• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

© www.MaximumBilgi.com
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

ARAŞTIRMA SERİSİ No.184

Düşünme Becerileri
 Araştırma Serisi No.184 Düşünme Becerileri
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ 1 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

DÜŞÜNME BECERİLERİ

Ülkemizde halen uygulanmakta olan eğitim programının genel çizgileri 1920 ve 1930’larda
geliştirilmiştir. Eğitim sistemimiz okur yazar nüfusu arttırmak üzerine kurulmuş ve bu amaç
gerçekleşmiştir. Sistemin bugünkü amacı okur yazar yetiştirmek değil; yaratıcı, girişken, küresel düşünüp
yerel hareket edebilen insanlar yetiştirmektir. Okullara düşen bu yeni görev, değişimin dinamiğini
kavramış ve yeni durumlara kolayca uyum sağlayabilen, hatta değişimin önderliğini yapabilecek
kapasitede gençler yetiştirmektir.

Günümüzdeki eğitim programı mevcut haliyle yetersiz kalmıştır. Eğitim programımız ve ölçme
değerlendirme araçlarımız; okur-yazarlık, ezberleme, kelime hazinesi, genel anlayış, kalıp algılama, vb.
yetenekleri geliştirmeye programlanmıştır. Bireysel yetenekler, iletişim becerileri, ekip çalışma yeterliği,
sezgi, muhakeme, yaratıcılık ve hayal gücü yetenekleri ne programlarda yer almakta, ne de
ölçülmektedir. Sınıflarda düşünme teşvik edilmemekte, dersi yavaşlattığı, dolayısıyla programın
gerisinde kalındığı gerekçeleriyle öğrencilerin düşünmelerine izin verilmemektedir. Oysa günümüzde bu
yetenekler değer kazanmaktadır. Eğitim programlarımızın ve ölçme değerlendirme araçlarımızın bu yeni
değerlere yer vermesi gerekmektedir.

“Eğer yeni baştan başlayabilseydim öğrencilerime yazmayı öğretmeden önce düşünmeyi

öğretirdim.” cümlesi Illinois’te bir grup öğretmeni düşünme becerileri hakkında araştırma yapmaya teşvik
eden cümle olmuştur.

Kişilerin düşünme becerilerini arttırmak için uygulanabilecek yöntemler var mıdır? Daha akılcı,
daha yaratıcı, daha verimli olmak öğretilebilir mi? Düşünme becerilerinin öğrenmeyle zenginleşebileceği
düşüncesi bir takım programların geliştirilmesine yol açmıştır.

Düşünme Becerileri Öğretilebilir mi?

Okullar, düşünmeyi organize etmek için geliştirilmiş stratejiler, taktikler öğreterek öğrencilerin
daha yüksek seviyede düşünebilmelerine yardımcı olabilirler. Zekadan bahsedildiğinde çoğu insanın
aklına IQ testleri gelir. Fakat günlük konuşmalarımızda zekayı daha geniş bir anlamda kullanırız. Hızlı
öğrenen, güzel konuşan, yerinde kararlar alan, problemleri sistematik ve etkili olarak çözen insanları zeki
olarak nitelendiririz. Zeki insanın bu tanımı IQ testlerinden yüksek puan alan insanlardan bahsetmez. Bu
tanım düşünme becerilerimizi geliştirmek istediğimiz zaman, bize neleri geliştirmemiz gerektiğini anlatır.

Zekayı belirleyen psikolojik faktörlerin neler olduğu konusunda psikologlar değişik teoriler
geliştirmişlerdir. İlk teori zekanın beynin biyolojik yapısına dayandığı, öğrenmenin zekayı pek

__________________________________________________________________
© WWW.MAXIMUMBILGI.COM
 Araştırma Serisi No.184 Düşünme Becerileri
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ 2 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

etkilemediği şeklindedir. Bir diğer görüş zekanın taktik zenginliğinin bir sonucu olduğudur. Bu görüşe
göre daha yüksek seviyede düşünebilen insanlar belleklerini kullanma konusunda daha çok taktik
bilenlerdir. Örnek olarak zeka geriliğine sahip insanlar ezberleme, problem çözme konularında normal
akranlarının sahip oldukları taktiklere sahip değillerdir. Bu kişilere bilişsel stratejilerin öğretilmesi
öğrenme zorluklarını gidermektedir. Üçüncü bir görüş ise zekanın alan bilgisine dayandığı yönündedir.
Bu görüşe göre stratejileri bilme zekayı pek etkilemez. Fakat bir alanda kavramları derinlemesine bilme,
bu alanda etkili düşünme becerilerini kazandırır.

Bu üç görüşten hangisinin doğru olduğuna en uygun yanıt; hepsinin de doğru olduğu, her birine
ait deliller olduğudur. Özetlersek;

Zeka = Beynin Biyolojik Yapısı + Taktikler + Alan Bilgisi

Taktik ile alan bilgisini birbirinden ayıran kesin çizgiler yoktur. Her ikisi de öğrenilir, her ikisi de
bilgidir. Fakat taktikler çok genel prensipler olup birçok alanda kullanılabilirler. Alan bilgileri ise bir
konuyla ilgili özel bilgilerdir.

Yüksek Seviyeli Düşünmenin Yapaylığı

Taktilerle düşünme doğal değildir. Akıcı düşünen insanlar, kendi düşünce taktiklerinin pek
farkında değillerdir. Düşünme taktikleri, diğer insan davranışları gibi alıştırma yapmakla otomatikleşir. Bu
konuda uzman olanlar kendi kendine işleyen düşünme taktiklerine sahiptirler. Aslında insanlar her
zaman düşünmelerine yardımcı olması için taktikler geliştirmişler ve bu taktikler bizim bilişsel birikimimizi
oluşturmuşlardır.

Taktiklerle zenginleştirilmeyen düşünme, insanın zayıflıklarına kurban gider.

• İnsanlar genellikle bencil bir şekilde diğer görüşleri ihmal ederler. Perkins 1985 yılında
yaptığı bir araştırmada orta öğrenim, lisans ve yüksek lisans öğrenimlerinin muhakeme yeteneği
üzerinde çok az etkili olduğunu bulmuştur. Az eğitimli ve çok eğitimli insanlarda karşıt fikirleri ihmal
etme eğilimleri ortaya çıkmıştır.

• İnsanlar bir problemin çözümü üzerende düşünmeye meyillidirler. Bir problemle

karşılaştıklarında problemin yapısını ihmal ederek hemen çözüm üretme arayışına girerler. Bazen
bu yöntem işe yarar fakat bulunan ilk çözümle yetinilmesi daha iyi çözümlere ulaşılmasını engeller.
Bilim adamları, problemin nasıl tanımlanabileceği, farklı şekillerde nasıl ifade edileceği, problemin
çözmeye değip değmeyeceği konularında düşünmeye meyillidirler.

• Öğrenciler bilgiyi malumat türünden kuru bilgi olarak öğrenmektedirler. Bu tutum bilginin
yapılandırılması girişimlerine zarar vermektedir.

__________________________________________________________________
© WWW.MAXIMUMBILGI.COM
 Araştırma Serisi No.184 Düşünme Becerileri
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ 3 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

Yüksek seviyeli düşünme yukarıda sayılan yaklaşımlara girilmeden, daha verimli yöntemlere
yönelmemizle elde edilebilir.

Düşünme taktikleri

Düşünme taktikleri, düşünme sürecini hızlandıran, destekleyen, organize eden temsillerdir. Bu

temsiller sözel, görsel ve devinim duyuşsal olabilirler. Yeterince alıştırma yapıldığı takdirde biz farkında
olmadan çalışmaya başlarlar.

Düşünme Taktikleri Nasıl Öğrenilir?

Düşünme taktiği öğrenmenin üç basamağı vardır:

1. Kazanma: taktikle tanışma, öğrenme.

2. İçselleştirme: alıştırma yaparak taktiği gerektiği yer ve zamanda kullanabilme.

3. Transfer etme: Öğrenilme amacı dışında da taktiği kullanabilme. Transfer etme kendi
kendine gerçekleşmez, öğrenilmesi gerekir. Transfer etmeyi öğrenme, öğrenilen taktiklerin başka
alanlarda kullanılmasını teşvik etmekle ve öğrencilerin karşılaştıkları problemleri hangi yaklaşımlarla
çözebilecekleri konusunda bilinçli kılınmalarıyla sağlanır.

Düşünme Becerileri Listesi

Aşağıda, düşünme işlemleri üç aşama halinde gösterilmiştir;

I. Düşünme Stratejileri

Problem Çözme

1- Problemi tanıma

2- Problemi ifade etme

3- Çözüm planı seçme

4- Planı gerçekleştirme

5- Çözümü değerlendirme

Karar verme

1- Hedefi tanımlama

__________________________________________________________________
© WWW.MAXIMUMBILGI.COM
 Araştırma Serisi No.184 Düşünme Becerileri
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ 4 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

2- Alternatifleri belirleme

3- Alternatifleri analiz etme

4- Alternatifleri sıralama

5- Üst basamaklardaki alternatifleri yargılama

6- En iyi alternatifi seçme

Kavramlaştırma

1- Örnekleri belirleme

2- Ortak özellikleri belirleme

3- Özellikleri sınıflama

4- Özellik kategorilerini ilişkilendirme

5- Ek örnekler belirleme

6- Kavram özelliklerini niteleme

II. Eleştirel Düşünme Becerileri

Duyuşsal Beceriler

1. bağımsız düşünme

2. ben merkezli anlayışı farketme

3. adil düşünme: farklı görüşlere saygı gösterme

4. duygu ve düşünce arasındaki ilişkiyi anlama

5. peşin hükümlü olmama: yargıyı geciktirme

6. sorgulama cesareti geliştirme

7. iyi niyetli ve dürüst düşünme

8. düşünme azmi geliştirme

9. düşünme becerisine güven duyma

__________________________________________________________________
© WWW.MAXIMUMBILGI.COM
 Araştırma Serisi No.184 Düşünme Becerileri
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ 5 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

Bilişsel Beceriler

10. geçerli ve geçersiz genellemeleri farketme

11. öğrendiklerini transfer etme

12. görüş geliştirme

13. açık düşünme

14. değerlendirme için ölçüt geliştirme

15. bilgi kaynağının güvenirliğini sorgulama

16. derinlemesine inceleme

17. görüşleri analiz etme ve değerlendirme

18. çözüm üretme ve değerlendirme

19. uygulamaları analiz etme ve değerlendirme

20. eleştirel okuma

21. eleştirel dinleme

22. disiplinler arası ilişki kurma

23. soru sorma

24. farklı görüşleri karşılaştırma

25. idealle gerçeği birbiriden ayırt etme

26. kendi düşünme sürecini değerlendirme

27. önemli benzerlik ve farklılıkları tespit etme

28. varsayımları tespit etme ve değerlendirme

29. geçerli olan ve olmayan bilgileri ayırt etme

30. mantıklı yorum yapma

31. verileri açıklama ve değerlendirme

__________________________________________________________________
© WWW.MAXIMUMBILGI.COM
 Araştırma Serisi No.184 Düşünme Becerileri
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ 6 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

32. tutarsızlıkları farketme

33. sonuç çıkarma ve değerlendirme

III. Bilgiyi İşleme Becerileri

1- Geri çağırma

2- Çevirme

3- Yorumlama

4- Tahmin etme

5- Uygulama

6- Analiz

7- Sentez

8- Değerlendirme

9- Muhakeme etme

Birinci Aşama: bu bölümdeki düşünme stratejileri, karmaşık ve kapsayıcıdırlar. Problem çözme,

karar verme, kavramlaştırma işlemleri bu gruba girer.

İkinci Aşama: Bu aşamada eleştirel düşünme işlemleri olan ve birinci aşama işlemler içinde
kullanılan analiz etme ve değerlendirme vardır.

Üçüncü Aşama: Bu aşamada en temel düşünme işlemleri yer alır. Bu işlemler birini aşama
işlemler içinde kullanılır.

__________________________________________________________________
© WWW.MAXIMUMBILGI.COM
 Araştırma Serisi No.184
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
SINIF Bilgiyi İşleme Bec.
kıyaslama gözleme
sınıflama
3
4
kavram örnekleri verme,
ortak özellikleri tespit etme,
6
özellikleri sınıflama
özellikleri ilişkilendirme
7
8
kıyaslama gözleme
sınıflama
9 seçilmiş plan ve formuller
10
kavram örnekleri tespit
etme, ortak özellikleri tespit
11 etme, özellikleri sınıflama,
özellikleri ilişkilendirme,
kritik özellikleri belirleme
12
Okuma
Yaş gruplarına Göre Düşünme Becerileri Eğitimi Düşünme Becerileri Eğitim Programları
__________________________________________________________________
© WWW.MAXIMUMBILGI.COM
Düşünme Becerileri
7 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
Problem Çözme Str. Eleştirel Düşünme İş. Bilgiyi İşleme Bec. Karar Verme Str.
problemi belirleme, çözüm
planı seçme, planı gerçek-iddia
uygulama, cevabı kontrol ilgili-ilgisiz
etme bütünün parçalarını analiz
etme, cümleleri hikayeleri
sentezleme, verilen bir
kritere göre geğerlendirme
tartışmanın sebeb ve
seçilmiş plan ve formuller
sonucunu tespit etme
bütünün parçalarını analiz
problemi tanıma, problemi hedef belirleme, seçenekleri
etme, paragrafları, kısa
ifade etme, çözüm planı gerçeğe dayalı doğrusallık belirleme, seçenekleri
kompozisyonları
seçme, planı uygulama, kaynağın güvenirliği analiz etme, en iyi seçeneği
sentezleme, verilen bir
planı kontrol etme seçme
kritere göre değerlendirme
tartışmaları belirleme
hedefleri belirleme,
seçenekleri tespit etme,
seçenekleri analiz etme,
seçenekleri sıralama, en iyi
eğilim, belirtilmemiş seçeneği seçme
varsayım, mantıksal
yanıltmacalar
problemi tanımlama, veriyi ilişkileri analiz etme,
organize etme, problemi kompozisyonları,
ifade etme, çözüm planı ifadenin gücünü belirleme tartışmaları sentezleme, hedefleri belirleme,
seçme, planı uygulama, birden çok kritere göre seçenekleri tespit etme,
planı kontrol etme değerlendirme seçenekleri analiz etme,
seçenekleri sıralama, en iyi
seçeneği değerlendirme, en
mantıksal yanıltmacalar, iyi seçeneği seçme
mantıksal tutarsızlıklar
Matematik, Fen B. Sos. B., Yab. Dil, Fen B. Herhangi Bir Konu Sosyal B., Yab. Dil, Resim
 Araştırma Serisi No.184 Düşünme Becerileri
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ 8 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

David Perkins ve Edward Smith düşünme becerileri eğitimi programını 5 kategoride

sınıflamışlardır:

1- Bilişsel süreç yaklaşımlı programlar

2- Strateji tabanlı programlar

3- Biçimsel düşünmeye odaklı programlar

4- Dil ve sembol kullanımını vurgulayan programlar

5- Düşünme üzerine odaklanan programlar

Bilişsel Süreçler:

Bu yaklaşım düşünme yeteneğinin; sınıflama, sıralama, kıyaslama, yordama gibi temel işlemlere
dayandığını kabul eder. Temel işlemler daha küçük alt işlemlere bölünemezler. Bu tür programlardaki
ana varsayım temel bilişsel işlemlerle alıştırma yapmanın düşünme yeteneklerini kuvvetlendireceği ve
daha çabuk ulaşılır yapacağıdır. Bilişsel süreç yaklaşımlı düşünme becerileri programlarına örnek olarak;
Feuerstein, Hoffman ve Miller (1980), Meeker (1969) ve Gagne (1967)’nin hazırladıkları programları
sayabiliriz.

Strateji Belirleme:

Bu yaklaşımda karmaşık problemler çözmek için algoritmik çözüm yöntemlerine başvurulur.

Matematikçi George Polya (1957) problem çözme stratejilerini şu şekilde açıklamıştır:

• Problemleri bir grafik veya tablo ile ifade etme

• Problemi tekrar ifade etme

• Problemi parçalara bölme

• Benzer fakat daha basit bir problem hakkında düşünme

Strateji belirleme yaklaşımı; bireylerin, özellikle de uzmanların düşünme biçimleri üzerinde

çalışan bilişsel psikoloji ve yapay zeka üzerine yoğunlaşmaktadır. Bu yaklaşımla araştırma yapanlar iki
soruya yanıt aramaktadırlar: (1) bir konu alanının uzmanlarının düşünme performansları
acemilerinkinden yüksek midir? (2) faklı konu alanı uzmanlarının düşünmelerinde ortaklıklar var mıdır?

__________________________________________________________________
© WWW.MAXIMUMBILGI.COM
 Araştırma Serisi No.184 Düşünme Becerileri
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ 9 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

Uzmanlar acemilere göre problemi kavramsallaştırma, alternatif yollarla ifade etme, ve planlama
üzerinde daha fazla zaman harcamaktadırlar. Bu bulgular doğrultusunda, strateji belirme yaklaşımcıları
kavramsallaştırma, ifade etme ve planlama etkinlikleri üzerine yoğunlaşmaktadırlar.

Biçimsel Düşünme:

Bir çok lise mezunu insan üniversiteye soyut düşünme becerilerinden yoksun olarak
başlamaktadır. Piaget’e göre bu kişiler bilişsel gelişimin somut işlemler devresini aşamamışlardır. Bu tür
öğrencileri biçimsel düşünme aşamasına getirebilmek için programlar geliştirilmiştir. Biçimsel düşünme
yaklaşımı, geleneksel programların öğrencinin aktif katılımını sağlamak üzere değiştirilmesiyle ilgilenir,
Öğrenci katılımı, araştırması, hipotez üretmesi ve test etmesi üzerinde durur.

Örnek olarak Karplus (1974) tarafından geliştirilen öğretimde öğrenme dönüşümü adlı yaklaşım
öğrenmenin araştırma, keşfetme ve uygulama olarak üç aşaması olduğu kabul edilir. İlk aşamada
öğrenciler hayatın çeşitli yönleri hakkında bilgi toplamak için somut objeler ve benzerliklerle çalışarak
araştırma yaparlar. Keşfetme aşamasında öğrenciler, topladıkları verileri genelleştirmeye ve
tecrübelerinin sınırlarını aşan prensipler üretmeye yönlendirilirler. Son aşamada ise öğrenciler, ürettikleri
prensipleri diğer alanlarda kullanmaya başlarlar. Öğrencilerin somut ve özelden soyut ve genele gitmeleri
yaklaşımda Piaget’in etkisini göstermektedir.

Dil ve Sembol Kullanımı:

Bu yöntem, yazmayı ve düşüncelerin denklemler gibi sözel olmayan sembollerle ifade edilmesini
içerir. Yazma eylemi düşüncelerin net olarak ifade edilmesini, plan yapmayı, amaca yönelik çalışmayı,
bir işi alt parçalara ayırmayı, parçaları birleştirerek bir bütün oluşturmayı gerektirir. Bazı araştırmacılar
yazma becerilerinin geliştirilmesinin düşünme becerilerini zenginleştireceğine inanmaktadırlar. Yazma,
somut ürünler ortaya koyarak değerlendirme yapmayı kolaylaştırır. Bu yaklaşım programlardan çok, kitap
yazımında uygulanmaktadır. Uğraş, yap, tamamla ve Küçük, kırmızı yazı kitabı dil ve sembol kullanımı
yaklaşımıyla yazılmış olan kitaplardır.

Düşünme Hakkında Düşünme:

Bu yöntemde düşünme hakkında düşünmenin, düşünme becerilerini arttırdığı savunulmaktadır.

Öğrencileri düşünme hakkında düşünmeye yönlendiren bir program Montclair State Koleji’nde
geliştirilmiş olan çocuklar için felsefe programıdır. Bu programda öğrenciler sorgulama, keşfetme,
genelleme, sebep-sonuç bulma gibi konularda düşünmeye yönlendirilmektedirler. Araştırmalar düşünme
seviyemizin genel olarak optimal düzeyin altında olduğunu belirtmektedir. Düşünür olarak insanın kendi
zayıf ve güçlü yanlarını bilmesi, güçlü yanlarını geliştirerek, zayıflıklarını da telafi ederek hataya
düşmesini engelleyebilir.

__________________________________________________________________
© WWW.MAXIMUMBILGI.COM
 Araştırma Serisi No.184 Düşünme Becerileri
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ 10 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

Programlar hakkında veriler hangi program türünün daha iyi olduğu hakkında karar verebilmek
için yeterli değildir. Şimdilik net olarak belli olan henüz kimsenin etkili düşünme becerileri öğretimini tam
olarak gerçekleştiremediğidir.

Eğitimi Yeniden Yapılandırma:

Düşünme becerileri eğitimi, eğitimcilere öğrenci seçimi, sıralaması, konularındaki inançlarını

değiştirmeleri gereken bir arenaya çekmektedir. Düşünme becerileri eğitiminin sonucu olarak eğitilemez
olarak nitelenen bir çok öğrenci eğitilebilecektir.

Yeniden yapılanmayla ilgili özellikler:

ƒ Öğrenmeyi öğrenme becerileri: öğrenmeyi öğrenme becerileri öğretimi öğretmen merkezli

eğitimden öğrenci merkezli eğitime geçilmesini gerekmektedir.

ƒ Eğitim programlarının anahtar kavramları ön plana alıp bu kavramları öğrencilerin doğal

öğrenme yöntemleri ile tutarlı bir şekilde öğrenebilmeleri için değiştirilmeleri gerekmektedir.

ƒ Artan sayıda araştırmalar, bilginin görüntüler ve kelimeler olarak iki şekilde belleğe
kaydedildiğini göstermektedir. Biçimsel eğitimde ise sözel olmayan öğrenmelere karşı ilgisizlik
ve güvensizlik vardır. Burada tavsiye edilen öğretmenlerin öğrenmenin sözel yönlerine
verdikleri önem kadar sözel olmayan yönlerine de önem vermeleridir. Organize edilmiş
bilgilerin daha kolay öğrenildiğini bilmekteyiz. İçeriğin durağan veriler olarak öğrenilmesinden
çok akıcı bilgi olarak görüntülenmesi ve öğrencinin geçmiş öğrenmelerine uyacak şekilde
düzenlenmesi gerekmektedir.

ƒ Muhakeme becerileri: muhakeme becerilerinin gelişimi için öğretmenin öğrenci ile bilgi
arasında durduğu sonuca odaklı bilgilendirme modelinden öğretmenin öğrenci ile bilgi
arasında tampon görevi gördüğü süreç odaklı modele geçme gerekliliği vardır.

ƒ Testler ve değerlendirme: öğrenciler sorumlu tutuldukları işleri ciddiye almaktadırlar. O halde

bu modelde yer alan konular değerlendirmede yer almalıdır. Fakat bahsedilen becerilerin
çoktan seçmeli testlerle değerlendirilmesi mümkün değildir. Ve bazı becerilerin
değerlendirilmesinde kullanılan kriterlerin tek bir doğru cevabı yoktur. Düşünme becerilerini
değerlendirmede nitel araştırmalarla ilgili olan veri toplama teknikleri kullanılmaktadır.

Düşünme becerileri eğitimi programının ana hatları:

ƒ eğitim programı her sınıf seviyesinde 3 – 5 beceriyi öğretmeye ve pekiştirmeye odaklanmalı.

ƒ Eğitim materyalleri öğretilmesi planlanan beceriler hakkında öğretmenlere detaylı bilgi vermeli

__________________________________________________________________
© WWW.MAXIMUMBILGI.COM
 Araştırma Serisi No.184 Düşünme Becerileri
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ 11 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

ƒ Düşünme becerilerinin öğretiminde, pekiştirilmesinde ve geliştirilmesinde birden çok konu

alanı kullanılmalı

ƒ Düşünme becerileri ile ilgili eğitim programı birden çok öğretim ortamını kullanmalı.

California’da uygulanan düşünme becerileri eğitiminden sonra öğrencilerde şu davranış

değişiklikleri gözlenmiştir.

ƒ Düşünmede esneklik

ƒ Sosyal hayat ve okulda yüksek seviyeli düşünme becerilerinin uygulanması

ƒ Yazılı ve sözlü iletişimde bilgiyi işlemenin ve ilişkileri anlamanın arttığını gösteren yüksek
seviyeli düşünceleri ifade etme.

ELEŞTİREL DÜŞÜNME

Beyer’e (1986) göre eleştirel düşünme, ciddi bir yargıya konu olma, Kazancı’ya göre bir problem
durumunu bilimsel, kültürel ve sosyal standart ölçütlere göre tutarlılık ve geçerlilik bakımından uygulama;
geçerlilik bakımından yargılama ve değerlendirmede işe koşulan tavır, bilgi ve beceri süreçlerinin bütünü
olarak tanımlanmaktadır. Ennis (1985) ise eleştirel düşünmeyi; neye inanacağını, yada ne yapacağına
karar verme süreci olarak tanımlar. Sternberk (1985)’e göre eleştirel düşünme; zihinsel süreçlerle kişinin
problem çözmede kullandığı stratejilerdir.

Poul (1992) ise eleştirel düşünmeyi; disipline edilmiş bir düşünce öğesine yönelmiş kusursuz
düşünebilme olarak tanımlamıştır. Eleştirel düşünme rasyonel bir şekilde belirli iddiaların akla yatkınlığını
yargılama yeteneğini kanıtla tartmayı, üstü kapalı şeyleri mantıklı bir şekilde iddia etmeyi, karşıt fikirler ve
alternatif hipotezler sunmayı gerektirir. Kısaca eleştirel düşünme kabul edilebilir standartlarda temellenen
ifadelerin yargılanmasıdır. Bütün tanımlar incelendiğinde, bilginin düzenlenmesi, organize edilmesi ve
organize edilen bilginin problem çözümünde kullanılması esastır. Eleştirel düşünme becerisinin bireye
kazandırılmasının veya bireyde geliştirilmesinin amacı içinde bulunduğu yaşam içinde karşılaştığı
sorunları daha etkin bir şekilde çözmesini sağlamaktır.

Beyer (1986) eleştirel düşünme sürecinde işlemlerin çekirdeğini şu basamaklardan oluştuğunu

söylemektedir.

ƒ Değer iddiaları ile doğrulanabilir olguları ayırt etme,

ƒ Bir kaynağın güvenirliğini saptama,

ƒ Bir ifadenin olgusal doğruluğunu saptama,

__________________________________________________________________
© WWW.MAXIMUMBILGI.COM
 Araştırma Serisi No.184 Düşünme Becerileri
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ 12 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

ƒ Bilgi iddia ve nedenlerin uygun olanlarını olmayanlardan ayırt etme,

ƒ Önyargıyı açığa çıkarma,

ƒ İfade edilmemiş varsayımları tanıma,

ƒ Belirsiz ya da karmaşık anlamlı düşünceleri tanıma,

ƒ Akıl yürütmede bulunabilecek mantıksal tutarlılıkları tanıma,

ƒ Bir düşüncenin gücünü saptama.

Eleştirel düşünme bir toplumda normal karşılanıyorsa yaygınlaşacaktır. Çünkü eleştirel düşünme
hayattaki problemlerimizi çözmemizi sağlar. Eleştirel düşünme eğitiminin verildiği bir eğitim kurumu
gerçektende iyi vatandaşlar yetiştirebilir.

Sıradan ve eleştirel düşünmeleri şu şekilde listeleyebiliriz:

Sıradan Düşünme Eleştirel Düşünme

• Tahmin etme Kestirme

• Tercih etme Değerlendirme

• Gruplama Sınıflama

• İnanma Varsayma

• Anlama Mantıksal anlama

• İlişkileri fark etme İlişkiler arasındaki ilişkileri fark etme

• Sanma Varsayımlaştırma

• Sebepsiz alternatifler sunma Alternatifleri sebepleriyle beraber sunma

• Kritersiz yargılama Kriterli yargılama

Eleştirel düşünmenin beş ana kuralı bulunmaktadır.

1. Tutarlılık: eleştirel düşünen, düşüncedeki tezatlıkları ortadan kaldırabilmelidir.

2. Birleştirme: eleştirel düşünen, düşüncenin tüm boyutlarını ele alabilmelidir.

__________________________________________________________________
© WWW.MAXIMUMBILGI.COM
 Araştırma Serisi No.184 Düşünme Becerileri
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ 13 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

3. Uygulanabilme: kişi anlayabildiklerini de ekleyerek anladıklarını bir modelde

uygulayabilmelidir.

4. Yeterlilik: eleştirel düşünen kişi, deneyimlerini ve sonuçlarını sağlam bir şekilde

oturtabilmelidir.

5. İletişim kurabilme: eleştirel düşünen kişi, düşündüklerini birleştirerek anladıklarını çevresine

anlaşılır bir şekilde iletebilmelidir.

Eleştirel Düşünme Eğitimi

Darch ve Kameenui (1987) eleştirel okumanın eleştirel düşünmeyle ilgisi olduğunu öne
sürmüştür. Ona göre okuma becerilerinin geliştirebilmesi için;

a) yanlış bilgiyi farketme yeteneği,

b) sebep-sonuç ilişkisinin farkına varma,

c) yanlış verilmiş referansın farkına varma yeteneği ile sağlanabilir. Bu tür becerileri doğrudan
öğretim yoluyla öğrencilerin verilen bilgi arasında işe yarayan ve yaramayanları ayırt etmeleri
sağlanmış olur.

Eleştirel düşünmeyi öğretmek, hem doğrudan hem de dolaylı yoldan birlikte yürütülebilir. Bunlar,
faaliyet öğrenciye açıklandıktan sonra yapılır. Doğrudan öğretim, doğru ve özel bilgiyi öğrenciden almayı
gerektirir. Örnekler verilir, kısa cevaplı sorular sorulur. Bu tür doğrudan sorular genellikle yapılacak
aktivitenin temel kurallarını belirler. Dolaylı öğretim ise kısa cevaplı olmayan bilinen gerçeklerin tekrarı
olmayan yüksek düzeydeki sorularla gerçekleşir. Öğrencilerin düşünüp fikir üretmeleri ve çözüm
bulmaları beklenir.

Trip (1990) iletişim dersinde, problem çözme ve tartışma tekniğini kullanır ve öğrenciler;

1. okulla ilgili problemi seçerler, tanımlar ve parametrelerini ortaya koyarlar,

2. konusunu, ciddiliğini ve potansiyel etkisi ile altındaki nedenleri tanımlamak için problemi
analiz ederler,

3. yaratıcı çözümler üretmek için planlı görüşmeler ve toplantılar yaparlar,

4. önerilen çözümlerin uygulanabilirliği ve etkinliği bakımından potansiyelini belirlerler,

5. çözümler üzerinde fikir birliğine varırlar,

6. kararı uygulamaya geçirirler.

__________________________________________________________________
© WWW.MAXIMUMBILGI.COM
 Araştırma Serisi No.184 Düşünme Becerileri
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ 14 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

Öğrenciler yukarıda sıralanan durumlardan yararlanarak öğrenciler bireysel ve grup

tartışmalarına teşvik edilir ve uygulamalar yaptırılır. Eleştirel düşünmeyi kolaylaştırıcı bir diğer etken de,
yazarak metin üretme yoludur. Yazılı metinler üretme, yeni buluş ve düşüncelerin uyarıcı niteliğinde ve
eleştirici düşünmeye yardımcı olduğu bilinmektedir. Öğrencilerin düşüncelerini serbestçe belirtmeleri ,
başarılı olmaları için bazı risklere atılmaları ve sıkça egzersiz yapmaları onların yaşamlarında her
konuda rahat olmalarını sağlar.

Gerçek dünyada meydana gelen olayları sınıf ortamına taşımada eleştirel düşünmeden oldukça
fazla yararlanılmaktadır. Bir çok eğitimci ve psikolog, öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerini
genelleşmiş kullanımını geliştirebilmesi için bir çok değişik düzeyde eğitici düşünme becerilerini
öğrenmeleri konusunda hem fikirdir. Öyle ki, öğretmenden eğitimini bütünleştirici düşünme becerisi ile
birleştirmesi beklenemez. Öğrenilen beceriler belirli bir metne göre değişebilir. Örneğin problem çözme
stratejisinin öğretilmesi kimya dersi için yararlı olabilir. Bu yüzden öğretmenler eleştirel düşünme
becerilerine hem dersin öğrenilmesini kolaylaştırmak hem de belirli bir içerik üzerine eleştirel becerilerini
yükseltmek için kullanırlar.

Bazı eğitimciler yazmanın eleştirel düşünme için önemli olduğunu vurgulamaktadırlar. Çünkü
eleştirel düşünme bir metni okurken olayları çok boyutlu göre ve yeni durumları keşfetmeye sevk eder.
Niçin sorusu sorularak öğrencilerin eleştirel becerileri geliştirebilir. Eleştirel düşünme ile okuma arasında,
ayrıca yazma ile mantıklı düşünebilme arasında sıkı bir ilişki vardır. Grup etkinliklerinin arttırılmasının
eleştirel düşünmeyi arttırdığı görülmüştür.

Eleştirel Düşünme Öğretimi Vermede Başarılı Olan Öğretmenlerin Kullandıkları Yöntemler:

1991’de yirmi sosyal bilgiler öğretmeni üzerinde yapılan bir araştırmada eleştirel düşünme
öğretiminde başarılı olan öğretmenlerin kullandıkları yöntemler şöyle sırlanmıştır.

1- Yüzeysel olarak bir çok konu işleme yerine derinlemesine birkaç konu işleme,

2- Derslerde yüksek tutarlılık ve devamlılık,

3- Öğrencilere soruları cevaplandırmaları için yeterli süre tanıma,

4- Düşünmeye sevk edici sorular sorma,

5- Öğretmenin düşünen insan modeli olması,

6- Öğrencilerin ulaştıkları sonuç hakkında açıklama yapmaları

__________________________________________________________________
© WWW.MAXIMUMBILGI.COM
 Araştırma Serisi No.184 Düşünme Becerileri
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ 15 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

Eleştirel Düşünmenin Önündeki Engeller:

ABD’de 11. Sınıf tarih öğretmenleri üzerinde yapılan bir araştırmaya göre eleştirel
düşünme eğiliminin önündeki engeller şu şekilde belirlenmiştir.

1- Yeni programın uygulanması için öğretmenlerin rollerini değiştirmeleri gereği,

2- Eleştirel düşünme eğitimi programının, öğretmenlerin öğrenciler hakkındaki düşüncelerini

değiştirmesi gereği

3- Öğretmenlerin öğrencileri sıkı kontrol altında tutmak ve onlara mesafeli davranmak istemeleri,
programın disiplini bozacağını öğrencilerle aralarındaki mesafeyi azaltacağını düşünmeleri,

4- Öğretmenlerin kendilerini alanlarında yeterli görmeleri, alanlarındaki bilgilerin sabit kaldığına

inanmaları,

5- Öğretmenlerin öğrencilerin eleştirel düşünmemelerinin sebebi olarak konuyu iyi bilmemelerini

düşünmelerini,

6- Eğitim programını yetiştirmeye çalışan öğretmenlerin Eleştirel düşünme eğitimine yeterince

zaman ayırmamaları,

7- Öğretmenlerin başarısız duruma düşmemek için öğrencileri testlere hazırlama üzerine

odaklaşmaları

YARATICI DÜŞÜNME

Yaratıcılık psiko-analitik yaklaşımı benimseyen psikologların görüşüne göre insan yapısının

olumsuz yönlerinden oluşur. Bireyin iç çatışmalarının ve saldırgan enerjisinin onaylanan kültürel
davranışlara dönüşmesidir. Örneğin üst düzeyde yaratıcı kabul edilen bir mimar, aynı zamanda nörotik
eğilimler gösterir.

Hümanistik yaklaşımı benimseyen eğitim psikologlarına göre ise yaratıcılık insanın olumlu
yanlarıyla ilgilidir, insanlar yaratıcı düşünce için kayda değer güçlerle doğarlar. Serbest bir ortamda bu
güçler her insanda tam olarak gelişebilir. Çatışma yaratıcılığı engeller. Bireyin ifadesinin kabul edilmesi
onun yaratıcılığını olumlu yönde; bireysel başarının olumsuz yönde değerlendirilmesi ise onun
yaratıcılığını olumsuz yönde etkiler.

Çevresel yaklaşımı benimseyen psikologlara göre, yaratıcılık nitelikli tecrübelerle öğrenilmiş

davranışlardır; problem çözmede özgün bir yol bulmaya işaret eder. Yaratıcılık ilgili davranışların
desteklenmesi ve bireyin yaratıcı olmak için eğitilmesiyle gelişir.

__________________________________________________________________
© WWW.MAXIMUMBILGI.COM
 Araştırma Serisi No.184 Düşünme Becerileri
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ 16 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

Psikolog ve eğitimcilerin kabul ettikleri bazı özellikler, yaratıcılığın tanımlanmasından çok, onu
süreç ve ürün olarak tanımaya yardımcı olabilir, bunlar;

1- Meydana getirilen ürün özgün olmalıdır.

2- Olgular arasında ilişki kurma yeteneği, düşünmede esneklik, bilgi üretiminde akıcılık
önemlidir.

3- Özgün ürünün oluşabilmesi için, bireyin ilgilendiği alandaki sembol ve araçları çok iyi
öğrenmiş olması, birleştirmede etkili olması beklenir.

4- İş, duygu ve düşünce bütünlüğü içinde sürekli ilgi ve özenle yapılmalıdır.

5- Birey hayal kurmamalı, işini planlarken hayal gücü yoluyla düşünmelidir.

6- Yaratıcı düşüncenin ne zaman ortaya çıkacağı önceden kestirilemez. Bireye bol gereç,
zaman ve kendi kendine kalma olanağı verilmelidir.

7- Yaratıcılık, algısal, duygusal ve kültürel bir bütünlüktür.

Kagan ve Wallach ilkokul öğrencilerine serbest bir ortamda uyguladıkları yaratıcılık testi ve
standart zeka testleri verilerine doğrultusunda çocukları dört gruba ayırdılar. Bu gruplardaki öğrencilerin
kişilik özelliklerini belirlemeye çalıştılar:

1- Yaratıcılık ve zeka düzeyi yüksek öğrenciler: Bu gruptaki çocukların uyumlu, başarılı,

amaçlı ve arkadaşları tarafından değerli bulunan öğrenciler olduğu gözlendi.

2- Yaratıcılık ve zeka düzeyi düşük olan öğrenciler: Bu gruptakilerin kendilerine güvenleri az,
arkadaşları tarafından kabul edilmeyen çocuklar olduğu görüldü. Bu çocuklar kendilerini
bazen atletizme, bazen kaygıya, bazen aşırı motor hareketlere yönlendiriyorlardı. Bazen de
kendilerinden daha başarılı olan öğrencileri yüzeysel taklit ettikleri gözleniyordu.

3- Yaratıcılık düzeyi düşük ama zeka düzeyi yüksek olan öğrenciler: Bu gruptakilerin bazen
sakin ve içe kapanma eğilimli oldukları,bazen arkadaşlarıyla ilişki kurmada güçlükleri olduğu
gözlendi. Bazen de diğer insanlarla iyi anlaşabiliyorlardı. Enerjilerini akademik çalışmaya
yönlendirdikleri, duygusal, rahatsız edici davranışlardan uzaklaştıkları, okula düşkün oldukları
görüldü.

4- Yaratıcılık düzeyi yüksek ama zeka düzeyi düşük olan öğrenciler: Bu gruptakilerin güven
duygusundan yoksun, endişeli ve tedbirli olma eğiliminde olduklar gözlendi. Yaşıtlarından

__________________________________________________________________
© WWW.MAXIMUMBILGI.COM
 Araştırma Serisi No.184 Düşünme Becerileri
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ 17 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

uzak oldukları ve arkadaş aramadıkları görüldü. Okulda huzurlu almadıkları ama rahat bir
atmosferde yaratıcı ve mutlu oldukları gözlendi.

Yaratıcılığın Zenginleştirilmesi

Eğer yaratıcılık doğuştan getirilen eğilimlerin geliştirilmesi ise ana-baba ve eğitimcilere büyük
görevler düşmektedir. Günümüzde yaratıcılığın zenginleştirici üç yaklaşım görülmektedir.

1- Bireyin yaratıcılığını destekleyen bir ortam oluşturma: Bunun için öğrencilerin kendi kendilerine
başlattıkları öğrenmelere, alışılmamış görüşleri dışa vurmalarına izin verilmelidir. Eleştiriler
ürünlerin mükemmelleşmelerine yardımcı olur. Ancak bu yıllarda sadece yapıcı ve olumlu
eleştiriler ürünlerin gelişmesini sağlar.

Üstün zekalı çocukların ilk yıllarda tanınarak özel eğitim programlarından geçirilmeleri, özellikle
gelişmiş ülkelerde yaygındır. Yaratıcı bireylerin yaşamlarının ilk yıllarında tanınarak özel bir
programla yetiştirilmeleri toplumda yetenekli insan sayısını arttıracaktır.

2- Yanal (Lateral) düşünme: Bu model Edward de Bono tarafından geliştirilmiştir. Mantığa ters
düşen düşünmeyi cesaretlendirir. Beynin sağ yarımı ile sınır dışı düşünme ve olaya farklı bakış
açısı geliştirmeyi esas alır.

3- Sosyodramatik model kullanma: Torrance’ın geliştirdiği bu modele göre, önce bireyin problemle
ilgilenmesi sağlanmalıdır. Birey, daha sonra problem çevresinde duygularını canlı bir biçimde
yansıtmalıdır. Bireyin yaratıcılığını geliştirebileceği bu süreçte aşağıdaki ilkeler dikkate
alınmalıdır.

ƒ Problemle ilgili çatışma ve sonuçları geliştirmede kilit karakterlerin düşünülmesi ve

bulunulması sağlanmalıdır.

ƒ Ürüne, dinleyicilerin de katılması sağlanmalıdır.

ƒ Çatışan düşünceleri belli etme ve çatışmaları çözme denemeleri geliştirilmelidir.

ƒ Olayı çözümleme durumunda, önemli noktalarda yeri geldikçe etkinliğe ara verilmelidir.

Yaratıcılığın Önündeki Engeller

Algısal Engeller

• Problemi ayırmada güçlük,

• Problemi gereğinden fazla daraltmanın getirdiği güçlük,

__________________________________________________________________
© WWW.MAXIMUMBILGI.COM
 Araştırma Serisi No.184 Düşünme Becerileri
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ 18 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

• Terimleri anlamada yetersizlik,

• Gözlemlerde tüm duyuları kullanmada başarısızlık,

• Uzak ilişkileri görmede güçlük,

• Açık değerlendirmedeki güçlük,

• Neden-etki ayırımında güçlük.

Duyusal Engeller

• Kendini aptal yerine koyna ya da hata yapma korkusu

• Düşünmede esnekliğin olmayışı

• İlk akla gelen görüşü hemen kabul etme

• Hemen başarıya ulaşmak için üst düzeyde güdülenme

• Güvence için tutku düzeyinde bir istek

• Bağımlılık, meslektaşlara güvenmeme ve denetim korkusu

• Bir problemi tamamlama ve test etmede dürtü azlığı

• İşe çözüm getirmede dürtü azlığı.

YANSITICI DÜŞÜNME

John Dewey 19 yy. başında toplumun en önemli gereksiniminin öğrencilerin okulda öğrendiklerini
yaşama yansıtmayı öğrenmeleri olduğunu belirtmiştir. Okullarda öğrencilere yardım etmenin en iyi
yolunun yansıtıcı düşünmeyi öğretmek olduğu ifade edilmektedir. Dewey, nasıl düşünürüz adlı eserinde
yansıtıcı düşünceyi, etkin, tutarlı ve dikkatli bir düşünme biçimi olarak tanımlamaktadır. Yansıtıcı
düşünmenin eğitim için doğurgaları şöyle özetlenebilir:

1- Eğitim, öğretmen rehberliğinde çalışan bir grubun ortaya koyduğu üründür.

2- Öğrenciler, açık, kesin ve merak uyandırıcı bilgiler sunulduğu için harekete geçerler.

3- Öğretmen otoriter olmaktan çok yaptığı hataları kabul etmeye hazır olmalıdır.

4- Öğrencilerin düşünceli, mantıklı ve düşündüklerini yansıtan kişiler olmaları beklenmelidir.

__________________________________________________________________
© WWW.MAXIMUMBILGI.COM
 Araştırma Serisi No.184 Düşünme Becerileri
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ 19 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

Yaratıcı düşünceyi benimsemiş öğretmelerin özelliklerini Norton aşağıdaki gibi sıralar:

1- Her zaman öğretme sürecini değerlendirir, değişiklik yapmak için düşünür ya da düşüncelerini
yansıtır.

2- Açık fikirlidirler. Kendi görüşlerine ve öğretim uygulamalarına karşı soru ve tepkilere daima
açık davranırlar, alternatif çözümler üretirler.

3- Öğrencilerin bireysel eğitimsel ve duygusal gereksinimlerinden kendilerini sorumlu tutarlar.

Her çocuğun gelişim aşamalarını sürekli kontrol altında tutarlar.

4- Yansımacı düşünmeye sahip öğretmenler, öğretme sanatı ve bilimin iyi yönleriyle ilgilenirler.
Bu tutum onların kim olduklarını anlamalarına yardım ettiği için bundan zevk alırlar.

5- Yansımacı öğretmenler, ilerisini görürler ve öğrencilerin de ileriyi görmelerine yardımcı olurlar.

6- Yansımacı öğretmenler, sorunlarla uğraşırken buları sadece tanımlayıp genelleme yapmakla

değil, aynı zamanda kendi mesleki gelişimlerini ve uygulama anlayışlarını değiştirmek için
kullanırlar.

Sonuç olarak yansımacı düşünmeye sahip öğretmenler, öğretme öğrenme sürecindeki hem
kuram hem de uygulamadan öğrenebilecekleri her şeyi öğrenmek isterler.

Yansımacı düşünmeyi eğitime aktarabilmek için öncelikle temel düşünme becerilerine ve

destekleyici bir ortama sahip olmak gerekir. Bu düşünme tarzını geliştirebilmek için de otobiyografik yazı
yazma, hayal gücünü kullanma, grup tartışmaları yapma, öğretim programlarını analiz etme ve geliştirme
gibi çalışmalara yer vermelidir.

__________________________________________________________________
© WWW.MAXIMUMBILGI.COM