DİŞLİ ÇARKLAR

Dişli Çarklar, eksenleri birbirine yakın veya birbirini kesen miller arasında hareket ve
güç ileten makine elemanlarıdır. Çevrelerine diş açılmış iki disli çark bir dişli çiftini
oluştururlar ve bunlardan biri diğerini çevirir.
Hareket ve kuvveti aktaran dişliye ÇEVİREN, diğerine de ÇEVRİLEN denir. Dişli çarklar
biçimlerine ve takıldıkları millerin konumlarına göre aşağıdaki şekilde sınıflandırılırlar.

Dişli cinsi Millerin konumu Dişli biçimi

1. düz dişli çarklar Paralel Silindir
2. helisel dişli çarklar Paralel-çapraz Silindir
3. konik dişli çarklar Birbirini kesen Konik
4. Sonsuz vida ve karşılık dişlisi Çapraz Silindir

DİŞLER; Diş Profili, çalışma sırasında iki çark arasındaki oranı

sabit tutacak şekilde biçimlendirilir. Dişli profillerinde en çok
kullanılan ve bu özelliği sağlayan eğri EVOLVENT eğrisidir.
Evolvent, bir çember üzerinde kaymadan yuvarlanan bir doğru
parçası üzerindeki bir noktanın çizdiği eğri olarak
tanımlanmaktadır.Evolvent eğrisi, temel daire (base circle) olarak
adlandırılan çember üzerinden başlar.

Dişli Çark Terimleri:

Adım (t): bölüm dairesi üzerinde bir diş kalınlığı ile ona komşu
diş boşluğu arasındaki uzunluğa adım denir.
Modül (m): Bir dişli çiftinde sabit bir orandır ve yuvarlanma
dairesi çapının diş sayısına bölünmesi ile (m= D0/Z) veya Adım’ın
π sayısına bölünmesi ile (m= t/π) elde edilir.
Yuvarlanma dairesi (Do): Dişli Çarkların birbirleri üzerinde
yuvarlandığı dairedir ve dişler bu daire üzerinde oluşturulur.
Diş üstü dairesi (Df): Dişli çarkın en dış çapıdır. Bu çap değeri Yuvarlanma dairesi
çapından 2 modül fazladır. (Df = Do+2m)
Diş Dibi Dairesi (Da): Diş üstü dairesinden 2 diş yüksekliği kadar küçüktür. Diş
yüksekliği Yuvarlanma dairesinden diş üstü dairesine doğru 1 modül, diş dibi
dairesine doğru 1.167 modül olmak üzere 2.167 modül yüksekliğindedir ve bu
durumda diş dibi dairesi Df = Do-2*1.167 m olarak hesaplanır.

Dişli çarklarda modül değerleri

standartlaştırılmıştır. Dayanım hesapları
uygulanarak bulunan modül, tablodan seçilerek
uygulanır. Modülün diş profiline ve
büyüklüğüne etkisi vardır.

Dişli çarklar istenen diş profiline uygun (modül

kesicisi, azdırma gibi takımlar kullanılarak talaş
kaldırma yöntemiyle üretilirler.

Bir Helisel dişli üretimi

Dişli çark üretiminde kullanılan takımlar; 1- Düz dişli için modül çakısı, 2- Kremayer
dişli kesici, 3- Helisel dişli kesicisi, 4- Azdırma
Dişli Yapım Resimleri:
Dişli Çarkların yapım resimlerinde dişler gösterilmez. Diş üstü dairesi ana çizgi ile,
Yuvarlanma dairesi eksen çizgisi ile gösterilir. Ayrıca kesit resimlerde diş dibi çapı ve
diğer çaplar gösterilerek ölçülendirme ve gerekli imalat verileri (yüzey kalite, tolerans)
eklenir. Dişlerin imalatına ilişkin veriler bir tablo halinde resmin uygun bir yerinde
gösterilir.

Bir Helisel Dişli Yapım Resmi

KONİK DİŞLİ:

Konik Düz Dişli Konik Helisel Dişli

HELİSEL DİŞLİ:

KREMAYER DİŞLİ

SONSUZ VİDA VE KARŞILIK DİŞLİSİ: