki devrenin ABCD parametrelerini bulmamız gereklidir. Devrenin

girişlerindeki empedanslar Zi1 ve Zi2 olarak alınırsa;

Zi1 : 2. portun Zi2 ile sonlanması durumundaki 1. portun giriş empedansı

Zi2 : 1. portun Zi1 ile sonlanması durumundaki 2. porttaki giriş empedansı

Şekil 2.6: İki kapılı devre modeli

Devre için empedansları ABCD parametreleri ile tanımlarsak portlardaki gerilim ve

akımlar :

V1=A*V2+B*I2 (2.3a)

I1=C*V2+D*I2 (2.3b)

2. port Zi2 ile sonlandırılırsa 1. porttaki giriş empedansı:

Zg1 = V1 I1 = A*V2+B*I2 C*V2+DI2 = A*Zg2+ B C*Zg2+D

6
Karşıt devreler için AD – BC = 1. 2.4a denklemi V2 ve I2 için ABCD matrisi ile
çözülürse:

1. port Zi1 ile sonlandırılırsa 2. porttaki giriş empedansı:

Şekil 2.6’de ve olması beklenir. (2.4a) ve (2.6a) denklemleri

tekrar düzenlenirse.

Bu denklemlerden ve çekilirse:

Denklemleri elde edilir. Eğer kullanılan devre simetrik ise A=D ve olması
gerekmektedir.

7
Basamak Tipi Devreler

LC filtre tasarımlarında genelde basamak tipi devreler kullanılmaktadır. Şekil 2.7 ve

Şekil 2.8’de basamak tipi devrelerin iki genel konfigürasyonu görülmektedir.

L1 L2

Rs
C1 C2 RL
Vs

Şekil 2.7: Basamak tipi örnek devresi

C1 C2

Rs L1 L2
RL
Vs

Şekil 2.8: Basamak tipi örnek devresi

Basamak tipi iki kapılı devrelerin iki önemli çeşidi vardır. Bunlar simetrik П ve T
tipi devrelerdir. Şekil 2.9’de solda T tipi sağda П tipi devre modeli görülmektedir.
Bu devrelerin genel özellikleri Tablo 2.1 de verilmiştir.

8
Şekil 2.9: T ve П tipi devre prototipleri

Tablo 2.1: T ve П tipi devre prototipleri için genel parametreler [3].

T Devresi П Devresi
ABCD Parametreleri ABCD Parametreleri

Z Parametreleri Z Parametreleri

İletim Parametreleri İletim Parametreleri

Yayılma Sabiti Yayılma Sabiti

Basamak tipi bir LC alt geçiren filtre tasarlanmak istendiğinde şekil 2.10’daki gibi T
tipi yada П tipi şeklinde modellenir. Devrelerdeki seri endüktanslar ve paralel
kapasiteler düşük frekansları geçirirken yüksek frekansları bloke ederler. Tablo 2.1
ile karşılaştırma yaparsak ve olarak elde edilir. Bu durumda
iletim empedansı:

9
Kesim frekansı olarak alınırsa:

olarak elde edilir.

Nominal karakteristik empedans:

bulunur. k, bir sabit olduğu için (2.9) tekrar yazılırsa;

w=0 için olur.

L L/2 L/2

C/2 C/2 C

(a) (b)

Şekil 2.10: Basamak tipi LC alt geçiren filtre prototipi

Devrelerde endüktans ve kapasite değerlerinin belirlenmesinde iki parametre

kullanılır; kesim frekansı ( ) ve sıfır frekansındaki iletim empedansı ( ). Şekil
2.10’daki П alt geçiren devresi için ve olarak elde edilir. Bu
değerler daha önce T devresi için elde ettiğimiz değerlerle aynıdır. Kesim frekansı ve

10
iletim empedansları da daha (2.10) ve (2.11) denklemleriyle aynı bulunur. w=0’da П
alt geçiren filtresinin iletim empedansı olur. Diğer durumlarda
ise ’dir.

Şekil 2.11’de T ve П tipi üst geçiren filtreler görülmektedir. Kapasitelerle

endüktansların, endüktanslarla kapasitelerin yerlerini değiştirerek alt geçiren filtreleri
tasarladığımız gibi üst geçiren filtreleri de tasarlayabiliriz [1]. Kullanılan denklemler
ise şu şekildedir:

2C 2C C

L 2L 2L

(a) (b)

Şekil 2.11: Basamak tipi LC üst geçiren filtre prototipi

2.3 Filtre Yaklaşım Methodları

Butterworth

Butterworth filtre; genlik cevabının mümkün olduğu kadar düz olmasını sağlayan
orta-Q filtresidir. Geçiş bandı en düz olan ve dalgalanmanın hiç olmadığı frekans
cevabı Butterworth ile elde edilir [4].

Butterworth filtrelerde sönümlenme:

11
Burda w istenen sönümlenme değerinin gerçekleştiği frekans, kesim frekansı, n
filtrenin derecesidir. Şekil 2.12’de klasik bir butterworth filtre cevabı gösterilmiştir.
(2.15)’de görüldüğü üzere filtrenin derecesi arttıkça sönümleme eğimi de
dikleşmektedir. Şekil 2.13’ de bu değişim gösterilmiştir.

Şekil 2.12: Butterworth frekans cevabı

Şekil 2.13: Farklı derecelerdeki Butterworth filtrelerde sönümlenme eğimleri

Chebyshev

Chebyshev filtreler bir tür yüksek-Q filtreleridir. Bu filtreler; söndürme bandında dik
iniş istenildiğinde ve geçiş bandının düz olmasının gerekli olmadığı durumlarda

12
kullanılır. Bu filtre cevabında geçiş bandında dalgalanmaya izin verilir. Butterworth
cevabına oranla söndürme bandındaki başlangıç inişleri daha keskindir. Bu
karşılaştırma Şekil 2.14’ de yer almaktadır. Şekilde eğriler n=3 derecesindeki filtreler
içindir. Chebyshev filtresi geçiş bandında 3 dB’lik dalgalanma yapar. Butterworth
filtresinden 10 dB kadar söndürme bandında daha fazla zayıflama yapar [4].

Şekil 2.14: 3. dereceden bir filtre için Butterworth ve Chebyshev frekans

cevaplarının karşılaştırılması [4].

Chebyshev filtresinde sönümlenme:

olur. Bu denklemde çarpanı Chebyshev polinomudur ve filtre derecesine

göre değişir.

LC filtrelerde eleman değerleri Chebyshev ve Butterworth için aynı formüllerle

hesaplanır. Tablo 2.2’de alt üst ve band geçiren filtreler için LC eleman değerlerinin
formülleri verilmiştir.

13
Tablo 2.2: LC filtreler için elemanların formülleri

Filtre Türü Seri Eleman Değerleri Paralel Eleman Değerleri

Alt Geçiren

Üst Geçiren

Band Geçiren

R=giriş/çıkış direnci Ω cinsinden,

: tasarlanmak istenen filtreye göre tablodan gelen sabit katsayılar,

: kesim frekansı,

: üst kesim frekansı,

:alt kesim frekansı.

Tasarlanmak istenen filtrenin derecesi belirlenirken kesim frekansı ( ) ve belirtilen

frekansta ( ) ne kadar sönüm olması gerektiği kriterleri dikkate alınır.
değeri hesaplanarak ilgili grafiklerden istenen sönümle kesiştiği nokta belirlenir. Bu
noktaya en yakın olan eğri filtrenin derecesini belirler.

Günümüzde gelişen teknolojiyle beraber birçok filtre hesaplayıcısı çıkmıştır.

Çalışmalar boyunca AWR Microwave Office programının hesaplayıcısı yardımıyla
tasarımlar yapılmıştır [5].

Butterworth ve Chebyshev yaklaşımıyla yapılacak tasarımlar için yardımcı

tablolar ve grafikler

Butterworth filtre tasarımları için Şekil 2.15’deki sönüm – normalize frekans grafiği
yardımıyla filtre derecesi, Tablo 2.3’deki eleman değerleri yardımıyla Tablo 2.2’deki
eleman formülleri çözülerek devre elemanlarının değerleri bulunur.

14
Şekil 2.15: Geçiş bandı maksimum düzlüklü filtre örnek modeli için sönüm –
normalize frekans grafiği [6].
Tablo 2.3: Geçiş bandı maksimum düzlüklü alt geçiren filtre örnek modeli için
eleman değerleri ( ) [6].
N
1 2.0000 1.0000
2 1.4142 1.4142 1.0000
3 1.0000 2.0000 1.0000 1.0000
4 0.7654 1.8478 1.8478 0.7654 1.0000
5 0.6158 1.6180 2.0000 1.6180 0.6158 1.0000
6 0.5176 1.4142 1.9318 1.9318 1.4142 0.5176 1.0000
7 0.4450 1.2470 1.8019 2.0000 1.8019 1.2479 0.4450 1.0000
8 0.3902 1.1111 1.6629 1.9615 1.9615 1.6629 1.1111 0.3902 1.0000
9 0.3473 1.0000 1.5321 1.8794 2.0000 1.8794 1.5321 1.0000 0.3473 1.0000
10 0.3129 0.9080 1.4142 1.7820 1.9754 1.9754 1.7820 1.4142 0.9080 0.3129

Chebyshev filtre tasarımları için Şekil 2.16 ve 2.17’daki sönüm – normalize frekans
grafikleri yardımıyla filtre derecesi, Tablo 2.4’deki eleman değerleri yardımıyla
Tablo 2.2’deki eleman formülleri çözülerek devre elemanlarının değerleri bulunur.

15
Şekil 2.16: 0.5 dB eşit dalgalanmalı filtre örnek modelleri için sönüm – normalize
frekans grafiği [6].

Şekil 2.17: 3 dB eşit dalgalanmalı filtre örnek modelleri için sönüm – normalize
frekans grafiği [6].

16
Tablo 2.3: Eşit dalgalanmalı alt geçiren filtre örnek modeli için 0.5 dB ve 3 dB
dalgalanmalı eleman değerleri ( ) [6].

0.5 dB Dalgalanma
N
1 0.6989 1.0000
2 1.4029 0.7071 1.9841
3 1.5963 1.0967 1.5963 1.0000
4 1.6703 1.1926 2.3661 0.8419 1.9841
5 1.7058 1.2296 2.5408 1.2296 1.7058 1.0000
6 1.7254 1.2479 2.6064 1.3137 2.4758 0.8696 1.9841
7 1.7372 1.2583 2.6381 1.3444 2.6381 1.2583 1.7372 1.0000
8 1.7451 1.2647 2.6564 1.3590 2.6964 1.3389 2.5093 0.8796 1.9841
9 1.7504 1.2690 2.6678 1.3673 2.7239 1.3673 2.6678 1.2690 1.7504 1.0000
10 1.7543 1.2721 2.6754 1.3725 2.7392 1.3806 2.7231 1.3485 2.5239 0.8842 1.9841
3 dB Dalgalanma
N
1 1.9953 1.0000
2 3.1013 0.5339 5.8095
3 3.3487 0.7117 3.3487 1.0000
4 3.4389 0.7483 4.3471 0.5920 5.8095
5 3.4817 0.7618 4.5381 0.7618 3.4817 1.0000
6 3.5045 0.7685 4.6061 0.7929 4.4641 0.6033 5.8095
7 3.5182 0.7723 4.6386 0.8939 4.6386 0.7723 3.5182 1.0000
8 3.5277 0.7745 4.6575 0.8089 4.6990 0.8018 4.4990 0.6073 5.8095
9 3.5340 0.7760 4.6692 0.8118 4.7272 0.8118 4.6692 0.7760 3.5340 1.0000
10 3.5384 0.7771 4.6768 0.8136 4.7425 0.8164 4.7260 0.8051 4.5142 0.6091 5.8095

2.4 Mikroşerit Filtre Tasarımı

Mikroşerit filtrelerin, mikrodalga devreleri, radarlar, hücresel haberleşme, test ve

ölçüm sistemleri gibi çeşitli uygulama alanları vardır. Küçük boyutlu, ucuz ve
üretimleri kolay olduklarında mikroşeritler günümüzde filtre uygulamalarında sıkça
kullanılmaktadır. Mikroşerit filtre tasarımında istenen filtre karakteristiğini verecek
şekilde bilinen filtre modelleri kullanılarak (Butterworth, Chebyshev v.s.) endüktans
(L) ve kondansatör (C) elemanlarının sayısı ve değerleri hesaplanır ve elde edilen LC
devresi mikroşerit eşleniğine dönüştürülür [7]. Bitirme çalışmasında band geçiren
filtre tasarımlarında mikroşerit tasarım methodlarından paralel bağlaşık hat çifti
(parallel coupled)methodu denenmiştir. Bu methodda Şekil 2.18’deki gibi hat çiftleri
birbirine kaskad bağlanarak Şekil 2.19’deki gibi devreler elde edilmektedir.

17
 λ/4
Zi1

Zi1

Şekil 2.18: Band geçiren filtreler için paralel hat çifti

Şekil 2.19: Paralel hat çifti mikroşerit band geçiren filtre örneği

denklemleri kullanılarak;

denklemleri elde edilir.

: tek mod empedansı,

: çift mod empedansı,

d: taban kalınlığı,

: dielektrik sabiti,

18
 : hat genişliği,

: hat çifti arası uzaklık.

Mikroşerit hattın yaydığı dalganın boyu:

Hattın uzunluğu olduğundan (2.19) yardımıyla hesaplanabilir.

2.5 İşaret Birleştiriciler (Diplekser)

İşaret birleştiriciler farklı frekanslarda çalışan iki filtreyi tek port ile sonlandıran
yapılardır. Çoklayıcıların (multiplexer) en basit haldeki şeklidir. Burda amaç
filtrelerden gelen işaretlerden birini geçirip diğerini engellemektir. Örneğin, farklı
frekans bandlarında yayın yapan iki radyo, diplekser yardımıyla ortak bir antene
bağlanabilirler. İşaret birleştiriciler etkileşimleri dikkate alınmış birbirini
tamamlayan iki paralel filtrenin bir T şeklinde bağlanması şeklinde oluşturulur. Bu
filtrelerden biri üst geçiren filtre diğeri alt geçiren filtredir. Bu iki filtrenin de belli
kesim frekansları vardır ve bu kesim frekanslarının alt geçiren filtre için altında kalan
frekansları, üst geçiren filtre için üstünde kalan frekansları T bağlantısının diğer
tarafına iletilir. Birleştirici tasarlanırken bu iki filtrenin çıkış empedanslarının
birbirine eşlenmesi gerekmektedir. Filtrelerin giriş empedansları da birbiriyle uyumlu
olmalıdır. Bu bitirme projesinde 75Ω olarak belirlenmiştir. Şekil 2.20’de birleştirici
blok diyagramı, Şekil 2.21’de birleştirici prototip devresi verilmiştir.

19
1.Giriş Portu
Alt Geçiren
Filtre Kısmı

Ortak Çıkış
Portu
T Bağlantı
Kısmı

2.Giriş Portu
Üst Geçiren
Filtre Kısmı

Şekil 2.20: İşaret birleştirici blok diyagramı

1.Giriş L1 L2 L1
Portu

C1 C1
Çıkış
Portu

C1 C2 C1
2.Giriş
Portu
L1 L1

Şekil 2.21: İşaret birleştirici örnek devresi

İşaret birleştiriciler genellikle haberleşme sistemlerinde kullanılırlar. Nadiren radar

sistemlerinde de kullanılabilirler. Örneğin genişbandlı çok fonksiyonlu radar
sistemlerinde alınan sinyallerin frekansa bağlı farklı hatlara yönlendirme
işlemlerinde kullanıldıkları görülmüştür. Bir başka kullanım alanı da ses
sistemleridir. Çapraz bağlantı (crossover network) sistemi gelen bas sinyalleri derin
bas hoparlöre (sub-woofer), tiz sinyalleri tiz hoparlörlere iletir.

20
3. SİMÜLASYONLAR

3.1 Filtre Tasarımları

Butterworth Yaklaşımıyla Alt Geçiren Filtre Simülasyonları

Teori kısmının pekiştirilmesi için ilk olarak butterworth alt geçiren filtre tasarımları
yapıldı. Filtre parametresi olarak giriş-çıkış empedansları 50Ω olan, kesim frekansı
olan, 3. ve 4. dereceden butterworth filtre tasarlanmaya çalışıldı. Bunun
için Tablo 2.2’deki alt geçiren filtre için L ve C formülleri ve Tablo 2.3’deki sabit
eleman değerleri kullanıldı. Devrelerdeki eleman değerleri 3. dereceden olan için
nH ve pF, 4. dereceden olan için nH,
nH, pF ve pF olarak bulundu. Bu iki devrenin parametreleri
aynı grafik üzerinde çizdirildiğinde 4. derece butterworth filtrenin sönümlenmesinin
daha dik olduğu görüldü. Şekil 3.1’de 3. dereceden filtrenin, Şekil 3.2’de 4.
dereceden filtrenin devre elemanları, Şekil 3.3’de bu iki filtrenin frekans
cevapları gösterilmiştir.

PORT IND IND

P=1 ID=L1 ID=L2
Z=50 Ohm L=7.96 nH L=7.96 nH

PORT
P=2
Z=50 Ohm
CAP
ID=C1
C=6.366 pF

Şekil 3.1: 3. Dereceden Butterworth filtre

21
 PORT IND IND
P=1 ID=L1 ID=L3
Z=50 Ohm L=14.7 nH L=6.1 nH

PORT
P=2
Z=50 Ohm
CAP CAP
ID=C1 ID=C2
C=2.43 pF C=5.88 pF

Şekil 3.2: 4. Dereceden Butterworth filtre

Şekil 3.3: 1 ghz kesim frekanslı 3. ve 4. dereceden Butterworth filtre frekans

cevabı

Chebyshev Yaklaşımıyla Alt Geçiren Filtre Simülasyonları

İkinci görev olarak Chebyshev alt geçiren filtre tasarımı yapıldı. Filtre parametresi
olarak giriş-çıkış empedansları 50Ω, 0.5 dB eşit dalgalanmalı, ’de -20

22
dB sönüm yapan, 3. ve 5. dereceden Chebyshev filtre tasarlanmaya çalışıldı. Tasarım
yapılırken önce derecelerin 3 ve 5 olabilmesi için kesim frekanslarının Şekil 2.16
yardımıyla 3. dereceden olan için burdan GHz, 5.
dereceden olan için burdan GHz olduğu bulundu.
Daha sonra Tablo 2.2’deki alt geçiren filtre için L ve C formülleri ve Tablo 2.4’deki
sabit eleman değerleri kullanıldı. Devrelerdeki eleman değerleri 3. dereceden olan
için nH ve pF; 5. dereceden olan için nH,
pF ve pF olarak bulundu. Bu iki devrenin
parametreleri aynı grafik üzerinde çizdirildiğinde 5. Derece Chebyshev filtrenin
sönümlenmesinin daha dik olduğu görüldü. Şekil 3.4’de 3. dereceden filtrenin, Şekil
3.5’de 5. dereceden filtrenin devre elemanları, Şekil 3.6’de bu iki filtrenin
frekans cevapları gösterilmiştir.

PORT IND IND

P=1 ID=L1 ID=L2
Z=50 Ohm L=10.3 nH L=10.3 nH

PORT
P=2
Z=50 Ohm
CAP
ID=C1
C=2.82 pF

Şekil 3.4: 3. derece Chebyshev filtre

23
 PORT IND IND IND
P=1 ID=L1 ID=L2 ID=L3
Z=50 Ohm L=6.85 nH L=10.5 nH L=6.85 nH

PORT
P=2
Z=50 Ohm
CAP CAP
ID=C1 ID=C2
C=2.12 pF C=2.12 pF

Şekil 3.5: 5. derece Chebyshev filtre

Şekil 3.6: 2.55 GHz’de -20 dB sönüm yapan 3. ve 5. dereceden Chebyshev filtre
frekans cevabı

24
Chebyshev ve Butterworth Yaklaşımlarında frekans cevaplarının
karşılaştırılması

Üçüncü görev olarak Chebyshev ve Butterworth filtrelerin frekans cevaplarının

karşılaştırılması seçildi. Filtre parametresi olarak giriş-çıkış empedansları 50Ω,
kesim frekansı olan, Chebyshev filtre için 0.5 dB eşit dalgalanmalı, 5.
Dereceden Butterworth ve Chebyshev filtre tasarlanmaya çalışıldı. Bu devrelerin
tasarlanmasında AWR Design programının filtre sentez sihirbazı (Filter Synthesis
Wizard) kullanıldı [5]. Bunun için önce AWR Filter Synthesis Wizard seçildi. Çıkan
adımlar sırasıyla filtre türü (alt geçiren), yaklaşım türü (chebyshev - butterworth),
filtre parametreleri (N, , geçiş bandı parametreleri, ), filtre tekniği (ideal
elektriksel model), iletim yapısı (ayrık elemanlar), ayrık eleman parametreleri, şema
seçenekleri ve tasarla şeklindedir. Şekil 3.7’de bu adımlar gösterilmiştir. Sihirbazla
tasarlanan filtrelerin eleman değerleri Şekil 3.8 ve Şekil 3.9’da da görüldüğü üzere,
Butterworth için , olarak,
Chebyshev için , olarak
bulundu. Filtrelerin Şekil 3.10’da gösterilen frekans cevapları karşılaştırıldığında -20
dB sönümlenmenin Chebyshev yaklaşımında 400 MHz daha erken olduğu
görülmektedir. Keskin frekans düşümü olması istenen tasarımlarda Chebyshev
filtrelerin kullanılması Butterworth filtrelere kıyasla daha uygun olacağı görülmüştür.

25
Şekil 3.7: AWR Filtre tasarım sihirbazı adımları

26
 PORT IND IND IND
P=1 ID=L1 ID=L2 ID=L3
Z=50 Ohm L=L0 nH L=L1 nH L=L0 nH

PORT
P=2
CAP CAP
C0=2.878 Z=50 Ohm
ID=C1 ID=C2
L0=2.748 C=C0 pF C=C0 pF
L1=8.894

Şekil 3.8: 5. dereceden Butterworth Filtre

PORT IND IND IND

P=1 ID=L1 ID=L2 ID=L3
Z=50 Ohm L=L0 nH L=L1 nH L=L0 nH

PORT
P=2
CAP CAP
C0=2.174 Z=50 Ohm
ID=C1 ID=C2
L0=7.541 C=C0 pF C=C0 pF
L1=11.23

Şekil 3.9: 5. dereceden Chebyshev Filtre

27
Şekil 3.10: 5. dereceden Butterworth ve Chebyshev Filtre frekans cevabı

3.2 Mikroşerit ve EM Filtre Tasarımları

Mikroşerit alt geçiren filtre tasarımı

Bu tasarımda kesim frekansı -3 dB’de olan ve ’de -20 dB

sönüm gerçeklenmesi istenen bir mikroşerit filtre yapılmak istenmiştir. Filtrenin önce
bir Chebyshev yaklaşımıyla tasarımı yapılıp mikroşerit yapıda empedans uydurma
yoluna gidilmiştir. Şekil 2.16’da 20 dB’de yaklaşık olarak 7.
dereceyi göstermektedir. Sihirbaz yardımıyla Şekil 3.11’deki devre elde edilmiştir.
Devredeki elemanların değerleri nH, nH,
nH, pF ve pF olarak bulundu.

28
 PORT IND IND IND IND IND
P=1 ID=L1 ID=L2 ID=L3 ID=L4 ID=L5
Z=50 Ohm L=0.65 nH L=5.6 nH L=5.86 nH L=5.6 nH L=0.65 nH

PORT
P=2
Z=50 Ohm
CAP CAP CAP CAP
ID=C1 ID=C2 ID=C3 ID=C4
C=1.38 pF C=2.48 pF C=2.48 pF C=1.38 pF

Şekil 3.11: 7. dereceden Chebyshev filtre

Her elemanın mikroşerit karşılığına düşen elemanlarla, endüktanslar için kapalı form
mikroşerit hat, kapasiteler için sonlanma efektli mikroşerit hat ve ara bağlantıları
sağlamak için T bağlantı köprüleri kullanılarak, Şekil 3.12’deki devre kuruldu.
Seçilen tabanın özellikleri dielektrik sabiti Er = 4.4, dielektrik kaybı tand = 0.01,
taban kalınlığı h = 10 mm, iletken kalınlığı t = 1.6 mm olarak seçildi. Dielektrik
kaybı dışında bu değerler sonraki tüm mikroşerit tasarımlarda da aynı seçildi.
Hatların genişliği seçildi ve sabit tutuldu. Diğer elemanlar istenen
kriterlere göre AWR design programıyla önce optimize edildi ardından akortlayıcı
(tuner) yardımıyla düzeltmeler yapılarak frekans cevabı Chebyshev filtrenin frekans
cevabına benzetilmeye çalışıldı ve Şekil 3.13’deki frekans cevabı elde edildi. Hat
uzunlukları mm, mm,
mm endüktans eşdeğerleri, mm
mm kapasite eşdeğerleri olarak bulundu. Grafik incelendiğinde mikroşerit
filtrenin frekans cevabı kabul edilebilir seviyede -9 ila -10 dB arasında
değişmekte, frekans cevabı -3 dB de yaklaşık 2.5 GHz’yi, -20 dB’de 3 GHz’yi
göstermektedir.

29
 MSUB
Er=4.4
H=1.6 mm
T=0.035 mm
Rho=1
Tand=0
W=3
ErNom=4.4
Cdis=1
Name=SUB1
Cic=11.5
Ldis=3.3
Lic=17
Lorta=9.3

MLIN MLIN MLIN MLIN MLIN

PORT ID=TL1 ID=TL3 ID=TL5 ID=TL7 ID=TL9
P=1 W=W mm MTEE$ W=W mm MTEE$ W=W mm MTEE$ W=W mm MTEE$ W=W mm
Z=50 Ohm L=Ldis mm ID=TL10 L=Lic mm ID=TL11 L=Lorta mm ID=TL12 L=Lic mm ID=TL13 L=Ldis mm

1 2 1 2 1 2 1 2

3 3 3 3 PORT
P=2
Z=50 Ohm

MLEF MLEF MLEF MLEF

ID=TL2 ID=TL4 ID=TL6 ID=TL8
W=W mm W=W mm W=W mm W=W mm
L=Cdis mm L=Cic mm L=Cic mm L=Cdis mm

Şekil 3.12: Mikroşerit eşlenik filtre

Şekil 3.13: Frekans cevaplarının eşleştirilmiş hali

Mikroşerit band geçiren filtre tasarımı

Bu tasarımda da bir önceki mikroşerit tasarıma benzer şekilde devre önce

Butterworth yaklaşımıyla ayrık elemanlar kullanılarak tasarlandı ardından mikroşerit
eşlenik devresi oluşturularak olarak sabit tutulup, önce optimize edilip
daha sonra akort edilerek elde edildi. Sihirbaz yardımıyla alt kesim frekansı

30
 , üst kesim frekansı olan 5. dereceden bir butterworth filtre
tasarlandı. Eleman değerleri , ,
, , ve olarak Şekil
3.14’deki gibi elde edildi. Taban kayıplarının ne kadar etkli olabileceğini görmek
için iki farklı dielektrik kaybı seçildi. tand=0.01 e göre yapılan tasarımda eleman
değerleri , ,
, , ,
olarak bulundu. tand=0.05 olarak değiştirildikten sonra eleman değerleri
, , ,
, , olarak
bulundu. Şekil 3.15’de bu mikroşerit yapılar gösterilmektedir.

PORT IND CAP IND CAP IND CAP

P=2 ID=L1 ID=C1 ID=L3 ID=C3 ID=L5 ID=C5
Z=50 Ohm L=49.1 nH C=0.086 pF L=159.2 nH C=0.0265 pF L=49.1 nH C=0.086 pF

PORT
P=1
Z=50 Ohm
CAP IND CAP IND
ID=C2 ID=L2 ID=C4 ID=L4
C=51.5 pF L=0.082 nH C=51.5 pF L=0.082 nH

Şekil 3.14: 5. dereceden band geçiren Butterworth filtre

31
 MSUB
Co=18.7
Er=4.4
Lo=30.1
H=1.6 mm
Ld=21.7
T=0.035 mm
Cd=40.9
Rho=1
Li=34.4
Tand=0.05
Ci=16.3
ErNom=4.4
Name=SUB2

MLEF MLEF
ID=TL3 ID=TL7
W=3 mm W=3 mm
L=Co mm MCROSS$ L=Co mm MCROSS$
ID=TL11 ID=TL12
MLIN MLIN MLIN MLIN MLIN MLIN
PORT ID=TL1 ID=TL2 2 ID=TL5 ID=TL6 2 ID=TL9 ID=TL10
P=2 W=3 mm W=3 mm W=3 mm W=3 mm W=3 mm W=3 mm
Z=50 Ohm L=Ld mm L=Cd mm L=Li mm L=Ci mm L=Ld mm L=Cd mm
1 3 1 3

PORT
4 4 P=1
Z=50 Ohm

MLIN
ID=TL4 MLIN
W=3 mm ID=TL8
L=Lo mm W=3 mm
L=Lo mm

Şekil 3.15: Devrenin mikroşerit eşleniği

Devrelerin frekans cevapları karşılaştırıldığında S parametrelerinin ’de

ayrık elemanlarla tasarlanan filtrede dB ve dB, tand=0.01 olan
filtrede dB ve dB, tand=0.05 olan filtrede ve
dB olduğu görülmektedir. Taban kaybının artması parametresinde 5
dB’lik bir kayıba sebep olmuştur. Şekil 3.16’ da frekans cevapları gösterilmiştir.

Şekil 3.16: Frekans cevaplarının karşılaştırılması

32
EM band geçiren filtre tasarımı

Yapılan tasarımda 2.4 - 2.5 GHz arası band geçiren beşinci dereceden chebyshev
filtre tasarlanmaya çalışıldı. AWR design programının sihirbazı kullanılarak bir
paralel bağlaşık hat çiftleriyle mikroşerit devre oluşturuldu. Dielektrik kaybı tand =
0.001 ve hassasiyet 0.01 mm alınarak Şekil 3.17’deki devre elde edildi. Birbirine
paralel altı hat çiftinin birbirine kaskat bağlanmasıyla oluşan bu simetrik devrede
için eleman değerleri , ,
olarak, için eleman değerleri , ,
olarak, için , ,
olarak bulundu. Devrenin frekans cevabı incelendiğinde GHz de
dB, dB olduğu görüldü. Şekil 3.18’de ayrıntılı olarak frekans
cevabı verilmiştir.

MCFIL
ID=TL1
PORT W=W0 mm
P=1 S=S0 mm
Z=50 Ohm L=L0 mm
MCFIL
ID=TL2
W=W1 mm
S=S1 mm L0=16.17
L=L1 mm
L1=16.13
MCFIL
ID=TL3 L2=16.03
W=W2 mm
S0=0.9192
S=S2 mm
L=L2 mm S1=3.942
MCFIL
S2=4.117
ID=TL4
W=W2 mm W0=2.635
S=S2 mm
W1=2.911
L=L2 mm
MCFIL W2=3.098
MSUB ID=TL5
Er=4.4 W=W1 mm
H=1.6 mm S=S1 mm
T=0.035 mm L=L1 mm
Rho=1 MCFIL
Tand=0.001 ID=TL6
ErNom=4.4 W=W0 mm
Name=SUB1 S=S0 mm
L=L0 mm

PORT
P=2
Z=50 Ohm

Şekil 3.17: Paralel hat çiftleriyle tasarlanmış 5. dereceden mikroşerit Chebyshev

band geçiren filtre

33
Şekil 3.18: Paralel hat çiftleriyle tasarlanmış 5. dereceden mikroşerit Chebyshev
band geçiren filtre frekans cevabı

Bu devre aynı L (uzunluk), W (genişlik),S (elemanlar arası mesafe) değerleriyle

AWR dersign programının manyetik yapılar için kullanılan AXIEM simulatorü
kullanılarak Şekil 3.19’daki gibi tasarlandı. Kullanılan manyetik tabanın özellikleri
de dielektrik sabiti Er = 4.4, dielektrik kaybı tand = 0.001, taban kalınlığı h = 10 mm,
iletken kalınlığı t = 1.6 mm olarak seçildi ve Şekil 3.20’deki frekans cevabı oluştu.
Grafik incelendiğinde GHz’de dB , dB değerleri
elde edildi.

34
Şekil 3.19: EM tasarımın şekli

Şekil 3.20: EM tasarımın frekans cevabı

Taban dielektrik kaybının 0.001 olması mümkün olmadığından daha gerçekçi bir
tasarım için tand = 0.02 seçilerek filtreler tekrardan tasarlandı. Taban kaybının
artmasıyla filtrelerin frekans cevaplarında büyük değişiklikler gözlendi. Mikroşerit
filtrenin eleman değerleri için , ,
olarak, için , , olarak,
için , , olarak bulundu.
GHz’de mikroşerit tasarım için dB, dB,

35
manyetik elemanlarla yapılan tasarım için dB, dB
bulundu. Mikroşerit filtre için Şekil 3.21’da devre şeması ve Şekil 3.22’de frekans
cevabı gösterilmiştir. Manyetik filtre için Şekil 3.23’da devre şeması ve Şekil
3.24’de frekans cevabı gösterilmiştir.

MCFIL
ID=TL1
PORT W=W0 mm
P=1 S=S0 mm
Z=50 Ohm L=L0 mm
MCFIL
ID=TL2
W=W1 mm L0=16.2
S=S1 mm
L1=16.1
L=L1 mm
MCFIL L2=16
ID=TL3
S0=0.5
W=W2 mm
S=S2 mm S1=3.8
L=L2 mm
S2=3.9
MCFIL
ID=TL4 W0=2.6
W=W2 mm
W1=2.9
S=S2 mm
L=L2 mm W2=3.1
MSUB MCFIL
Er=4.4 ID=TL5
H=1.6 mm W=W1 mm
T=0.035 mm S=S1 mm
Rho=1 L=L1 mm
Tand=0.02 MCFIL
ErNom=4.4 ID=TL6
Name=SUB1 W=W0 mm
S=S0 mm
L=L0 mm

PORT
P=2
Z=50 Ohm

Şekil 3.21: Mikroşerit Tasarım

Şekil 3.22: Mikroşerit tasarım frekans cevabı

36
Şekil 3.23: EM tasarım

Şekil 3.24: EM tasarım frekans cevabı

Mikroşerit tasarımda elemanların L ve W değerleri genel olarak frekansı değiştirdiği

için sabit tutularak, elemanlar arası mesafe değerleri değiştirildi ve S21 -4.5 dB’e
kadar çekilebildi fakat bu sefer de devrenin band genişliği arttı ve keskin frekans
düşümü azaldı. Şekil 3.25’de elde edilen grafik görülmektedir.

37
Şekil 3.25: Akortlanmış mikroşerit tasarım frekans cevabı

Sonuç olarak mikroşerit ve manyetik elemanlar kullanılarak tasarlanan devrelerde

kullanılan tabanın devre üzerinde etkisinin büyük oluğu görüldü. Hassas bir tasarım
yapılması gerektiğinde olabildiğince iletken kaybı düşük olan bir taban kullanılması
gerekmektedir.

3.3 İşaret birleştirici Tasarımları

UHF-Uydu işaret birleştirici tasarımı

Bitirme projesi kapsamında yapılması amaçlanan ilk devre UHF – Uydu işaret
birleştiricisi tasarımıdır. Alt geçiren ve üst geçiren filtrelerle tasarım yapılmıştır.
Giriş – çıkış empedansları 75Ω, alt geçiren filtre için kesim frekansı MHz
ve MHz’de dB bastırma olacak şekilde, üst geçiren filtre için
kesim frekansı MHz ve MHz’de dB bastırma olacak
şekilde tasarım parametreleri belirlenmiştir. Bu parametreler doğrultusunda filtre
dereceleri olarak belirlenmiş ve AWR filtre sentez sihirbazı yardımıyla alt
ve üst geçiren filtreler ayrı ayrı tasarlanıp tek port ile sonlandırılarak Şekil 3.26’daki
işaret birleştirici devresi oluşturulmuştur. Eleman değerleri istenen frekans
aralıklarına göre akortlandıktan sonra pF, pF,
pF, pF, pF, pF,
nH, nH, nH, nH,

38
 nH, nH olarak bulundu. Şekil 3.27’ de devrenin
frekans cevabı gösterilmiştir.

Devrede eleman sayısının fazla olması, istenen frekans cevabının elde edilememesi,
eleman değerlerinin küçük olması ve eleman değerlerinde ufak değişikliklerin
devreyi olumsuz etkilemesinden ötürü devre gerçeklenememiştir.

PORT CAP CAP CAP CAP CAP CAP

P=1 ID=C1 ID=C2 ID=C3 ID=C4 ID=C5 ID=C6
Z=75 Ohm C=C0 pF C=C1 pF C=C2 pF C=C2 pF C=C1 pF C=C0 pF

C0=1.268
C1=0.8329
C2=0.811
IND IND IND IND IND
L0=9.406
ID=L1 ID=L2 ID=L3 ID=L4 ID=L5
L=L0 nH L=L1 nH L=L2 nH L=L1 nH L=L0 nH L1=9.249
L2=9.239

PORT
P=3
PORT IND IND IND IND IND IND Z=75 Ohm
P=2 ID=L6 ID=L7 ID=L8 ID=L9 ID=L10 ID=L11
Z=75 Ohm L=L3 nH L=L4 nH L=L5 nH L=L5 nH L=L4 nH L=L3 nH
C3=3.327
C4=3.265
C5=3.433
CAP CAP CAP CAP CAP
L3=24.48
ID=C7 ID=C8 ID=C9 ID=C10 ID=C11
C=C3 pF C=C4 pF C=C5 pF C=C4 pF C=C3 pF L4=37.31
L5=39.09

Şekil 3.26: UHF – Uydu işaret birleştirici devre şeması

39
Şekil 3.27: UHF – Uydu işaret birleştirici frekans cevabı

VHF – UHF işaret birleştirici

Bitirme projesi kapsamında yapılması amaçlanan ikinci devre VHF – UHF işaret
birleştiricisi tasarımıdır. İlk tasarımdaki gibi alt geçiren ve üst geçiren filtrelerle
tasarım yapılmıştır. Giriş – çıkış empedansları 75Ω, alt geçiren filtre için kesim
frekansı MHz ve MHz’de dB bastırma olacak şekilde,
üst geçiren filtre için kesim frekansı MHz ve MHz’de
dB bastırma olacak şekilde tasarım parametreleri belirlenmiştir. Bu parametreler
doğrultusunda filtre dereceleri olarak belirlenmiş ve AWR filtre sentez
sihirbazı yardımıyla alt ve üst geçiren filtreler ayrı ayrı tasarlanıp tek port ile
sonlandırılarak Şekil 3.28’deki işaret birleştirici devresi oluşturulmuştur. Eleman
değerleri istenen frekans aralıklarına göre akortlandıktan sonra nH,
nH, nH, pF, pF, pF
olarak bulundu. Şekil 3.29’ de devrenin frekans cevabı gösterilmiştir.

40
 PORT IND IND IND
P=1 ID=L1 ID=L2 ID=L3
Z=75 Ohm L=L0 nH L=L1 nH L=L0 nH

C0=15
CAP CAP L0=130
ID=C1 ID=C2
L1=180
C=C0 pF C=C0 pF

PORT
PORT CAP CAP CAP P=3
P=2 ID=C3 ID=C4 ID=C5 Z=75 Ohm
Z=75 Ohm C=C1 pF C=C2 pF C=C1 pF

IND IND
C1=4
ID=L4 ID=L5
L=L3 nH L=L3 nH C2=3
L3=30

Şekil 3.28: VHF – UHF işaret birleştirici devre şeması

Şekil 3.29: VHF – UHF işaret birleştirici frekans cevabı

41
Devre gerçeklenmesinde endüktansların havalı bobin sarılarak yapılmasına karar
verildi. Buna göre çapı mm tel ile, çapı mm olan bobinler sarılarak Q
metre ile endüktans değerleri sağlandı. Delikli bord üzerine elemanlar lehimlendikten
sonra 2 adet kalın toprak hattı oluşturuldu. Toprak hattına ve devre kutusuna 4 adet
delik açıldı. Bu sayede hem kart sabitlendi hem de topraklama devre kutusundan
sağlanabildi. 3 adet 75 Ω konnekör devreye lehimlenerek ölçümler yapıldı. Bobin
uzunluklarında yapılan düzeltmelerden sonra Şekil 3.30, Şekil 3.31, Şekil 3.32 deki
frekans cevapları elde edildi. Şekil 3.33’de devrenin fotoğrafı gösterilmiştir.

Şekil 3.30: İşaret birleştiricinin 1. giriş portu – çıkış portu frekans cevabı

42
Şekil 3.31: İşaret birleştiricinin 2. giriş portu – çıkış portu frekans cevabı

Şekil 3.32: İşaret birleştiricinin 1. giriş portu – 2. giriş portu frekans cevabı

43
Şekil 3.33: VHF – UHF işaret birleştirici gerçeklenen devre fotoğrafı

44
4. SONUÇ

Çalışmalar boyunca tasarlanan devrelerde keskin frekans düşümü için en uygun filtre
yaklaşımının Chebyshev filtre yaklaşımı olduğu görüldü. Devre karmaşıklıklarının
azalması için filtre derecesinin küçültülüp eleman değerleriyle oynamalar yapılarak
oluşturulan devrelerde keskin frekans düşümünün istenilen seviyeye çekilmesi için
kesim frekansından ödün verilmesi ve eleman değerlerindeki azalmadan ödün
verilmesi gerektiği görüldü.

Tasarlanan mikroşerit filtrelerde band geçiren filtreler için paralel bağlaşık hat çifti
modelinin uygun olduğu görüldü. Fakat taban kayıplarının artmasıyla frekans
cevabının etkilenmesi ve band genişliğinin artmasından ötürü işaret birleştirici için
uygun olmadığına karar verildi.

EM filtre tasarımlarında istenilen kesim frekansları ve frekans düşümleri

gerçekleştirilemediği için bu filtrelerin kullanılmaması uygun görüldü.

Gerçeklenen işaret birleştiricide ayrık elemanlar kullanılması uygun görüldü.

Gerçeklenen devrede frekans cevaplarının simülasyon sonuçlarıyla uyumlu olduğu
görüldü. Bobin kullanımının devreye dışardan müdahele edilmesi gerektiğinde
kolaylık sağladığı görüldü.

45
KAYNAKLAR

[1] Dr. Haim Matzner,Shimshon Levy, Harel Moalem, “Microwave Laboratory

Manual”, Ocak 2006.

[2] W. Alan Davis, Krishna Agarwal, “Radio Frequency Circuit Design”, Wiley -
Interscience Publication, 2001

[3]David M. Pozar, “Microwave Engineering”, Wiley - Interscience Publication,

1990

[4] Chris Bowick, “RF Circuit Design”, Newnes, 1982

[5]AWR Microwave Office Version 8.03r

[6]G. L. Matthei, L. Young, E. M. T. Jones, “Microwave Filters, Impedance –

Matching Networks, and Coupling Structures”, Artec House, 1980

[7] Rick Karlquist, “Diplexer design notes”, 13 Kasım 2002

46
ÖZGEÇMİŞ

Ramiz Erdem Aykaç, 1985 Mersin doğumludur. İlk ve Orta öğrenimini sırasıyla
Lütfiye Kısacık İlkokulu ve Seyhan Anadolu Lisesinde tamamladı. Lise eğitimini
Özel Gündoğdu Koleji’nde 2003 yılında tamamladı. Lisans eğitimine İstanbul
Teknik Üniversitesi Elektronik Mühendisliği Bölümü’nde başlamıştır.

47