ASANSÖR TRAFİK HESABI

1. GİRİŞ

Her binanın fonksiyonuna göre değişen insan ve yüklerin hareketliliği kullanılacak

transport sisteminin seçimini ve maliyeti etkilemektedir. Aynı kullanım fonksiyonu olan
binalarda katlararası mesafenin değişik olması, binanın yatay ve dikey yönde ilerlemesi de bu
hareketliliği etkilemektedir. Aynı iç zemin alanına sahip ancak yükseklikleri veya inşaat alanı
farklı olan binalar ; sirkülasyon elemanları tarafından işgal edilen saha oranı ile asansörler ve
diğer mekanik donanımın parasal maliyetlerinde önemli bir değişim gösterirler. Merdivenler,
koridorlar ve mekanik sistemlerin dizaynı önemli olmakla beraber, bina kalitesi ilk olarak,
meydana gelecek insan sirkülasyonunun analizine bağlıdır.

İnsan ve yüklerin bina içinde bir yerden diğer bir yere taşınması sırasında geçen
zaman ve hareket halindeki insan ve yüklerin yoğunluğu önemlidir. Binanın kalitesinin
incelenmesi, koridorların, merdivenlerin ve düşey transport sistemlerinin düzgün seçilmesi ve
dizayn edilmesi anlamına gelmektedir. Bina yüksekliğinin kapalı alanların hareketliliğe oranı
ile doğrudan ilişkisi vardır. Hizmet için kullanılan iç mekanların toplam mekana oranının bina
yüksekliğine (kat adedine) göre değişimi Tregenza tarafından Şekil 1’de görüldüğü gibi ifade
edilmiştir [1].
60
Hizmet için kullanılan iç mekan

50

40
yüzdesi

30

20

10

0
0 5 10 15 20
kat adedi
Şekil 1. Kat adedine göre hizmet için kullanılan alanların toplam alana oranı

Zemin alanı oranının bina yüksekliği ile artma eğilimi gösterdiği ve bu örnekle 3 ve 15
kat arasında hemen hemen 2 katına çıkardığı kolaylıkla görülebilir. Binaların yükseklikleri
artığında asansörler ve yangın merdivenleri düşey transport için kaçınılmaz olarak karşımıza
çıkmaktadır. Bina nüfusu aynı kaldığı halde artan kat adedine göre asansörlere öncelik
verilerek merdiven alanları azalmakta ve asansör sayısı da artmaktadır.

Dr C Erdem İMRAK
imrak@itu.edu.tr MAK540 - Düşey Transport Sistemleri
2. ASANSÖR TRAFİĞİ VE TRAFİK AKIŞ HESABI

Hizmet talep eden insanların asansör vasıtasıyla katlar arasındaki ulaşımını

düzenleyen kurallar topluluğu olarak tanımlanan asansör trafiğinden, maksimum sayıda
insanın, minimum zamanda hedeflenen katlara ulaştırılması beklenmektedir [2]. Binalarda
monte edilecek asansör tesislerinin proje ve tesis edilmesinde öncelikle trafik hesabının ve
analizinin yapılması bir zorunluluk olarak belirtilmiştir. Asansör Yönetmeliğinde trafik
hesabı, “bina şekil ve ihtiyaçlarına göre asansör (kabin) adet, hız, kapasite kumanda ve
kullanım şekillerini en ekonomik biçimde tespit eden hesap tarzıdır” şeklinde tanımlanmakta
ve hesap sonucu kabin adedi ve kapasitesine uygun asansörlerin binalara tesis edilmesi
hükümleri getirilmiştir [2,3].

Asansör trafik akış hesabının temel amacı, insanların katlarda bekleme sürelerini en
aza düşürmek ve konfor sağlamaktır. Katta bekleme süreleri, kullanıcının çağrı düğmesine
basmasıyla başlar, asansörün bu çağrıya cevap vermesiyle son bulur. Bu süre ne kadar kısa
olursa, trafik analizinin o derecede iyi yapılmış, asansörün kapasite ve hızının iyi seçildiğini
gösterir. Binanın kullanım amacına göre yolculuk süresinin 60 ila 90 saniye arasında
olmasının en konforlu hal olduğunu göstermektedir [4,5].

Asansörün performansını ölçmede iki kriter dikkate alınır: belli bir zaman diliminde
taşınan insan sayısıdır; ikincisi ise asansörden hizmet bekleme süresi ile katlararası seyir
mesafesidir. Barney tarafından taşınan insan sayısı için ortalama 5 dakika alınması ve
yolcular için bekleme süresinin 2 dakika altında olması önerilmiştir [6]. Herhangi sebepten
bekleme zamanı artabilir. Asansör kapasitesinin hesabında 5 dakikalık pik trafik akışı ve
ulaşma oranı esas alınır. Binada yaşayanların geliş zamanında en yoğun olduğu 5 dakikada,
değişik bina tipleri ve karakteristikleri için karşılaştırılabilir bir değerdir [1,2].

2.1. Asansörlerin Öncelikle Seçimi

Bir asansörün performansı, tanımlanan zamanda taşınan yolcu sayısı, yolcuların

asansörü beklerken veya katlar asarında giderken geçen mesafe ve zaman ile ifade edilir. Bu
kriterler alındığında sistemler olumlu sonuçlar vermektedir. Taşıma kapasitesi hesapları
genellikle 5 dakikalık pik trafik akışı ve ulaşma oranı esas alınır. Tablo 1’de pik yükleme
durumunda nominal trafik değerleri verilmiştir ve verilen yüzde değerleri, 5 dakikada ulaşan
yolcu sayısının binada oturanların sayısına oranıdır [1,3,6].

Tablo 1. Pik yükleme durumunda nominal trafik değerleri

Bina Tipi %
Tek kullanıcılı iş merkezi 15-20
Çok kullanıcılı iş merkezi 11-15
Eğlence merkezi, oteller 10-15
Evler 5-7

Farklı kullanımdaki binalarda tesis edilen asansörlerin ön seçiminde kullanılan

tablolar, Williams [7], Linzey [8], Forwood ve Gero [9] ve birçok araştırmacı tarafından
geliştirilmiş ve kabin boyutları, hızı ve trafik akışı arasındaki ilişkiler tanımlanmıştır.
Katlaraarası mesafenin 3.3 metre ve giriş üstündeki kabinler için aynı yönlü trafik akışının
olduğu 30 saniye ortalama periyoda sahip asansör sistemleri Şekil 2’de yer almaktadır [1].

Dr C Erdem İMRAK
imrak@itu.edu.tr MAK540 - Düşey Transport Sistemleri
 45,00
6 /3.5 2100
40,00
Taşınan insan sayısı / dak

5 /3.5 6 /2.5
35,00
1800
30,00
4 /2.5 5 /2.5 1500
4 /1.5
25,00
4 /3.5 1250
20,00
3 /1.5
3 /2.5 900
15,00 3 /3.5
3 /1.0 800
10,00 2 /2.5 630
2 /1.0 2 /1.5
5,00
2 /0.75 450
0,00
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Ana giriş üzerindeki kat adedi

Şekil 2. 30 saniye periyod için asansör sistemleri (aynı yönlü trafik) [1]

Bu çizelgede 2 / 0.75 gösterimi, 0.75 m/s hızında 2 adet kabinli asansör sistemi için
kullanılmaktadır. 45 saniyelik periyodlar için de hesaplama ve seçim Şekil 3’de görülen
grafik yardımıyla yapılabilir. Özellikle iş merkezleri için 45 s periyodlar tercih edilmelidir.
Bütün seçimler gündüz yukarı-pik trafik akışı için düzenlenir.

35,00

30,00 4 /3.5
4 /1.5 2100
Taşınan insan sayısı / dak

25,00
3 /2.5 4 /2.5 1800
20,00 1500
3 /1.5 3 /3.5
1250
15,00
2 /1.5
2 /2.5 900
10,00 2 /0.75
800
2 /1.0
5,00 1 /1.0 630
450
1 /0.75
0,00
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Ana giriş üzerindeki kat adedi

Şekil 3. 45 saniye periyod için asansör sistemleri (aynı yönlü trafik) [1]
Yolcu sayısına bağlı yaygın olarak kullanılan kabin kapasiteleri Tablo 2’de yük (kg) ve yolcu
sayısı olarak verilmiştir [6,10].

Dr C Erdem İMRAK
imrak@itu.edu.tr MAK540 - Düşey Transport Sistemleri
 Tablo 2. Nominal kabin kapasiteleri
Yolcu sayısı Yük (kg) Yolcu sayısı Yük (kg)
1 100 13 1000
2 160 16 1250
3 250 20* 1500
4 315 21 1600
6 450 24* 1800
8 630 26 2000
10 800 28* 2100
12* 900 33 2500
* EN 81 normunda tanımlı olarak verilmeyen büyüklükler

2.2. Yukarı Yönde Trafikte Talep Olasılığı

Binada bulunanların yoğun olarak binada üst katlara ulaşmak istemesiyle oluşan
yukarı yönde trafik, asansör trafik akışının diğer halleri olan aşağı yönde trafik, katlararası
trafik ve rasgele trafik arasında en etkili ve belirleyici olandır. Bina içinde üst katlara seyahat
etmek isteyen ortalama yolcu sayısı değişmemektedir. Belli bir çevrim içinde bir kattan
diğerine gitmek istemeyen yolcu ihtimali olarak p 0 kabul edilirse, yukarı yönde trafik
durumunda kabinin bir çevrim sırasında duracağı durak sayısı aşağıdaki şekilde ifade edilir,
E s = n(1 − p 0 ) + 1 , (1)
burada n kat ededini göstermektedir. Birleşik analiz yöntemi kullanılarak verilen yüksekliğe
gelmeden önce seyahat sırasında durulan durak sayısı bulunabilir. Burada kat numarası k ile
ifade edilirse 1 ≤ k ≤ n olmak üzere seyahat sırasında durulan muhtemel durak sayısı :
m(n − k )!
n +1− k m

E sk = ∑ p 0 (1 − p 0 ) ⋅
n−m
+ (1 − p 0 ) p 0n − k . (2)
m =1 (m − 1)!(n + 1 − k − m )!
(1) ve (2) ifadelerinin sağ tarafındaki terimler bir çevrim sırasında yukarı ve aşağı trafiği
temsil etmektedir. Bunu takiben ayrıca
n
E s = ∑ E sk + p 0n (3)
k =1

yazılabilir. Burada p 0n herhangi bir çevrim sırasında bir kattan diğerine gitmeme ihtimali
olan yolcu olasılığıdır. Belirli bir kata asansörün seyahat olasılığı i olarak tanımlanırsa ve bu
kattan daha yüksekte kat olmadığı varsayılırsa en yüksek dönüş katı:
n n
E h = ∑ i (1 − p0 ) p 0n −i = n − ∑ p oi (4a)
i =1 i =1
veya
n
2 E h = ∑ k ⋅ E sk (4b)
k =1
ifadeleri ile bulunabilir.

Es ve Eh için kullanılan (1) ve (4) denklemleri özdeş ve aynı zamanda sürekli sabit
yolcu sayısına bağlıdır.

3. ASANSÖR PERFORMANS HESABI

Sabah trafik halinde, dolu kabinin zemin kattan yukarı katlara doğru hareket ettiği ve
katlarda kabinden çıktığı; en üst dönüş katından zemine döndüğü kabul edilmektedir [6].

Dr C Erdem İMRAK
imrak@itu.edu.tr MAK540 - Düşey Transport Sistemleri
Kabinin bu hareketi ve yolcuların inip binmeleriyle oluşan çevrim zamanı aşağıda görülen
değerlerin bir fonksiyonudur.

a) Kabinin seyir mesafesi

Maksimum hızda seyreden ve kat mesafesi sabit bir sistemde, Eh en yüksek dönüş katı
(tahmin edilen), th bir katı tam hızda geçme zamanı kabul edilirse,
2 ⋅ Eh ⋅ t h (5)
olarak yazılabilir. Burada th zamanı, kat yüksekliği / hız ile bulunur.

b) Durak Katları
Her katta durma sonucu asansörde frenleme, ivmelenme, kapıların hareketi için ilave
zamanlar oluşmaktadır. Yakın katlar arasındaki kısa mesafeli seyirlerde, tam kapasite hıza
ulaşılamaz. Bu durumda her bir durak katı için ayrı ayrı hesap yapılabilir. ES1, ES2, ESS
tahmini durak katları, tS1, tS2, tSS eşit mesafedeki katlar için tam kapasitede seyir hızı ile
kapı işletim zamanları alındığında,
E S1 ⋅ t S1 + ES 2 ⋅ t S 2 + ESS ⋅ t SS (6)
şeklinde göstermek uygundur. Maksimum hıza ulaşması ve tekrar fren yapması için üç
kattan fazla mesafe gereken çok hızlı asansörlerde bu formül çok küçük, genelde önemsiz
hata verir.

c) Taşınan Yolcu Sayısı

Yolcu transferinde, tp her bir yolcunun kabine binip inmesi için geçen zaman ve Ep
taşınacak yolcu adedi ise, transfer zamanı bulunur.
Ep ⋅ tp (7)
Yolcu transfer zamanı kabinin derinliği, kapı genişliği, lobi dizaynı ve asansörü
kullanacak toplam insan sayısı ile ilgilidir. Yapılan araştırmalar sonucunda yolcu transferi
için, aynı yönlü trafik için tp = 2.1 s ve rastgele katlararası trafik için tp = 3.0 s
alınabileceği görülmüştür [1].

Bu durumda bir kabin için çevrim zamanı (seyir zamanı)

T1 = 2 ⋅ Eh ⋅ t h + ES 1 ⋅ t S 1 + ES 2 ⋅ t S 2 + ESS ⋅ t SS + E p ⋅ t p (8)
dir. Sabit 3.3 m kat mesafesi için asansör performans parametreleri th den tp kadar olanlar
Tablo 3’de verilmiştir.

Tablo 3. Asansör parametreleri ve yolcu transfer zamanları

Tahrik Motoru Asansör hızı Kapı Genişliği Açılma Durumu th tS1 tS2 tSS
redüktörlü AC motor 0.75 m/s 800 mm Normal 4.40 9.50 9.50 9.50
redüktörlü AC motor 1.00 m/s 800 mm Erken 3.30 10.50 10.50 10.50
redüktörlü v-v motor 1.50 m/s 1100 mm Erken 2.20 6.80 6.80 6.80
redüktörsüz v-v motor 2.50 m/s 1100 mm Erken 1.32 7.00 6.90 6.80
redüktörsüz v-v motor 3.50 m/s 1100 mm Erken 0.94 7.40 7.60 7.50
redüktörsüz v-v motor 5.00 m/s 1100 mm Erken 0.66 7.60 8.20 8.30

Gözlenen yolcu ulaşma oranı, birim zamanda taşınan yolcu adedine göre hesaplanır.
Yolcu ulaşma oranına göre birim zamanda taşınan yolcu sayısı,
a1 = E p / T1 (9)
olur.

Dr C Erdem İMRAK
imrak@itu.edu.tr MAK540 - Düşey Transport Sistemleri
 Normalde asansör işletim parametreleri ile yolcu ulaşma oranlarının doğruluğunda tam
bir kesinlik olmadığından % 5 – 10 arasında bir yanılma payına izin verilir [1,6]. Çevrim
zamanının önemli miktarda değişmesi neden olan durumlarda en yüksek faktör kabul
edilmelidir. C adet asansörün çalıştırıldığı durumda bir kabinin hareketleri arasındaki ana
periyod,
Tc = F ⋅ T1 / C (10)
burada, F değeri, 1.05 ile 1.10 arasında keyfi bir faktördür. Bu durumda yolcu ulaşma oranı
ise,
a c = E p / Tc (11)
olur. Zemin kat yüksekliği diğerlerinden fazla olursa ya da herhangi başka bir durumda ana
çevrim zamanına sürekli bir ilave vardır. T1 değeri, uygun bir değerle yükseltilmelidir. Yukarı
zonlara asansörün servisini hesaplamak için Şekil 4'de verilen 4 eğriden yararlanılır. Kabin
%80 yüklü halde iken lokal katlara servis yapıldığında T1 zamanları verilmiştir.
Ep = 9.6 Ep = 12.8
200 200.00
900 kg'lık kabin 1250 kg'lık kabin

1.5 m/s

150 1.5 m/s 150.00

2.5
3.5
T1(s)
T1(s)

2.5 5.0
3.5
5.0
100 100.00

50 50.00
5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Üst kat adedi Üst kat adedi
Ep = 16.0 Ep = 19.2
200 200
1500 kg'lık kabin 2100 kg'lık kabin
1.5 m/s 1.5 m/s
2.5
3.5
5.0
2.5
150 3.5 150
5.0
T1(s)

T1(s)

100 100

50 50
5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Üst kat adedi Üst kat adedi
Şekil 4. Tek kabinin % 80 yüklü halde çevrim zamanları

Dr C Erdem İMRAK
imrak@itu.edu.tr MAK540 - Düşey Transport Sistemleri
3.1. Tek Kullanıcılı Binadaki Asansör Performans Hesabı

İlk örnek olarak 800 kişinin bulunduğu tek kullanıcılı ve 10 katlı bir iş merkezi ele
alınacaktır. Bu binada tesis edilecek asansörlerin öncelikle seçimi aşağıda gösterilmiştir.

a) Tek kullanıcılı iş merkezi için % 15 yolcu ulaşma oranı Tablo 1’den alınırsa, 5 dakikadaki
taşıma kapasite
800 ⋅15
= 24 kişi/dak
5 ⋅100
olarak bulunur.

b) Kabin kapasitesi kabul edilen 30 saniyelik periyod ve 24 kişi/dak için Şekil 2 yardımıyla
1250 kg’lık (16 kişilik) olarak okunur.

c) Binadaki 10 kat ve 24 kişi/dak için 4 kabinli 2.5 m/s hızlı veya 4 kabinli 1.5 m/s hızlı
asansörler seçilebilir. Periyod 30 saniye altında ise ilk seçimi; 30 saniye üzerinde ise
sonuncusunun seçimi gerekir.

Sonuçta akşam çıkış zamanı ise tam ters yönde trafik akışı yaratılmaktadır. Bu nedenle
diğer zamanlara oranla yoğun hareketlilik vardır. Orta ve aşağı katlarda bulunanların
merdivenlere yönlendirilmeleri gerekir.

3.2. Yukarı Zonda Hizmet Veren Asansör Performans Hesabı

Asansör trafiğinde zon, bir grup asansörün hizmet verdiği binada birbiri sıra ardışık
katlar topluluğu olarak tanımlanmaktadır [3]. Bu çalışmada ele alınan ikinci örnekte kat
yüksekliği 3.3 m olan bir binada yukarı zonda (15 – 29 katları arasında) bir grup asansör
hizmet vermektedir. Zemin kattan yukarı zona 30 kişi/dak yoğunlukta taşıma için kabin sayısı
ve büyüklüğü hesaplanacaktır.

Seçimi yapabilmek için esas periyod, ilgili ulaşma oranı değişik alternatifler için
bulunacak ve en ucuz tesis maliyeti göz önüne alınacaktır.

a) Şekil 2 yardımıyla 5 kabinli asansör hızı ilk olarak 2.5 m/s olarak seçilir ve kabin
kapasitesi 1250 kg (16 kişilik) olarak seçilir.

b) Aynı yönlü trafik akışı için p 0 dağılım olasılığı 0.4 alındığında ES değerleri (3) ve EH
değeri (4) yardımıyla

ES1 = 5.3 ; ES2 = 2.0 ; ESS = 2.2 ; EH = 13.3

olarak hesaplanır.

c) Bir kabin için çevrim zamanı

T1 = 2 ⋅13.3 ⋅1.32 + 5.3 ⋅ 7.0 + 2.0 ⋅ 6.9 + 2.2 ⋅ 6.8 + (16 ⋅ 0.8) ⋅ 2.1 ≅ 128 s
olarak hesaplanbilir. Şekil 4’de görülen Ep = 12.8 olan grafikten ana durak üzerindeki
14 kat ve 2.5 m/s hız için benzer netice okunabilir.

d) Lobi katı (15.nci kat) üzerinde 14 ana durak olduğuna göre ilave zaman,

Dr C Erdem İMRAK
imrak@itu.edu.tr MAK540 - Düşey Transport Sistemleri
 h 3.3
2n ⋅ = 2 ⋅ 14 ⋅ = 37 s
v 2.5
olur.

e) İlave zamanın dikkate alınmasıyla toplam çevrim zamanı

T1 = 128 + 37 = 165 s
dir.

f) Ep değeri 12.8 için gerekli ulaşma oranı,

a1 = (12.8 ⋅ 60 ) / 165 = 4.65 kişi/dak
olarak bulunur.

Buradan
1.1⋅165 12.8 ⋅ 60
T5 = ≈ 36 s ve a 5 = = 21.5 kişi/dak
5 36
elde edilir.

Diğer çözümler ise Tablo 4’de asansör hızı ve kabin kapasitesine göre toplu halde verilmiştir.

Tablo 4. Yukarı zonda hizmet veren asansör için performans hesapları

Asansör hızı Kabin kapasitesi Toplam çevrim zamanı Ulaşma oranı
[m/s] [kg] [s] [kişi/dak]
T1 = 152 a1 = 5.1
3.5 1250 T4 = 40 a4 = 19.2
T5 = 32 a5 = 24.0
T1 = 168 a1 = 5.7
3.5 1500
T4 = 44 a4 = 21.8
T1 = 140 a1 = 5.5
5.0 1250
T4 = 37 a4 = 20.8
T1 = 170 a1 = 6.8
5.0 2100
T3 = 60 a3 = 19.4

Yukarı zonda hizmet veren asansör için yapılan performans hesapları sonuçları
aşağıda özettlenmiştir.

a) 3 adet geniş kabin 5.0 m/s hızla 20 kişi/dak ulaşma oranı ile yolcuları taşıyabilir fakat 60
saniye periyod ortaya çıkar. Bu zamanı yarıya indirmek için 5 kabin gerekir.

b) 5 adet 1250 kg kapasiteli 3.5 m/s hızlı kabin 24 kişi/dak ulaşma oranı ve 32 saniye
periyod verir.

c) 3.5 m/s ve 5.0 m/s hızlarda 4 kabin kullanıldığında ise periyod 40 saniye civarına çıkar.

Asansör sistemindeki kabin sayısını arttırmak, periyodda azaltma yaratabilir. Benzer

şekilde kabin kapasitesini arttırmak ise, taşıma kapasitesini arttırır ancak bununla birlikte
periyod değerini de arttırır. Asansör hızındaki artış, taşıma kapasitesinde çok az bir artış ve
periyodda kayde değer bir iyileşme sunmaktadır.

Dr C Erdem İMRAK
imrak@itu.edu.tr MAK540 - Düşey Transport Sistemleri
PROJELENDİRME HESABI

a) Binada bulunan insan sayısı

Asansör tesisinden faydalanacak insan sayısı trafik hesabında ilk adımdır. Bunun için binanın
karakteristikleri bilinmelidir. Tablo 47’de değişik binalarda bulunan insan sayısına ait bilgiler
verilmiştir.

B = n ⋅ (1 + η) ⋅ b

n : binada bulunan daire (veya oda) sayısı

b : binada sürekli bulunan insan sayısı (Tablo 47)
η: ilave artış oranı b ≤ 200 kişi η = % 30
b > 200 kişi η = % 25

Tablo 47. Binada sürekli bulunan insan sayısı

Bina Tipi* b
her dairede ilk yatak odası 2
Konut** diğer yatak odalarının her biri için 1
Otel her yatak için 1
İş merkezi çalışma alanın her 12 m2 si için 1
Okul sınıf odalarının her 10 m2 si için 8
Hastane her yatak odası için 3
* Servis asansörleri bu değerlerin dışındadır.
** Diğer bölümler ve mutfak hesaba katılmayacaktır.

b) Asansörün bir seferi için gerekli seyir zamanı

Asansörün tek bir kabinin bina içinde çevrimi için geçen zamanın hesabıdır. Gerekli sefer
zamanı, kabinin bir seferinde uğradığı ortalama en yüksek dönüş katı için geçen zaman.
durduğu katlarında harcadığı zaman ve kabine yolcu transferinde harcadığı zamanın
toplamıdır.

TR = 2 ⋅ H ⋅ t v + (S + 1) ⋅ t s + 2 ⋅ P ⋅ t p

Burada,
H : en yüksek dönüş katı (Tablo 48)
tv : katlararası geçiş zamanı [s]
S : muhtemel durak adedi (Tablo 52)
ts : durma zamanı [s]
P : kabin yolcu adedi (Tablo 53)
tp : yolcu transfer zamanı [s] (Tablo 54)

En yüksek dönüş katı H, Tablo 48’den kolaylıkla bulunabileceği gibi verilen eşitlik
yardımıyla değişik kabin kapasiteleri için hesaplanabilir.

Dr C Erdem İMRAK
imrak@itu.edu.tr MAK540 - Düşey Transport Sistemleri
 N −1 P
⎛ i⎞
Tablo 48. En yüksek dönüş katı H = N − ∑ ⎜ ⎟
i =1 ⎝ N ⎠
Ana giriş Kabin kapasitesi (P)
üzerindeki 4 6 8 10 12 16 20 24
kat adedi (3.2) (4.8) (6.4) (8.0) (9.6) (12.8) (16.0) (19.2)
5 4.4 4.6 4.7 4.8 4.9 4.9 5.0 5.0
6 5.2 5.4 5.6 5.7 5.8 5.9 5.9 6.0
7 6.1 6.2 6.5 6.6 6.7 6.8 6.9 6.9
8 6.9 7.1 7.4 7.5 7.6 7.8 7.9 7.9
9 7.7 7.9 8.2 8.4 8.6 8.7 8.8 8.9
10 8.5 8.7 9.1 9.3 9.5 9.7 9.8 9.9
11 9.3 9.6 10.0 10.2 10.4 10.6 10.7 10.8
12 10.1 10.4 10.8 11.1 11.3 11.5 11.7 11.8
13 10.9 11.2 11.7 12.0 12.2 12.5 12.6 12.7
14 11.7 12.1 12.6 12.9 13.1 13.4 13.6 13.7
15 12.5 12.9 13.4 13.8 14.0 14.3 14.5 14.7
16 13.3 13.7 14.3 14.7 14.9 15.3 15.5 15.6
17 14.1 14.5 15.2 15.6 15.8 16.2 16.4 16.6
18 14.9 15.4 16.0 16.5 16.8 17.1 17.4 17.5
19 15.7 16.2 16.9 17.4 17.7 18.1 18.3 18.5
20 16.5 17.0 17.8 18.2 18.6 19.0 19.3 19.4
21 17.3 17.9 19.6 19.1 19.5 19.9 20.2 20.4
22 18.1 18.7 19.5 20.0 20.4 20.9 21.1 21.3
23 18.9 19.5 20.4 20.9 21.3 21.8 22.1 22.3
24 19.7 20.3 21.2 21.8 22.2 22.7 23.0 23.2
N = ana giriş üzerindeki kat adedi

Asansör hızı Tablo 49’dan bina tipi ve kat adedine göre seçilebilir. Katlararası geçiş
zamanı,
h
tv = [s]
v

h : katlararası mesafe [m]

v : kabin hızı [m/s] (Tablo 49)

Tablo 49. Kabin hızları

Bina Tipi Kat Adedi Hız [m/s] Bina Tipi Kat Adedi Hız [m/s]
≤8 ≥ 0.63 ≤6 ≥1
≥8 ≥ 1.0 ≤ 10 1.2 - 1.5
≥ 12 1.2 - 1.5 Otel ≤ 15 2.0
Konut
≥ 16 2.0 ≤ 20 2.5
≥ 20 ≤ 2.5 ≥ 20 ≤ 3.0
≤5 ≥1
Büro ≤ 10 1.2 - 1.5
ve ≤ 15 2.0
İş Merkezi
≤ 20 2.5
≥ 20 ≤ 3.0

Kabinin bir durak katında durması esnasında harcanan zamanların toplamıdır. Kapı
açılma ve kapanma zamanları kapı tipine ve kapı genişliğine göre Tablo 50’de, tek katı geçme
süresi de asansör hızına göre Tablo 51’de verilmiştir.

Dr C Erdem İMRAK
imrak@itu.edu.tr MAK540 - Düşey Transport Sistemleri
 t s = t a + t k + t g − t v [s]

Burada,
ta : kapı açılma zamanı [s] (Tablo 50)
tk : kapı kapanma zamanı [s] (Tablo 50)
tg : tek katı geçme zamanı [s] (Tablo 51)

Tablo 50. Kapı açılma ve kapanma zamanları Tablo 51. Tek katı geçme zamanı

Kapı Tipi Kapı genişliği [mm] ta [s] tk [s] Hız [m/s] tg [s] İvme [m/s2]
800 2.5 3.0 < 1.00 10.0 0.40
Kenara 900 2.5 3.8 1.00 7.0 0.55
Toplamalı 1060 2.9 4.0 1.50 6.0 0.75
1100 3.0 4.0 2.50 5.5 0.85
1420 3.7 5.0 3.50 5.0 1.00
800 2.0 2.5 5.00 4.5 1.35
900 2.3 2.9 > 5.00 4.3 1.50
Ortadan 1060 2.5 3.3
Açılan 1100 2.5 3.5 Ara değerler enterpolasyonla bulunur
1420 2.7 3.7

Muhtemel durak adedi S, Tablo 52’den kolaylıkla bulunabileceği gibi verilen eşitlik
yardımıyla değişik kabin kapasiteleri için hesaplanabilir.
⎡ ⎛ N − 1⎞ P ⎤
Tablo 52. Muhtemel durak adedi S = N ⋅ ⎢1 − ⎜ ⎟ ⎥
⎣ ⎝ N ⎠ ⎦
Ana giriş Kabin kapasitesi (P)
Üzerindeki 4 6 8 10 12 16 20 24
kat adedi (3.2) (4.8) (6.4) (8.0) (9.6) (12.8) (16.0) (19.2)
5 2.9 3.3 3.8 4.2 4.4 4.7 4.9 4.9
6 3.1 3.5 4.1 4.6 5.0 5.4 5.7 5.8
7 3.2 3.7 4.4 5.0 5.4 6.0 6.4 6.6
8 3.3 3.8 4.6 5.3 5.8 6.6 7.1 7.4
9 3.4 3.9 4.8 5.5 6.1 7.0 7.6 8.1
10 3.4 4.0 4.9 5.7 6.4 7.4 8.1 8.7
11 3.5 4.0 5.0 5.9 6.6 7.8 8.6 9.2
12 3.5 4.1 5.1 6.0 6.8 8.1 9.0 9.7
13 3.6 4.1 5.2 6.1 7.0 8.3 9.4 10.2
14 3.6 4.2 5.3 6.3 7.1 8.6 9.7 10.6
15 3.6 4.2 5.4 6.4 7.3 8.8 10.0 11.0
16 3.6 4.3 5.4 6.5 7.4 9.0 10.3 11.4
17 3.7 4.3 5.5 6.5 7.5 9.2 10.6 11.7
18 3.7 4.3 5.5 6.6 7.6 9.3 10.8 12.0
19 3.7 4.3 5.6 6.7 7.7 9.5 11.0 12.3
20 3.7 4.4 5.6 6.7 7.8 9.6 11.2 12.5
21 3.7 4.4 5.6 6.8 7.9 9.8 11.4 12.8
22 3.7 4.4 5.7 6.8 7.9 9.9 11.5 13.0
23 3.8 4.4 5.7 6.9 8.0 10.0 11.7 13.2
24 3.8 4.4 5.7 6.9 8.0 10.1 11.9 13.4
N = ana giriş üzerindeki kat adedi

Dr C Erdem İMRAK
imrak@itu.edu.tr MAK540 - Düşey Transport Sistemleri
 Asansör kabinlerinin yolcu adetleri ve yaklaşık kabin yükü Tablo 53’de ve yolcu
transfer zamanı ise kapı tipine bağlı olmaksızın kapı genişliğine göre Tablo 54’de verilmiştir.
Bu değerler tavsiye edilen değerler olup, farklı transfer zamanları da kullanılabilir.

Tablo 53. Kabin yolcu adedi

Kabin yükü [kg] 320 480 640 800 1040 1280 1680 2080 2640
Yolcu adedi 4 6 8 10 13 16 21 26 33

Tablo 54. Yolcu transfer zamanı

Kapı genişliği [m] tp [s]
<1 2.2
≥1 2.0

c) Gerekli asansör (kabin) sayısı

Bir asansörün (kabinin) 5 dakikada yaptığı seferde taşıyacağı insan adedi hesaplandıktan
sonra gerekli asansör (kabin) adedi bulunur. Asansör mühendisleri tarafından yapılan
deneyler ve araştırmalar neticesinde asansör tesisinin, asansör trafiğinde en kritik olan 5
dakikalık süre içinde oluşan talepleri karşılaması halinde bütün gün içinde sorunsuz hizmet
vereceği ispatlanmıştır. 5 dakikada yapılan seferde taşınan insan adedi,

5 ⋅ 60 ⋅ ( 0.8 ⋅ P)
R=
TR

Asansör her zaman tam kapasite ile çalışmadığı ve binada çeşitli sebeplerden dolayı yaşayan
insanların %80’ni hesaplamalara etkin olarak katılmaktadır. Asansörlerin grup kumandalı
olması halinde TR = TR / n ′ (n´ grupta bulunan kabin adedi) olarak hesaba katılır. Eğer
1
grupta farklı kapasiteli kabinler bulunursa, TR = ile hesaplanır.
∑ R
1 / T

Gerekli kabin adedi, 5 dakikada taşınacak yolcu oranı (k) ile binada bulunan insan
sayısına ve bir seferde taşınan insan sayısına göre bulunur. k oranı Tablo 55’de bina tipine
bağlı olarak verilmiştir.
B⋅ k
L=
R

Tablo 55. Taşınacak insan yüzdesi

Bina Tipi Standart Yükseltilmiş1)
Konut %5 %7
Otel % 10 % 15
İş Çoklu % 13 % 17
merkezi Tekil % 15 % 20
Okul % 15 % 25
Hastane %8 % 10
1)
Yüksek binalardaki asansörlerin hesabı için yükseltilmiş
değerlerin seçilmesi tavsiye edilir.

Dr C Erdem İMRAK
imrak@itu.edu.tr MAK540 - Düşey Transport Sistemleri
2.9. ASANSÖR TRAFİK HESABINA ÖRNEKLER

Uygun asansör tasarımı için yapılması istenen asansör trafik hesabına ait iki örnek
üzerinde durulacaktır. Bunlardan ilki 12 katlı bir konut, diğeri ise çok maksatlı 10 katlı bir iş
merkezi olacaktır.

Örnek 1. Ana giriş katı üzerinde 12 kat bulunan konutun, her katında 4 daire ve her dairede 3
yatak odası, 1 salon vardır. Binanın katlararası mesafesi 3 metredir. Kat kapısı olarak ortadan
açılan ve genişliği 900 mm olan kapı seçilmiştir. Bu bina için gerekli asansör kabin sayısı ile
kapasitesi seçimi.

Binada bulunan insan sayısı

Tablo 47’den bir daire nüfusu : b = 2 + (2 ⋅ 1) = 4 kişi
B = n ⋅ (1 + η) ⋅ b = 12 ⋅ 4 ⋅ (1 + 0.3) ⋅ 4 = 250 kişi

Gerekli seyir zamanı

Tablo 48’den en yüksek dönüş katı : H = 10.1
Tablo 49’dan 12 katlı konut için hız : v = 1.2 m/s
h 3
Katlararası geçiş zamanı : tv =
= = 2.5 s
v 1.2
Tablo 50’den kapı açılma zamanı : ta = 2.3 s
Tablo 50’den kapı kapanma zamanı : tk = 2.9 s
Tablo 51’den tek kat geçme zamanı : tg = 6.5 s
Durak katında harcanan zaman : t s = 2.3 + 2.9 + 6.5 − 2.5 = 9.2 s
Tablo 52’den muhtemel durak adedi : S = 3.5
Tablo 53’den kabin kapasitesi : P = 4 kişi (seçildi)
Tablo 54’den yolcu transfer zamanı : tp = 2.2 s

TR = 2 ⋅ 101
. ⋅ 2.5 + (35
. + 1) ⋅ 9.2 + 2 ⋅ (0.8 ⋅ 4) ⋅ 2.2 = 105.6 s

Kabin adedi
5 ⋅ 60 ⋅ ( 0.8 ⋅ P) 300 ⋅ ( 0.8 ⋅ 4)
5 dakikada taşınan insan sayısı :R = = = 9.09
TR 105.6
Tablo 55’den taşınacak insan yüzdesi :k=%5

B ⋅ k 250 ⋅ 0.05
L= = = 1.38 → 1 kabin seçilebilir.
R 9.09

Kabin kapasitesi P = 6 kişi seçilseydi,

H = 10.4 ; S = 4.1 ; TR = 120.04 s ; R = 11.99 ;

L = 1.04 → 1 kabin bulunurdu.

Bu durumda kabin kapasitesini arttırmanın büyük bir faydası olmayacaktır. Bu bina için 4
kişilik tek kabin yeterlidir.

Dr C Erdem İMRAK
imrak@itu.edu.tr MAK540 - Düşey Transport Sistemleri
Örnek 2. Çok maksatlı 10 katlı bir iş merkezinde her katta 50 şer m2 lik 5 ofis bulunmaktadır.
Katlararası mesafe 3.3 metredir. Kat kapısı olarak kenara toplamalı ve genişliği 1060 mm
olan kapılar seçilmiştir. Bu durumda iş merkezi için gerekli asansör kabin adedi ve
kapasitesinin seçimi.

Binada bulunan insan sayısı

Tablo 47’den bir daire nüfusu : b = (50 / 12) ⋅ 1 ≅ 4 kişi
B = n ⋅ (1 + η) ⋅ b = 10 ⋅ 5 ⋅ (1 + 0.3) ⋅ 4 = 260 kişi

Gerekli seyir zamanı

Tablo 48’den en yüksek dönüş katı : H = 8.7
Tablo 49’dan 12 katlı konut için hız : v = 1.5 m/s
h 3.3
Katlararası geçiş zamanı : tv =
= = 2.2 s
v 15 .
Tablo 50’den kapı açılma zamanı : ta = 2.9 s
Tablo 50’den kapı kapanma zamanı : tk = 4.0 s
Tablo 51’den tek kat geçme zamanı : tg = 6.0 s
Durak katında harcanan zaman : t s = 2.9 + 4.0 + 6.0 − 2.2 = 10.7 s
Tablo 52’den muhtemel durak adedi : S = 4.0
Tablo 53’den kabin kapasitesi : P = 6 kişi (seçildi)
Tablo 54’den yolcu transfer zamanı : tp = 2.0 s

TR = 2 ⋅ 8.7 ⋅ 2.2 + (4 + 1) ⋅ 10.7 + 2 ⋅ (0.8 ⋅ 6) ⋅ 2 = 110.98 s

Kabin adedi
5 ⋅ 60 ⋅ (0.8 ⋅ P) 300 ⋅ (0.8 ⋅ 6)
5 dakikada taşınan insan sayısı :R = = = 12.97
TR 110.98
Tablo 55’den taşınacak insan yüzdesi : k = % 13

B ⋅ k 260 ⋅ 013
.
L= = = 2.6 → 3 kabin seçilebilir.
R 12.97

Kabin kapasitesi P = 4 kişi seçilseydi,

H = 8.5 ; S = 3.4 ; TR = 97.28 s ; R = 8.65 ;

L = 3.9 → 4 kabin.

Mimari projeye göre 6 kişilik 3 kabin veya 4 kişilik 4 kabin dizaynından biri
seçilecektir.

Dr C Erdem İMRAK
imrak@itu.edu.tr MAK540 - Düşey Transport Sistemleri