YGS cevaplarını bulma algoritması

Faruk Göloğlu
7 Nisan 2011

1 Özet
Bu makale, denendiği bütün aday kitapçıklarında doğru olarak çalışan, YGS 2011’in Temel Matematik
Testindeki 27 (sıralama sistemine bağlı olarak) sorunun cevabına doğru olarak ulaşan bir algoritmayı
anlatıyor. Denenen aday kitapçıkları, soruların şıklarının “medya kitapçığından” rotasyon1 yapılarak
elde edildiğini gösteriyor. Eğer bu bütün kitapçıklar için doğruysa, anlatılan algoritma da bütün ki-
tapçıklar için geçerli.
Bu makalede şu varsayımı bütün kitapçıklar için kabul edip algoritmalarımızın ispatlarını bu var-
sayım altında yapacağız. Şüphesiz 1.700.000 kitapçık için bu algoritmaların doğru çalıştığını test et-
mek fiziksel olarak mümkün değil. Rastgele denediğimiz 20 aday kitapçığında bu varsayımın doğru
olduğunu söyleyelim.

Varsayım 1 (Rotasyon varsayımı). Aday kitapçığında herhangi bir soruya ait şıklar, medya kitapçığın-
daki aynı sorunun cevap şıklarının rotasyonu sonucu elde edilmiştir.

Not: Yazarın amacı asla herhangi bir kurumu ya da kişiyi, herhangi bir şekilde suçlamak değil. Bu
makale bu algoritmanın pratik sonuçları hakkında da bir şey söylemiyor. Gözetilen amaç tamamen
bilimseldir, yazar da bilimsel reflekslerle bu makaleyi yazmıştır.
2 Nisan 2011 Cuma günü, Ayla Varan ve Fahri Akyüz, 2011 YGS sınavının medyaya dağıtılan ki-
tapçığındaki cevapların, özellikle matematik sorularının cevaplarının, basit bir algoritmayla bulun-
abileceği iddiasını ortaya attı. Bu algoritma 40 sorunun 37’sinin cevaplarını kolayca buluyordu. ÖSYM
başkanı Prof. Ali Demir iddiaların “medya kitapçıkları için doğru” olduğunu kabul etti. ÖSYM şeffaf
davranarak tüm kitapçıkları paylaşma kararı aldı. Biz de bu algoritmanın bütün kitapçıklarda çalışacak
şekilde değiştirilip değiştirilemeyeceği sorusunu çözmeye çalıştık. Bu makalenin amacı, bu algoritmayı
ve neden bütün kitapçıklara uygulanabileceğini izah etmeye çalışmak.
Aşağıdaki Algoritma I Temel Matematik Testindeki 24 soru için (ya da sıralama kriterleri ile biraz
oynayarak 27, medya kitapçığındaki

1, 2, 5, 6, 7, 9, 11, 12, 13, 16, 17, 21, 23, 24, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 38, 39

numaralı sorular ve bu soruların herhangi bir adaya ait kitapçıktaki karşılıkları için) doğru cevabı bu-
luyor. Bu algoritma biraz daha karmaşık hale getirilip (Bölüm 3) 33 sorunun doğru cevabını bulan bir
hale getirilebiliyor. Önce algoritmayı anlatıp daha sonra bu algoritmanın neden doğru sonucu bul-
duğunu izah etmeye çalışacağız. Algoritma I’in anlatımında, genelliği esas aldık. Bu algoritma diğer
bölümlerde anlatılacak olan Algoritma II’ye temel teşkil edecek. Özellikle Algoritma II basitliği ile
dikkat çekiyor.

2 Algoritma I
Önce çemberselliği anlatalım. Verilen sembolleri {A, B,C , D, E } bir çember (yuvarlak masa) üzerinde
düşünmeye çembersellik diyoruz. Dolayısıyla çembersel artış (A->B, B->C, C->D, D->E, E->A) şeklinde
1 Rotasyondan kastımız medya kitapçığında ABCDE şeklinde bulunan şıkların aday kitapçığında BCDEA, CDEAB, DEABC,
EABCD ya da ABCDE şeklinde bulunması

1
olacaktır. Harflerin değerinin 1 artması o harfın 1 sağdaki elemana; 1 azalması da 1 soldaki elemana
gitmesi anlamını taşır. Sıralama’dan kastımız ise cevap şıklarının küçükten büyüğe sıralanı şekilde
yazılmasıdır. Eğer şıklar 1 birim sağa doğru rotasyona uğrarsa şıkların sıralamasında harflerin değeri
birer artar. Sol için de durum benzerdir (harflerin değeri birer azalır).

Örnek 1. Şıklar
A) 15 B) 16 C) 9 D) 8 E) 4
olsun. Sıralama EDCAB olacaktır. Şıklar bir sağa doğru rotasyona uğrarsa
A) 4 B) 15 C) 16 D) 9 E) 8
sıralamada harflerin değeri birer azalarak AEDBC olur.

Rotasyon da, sıralamada harflerin değerini arttırma da (bu küme için) ardarda 5 kez yapılınca yine
aynı kombinasyona gelir. Şimdi Algoritma I’i anlatalım. Bu algoritma cevap şıkları sıralanabilir sorular
için uygulanabiliyor.

1. Cevap şıklarını küçükten büyüğe doğru sıralayın.

Örnek 2. Medya kitapçığı 5. soru:

A) 15 B) 16 C) 9 D) 8 E) 4
Sralama:

EDCAB

Örnek 3. 010 ADANA MERKEZ YGS_2011_015.pdf, Kitapçık 11193.47775, 5. soru (Örnek 2’le
aynı soru)
A) 9 B) 8 C) 4 D) 15 E) 16
Sralama:

CBADE

Örnek 4. 010 BALIKESİR MERKEZ YGS_2011_016.pdf, Kitapçık 11209.46355, 8. soru (Örnek 2’le
aynı soru)
A) 4 B) 15 C) 16 D) 9 E) 8
Sralama:

AEDBC

2. Sıralama aşağıdakı tabloda varsa cevap altı çizili şık. Yoksa algoritma yanıt vermiyor. (Yukarıda
bahsettiğim 27 soru için yanıt veriyor. Diğerleri içinse, yanlış yanıt vermektense yanıt vermemeyi
tercih ediyor).

1 2 3 4 5 6
ABCDE CBDEA CDAEB EDCAB BEADC DABCE
EABCD BACDE BCEDA DCBEA ADECB CEABD
DEABC AEBCD ABDCE CBADE ECDBA BDEAC
CDEAB EDABC EACBD BAECD DBCAE ACDEB
BCDEA DCEAB DEBAC AEDBC CABED EBCDA

Tablo 1: Sıralamalar ve cevap şıkları

Örnek 5. Örnek 2’deki EDCAB 4. sütunda. Altı çizili şık ve doğru cevap C, yani 9.

Örnek 6. Örnek 3’deki CBADE 4. sütunda. Altı çizili şık ve doğru cevap A, yani 9.

Örnek 7. Örnek 4’deki AEDBC 4. sütunda. Altı çizili şık ve doğru cevap D, yani 9.

2
 Aynı soruların cevaplarının aynı sütunda olması Rotasyon varsayımı altında tesadüf değil. Algo-
ritmanın çalışma sebebi bu! Bu 6 sütunun seçilme nedeni de Rotasyon varsayımı altında bütün ki-
tapçıklarda bu 6 sütundaki sıralamaların 27 soruya karşılık gelmesi. Bütün sıralamaların yer aldığı 5-
elemanın simetrik grubunda 120 sıralama varken bu 27 soruya 6 sıralama karşılık olarak gelmesi bu
sınavın sorunlarından biridir.

Örnek 8. Medya kitapçığında küçükten büyüğe sıralandığında, mesela, EDCAB olarak sıralanan şık-
lar (4. sütun) diğer kitapçıklarda (Rotasyon varsayımı) altında sadece AEDBC, BAECD, CBADE, veya
DCBEA olarak karşımıza çıkıyor. Hepsinde cevabın ortanca eleman olması çok açık olmalı.

Verilen herhangi bir ögrenci kitapçığında, soruların cevapları sabit bir n ile kaydırılmıyor, sorudan
soruya farklı n’ler kullanılıyor ama bu algoritmanın doğru calışmasını engellemiyor. Sanırım gözden
kaçırılan da bu.
Algoritma cok karmaşık gözükse de ilk satırdan diğer satırları elde etmek yukarıda anlattığımız gibi
basit. Ayrıca 2. sütundaki CBDEA’nin tersi (ayna simetriği) AEDBC 4. sütunda (dolayısıyla 2. sütundaki
her sıralamanın tersi 4. sütunda); 3. sütundaki CDAEB’nin tersi BEADC’de 5. sütunda (dolayısıyla 3.
sütundaki her sıralamanın tersi 5. sütunda) bulunuyor.
Yani sadece 4 sıralama:
ABCDE, CBDEA, CDAEB ve DABCE
bilmek matematik testinde 27 soruya doğru yanıt veriyor. Basında çıkan algoritmaların zayıf tarafı
birçok yanlış cevap da vermesi. Algoritma I doğru olmayan cevap vermiyor.
Burada ayrıca not etmemiz gereken bu algoritmanın diğer testlerdeki sıralanabilir sorulara da uygu-
lanabildiği.

3 Tablonun tamamı
Bu bölümde ilk bölümde kullanmadığımız sıralamaları da tablomuza ekleyerek, sıralanabilir şıklara
sahip bütün soruları çözebilen ama daha karmaşık bir algoritmanın tablosunu oluşturacağız. Bir son-
raki bölümde bu tabloyu kullanarak hatırlaması ve uygulaması çok kolay bir algoritma göstereceğiz.

1 2 3 4 5 6
ABCDE CBDEA CDAEB EDCAB BEADC DABCE
EABCD BACDE BCEDA DCBEA ADECB CEABD
DEABC AEBCD ABDCE CBADE ECDBA BDEAC
CDEAB EDABC EACBD BAECD DBCAE ACDEB
BCDEA DCEAB DEBAC AEDBC CABED EBCDA

7 8 9 10 11 12
ECDAB EBDCA DECAB BDCAE CEADB CABDE
DBCEA DACBE CDBEA ACBED BDECA BEACD
CABDE CEBAD BCADE EBADC ACDBE ADEBC
BEACD BDAEC ABECD DAECB EBCAD ECDAB
ADEBC ACEDB EADBC CEDBA DABEC DBCEA

4 Algoritma II
Yukarıdaki tablo bize Algoritma II’yi hazırlamada çok yardımcı olacak. Şimdi 1,2,4,5,8 ve 9. sütunlara
bakalım. Doğru seçenek (altı çizili harf), bu sütunlardaki her sıralamada en büyük seçeneğin (en sağ-
daki harf ) çembersel olarak 1 sağında (çembersel olarak 1 sağ A için B, B için C, C için D, D için E ve E
için A) yer alıyor.

Örnek 9. Mesela,

3
 • Sütun 1, Satır 3: DEABC. Doğru seçenek D, en büyük seçenek C.

• Sütun 1, Satır 5: BCDEA. Doğru seçenek B, en büyük seçenek A.

• Sütun 4, Satır 1: EDCAB. Doğru seçenek C, en büyük seçenek B.

Bu gozlem
http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=1045172&CategoryID=77
adresinde bahsedilen yöntemi Rotasyon varsayımı altında ispatlıyor. Bu yöntem 1,2,4,5,8 ve 9. sü-
tunlardaki her sıralamayı ki bu Tablo 5’ye göre 8+4+6+3+1+1= 23 sorunun doğru 2+4+1+1+1+1= 10
sorunun cevabını yanlış olarak belirliyor, 7 soruya da hiç dokunmuyor. 4 yanlışın bir doğruyu götürdü-
ğünü biliyoruz. Bu yöntemin net kazancı 23 - 2.5= 20.5!
Sadece bununla yetinmek zorunda değiliz. Ekstra kurallarla net kazancı arttırabiliriz. Şimdi her-
hangi bir sütundaki sıralamada

• max := En sağdaki (yani en büyük) şık

• med := Ortadaki (yani ortanca) şık

• cev := Cevap (yani altı çizili) şık

olsun. Soldan (veya sağdan) kastımız çembersel sol (veya çembersel sağ) olsun. Yontemimiz şu olsun

(S1) med , max’ın 1 solundaysa cev := max’ın 2 sağı.

(S2) diğer koşullarda cev := max’ın 1 sağı.

Şekil 1: Algoritma II, v.1

Dikkat edilirse, ilk koşul (S1), ikinci koşulun (S2) çözdüğü hiçbir sütunu etkilemiyor. (S1) ise 3. ve
11. sütunları doğru çözüyor.

Örnek 10. Mesela,

• Sütun 3, Satır 3: ABDCE. med = D, max = E ve cev = B.

• Sütun 11, Satır 2: BDECA. med = E, max = A ve cev = C.

• Sütun 11, Satır 4: EBCAD. med = C, max = D ve cev = A.

Doğru sayısı 8+4+2+6+3+1+1+1= 26, yanlış sayısı 4+1+1+1= 7. Net kazanç: 24.25!
Devam edelim.

(S1) med , max’ın 1 solundaysa cev := max’ın 2 sağı.

(S2) med , max’ın 2 sağındaysa cev := max.

(S3) diğer koşullarda cev := max’ın 1 sağı.

Şekil 2: Algoritma II, v.2

Benzer şekilde (S2); (S1) ve (S3)’ün çözdüğü hiçbir şıkkı etkilemediği gibi, 6. ve 12. sütunları doğru
yanıtlıyor.

Örnek 11. Mesela,

4
 • Sütun 6, Satır 2: CEABD. med = A, max = D, ve cev = D.

• Sütun 6, Satır 5: EBCDA. med = C, max = A, ve cev = A.

• Sütun 12, Satır 3: ADEBC. med = E, max = C, ve cev = C.

Doğru sayısı 8+4+2+6+3+4+1+1+1+1= 31, yanlış sayısı 1+1=2. Net kazanç 30.5!
Bu algoritmaların doğru çalışmasını sağlayanın Rotasyon varsayımı olduğunu, soruların şıklarının
sırası kitapçıktan kitapçığa değişirken karşılık gelen sıralamanın sütundan dışarı çıkmadığını hatır-
latalım. Aynı sütunun içinde de yukarıdaki algoritmalardaki (S1), (S2) ve (S3) aynı sonucu vermektedir!
Medyada mod-medyan olarak geçen algoritmanın
http://www.cnnturk.com/2011/yasam/diger/04/04/ygs.sorularindaki.sifre.cozuldu.mu/612135.0/index.html
bahsettiğimiz algoritmanın türevi olduğunu (mod bizim max ile, medyan da med ile gösterdiğimiz
değerler) –bahsi geçen algoritmayı inceleme fırsatı bulamadığımız için– güçlü bir şekilde tahmin et-
mekle yetiniyoruz.

5 Medya kitapçığındaki sıralamalar

Aşağıda medya kitapçığında her sütunun aldığı değerleri gösteren tabloyu bulacaksınız.

SÜTUN SIRALAMA(LAR) TEKRAR SÜTUN SIRALAMA(LAR) TEKRAR

1 ABCDE 8 kez 7 ECDAB 1 kez
2 CBDEA 4 kez 8 EBDCA 1 kez
3 CDAEB 2 kez 9 BDCAE 1 kez
4 EDCAB 6 kez 10 EDCAB 1 kez
5 BEADC 3 kez 11 CEADB 1 kez
6 DABCE 4 kez 12 CABDE 1 kez

Tablo 2: Medya kitapçığında sıralamalar

Algoritma I’i anlatırken bahsettiğimiz sıralamaları medya kitapçığı için bulalım:

5
 SORU SIRALAMA SÜTUN AÇIKLAMALAR
1 EDCAB 4
2 ABCDE 1
3 ECDAB 7
4 CEADB 11
5 EDCAB 4
6 ABCDE 1 leksikografik
7 CBDEA 2
8 DECAB 9
9 EDCAB 4
10 ?
11 ABCDE 1
12 ABCDE 1
13 BEADC 5
14 CABDE 12
15 BDCAE 10
16 EDCAB 4
17 EDCAB 4
18 ?
19 ?
20 ?
21 BEADC 5
22 EBDCA 8
23 ABCDE 1
24 CBDEA 2
25 ?
26 CBDEA 2
27 CDAEB 3
28 ABCDE 1
29 BEADC 5
30 EDCAB 4
31 DABCE 6
32 CBDEA 2
33 CDAEB 3
34 ABCDE 1
35 DABCE 6 önce kesirliler bölünenlere göre sonra tamsayılar
36 DABCE 6 önce kesirliler bölünenlere göre sonra karekökler
37 ?
38 DABCE 6
39 ABCDE 1
40 ?

Tablo 3: Medya kitapçığı sıralamaları

6 Antalya Merkez — YGS_2011_133.pdf sıralamaları

Sırada rastgele seçtiğimiz Kitapçık 11213.48055’teki sıralamalar var. İlk bakışta çok farklı gibi görünse
de (tekrar eden sıralama sayısı az) bakmamız gereken medya kitapçığını Kitapçık 11213.48055’e götüren
permutasyonun sütun numaralarını değiştirmediği, zira iki sıralamanın aynı sütunda olması (eğer soru-
lar aynıysa) cevaplarının aynı değeri taşıması anlamına gelir. Medya kitapçığını Kitapçık 11213.48055’ye
taşıyan permütasyon incelendiğinde cevapların aynı olduğu dolayısıyla algoritmanın doğru çalıştığını
göstermiş oluyoruz.

6
 SORU SIRALAMA SÜTUN
1 BDECA 11
2 BEACD 7
3 ABCDE 1
4 AEDBC 4
5 BAECD 4
6 DCBEA 4
7 BCADE 9
8 ?
9 CABED 5
10 ?
11 CBDEA 2
12 DBCEA 12
13 ?
14 AEDBC 4
15 DBCAE 5
16 DCBEA 4
17 EABCD 1
18 ?
19 DEABC 1
20 ABCDE 1
21 DAECB 10
22 CDEAB 1
23 CDAEB 3
24 DEBAC 3
25 ECDBA 5
26 BACDE 2
27 BDEAC 6
28 AEBCD 2
29 AEDBC 4
30 BACDE 2
31 DEABC 1
32 EBDCA 8
33 ?
34 ?
35 BDEAC 6
36 ABCDE 1
37 EABCD 1
38 EBCDA 6
39 ?
40 ACDEB 6

Tablo 4: Kitapçık 11213.48055 sıralamaları

Medya kitapçığını Kitapçık 11213.48055’e götüren permutasyon:

(1,4) (6,17) (11,20) (16,16) (21,9) (26,28) (31,27) (36,38)

(2,3) (7,11) (12,19) (17,5) (22,32) (27,24) (32,30) (37,34)
(3,2) (8,7) (13,15) (18,10) (23,22) (28,31) (33,23) (38,35)
(4,1) (9,6) (14,12) (19,13) (24,26) (29,25) (34,37) (39,36)
(5,14) (10,8) (15,21) (20,18) (25,33) (30,29) (35,40) (40,39)

Ek olarak sağlama için sütun toplamları kontrol edilebilir.

7
 SÜTUN SIRALAMA(LAR) TEKRAR SÜTUN SIRALAMA(LAR) TEKRAR
1 ABCDE,EABCD,DEABC,CDEAB 8 kez 7 BEACD 1 kez
2 CBDEA,BACDE,AEBCD 4 kez 8 EBDCA 1 kez
3 CDAEB,DEBAC 2 kez 9 BCADE 1 kez
4 AEDBC,BAECD,DCBEA 6 kez 10 DAECB 1 kez
5 CABED,DBCAE,ECDBA 3 kez 11 BDECA 1 kez
6 ACDEB,BDEAC,EBCDA 4 kez 12 DBCEA 1 kez

7 Değerlendirme
Bu makalede YGS 2011 sınavının kriptografik özelliklerini ele aldık. Aday kitapçıklarında cevapların Ro-
tasyon varsayımı altında, cevap şıklarının sıralanışıyla alakalı (correlated) olduğu sonucuna vardık. Bu
problemin, soru şıklarının aday kitapçıklarına karıştırılarak dağıtımı esnasında ÖSYM tarafından kul-
lanılan algoritmanın, Prof. Ali Demir’in bahsettiği gibi, madde analizini kolaylaştırmak, cevap anahtar-
larını kolayca oluşturmak, birçok farklı aday kitapçığı oluşturmak gibi aslında çok olumlu motivasyon-
larla hazırlanmış olsa da, güvenliğinin gözden kaçmasıyla oluştuğunu tahmin ediyoruz.
Bu makalede verilen algoritmalarla uyumsuzluğu dikkat çeken medya kitapçığı 3. soru incelendi-
ğinde, yani şıklar bir text editöre kopyalandığında, sıralamanın 0 2 6 -1 -2 gibi bir hale gelmesi gerektiği
(ki bu Tablo 2’de 6. sütunda bulunan DABCE’ye karşılık geliyor) gözlemlenmektedir. Bu sıralamanın bir
çok insan için bir anlam ifade etmeyeceği, dolayısıyla bunun insanlar için değil de bir bilgisayar algo-
ritmasında ‘leksikografik’ sıralama için yapılmış olabileceği, bu kriptografik zaafiyetin (muhtemelen)
madde analizi ya da cevap anahtarı oluşturmayı kolaylaştırmak gibi bir amaç için ortaya çıktığı kanaati
ağır basıyor.

Faruk Göloğlu, PhD

Claude Shannon Institute, Dublin
farukgologlu@yahoo.com

8
8 EK
SORU SIRALAMA SÜTUN SORU SIRALAMA SÜTUN
1 EDCAB 4 1 BDECA 11
2 ABCDE 1 2 BEACD 7
3 ECDAB 7 3 ABCDE 1
4 CEADB 11 4 AEDBC 4
5 EDCAB 4 5 BAECD 4
6 ABCDE 1 6 DCBEA 4
7 CBDEA 2 7 BCADE 9
8 DECAB 9 8 ?
9 EDCAB 4 9 CABED 5
10 ? 10 ?
11 ABCDE 1 11 CBDEA 2
12 ABCDE 1 12 DBCEA 12
13 BEADC 5 13 ?
14 CABDE 12 14 AEDBC 4
15 BDCAE 10 15 DBCAE 5
16 EDCAB 4 16 DCBEA 4
17 EDCAB 4 17 EABCD 1
18 ? 18 ?
19 ? 19 DEABC 1
20 ? 20 ABCDE 1
21 BEADC 5 21 DAECB 10
22 EBDCA 8 22 CDEAB 1
23 ABCDE 1 23 CDAEB 3
24 CBDEA 2 24 DEBAC 3
25 ? 25 ECDBA 5
26 CBDEA 2 26 BACDE 2
27 CDAEB 3 27 BDEAC 6
28 ABCDE 1 28 AEBCD 2
29 BEADC 5 29 AEDBC 4
30 EDCAB 4 30 BACDE 2
31 DABCE 6 31 DEABC 1
32 CBDEA 2 32 EBDCA 8
33 CDAEB 3 33 ?
34 ABCDE 1 34 ?
35 DABCE 6 35 BDEAC 6
36 DABCE 6 36 ABCDE 1
37 ? 37 EABCD 1
38 DABCE 6 38 EBCDA 6
39 ABCDE 1 39 ?
40 ? 40 ACDEB 6

Medya kitapçığını Kitapçık 11213.48055’e götüren permutasyon.

(1,4) (6,17) (11,20) (16,16) (21,9) (26,28) (31,27) (36,38)

(2,3) (7,11) (12,19) (17,5) (22,32) (27,24) (32,30) (37,34)
(3,2) (8,7) (13,15) (18,10) (23,22) (28,31) (33,23) (38,35)
(4,1) (9,6) (14,12) (19,13) (24,26) (29,25) (34,37) (39,36)
(5,14) (10,8) (15,21) (20,18) (25,33) (30,29) (35,40) (40,39)