Professional Documents
Culture Documents
Yalnız ana sargısı olan bir motora bir fazlı EMK uygulandığında ana
sargıdan geçen akım, düzgün bir döner alan meydana getirmez. Yardımcı
sargıların motorların kısa devreli rotorlarının dönebilmesi için, stator
sargılardan geçen akımların düzgün bir döner alan meydana getirmesi
gerekir. Yalnız ana sargı ile döner alan oluşmayacağı için yardımcı bir
sargıya ihtiyaç vardır. Her iki sargıda da faz farkı yok ise yine bir döner
alan oluşması söz konusu değildir. Şekil 1.1'de görüldüğü gibi rotor
oluklarına 90° faz farklı olarak iki faz bobini yerleştirdiğimizde iki
kutuplu, iki fazlı en basit sargı elde edilmiş olur.
Şekil 1.1: İki fazlı alternatif akımın değişim eğrileri ve iki fazlı döner alan
oluşumu
Stator sargılarına iki fazlı alternatif akımı uyguladığımızda:
Şekil 1. 1-c: (90° de) I faz sıfır, II faz (+) maksimum değerdedir ve alan
yönü aşağıdan yukarı doğru olur.
İki devirli yardımcı sargılı motor elde edebilmek için iki ayrı ana
sargıya ve iki ayrı yardımcı sargıya ihtiyaç vardır. Örneğin, statora 4
kutuplu ana ve yardımcı sargılar yerleştirildikten sonra, 2 kutuplu
ana ve yardımcı sargılar yerleştirilir. Böylece İki değişik devir elde
edilir.
Çok küçük güçteki bit fazlı motorlarda bazen statora seri bağlanan
dirençle devir sayısı yapılır. Ancak yaklaşık olarak düşen gerilimin karesi
İle motorun devrilme ve kalkış momenti düşer. Bu nedenle bu tür devir
ayarı kullanılmamaktadır.
Daha çok küçük güçlü olarak yapılan ve sessiz çalışmaları nedeniyle tercih
edilen bu motorların yapımları kolay ve ucuzdur. D. A. makinalarındaki gibi
kutup ayakları vardır ve kutbun bir ucundan 1/3 uzaklıkta bulunan yarık
içerisine uçları kısadevre edilen bakır halka geçirilmiştir. Kutbun diğer
2/3'lük kısmına ise kutup sargısı sarılmıştır (Şekil: 183).
Asenkron motorlar ister bilezikli ister sincap kafesli olsun statorları ile bunun
taşıdığı stator sargıları genellikle aynı özellikte yapılır. Sincap kafesli motorların
rotor sargısı, çubuklardan oluşan sincap kafesi biçiminde bir sargıdır. Dış devreye
hiçbir uç çıkarılmamıştır. Bilezikli motorlarda ise rotorda , yalıtılmış 3 fazlı yıldız
bağlı bir alternatif akım sargısı vardır ve bu sargının uçları bilezik-fırça sistemi ile
makine dışına alınmıştır. Yıldız noktası içeride izole olarak bırakılır.
2.1 Döner Bilezik-Rotorlu Motor (Sargılı Rotorlu Motor)
Asenkron makinenin statoruna, elektriksel olarak birbirinden 120'şer derece ötelenmiş, özel
tasarlanmış alternatif akım sargısı yerleştirilir.
Bu sargıya, 120'şer derece ötelenmiş 3 fazlı alternatif akım
uygulandığında, stator sacında döner bir alan oluşur. Asenkron makinenin
çalışması için mutlaka döner alana ihtiyaç vardır.
Büyük güçlü kısa devre rotorlu motorlara yol vermede bazı özel
koşulların yerine getirilmesi gerekir. Asenkron motorlara direk yol
vermede motorun yüksüz, yol almasını sağlamak için, motor miline
santrifüj kaplin konabilir. Böylece motora boşta yol verilmiş olur. Motor
belirli bir devir sayısına çıktıktan sonra santrifüj kaplin aracılığı ile iş
makinesi bağlanır.
Şekil 2-1-a ’da iş makinesine direk bağlanmış bir motor, daha geç yol
almakta ve uzun süre devreden yüksek akım çekmektedir. Şekil 2-1-b’ de
ise santrifüj kaplinle yol almada; motor boşta yol aldığından, çok kısa bir
süre için fazla akım çeker. Fakat hemen normal devrine eriştiği için yol
alma akımı düşer. Böylece devreden uzun süre yüksek akım çekilmemiş
olur.
→ Güç sisteminin kapasitesi tam gerilimle yol verme için yeterli değilse,
olur.
Genel Yapıları:
Doğru akım motorları endüktörün yapısına bağlı olarak elektromıknatıslı ve
sabit mıknatıslı olmak üzere iki şekilde imal edilirler. Bu ikisi arasında
endüktör haricinde yapı bakımından aynı özellikleri gösterirler.
Endüvi:
Kollektör:
Fırçalar:
Çalışma Prensibi:
Manyetik alan içinde hareket eden bir iletken üzerinde E.M.K indüklenir ve
bu E.M.K. den dolayı devreden bir akım geçer. Şimdi bu durumun tersini
inceleyelim. Yani; manyetik alan içinde bulunan bir iletkenden akım
geçerse tel manytik alan dışına itilir.
Manyetik alan içindeki iletkenin itilme yönü, iletkenin içinden geçen akımın
ve manyetik alanın yönüne bağlıdır.İletkenin hareket yönü, sol el kuralı ile
bulunur. Sol el, dört parmak birbirine birleştirilerek açılır. Sol el kuvvet
çizgileri avuç içinden gidecek ve bitişik dört parmak iletkenden geçen
akımın yönünü gösterecek şekilde tutulursa; baş parmak iletkenin
hareket yönünü göstermektedir.(Şekil 1-52)
Zıt E.M.K.:
Örnekler: