Malzeme ve

Enerji
Denklikleri

Yrd. Doç. Dr. Atilla EVCİN

 Giriş
 Birim Sistemleri
 Reaksiyon Çeşitleri;
 Stokiyometrik Hesaplamalar;
 Madde Denkliği Hesaplamaları;
 Enerji Denkliği;
 Seçilmiş Proseslerde Madde ve Isı
Denklikleri Uygulamaları.
 Değerlendirme
 Arasınav % 40
 Ödev % 10
 Final % 50

 Ödev teslim tarihi : 20 Nisan 2010

 Teslim : evcin@aku.edu.tr
 Dosya adı : grupno.xls
 Introduction to Material and Energy Balances
 G.V. Reklaitis, 1983, Wiley
 Mass and Energy Balances in Materials Engineering
 Mark A. Schlesinger, 1995 Prentice Hall
 Sinai Stokiometri
 İhsan Çataltaş, 1982, İnkılap Kitabevi
 Stokiometri
 Hayri Yalçın, Metin Gürü, 2005, Palme Yayıncılık
 Kimya !!!
 Temel bilimlerden biri olan kimya, genel anlamda
madde, maddenin değişimi ve madde-enerji ilişkilerini
inceleyen bilim dalıdır.
 Daha özel bir tanım yapılacaksa; "kimya, kimyasal
reaksiyon denilen madde değişimlerini konu
almaktadır", denilebilir.
 Şüphesiz hiçbir bilim dalı kesin sınırlar ile diğerlerinden
ayrılamaz. Kimya bilimi içinde de başta fizik ve
matematik olmak üzere diğer bilim dallarına ait bilgilerin
yer alması doğaldır.
 1. Organik Kimya
 Organik , karbon içeren maddeler
üzerine çalışmalardır.
 Organik Kimya ise karbon
bileşiklerinin adlandırılması,
sentezi, yapı ve fonksiyonları
üzerine çalışmalardır.
 Alkoller, aromatik bileşikler, petrol
ve türevleri, doğal gazlar organik
bileşiklerdir.
 2. İnorganik Kimya
 Karbon içermeyen maddeler
üzerine çalışmalardır.
 İnorganik kimya çalışmaları,
karbonsuz bileşiklerin
adlandırılması, yapı, fonksiyon
ve sentezlerini içerir.
 Seramikler, metaller, cam
inorganik maddelerdendir.
 3. Biyokimya
 Biyokimya, bitki, hayvan ve
mikroorganizma biçimindeki
bütün canlıların yapısında yer
alan kimyasal maddeleri ve
canlının yaşamı boyunca
sürüp giden kimyasal süreçleri
inceleyen bilim dalıdır.
 Biyoloji ve Kimya arasında
köprü oluşturur.
 4. Fizikokimya
 Fizikokimya, kimyanın Fizikoyu geçenlerden
fiziksel açıklamasıdır. biri !!
 Fiziksel kimya, organik ya
da inorganik, yalın ya da
karışım halindeki kimyasal
sistemleri fizik yasaları
yöntemleriyle inceleyen
bilim dalıdır.
 Fizikokimyanın çoğu
hesaplamaya dayalıdır.
 5. Analitik Kimya
 Analitik kimya, yüksek
doğrulukta ölçümlere
dayalı çalışmalardır.
 Kimyasalların yapı ve
bileşimlerinin
belirlenmesi.
 Bilimsel Metod

Gözlem Kanunlar
(analiz)
Hipotez (açıklama)

Deney (ölçüm)

(analiz)

Teori
(Model)
 Doğruluk ve Kesinlik
Doğruluk İYİ
 Doğruluk ölçmek istediğiniz Kesinlik İYİ
büyüklüğün gerçek değerine ne
kadar yakın değerler elde ettiğinizi
belirtir.
 Kesinlik ölçümlerin bir birine ne Doğruluk KÖTÜ
kadar yakın olduğunu ifade eder. Kesinlik İYİ

 Tekrarlanabilirlik= Kesinlik

Doğruluk KÖTÜ
Kesinlik KÖTÜ
 Anlamlı Sayılar
1. Sıfır dışındaki bütün sayılar anlamlıdır.
2. Sıfırdan farklı rakamlar arasında
bulunan sıfır anlamlıdır.

606
40.401
buradaki 0 anlamlıdır
 Anlamlı Sayılar
3. Sıfırın görevi ondalık sistemde bölünmelerin yerini
belirlemektir.
0,08 1 tane anlamlı rakam
0,00000039 2 tane anlamlı rakam
4. Bir sayı 1 den büyük ise, ondalık kesir noktasının sağ
tarafında yazılan tüm sıfırlar anlamlıdır.1 den küçük ise en
sondaki sıfırlar anlamsızdır.

2,0 2 tane
40,062 5 tane
0,090 2 tane
0,3005 4 tane
0,00420 3 tane anlamlı rakam
 Anlamlı Rakamlar

0,004004500

Anlamlı
Anlamsız
 Sonuçların Yuvarlanması
Kalması istenen son rakamdan sonra gelen rakam
 5 den küçük ise
 rakam olduğu gibi bırakılarak takip eden rakamlar atılır
4,3246 (3 anlamlı yuvarlama) 4,32
7,2434 (4 anlamlı yuvarlama) 7,243
•5 den büyük ise
–son rakam atılır ve değer rakam artırılır.
6,2786 (4 anlamlı yuvarlama) 6,279
•5 ise
– onu sıfır veya tek olan bir rakam izliyor ise bir artırılır
–son rakam çift ise olduğu gibi bırakılır.
15,55 (3 anlamlı yuvarlama) 15,6
15,54 (3 anlamlı yuvarlama) 15,5
 4 işlem
 Toplama çıkartma işlemi yapılırken cevap en az
basamaklı gibi verilmeli sonuç yuvarlanmalıdır.

89,332 + 1,1 = 90,432 ancak sonuç

90,4 olarak yuvarlanmalıdır.

 Çarpma ve bölmede sonuç için verilecek olan

anlamlı basamak sayısı orijinal sayılardaki en küçük
anlamlı basamak sayısı bulunandan büyük olamaz.
2,8 x 4,5039=12,61092 bu sayı 12,6 e yuvarlanır
6,85/112,04 = 0,06611388789 bu sayı 0,07 e yuvarlanır
 Bilimsel Gösterim

Protonun kütlesi: .00000000000000000000000163 g

yada 1.63 X 10-24 g

Bir moldeki atom sayısı:

602,200,000,000,000,000,000,000 atom

yada 6.02 X 1023 atom

Bilimsel Gösterim iki faktörle çarpılır :

1 ile 10 arasında bir rakam

On üzeri bir kuvvet (yada üssü)

1.23 X 105
 Örnek

156,000 mil’in bilimsel gösterimi :

156000

1.56 X 105 mil

Örnek
0.00325 inch bilimsel gösterimde
00325

3.25 X 10-3 inch

Örnek
1.63 X 102 saniye’yi standart formda yazınız.

1 6 3 X 102 saniye = 163 saniye

5.63 X 10-3 m’yi standart formda yazınız.

0 0 5 6 3 10-3 m = .00563 m
 Bilimsel Gösterimi Ayarlama

10-3
10 3 00567 X 103 Kg
10-6
.00567 X 10-3 = 5.67 X 10-6
 Sayılardaki hata nedir ?

108
373 X 107

37.3 X 107 = 3.73 X 108

Ayarla: 92.2 X 104 cm 9.22 X 105

0.873 X 10-6 Kg 8.73 X 10-7 Kg

.067 X 10 g-2 6.7 X 10-4 g

 Bilimsel Gösterimde İşlemler

Çarpma: (7.38 X 102)(2.31 X 103)

Rakam kısmının çarpımı. 17.0

Üstel ifadeyi ekle. X 105

Cevap. 1.70 X 106

 Bilimsel Gösterimde İşlemler

Bölme:

6.32 X 107 m
= .692 X 104 = 6.92 X 103
9.13 X 103 m
Rakamları böl.
Üsleri çıkart
Cevap
 Bilimsel Gösterimde Toplama

Toplamadan önce
2.57 X 103 + 1.62 X 105 rakamları aynı üstel
ifadeye dönüştür

2.57 X 103 Her ikiside 103 e

162. X 103 dönüştürülür
164.57 X 103 Rakamları topla

1.65 X 105 Sonucu düzenle

 Bilimsel Gösterimde Çıkarma.

Çıkarmadan önce
2.78 X 10 4
- 5.76 X 10
2
rakamları aynı üstel
ifadeye dönüştür

278 X 102
- Normal olarak çıkart.
5.76 X 102
272.24 X 102

2.72 X 104 Cevabı düzenle.

 Ölçümler ve İnceleme
Tipleri
 Reaksiyonlardaki incelemeler, fiziksel hali, rengi
gibi değişimleri içeriyorsa bu Kalitatif analizdir.
 Eğer incelemeler miktarıyla ilgiliyse Kantitatif
analizdir.

 Ölçümlerde SI birimleri kullanılır.

 Birim Sistemleri
 3 birim sistemi:

a) SI

b) Amerikan mühendislik sistemi

c) CGS sistemi
 Temel Birimler
Büyüklük SI Sembol Amerikan Sembol CGS Sembol

Uzunluk Metre M Foot Ft Santimetre Cm

Kütle Kilogram Kg pound mass Lbm Gram G

Mol mol mol pound mole lbmole mol Mol

Zaman Saniye s Saniye s Saniye s

Sıcaklık Kelvin K Rankin R Kelvin K

 Türemiş SI Birimleri
Büyüklük Birim Sembol Temel birime eşdeğeri
Hacim Litre L 0.001m3 = 1000 cm3
Kuvvet Newton N 1 kg.m/s2
(SI) 1 g.cm/s2
Dyne
(CGS)
Basınç Pascal Pa 1 N/m2
Enerji/ İş Joule J 1 N.m = 1 kg.m2/s2
Kalori Cal 4.184 J =4.184 kg.m2/2
Güç Watt W 1 J/s = 1 kg.m2/s3
 SI ölçümleri
 Le Système international d'unités
 SI birim sistemine resmi olarak
uyum sağlamamış iki ülke vardı.
Liberia (batı Africa) ve Myanmar
(Burma, güneybatı Asia), fakat
şimdi düzenli olarak metrik sisteme
geçmektedirler.
 Metrikleşme bir anda olabilecek bir
olay değildir.
 ABD resmi olarak SI birim
sistemine 1866’da uyum
sağlamıştır.-.
 Ölçmede Standart

Bir ölçüm yaptığımızda, standart bir değerle

karşılaştırma yapmak için ölçüm aletlerini
kullanırız.
 Ölçüme Başlama

Her bir ölçümde bir

♦ Rakam
♦ Birim

Rakam ölçümün doğruluğunu göstermelidir.

 ÖLÇÜM BİRİMLERİ
Metrik sisteme dayalı olarak SI birimleri
kullanılır
Uzunluk Metre , m
Kütle Kilogram, kg
Hacim Litre, L
Zaman Saniye, s
Sıcaklık santigrat derece, ˚C
kelvin, K
 Kütle ve Ağırlık
 Kütle: Maddenin Kütlesi 1 kg olan bir cisim:
miktarıdır. (gram) Güneş'te 247.2 N
 Ağırlık: Bir cisme Merkür'de 3.70 N
uygulanan kütle Venüs'te 8.87 N
çekim kuvvetidir. Dünya'da 9.81 N
(Newton N) Ay'da 1.62 N
Mars'ta 3.77 N
Jüpiter'de 23.30 N
Satürn'de 9.2 N
Uranüs'de 8.69 N
Neptün'de 11 N
Plüton'da 0.06 N'dur.
Bazı ölçüm aletleri

Aşağıdakileri
ölçmek için hangi
cihazı kullanırız
A. sıcaklık
B. hacim
C. zaman
D. kütle
 Örnek

Eşleştir L) uzunluk M) kütle V) hacim

M A.
____ 4.6 kg domates.
L
____ B. 2.0 m uzunluğundaki adam.
M
____ C. 0.50 g Aspirin.
V
____ D. 1.5 L su.
 SI harici

A. uzunluk inç, foot, yard, mil

B. hacim galon

C. kütle ons, pound (lb), ton

D. sıcaklık °F
 Metrik Ön ekler
 Kilo- birimin 1000 katı demektir
 1 kilometre (km) = 1000 metre (m)
 Centi- birimin 1/100 kadarıdır
 1 metre (m) = 100 santimetre (cm)
 1 dolar = 100 cent
 Milli- birimin 1/1000 kadardıır
 1 Litre (L) = 1000 mililitre (mL)
Metrik Önekler
Metrik Önekler
 Uzunluk birimleri
 ? kilometre (km) = 500 metre (m)
 2.5 metre (m) = ? santimetre (cm)
 1 santimetre (cm) = ? milimetre (mm)
 1 nanometre (nm) = 1.0 x 10-9 metre

O—H
O—H distance
distance ==
9.4
9.4 x 10 m
x 10 -1-1
11
m
9.4
9.4 xx 10
10-9cm
-9
cm
0.094
0.094 nmnm
 Eşitlikler
Ölçümün iki farklı birimde yapılması
durumunda
uzunluk

10.0 in.

25.4 cm
 Örnek

1. 1000 m = 1 ___ a) mm b) km c) dm

2. 0.001 g = 1 ___ a) mg b) kg c) dg

3. 0.1 L = 1 ___ a) mL b) cL c) dL

4. 0.01 m = 1 ___ a) mm b) cm c) dm
 Dönüşüm Faktörleri

Örnek: 1 in. = 2.54 cm

Faktör: 1 in. ve 2.54 cm

2.54 cm 1 in.
 2.5 saat kaç dakikadır?

Dönüşüm faktörü

2.5 saat x 60 dakika = 150 dakika

1 saat

sadeleştir
 Örnek

1.4 gün kaç saniyedir?

Yol : gün saat dakika saniye

1.4 gün x 24 saat x ??

1 gün
 Çözüm

Yol : gün saat dakika saniye

1.4 gün x 24 saat x 60 dak x 60 s

1 gün 1 saat 1 dak

= 1.2 x 105 sn
 Dikkat !

Aşağıdaki çözümde ne yanlıştır ?

1.4 gün x 1 gün x 60 dak x 60 s

24 sa 1 sa 1 dak
İngiliz ve Metrik sistem dönüşümü
 Eğer dönüşüm faktörünü biliyorsanız herşeyi
dönüştürebilirsiniz !
 Örnek:
 Kütle: 454 gram = 1 pound
 Uzunluk: 2.54 cm = 1 inç
 Hacim: 0.946 L = 946 mL
 Sıcaklık Birimleri
 Fahrenheit
 Celsius
 Kelvin
Anders Celsius
1701-1744

Lord Kelvin
(William Thomson)
1824-1907
 Sıcaklık Skalalarının Karşılaştırılması
°F = (1.8 x °C ) + 32 °C = (°F - 32) / 1.8 K = °C + 273.15

Fahrenheit Celsius Kelvin

Suyun K.N. 212 100 373.15

180

100
100
Suyun D.N. 32 0 273.15
 Sıcaklığı
kullanarak
hesaplama
 TT (K)
(K) == tt ((˚˚C)
C) ++ 273.15
273.15

 Vücut
Vücut ssııcakl
caklığı 37 ˚˚C
ığı == 37 C ++ 273
273 == 310
310 KK
 SSııvvıı azot
azot -196 ˚˚C
== -196 C ++ 273
273 == 77
77 KK
Fahrenayt (Fahrenheit) Çevirimi

Sıfır noktası : 0°C = 32°F

°F = 9/5 °C + 32
 Santigrat (Celsius) Çevirimi

T°C ‘yi elde etmek için yeniden düzenleyelim

°F = 9/5 °C + 32
°F - 32 = 9/5 °C ( +32 - 32)
°F - 32 = 9/5 °C
9/5 9/5
(°F - 32) * 5/9 = °C
 Örnek

Bir hipotermi (vücut ısısının normalin altına düşmesi)

hastasının vücut sıcaklığı 29.1°C’dir. °F olarak nedir ?
°F = 9/5 (29.1°C) + 32
= 52.4 + 32

= 84.4°F
 Örnek

İskete kuşunun normal sıcaklığı

105.8°F’dır. °C olarak nedir ?
1) 73.8 °C
2) 58.8 °C
3) 41.0 °C
 Örnek

Pizza 455°F’da pişirilir. Kaç °C’de pişmiştir ?

1) 437 °C

2) 235°C

3) 221°C